Weg bij de Spooldersluis

Terugkijken met sluiswachter Appie van der Veen Hij was zeker niet de eerste sluiswachter in Spoolde met een verleden als schipper, maar misschien is hij wel wel een van de laatsten. Trouwens Albert van der Veen, beter bekend als Appie, stamt uit een hele generatie van schippers. Zijn grootvader had al een eigenschip, waarmee hij zand en grind vervoerde. Ook zijn vader zette die traditie voort, samen met zijn vrouw die ook uit een schippersfamilie stamde.

De “Onderneming”

Vader had een schip gekocht en het zeer bewust de naam “Onderneming” gegeven. Samen met zijn vrouw voer hij via de Rijn naar Duitsland om daar zand en grind te laden en die bij de betoncentrale in Hoogeveen te lossen. Een dan nog jong Appie kan zich nog wel herinneren dat ze dan de Katerveersluis passeerden, maar dat daar in 1963 een einde kwam toen het Zwolle

• De "Onderneming", een z.g. "luxe motor", vaart de IJssel op vanaf het Ketelmeer.

IJsselkanaal geopend werd. In die tijd waren er nog niet overal weegbruggen om de mee te nemen lading nauwkeurig af te wegen, waardoor het overgewicht nog wel eens een extraatje opleverde. De familie Van der Veen lag veel in Hoogeveen, waar Appie in 1954 geboren werd. Hun standplaats was echter Zwolle, waar het in die tijd wemelde van de schepen.

In 1969 ging kocht vader een groter schip, een zogenaamde Kempenaar, 50 meter lang, 6 meter breed en met een zwaardere motor, maar ook weer heel geschikt om mee in ruime kanalen te varen. De “Onderneming” bleef echter wel in de familie want Appie’s broer nam het schip

Pier Karenbeld

• Appie van der Veen over en bleef zo in de vaarsporen van zijn vader. Ook hij vervoerde zand en grind, maar nu vaak richting Heerenveen. Zijn broer had echter wel een knecht nodig. Dat werd Appie, die op dat moment op de ambachtsschool zat om bankwerker te worden, maar waar nu plotseling een einde aan kwam. Toen zijn broer echter trouwde kwam Appie’s schoonzuster bij hem aan boord en werd hij overbodig. Niet voor lang, want toen zijn broer in 1975 ook een Kempenaar kocht, kon Appie de “Onderneming” overnemen. Aanvankelijk voer hij met hulp van zijn zuster, maar toen hij niet lang daarna trouwde met Nelly Oosterveen zette hij met haar de familietraditie voort. In 1977 kregen ze een dochter, Ramona, maar omdat ze beslist niet wilden dat hun dochter later op een schippersinternaat zou opgroeien, namen ze twee jaar later de beslissing om aan wal te gaan. “Een zware beslissing, maar toen ik eenmaal een huis gekocht had in de Jan Tooropstraat in Zwolle, te midden van tal van andere schippersfamilies, had ik er vrede mee”, zegt Appie. En de “Onderneming”? Die ging naar Ierseke waar het schip nog

• De Onderneming, nu als recreatieschip in Zeeland.

• Eén van de laatste keren dan Appie de sluis bedient.

steeds dienst doet, nu als recreatieschip voor sportvissers.

Van kantonnier tot sluiswachter

De beslissing om aan wal te gaan was wat makkelijker gemaakt omdat er werk in het verschiet lag. Tijdens het passeren van de Spooldersluis had toenmalige sluiswachter Woning al eens laten vallen dat hij wel op de sluis kon komen werken.

“Toen ik kort daarna weer langs kwam, stelde hij ’t weer voor. Nou, en toen was de beslissing gauw genomen. Want wat voor werk lag er voor mij in ’t verschiet. Ik had de ambachtsschool niet afgemaakt, dus!”.

Zo kreeg hij als hulpkantonnier een verzameling aan werkzaamheden op zijn bord: hulpsluiswachter, want de bediening van de sluis speelde zich toen nog af vanaf de grond, helpen bij het fietspontje dat toen nog in de vaart was tot de fietsbrug over het Zwolle-IJsselkanaal klaar was en daarnaast nog allerlei onderhoud rondom de sluis. Maar het meest sprak hem toch aan het werk op de “Zwartemeer”, het scheepje van Rijkswaterstaat, dat in Holtenbroek aan het Zwartewater lag en vandaaruit allerlei diensten op het water uitvoerde. Helaas werd dit vaartuig vanwege een bezuinigingsronde uit de vaart genomen en werd Appie overgeplaatst naar Zwartsluis. Tegenwoordig is een nieuw, duidelijk herkenbaar, geelzwart gekleurd, schip van R.W.S weer duidelijk op het water terug te vinden, waar het uitgebreide controles uitvoert. Ook zijn vrouw bleef nauw betrokken bij het schippersleven, want zij werkte maar liefst 31 jaar op het schippersinternaat in Holtenbroek, daar waar zijn moeder voorheen ook gewerkt had.

Veel veranderd

Het zou tot 2000 duren voor hij Appie weer in Zwolle terugkeerde, maar nu als sluiswachter. Bij zijn terugkeer was er wel het een en ander veranderd. De bediening vanaf de grond was sinds 1996 veranderd. Er was sprake van de “Nieuwe Wacht”, een nieuwe werkplek met een bediening van bovenaf, waarbij het totale gebeuren computergestuurd werd, volgens het Informatie Volg Systeem (I.V.S.) van Rijkswaterstaat. Appie voelt zich snel thuis in deze ultra moderne installatie en wordt op den duur contactpersoon van het object, met o.a. ook de taak om de boel rondom de sluis op orde te houden. Dat betekent vaak veel overleg met aannemers over onderhoud. Het is hem een doorn in het oog dat er onderhand, via de BAM, te veel aannemers en onderaannemers op het onderhoud werkzaam zijn. Maar het meeste betreurt hij nog dat Rijkswaterstaat de verschillende takken, nat (water) en droog (weg) in 2013 bij elkaar gevoegd heeft. Het gevolg is dat het vaak aan wederzijdse kennis

• Het voormalige fietspontje op het kanaal • Kijkje in de sluis vanaf de bedieningsplekken.

• De Zwartemeer op pad

ontbreekt, terwijl er ook veel specialistische kennis verloren is gegaan.

Ook stadsbruggen erbij

Sinds 2017 heeft de Spooldersluis er ook de bediening van de stadsbruggen bij gekregen met als extraatje de bediening van de brug in Hasselt. Tussen 1995 en 2013, is er ook veel gewerkt met uitzendkrachten, maar gelukkig zijn er nu weer meer vaste krachten. Een te ver doorgevoerde bezuiniging kwam niet altijd de veiligheid ten goede Appie heeft zich er ook sterk voor gemaakt dat er na zijn afscheid voor het hele object weer een nieuwe contactpersoon komt. Hij heeft met veel plezier en toewijding zijn opvolger opgeleid, de eerste vrouwelijke sluiswachter in Spoolde, in wie hij alle vertrouwen heeft. Verder staat er nog een renovatie op stapel waarbij het totale bruggenpakket met één systeem bediend gaat worden. Op dit moment hebben de stadsbruggen en de Spooldersluis nog aparte bedieningssystemen. In de bedieningsruimte zit je dan ook tegen een woud van videoschermen aan te kijken die de sluiswachter allemaal in de gaten moet houden. Werken vanuit twee systemen is niet langer gewenst. Spoolde, met een verouderd systeem, moet aangepast worden , zodat het dezelfde bediening als de bruggen in Zwolle heeft.

Met plezier terugkijken

Graag had hij nog wat langer doorgewerkt maar zijn gezondheidstoestand laat dat helaas niet toe. Met plezier kijkt hij op zijn werkzame pe-

• Appie op de Zwartemeer in de haven in Holtenbroek riode terug. Hij zag in de loop der jaren de beroepsvaart afnemen, maar daarentegen nam de pleziervaart een enorme vlucht. Hij vindt de pleziervaarders vaak wat ongeduldiger dan de vrachtschippers en soms ook wel wat onhandig. Bijvoorbeeld bij het schutten, als het touwtje wat te kort gehouden wordt met een nat pak tot gevolg. Grote calamiteiten hebben zich onder zijn ogen niet voorgedaan. Toch wordt er in 2007 van een bijna-ramp gesproken.

In juli van dat jaar was het tot passagiersschip omgebouwde “Serena” op de IJssel tegen een krib gestoten. Toen het eenmaal de Spooldersluis naderde, hing het vervaarlijk achterover en maakte het water. Bij het leegpompen kwam er olie mee waardoor vervuiling dreigde. De sluisbediening werd gestaakt, de passagiers werden ontscheept en er werden schermen om de olievlek gelegd om verdere verspreiding te voorkomen. Er moest tijdelijk omgevaren worden maar uiteindelijk kwam de sluisbediening weer redelijk snel op gang.

De mensen op de weg zorgen nog wel eens voor de nodige problemen. Vaak proberen ze nog op het laatste moment tussen de slagbomen door te zigzaggen. Vooral ebikers en ligfietsers hebben daar een handje van. Een van Appie’s laatste wensen is danook dat bij de renovatie de belsignalen duidelijker

• Het ongeluk met de "Serena" in juli 2007.