Ondernemen! | Jaargang 16 | Nummer 2

opinieblad van

jrg. 16 | feb 2010 | nr 02

Hoe de skelter van Berg Toys de markt verovert Welke politieke partij is uw stem waard?

Architectenbranche moet op de schop Sla uw slag met flexkrachten De Arbeidsinspectie kent geen genade

Jan Kees de Jager

‘Het MKB werd vaak vergeten in Den Haag’

+ Thema Financiering Hoe gaat de geldkraan open?

‘De bodem is bereikt.

In 2010 zal de overnamemarkt zich onvermijdelijk herstellen’ Brookz Overname Barometer, december 2009

Timing is cruciaal bij een succesvolle overnamedeal. Nu de markt de bodem heeft bereikt is 2010 het ideale moment om een bedrijf over te nemen. Dit jaar biedt volop kansen voor een groei-acquisitie, management buy-out of management buy-in!

Nationale Overname Dag 2010

De Nationale Overname Dag is een kennis- en netwerk evenement voor (potentiële) overnemers van een bedrijf. De middag bestaat uit een praktijkgericht programma waar u o.a. antwoord krijgt op de volgende vragen:

Alles over het overnemen van een bedrijf in één dag!

✓ Hoe vind ik een geschikt bedrijf? ✓ Wat zijn de huidige financieringsmogelijkheden? ✓ Hoe waardeer en beoordeel ik een bedrijf? ✓ Welke rol spelen emoties in het onderhandelingsproces? ✓ Wat zijn belangrijke fiscale en juridische aspecten?

Informatie & inschrijving

De Nationale Overname Dag wordt gehouden op woensdag 14 april 2010. De presentatie wordt verzorgd door Bas van Werven van BNR Nieuwsradio. Het programma begint om 12.00 uur en wordt om 18.00 uur afgesloten met een diner-buffet. Kijk voor meer informatie over het programma en de sprekers op www.nationaleovernamedag.nl

initiatiefnemers

en

hoofdsponsor

04 Inhoud

05 24

20

26

12

50

26

28 32

18 58

53 44

47 48

58

24 10 16

20 Q&A

Jan Kees de Jager is staatssecretaris van financiën, maar hij denkt en handelt als een ondernemer. En hij weet als geen ander dat het mkb de motor is van onze economie.

Branchescan Architectuur Trends, kansen en bedreigingen in een markt in mineur.

Ronde tafel Case Architect Paul de Ruiter was er vroeg bij met duurzaam ontwerpen.

Nu kan hij oogsten.

44 07

07

Gemeenteraadsverkiezingen Lokale politici vechten om de gunst van ondernemer.

Wat hebben ze te bieden?

26 Branchescan

De architectuur is er beroerd aan toe, zolang de betonmolens niet gaan draaien. We zullen professioneler moeten worden, zeggen de architecten zelf.

12 Marktveroveraar Henk van den Berg laste in 1984 zijn eerste skelter in elkaar. Pas in de afgelopen jaren verovert hij de wereld met een breed assortiment.

Het neusje van de zalm: een trapFerrari.

04 05 08 50 53

Opinie Loek Hermans Rekeningrijden, met mate.

Podium Hans Kamps Ode aan de ondernemer.

Bas Biz Bas van Werven waarschuwt voor exorbitante zelfoverschatting.

Thema Financiering De geldkraan blijft voor velen dicht. Ligt dat nou aan de bank of de ondernemer?

Sale and Lease back: lucht voor uw balans.

Kledingwinkelier aan de grond: financiële experts geven raad.

Rubrieken Personeel Profiteer van de slappe uitzendmarkt.

Juridisch De Arbeidsinspectie kent geen genade.

Elke maand Colofon Voorwoord Actueel Thuisfront MKB Informeert

philip bueters hoofdredacteur

Colofon Ondernemen!

Opinieblad van MKB-Nederland 16e jaargang, nr. 2, feb 2010

Perspectief In Den Haag groeit de waardering voor ondernemers. Dat heeft veel oorzaken, Jan Kees de Jager is er een van. De ‘Stas’ van Financiën bleef ondernemer in hart en nieren en verdient met recht een plek op de omslag van het vernieuwde Ondernemen!

De Jager heeft als IT-er aan den lijve ervaren wat een regelbrij er vanuit Den Haag op u afkomt, en probeert er vanuit dat perspectief wat aan te doen. Hij weet dat u al druk genoeg bent met de grillige markt, zuinige banken en personeel.

Ons blad wil u niet alleen op de hoogte houden van Haagse, maar ook andere voor mkb’ers relevante trends en ontwikkelingen. Met heldere informatie en prikkelende opinies die u helpen te bepalen hoe erop in te spelen. We geven een podium aan columnisten en experts. Elke maand is er het katern bedrijfsthema, dat een onderwerp – dit keer financiering – handen en voeten geeft voor uw bedrijfsvoering. In het gedeelte MKB Informeert vindt u het laatste nieuws van MKB-Nederland. Ook nemen we telkens een branche de maat in de Branchescan.

We hopen zo perspectief te bieden op ondernemerschap, om te helpen met waar uw leven om draait: Ondernemen!

Directie Walter ­Vesters, Peter Rikhof Redactie Philip Bueters (hoofd­redacteur), Nicole Gommers (eindredacteur), Katja Lamers (MKB Informeert) Art direction Marjolein Rams Vormgeving Frölke/Rams Advertentie verkoop Fred Staman, Anouska Steenland, Solange Andreoli advertentie@scopebusiness­media.nl

Medewerkers Mark van Baal, Wouter van Bergen, Geert Dekker, Jean Dohmen, Wilbert Geijtenbeek, Tom Janssen, Hans Kamps, Dennis Mensink, Wietze Willem Mulder, Bas van der Schot, Bas van Werven Beeld Marcel R. Bakker, Martin Dijkstra, Tom Janssen, ­Suzanne Karsters, Hassan Kuday, Mieke Meesen, Bas van der Schot, Nationale Beeldbank, ­Hollandse Hoogte Uitgave Ondernemen! is een uitgave van Scope Business Media b.v.

Kerkstraat 54, Postbus 23 1190 AA Ouderkerk a/d Amstel In opdracht van Koninklijke Vereniging MKB-Nederland Bezuidenhoutseweg 12 2594 AV Den Haag Postbus 93002 2509 AA Den Haag tel: 015-2191212 www.mkb.nl Abonnementen De abonnementsprijs van Ondernemen! bedraagt C 64,50 per jaar (inclusief 6% BTW).

Adreswijzigingen Adreswijzigingen kunnen worden doorgegevan aan ledenadministratie@mkb.nll

07

Loek Hermans

Recht op doorrijden ‘Mogelijkheden van wetgeving creatief inzetten voor tevreden werknemers’ ‘Sinds een maand of negen werk ik voor Quinto Groep. Ik had niet

De wettelijke mogelijkheden geven mij voldoende inspiratie om

gedacht ooit te gaan werken bij een organisatie die van oorsprong

voor elke situatie een mooi arbeidsvoorwaardenmodel te maken.

salarisverwerker is. En het bevalt mij nu ontzettend goed. Elke dag

Ook kan ik helpen op momenten dat de arbeidsverhoudingen

is anders en geef ik juridische ondersteuning aan werkgevers bij

niet meer zo goed zijn. Hoe het ook zij: uw mensen zijn bij ons in

het managen van de “HR Life Cycle” van hun personeel. Hiermee

goede handen. Het geeft mij veel voldoening daar mijn bijdrage

geef ik invulling aan de nieuwe strategie van ons bedrijf. Veel

aan te mogen leveren.’

medewerkers hebben tegenwoordig zo hun eigen wensen als het gaat om arbeidsvoorwaarden. En mijn ervaring is dat u daar graag in mee gaat omdat u een goede werkgever wilt zijn.

Quinto HR Diensten

quintogroep.nl

Quinto Opleidingen

Quinto Salarissen

Quinto Advies

Werken aan een betere mobiliteit is een van de belangrijkste opdrachten die we de komende tijd hebben in ons land. MKB-Nederland heeft daar wel ideeën over. Zo kun je kijken naar de spreiding van werktijden en afspraken over woon-werkverkeer binnen de bedrijven.

Denk aan de leaseregelingen, de kostenvergoedingen voor vervoer en mogelijkheden voor thuiswerken. Samen met de vakbonden kijken we serieus naar goede alternatieven.

Daarnaast moet er iets gebeuren aan de wegen. Waar de capaciteit duidelijk te klein is, moet die worden vergroot. Bottlenecks moeten worden opgeheven en dat niet alleen op de snelwegen: ook (juist) andere regionale knelpunten moeten met voorrang worden aangepakt.

Het beïnvloeden van de mobiliteit via de prijs hoort zeker ook in het gereedschapkistje.

Samen met een aantal andere partijen, zoals de ANWB, hebben we daarover als bedrijfsleven een duit in het zakje gedaan: als het helpt om door te kunnen rijden is rekeningrijden zeker een goede optie.

Het plan van minister Eurlings wordt nu beschoten vanuit allerlei hoeken. Daarbij doen de meest verschillende berekeningen de ronde.

Veel is nog onduidelijk, ook over de overgangsregelingen. Wat is bijvoorbeeld het effect van het verlagen van de bpm (aanschafbelasting) met een gelijktijdige verhoging van de motorrijtuigenbelasting op de verkoop van auto’s?

De belangrijkste is echter: wat gaan we nu echt betalen en gaat het echt helpen? Als we straks allemaal meer betalen om nog steeds in de file te staan, is de balans snel opgemaakt.

Ik geloof dat de kilometerprijs een goed instrument kan zijn, en wil deze optie het voordeel van de twijfel geven. Want wie geen keus heeft in wanneer hij de weg op gaat, zoals veel ondernemers, moet door kunnen rijden. Maar de terechte vragen moeten helder worden beantwoord.

Loek Hermans Voorzitter MKB-Nederland

fotografie Marcel R. Bakker

Quinto Detachering

Kijk voor meer informatie over Quinto Advies op

Het weer heeft natuurlijk niemand in de hand.

Hevige sneeuwval en gladheid, zoals die ons deze winter een aantal malen hebben verrast, veroorzaken een chaotische en extreem drukke ochtendspits. Op dagen dat de weergoden ons beter gezind zijn, is het echter ook vaak mis op ons overvolle wegennet. Ik maak het zelf geregeld mee, op weg naar een van mijn vele ontmoetingen met ondernemers. Files en oponthoud veroorzaken naast veel ergernis ook enorme schade aan de economie.

08 Start

Q&A wie Simon Bosschieter / wat Mede-oprichter Holland Container Innovations / waarom Won met HCI de Shell LiveWire Youg Business Award 2009. De opvouwbare container uit Delft gaat de wereld veroveren.

Q: Wat maakt jullie product zo prijzenswaardig?

A: ‘Een container van 40 voet die je kunt inklappen, levert enorm veel ruimtebesparing op bij vervoer en opslag. Als ze leeg zijn pak je er vier tegelijk op. Dat scheelt handlingskosten en bij vervoer CO2-uitstoot. We hebben berekend dat de klant zijn investering in anderhalf jaar terugverdient.’

Q: Een eigen vinding?

A: ‘Ja en nee. Het principe lag bij de TU Delft, waar ik en de andere drie oprichters studeerden, op de plank. Wij hebben er een bedrijf van gemaakt en er twee patenten aan toegevoegd, die het product marktrijp maken.’

Q: Jullie zoeken vast investeerders?

A: ‘We kijken altijd naar een reeks mogelijkheden. Tot nu toe beschikten we over subsidies, een banklening en betalen toekomstige klanten mee aan de ontwikkeling in ruil voor korting. Op dit moment praten we met zowel financiële als strategische investeerders.’

Q: En de markt?

A: ‘Die bestaat uit de 3 miljoen containers die elk jaar nieuw worden gemaakt. Als we daar een paar procent van pakken, zijn we natuurlijk erg tevreden.’

In 2009 hebben meer mkbbedrijven dan ooit aanvullende financiering gezocht. De kans op slagen blijkt daarbij sterk gezakt.

Dat blijkt uit de jongste Financieringsmonitor die minister Van der Hoeven (Economische Zaken) naar de Kamer heeft verzonden.

De Financieringsmonitor, opgesteld door onderzoeksbureau EIM, laat zien dat vorig jaar ongeveer één op de vier mkb-bedrijven op zoek ging naar aanvullende financiering.

In 2008 ging het nog om een op de vijf ondernemingen. Ruim de helft had behoefte aan minder dan 50.000 euro. Het voornaamste doel van het aantrekken van middelen was (financiële) herstructurering, nog vóór investering in bedrijfsmiddelen. Slechts 45 procent heeft zijn zoektocht naar vers geld met succes kunnen afronden. Eén jaar eerder bedroeg dit succespercentage nog 72 procent.

Kort Bij het verkrijgen van bancair krediet is de omvang van het eigen vermogen een belangrijk criterium. Juist die eigen vermogens in het mkb staan onder druk: 34 procent van de bedrijven meldt een krimpend eigen vermogen.

Voor het eerste half jaar van 2010 melden mkb-ondernemers minder behoefte te hebben aan kapitaal dan voor het eerste halfjaar van 2009.

Bancair krediet blijft voor mkbbedrijven de belangrijkste financieringsbron, meldt het EIM op basis van het onderzoek onder 2.000 bedrijven. Steeds meer ondernemers maken daarnaast gebruik van overheidsregelingen bij financiering: 11 procent geeft aan gebruik te maken van subsidie of een andere overheidsregeling als financieringsbron. In 2008 werd die mogelijkheid nog nauwelijks benut.

Zie ook Thema Financiering blz 44

Tom Janssen

ECONOMIE Een aantrekkende export geeft met name de industrie, groothandel, transportsector en de landbouw steun om te groeien.

Dat verwacht ING Economisch Bureau. Volgens het bureau groeit de economie dit jaar met 1,6 procent, voor 2011 rekent ING op een stijging van 1,9 procent. De groei wordt wel gedrukt door afnemende investeringen en voorzichtige consumenten.

VEILIGHEID De Regeling Veiligheid Kleine Bedrijven, waarmee ondernemers advies en financiële steun krijgen om hun zaak beter te beschermen tegen criminaliteit, wordt verlengd en uitgebreid. EZ stelt een subsidie van 1.000 euro per ondernemer beschikbaar. Met een budget van 10 miljoen euro kunnen op die manier 10.000 ondernemers een onafhankelijke beveiligingsscan krijgen en financieel worden ondersteund.

VERVOER Het wagenpark van mkbbedrijven bestaat uit 1,3 miljoen voertuigen, heeft EIM becijferd met MKB-Nederland en NEA. Uitgaande van het totale Nederlandse wagenpark is daarmee ongeveer 10 procent van de personenwagens, ongeveer 50 procent van de bestelwagens en 80 procent van alle vrachtwagens van mkb-bedrijven.

54 procent van de MKB’ers

Q: Wanneer komt de vouwcontainer op de markt?

A: ‘Hij wordt nu gecertificeerd, maar het zal zeker dit jaar zijn.‘

HH

Q: Gefeliciteerd! Het is niet jullie eerste prijs, hè?

A: ‘Nee, we wonnen in 2007 al een paar innovatieprijzen, maar daarna zijn we hard bezig geweest met het ontwikkelen en testen van werkende prototypes. Syntens heeft ons tot nu toe veel geholpen, en daar wilde men dat we mee zouden doen. Waarom niet?’

Vers geld

09

...bouwt te weinig of zelfs helemaal geen pensioen op, blijkt uit onderzoek van Businesscompleet en ­verzekeraar De Amersfoortse.

Biertje?

UTRECHT – Het eerste elektrisch aangedreven vrachtschip van Nederland gaat in de Utrechtse binnenstad de horeca met drank bevoorraden. De ‘bierboot’ van 18,8 meter kan veertig rolcontainers tegelijk vervoeren. Op groene stroom vaart hij per keer acht à negen uur.

ZZP’ers tegen wil en dank

Inschrijvingen kvk 2009 waarvan zzp’ers

De economische crisis maakte halverwege 2009 een eind aan de groei van het aantal eenmanszaken. Althans, volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek. De Kamer van Koophandel heeft nog steeds te maken met een hausse aan nieuwe zzp’ers.

In het derde kwartaal van 2009 waren er volgens het CBS bijna 630 duizend zelfstandigen zonder personeel, ruim 20 duizend minder dan een jaar eerder. Het CBS merkt iemand pas als zzp’er aan zodra hij meer dan 15 uur per week aan betaald werk verricht. Bij de Kamer van Koophandel kwamen er over het hele jaar per saldo juist 30.000 eenmanszaken bij.

Vooral in de zakelijke dienstverlening, de culturele sector en ook in de bouw nam

starters 118.689 61.632 7.410 1.018

105.592 92.731

opheffingen faillissementen

het aantal zelfstandigen zonder personeel de afgelopen jaren sterk toe. De nieuwe inschrijvers beschikken over het algemeen over kapitaal noch voorraden.

‘Het zijn mensen die bezig zijn met overleven. Er zitten maar een paar echte bedrijven bij’, zegt Ivo de Jong van de Kamer van Koophandel in het Financieele Dagblad. Ook hoogleraar Alfred Kleinknecht is niet zo enthousiast over de nieuwe ondernemers. In perioden van laagconjunctuur is het normale beeld een krimp van het aantal ondernemingen. Dat de eensmanszaken desalnietttemin blijven groeien geeft volgens Kleinknecht aan dat ‘een groot deel van de aanwas recent ontslagen moet zijn’.

10 Personeel

Het is vaste prik in een economische neergang: nog voordat het bedrijfsleven beknibbelt op het vaste personeel, snijdt het grote gaten in de flexibele schil. Maar zodra de markt weer aantrekt, biedt goedkope flexibele arbeid kansen voor uw organisatie.

Sla je slag in de uitzend­markt

Je kunt je afvragen of het nu wel een handig moment is om te beginnen met flexibilisering. Immers, nog altijd trekt de uitzendmarkt niet aan. Nu de marges van uitzenders onder grote druk staan, is het slim te onderzoeken welke arbeid u in uw bedrijf flexibel goedkoper zou kunnen inkopen. Houd daarbij rekening met de volgende verschillen. Voor een uitzendkracht betaalt u geen kosten voor werving en selectie, geen bijzonder verlof, geen dertiende maanden of bonussen en u heeft geen medewerkers op de bank zitten wanneer de orderportefeuille terugloopt. Een medewerker in loondienst levert daartegenover ongeveer 200 werkbare dagen per jaar. Trek daarvan af het gemiddelde ziekteverzuim.

Koops: ‘Het effectieve uurtarief komt dan heel dicht bij dat van de uitzendkracht te liggen.’

Tekst Wilbert Geijtenbeek / Beeld llustration works

Waarom uitzendkrachten inhuren?

Omdat u een vaste arbeidsplaats heeft die u niet op eigen kracht kunt invullen. Of omdat u goedkope arbeid zoekt. De derde is de ‘piek en ziek’-reden: u zoekt een arbeidskracht die flexibel bij kan springen en ook weer snel daarna vertrekt. Volgens adjunct-directeur Jurriën Koops van de Algemene Bond Uitzendondernemingen (ABU) neemt vooral het derde motief de komende jaren alleen maar in belang toe. ‘Bedrijven doen er goed aan hun werkproces grotendeels te flexibiliseren. Wij merken dat veel bedrijven daar de afgelopen jaren al mee zijn begonnen.’

Die trend zal als gevolg van de crisis toenemen. Althans, dat blijkt ook uit onderzoek van TNO en uitzendbureau Unique. In hun gezamenlijke

MKB-Marktmonitor onderzochten zij de maatregelen die bijna 3.400 mkb-ondernemers hebben genomen als gevolg van de grote economische dip. En hoewel verreweg de meeste ondernemers grof hebben gesneden in hun flexibele schil, gaf ook 49 procent van de ondervraagde mkb’ers aan na de crisis een grotere flexibele schil te zullen hebben, dan ervoor. Koops: ‘De onderstroom is dat mkb’ers verregaand zullen flexibiliseren, om tijdens volgende crises niet meer verrast te worden door gedwongen ontslagen in het vaste personeel.’ Koops verwacht op basis van eigen onderzoek dat de gemiddelde flexibele schil zal toenemen van 20 procent in het voor-crisisjaar 2007 tot 25 procent in 2012. ‘Het is de vraag of je als bedrijf daarop bent ingespeeld.’

Meer uitzendkrachten inhuren dus. Maar let wel goed op. De prijzen mogen dan gedaald zijn, het risico op een miskoop is niet minder.

Niet alleen telde de website www. flexservice.nl vorig jaar maar liefst 234 faillissementen onder kleine en middelgrote uitzendbureaus, ook zijn er hier en daar malafide ondernemers in de flexbranche actief. Controleren of een uitzendbureau aan de wettelijke eisen voldoet kan op de website van de Stichting Normering Arbeid.

Het voorkomt eventuele vervelende naheffingen voor u als inhuurder als blijkt dat een uitzendbureau het niet zo nauw met de regels neemt. Let daarnaast op of een uitzendbureau lid is van een brancheorganisatie als de ABU of NBBU. < Informatie www.abu.nl, www.nbbu.nl, www.normeringarbeid.nl

ervaar vrijheid en controle.

Of er ruimte is voor groei en innovatie lijkt niet langer een financiële vraag.

De capaciteit van je netwerk bepaalt - dicteert het tempo en de intensiteit van de ontwikkeling.

Eurofiber geeft je de vrijheid en controle weer terug. Hoe? Door het aanbieden van een eigen, onafhankelijk glasvezelnetwerk voor bedrijven en instellingen. Alleen het netwerk. Op dit moment ruim 9.500 km. Mét alle fantastische innovatieve mogelijkheden. Zónder ongevraagde diensten. Instappen kan al vanaf 10 Mbps en de capaciteit om door te groeien is onbeperkt.

Iedere organisatie beslist dus voortaan zelf voor welke toepassing, technologie of diensten zij haar verbindingen inzet. Vanuit de riante positie dat snelheid, veiligheid en continuïteit gewaarborgd zijn door het merk met de olifant. www.eurofiber.nl het begint bij glasvezel.

12 Marktveroveraar BERG TOYS / Oprichter Henk van den Berg (40) / Directeur Leopold van Os (37) / Aantal werknemers 130 / Omzet 2009 25,6 miljoen euro / Nettowinst 2009 ruim 1 miljoen euro

In 1985 laste en schroefde de toen nog vijftienjarige Henk van den Berg op een Veluwse boerderij als hobby skelters in elkaar. Vele duizenden skelters en 25 jaar later is zijn Berg Toys een snelgroeiend miljoenenbedrijf, klaar om de wereld te veroveren.

De Ferrari onder de skelters

verzadigd Oprichter Henk van den Berg – inmiddels 40 jaar oud – benoemde

twee jaar geleden Leopold van Os (37) tot zijn opvolger en houdt zich nu meer op afstand van zijn bedrijf.

Dat gaat niet ten koste van de groei.

Berg Toys is een erg gewilde zakenpartner van autofabrikanten. In navolging van Ferrari benaderden ook Porsche en Mercedes de fabrikant met voorstellen voor merkextensies.

Maar buiten de onder agrariërs populaire tractor-skelters van John Deere, Fendt en Claas houdt het bedrijf daarvoor de boot af. Wat Berg Toys dan weer wel doet, is trampolines verkopen en dat roept de vraag op: waar houdt de markt voor het bedrijf op? Volgens Van Os beperkt het bedrijf zich tot ‘eerlijk, tijdloos speelplezier’ en dat is dan ook waar de 130 werknemers zich iedere dag mee bezig houden. Zelfs buiten werktijd, want iedere werknemer vond in zijn laatste kerstpakket, jawel, een echte skelter. En wel de MOOV, een zelf in elkaar te knutselen meccano-rijwiel, in maar liefst tien verschillende gedaanten. Die relatief handzaam verpakte innovatie – een student bedacht het idee tijdens zijn stage in Ede – geeft volgens Van Os aan welke kant het met Berg Toys op moet. Immers, de Nederlandse markt

voor grote skelters is verzadigd en de groei van het bedrijf is vooral te danken aan de toegenomen export naar andere Europese, maar ook Aziatische en Zuid-Amerikaanse landen.

In Nederland wil Berg Toys komend jaar veel meer van wat Van Os noemt ride-ons op de markt zetten, die in de schappen van de grotere speelgoedwinkels niet te veel ruimte innemen. Van Os: ‘We hebben daarvoor onlangs contracten gesloten met de Hema, Bijenkorf en Toys‘R’Us.’ De assemblage vindt dan ook meer en meer in Chinese fabrieken plaats.

De oorspronkelijke fabriek in Wekerom is nog steeds in gebruik, maar van de laskunst moet het bedrijf het niet meer hebben. Van Os: ‘Wij blinken uit in het ontwerpen van actief, duurzaam speelgoed, niet in het maken ervan.’ Net als de eigenaar, is ook de gemiddelde werknemer in Ede erg jong. Volgens Van Os ligt de gemiddelde leeftijd op 31 jaar en dat wil hij graag zou houden. exit Van den Berg bezit nog altijd alle aandelen in het bedrijf. En hoewel hij in 2007 een tweede bedrijf heeft opgericht, dat houten en kunststof speelgoedhuisjes verkoopt, is hij met Berg Toys in eigen woorden ‘absoluut niet’ op een exit uit. ‘Ik heb de dagelijkse leiding opgegeven, omdat ik niet de juiste persoon ben voor de huidige uitdagingen van het bedrijf. Maar het bedrijf blijft wel mijn kindje.’ <

tekst Wilbert Geijtenbeek / fotografie Martin Dijkstra

Berg Toys maakt nog altijd skelters, maar levert die inmiddels ook ver over de grenzen van de Veluwe, van Ierland tot Brazilië, van Canada tot Australië. De omzet kwam in 2009 uit op 25,6 miljoen euro en blijft in rap tempo groeien. De recentere modellen zien er heel anders uit dan de eerste ‘tractorblauw’ gelakte frames met vierkante triplex stoelplankjes.

Nee, sinds de directie van het bedrijf daarvoor een licentie wist te bemachtigen, rollen er heuse miniatuurFerrari’s van de band. De duurste, de FXX Exclusive, kost 1.499 euro en is voorzien van een verstelbare leren sportstoel en een boordcomputer die de topsnelheden en rondetijden nauwgezet bijhoudt. De persoonlijke records moet de gebruiker wel zelf bij elkaar trappen – de al vijfentwintig jaar lang geheiligde wet van Berg Toys verbiedt de installatie van een motortje. Pendelassen, dubbele schijfremmen, meerdere versnellingen, het mag bij Berg Toys allemaal, maar een skelter moet wel een skelter blijven.

13

advertorial

Schaatscoach Gerard Kemkers

“ Teambuilding is pas geslaagd als het team ook zichzelf gaat coachen.”

Teambuilding is dat nodig bij een individuele sport?

G: Binnen de schaatssport hebben we gekozen om te werken met een team. Bij wielrennen zie je dat ook. In de atletiek zie je dat er veel meer individueel getraind wordt. We kiezen voor een teambenadering omdat we geloven in de kracht van de groepsdynamiek. Een groep is uiteindelijk veel veerkrachtiger­.

In het bedrijf kan je die keuze ook maken. Ben je bezig met het aansturen van individualisten? Of heb je ook met elkaar­ een groepsdoelstelling afgesproken? Als je dat doet, op een goede en positieve manier, dan gaan de mensen veel

Deze clinic maakt deel uit van een serie van 7 online clinics die Gerard Kemkers, in samenwerking met Essent, opnam.

De videoclinics zijn online te bekijken en gaan in op de vele raakvlakken tussen sportcoaching en management.

Ze zijn bestemd voor alle ondernemers in het MKB. Deelname is gratis. Kortom: een leuke aanrader voor iedereen die geïnteresseerd is in dit onderwerp. U kunt zich inschrijven voor de clinic via: www.essent.nl/businesscoach.

De gratis Business Coach Clinic bestaat uit o.a.: •7 online video’s met resultaatgerichte coachtips Bij het woord teambuilding denken veel managers aan een gezellig avondje steengrillen met het personeel. Of aan een weekendje survivallen in de Belgische Ardennen. Maar teambuiding is veel meer dan dat. Volgens schaatscoach Kemkers staat en valt het succes van de TVM schaatsploeg met teambuilding. Maar wat is het nu precies? En hoe begin je ermee? En wat kan je hier als ondernemer mee. We spraken hier erover met schaatscoach Gerard Kemkers. Hij maakte over dit onderwerp een interessante Essent Business Coach Clinic.

Een coach coacht en een team speelt, zo is het toch?

Gerard Kemkers: Als coach en ook vaak als manager zijn we geneigd onze rol groter te maken dan hij is. Dat zie je ook als

De Teambuilding tips van Gerard Kemkers: • Analyseer de samenstelling van de groep • Formuleer naast individuele targets ook groepsdoelstellingen • Positieve groepsprocessen stimuleren individuele prestaties • Een winning team coacht zichzelf

je naar Studio Sport kijkt. Of je nu kijkt naar voetbal, volleybal, schaatsen of judo, alle coaches doen hetzelfde. We staan heel driftig te gebaren en te schreeuwen, om onze pupillen te laten presteren. Dat hoort erbij. We willen ze het allerlaatste zetje geven. Maar we moeten onszelf natuurlijk ook niet over­ schatten. Een sporter heeft namelijk niet alleen te maken met zijn coach. Als je het gaat analyseren dan zie je dat de invloed van het team zeker zo groot is. Sterker nog: de verhoudingen binnen het team zijn veel vaker doorslaggevend voor het eind­ resultaat. Een team dat goed in elkaar steekt heeft uiteindelijk veel meer kans op succes. Het is een ‘winning team’. Dat is zo in de teamsport. Maar ook in een individuele sport als het schaatsen.

Dezelfde principes zijn ook toepasbaar op het bedrijfsleven.

Met een goed team, dat goed in zijn vel zit, gaan de prestaties zeker omhoog. Een topteam is in staat om, voor een groot deel, ook zichzelf te coachen. Ik nodig managers dan ook uit om hierover na te denken. Als je geen aandacht besteedt aan teambuilding dan laat je kansen liggen.

• Stel uw vragen aan Gerard • Bekijk tips van collega’s • Volg de discussie via LinkedIn • Maak kans op VIP Schaatsarrangement en een clinic van Gerard

Schrijf u nu in op www.essent.nl/businesscoach

door de kamerindeling als we naar wedstrijden gaan. Je ziet dan al vrij snel dat de teamleden elkaar niet meer zien als concurrentie. Maar dat ze elkaar bewust gaan helpen. Als je dat stimuleert en op een positieve manier stuurt, dan zie je dat teamleden elkaar gaan coachen. Dat is het allermooiste dat je als coach kan bereiken.

Elke medewerker wordt dan een coach.

Ben je dan zelf overbodig?

G: Als je de teamleden aanspreekt op hun positieve bijdrage binnen de groep dan is de kans groot dat ze dan ook volwas­ sener gaan optreden. Een team draagt zijn eigen verantwoor­ delijkheid. Afschuiven van problemen gaat tot het verleden behoren. Men wil de problemen aanpakken en oplossen.

Een goed team kan dat! Je bent niet alleen onderdeel van het team, maar je hebt daarin ook je verantwoordelijkheid. Als coach heb je dan wel de taak om deze groepsdynamiek goed in de gaten te houden en, daar waar nodig, bij te sturen. In de Essent Business Coach Clinic #4 leg ik uit hoe dat werkt. Kijk zelf op www.essent.nl/businesscoach.Via deze site kan je mij ook persoonlijke vragen stellen over dit onderwerp.

‘­completer’ functioneren. Ze gaan bijdragen aan de groep­ doelstelling zodat de groep als geheel beter gaat presteren.

Het mooie is dat ook de individuele prestaties dan omhoog schieten. Een goed team werkt als een vliegwiel.

Hoe maak je een winning team dan?

G: Om van je team een winning team te maken, moet je eerst heel goed kijken naar de samenstelling van de groep en naar de groepsprocessen. Verschillende mensen vervullen ook verschillende rollen binnen de groep. Je hebt ervaren mensen, en je hebt nieuwelingen. Je hebt succesvolle teamleden, en mensen die op zoek zijn naar hun rol en vorm. Wij proberen de verschillende types aan elkaar te koppelen. Bijvoorbeeld

Stop meer energie in uw medewerkers

Schrijf u nu in op www.essent.nl/businesscoach

16 Juridisch

De overheid wil bedrijven steunen tijdens de crisis. Daar heeft de Arbeidsinspectie geen boodschap aan, ervoer een ondernemer in ­Noord-Holland.

Gewonde vingertop met een staartje Bij een bedrijf in Noord-Holland was een werknemer afgelopen jaar zo onverstandig om zijn wijsvinger in een draaiende machine te stoppen.

Hij wilde een collega uitleggen waar het apparaat volgens hem haperde, deed de deur van het ding open en wees met zijn vinger het bewuste onderdeel aan. In zijn enthousiasme – dom, dom, dom – was de man jammer genoeg vergeten dat er in het grommende binnenste van het apparaat scherpe stukken metaal in hoog tempo ronddraaiden. Au! De arme drommel moet de rest van zijn leven het topje van zijn vinger missen.

Tekst Jean Dohmen

Voor zijn baas kreeg het incident een heel vervelend staartje.

De Arbeidsinspectie stelde een onderzoek in en ontdekte al vrij snel dat de machine niet goed beveiligd was. Als iemand de deur open doet, moet de machine namelijk ophouden met draaien, en dat deed het apparaat in dit geval niet. De directeur stond volslagen perplex. Hij had zijn technische man in de voorafgaande maanden nog wel tot twee keer toe gevraagd of de bewuste machine goed beveiligd was. Zijn bezorgdheid werd steeds met een geruststellend gebaar weggewuifd. De Arbeidsinspectie was onverbiddelijk. Regels zijn regels, het bedrijf is verantwoordelijk, en dus volgde er een boete

van 4.050 euro. Dat bedrag is geen nattevingerwerk, voor het geval u dat denkt, het staat in een boetelijst.

En dit is het bedrag dat nu eenmaal hoort bij een kleine onderneming met rond de elf werknemers. Bizar detail: als de man was overleden, zou de boete maar 450 euro hoger zijn geweest. Zo bezien is het een prijzig vingertopje.

“Betere project­ resultaten door meer financiële grip.”

De boetes die het mkb moet ophoesten zijn onredelijk

Nog gekker, als je er even over nadenkt, is dat een grote onderneming met vijfhonderd werknemers maar 3.000 euro meer hoeft te betalen bij een vergelijkbaar ongeluk, terwijl dit kleine bedrijf natuurlijk veel harder wordt getroffen door zo’n boete. Dit is geen pleidooi om de straffen voor de grote jongens te verhogen, maar de overheid zou eens kritisch moeten kijken naar de bedragen die het midden- en klein bedrijf moet ophoesten. Dit is onredelijk.

Het ongeluk kostte de werkgever klauwen met geld: de machine stond na het incident een tijd stil, de werknemer zat vijf weken thuis, terwijl zijn loon natuurlijk gewoon moest worden doorbetaald. Geld voor een vervangende kracht was er niet.

Smeekbedes aan de Arbeidsinspectie om de boete achterwege te laten vanwege de beroerde toestand van de onderneming waren aan dovemansoren gericht. Dat het ongeluk het eerste in tien jaar tijd is, dat het bedrijf altijd veel werk heeft gemaakt van veiligheid - het is allemaal niet relevant voor de pennelikkers.

De boete komt op een rampzalig moment voor de Noord-Hollanders.

De onderneming is zwaar getroffen door de economische crisis en kan het hoofd maar net boven water houden. Het komt net als veel andere bedrijfjes momenteel erg moeilijk aan krediet, en verkeert eigenlijk permanent in geldnood. De schaarse poen is nodig om grondstoffen in te kopen.

Dat is een volstrekt idiote gang van zaken. Aan de ene kant probeert de overheid met maatregelen als de deeltijd-WW bedrijven die door de crisis in de problemen zijn gekomen van de ondergang te redden. Tegelijkertijd geeft diezelfde overheid andere ondernemers het laatste zetje richting afgrond. Maar de enige die daar ‘s nachts wakker van ligt, is een ondernemer uit Noord-Holland. <

Niels van der Sloot, Projectmanager

Door de volledige integratie met de financiële administratie biedt de projectenoplossing van AccountView inzicht voor projectleiders én controllers. U kunt beiden de projecten vanuit uw eigen invalshoeken analyseren en sturen. Daardoor bewaakt u proactief de budgetten en optimaliseert u het projectresultaat.

Logisch denken in business software www.accountview.com Postbus 9400, 1006 AK Amsterdam, t: 020 355 2999, f: 020 617 1478, e: sales@accountview.com

18 Podium

Help, de ondernemer verzuipt Kleine ondernemers zijn de proletariërs van onze tijd, maar vormden wel de banenmachine die mensen aan het werk helpt.

Die banenmotor hapert nu. Ondernemen moet aantrekkelijker worden, vooral als het om het aannemen van personeel gaat.

Grote bedrijven zetten niet alleen de toon op de beursvloer. Zij hebben er ook voor gezorgd dat ondernemerschap wordt geassocieerd met zichzelf verrijkende managers en meeheulende accountants, met frauduleus handelen en machtsmisbruik. Dit beeld doet geen recht aan de praktijk van verreweg de meeste ondernemers die vooral in het midden- en kleinbedrijf zijn te vinden.

Het gros bestaat uit hardwerkende stumpers, die met werknemerschap een stuk beter af zouden zijn geweest. Zij sloven zich vaak uit voor een minimumloon, zonder verlof, oude-lullendagen of andere bescherming van een cao. De neringdoende is de proletariër van de nieuwe tijd.

Toch is de economische en maatschappelijke betekenis van deze groep ondernemers groot. Het midden- en kleinbedrijf is de motor van de economie, de banenmachine die mensen aan het werk helpt. Nuttig is ook de bijdrage aan de schatkist

19

Hans Kamps is ondernemer en onder andere kroonlid van de SER.

in de vorm van vennootschap - en inkomstenbelasting, van een slordige 30 miljard euro. Slechts een fractie daarvan ontvangt deze groep middenstanders terug aan subsidies en belastingfaciliteiten. De politiek dankt de dames en heren hartelijk voor het positieve saldo en gaat over tot de orde van de dag, want deze groep ondernemers redt het wel.

En als er een afvalt, dan komt er wel weer eentje bij.

in dat kader een zogenoemde risicoinventarisatie en -evaluatie opstellen, met verplicht advies en toetsing door een erkende deskundige. En niet te vergeten, met de bedrijfsarts moet een contract worden afgesloten: voor de begeleiding van zieke en revaliderende werknemers, voor de aanstellingskeuring, het zogenoemde Periodiek ArbeidsGezondheidskundig Onderzoek – PAGO in jargon – en het spreekuur.

Dat is een te gemakkelijke gedachte, die berust op onbekendheid met de wereld van het midden- en kleinbedrijf. De risico’s van ondernemen zijn groot en nemen sterk toe: markten en marges komen en verdwijnen. Net als de complexiteit. De ondernemer moet beleid ontwikkelen op het gebied van arbeidsomstandigheden, preventie en re-integratie.

En veel contracten afsluiten; met verzekeraars, bedrijfsartsen, consultants en accountants. Hij moet zijn ziekteverzuimbeleid vormgeven en

Ook dan is de ondernemer nog niet klaar. De werknemer wil ook een goede zorgverzekering. Dat kan, maar is niet eenvoudig. Hoe zien de aanbiedingen van de verzekeraars eruit? Hoe hoog moet het eigen risico zijn? Voor de kleine ondernemer ligt hier een dagtaak. Dan nog de onderhandelingen met de bank. Verdacht, een ondernemer die geld nodig heeft, denkt de bankier. Die verdient toch alleen maar geld? En zo sleept het ondernemersbestaan zich voort en is er nog geen product verkocht.

Er zijn naar schatting zo’n 300.000 kleine bedrijven met minimaal één en maximaal vijfentwintig personeelsleden. Als deze ondernemingen, door tegenzittend tij of heersend pessimisme, één werknemer moeten ontslaan of één vrijkomende arbeidsplaats niet vervullen, dan neemt de werkloosheid schrikbarend toe. Ondernemerschap is goed voor de welvaart. Het zet aan tot innovaties, die aan de basis staan van de economische groei.

Het recente bericht dat ons land steeds minder echte ondernemers telt, is dan ook verontrustend. In 2009 was sprake van een krimp met bijna 21.000 bedrijven. Dat aantal is nog vertekend door de netto groei van het aantal eenmanszaken vorig jaar met ruim 30.000. Zonder de groei van het aantal zelfstandigen zonder personeel (zzp) zou het aantal startende ondernemingen meer dan 50.000 bedrijven lager zijn uitgevallen dan het jaar daarvoor.

Alleen een lastenverlichting is niet voldoende om deze zorgelijke trend te keren. Ook de stap naar het ondernemerschap moet renderen.

Dat kan door het aantrekkelijker te maken om vanuit een uitkeringssituatie te ondernemen. Rechten op een uitkering mogen niet direct worden verspeeld als de stap naar het ondernemerschap wordt gewaagd. Dat betekent een straf op eigen initiatief en geen premie. En waarom niet nagedacht over een vangnet voor

alle ondernemers bij arbeidsongeschiktheid? Maar dan wel beter dan de oude Wet Arbeidsongeschiktheid Zelfstandigen: die was te duur en niet effectief. Er moet een brede verzekering tegen inkomensverlies bij arbeidsongeschiktheid voor alle economisch actieven komen: een beetje zekerheid om verzekerd te zijn van ondernemerschap.

Rest nog de opgave om van starters groeiers te maken. Geen eenvoudige klus, want kennelijk zijn bedrijven het groeien verleerd. Tien jaar geleden hielp de starter na enige jaren gemiddeld 1,7 mensen aan de slag. Dat aantal was drie jaar later teruggelopen tot 1,5: een daling van 12 procent. De nieuwe ondernemer is blijkbaar geen werkgever meer, getuige ook de enorme groei van het aantal zzp’ers. Misschien dat het aan de kwaliteit van de ondernemer ligt.

Die wil wel groeien in omzet, maar denkt dat alleen te moeten doen.

Bang voor het woud aan regelgeving en de risico’s die hij loopt met werknemers in vaste dienst. Eigenlijk heeft een ondernemer een manager nodig om te groeien, maar die is te duur en niet direct productief. Erg herkenbaar. Als starter bezorgde mij alleen al het denken over werkoverleg, loonschalen, beoordelingen en periodieken knallende hoofdpijn. Blijkbaar was het zo erg dat ik geen seconde aan het aanstellen van een manager heb gedacht. Gemiste kans.

Maar er moet meer aan de hand zijn.

Dat kan niet anders. Zou het bijvoorbeeld ook aan de werknemer zelf kunnen liggen? Enkele jaren geleden bevroeg een onderzoekbureau tweehonderd managers naar hun ervaringen met het aantrekken van jonge, hoogopgeleide nieuwe mensen. De conclusie? Het zijn luie, verwende donders die niet op eigen benen kunnen staan, zonder persoonlijkheid en eigen initiatief. Daar zal wel iets inzitten, maar managers zijn er toch voor om uit mensen te halen wat er in zit. Nemen die managers zelf wel voldoende initiatief? Anders nemen ze toch ouderen aan. Keus genoeg.

Denken over werkoverleg, loonschalen, beoordelingen en periodieken bezorgde mij knallende hoofdpijn De échte oorzaak dat starters niet uitgroeien tot werkgevers van belang ligt dieper: in de structuur van de economie. Arbeid is de meest complexe en risicovolle productiefactor geworden, waarop de fiscus bovendien het meest heft. Met ingewikkelde wet- en regelgeving betreffende ziekte, verzuim, verzekeringen, aanname en ontslag. Het is het domein van juristen en schriftgeleerden. Niet dat van de ondernemer: die besteedt liever uit en flexibiliseert waar hij kan. Alles beter dan een lange loonlijst. De ondernemer is geen werkgever meer. <

advertentie

Beter leidinggeven. Dat motiveert!

Doelgericht, krachtig en effectief leidinggeven kunt u echt leren. Uw medewerkers en uw bedrijf varen daar wel bij. Kies voor een praktijkgerichte, no-nonsense cursus of training die bij u past.

Cursusplaatsen door heel Nederland. Ook maatwerk voor groepen en incompany.

MKB Cursus & Training is CEDEO-erkend en de partner van MKB-Nederland voor bedrijfsopleidingen.

Surf naar www.mkbct.nl | Telefoon: (015) 219 13 90 • e-mail: info@mkbct.nl 19DX48 ADV E 175x56 mm.indd 1

29-1-10 13:23

20 Q&A

Beschermheer van het mkb Jan Kees de Jager is staatssecretaris van Financiën, maar verloochent zijn achtergrond niet. ‘Ik ga van meet af aan uit van mijn eigen ervaringen als ondernemer.’

tekst Philip Bueters / fotografie Mieke Meesen

Kriebelt het al een beetje? Jan Kees de Jager is als kabinetslid bezig aan zijn eindsprint. Wil hij nog iets extra’s bereiken, dan moet dat met wetgeving die hij de komende maanden aan de Kamer voorlegt, daarna begint onvermijdelijk het verkiezingscircus. Blijft hij in de politiek? Gaat hij terug naar het bedrijfsleven als bestuurder of om een nieuwe onderneming uit de grond te stampen die het succes van zijn IT-bedrijf ISM achterna gaat? Hij is er nog niet uit.

‘Daarvoor is het nog te vroeg. Maar ik ben langer ondernemer geweest dan bewindspersoon. Ik denk niet dat ik die 15 jaar hier in Den Haag ga evenaren.’

Er is vast nog wel een plekje in een volgend kabinet voor de 41-jarige Zeeuw. De Jager brengt het er niet slecht vanaf, sinds hij zijn bedrijf verruilde voor de Haagse bureaucratie.

De krakkemikkige Belastingdienst die hij erfde van zijn voorgangers lijkt voetje voor voetje te verbeteren.

Maar De Jager maakt vooral faam

doordat hij ondernemen, en dan met name het mkb, centraal stelt in zijn fiscale beleid.

Waarom zoveel aandacht voor het mkb? ‘Omdat het de motor is van de economie. Juist in deze crisistijd waarin mkb-bedrijven het echt heel erg moeilijk hebben en de werkgelegenheid van veel mensen gevaar loopt, kun je beide het beste helpen door bedrijvigheid aan te jagen en te steunen. Ons crisisbeleid staat op twee pijlers: de boel overeind houden. Je weet dat je achilleshiel als ondernemer in deze tijd de liquiditeit is, die stimuleer ik met zaken als de willekeurige afschrijving en een ruimere mogelijkheid tot verliescompensatie. De tweede pijler: straks uit de crisis komen met een sterker concurrerend vermogen. Daarvoor nemen we maatregelen om de innovatie te ondersteunen, zoals de uitbreiding van de WBSO-regeling (de fiscale stimuleringsregeling voor loonkosten voor r&d-personeel, red.)

en natuurlijk de nieuwe Innovatiebox, die winst uit innovatieve activiteiten extra laag belast.’

‘Natuurlijk heeft het ook te maken met mijn achtergrond als ondernemer, dat is logisch. Je dénkt als ondernemer, ook al ben je staatssecretaris. Ik heb de rest van het kabinet erachter kunnen krijgen dat ondernemen fiscaal meer gestimuleerd wordt. Want er is geen speld tussen te krijgen: je helpt burgers door het stimuleren van ondernemerschap.’

Soms lijkt het alsof u vooral het mkb knuffelt. ‘Ik heb veel aandacht voor het mkb omdat dat nodig was.

Het midden- en kleinbedrijf is in het verleden vaak vergeten in Den Haag, dat wil ik beter doen. Maar je moet natuurlijk net zo hard werken aan het behoud van grote bedrijven. Dat is voor het mkb ook onmisbaar, je moet niet in termen van wij en zij denken; dat is onzin.’

U zet nu de eindsprint in. Wat heeft u tot nu toe voor elkaar gekregen?

‘Ik had als ondernemer veel dingen die me irriteerden en waarvan ik vond dat het beter moest. Uiteindelijk ben ik hier met drie hoofddoelstellingen aan de slag gegaan: het bevorderen van innovatief ondernemerschap, het vereenvoudigen en vergroenen van

‘Geen zelfstandigenaftrek meer voor vutters met een webwinkeltje dat niets oplevert. Die opbrengst wordt teruggesluisd naar echte ondernemers’

22 Q&A jan kees de jager / wat Staatssecretaris van Financiën namens het CDA / sinds 2007 / speerpunt De algemene regeldruk voor ondernemers verlagen

het belastingstelsel. Het klinkt gek, maar er is veel meer gelukt dan ik zelf had verwacht.’

Noem eens wat? ‘Ik heb de 14 procent bijtelling voor emissie-arme auto’s al gelijk erin gefietst, ondanks de weerstand vanuit de autosector. Ik heb dingen afgeschaft waarvan ik uit ervaring weet dat ondernemers zich er aan ergeren, zoals de eerstedagsmelding voor nieuwe werknemers.

Echt zo’n instrument van wantrouwen, terwijl de meeste ondernemers gewoon te vertrouwen zijn. De winstvrijstelling voor het mkb is omhoog gegaan, net als de investeringsaftrek voor kleinere ondernemers en duurzame investeringen. Voor Kerst is nog een hele stoot aan wetgeving door de Kamer geloodst, waaronder de Vereenvoudigingswet, de gewijzigde successiewet en een Anti-Kafkawet met tientallen vereenvoudigingen.

Dat is toch iets wat niet lijkt te lukken: vermindering van de administratieve lasten waar ondernemers onder zuchten? ‘Jawel, dit kabinet streeft naar een vermindering van 25 procent aan het eind van de periode en we liggen op koers. Maar er zijn wel risico’s, als voorgenomen wetswijzigingen niet doorgaan. Ik heb zelf de uniformering van het loonbegrip nog in de Kamer liggen. Als die er moeilijk over gaat doen, is dat een hele grote klap.’

Actal, het college dat toeziet op de vermindering van administratieve rompslomp, is kritisch. Vereenvoudiging blijkt soms alleen maar te leiden tot méér gedoe. ‘Actal houdt geen rekening met de perceptie van de ondernemer. Daar kijk ik ook naar.

Neem die eerstedagsmelding, die levert peanuts op aan lastenreductie.

Ik heb er toch prioriteit aan gegeven omdat ik wist dat het grote irritatie opleverde. Ik heb op maandagavonden brainstormsessies, hier aan deze

tafel, met jonge ondernemers. Dan luister ik naar hoe zij regelgeving ervaren. Diezelfde avond schrijf ik hun opmerkingen en ideeën uit. Die gaan als memo of geeltjes naar mijn ambtenaren.’

Uw Belastingplannen en de fiscale crisismaatregelen lijken op het eerste oog cadeautjes voor ondernemers. Gaan ze er werkelijk op vooruit? ‘Wat de crisismaatregelen betreft: voor een groot deel halen we aftrek naar voren die je anders ook zou krijgen. Dat kost ons nu kasgeld en rente, maar ten opzichte van het liquiditeitseffect van miljarden, kost het weinig. WBSO en Innovatiebox kosten wel geld. In die zin is het een cadeautje, maar wel een gerícht cadeautje. Andere regelingen, zoals de zelfstandigenaftrek, de winstvrijstelling en de verruimde investeringsaftrek leveren vele honderden miljoenen euro’s lastenverlichting op. Voor een deel zijn ze gefinancierd door het aanpakken van trucjes. Aan het gebruik van de zelfstandigenaftrek door vutters die een webwinkeltje openden waar ze geen droge boterham mee verdienden heb ik een eind gemaakt. De opbrengst van dit soort maatregelen wordt teruggesluisd naar echte ondernemers.’

Over echte ondernemers gesproken: wat heeft Nederland aan de hausse aan zzp’ers die mede dankzij fiscale prikkels op gang is gekomen? ‘Men voegt flexibiliteit toe aan de arbeidsmarkt. Die hebben we hard nodig, want we hebben op sommige punten een wat starre arbeidsmarkt.’

‘Het klinkt gek, maar er is veel meer gelukt dan ikzelf had verwacht’

Uw kabinet heeft de kans laten lopen om daar iets aan te doen. ‘Aan het ontslagrecht hebben we inderdaad weinig kunnen doen, de zzp’er blijft dus een goed alternatief in een vastgeroeste arbeidsmarkt waaraan van beide kanten behoefte bestaat.

Het blijft natuurlijk zo, dat een echte onderneming een organisatie van kapitaal en arbeid is, gericht op maken van winst. Die onderneming, de innovatieve starter, creëert de meeste waarde in economische zin.

Een zzp’er is natuurlijk niet te vergelijken met een ondernemer die TomTom start, maar het is moeilijk om dat onderscheid fiscaal te maken.’

PINC belIeve IN the CoNservatIoN aNd use of CroP dIversIty Cary Fowler / PINC. 11

En nu maar hopen dat zzp’ers overgaan tot het echte ondernemen?

‘Dat hoop ik sowieso. Maar ben ik zelf als zzp’er begonnen? Ik startte in mijn studententijd met mijn compagnon in een firma zonder personeel, maar heb me nooit zzp’er gevoeld.

Wilde van begin af aan groeien en mensen aannemen. Fiscaal gezien lijkt het toch verrekte veel op elkaar in begin.’

Toch nog even ‘wij’ en ‘zij’: wat zegt u tegen de mkb’er die in de krant leest dat de grootste ondernemingen nauwelijks belasting betalen? ‘Ik kan ze geruststellen: ik sta er zelf voor dat de multinational voor zijn Nederlandse activiteiten net zo wordt belast als alle andere ondernemers hier. Ze moeten een fair share betalen. Maar als een multinational een miljard winst maakt, maar slechts 1 procent van zijn activiteiten is Nederlands, betaalt hij alleen in ons land belasting over die ene procent.1 Dat lijkt dan een schijntje vergeleken met zijn totale winst, maar over de rest van de winst is in andere landen al belasting betaald. Ik sta als staatssecretaris van Financiën voor een evenwichtige lastenverdeling tussen het mkb en het internationaal opererende bedrijfsleven.’ <

PINC.11/www.PINC.Nl/18 meI 2010 16 KEYNOTE SPEAKERS 7 ONVERWACHTE INTERMEZZO’S 500 UNIEKE BEZOEKERS DÉ JAARLIJKSE CONFERENCE

24 Actueel Verkiezingen

Ondernemers zijn van oudsher verliefd op de VVD. Toch grossieren ook andere grote partijen in de aanloop naar de verkiezingen over goede voornemens die bedrijven ruimte moeten geven.

25

Welkom in het lokale circus

tekst Geert Dekker / illustratie Bas van der Schot

Van zijn meest recente gesprekken met ondernemers is hem één opmerking in het bijzonder bijgebleven. Ivo Opstelten, voormalig burgemeester van Rotterdam en nu voorzitter van de VVD en waarnemend burgemeester van Tilburg: ‘Kunt u misschien zorgen dat we minder last hebben van de overheid? Die vraag kreeg ik voorgelegd. Ik vind dat schrijnend.

Het is de omgekeerde wereld. Hoe is het toch mogelijk dat overheden zich nog steeds een andere rol toedichten dan een puur faciliterende?’

De VVD is nog steeds de lievelingspartij van ondernemers, zo blijkt uit peilingen in de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen van 3 maart. Ruwweg 40 procent zou kiezen voor de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie. D66 en CDA volgen met minder dan de helft van dat percentage op de tweede plaats, en vervolgens op gepaste afstand de PvdA – de grootste partij van de gemeenteraadsverkiezingen 2006 – en andere partijen.

Terecht? Heeft de ondernemer niets te zoeken bij de PvdA en vindt hij zijn heil vooral bij de VVD? Opstelten vindt natuurlijk van wel. ‘Geen enkele partij kiest zo scherp en duidelijk voor de ondernemer.’

Net zo vanzelfsprekend is dat de andere partijen dit wagen te betwijfelen. Myra Koomen, wethouder Werk en Inkomen voor het CDA in Enschede en lijsttrekker bij de komende verkiezingen: ‘Laat hier geen enkel misverstand over bestaan: ondernemerschap is speerpunt nummer 1 voor Enschede. Het zijn de ondernemers die werkgelegenheid creëren en als mensen werken, hebben ze inkomen en voelen ze zich prettiger, zekerder en veiliger. Voor het stimuleren van ondernemerschap zien wij geen alternatief.’

Salima Belhaj, D66-fractievoorzitter in de Rotterdamse gemeenteraad en lijsttrekker, denkt er net zo over: ‘Niet de gemeente maakt de economie, maar de bedrijven. Met name het mkb moet maximaal de ruimte krijgen. De bemoeizucht en regelzucht van de gemeente moet worden teruggedrongen, want op een indirecte manier verstoren die de economie.’

Het Amsterdamse PvdA-gemeenteraadslid Michiel Mulder wil er niets van weten dat de PvdA geen prioriteit zou geven aan ondernemerschap: ‘De economische basis van de stad moet worden versterkt en dat draait juist om de kleinere ondernemingen. Ondernemershuizen in de

wijken, subsidies voor middenstanders voor het aanvechten van huurverhogingen, winkelstraatmanagement: de PvdA heeft de laatste jaren aantoonbaar initiatieven genomen om ondernemerschap meer ruimte te geven.’

Accountmanager De politici wijzen erop dat in een flink aantal gemeentes de afgelopen jaren vooruitgang is geboekt op thema’s die voor ondernemers van groot belang zijn. Telkens was daarvoor brede steun in de gemeenteraad. Het gaat vooral om de regeldruk en om het aanbestedingsbeleid.

Vorig jaar sloten de grootste 36 gemeenten een convenant met MKBNederland, waarin ze zichzelf onder meer opleggen te schrappen in het aantal lokale vergunningen. Vriend en vijand erkennen dat Enschede daarbij voorop loopt. Koomen (CDA): ‘Maar dat is geen reden om te verslappen, hoor.’ In Amsterdam zijn veel regels geschrapt en omgezet in algemene bepalingen, terwijl in Rotterdam nu een flink aantal vergunningen is gebundeld. Belhaj (D66) vindt dat niet genoeg: ‘Wij pleiten er al langer voor elke ondernemer een accountmanager bij de gemeente te geven, dan is

hij van al het gezeur af. Iemand die alles netjes voor je uitzoekt, één loket voor alle overheidszaken.’

In de uitvoering van al die mooi ogende plannen gaat er namelijk nogal eens wat mis, weet Belhaj.

‘Ondernemers in Rotterdam krijgen af en toe nog te maken met absurde vormen van bureaucratie. Blijkbaar is het voor de uitvoerende dienst soms onmogelijk de ondernemer serieus te nemen.’

Mulder (PvdA, Amsterdam) zegt dat de handhaver bij de uitvoering van zijn taak blijkbaar de menselijke aspecten wel eens uit het oog kan verliezen. ‘Voor de uitvoering is te weinig aandacht. Bestuurders geven alle aandacht aan het schrijven van beleidsplannen, maar wij willen dat omdraaien.’

Ook wat betreft het aanbestedingsbeleid van gemeenten wordt vooruitgang geboekt. Amsterdam en Rotterdam hebben recent besloten grote aanbestedingen voortaan op te knippen in kleinere porties, zodat het makkelijker wordt voor het lokale mkb om mee te dingen.

In Enschede wil het CDA nog verder gaan, zegt Myra Koomen. ‘Onze inzet voor de komende periode is dat de gemeente voorrang gaat geven

aan bedrijven in stad en regio. Al het uit te besteden werk moet zo dicht mogelijk in de buurt van Enschede terecht komen. Misschien kan een bedrijf tweehonderd kilometer verderop goedkoper offreren, maar dat kost vervolgens hier banen en dan is de gemeente aan bijstandsuitkeringen veel meer kwijt dan de mogelijke besparing op de goederen of diensten.’

Lastenverzwaring Regeldruk en aanbestedingsbeleid staan hoog op de agenda van MKBNederland, naast het verhogen van de kwaliteit van bedrijfshuisvesting en het verbeteren van de bereikbaarheid. ‘Daarnaast missen we in veel gemeenten een heldere visie op detailhandel en vrijetijdsbesteding’, zegt Ramona van den Bosch, die de acties van MKB-Nederland rondom de gemeenteraadsverkiezingen coördineert. ‘Waar wil men naartoe in dat opzicht? Men pleegt allerlei ingrepen in de inrichting van stad of dorp, maar het doel is niet duidelijk.’

De ondernemer die gaat stemmen op 3 maart kan volgens Van den Bosch deze punten meenemen in zijn keuze. Een stemadvies geeft de ondernemersorganisatie overigens niet.

Van den Bosch: ‘Ondernemers zijn heel goed in staat zelf na te denken.

Bovendien spelen bij deze verkiezingen lokale partijen en lokale thema’s een grote rol. Een landelijk advies is dan niet relevant.’

Van den Bosch wijst er nog wel op dat de belangrijke beslissingen zullen vallen in de collegeonderhandelingen na de verkiezingen. ‘Het is dus van groot belang welke partij er leidend is in die onderhandelingen.’

De onvermijdelijke bezuinigingen die eraan komen, worden in die onderhandelingen het belangrijkste onderwerp. Loopt dat uit op lastenverzwaring? De vertegenwoordigers van de vier grote partijen die hierboven aan het woord kwamen, bezweren van niet. Opstelten: ‘Als de prioriteit ligt bij de economie, worden de keuzes heel makkelijk.’ Koomen: ‘Nee, de OZB gaat niet omhoog.’ Belhaj: ‘Verhoging van de lokale lasten zou een raar signaal zijn.’ Mulder: ‘Geld vragen aan de burger is de allerlaatste optie. Maar partijen die zeggen te garanderen dat het niet gebeurt, zijn niet geloofwaardig. De situatie is te onzeker.’ <

26 Branchescan Architectuur

Kansen

Bedreigingen

trends

+ Duurzame initiatieven + Meerdere disciplines of samenwerkings­ verbanden + Vergrijzing

- Daling orderportefeuille - Negatief vooruitzicht bouwproductie - Personeelstekort

> Duurzaam bouwen > Geïntegreerde contractvormen > Schaalvergroting

Time out Architecten zien de bodem van hun orderportefeuilles in zicht komen. Sommigen moeten zelfs vrezen voor het voortbestaan van hun bureau. Toch zijn er ook kansen.

tekst Wietze Willem Mulder / beeld Mischa Keijser / HH

Het lot van de Nederlandse architectenbranche is grotendeels afhankelijk van het vooruitzicht van de bouwproductie. Vorige maand kwam het Economisch Instituut voor de Bouwnijverheid (EIB) helaas weer met een sombere voorspelling. In 2010 zal voor het tweede jaar op rij de totale bouwproductie met 5,7 procent dalen naar 54,4 miljard euro. Vooral de productie in de woningbouw gaat hard achteruit. Dit jaar worden er slechts 62.000 nieuwe huizen uit de grond gestampt, tegenover 72.000 woningen vorig jaar. De utiliteitsbouw – zoals fabrieken, kantoren en winkels – krimpt met 11 procent. Pas vanaf 2012 zal de vraag naar woning- en utiliteitsbouw herstellen om daarna meteen flink door te zetten tot en met het jaar 2015, verwacht het EIB. Nu de bouwcijfers tegenvallen, wordt de situatie voor tekenaars, ontwerpers en bestekschrijvers nog

zorgwekkender. Onderzoek van de Bond van Nederlandse Architecten (BNA) liet al zien dat de gevolgen van de economische crisis serieus zijn. De orderportefeuilles van de ruim 3.000 architectenbureaus zijn ten opzichte van eind 2008 met maar liefst 43 procent geslonken.

De economische crisis zorgt ervoor dat projectontwikkelaars, woningcorporaties en het bedrijfsleven voorzichtiger worden. Banken stellen zwaardere eisen aan het verstrekken van krediet, waardoor het moeilijker wordt voor opdrachtgevers om überhaupt projecten op te starten. ‘Het heeft met vertrouwen in de economie te maken’, zegt Ab Hans (37), oprichter van Loko Architecten in Arnhem.

Loko richt zich voornamelijk op woningbouw. ‘Wanneer dat hersteld is, kunnen en durven opdrachtgevers weer plannen te maken.’

Hoewel het consumentenvertrouwen

volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) sinds oktober vorig jaar weer een stijgende lijn vertoont, overheerst er nog altijd een negatieve tendens. Het minder makkelijk te verkrijgen krediet is nog steeds het grootste probleem voor het midden- en kleinbedrijf als gevolg van de economische crisis, aldus het CBS. ‘De overheid maakt wel voorwaartse stappen, maar ze zou bijvoorbeeld wel duidelijkheid kunnen verschaffen rond de hypotheekrenteaftrek’, concludeert Karin Laglas, interim-directeur van BNA. De brancheorganisatie lobbyde enkele maanden geleden onder andere bij het ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (VROM) en Economische Zaken voor meer steunmaatregelen.

Het herstellen van het consumentenvertrouwen en het verkrijgen van een financiering tegen redelijke voorwaarden staan hoog op de agenda van de architectenbond. ‘Waar de aarzeling zit in het gehele proces? Dat komt bij woningbouw gedeeltelijk doordat mensen zich onzeker voelen en daardoor plannen uitstellen. Voor de utiliteitsbouw ligt dat met name

Een derde van de architecten zit straks zonder baan, denkt de brancheorganisatie bij het verwerven van krediet door opdrachtgevers.’

Nieuwe markten Het is niet alleen maar kommer en kwel in de architectenbranche. Ook in crisistijd liggen er voor architectenbureaus uiteraard kansen om een goede boterham te verdienen. Laglas denkt dat bureaus juist nu hun positie in de markt moeten overdenken. ‘Architecten moeten hun eigen bedrijfsvoering onder de loep nemen. Zijn er nieuwe markten waar opdrachten zijn, of is er bij- of nascholing van het personeel nodig?’

De vergrijzing biedt ook mogelijkheden. Volgens het brancherapport cijfers & trends van de Rabobank wordt er door de bureaus nog onvoldoende rekening gehouden met de wensen van (toekomstige) senioren. De grote hoeveelheid babyboomers leidt tot een verandering van woonconcepten,

zoals op maat gemaakte huizen voor ouderen die nog zelfstandig kunnen wonen en kwalitatieve woonzorgvoorzieningen.

Een andere onderscheidende factor voor architectenbureaus ligt op het gebied van duurzaamheid. De overheid heeft zich het afgelopen jaar voorgenomen om in 2010 100 procent duurzaam in te kopen. Maar ook particulieren en het bedrijfsleven vragen steeds vaker energie- en klimaatneutraal gebouwde woningen en kantoorruimte.

Ingolf Kruseman, oprichter van Architectural Support Kruseman (ASK) in Breda, is uitgegroeid tot specialist op het gebied van duurzame gebouwen en gebiedsinrichting. Toch mist hij nog de oprechte overtuiging van het energie- en klimaatneutraal bouwen bij zijn opdrachtgevers. ‘Iedereen wil wel, maar het vraagt moed, inzicht en durf en dat ontbreekt vaak bij overheidsinstellingen en projectontwikkelaars.’ Heeft ASK in deze tijd als duurzaamheidarchitectenbureau echt een streepje voor op de concurrentie? ‘Ja, dat denk ik wel’, antwoordt Kruseman. Zijn orderportefeuille is redelijk gevuld en dat dankt hij

vooral aan zijn ‘groene’ visitekaartje.

‘Daardoor krijg ik meer opdrachten binnen.’

De komende jaren zijn cruciaal voor de architectenbranche. Doordat er minder projecten opgestart worden, vissen de architectenbureaus in een steeds kleiner wordende vijver. Ruim 85 procent van de door de branchevereniging ondervraagde architectenbureaus gaat door zulk zwaar weer dat een deel daarvan zelfs vreest voor het voortbestaan van het bedrijf.

BNA verwacht dat een derde van de architecten straks zonder baan thuiszit. ‘Een groot deel van de architecten verlaat noodgedwongen de branche, waardoor veel ervaring en knowhow verloren gaat.’

Daarom heeft het ministerie van VROM een tijdelijk Onderzoekslab ingesteld. Hier werken ongeveer tweehonderd werkloze architecten gedurende drie maanden aan ruimtelijk onderzoek in Nederland, om te voorkomen dat er een generatie verloren gaat. ‘Als we nu investeren, leggen we de basis voor een volgende bloeiperiode in de Nederlandse architectuur’, oordeelt Rijksbouwmeester Liesbeth van der Pol. <

Architectuur

Ronde tafel

29

Veel architecten grijpen de huidige recessie aan om zich op hun toekomst te herbezinnen.

‘De crisis maakt dat we onze opdrachtgevers beter bedienen.’

‘De crisis dwingt ons te professionaliseren’

Jeroen van Schooten, jij bent voorzitter van de BNA, kun je ons vertellen wat de stand van zaken in

‘We hebben onze investeringen moeten halveren’ Rogier Noyon

de branche is? JvS: ‘Uit cijfers van eind 2009 blijkt dat de omzet in de branche in een jaar met 43 procent gedaald is. Dat is een serieus groot percentage, ik vind het vrij schokkend. Daarbij is de werkgelegenheid navenant afgenomen. Van de 15.000 mensen die eind 2008 werkzaam waren bij architectenbureaus, zijn er naar verwachting nu een kwart minder aan het werk en de vooruitzichten zijn bedroevend. Het consumentenvertrouwen is erg laag, het aantal verkochte woningen zit op een dieptepunt. Op de kantorenmarkt staat nu zes miljoen vierkante meter leeg en dat zal met de oplopende werkloosheid alleen maar meer worden. Winkelruimte kampt nu ook met leegstand.’

BR: ‘Ik herken de cijfers uit de verhalen. Iedereen heeft het er over, maar op ons bureau zijn ze gelukkig niet van toepassing. Wij zitten niet in de seriematige woningbouw en hebben geen projectontwikkelaars als opdrachtgever. Dat hebben we een tijdje als een nadeel ervaren, maar nu is dat de reden dat we niet zijn geslonken. Wij zijn zelfs iets gegroeid.’

Rogier Noyon van woningbouwcorporatie Stadgenoot, hoe staat het bij jullie als grote opdrachtgever met de mogelijke opdrachten?

RN: ‘Die omzetdaling met ongeveer de helft herken ik direct en ik weet precies hoe dat komt, wat ons betreft. Als je als corporatie wilt investeren, dan ben je voor de financiering afhankelijk van de verkopen uit je bestaande woningvoorraad. Die zijn bij ons gehalveerd. Dat betekent dat we ook onze investeringen hebben moeten halveren. We hebben alle projecten kritisch tegen het licht >

Gespreksleider Piet Renooy / tekst Wouter van Bergen / fotografie Marcel R. Bakker

Gezien vanuit het kantoor van de Bond van Nederlandse Architecten (BNA) in het voormalige Pakhuis Azië aan de Amsterdamse Piet Heinkade is weinig te merken van de crisis in de bouwsector. Rond het Centraal Station staat een batterij bouwkranen in het Oosterdokseiland, de bouw van het Westerdokgebied is in volle gang en aan de overkant van het IJ, in Amsterdam-Noord, verrijst een hele nieuwe wijk.

Maar voor architecten zijn de projecten die vandaag in aanbouw zijn, het werk van gisteren. De kredietcrisis leidde tot het abrupt opdrogen van de orders waar de circa drieduizend architectenbureaus in Nederland op draaien.

De architecten die aan deze ronde tafel aanschuiven zijn Bart Reuser en Jeroen van Schooten. Reuser is partner van het tien jaar jonge Next Architects, Van Schooten is partner bij Meyer en Van Schooten, bekend van het ING hoofdkantoor, en is voorzitter van de BNA. Rogier Noyon, directeur strategie & beleid bij woningbouwcorporatie Stadgenoot, zit aan tafel als opdrachtgever. Piet Renooy is directeur van beleidsonderzoeksbureau Regioplan en co-auteur van het rapport Architecten en de kredietcrisis. Hij leidt het gesprek.

30 Branchescan Architectuur gehouden en overal waar dat kon projecten uitgesteld of afgeblazen.

Daar hebben de architecten last van: we hebben ze tijdelijk niet nodig en ik denk dat die situatie nog wel even gaat duren. Wij gaan ervan uit dat we nog wel vijf jaar last van de crisis zullen hebben.’

Wat doet de overheid om jullie branche te helpen? JvS: ‘Er is deeltijd-ww en het atelier van de Rijksbouwmeester kwam met een initiatief om werkloze architecten aan het werk te houden. Goede initiatieven, maar op termijn zijn dit soort maatregelen niet houdbaar.’

En de Crisis- en Herstelwet waarmee allerlei projecten naar voren worden gehaald en makkelijker gemaakt? JvS: ‘Daarmee wil de regering vooral handen aan de schop zetten. Daar komt weinig ontwerpen bij kijken. Die projecten liggen er al.

Ik kan me dat wel voorstellen: het is door de onzekere economische situatie lastig om grote initiatieven op te tuigen. De bouw staat nu toch al niet te boek als een branche waar je even lekker veel geld in gaat duwen om te kijken of je die kar weer vlot kunt trekken.’

De BNA heeft haar leden aan het begin van de crisis aangeraden te zorgen voor een brede spreiding in hun portefeuilles, een financiële buffer op te bouwen en zich te bezinnen op de strategie. Is dat genoeg om deze crisis te overleven?

JvS: ‘Het was niet genoeg, maar ik denk wél dat bedrijven die over een brede portefeuille beschikken, het op dit moment minder zwaar hebben dan bureaus met een smalle spreiding.’

‘Een kwart van het geld in de bouw wordt verklungeld’ Jeroen van Schooten

31 BR: ‘Het is niet zo dat een architectenbureau snel kan overstappen naar een andere markt als de crisis toeslaat. Dat vergt grote inspanning en investeringen. Het duurt lang voordat je je imago hebt aangepast, veel bureaus hadden het te druk om na te denken over strategiewijzigingen.

De paar bureaus die dat wel hebben gedaan zijn nu redelijk goed bezig.

Sommige hebben zich op duurzaam bouwen gericht. Die hebben op tijd een speciale positie verworven en doen het nu goed.’

Hebben jullie ook zo’n strategiewijziging doorgevoerd? BR:‘Voor een jong bureau als het onze was het al jaren crisis. Wij hebben ontzettend moeten knokken en onze strategie in tien jaar wel vijf keer omgegooid, op zoek naar een basis waar vanuit we konden werken. Nu ontwerpen we ook stedenbouwkundige plannen, bruggen en designobjecten en we doen mee met Europese aanbestedingen. Daar draaien we nu op. We hebben ingezet op de breedte, maar dat is niet helemaal bewust gegaan.’

Dat is interessant. De gevestigde orde heeft niet kunnen anticiperen terwijl jonge bedrijven die hebben moeten vechten op de markt het nu beter doen. BR: ‘Nou ja, ik weet niet of dat een algemeen beeld is. Sommige bureaus hebben het door de jaren heen gered, maar er zijn er natuurlijk ook een heleboel afgevallen.’

Maar het zou wel betekenen dat aan het eind van de crisis, als die ooit ten einde komt, er een nieuwe generatie bureaus opstaat? BR: ‘Dat denk ik wel ja, dat durf ik wel te zeggen.’

JvS: ‘Dat is inderdaad een positief bijeffect van de crisis, maar er zijn natuurlijk genoeg bureaus die al heel lang bestaan die het goed doen.

Goede bureaus met een gespreide portefeuille of architecten die hun opdrachtgevers een hele goede service bieden. Daarnaast heb je ook architecten die over een heel

uitzonderlijke specialiteit beschikken, of het nu duurzaam bouwen is of iets anders waarin ze een naam hebben opgebouwd.’

Rogier, waar hebben jullie als opdrachtgever behoefte aan? Aan jonge creatieven of aan de gevestigde bureaus? RN: ‘De architecten die we over de vloer krijgen voor acquisitie kun je onderverdelen in twee soorten: sommigen beschouwen zichzelf als artiest, want ze kunnen iets wat wij gewone mensen niet kunnen. Zij hebben een visioen in de aanbieding en daar zijn ze dan niet van af te brengen. Je hebt er ook die zich eerst oriënteren op wat wíj willen. Wij hebben behoefte aan architecten die snappen dat het ons niet alleen om een tekening gaat, maar om een heel proces waarbij je als opdrachtgever zoveel mogelijk zeker wilt stellen. Dat een project veranderingen aan moet kunnen en dat het is geworteld in de lokale omgeving.’

Herkennen jullie dat beeld van de architect die lekker zijn ding doet, zonder zich al te veel aan te trekken van zijn opdrachtgever? Jvs: ‘Ik vind dat een beetje te zwart-wit. Het is logisch dat aanstormend talent nog niets anders kan dan mooie plaatjes laten zien. Maar daar zit ook talent tussen dat de discussie wel aangaat, openstaat voor ideeën en die kan absorberen in een goed plan. Maar er bestaat inderdaad een categorie architecten die daar minder gevoel voor heeft. Die egocentrische architect, die heeft het nu wel moeilijk.’

Hoe kan de branche beter uit deze crisis komen? JvS: ‘Deze crisis dwingt ons te professionaliseren en de opdrachtgever beter te bedienen.

De faalkosten in de bouw bedragen volgens schattingen 10 tot zelfs 25 procent. Een kwart van het geld wordt dus verklungeld! Als je als architect kan bijdragen aan een betere organisatie van de bouw, dan mag je ook best een beetje meer kosten.

Het honorarium van een architect

Bart Reuser (1972) Oprichter en partner Next ­Architects (1999) In 2004 opende Next Architects een filiaal in Peking. Bekendste project in Nederland: De opvallende oranje Villa Overgooi in Almere Overgooi.

Jeroen van Schooten (1960) Mede-oprichter Meyer en Van Schooten (1984), voorzitter Bond van Nederlandse Architecten BNA. Bekendste werk: het ING hoofdkantoor aan de Zuidas (‘de Kruimeldief’ of: ‘de Klapschaats’)

‘Architectenbureaus kunnen niet snel overstappen naar een andere markt’ Bart Reuser is minder dan twee procent van de stichtingskosten.’

RN: ‘Volgens mij is de crisis ontstaan door de manier waarop we de maatschappij hebben georganiseerd. De bouw is daar een afspiegeling van.

Iedereen doet een klein partje en tussen al die partijen bestaat georganiseerd wantrouwen. Die faalkosten ontstaan doordat iedereen de andere partij probeert af te knijpen en zijn problemen over de schutting gooit.

Ik geloof dat we de samenwerking waarbij partijen de verantwoordelijkheid delen, moeten opzoeken.’

JvS: ‘Bij een nieuwe contractenvorm als dbfmo, (design, build, finance, maintain and operate, red.) kun je zien hoe dat werkt. In plaats dat de opdrachtgever betaalt voor het gebouw, spreek je als consortium van architect, bouwers en financiers een beschikbaarheidsvergoeding met hem af voor de lange termijn, zeg 25 jaar. In die tijd zet je niet alleen het gebouw neer, je bent ook verantwoordelijk voor de bewaking, de koffie, het onderhoud en faciliteiten.

Verzin je als architect iets wat in het

Rogier Noyon (1951) Directeur Beleid en Strategie woningbouwcorporatie Stadgenoot. In 2008 verhuurde Stadgenoot 32.500 woningen en 1800 bedrijfsruimte in en om Amsterdam en verkocht het 334 huur- en 267 nieuwbouwwoningen.

beheer een arbeidsplaats bespaart, dan kun je de kosten van die ingreep afzetten tegen de besparing die dat 25 jaar lang oplevert. Dat blijkt goed te werken. De eerste dbfmo-projecten in Nederland pakten circa 15 procent voordeliger uit dan de benchmark. Als je als architect leert op die manier te ontwerpen, dan komt dat je projecten op basis van conventionele contracten ook ten goede.’

Bart, jouw bureau heeft een vestiging in China. Biedt het werken in dit soort landen een oplossing voor de branche? BR: ‘De architecten die aan de andere kant van de wereld mooie dingen maken vormen maar een klein clubje. Een aantal bureaus doet dat goed, andere zijn daar weer op teruggekomen. Wij zijn er in China nooit heel vol in gaan zitten; wij hebben contracten met lokale bureaus waarvoor we werk verrichten. We hebben in Nederland een redelijk goede exportarchitectuur, maar ik denk niet dat het een oplossing is voor de branche.’

Hebben jullie nog ideeën over hoe de overheid de branche zou kunnen helpen om sterker uit de crisis te komen? RN: ‘Als corporatie kijken we met angst en beven naar de bezuinigingsoperaties die men in Den Haag voorbereidt. Wij willen graag de centrale rol blijven spelen waarbij we de opbrengsten uit de bestaande

Piet Renooy (1955) Gespreksleider Piet Renooy is directeur van beleidsonderzoeksbureau Regioplan en co-auteur van het rapport Architecten en de kredietcrisis.

woningvoorraad investeren in stedelijke ontwikkeling. Als die rol wegvalt, dan marginaliseren we, terwijl wij met onze focus op de lange termijn het soort opdrachtgever zijn dat in de toekomst hard nodig is.’

BR: ‘Er zijn twee dingen die ik me kan voorstellen. Ten eerste dat de gemeenten hun stedenbouwkundige diensten professionaliseren door weer ontwerpers aan te nemen, Dat zou de werkgelegenheid iets helpen en het zorgt ervoor dat er weer mensen zitten die weten waar het om gaat. Ten tweede dat de overheid de banken aanzet weer geld uit te lenen.’

En jij Jeroen, als voorzitter van de BNA? JvS: ‘Wij denken dat het de komende jaren belangrijk is het particulier opdrachtgeverschap te stimuleren, want ik denk niet dat er veel grote opdrachten komen.

Op dit moment is het nog praktisch onmogelijk voor particulieren om met eigen initiatieven te komen. Die markt zou een constante stroom opdrachten op kunnen leveren. Als de overheid helpt met btw-maatregelen en regels versimpelt, kan dat in combinatie met een ambitieus duurzaamheidsprogramma in elk geval een steun in de rug betekenen. Het is niet dé oplossing, maar het kan wel een aanzet geven die wat vertrouwen terugbrengt. Want daar moeten we uiteindelijk weer naar toe.’ <

32 Branchescan Architectuur

33

Groen duurt het langst Paul de Ruiter hamerde er vijftien jaar lang op dat nieuwe gebouwen energiezuinig moeten zijn. Bijna niemand was geïnteresseerd. Nu keert het tij.

Terwijl de markt om hem heen instort, groeit zijn architectenbureau.

tekst Mark van Baal / fotografie Suzanne Karsters

Op een industrieterrein in het zuidwesten van Amsterdam, tussen rommelige bakstenen kantoortjes en oude fabriekshallen, staat een strakke gevel van glas en aluminium. Architectenbureau Paul de Ruiter bouwde hier een staalwerkplaats om tot bedrijfsverzamelgebouw. Pontificaal achter de voordeur staat een installatie van machines, buizen en pompen te zoemen. De installatie verwarmt het gebouw met bodemwater. Op de eerste verdieping, te midden van een tiental twintigers en een enkele dertiger, zit Paul de Ruiter (47). Een plafond van stalen platen en balken herinnert er aan dat deze ruimte ooit een grote fabriekshal was. Achterin staat een verzameling maquettes.

Terwijl vrijwel alle architectenbureaus vorig jaar mensen moesten ontslaan of in de deeltijd-WW parkeren – hun orderportefeuilles halveerden in

2009 – nam De Ruiter een handvol architecten aan. Het bureau groeide naar 24 mensen. Eigenlijk is dat te veel. ‘Je kunt niet meer dan twintig mensen aansturen’, zegt De Ruiter.

‘Als we groter worden, moet er een managementlaag bij, maar dat wil ik niet. Nu kan ik zelf nog lekker ontwerpen. Ik wil architect blijven en geen manager worden.’ De kunst is klein te blijven, maar wel grote opdrachten binnen te halen en werk uit te besteden. ‘Bovendien snap ik niet waarom veel architectenbureaus zo groot moeten zijn.’

De reden dat het De Ruiter goed gaat: hij heeft vijftien jaar ervaring in het ontwerpen van energiezuinige gebouwen, waar nu veel vraag naar is. Vanaf 1992 maakte hij jarenlang vooral tekeningen en maquettes.

Slechts een enkel ontwerp werd gebouwd. Totdat Al Gore de documen-

taire An inconvenient truth maakte.

Het hele Nederlandse bedrijfsleven praatte ineens over duurzaamheid.

De Ruiter was één van de weinige architecten die een duurzaam kantoor kon ontwerpen. Zijn bureau ontwierp sindsdien de hoofdkantoren van postbedrijf TNT en vliegmaatschappij Transavia, die begin dit jaar worden opgeleverd. ‘Nu is tachtig procent van wat we ontwerpen energiezuinig, dat is jarenlang niets geweest.’

Schaars Ondernemerszoon De Ruiter – zijn vader had een levensmiddelengroothandel – was er vanaf zijn veertiende van overtuigd dat hij architect zou worden. ‘Een vader van een Amerikaans vriendje had het Magic Kingdom in het Disney-park in Californië ontworpen.’ Gebouwen ontwerpen, dat wilde hij ook. ‘Ik wou dat het een romantischer verhaal was, maar toen is het begonnen.’

Het probleem was alleen dat je met een mavo-diploma niet wordt toegelaten bij een bouwkundestudie.

De Ruiter – vanwege dyslexie op de mavo terecht gekomen – moest zich eerst door mavo, havo en hts worstelen. Vooral de hts was een beproeving. ‘Daar leer je hoe je traditionele gebouwen tekent.’ Pas toen hij op zijn 23ste aan de Technische Universiteit Bouwkunde ging studeren, werd het interessant. ‘In Delft wordt vrijheid van denken juist gestimuleerd.’

Hij studeerde cum laude af – bijna vijftien jaar nadat hij bedacht architect te worden – en ging werken bij het bureau van Ben van Berkel, de ontwerper van de witte harpvormige Erasmusbrug in Rotterdam. Daar rijpte zijn idee dat gebouwen behalve mooi ook duurzaam moeten zijn. Hij stelde zijn baas voor daar iets mee te gaan doen. Van Berkels reactie was kort: ‘Ik maak monumenten, die altijd blijven staan, dus zijn ze duurzaam.’ vrijheid Vanuit de overtuiging dat energie schaars wordt, vond De Ruiter het on-

begrijpelijk dat er nu gebouwen worden neergezet die daar geen rekening mee houden. Ze blijven immers tientallen jaren staan. Energiezuinig bouwen zou in zijn ogen vanzelfsprekend moeten zijn. Omdat het in loondienst niet lukte duurzaamheid op de agenda te krijgen, begon hij in 1994 voor zichzelf. ‘Ik wilde vrijheid van handelen.’ De architect promoveerde daarnaast op de hypothese ‘gebouwen worden energieproducenten in plaats van energieconsumenten’.

Het eerste succes kwam eind jaren negentig. De Ruiter, toen nog een eenpitter, won een order om energiezuinige gebouwen voor de Universiteit van Nijmegen te ontwerpen. In 2000 kreeg zijn bureau de opdracht een energiezuinig kantoor voor Rijkswaterstaat in Middelburg te bedenken. Het gebouw was met zogenoemde betonkernactivering – het pand wordt zowel gekoeld als verwarmd via het betonskelet – in combinatie met warmte- en koudeopslag in waterlagen diep in de grond, zijn tijd vooruit, vertelt De Ruiter. Daarna kreeg hij vijf jaar lang geen enkele opdracht voor een energiezuinig gebouw. Het architectenbureau ontwierp in arren moede kantoren, bedrijfsgebouwen en villa’s en deed projectontwikkeling.

Verborgen agenda Eind 2006 kwam Al Gore met de documentaire over het broeikaseffect en in 2007 en kwam er belangstelling uit het bedrijfsleven. Als eerste van TNT. Hij kaapte de opdracht weg voor de neuzen van grote architectenbureaus. ‘Paul kan luisteren’, verklaart Flip Verwaaijen, directeur van TNT Real Estate, telefonisch. Ieder bureau kreeg een kwartier om zijn ontwerp te presenteren aan de Raad van Bestuur. De andere architecten vertelden vooral hoe de buitenkant van het gebouw er in hun ogen uit >

WEEK VAN DE ONDERNEMER, 13/14/15 APRIL 2010, BEATRIX THEATER JAARBEURS UTRECHT

Architectuur

moest zien en wat voor prestigieuze gebouwen ze in Singapore en Hongkong hadden gebouwd. De Ruiter vroeg hoe er in het gebouw moest worden gewerkt, vertelt Verwaaijen.

De buitenkant komt dan vanzelf.

‘Wat ook prettig is: hij heeft geen verborgen agenda. Hij zegt wat hij denkt.’

‘Hij heeft een gezellige brutaliteit over zich, waardoor je niet boos op hem kunt worden’, voegt Verwaaijen toe. Als voorbeeld noemt hij de presentatie voor de Raad van Bestuur van TNT. Verwaaijen had hem verboden een maquette, die op een blok hout leek, aan de Raad van Bestuur te laten zien. Tijdens de presentatie zei De Ruiter juist: ‘Ik wil jullie iets laten zien, maar dat mag niet van Flip.’

‘Dan wil ik het zien,’ was de reactie van bestuursvoorzitter Peter Bakker.

Met het ‘blok hout’ in zijn hand kon hij zijn visie op licht, lucht, water en energie aan de Raad van Bestuur overbrengen en won hij de RvB voor zich. Het nieuwe hoofdkantoor van TNT krijgt als één van de eerste twee kantoren in Nederland het keurmerk LEED Platinum, de hoogste beoordeling voor duurzaamheid en energiezuinigheid van de United States Green Building Councel.

Balans Op Schiphol-Oost, een kwartiertje rijden van het kantoor van Paul de Ruiter, zijn schilders en monteurs

‘Het ideale gebouw consumeert geen energie, maar produceert het’

bezig het tweede LEED Platinum gebouw in Nederland af te werken.

Het gebouw van vijf verdiepingen heeft een gekromde gevel van 120 meter. De 12.000 vierkante meters kantoorruimte zullen worden verhuurd aan Transavia en Martinair. De noordgevel bestaat voornamelijk uit glas. Tegen de zuidgevel zitten horizontale aluminium strips die de lage winterzon binnenlaten en de hoge zomerzon buiten houden. De kantoorvloeren zijn ongebruikelijk breed, ruim 16 meter, waardoor het gebouw compact is. Een compact gebouw hoeft minder te worden verwarmd en gekoeld dan een conventioneel ontwerp. In de kelder staat een grote installatie die de vloeren van het gebouw verwarmt en koelt met grondwater. Hiervoor zijn zestig meter diepe putten geslagen in zogenoemde acquifers, waterhoudende zandlagen. Deze opeenstapeling van energiebesparend ontwerp en installaties zorgt ervoor dat het gebouw de helft minder energie gebruikt dan de conventionele kantoren eromheen.

Een deel van de benodigde energie komt van 1.500 vierkante meter zonnepanelen op het dak, een stap richting De Ruiters ideaal: het energieproducerende gebouw.

‘Hij is altijd op dezelfde koers gebleven’, zegt studievriendin Anke van Hal, hoogleraar duurzaam bouwen aan de Technische Universiteit Delft en Nyenrode. De Ruiter laat volgens haar zien dat duurzaam ontwerpen geen alternatieve stroming is. ‘Je ziet soms gebouwen die heel duurzaam zijn, maar niet mooi en niet comfortabel. Paul laat zien dat duurzaam ontwerpen een vanzelfsprekende vaar-

digheid van een goed architect hoort te zijn.’ Kenmerkend voor De Ruiters ontwerpen is de balans tussen vele eisen. ‘Dat klinkt heel vanzelfsprekend, maar vaak scoort een gebouw slechts op enkele punten: het is architectonisch mooi, de kosten zijn laag, het is gebruiksvriendelijk, of het past harmonieus in de omgeving.’

‘De Ruiter zet de gebruikers centraal en gaat dan heel zorgvuldig puzzelen om een gebouw te ontwerpen dat binnen die kaders past.’

‘Hij is altijd op zoek naar de kern’, zegt architect Noud Paes, die nu vier jaar voor De Ruiter werkt. ‘Ieder onderdeel heeft een functie.’ Een mooi torentje plaatsen, komt niet bij hem op. Verwaaijen van TNT vertelt hoe De Ruiter tijdens de bouw blijft meedenken en oplossingen zoeken. ‘Zonder te slijmen. Wij wilden de gevel wat strakker, maar hij heeft ons ervan overtuigd dat zijn ontwerp klimatologisch beter was.’ Verwaaijen hem een doorzetter. ‘Zijn volhardendheid heeft hem geen windeieren gelegd.

Ik gun hem dit succes.’

De architecten achter de glazen gevel in Amsterdam hebben het eindelijk druk met de grote vraag naar duurzame gebouwen. Stap voor stap gaan ze richting De Ruiters ideale gebouw: een gebouw dat energie produceert in plaats van consumeert.

Net als zijn plannen om architect te worden en om energiezuinig te bouwen – plannen waar hij vijftien jaar aan vasthield voor hij ze realiseerde – wil hij ook deze visie waarmaken.

De enige vraag die rest is: kan hij ook vasthouden aan zijn visie dat een goed architectenbureau niet groot hoeft te zijn? <

Ondernemen anno Morgen

Nieuwe impulsen voor succes

Drive, creativiteit en focus op klanten

Ondernemen is grenzen verleggen

Leer dansen in de regen

Roland Kahn, directeur / eigenaar Cool Cat Fashion

Marc Cornelissen, poolreiziger en ondernemer

Rene C.W. Boender, brain agent, brand booster en trendteller

HÉT EVENT VOOR SUCCESVOLLE ONDERNEMERS

DE WEEK

Een optimaal ondernemers- Is uw bedrijf in conditie klimaat is een voorwaarde voor de toekomst? voor succes Loek Hermans, voorzitter MKB-Nederland De eerste tekenen van economische vooruitgang gloren aan de horizon.

Ondernemers richten zich vol enthousiasme op de toekomst.

Maar waar is de kans op succes zonder een optimaal ondernemersklimaat, vooruitstrevende innovatie en goede financieringsmogelijkheden?

Een kleine greep uit de vele onderwerpen waar MKB-Nederland zich krachtig voor inspant.

IN HET KORT PROGRAMMA 2010 STEL UW EIGEN PROGRAMMA SAMEN OP WEEKVANDEONDERNEMER.NL

09.30 - 11.30 UUR

De Week van de Ondernemer is hét ondernemersevenement van het jaar en staat bol van activiteiten.

U komt in een hoogwaardig zakennetwerk, wordt geïnspireerd door topondernemers en gemotiveerd door de beste managementcoaches van Nederland.

NIEUWS, TIPS EN TRENDS VOOR ONDERNEMERS SUCCESSEN, IMPULSEN EN MOTIVATIE DOOR ONDERNEMERS EN TOPCOACHES CONTACTEN EN AFSPRAKEN MET NIEUWE RELATIES / KLANTEN

DINSDAG 13 APRIL

WOENSDAG 14 APRIL

DONDERDAG 15 APRIL

BOUW EN INDUSTRIE / TRANSPORT, LOGISTIEK, GROOT- EN TUSSENHANDEL

RETAIL / HORECA, RECREATIE, TOERISME EN CULTUUR

ZAKELIJKE DIENSTVERLENING

PLENAIR OCHTENDPROGRAMMA Met René C.W. Boender, Loek Hermans, Ruud van Dusschoten, Sjaak Bral en de topondernemers Roland Kahn (13 april), Peer Swinkels (14 april) en Philip Hess (15 april).

11.30 - 12.00 UUR

12.00 - 16.00 UUR

LUNCH OP BUSINESS PLAZA MIDDAGPROGRAMMA Deelname aan twee sessies naar keuze. Zie sessieoverzicht op de volgende pagina’s.

16.00 - 17.00 UUR

Creatief en succesvol ondernemen is juist in deze tijden ook voor u belangrijk.

Kom daarom samen met mij op 13, 14 en 15 april naar de Week van de Ondernemer. En ontdek alle kansen en mogelijkheden voor de toekomst, zodat u kunt ‘Ondernemen anno Morgen’!

U ontvangt tips en adviezen waarmee u uw bedrijf direct kunt verbeteren en succes kunt boeken, nu en in de toekomst.

KENNIS: INSPIRATIE: NETWERKEN:

Ruud van Dusschoten, directeur ING Business Banking

NETWERKBORREL OP BUSINESS PLAZA

Initiatiefnemer

inzicht te hebben in de fitheid van uw bedrijf. Heeft u in 2009 met uw bedrijf zwaar letsel opgelopen of is er alleen sprake van een ‘mentale dreun’?

Maakt u de juiste strategische keuzes?

Weet u waar u nu financieel staat met uw bedrijf en hoe goed u presteert ten opzichte van ondernemers in dezelfde branche? Een goede conditie is noodzakelijk om in te spelen op die nieuwe mogelijkheden en waar nodig een sprintje te trekken. Als u wilt weten wat uw positie is in het speelveld, dan is tijd en aandacht voor extra coaching de eerste stap. Alleen zo kunt u fit ondernemen, nu en in de toekomst.

In 2010 zien we de economie gelukkig weer groeien en dat biedt u als ondernemer extra kansen om meer uit de markt te halen. Tenminste, als u de kansen ziet en uw bedrijf in conditie is om hierop in te spelen. Maar weet u ook of u in conditie bent voor de toekomst?

Voordat u vol goede energie de markt verder in gaat is het essentieel om

Ik begroet u graag tijdens de Week van de Ondernemer en laat u aan de hand van inzichten en praktijkvoorbeelden zien hoe u in goede conditie nog beter kunt presteren.

Initiatiefnemer / hoofdsponsor

Je zaak of je leven

Wacht niet tot de storm voorbij is, leer dansen in de regen!

Sjaak Bral, cabaretier en ondernemer

René C.W. Boender, brain agent, brand booster & trendteller

Hij begon als troubadour maar merkte snel dat mensen liever luisterden naar zijn praatjes dan naar zijn liedjes.

Dat was begin jaren ‘90. Cabaretier Sjaak Bral was toen al ondernemer genoeg om de juiste conclusie te trekken: hij werd stand-up comedian.

Daarna ging het hard.

Einstein zei: “Als je doet wat je zou hebben gedaan, dan krijg je wat je zou hebben gehad”. Denk daar even over na. En geef u direct op voor deze Week van de Ondernemer. U krijgt tal van ideeën op een presenteerblaadje.

Lees maar! Het programma van de Week van de Ondernemer barst van de inspiratie. Het is dus een geweldige kans om uzelf als ondernemer een enorme ‘energy-boost’ te geven.

Na zijn eerste theatershow in 1998 is hij alweer toe aan zijn 8e programma en zijn 13e oudejaarsconference.

Tussen de bedrijven door schrijft en publiceert hij goedverkochte boeken, zet hij een cursus Haags op, brengt cd’s en dvd’s uit, schrijft teksten voor collegacabaretiers en levert columns aan o.a. het Algemeen Dagblad en Radio Veronica. De rode draad: ‘Handen uit de mouwen, je zaak is je leven.’

Puttend uit ruim twintig jaar ondernemerservaring brengt Bral u nieuwe

impulsen voor ondernemen, anno 2010.

Effectieve tips die u morgen in praktijk kunt brengen – mét resultaat.

‘Een sinaasappel is een mandarijn die zijn kansen heeft gepakt. Wees geen mandarijn.’

Kennispartner

Topondernemers, coaches en specialisten informeren en inspireren u waardoor u gegarandeerd een grote stap dichter bij uw succes van morgen komt. Ik ben uw host René C.W. Boender. Als brain agent geef ik u waardevolle ‘insights’ mee. Als brand booster geef ik u energie om de ‘extra mile’ af te leggen. Want dat willen uw klanten ... En als trendteller laat ik u exact ervaren hoe de toekomst eruit gaat zien. Mis het niet.

Reserveer uw plaats in het gezelschap van de echte ondernemers die echt willen ...

Graag tot ziens tijdens de Week!

Kies uw impuls voor succes

Kijk voor het complete programma op weekvandeondernemer.nl

Een vernieuwende oplossing voor een oud probleem

Ondernemen in een nieuwe wereld

Philip Hess, mede-oprichter SENZ Umbrellas BV

Als slimme ondernemer past u zichzelf aan op de wereld die verandert; wegen slibben dicht, nieuwe werknemers leven en denken digitaal, uw manier van werken en communiceren verandert, werk en privé lopen meer en meer in elkaar over, klanten verwachten flexibiliteit en iedereen zoekt naar efficiency en tijdwinst. Het kan allemaal tegenwoordig.

Ronnie Overgoor, ondernemer nieuwe media

Je moet maar durven: een uitvinding als de paraplu willen verbeteren.

De drie oprichters van SENZ durfden het. Hun frustratie over nietwind-bestendige paraplu’s leverde een revolutie in parapluland op.

Want met een paraplu die windkracht 10 in de windtunnel doorstaat, kun je naar buiten!

Kies, en u wordt gekozen!

Duurzaam presteren

Jos Burgers, marketinggoeroe

Wat is er nodig om langdurig succesvol te zijn? Sven Kramer heeft als eerste in de schaatshistorie voor de vierde keer op rij het Europees kampioenschap allround gewonnen. Duurzaam presteren vereist een lange termijn visie. De basis ligt in heldere keuzes en duidelijke doelen.

Gerard Kemkers, schaatscoach

Klanten hebben alle keuze van de wereld en kopen niet vanzelfsprekend bij u. Tenzij u ervoor kiest om onderscheidend te zijn.

Niet alleen door een stapje extra te doen of uw product goed te verkopen. U maakt pas een voelbaar verschil als u weet wat uw klant écht nodig heeft of waarmee u hem succesvol maakt.

De kracht van klantgerichte communicatie

Groot geworden door naar tieners te luisteren

Egbert Jan van Bel, marketingexpert

Roland Kahn, directeur / eigenaar Cool Cat Fashion BV

De optelsom van uw klanten bepaalt de waarde van uw bedrijf.

Ondernemen is klanten maken én vooral klanten houden. Dat lijkt eenvoudig, maar in praktijk is het moeilijk om uw klant écht centraal te stellen.

Netwerken & zakendoen

Kahn begon met een klein winkeltje op de Nieuwedijk. In 1979 opende hij in Amsterdam de eerste Cool Cat-winkel, inmiddels zijn het 147 filialen. Voor zijn 1600 medewerkers is hij een inspirerende leider.

Kahn luistert naar zijn klanten, hij weet wat ze doen, wat ze denken en welke trends er spelen.

Nieuwe contacten worden gelegd en zaken worden gedaan op Business Plaza, de informatiemarkt en netwerkplek voor ondernemers. Hier worden verschillende activiteiten georganiseerd zodat u eenvoudig, direct en kwalitatief uw netwerk vergroot.

Wij verwachten ook dit jaar weer ruim 6.000 ondernemers die allemaal hetzelfde willen: nieuwe contacten leggen en liefst direct zakendoen. Zo doen zich in één dag tijd meer zakelijke kansen voor dan normaal in een heel jaar. Als u daar geen rendement uit weet te halen...

Kies uw impuls voor succes

Kijk voor het complete programma op weekvandeondernemer.nl

Onderneem met lef!

Kansrijk ondernemen

Peer Swinkels, directielid Bavaria N.V.

Arko van Brakel, topondernemer en “serial entrepreneur”

Bavaria, de 2e grootste bierbrouwerij van Nederland, produceert jaarlijks zo’n 6,5 miljoen hectoliter bier. Deze brouwerij wordt momenteel geleid door de zevende generatie van de familie Swinkels waaronder Peer Swinkels. Dat Bavaria inmiddels in 117 landen wordt gedronken is mede te danken aan de onderscheidende en veelvoudig bekroonde reclamecampagnes.

In deze sessie krijgt u de kant-en-klare regelingen op een presenteerblaadje die uw bedrijf helpen bij de diverse aspecten van het ondernemerschap. Denk aan de financiering van nieuwe ideeën, het verder ontwikkelen van duurzaamheid binnen uw bedrijf of ondersteuning bij innovaties.

Onderneem met een topteam

Zelfverzekerd ondernemen

Annemarie van Gaal, investeerder en ondernemer

Huub van Zwieten, oprichter TalentFirst

2009 was een uitdagend jaar voor ondernemers. Ook in 2010 moet u als ondernemer weer bewijzen dat ú het verschil maakt. Met een goed team zult u daarin slagen. Dus kijk eens om u heen. Haalt u het maximale uit de talenten van uw medewerkers? Hoe vindt u nieuw talent? En durft u talent de ruimte te geven?

Het ideaal van elke ondernemer: geld verdienen met dingen die je leuk vindt. Huub van Zwieten laat je ontdekken waar je echt goed in bent, wat je graag doet en waar je energie van krijgt.

En hij stimuleert je om daar op te focussen. Voor alle andere dingen vind je mensen die juist dat graag doen. Zo boek je betere resultaten op een prettige manier.

Annemarie tijdens haar avontuur in Moskou 1990 – 2000

MKB-Nederland en samenwerking brancheorganisaties

Meesterlijk ondernemerschap

Ondernemen is grenzen verleggen

Ruud Veltenaar, topspreker en business coach

Marc Cornelissen, poolreiziger en ondernemer

De wereld om ons heen verandert radicaal en in snel tempo.

De meeste bedrijven staan voor een enorme omwenteling met serieuze risico’s en de uitdagingen voor u als ondernemer zijn niet eenvoudig.

Het staat vast dat niet de sterkste overleven, maar degene die zich het snelst weten aan te passen aan de nieuwe omstandigheden en eisen.

Een poolexpeditie is ondernemen onder uitdagende omstandigheden.

Zelfs met een grondige voorbereiding is succes niet zeker. Wat als een storm je 113 km uit koers blaast? Dóórgaan, ook bij -40°C, de expeditie moet en kan volbracht worden. Je komt pas ergens als je dingen achter je kunt laten en bereid bent voortdurend te leren in onbekend terrein.

Achter de Week van de Ondernemer staat een sterk netwerk van brancheverenigingen en -organisaties. MKB-Nederland is er trots op dat dit netwerk in 2010 groter is dan ooit tevoren. Mede door de actieve betrokkenheid van deze brancheorganisaties is de Week dé plek waar u branchegenoten ontmoet en waardevolle contacten legt. Binnen de Week van de Ondernemer worden dit jaar

speciale branchegerichte bijeenkomsten georganiseerd. Op iedere congresdag vinden drie “Sectordialoog sessies” plaats in samenwerking met ING, MKB-Nederland en de brancheorganisaties. Hiernaast zijn er exclusieve ledenbijeenkomsten en branchelunches. Kijk op weekvandeondernemer.nl/partners om te zien of uw branchevereniging is aangesloten.

HÉT EVENT VOOR SUCCESVOLLE ONDERNEMERS

Schrijf u nu in: weekvandeondernemer.nl Hier vindt u het complete actuele programma met alle informatie over de sessies.

Als lezer van Ondernemen! ontvang u 50% korting en betaalt u slechts €100,-.

Gebruik bij inschrijving de relatiecode W10KOND.

INITIATIEFNEMERS

HOOFDSPONSOR

KENNISPARTNERS

mat

tra Ns pa ra Nt

iGlass: mat of transparant met één druk op de knop EXPOSANTEN

beter boeken bij

MEDIAPARTNERS

weekvandeondernemer.nl

®

iGlass is een revolutionair glasproduct dat met één druk op de knop van mat naar transparant verandert. Dit principe is gebaseerd op een matte krilstalfolie in de dubbele glaswand. Door een elektrische stroom op de folie te zetten, richten de kristallen zich en wordt de wand volkomen transparant.

Ideaal in bijvoorbeeld spreekkamers of een kantoorruimte waarin u alle openheid of juist in alle rust wilt werken.

In de matte staat is iGlass bovendien uitermate geschikt om presentaties op te projecteren.

Neem voor de mogelijkheden contact op met ons verkoopkantoor of bezoek onze site. iGlass EuropE | posTBus 502 | 8440 aM HEErEnvEEn | TElEfoon: 0513-650550 | www.iGlass-EuropE.nl

Thema Financiering

Tussenstand

45

Geld voor een goed verhaal Als banken de teugels nou eens iets laten vieren, dan zouden veel ondernemers geholpen zijn. Zo denken veel aanvragers van kredieten er zelf over. Maar waar zit nu echt de bottleneck in kredietverlening: bij ondernemer of financier?

tekst Dennis Mensink / illustraties Bas van der Schot

De overheid helpt de banken, maar de banken helpen ons niet.

Het is een veelgehoorde klacht van mkb-ondernemers in de huidige crisis. Is het echt zo erg? Uit de laatst beschikbare cijfers van De Nederlandsche Bank (DNB), die stammen uit november 2009, blijkt dat banken ten opzichte van een jaar eerder 3,5 procent meer krediet hebben verleend. De groei is wel kleiner dan de afgelopen jaren.

Rob Wolthuis, beleidssecretaris financiering & ondernemerschap bij MKB-Nederland, kan zich de irritatie van ondernemers goed voorstellen maar geeft aan dat de situatie niet zwart-wit is. ‘Banken hebben nu eenmaal te maken met een risicoanalyse.

Ze hebben het moeilijk gehad en hun balanspositie is verzwakt.’ Toch verlangt MKB-Nederland een neutrale, positieve instelling van de banken.

‘Ze moeten wel naar kansen willen kijken; mogelijkheden willen zien. We krijgen nog steeds klachten van on-

dernemers waaruit blijkt dat dit lang niet altijd het geval is.’

‘Op basis van de binnenkomende vragen en klachten zou het vermoeden kunnen bestaan dat banken niet scheutig zijn met financieren’, zegt Willem Overbosch, oprichter en eigenaar van MKB Servicedesk, waar ondernemers met vragen terecht kunnen. ‘Maar dat beeld moet genuanceerd worden door onderzoek naar de feiten. Daarom houden we ons bezig met het registreren van de klachten en meldingen van ondernemers, zodat MKB-Nederland, VNONCW en de NVB daar beleidsbeslissingen op kunnen maken.’

Vergrootglas Floris Mreijen, adviseur ondernemingsklimaat bij de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB), begrijpt waar de commotie rond kredietverlening vandaan komt. ‘Omdat er een kredietcrisis aan de recessie vooraf ging, volgt men met een vergroot-

glas alle bewegingen van de banken.

Vroeger werd ons verweten dat we te makkelijk krediet verleenden, nu is het juist andersom. Het is ook niet zo dat alles goed komt als de banken maar krediet verlenen. Het geld is wel beschikbaar, maar niet voor iedereen. Soms is het maar goed ook dat banken ondernemers niet nog verder in de schulden storten.’

Wolthuis is het tot op zekere hoogte wel met Mreijen eens. ‘Je kunt in tijden van crisis niet iedereen overeind houden. Maar het gaat ons erom dat ondernemers kunnen blijven ondernemen. En dat ondernemers met toekomstperspectief worden geholpen. Het is niet zo gek dat bedrijven het in deze tijd moeilijk hebben, maar dat wil niet zeggen dat ze geen perspectief meer hebben ná de crisis.’ Banken willen het bedrijfsleven volgens Mreijen wel degelijk door de crisis loodsen. ‘Kredietverlening is de core business van banken, ze hebben er geen baat bij géén kredieten te verstrekken.’

Strenger Bij een kredietaanvraag kijken banken naar kwaliteit en ervaring van het management, de vermogensstructuur, de huidige en toekomstige situatie in de branche en de algehele

economische omgeving. Maar zijn de acceptatiecriteria bij banken nu veranderd of niet? Wolthuis stelt dat ze strenger zijn geworden. ‘Ondernemers krijgen ook te maken met risico- en liquiditeitsopslagen, hogere tarieven. Het verkrijgen van krediet zal nooit meer zo makkelijk worden als het was. Daarom is een goede voorbereiding van de aanvraag zo belangrijk.’

Uit de binnenkomende meldingen bij de Ondernemerskredietdesk (zie kader) blijkt duidelijk dat banken inderdaad strenger zijn geworden.

‘Vóór de crisis kreeg je op basis van je relatie met de bank en een positief toekomstbeeld vaak wel een krediet,’ zegt Overbosch, die met MKB Servicedesk verantwoordelijk is voor het meldpunt. ‘Tegenwoordig is er meer voor nodig. Als er minder geld binnenkomt, kun je het krediet misschien niet terugbetalen, zegt de bank terecht. Dat zien we ook in de meldingen terugkomen.’

Volgens NVB-man Mreijen hanteren banken echter dezelfde acceptatiecriteria als voorheen. Wel zijn de voorwaarden aangescherpt. Soms is de gemiddelde looptijd van leningen korter of vragen banken meer zekerheden als onderpand voor het krediet. ‘Het ligt helemaal aan de businesscase. Is er geen uitzicht op verbetering? Dan wordt het lastig krediet te krijgen. Bottom line is: de economie heeft de grootste impact op kredietverlening.’

Hoogleraar Ondernemingsfinanciering en Financiële Markten Arnoud Boot voorziet wat dit betreft grotere problemen in de kredietverstrekking van banken aan bedrijven, zo liet hij in december tijdens een seminar van NRC Handelsblad weten. Omdat banken zelf te weinig kapitaal

>

Thema Financiering

hebben en zij hun balans drastisch moeten verkleinen (deleveragen), is er grote krapte aan kapitaal. Daar gaat het Nederlandse bedrijfsleven volgens Boot pas echt last van krijgen als de economie zich in de loop van dit jaar zal herstellen. Dan neemt immers de vraag naar kredieten toe.

Communicatie Voor ondernemers die nul op rekest krijgen bij de bank blijven er gelukkig andere mogelijkheden. ‘Leasing is ook een optie,’ zegt Wolthuis van MKB-Nederland. ‘Denk ook aan business angels of ander durfkapitaal.’

De overheid heeft bovendien enkele garantieregelingen in het leven geroepen die voor enige compensatie moeten zorgen, waaronder de Borgstellingsregeling BBMKB. Volgens Overbosch komt lang niet iedere ondernemer daarvoor in aanmerking. ‘Het blijkt dat banken de Borgstellingsregeling pas interessant vinden bij een krediet van minimaal 100.000 euro. Dat heeft te maken met de kosten van de regeling voor de bank zelf. Er zijn ook banken die het simpelweg niet verstrekken. De resultaten van de ondernemerskredietdesk laten zien dat de kredietbehoefte met name zit bij bedragen onder de 100.000 euro.’ Om voor microfinanciering (tot 35.000 euro) in aanmerking te komen, moet je met een goed businessplan kunnen aantonen dat je in staat bent de lening terug te betalen. ‘Het kan dus zijn dat je nergens voor in aanmerking komt. Dat leidt dan nogal eens tot ontevredenheid.’

‘Tot nu toe hebben we nog niet

Taskforce kredietverlening Deze maand is de Taskforce kredietverlening officieel van start gegaan. De Taskforce bestaat uit werkgevers, banken en overheid, en moet problemen met betrekking

Product

gezien dat een bank ten onrechte een krediet heeft geweigerd’, zegt Mreijen. ‘Bovendien is er sprake van een vrije markt. Als bank A geen krediet verleent, doet bank B dat misschien wel. Weigeren verschillende banken je aanvraag, dan is de aanvraag misschien toch niet goed of niet haalbaar.’

Ook Overbosch wijst op de verantwoordelijkheid van de ondernemer zelf. ‘Wil je geld lenen, dan moet je met een valide verhaal komen.

Hoe kijkt een bank? Dat moet je weten. Er lijkt zeker ruimte voor een kredietintermediair.’ Maar ook die kan natuurlijk geen wonderen verrichten. ‘Je zult je liquiditeit zelf ook op orde moeten houden. Neemt de omzet af? Probeer nieuwe kansen te zien en eventueel andere markten te betreden. Wees creatief! Daar gaat de bank niet bij helpen, maar die ziet dan wel dat je bezig bent met de toekomst. Maar bovenal: zorg voor een goed verhaal. De banken zullen tegelijkertijd de teugels wat moeten laten vieren en goede aanvragen honoreren. Dan komen we er wel.’

Volgens Wolthuis schort het vaak ook aan goede communicatie tussen de ondernemer en de bank. Ondernemers weten vaak niet wat de bank van hen verwacht. ‘Daarom hebben wij gepleit voor een kredietintermediair die ondernemers helpt bij de kredietaanvraag. Die moet als het ware de brug slaan tussen bank en ondernemer.’ In het voorjaar gaan twee private partijen (CCQ en De MKB’er, red.) op verzoek van minister Van der Hoeven bij wijze van pilot aan de slag als kredietintermediair. <

Ondernemers kredietdesk Om te onderzoeken waar de bottleneck in kredietverlening zit, hebben MKB-Nederland, VNO-NCW en de NVB de Ondernemerskredietdesk opgericht. Ondernemers hebben nu één punt waar ze hun vragen omtrent kredietverlening beantwoord krijgen en eventuele klachten kunnen laten registreren.

‘We proberen zo goed mogelijk voor te lichten,’ zegt Floris Mreijen van de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB). ‘De bank heeft zelf ook een klachtenprocedure waarnaar we verwijzen. Eventueel verwijzen we door naar het Ondernemersklankbord.’ Ondernemersklankbord is een organisatie van vrijwilligers uit het bedrijfsleven die kleine bedrijven praktische ondersteuning bieden op alle vlakken van de bedrijfsvoering, waaronder ook hulp bij kredietaanvragen.

In 2,5 maanden tijd zijn bij de Ondernemerskredietdesk ongeveer 300 klachten en 150 vragen binnengekomen. Bijna allemaal komen de klachten van kleine bedrijven, tot vijf man personeel. ‘De bulk van de geweigerde kredieten is tot 35.000 euro’, zegt Willem Overbosch, wiens bedrijf verantwoordelijk is voor de uitvoering van de Ondernemerskredietdesk. ‘De ondernemers krijgen dat niet gehonoreerd en melden dat als klacht.’

tot kredietverlening aan het mkb aanpakken. Loek Hermans, voorzitter van MKB-Nederland,is het boegbeeld. De Taskforce gebruikt gegevens van de Ondernemerskredietdesk voor beleidsmatige

aanbevelingen. MKB-Nederland verzoekt ondernemers die hun neus stoten bij hun kredietaanvraag of anderszins financieringspro blemen ervaren, dat te melden: www.ondernemerskredietdesk.nl.

Grote bedrijven maken hun balans lichter via sale and lease back-constructies: vastgoed verkopen en terughuren. Ook kleinere bedrijven kunnen nu op deze manier hun liquiditeit vergroten.

Over waarde MichIel Klijn, directeur van detacheerder van hoger technisch personeel Trius: ‘Vastgoedlease past bij onze ambitieuze groeiplannen. De bank kijkt bij sale and lease back ook of je onderneming gezond is, want je moet de leasekosten wel kunnen betalen.’ Klijn liep enige tijd geleden met zijn compagnon tegen een liquiditeitsvraagstuk aan. ‘We hadden significante groeiplannen, maar voordat gedetacheerd personeel geld oplevert, maak je eerst veel kosten.’ Oftewel: Trius had cash nodig.

ABN Amro, de verstrekker van de hypothecaire lening van het huidige Trius-pand, gaf echter niet thuis: een hogere lening zat er niet in.

Groei Klijn moest op zoek naar een andere financieringsvorm. In die zoektocht liep hij tegen ING Lease aan, dat een interessant product had. ‘In ons eigen pand – dat we hadden gekocht nadat we vanaf de start in 2003 anderhalf jaar op een zolderkamertje hadden gewerkt – zat een stuk overwaarde. ING bood een sale and lease back-constructie aan. We verkochten ons pand aan de bank, waardoor die overwaarde vrijkwam.’

Eind 2007 vond de overdracht plaats.

De overwaarde heeft Trius gebruikt om te groeien, in het jaar dat de crisis toesloeg. In 2009 zette de groei sterk door. ‘Die groei hadden we qua liquiditeit nooit aangekund op basis van onze rekening courant’, zegt Klijn. ‘De bedragen die andere partijen boden voor ons pand vonden we bovendien veel te laag.’ Ben Delfos, asset specialist bij ING Lease Vastgoed, bevestigt het verschil met de banken. ‘Onze bevoorschotting is hoger. Wij vergoeden doorgaans tot de marktwaarde, die een stuk hoger ligt dan de executiewaarde die banken meestal bereid zijn te betalen.’

Terugkopen Klijn mag na vijf jaar beslissen of Trius het pand wil terugkopen. Over het algemeen biedt ING Vastgoed Lease zijn klanten na tien of vijftien jaar die optie. ‘Net wat we van tevoren afspreken met de individuele ondernemer. Na tien jaar betalen ze nog zestig procent van de waarde waarvoor de lease is gestart.’

De regeling is zowel voor de leasemaatschappij als voor de ondernemers die er gebruik van maken interessant vanwege de vaste afspraak die ING heeft weten te maken met de fiscus. ‘De overdracht

aan ING én de terugoverdracht aan de ondernemer zijn beide vrijgesteld van belastingheffing. De ondernemer blijft fiscaal eigenaar, terwijl wij de “economische gerechtigdheid” van het eigendom bezitten gedurende de leaseperiode. Wij zijn dus civielrechtelijk eigenaar, terwijl de betreffende onderneming juridisch eigenaar blijft.’

Overigens heeft Trius ‘geluk’ gehad dat het op een A1-locatie zat, op twee minuten van treinstation Zoetermeer en op vijf minuten van de A12. Lang niet ieder bedrijfspand leent zich namelijk voor sale en lease back. ‘De constructie is niet zonder risico voor ons. Courante, multifunctionele gebouwen op toplocaties zijn daarom interessant. We hebben onderzoek gedaan onder de 3.500 bedrijventerreinen in Nederland.

Zo’n 11 procent leent zich voor sale and operational lease back.’ In Nederland is ruim eenderde van de gehele kantorenvoorraad in handen van eigenaar-gebruikers. Volgens Delfos zijn vooral jonge ondernemers klant.

‘Die zien een pand als noodzakelijk kwaad, terwijl oudere ondernemers het pand vaak als pensioenvoorziening zien.’ <

47

Thema Financiering

Expertpanel

Rob Drost Bedrijfsadviseur brancheorganisatie CBW-MITEX

eric Altmann Executive Director Corporate and Investment Banking ABN Amro

Carlo van der Weg Directeur adviesorganisaties voor mkb-financieringen Credion

‘Ondernemer: stop ermee’

‘Wees proactief richting de bank’

‘Reageer niet uit emotie’

‘Dit is echt een situatie waarvan wij zeggen: ondernemer, doe de deur op slot. Stop ermee. Wij adviseren altijd op voorhand een goed haalbaarheidsonderzoek te doen.

Welke omzet heb je nodig? Ga je dat halen? En waar baseer je dat op? Ik reageer heel zwart-wit, dat besef ik, maar ik verwacht dat een dergelijk onderzoek niet is gedaan. Is hij wel onderscheidend genoeg geweest?

Met een financiering van 40.000 euro is het haast onmogelijk om een bedrijf te starten. Dat lijkt me erg krap voor een modezaak. Daarmee kun je fluctuaties in de eerste seizoenen haast niet opvangen.

Als je omzet met 240 procent stijgt en je draait nog steeds geen winst, heb je dan wel een bedrijf dat klaar is voor de toekomst? Ondernemers die zich na twee jaar bij de gemeente melden voor een Bbz-regeling, daar vrezen we het ergste voor.

Overstappen naar een ander segment komt vaker voor. Maar de klant moet jou wel herkennen in je winkelconcept: je moet passen bij de collectie die je verkoopt. Het gaat altijd om de combinatie van concept, marktgebied en uitstraling van de ondernemer.’

‘Een belangrijk probleem bij kredietverlening is dat ondernemers en bankiers niet dezelfde taal spreken.

Als bank doen we onze uiterste best om de taal van de klant te spreken, maar bankmedewerkers veranderen van inzicht, bijvoorbeeld als de economie verslechtert. Probeer als ondernemer de denkwijze van de bank te begrijpen, dan krijg je een beter resultaat. Wees proactief richting de bank – zowel met positieve als met negatieve berichten. En weet waar je over praat, zorg dat je helder kunt praten over je ideeën, collecties, voorraad, over inkoop, verkoop, prijzen en kosten.

De modemarkt is wel een sector met hoge kredietrisico’s. Het is een volatiele markt en er zijn in de afgelopen jaren relatief veel modeondernemers in de problemen gekomen, die de banken veel geld hebben gekost.

Dat maakt de bank voorzichtig. Dat stigma moet je toch eerst overwinnen. Onderschat ook niet hoe graag de kledingmerken hun collecties willen positioneren. Maak daar gebruik van bij het afspreken van betalingscondities met de leveranciers. En nog een tip: heronderhandel over het huurcontract, meestal levert dit een reductie in de kosten op.’

‘Het verhaal van Pajam Yavari is een verhaal van alledag. Omzet is mooi, maar het gaat kredietverstrekkers om winst, en die heeft hij nog niet gemaakt. Potentie is bovendien heel belangrijk. Je zult als ondernemer in deze situatie je toekomstige cijfers moeten verkopen. Ook in een defensief scenario moet je winst maken.

Onderbouwing is de essentie van de kredietaanvraag. Dat vergt kennis van het interne kredietaanvraagproces bij banken. Die zijn niet alleen geïnteresseerd in de omzetontwikkeling, maar zeker in de kostenontwikkeling. Het is overigens niet geloofwaardig als je je kredietaanvraag moet bijstellen.

Dan hebben banken er al helemaal geen vertrouwen meer in. Probeer nog voor het eerste gesprek de reactie van de bank in te schatten, zodat je je antwoord klaar hebt. Reageer niet uit emotie. De helft van de aanvragen wordt daarop afgewezen.’ <

‘De adviseur was ineens niet thuis’ Modeondernemer Pajam Yavari kent na twee jaar ondernemen menig bank van binnen. Zijn zaak komt langzaam op stoom, maar kredietverleners zijn hem niet (meer) goed gezind.

tekst Dennis Mensink

Eind 2007 besluit Pajam Yavari, dan 26 jaar oud, als zelfstandig ondernemer aan de slag te gaan. In de modebranche, want daar ligt zijn hart.

Omdat zijn schoonouders ook al meer dan twintig jaar actief zijn in de sector heeft hij wat know-how betreft een voorsprong op veel andere starters.

Yavari sluit bij een van de grootbanken een rekening courant af tot 40.000 euro. Voor de inrichting van de zaak en een kledingvoorraad.

In januari 2008 opent in Leiden Y by Yavari, een zaak met merken uit het hogere segment. De concurrentie is minimaal, de vooruitzichten lijken goed. Helaas verloopt 2008 anders dan Yavari had gehoopt. De omzet valt tegen. Een staking van de bussen naar het stadscentrum heeft nog een extra negatief effect. Yavari besluit weer naar de bank te gaan, waar zijn adviseur hem eerder had voorgehouden dat hij zijn kredietruimte te allen tijde kon verhogen. Maar inmiddels is de crisis ingetreden en de situatie veranderd. ‘Ineens was mijn adviseur niet meer thuis. Letterlijk; ik werd niet teruggebeld of teruggemaild. Uiteindelijk liet hij me weten dat zijn baas niet akkoord ging met een verhoging van het krediet.’

BbZ-regeling Yavari besluit te shoppen bij andere banken, zonder succes. De jonge ondernemer klopt bij de gemeente aan om gebruik te kunnen maken van de Bbz-regeling voor in moeilijkheden geraakte bedrijven. ‘De Bbz zou verder moeten kijken dan de bank, maar in de praktijk eist de gemeente ongeveer dezelfde garanties.’ Een officiële afwijzing blijft uit. Als hij weer belt met de gemeente blijkt zijn dossier zoek, maar bij een nieuw intakegesprek wordt hem meteen verteld dat hij geen aanspraak kan maken op de regeling. Yavari: ‘Omdat mijn vrouw werkt, hebben we vooralsnog te veel inkomsten om voor de Bbz-regeling in aanmerking te komen.’

Overvallen In oktober 2009 worden de problemen voor Yavari nog groter door een overval waarbij de dieven 70 procent van de kledingvoorraad meenemen.

‘Net voor de drukste periode van het jaar’, aldus Yavari. Op dit moment is de winkel bijna leeg. Bij de merken die Yavari verkoopt, moet je een jaar van tevoren bestellen. Bovendien zijn de leveranciers hem niet zo gunstig gezind, omdat hij de gestolen kleding nog niet heeft betaald.

Maar de ramp wordt groter: de verzekering geeft aan de geleden schade niet te dekken, omdat de winkel geen rolluik voor de pui heeft.

‘We hebben het met de verzekeraar gehad over sloten en alarm, maar nooit over een rolluik. Ook in de polisbladen staat het nergens in begrijpelijk Nederlands aangegeven.’

Mocht de verzekeraar zijn claim afwijzen, dan heeft Yavari een groot probleem. Maar ook als de verzekeringsmaatschappij wel uitbetaalt, zou hij zijn financiële ruimte graag vergroten. ‘Als buffer, om de druk van de ketel te halen.’

Ander concept Hij blijft het proberen bij banken. De cijfers van 2009 zijn – ondanks de overval – veel beter dan in 2008. De omzet is gegroeid met maar liefst 240 procent, nog net niet voldoende om winst te maken. ‘Het aantal vaste klanten is sterk gegroeid. Als ik dit jaar overleef, weet ik zeker dat we leuke omzetten kunnen gaan draaien.’

Mocht alles tegen blijven zitten, dan stapt Yavari over van het hogere segment – waar merken als Armani hem verplichten voor 30.000 à 40.000 euro per jaar in te kopen – naar goedkopere kleding. ‘Dan zit ik nergens aan vast. Maar ik hoop dat het niet zover hoeft te komen…’

49

50 Thuisfront Menno de Jong (38) / wat Mede-eigenaar van Maatwerk, timmer- en onderhoudsbedrijf / waar regio Leiden / medewerkers 5 / omzet 760 .000 euro / thuis Vrouw Elvi (39) en kinderen Maud (7), Suzan (4) en Jeroen (3)

Front ‘Mijn gezin is het allerbelangrijkste.

Thuiskomen om iedereen te zien na een werkdag is het fijnste wat er is.

Met Elvi ga ik eten koken, een wijntje erbij en dan de dag doornemen.

Wij bespreken alles, ook de zakelijke onderwerpen. Dan ga je het leukst de avond in.’

ONDERNEMEN ‘Ik heb vijftien jaar in loondienst gewerkt, maar na verloop van tijd wordt het een herhaling van het werk. Het ondernemerschap van mijn vrouw, die haar eigen tandartspraktijk runt, heeft mij altijd geïnspireerd. En een eigen zaak brengt natuurlijk vrijheid met zich mee.’

opvolging ‘Dat één van mijn kinderen in mijn voetsporen treedt, hoeft van mij niet. Ik vind het leuk om een eigen zaak te hebben, maar zij moeten doen wat ze zelf willen. Het is ook meer een naam die je opbouwt, dan dat het een kapitaalkrachtig bedrijf is. Maar ik zou daar geen emoties bij hebben.’

BALANS ‘De verdeling tussen werk en privé is soms moeilijk te vinden. Er is altijd overlap tussen beide, dat is inherent aan een eigen bedrijf. Maar eerlijk gezegd doet Elvi het meeste in het huishouden. Ik probeer dan wel een middagje vrij te maken voor haar en de kinderen, maar meestal lukt dat niet.’

Lobby

MKB infor meert

SAM MOET NOG VEEL LEREN.

kun je geen definitie voor geven. Wat maakt een beroep zwaar? Er zijn zoveel zaken die meetellen. En wat als iemand in zijn privétijd bijklust? Wat nu een vak zwaar maakt, hoeft dat over tien, twintig jaar wellicht niet meer te doen. Er komen steeds nieuwe vindingen om het werk lichter te maken. Wat we wel uitsluiten zijn psychisch belaste beroepen. Van een burn-out kun je herstellen.’

Hoe baken je dan toch een groep af?

‘De idee van de vakcentrales om de grens te leggen bij een bepaald inkomen (mits met voldoende arbeidsverleden) kan een goed alternatief zijn. Vaak hebben mensen met lage opleidingen minder inkomen en een kortere levensverwachting. Hoe hoog die grens vervolgens moet zijn is vers twee. In ieder geval fors lager dan de 35 duizend euro die nu wordt genoemd.’

Ook stratenmakers moeten hun pensioen kunnen halen (Hollandse Hoogte)

‘Definitie voor zwaar beroep is niet te geven’ Wie heeft er een zwaar beroep en mag – met behoud van de AOW-uitkering – ook in de toekomst met 65 stoppen met werken? Deze vraag moeten werkgevers- en werknemersorganisaties zelf beantwoorden, vindt het kabinet. Mario van Mierlo verwoordt de opinie van MKBNederland.

Help hem blindengeleidehond worden. Ga naar

adopteereenpup.nl

Het oprekken van de AOW-grens houdt de gemoederen al een poos bezig. In 2025 - via een tussenstap naar 66 over tien jaar - wordt deze verhoogd naar 67.

Dit is onvermijdelijk en noodzakelijk voor een gezonde economie en arbeidsmarkt.

Volop discussie is er over werknemers met een zwaar beroep. Onder voorwaarden zouden zij wel eerder mogen stoppen Ook moeten ze na dertig jaar ander, lichter werk krijgen van de werkgever. Anders krijgt deze een sanctie in de vorm van een aanvulling op de AOW. Het kabinet vindt dat vakcentrales en werkgeversorganisaties zelf moeten bepalen wie onder deze regeling valt. Mario van Mierlo, beleidssecretaris, licht het standpunt van MKBNederland toe.

Zeg het maar: wie heeft er een zwaar beroep ‘Dat is dus niet te zeggen, daar

Nu dat andere punt: ander, passend werk geven na dertig jaar, op straffe van … ‘Dat moet wat ons betreft van tafel. Hoe zorg je ervoor dat iemand op een goede manier zijn pensioenleeftijd haalt, duurzaam inzetbaar is, dat is de echte discussie. Het is belangrijk dat werkgevers en werknemers in hun sectoren door blijven gaan met het maken van afspraken Scholing is daarbij essentieel niet alleen om zich in de eigen functie verder te ontwikkelen, maar ook voor ander werk binnen of buiten de eigen branche. O&Ofondsen kunnen dat faciliteren.

Scholing is natuurlijk niet het enige. Ook blijvende aandacht voor preventie, ziekteverzuim en arbeidsomstandigheden waarmee sectoren al veel succes hebben behaald, is belangrijk. En het werk zelf: kan dat anders? Automatisering en innovaties maken veel beroepen fysiek een stuk lichter. Denk aan machines die in één keer een stuk straat kunnen aanleggen. Zwaar werk zal er altijd blijven. Maar het perspectief van een werknemer bij de invoering van de AOW in 1957 was anders dan nu het geval is. Het werk zal als gevolg van innovaties van producten en werkwijzen steeds blijven veranderen.’ <

54 Lobby

Evenementen

Ondernemerskredietdesk pakt knelpunten aan Het digitale meldpunt van MKB-Nederland over kredietverlening door banken is nu een kleine drie maanden open. Ruim 300 cases en 160 vragen ontving www.ondernemerskredietdesk.nl al. Ook voor die tijd vonden honderden ondernemers de speciale kredietcrisispagina op de MKB Servicedesk.

13%

24%

23%

2% 1% 1%

26% 10%

Herfst 2008. Het spook van de kredietcrisis stormt rond. MKB-Nederland krijgt, via de MKB Servicedesk een stroom aan vragen en meldingen van ondernemers.

De Servicedesk start daarop in november een speciale pagina op haar site.

Uit de vragen valt af te leiden dat de dienstverlening van banken aan het mkb hapert. Dit dringt ook door tot de politiek.

April 2009 organiseert MKB-Nederland een rondetafelgesprek voor branches met Tweede Kamer en banken. www.ondernemerskredietdesk.nl gaat in november de lucht in, met subsidie van EZ. VNONCW en de Nederlandse Vereniging van Banken haken aan. Tot medio januari registreert dit meldpunt al ruim 300 uitvoerig omschreven klachten en 160 vragen.

De helft van de cases betreft problemen

Veelgestelde vragen ● kredietverlening: geweigerd krediet ● kredietverlening: het proces ● overheidsregelingen: borgstelling BBMKB ● overheidsregelingen: garantie ondernemersfincanciering (GO) ● overheidsregelingen: groeifaciliteit ● overheidsregelingen: microfinanciering ● overig: ik wil advies ● overig: meerdere

MKB-Nederland heeft er bij de Eerste Kamer voor gepleit de aanscherping in de Winkeltijdenwet over de zondagsopening te schrappen. Gemeenten moeten, als het aan het minister Van der Hoeven van Economische Zaken ligt, nog nadrukkelijker de koppeling tussen winkelopening en toerisme omschrijven. Dit principe is achterhaald, werkt in de praktijk slecht en leidt tot bureaucratisering, juridisering en oneerlijke concurrentie. Eind januari debatteerden de senatoren over de winkeltijden.

Gemeenten en lokale ondernemers­ verenigingen moeten samen bepalen of winkels op zondag open dan wel gesloten zijn, zonder hinder van een brei aan ingewikkelde regels, voorwaarden en uitzonderingen.

bron mkbservicedesk.nl

rond de kredietaanvraag, in het bijzonder om leningen onder de 200 duizend euro en bedrijven met minder dan 20 werknemers. Vooral de bouw, detailhandel en financiële dienstverlening zijn getroffen.

Vragen gaan veelal over overheidsregelingen zoals de borgstellingsfaciliteiten en werktijdverkorting/deeltijd WW. Oproep De ondernemerskredietdesk registreert en analyseert problemen en vragen rond kredietverlening om structureel knelpunten aan te pakken. Op basis van de klachten onderzoekt de desk waarom de bank een aanvraag weigert – na akkoord van de klager, anoniem en vertrouwelijk.

MKB-Nederland roept ondernemers met een klacht op deze te melden!

Taskforce MKB-Nederlandvoorzitter Loek Hermans heeft bekend gemaakt welke personen uit het bedrijfsleven, bankenwereld en overheid met hem de taskforce kredietverlening zullen bemensen. De Taskforce vormt een platform waar alle betrokken partijen samenwerken op het gebied van kredietverlening, financieringsproblematiek en andere economische vraagstukken. Zie verder www.mkb.nl.

MKB winstpunt werkt ­vernieuwend

Zondag open

Resultaat

Een korte greep uit de lobbyresultaten van de afgelopen maand. Meer informatie is terug te lezen op www.mkb.nl: - 1 april start een proef met 1 factuur auteursrechten - de regeling veiligheid kleine bedrijven krijgt een vervolg, heeft staatssecretaris Heemskerk (EZ) bekend gemaakt; - minister Cramer (Milieu) en voorzitter Hermans van MKB-Nederland hebben de eerste certificaten uitgereikt voor inspanningen om energie te besparen; - MKB-Nederland en VNO-NCW hebben hun zorgen geuit over de slechte Europese samenwerking bij de btw-teruggaaf; - ondernemers kunnen een adviesvoucher krijgen voor het aannemen van jonggehandicapten.

‘Draai de regeldrukkraan dicht’ ‘Help mee de kraan dicht te draaien.’

Deze oproep staat in een brief van eind januari van MKB-Nederland en VNONCW aan de Tweede Kamer. Ze reageren daarmee op de nieuwste voortgangsrapportage ‘Vermindering regeldruk bedrijven’ van het kabinet: ons land is goed op dreef is met het verminderen van regels voor bedrijven. Ondernemend Nederland zet daar kanttekeningen bij: het gaat allemaal te langzaam. Het kabinet richt zich vooral op bestaande regels.

Nieuwe regelgeving leidt echter onverminderd tot nieuwe lasten. Een toets vooraf op regeldruk (meer dan alleen administratieve lasten, ook bijvoorbeeld toezichtlasten, vergunningseisen of subsidieregelingen) ontbreekt node.

Lang niet alle overlast komt uit de koker van de landelijke overheid. Ook gemeenten zijn berucht. Het convenant tussen de koepels en de 36 grootste steden moet ook na de gemeenteraadsverkiezingen van kracht blijven, menen MKB-Nederland en VNO-NCW.

Om als bedrijf te kunnen blijven groeien is het belangrijk op gezette tijden door te lichten of bestaande producten, markten of business­ modellen nog voldoen.

Met MKB winstpunt helpen MKB-Nederland en Rabobank, Gelderse mkb-ondernemers naar het zoeken en realiseren van nieuwe winstkansen.

De aan het project gekoppelde bedrijfsadviseurs Henk de Beijer en Joep Firet benadrukken het belang van vernieuwing. ‘Juist in deze tijd. Daarmee zorgt een ondernemer voor continuïteit en rendement. Probleem is dat tijd en aandacht vaak ontbreken. Lopende orders gaan voor. Wij maken van later nu en helpen ondernemers met onze jarenlange ervaring gestructureerd te vernieuwen.’

In de afgelopen maanden kregen deelnemende ondernemers, na een individueel adviesgesprek, tijdens een aantal bijeenkomsten antwoord op de vraag hoe vernieuwing aan te pakken en concrete praktijkvoorbeelden. Een van hen, Anton Teunissen, directeur van Svedex Kasten, kijkt terug. ‘Samen met MKB winstpunt hebben we de koers verlegd. Dankzij die veranderingen is de orderportefeuille weer goed gevuld.’

Het innovatieproject is gestart als pilot in Gelderland, maar wordt de komende tijd landelijk uitgerold. Meer informatie of aanmelden: www.mkbwinstpunt.nl

MKB infor meert

Vaart in Haaglanden Toeristen die Den Haag bezoeken verleiden langer te blijven. Niet alleen om de hofstad te verkennen, juist ook om andere gemeenten in Haaglanden te bezoeken. De een versterkt zo de ander. Hoe dat moet? Door samen te werken als ondernemers in de vrijetijdssector. Dat was de insteek van de bijeenkomst Vaart in de Regio die MKB Zuid-Holland samen met haar lokale leden op 21 januari organiseerde bij Dutch Water Dreams in Zoetermeer.

Zo’n samenwerking gaat niet vanzelf, uiteraard. Maar de sector heeft er wel veel bij te winnen, stelde hoogleraar vrijetijdseconomie Hans Mommaas.

Bij een enkele aanwezige dook het Calimerogedrag even op, de angst dat de grote stad Den Haag te veel zal overheersen. Vragen waren er ook over de rol van de gemeenten. Wie is waarvoor verantwoordelijk? Anderen wezen op het gevaar van teveel praten en te weinig doen. Of gaven juist succesvolle voorbeelden. Want soms moet je gewoon beginnen. Zoals Angelique Schipper, die een Constantijn Huygensroute bedacht, langs verschillende plekken in Scheveningen, Den Haag en Voorburg. Ook het lokale mkb heeft niet gewacht en zo presenteerde Michel Zaadhof een toeristische website, Dagje Haaglanden.

De conclusie van de middag: samenwerken is misschien lastig, maar biedt veel kansen en de tijd is er meer dan rijp voor.

De brief is terug te lezen in het dossier ‘Regeldruk bedrijven’ op www.mkb.nl.

100 eraf

MKB-Nederland is enthousiast over het VVD-plan dit jaar 100 wetten en regels afgeschaft te krijgen en 43 te vereenvoudigen. De partij kiest voor (meer) eigen verantwoordelijkheid, vertrouwen in plaats van wantrouwen en een kleinere overheid. Onderdelen: afschaffen van de welstandstoets en vereenvoudiging van de wet op de Kamers van Koophandel. De liberale plannen, gepresenteerd door VVD-leider Mark Rutte, sluiten naadloos aan bij de uitgangspunten van de ondernemerskoepel. Zie www.mkb.nl.

Angelique Schipper bedacht de Constantijn Huygensroute van Scheveningen naar Voorburg / foto Hassan Kuday

MKB infor meert

Ledenservice

56 Kalender

Duitsla Dichte nd rbij krijk

1

Fran u succès te d

3

Rou

4

ABN AMR O Gustav

Bank

Mahlerlaa

N.V.

n 10, 1082 Internet: PP Amst www.abn erdam amro.nl

Koninkli

jke Vere nigin

Bezuidenh

outseweg Internet:

g MKB -Ned

erland

12, 2509 AA Den Haag www.mkb .nl

2

Prakti

Infobladen

jkverh

alen ove r intern

ationaa

5

AMRO ABN Gustav

Bank

nemen

en rnem

dam Amster

2 PP 10, 108 mro.nl laan bna Mahler t: www.a Interne

nd

ederla

MKB-N

ging Haag Vereni Den 9 AA 12, 250 nl eweg w.mkb. enhouts rnet: ww Inte

klijke

Konin

l onder

N.V.

Pr

len

erha

kv aktij

over

de al on

iona

rnat

inte

Bezuid

Startwijs 1 Lijstrekkersdebat Enschede 24 februari / Enschede Voor leden en relaties MKB Midden 2 Regelgeving en aanbesteden 2 maart / Den Bosch Voor leden en relaties MKB Brabant 3 Ontmoeting met Jeroen ­ van der Veer, voormalig Shell-topman 22 maart / Den Haag Voor branche- en regiovoorzitters MKB-Nederland

en succesvol ondernemen is juist nu belangrijk. MKBNederlandvoorzitter Loek Hermans nodigt ondernemers daarom uit om op 13, 14 en 15 april naar de Week van de Ondernemer te komen. En alle kansen en mogelijkheden te ontdekken om te ‘Ondernemen anno morgen’.

De Week van de Ondernemer: - een kennisplatform; - hét businessevent; - de juiste netwerkmogelijkheden; - en initiatief van MKB-Nederland, Synpact en ING, samen met BDO. Schrijf nu in op www. weekvandeondernemer.nl

4 Week van de Ondernemer 13, 14, 15 april / Utrecht Voor Alle ondernemers in Nederland Ondernemen anno Morgen Het turbulente jaar 2009 is achter de rug. 2010 brengt een nieuwe realiteit: economische vooruitgang gloort aan de horizon. Ondernemers richten zich vol enthousiasme op de toekomst. Creatief

5 Netwerkevent 21 april / Hilvarenbeek Voor leden en relaties MKB Brabant

Meer informatie: evenementen@mkb.nl

Een nieuwe strategie om de exportmotor van het midden- en kleinbedrijf aan te jagen. Dat is het doel van het project ‘Startwijs in Duitsland en Frankrijk’ van MKB-Nederland, ABN Amro en het ministerie van economische zaken. De partners willen niet opnieuw het wiel uitvinden, maar bestaande instrumenten en activiteiten beter onder de aandacht brengen.

Alle informatie komt gebundeld beschikbaar op www. internationaalondernemen. nl/startwijs. Vooral startende exporteurs op deze twee nabije markten worden met dit project bediend.

Op 8 februari, op de openingsdag van het ABN AMRO tennistoernooi in het Rotterdamse Ahoy, heeft Loek Hermans de kick off verzorgd. ­Tijdens deze bijeenkomst ­verschenen ook de (kosteloos te bestellen) geheel vernieuwde exportboekjes van MKBNederland: ‘Duitsland Dichterbij’ en ‘Frankrijk Route du succès’.

MKB-Nederland ontwikkelt frequent infobladen voor de leden over nieuwe of gewijzigde (overheids-)regelingen. Een deel daarvan is ook bestemd voor individuele ondernemers. Aangesloten lokale, regionale en brancheorganisaties kunnen (gratis) deze infobladen bestellen om verder te verspreiden.

Overzicht vanaf oktober verschenen infobladen: - DGA - Carry back - Natura 2000 - Kilometerprijs - Veiligheid kleine bedrijven - Kleine banenregeling - Omscholingsbonus - Kredietverzekering (TASK) - Resultaten 2009

Puzzel De winnaars van de puzzel ­december 2009: 1. Mw. W. Kingma-Schroor, Burgum 2. J.P.G. Kokx, Lent 3. Lia Cassee-Sluyter, Amsterdam De winnaars van de puzzel januari 2010: 1. Heleen Hulskes, Delft 2. Ilse van Vliet , Den Helder 3. A. Loodnat, Leiden

Ooit een been new business presentaties zien schrijven?

Wij ook niet. Daarom is er nu Valid People. De eerste en enige vacaturebank voor 20.000 HBO’ers en academici met hersens, ambitie, én een lastig lichaam. Want als een been geen business presentaties kan maken, kun je net zo goed iemand aannemen die geen benen heeft, of iemand met een chronische ziekte, of met een dwarslaesie. It’s all about the brains. Dus ben je hoger opgeleid, zoek je werk en heb je een lastig lichaam, schrijf je in. En ben je werkgever en wil je concreet invulling geven aan je MVO-ambitie? Meld je aan. validpeople.nl

De puzzel komt niet terug.

Officieel sponsor van ambities.

Colofon Redactie Katja Lamers / k.lamers@mkb.nl / www.mkb.nl m.m.v. Hanneke van Bakel

58 Bas Biz

Slimme ondernemers slaan juist nu hun slag.

Fatsoen moet je doen ‘Greed is good and now it’s legal’. Citaat uit Wall Street II, het kersverse vervolg op de klassieker uit de jaren ’80, waarin belegger Gordon Gekko liet weten dat hebzucht het hoogst haalbare is. In de afgelopen jaren zelfs gelegaliseerd. Gekko heeft gelijk. Alles mocht en kon tot oktober 2008 en het was nog legaal ook. Van de boardroom tot de aandeelhouder, iedereen deed mee. Zelfs staatsman Wim Kok was even vergeten dat een salarisverhoging van 600 procent exhibitionistische zelfverrijking had moeten heten. Gek toch, dat er niemand was die aan de rem trok? Waar waren die toezichthouders, die commissarissen, die boardroomconsultants? Ik kan me nog heel wat heldenverhalen herinneren van ondernemers die in de meest risicovolle projecten stapten terwijl hun commissarissen niet teveel vragen stelden. Pure hebzucht!

fotografie Marcel R. Bakker

Nu zijn ondernemers niet voor niets ondernemend. Die laten zich lastig remmen, laat staan dat ze anderen dat voor zich laten doen. En dat is nu precies wat we na deze crisis opnieuw moeten leren; even in de spiegel kijken of we dit later wel kunnen uitleggen, of dit gezonde ondernemerszin is of je reinste hebzucht. Als u dat zelf niet helemaal kunt; vind kritische lieden die over uw schouder meekijken en die u uw kapsones afleren. Mensen voor wie geld en macht niet tellen. Ofwel omdat ze het niet ambiëren, ofwel omdat ze het al hebben. Het

vergt een groot bestuurder om die mensen te kiezen, maar u, uw zaak en uw mensen hebben er op het eind van de rit het meest aan.

Even een paar voorbeelden van mannen die in de spiegel van Harry Potter keken – u weet wel, die slechts laat zien wat je wilt zien – voor wanneer u zelf in uw bestuurlijke spiegel kijkt.

Van der Hoeven (Ahold), Groenink (ABNAmro), Möllenkamp (Rochdale), Scheringa (DSB). Al die mannen hadden geen rem meer op hun bestuurlijke macht, iedereen sidderde voor ze en was tegelijkertijd in volle adoratie over hun durf en ondernemerszin. Stuk voor stuk hebzuchtige generaals die zich door niets of niemand lieten remmen. Zij zorgden voor veel personele en financiële ellende. Hun tenten kapot, gesplitst of terug naar af. Over hun schouders keken slechts de Koks en Wellinks van deze wereld.

Tegen hebzucht helpt alleen fatsoen. Van uzelf, of goed ingekocht!

Tegen de stroom in.

Brookz. platform voor bedrijfsovername

Bas van Werven Anchorman van BNR Nieuwsradio

www.brookz.nl

Nu 299,-

99,-*

excl. cl. btw

kpn.com/dongel | 0800 0105 | kpn Business Center

Nu 1 jaar 16,81

12,61

* / mnd excl. btw

* Bij een 2-jarig zakelijk Snel Mobiel Internet Start abonnement. Deze actie loopt t/m 31 maart 2010. Vraag naar de voorwaarden.

Voor alle ondernemers: online werken waar en wanneer u wilt.

Met de Dongel van KPN.