GELRE WELKOMSTMAGAZINE APELDOORN • SEPTEMBER 2019 • NUMMER 31
WELKOM in gelre
In dit nummer: Informatie over uw opname • Kort nieuws • Uw bezoek kan gezellig mee-eten! • Een kijkje in de operatiekamer Gelre. Zorg beter voor elkaar
GELRE_PATMAG_2019_3_A.indd 1
Neem mee!
www.gelreziekenhuizen.nl
03-09-19 09:39
2
GELRE_PATMAG_2019_3_A.indd 2
GelreWelkomstmagazine | 29 • 2019
03-09-19 09:39
Colofon Gelre Welkomstmagazine is een uitgave van Gelre ziekenhuizen. De productie van het magazine wordt mede mogelijk gemaakt door adverteerders. Uitgave september 2019, nummer 31 Gelre ziekenhuizen, Postbus 9014, 7300 DS Apeldoorn www.gelreziekenhuizen.nl e-mail: communicatie@gelre.nl Productie en eindredactie Afdeling Communicatie, Gelre ziekenhuizen
Voorwoord
Fotografie Afdeling medische fotografie, Gelre ziekenhuizen Uitgever BC Uitgevers BV Postbus 416, 8600 AK Sneek
Welkom in Gelre ziekenhuizen
www.bcuitgevers.nl Bladmanager en advertentieverkoop Digna Schoonen, tel. 06 - 44 20 99 10 Basis ontwerp VA communication by design
U bent opgenomen in ons ziekenhuis in Apeldoorn of Zutphen. Wij hopen dat u zich bij ons thuis voelt. In dit magazine vindt u algemene, praktische informatie die u kan helpen bij uw verblijf in Gelre ziekenhuizen.
Opmaak BC Uitgevers BV, Nanno van Leeuwen Druk Scholma Druk B.V., Bedum
Voor, tijdens en na uw behandeling vertellen we u veel over uw opname. In dit magazine kunt u alles nog eens rustig nalezen. Ook vertellen we u meer over de
verschillende vormen van zorg die u krijgt en over uw verblijf in het ziekenhuis. We willen uw verblijf in ons ziekenhuis zo aangenaam mogelijk maken. Heeft u een vraag? Stel deze gerust aan uw arts of verpleegkundige. We helpen u graag verder!
Medewerkers Gelre ziekenhuizen Inhoudsopgave
02/03 | Kort nieuws 26/27 04
| Opname-informatie
21
| Deel uw medicatiegegevens met ons!
24
| Uw bezoek kan mee-eten
28
| Dag op pad met...
30
| Een kijkje in de operatiekamer 1
GELRE_PATMAG_2019_3_A.indd 3
03-09-19 09:39
Kort nieuws
Chemotherapie thuis in regio Apeldoorn en Zutphen Sinds kort biedt Gelre ziekenhuizen patiënten met kanker de mogelijkheid om bepaalde chemokuren thuis te krijgen. “Dat kon al met chemotherapie in de vorm van tabletten,” vertelt Cathrien Tromp, internist-oncoloog. “Nu zijn we ook gestart met langlopende chemokuren die in 24-46 uur via een continu intraveneus infuus gegeven worden. Dit kan ofwel met een 2 of 3 daagse opname in het ziekenhuis, maar ook thuis met een infuuslijn en een draagbare infuuspomp.”
“Tijdens een kankerbehandeling brengen patiënten veel tijd in het ziekenhuis door. Dat wordt vaak als belastend ervaren en wij willen meer comfort bieden. We merken nu al dat de patiënten die we deze behandeling thuis kunnen bieden, dit met beide handen aangrijpen. Praktisch gezien krijgen patiënten de infuuspomp aangesloten op hun infuuslijn in het ziekenhuis op de dagbehandeling oncologie. Deze wordt vervolgens 24 of 46 uur later thuis afgekoppeld door een specialistisch verpleegkundige van de thuiszorg. En de patiënt kan zowel bij hen als bij ons terecht met vragen.”
Samenwerking met thuiszorgorganisaties en zorgverzekeraar Samen met thuiszorgorganisaties Vérian en Sensire en met financiering en begeleiding van zorgverzekeraar Zilveren Kruis, heeft Gelre ziekenhuizen voor de komende drie jaar een stappenplan gemaakt om naast chemokuren via een infuuspomp ook chemotherapie via onderhuidse injecties thuis toe te gaan dienen. Het gaat dan altijd om die middelen die veilig thuis toegediend kunnen worden. Het doel is waar mogelijk de zorg naar huis te verplaatsen. Dat is niet alleen prettiger voor patiënten, het spaart ook ziekenhuisbedden uit. De eventueel al aanwezige reguliere thuiszorg kan daarnaast gewoon doorgaan, en hoeft niet te veranderen naar Vérian of Sensire. 2
GelreWelkomstmagazine | 31 • 2019
GELRE_PATMAG_2019_3_A.indd 4
03-09-19 09:39
Kort nieuws
Arts in beeld
“Maatwerk is zorg voor de individuele behoeftes van de patiënt.” Als student geneeskunde deed Casper Behrens veel aan rugby. Toen hij door een blessure tegenover een orthopeed kwam te zitten, wist hij welke richting hij moest kiezen. “Ik vind het bewegingsapparaat extreem boeiend. Daarnaast ben ik vaardig met mijn handen. Als je die twee combineert kom je uit op orthopedisch chirurgie.” Dat hij zijn vak uitoefent in Gelre Zutphen is niet toevallig. “In de achterhoek is veel affiniteit met de motorsport. Zutphen is voor mij de ideale plek om hobby en professie goed samen te brengen.”
“Mijn drijfveer is mensen met problemen aan het bewegingsapparaat goed te begeleiden. Als je door een blessure maanden aan de kant staat, heb je een deskundige nodig die je aan de hand neemt in je herstel en je verwachtingen daarvan. Ik heb dat zelf destijds echt gemist. Bij een goede begeleiding is er een gelijkwaardige samenwerking tussen specialist en patiënt. Dat vind ik het leukste van mijn vak.” Maatwerk op de individuele behoeftes van de patiënt is een wezenlijke onderdeel van zijn vak. Dat blijkt ook uit zijn vrijetijdsbesteding: medische begeleiding bij motorcross. “Ik ben actief als medische opvang bij zowel nationale als internationale motorsportevenementen. Dan moet je denken aan noodhulp bij letsels.”
Daarnaast willen we de nazorg en begeleiding zo goed mogelijk inrichten.”
Niet verbieden, maar helpen “Mijn motivatie hierbij komt voort uit het stigma dat heerst op de sport. Bij een blessure is vaak het eerste dat een arts zegt ‘tja, je moet ook niet aan motorsport doen’. Die ziet niet hoeveel tijd, geld en inspanning geïnvesteerd is. Het zijn vaak kleine zelfstandigen die door de week hard werken om in het weekend te kunnen crossen. Een sport waar ze vaak van kinds af aan al mee bezig zijn. Die ga je niet verbieden op de motor te stappen. Die help je om op een verantwoorde manier weer terug te keren in zijn sport. Daar maak ik me in mijn vak sterk voor.”
Veilig Casper heeft een duidelijke visie en een aanstekelijk enthousiasme. Dat leidt ertoe dat hij de laatste acht jaar ook betrokken is geraakt bij de beleidsvoering van de KNMV (Koninklijke Nederlandse Motorrijders Vereniging). “Professionele motorcrossers zijn topsporters. Die zorgen ervoor dat hun lichaam optimaal op de wedstrijd is voorbereid. Als bond willen wij dat zij zo veilig mogelijk hun sport kunnen beoefenen. Zo zorgen we bijvoorbeeld voor medisch (voldoende gekwalificeerd) personeel en materiaal bij een evenement. Zo kan een blessure behandeld worden op de wedstrijd zelf. 3
GELRE_PATMAG_2019_3_A.indd 5
03-09-19 09:39
Opname-informatie
Informatie over uw verblijf in het ziekenhuis
U bent opgenomen in Gelre ziekenhuizen Apeldoorn of Zutphen. Daarom is het handig dat u meer weet over de dagelijkse gang van zaken in het ziekenhuis. Hieronder leest u meer over onze zorg voor u en de maaltijden en bezoekuren.
Welkom in Gelre ziekenhuizen Apeldoorn of Zutphen U bent opgenomen in het ziekenhuis voor een behandeling. Wellicht vindt u dit best spannend. We willen graag dat u zich thuis voelt in ons ziekenhuis. Daarom krijgt u van ons dit magazine. Hierin leest u precies wat de gang van zaken in het ziekenhuis is. Wilt u meer weten? Vraag dan gerust uw arts of verpleegkundige om informatie!
2 4
Aan het begin van de opname Zodra u ontvangen bent op de verpleegafdeling in het ziekenhuis, krijgt u een polsbandje om. Zo is het voor alle medewerkers altijd duidelijk wie u bent. Al uw verpleegkundige gegevens staan, samen met de aanwijzingen van uw arts, in uw elektronisch verpleegkundig dossier. Ook uw persoonlijke wensen staan hierin. Alle gegevens over uw medische behandeling legt de arts digitaal vast in uw medisch dossier. Uw behandelend arts is eindverantwoordelijk voor uw medische behandeling. Hij of zij bespreekt
GelreWelkomstmagazine | 31 • 2019
GELRE_PATMAG_2019_3_A.indd 6
03-09-19 09:39
Heeft u vragen over uw medische behandeling of de gevolgen hiervan? Stel deze dan aan uw arts, bijvoorbeeld:
met u welke onderzoeken u krijgt en wat de voorgestelde behandeling inhoudt. Ook vertelt de arts u meer over het gebruik van geneesmiddelen, de operatie en de bedrust. Verpleegkundigen zijn verantwoordelijk voor de verpleegkundige zorg. Deze zorg gaat dag en nacht door, waardoor zij elkaar regelmatig afwisselen. Soms krijgt u ook te maken met een gespecialiseerde verpleegkundige zoals een diabetesverpleegkundige, oncologieverpleegkundige of stomaverpleegkundige.
· Hoe verloopt het onderzoek en/of de operatie? · Hoe werkt het geneesmiddel en heeft het bijwerkingen? · Bestaat er een patiëntenvereniging voor deze aandoening? · Waarmee moet ik rekening houden bij het herstel en zijn er leefregels?
Heeft u vragen? Stel ze gerust!
Geestelijk verzorger staat voor u klaar
U beslist in overleg met uw arts zelf welke onderzoeken en behandelingen u ondergaat. De meeste informatie is met u besproken tijdens uw bezoek aan de polikliniek, tijdens uw opname of (bij een spoedopname) op de Spoedeisende Hulp. Heeft u tijdens uw opname nog vragen of zaken die u graag wilt bespreken? Schrijf uw vragen dan van tevoren op, bespreek ze vervolgens met uw arts of verpleegkundige en zeg het als u iets niet begrijpt.
Ziekte, een behandeling en uw verblijf in het ziekenhuis kunnen u wellicht uit uw evenwicht brengen. Zaken die vanzelfsprekend waren, kunnen plotseling levensvragen worden.
Heeft u vragen over de verzorging en de gang van zaken op de afdeling? Stel ze dan aan de verpleegkundige.
Wilt u hierover met iemand praten? Dan kunt u een beroep doen op een geestelijk verzorger van Gelre ziekenhuizen. U kunt uw arts of verpleegkundige vragen om een afspraak met de geestelijk verzorger. Ook voor uw naasten zijn de geestelijk verzorgers beschikbaar. Wat u ons vertelt is altijd strikt vertrouwelijk. 5
GELRE_PATMAG_2019_3_A.indd 7
03-09-19 09:39
Opname-informatie
Let op: er zijn afdelingen met afwijkende bezoektijden.
Maatschappelijk werker Naast vragen op medisch en verpleegkundig gebied, kunt u ook vragen hebben over uw werk, financiën en eventuele gevolgen van uw ziekte. Met deze vragen kunt u terecht bij onze maatschappelijk werkers. Aan uw verpleegkundige kunt u vragen om een afspraak met een maatschappelijk werker.
Algemene bezoektijden: · Maandag t/m zaterdag: 14.00 - 15.00 uur en 18.00 - 19.30 uur · Zon- en feestdagen: 14.00 - 19.30 uur · Alle bezoektijden vindt u op www.gelreziekenhuizen.nl/ Bezoektijden-GelreApeldoorn
Apeldoorn
Uw contactpersonen Uw familie en kennissen willen tijdens uw opname vast graag weten hoe het met u gaat. Om uw privacy te garanderen geven we alleen informatie aan uw contactpersonen. Spreek daarom met uw familie en kennissen af wie uw contactpersonen zijn tijdens uw verblijf in het ziekenhuis. Andere belangstellenden worden dan voor informatie naar u of naar uw contactpersonen doorverwezen.
Bezoek ontvangen? Het is natuurlijk altijd fijn als u bezoek krijgt van familie of vrienden. De bezoektijden hangen af van de locatie en de afdeling waar u ligt. We kennen ook bezoekregels, u mag bijvoorbeeld maximaal twee bezoekers tegelijk bij uw bed ontvangen en zorgverlening gaat altijd voor bezoek, ook tijdens de bezoektijden. 2 6
Algemene bezoektijden: · Maandag t/m zaterdag: 15.00 - 16.00 uur en 18.00 - 19.30 uur · Zon- en feestdagen: 15.00 - 19.30 uur · Alle bezoektijden vindt u op www.gelreziekenhuizen.nl/ Bezoektijden-GelreZutphen
Zutphen t Bij
de receptie in de hal van het ziekenhuis kunt u de folder ‘Informatie voor bezoekers en patienten’ ophalen. Hierin staan de bezoektijden ook vermeld.
GelreWelkomstmagazine | 31 • 2019
GELRE_PATMAG_2019_3_A.indd 8
03-09-19 09:39
Plan uw bezoek via ziekenhuisplanner.nl De ene dag komt iedereen tegelijk op bezoek; de andere dag komt er niemand. U kunt natuurlijk voor uw ziekenhuisopnamen iedereen bellen of mailen om het bezoek te regelen. Maar dat is al snel een hoop werk. Daarom kunt u nu met de Ziekenhuisplanner samen met familie, vrienden en kennissen uw ziekenhuisbezoeken inplannen via een online agenda.
Hoe werkt het? Maak een account aan op ziekenhuisplanner.nl. Vul daar uw gegevens in zoals uw naam, uw ziekenhuis en kamernummer. Daarna nodigt u familie, vrienden en kennissen uit. Alle deelnemers aan de groep kunnen vervolgens de agenda en het dagboek gebruiken. Gebruik maken van de ziekenhuisplanner is gratis. Uitgenodigden krijgen een e-mail waarin zij hun uitnodiging moeten bevestigen. Zij krijgen alleen toegang tot de patiënt voor wie ze zijn uitgenodigd.
Tolk nodig?
Dolmetscher gefragt?
Beheerst u de Nederlandse taal onvoldoende? Meld dit dan vóór uw afspraak bij de afdeling waar u een afspraak heeft en vraag om een telefonische tolkdienst. Tijdens de afspraak wordt dan gebruik gemaakt van de tolkentelefoon. Het gebruik van een tolk kan ook de wens zijn van uw zorgverlener.
Sind Ihre Sprachkenntnisse im Niederländischen zu gering? Teilen Sie dies bitte vor Ihrem Termin der zuständigen Abteilung mit und verlangen Sie einen Telefon-Dolmetscher. Während des Termins wird dann über das Dolmetschertelefon ein Dolmetscher beauftragt. Auch Ihr Gesundheitsdienstleister kann den Einsatz eines Dolmetschers verlangen.
Need an Interpreter? Do you speak little or no Dutch? If so, go to the department in question before your appointment and ask for a telephone interpreter. During the appointment, the interpreter-telephone will then be used. The use of an interpreter may also be the wish of your healthcare provider.
Besoin d’un interprète? Maîtrisez-vous insuffisamment la langue néerlandais? Signalez-le avant votre rendez-vous au service dans lequel vous avez rendez-vous et demandez un interprète téléphonique. On se servira alors de l’interprétariat téléphonique pendant le rendez-vous. Il est possible que votre prestataire de services désire aussi faire appel à un interprète.
Tarjumaan ma u baahan tahay? Luqada Nederlaanka ma kugu adag tahay? Markaasi u sheeg ballantaada ka hor qeybta aad ballanta la leedahay oo weydiiso tarjumaan taleefoonka kuugu tarjuma. Markaasi waxaa waqtiga ballanta la adeegsan doonaa tarjumaan taleefoonka kaaga tarjuma. Waxaa kaloo tarjumaanka rabi kara kuwa daryeelka fidiya.
Tercüman mı lazım? Yeterli Hollandaca konuŞamıyor musunuz? Randevu saatinden once baŞvurmanız gereken bölümün resepsiyonuna telefondan tercümana ihtiyacınızın oldu unu belirtin. O halde görüŞme esnasında telefondan tercüman hizmetinden yararlanılır. Sa lık görevliniz de gerek gördü ü takdirde tercüman ayarlar.
7
GELRE_PATMAG_2019_3_A.indd 9
03-09-19 09:39
Opname-informatie
“Eet smakelijk!” Het ziekenhuis verzorgt drie keer per dag uw maaltijd. Goede voeding is belangrijk voor een goed herstel. Daarom biedt het ziekenhuis een breed aanbod in brood- en warme maaltijden aan. In dit magazine vindt u meer informatie over ons aanbod voor de broodmaaltijden. Op de dag van opname ontvangt u een menukaart met warme maaltijden. Deze menukaart is afgestemd op uw dieeteisen.
Broodmaaltijden Voor de broodmaaltijden is het assortiment opgenomen in een broodserveerwagen. Vanuit deze broodserveerwagen kunt u verschillende voedingsmiddelen kiezen. Hieronder vindt u een overzicht van de producten die wij aanbieden. Brood · Volkorenbrood · Bruinbrood · Witbrood · Roggebrood · Beschuit · Knäckebröd · Ontbijtkoek
Vleesbeleg · Achterham · Kipfilet · Snijworst · Runderrookvlees · Leverpastei
Kaasbeleg · Kaas jong belegen 48+ · Kaas jong belegen 30+ · Kaas licht belegen Komijn 40+ · Smeerkaas 48+
Diversen · Assortiment aan pap · Assortiment aan fruit · Muesli · Tomaat · Gekookt ei (2x per week)
Boters · Roomboter · Halvarine · Dieetmargarine
Zoet beleg · Jam (diverse soorten) · Appelstroop · Honing · Hazelnootpasta · Pindakaas · Hagelslag (diverse soorten)
Zuivel · Melk · Karnemelk · Vanillevla · Yoghurt
Dranken · Koffie en thee · Melk en karnemelk · Vruchtensap · Chocolademelk · Bouillon (verschillende smaken) · Limonade (normaal en suikervrij)
Op verzoek · Suiker, zout en peper
Geschiktheid van deze producten is dieetafhankelijk
Warme maaltijd Bij opname ontvangt u een menukaart met daarop het aanbod van de warme maaltijden. U kunt uw bestelling telefonisch doorgeven aan ons bedrijfsbureau via telefoonnummer 8833. Doordeweeks kan dit tussen 09.00 - 17.00 uur en in het weekend tussen 09.00 - 16.00 uur.
8 2
GelreWelkomstmagazine | 31 • 2019
GELRE_PATMAG_2019_3_A.indd 10
03-09-19 09:39
Bijgerechten: · Appelmoes · Rauwkost salade Nagerechten: · Vanillevla · Yoghurt · Vruchtenkwark · Toetje van de dag Op verzoek: · Suiker, zout en peper Geschiktheid van de bij- en nagerechten is dieetafhankelijk
Mee eten? Lees meer op blz. 20! Naast de warme maaltijd kunt u kiezen uit één bij- en één nagerecht. Als u niet zelf telefonisch de warme maaltijd door kunt bellen zal de roomservicemedewerker of voedingsassistent bij u langskomen om uw bestelling op te nemen. Jus hoeft u niet te bestellen, deze wordt geleverd bij de maaltijden waarbij dit van toepassing is. Onze jus is vegetarisch. De allergeneninformatie van onze maaltijden kunt u opvragen bij de voedingsassistent. Heeft u een maaltijd besteld van de menukaart ‘gemalen/vloeibaar’? Dan mag u twee nagerechten kiezen.
Eigen etenswaren U bent zelf verantwoordelijk voor etenswaren die u of uw bezoek meeneemt als u die direct eet. Ook kunt u uw etenswaren bewaren in de afdelingskoelkast van het ziekenhuis. Maar alléén als u deze etenswaren aanbiedt: · onder de 70C gekoeld; · in een afgesloten verpakking; · voorzien van uw naam.
Staat op het product geen houdbaarheidsdatum? Dan moet u er een sticker op plakken met de datum waarop het product in de koelkast wordt gelegd. U kunt hulp aan de verpleegkundige vragen als u iets wilt gebruiken uit de afdelingskoelkast. Uw zelf meegebrachte voedsel kan vanuit hygiëneoverwegingen niet worden opgewarmd.
Belang voeding Door ziekte loopt u het risico om ondervoed te raken. Dit heeft als gevolg dat het herstel minder snel gaat en dat uw verblijf in het ziekenhuis onnodig langer duurt. Ook kan het herstel na een operatie of de reactie op de behandeling niet optimaal zijn. Een goede voedingsinname is dus van groot belang. Om uw voedingstoestand zo optimaal mogelijk te krijgen of te houden kiest u voor voldoende variatie bij zowel de broodmaaltijden als de warme maaltijd. Loopt u een hoog risico op ondervoeding? Dan komt de diëtist bij u langs. Kunnen wij iets voor u doen? Dan horen wij dat graag. 9
GELRE_PATMAG_2019_3_A.indd 11
03-09-19 09:39
“Zo zelfstandig mogelijk leven”
Wanneer behoe e hee aan h lp kan iwis org in Br mmen erbeek hierbij helpen. • • • • • • •
Welzijn
k nt bij ons terecht voor: onderste ning th is bij dementie zorg of begeleiding bij th is th iszorg medicatiebewaking en persoonlijke alarmering dagopvang en dagbesteding tijdelijke overname zorgtaken mantelzorger diverse logeermogelijkheden wonen met zorg in olzicht Br mmen of De Beekwal
erbeek
Kennis maken? Neem vrijblijvend contact op met onze zorgservice en maak een afspraak om de mogelijkheden door te spreken. Riwis Zorg & Welzijn is uitgeroepen tot beste leerbedrijf 2019 van Gelderland. Wil jij bij ons komen werken? Kijk op www.riwis.nl Riwis Zorg & Welzijn T 0900 – 24 24 241
E zorgservice@riwis.nl W www.riwis.nl
2 10
GelreWelkomstmagazine | 31 • 2019
GELRE_PATMAG_2019_3_A.indd 12
03-09-19 09:39
Opname-informatie
Hoe voorkomen we samen infecties? Elke opname of behandeling in een ziekenhuis betekent voor iedere patiënt een verhoogd risico op het krijgen van een infectie. Met een aantal maatregelen proberen we dit risico zo klein mogelijk te houden.
Isolatieverpleging Bij patiënten die drager zijn van een BRMO neemt Gelre ziekenhuizen maatregelen, om de mogelijke verspreiding van deze bacteriën naar medewerkers en andere patiënten te voorkomen. We noemen dit isolatieverpleging. Dit betekent (meestal) een éénpersoonskamer met speciale hygiënische voorzorgsmaatregelen. Is dit bij u het geval? Dan wordt u uiteraard verder geïnformeerd over wat dit voor u en uw bezoek betekent. U ontvangt dan ook een folder met uitgebreide informatie over de betreffende bacterie. t Meer
weten? Kijk op www.gelreziekenhuizen.nl/ Medische-Microbiologie-en-Infectiepreventie
Micro-organismen zoals bacteriën en virussen worden vooral door handen en materialen overgebracht. In het ziekenhuis nemen we maatregelen om die overdracht zoveel mogelijk te voorkomen. Daarom wassen artsen, fysiotherapeuten, verpleegkundigen en andere medewerkers vaak hun handen en dragen ze geen ringen, horloges of armbanden. Ze kunnen in plaats van water en zeep ook een andere methode gebruiken die snel en doeltreffend werkt: de handenalcohol. Doen zij dit niet (voldoende)? Spreek onze artsen en medewerkers er dan gerust op aan! Maar u kunt zelf ook voorkomen dat u een infectie krijgt. Vermijd onnodig (hand)contact met wonden, infusen en katheters en was regelmatig uw handen!
Behoort u tot een risicogroep voor dragerschap van een bacterie die minder gevoelig is voor antibiotica? Bijzonder resistente bacteriën (BRMO) zijn bacteriën die verminderd gevoelig zijn voor de meest gebruikte antibiotica. Voorbeelden hiervan zijn MRSA, ESBL en VRE. Om verspreiding van deze bijzonder resistente bacteriën binnen Gelre ziekenhuizen te voorkomen, controleren wij alle patiënten met een verhoogd risico op dragerschap van zo’n bacterie. Als u zo’n minder gevoelige bacterie bij u draagt, hoeft dit over het algemeen geen problemen op te leveren. Mocht u een infectie oplopen met deze bacterie dan moet bij de behandeling meestal worden uitgeweken naar een ander (reserve-)antibioticum. 11
GELRE_PATMAG_2019_3_A.indd 13
03-09-19 09:45
Opname-informatie
Gebruik van geneesmiddelen Geneesmiddelen die u thuis gebruikt Soms gebruikt u thuis al geneesmiddelen. Het is van belang dat de medicijnen die u in het ziekenhuis krijgt goed aansluiten op uw bestaande geneesmiddelen. Wilt u daarom vóór uw ziekenhuisopname een actueel medicatieoverzicht opvragen bij uw apotheek? Neem ook alle geneesmiddelen die u gebruikt mee naar het ziekenhuis, graag in de originele verpakking. Bij opname vraagt Gelre ziekenhuizen (zo nodig) ook uw medicatiegegevens op bij uw openbare 2 12
apotheek. Wilt u niet dat (delen van) uw medicatiegegevens worden uitgewisseld? Geef dit dan telefonisch door aan de ziekenhuis- of openbare apotheek. Dit kan echter wel gevolgen hebben voor het correct voorschrijven van uw medicatie. Daarvoor bent u dan zelf verantwoordelijk (zie ook pagina 21). Geneesmiddelen die u in het ziekenhuis krijgt Het ziekenhuis heeft een eigen assortiment geneesmiddelen. Dit zijn vaak per stuk verpakte geneesmiddelen. Bovendien kan het gebeuren dat het ziekenhuis een alternatief heeft voor de geneesmiddelen die u thuis gebruikt. Deze ‘ziekenhuismedicijnen’ zijn tenminste gelijkwaardig (in werking en veiligheid) aan uw eigen medicijnen. Heeft u vragen over het geneesmiddel of de verpakking? Vraag dan gerust of dit echt het juiste geneesmiddel voor u is. Zo werken we samen aan veilige zorg.
GelreWelkomstmagazine | 31 • 2019
GELRE_PATMAG_2019_3_A.indd 14
03-09-19 09:39
Tijdstippen toedienen geneesmiddelen In het ziekenhuis krijgt u op vaste tijden uw geneesmiddelen. Die tijden zijn soms anders dan u thuis gewend bent. De tijden zijn bepaald op basis van de werkzame tijd van de geneesmiddelen. Er zijn bijvoorbeeld geneesmiddelen die het beste werken als u ze ’s avonds inneemt. Maar er zijn ook geneesmiddelen die 24 uur per dag kunnen worden ingenomen, die krijgt u ’s ochtends. Uiteraard houdt uw arts rekening met geneesmiddelen die u tegelijkertijd moet innemen en met geneesmiddelen die u vóór of juist tijdens de maaltijd moet innemen. Geneesmiddelen na uw ontslag Uw behandelend arts stelt vast welke geneesmiddelen u thuis moet innemen. U kunt deze geneesmiddelen ophalen bij de Gelre apotheek in de centrale hal van het ziekenhuis of bij een andere openbare apotheek. De geneesmiddelen zijn bij ontslag uit het ziekenhuis soms anders dan voor uw opname. U kunt nieuwe middelen hebben of het gebruik van uw oude middelen is veranderd. Heeft u thuis nog geneesmiddelen die u niet meer hoeft in te nemen? Lever deze dan in bij de apotheek zodat ze vernietigd kunnen worden.
Er is een beduidend verschil in de manier van werken tussen de een en de ander.Er zijn verplegers die werken met hun hart en ziel...... en die gedachte en momenten koesteren mijn
Gelre apotheek Gelre apotheek is een openbare apotheek binnen de muren van het ziekenhuis. Deze apotheek is het schakelpunt tussen het ziekenhuis en de zorg buiten het ziekenhuis (apotheken en huisartsen). U kunt bij de Gelre apotheek direct uw geneesmiddelen en medische hulpmiddelen ophalen die uw arts heeft voorgeschreven. U kunt er ook terecht voor advies en zelfzorgmiddelen Gelre ziekenhuisapotheek Gelre Apeldoorn: tel. (055) 581 86 25 Gelre Zutphen: tel. (0575) 592 789
Gelre apotheek Apeldoorn, tel. (055) 581 18 40 · De ingang van de apotheek vindt u in de hal van het ziekenhuis, bij de hoofdingang (route 2). · Open: 24 uur per dag, 7 dagen per week. · Alleen voor spoedgevallen open: van 17.30 - 08.00 uur en op zondag. Is de hoofdingang van het ziekenhuis dicht en kunt u de hal niet in? Dan vindt u de ingang van de apotheek buiten het ziekenhuis: links naast de hoofdingang.
Apeldoorn
vrouw en ik nog steeds.Een uniek fenomeen was, dat wij samen tegelijkertijd werden opgenomen. Cijfer:
8,0
Gelre apotheek Zutphen, tel. (0575) 744 800 · In de hal van het ziekenhuis (via route 56). · Open: 24 uur per dag, 7 dagen per week. · Alleen voor spoedgevallen open: van 17.30 - 08.00 uur en op zondag.
Zutphen
Bron: Zorgkaart Nederland 2019 13
GELRE_PATMAG_2019_3_A.indd 15
03-09-19 09:39
Opname-informatie
Post, telefoon, radio, tv en internet Post versturen en ontvangen? U kunt in het ziekenhuis post versturen en ontvangen. De post wordt iedere werkdag bezorgd op de afdeling. Post komt het snelst aan als deze als volgt geadresseerd wordt:
Naam patiënt Afdeling, kamernummer Gelre ziekenhuizen Postbus 9014 7300 DS Apeldoorn
Apeldoorn
Naam patiënt Afdeling, kamernummer Gelre ziekenhuizen Postbus 9020 7200 GZ Zutphen
2 14
Wilt u vanuit het ziekenhuis post versturen? Geef dan uw post af bij de secretaresse van de verpleegafdeling. Zorg er wel voor dat uw post voldoende postzegels heeft. Televisie, telefoon, radio U kunt in het ziekenhuis televisie kijken en een telefoon gebruiken. Hieraan zijn wel kosten verbonden. Voor gebruik van de televisie en de telefoon moet u zich aanmelden. Bel gratis ‘9’ of stuur een SMS (afhankelijk van uw abonnement zijn hier wel of geen kosten aan verbonden) naar het nummer op de sticker op uw TV. Houd uw bankrekeningnummer bij de hand en de code van de TV (zie nummer op sticker boven TV). De betaling gaat namelijk via een machtiging. Alle informatie staat op het TV scherm. Via de televisie kunt u ook radio luisteren. Als u de tv aanzet op het infokanaal, kunt u via P Plus doorklikken naar de gewenste radiozender. Om overlast voor andere patiënten te beperken, is het geluid alleen via een hoofdtelefoon te beluisteren.
Zutphen
Bij vertrek uit het ziekenhuis moet u zich afmelden voor het gebruik van televisie en telefoon. U kunt zich afmelden volgens de instructie die u heeft gekregen bij aanmelding. LET OP: als u dit niet doet, lopen de kosten door.
GelreWelkomstmagazine | 31 • 2019
GELRE_PATMAG_2019_3_A.indd 16
03-09-19 09:39
Gratis WiFi-netwerk voor internet Via uw mobiele apparaat kunt u gratis gebruik maken van het draadloos WiFi netwerk (Gelre-Gast) van Gelre ziekenhuizen. Hoe? Ga op uw laptop, tablet, iPad of smartphone naar ‘Instellingen’ en ‘WiFi’ of ‘Verbindingen’. Daarna kiest u voor ‘Gelre-Gast’ en verbinden en klik ‘akkoord met de voorwaarden’. Binnen een paar seconden bent u verbonden met het internet (geen beveiligde verbinding). Er is verder geen wachtwoord nodig. Mobiele telefoon en smartphone op afstand van medische apparatuur Mobiele telefoons en smartphones kunnen medische apparatuur verstoren. Daarom verzoeken wij u het gebruik zoveel mogelijk te beperken. U moet alle draadloze communicatieapparatuur op 1 meter afstand houden van medische apparatuur. Denkt u hierbij aan mobiele telefoons, laptops en Bluetooth apparatuur.
Na de behandeling Na uw behandeling, operatie of onderzoek komt u terug op de verpleegafdeling (soms met tijdelijke opvang op de intensive care) om te herstellen. De arts en de verpleegkundige bepalen vervolgens wanneer u naar huis kunt. Zij proberen dit zo snel mogelijk met u af te spreken, zodat uw naasten hier rekening mee kunnen houden. Ligt u voor een dag in het ziekenhuis, dan wordt u dezelfde dag nog ontslagen. Bij een langere opname hangt het af van de behandeling en uw gezondheidstoestand. Als u
uit bed mag, dan kunt u ook (tijdelijk) de verpleegafdeling verlaten, tenzij anders is afgesproken. Meld uw afwezigheid wel even bij een verpleegkundige zodat u altijd opgeroepen kunt worden. Er is een aantal voorzieningen in de centrale hal van het ziekenhuis aanwezig, zoals een restaurant en diverse winkels. De winkels zijn in het weekend dicht.
Bezinning en gebed Het stiltecentrum in Gelre Apeldoorn en Zutphen is voor iedereen toegankelijk. De ruimte biedt u de mogelijkheid om u in stilte terug te trekken voor bezinning, meditatie of gebed. In Apeldoorn is ook een aparte islamitische gebedsruimte beschikbaar. In het Stiltecentrum liggen ook gedichtenbundels om in te lezen en een gedachtenboek waarin u kunt schrijven.
Ik heb een dag in het ziekenhuis gelegen. Zowel voor de behandeling (intake) als net voor de behandeling (narcose) en na de behandeling (zorgverlening en behandeling) waren ok. De behandelend arts heeft zelf de behandeling de volgende dag afgerond door de neus verbanden te verwijderen en over het herstel te praten. Bron: Zorgkaart Nederland 2019
Cijfer:
9,3
15
GELRE_PATMAG_2019_3_A.indd 17
03-09-19 09:39
Opname-informatie
Restaurant, winkels en andere voorzieningen In de centrale hal van het ziekenhuis vindt u het restaurant van Vermaat annex koffiecorner met winkel. Hier kunt u terecht voor eten, drinken, kaarten, bloemen, tijdschriften en cadeautjes.
Openingstijden restaurant: Maandag t/m vrijdag 08.00 - 20.30 uur Weekend en feestdagen 10.00 - 20.30 uur In de centrale hal zijn ook winkels, o.a. Audicienpraktijk Apeldoorn, Livera, Pavette@all (haarwerken, borstprotheses), Hanssen foot care, OIM orthopedie en Verian Care & Giftshop.
Informatiepunt mantelzorg Op woensdagmiddag 13.30-16.00 uur bent u met vragen over allerlei zaken rondom mantelzorg welkom bij het informatiepunt Mantelzorg in de centrale hal.
Kapper Tijdens uw verblijf in het ziekenhuis kunt u naar de kapper bij: · Pavette, haarsalon (in de hal van het ziekenhuis), telefoonnummer (055) 581 19 09, www.pavette.nl · Kapper in Randerode (naast het ziekenhuis), telefoonnummer (055) 549 52 25 op donderdag en vrijdag
Apeldoorn
Restaurant, winkels en andere voorzieningen In de centrale hal is het restaurant Vermaat en de koffiecorner met winkel. Hier kunt u terecht voor eten, drinken, kaarten, bloemen, tijdschriften en cadeautjes. In de centrale hal vindt u ook de thuiszorgwinkel van Sensire en 4 Your Hair voor haarwerken. Openingstijden restaurant: Maandag t/m vrijdag 09.30 - 15.00 uur Weekend en feestdagen Gesloten Openingstijden koffiecorner Maandag t/m vrijdag 08.00 - 20.00 uur Weekend en feestdagen 11.30 - 20.00 uur
Kinderspeelruimte in de central hal In de centrale hal is een kinderspeelruimte. Kinderen van 0 - 12 jaar kunnen hier gratis opgevangen worden door vrijwilligers. Zo hebben ouders de gelegenheid om zonder hen een patiënt of een polikliniek te bezoeken. Openingstijden kinderspeelruimte: Maandag t/m vrijdag 09.00 - 12.00 uur en 13.30 - 16.00 uur 2 16
Zutphen
GelreWelkomstmagazine | 31 • 2019
GELRE_PATMAG_2019_3_A.indd 18
03-09-19 09:39
In Gelre ziekenhuizen geldt een rookverbod, zoals in alle openbare gebouwen. Roken mag alleen buiten waar bebording dit aangeeft.
In Gelre Apeldoorn vindt u buiten rookruimtes (abri’s op voorplein) waar u wel kunt roken.
Apeldoorn In Gelre Zutphen vindt u de rookruimtes buiten op het voorplein (abri) en achterplein (bij paal).
Zutphen
Zorg of hulp na uw ziekenhuisopname? De arts bespreekt met u wanneer u naar huis mag (ontslag). De verpleegkundige van de afdeling bespreekt met u welke zorg nodig is na uw verblijf in het ziekenhuis. Heeft u zorg nodig? Dan komt een transferverpleegkundige vervolgens bij u langs om de aangevraagde zorg met u te bespreken. Het Transferbureau regelt daarna de indicatiestelling en zo nodig uw aanmelding bij de thuiszorg of verpleeg- en verzorgingshuis.
Bijdragen of meewerken? Stichting Vrienden van Gelre ziekenhuizen Deze stichting biedt financiële ondersteuning aan de zorg in Gelre Apeldoorn en Zutphen. Ze financieren uitgaven die niet in het jaarlijks budget van het ziekenhuis passen. Donaties en schenkingen zijn van harte welkom. Vrijwilligers Gelre ziekenhuizen werkt samen met een groep enthousiaste vrijwilligers aan de service voor patiënten. Onze vrijwilligers ondersteunen
patiënten op allerlei manieren. Denk bijvoorbeeld aan het verzorgen van bloemen en tijdschriften op de afdeling of het maken van een praatje of een wandeling met patiënten. Ook hebben we vrijwilligers die in de centrale hal vragen beantwoorden of patiënten naar de polikliniek of afdeling begeleiden. Wilt u zelf vrijwilliger worden in Gelre ziekenhuizen? Neem dan contact op met mevrouw J. Muller, j.muller@gelre.nl of (06) 27 82 54 85. t Meer
informatie? Kijk dan op: www.werkenbijgelre.nl/Vrijwilligerswerk.
Stichting Vrienden van Gelre Apeldoorn www.gelreziekenhuizen.nl/ Stichting-vrienden-van-Gelre-Apeldoorn
Apeldoorn Stichting Vrienden van Gelre Zutphen www.gelreziekenhuizen.nl/ Stichting-vrienden-van-Gelre-Zutphen
Zutphen 17
GELRE_PATMAG_2019_3_A.indd 19
03-09-19 09:39
Opname-informatie
Een behandeling, wat betaalt u? U bent wettelijk verplicht om uzelf te verzekeren tegen ziektekosten. De meeste behandelingen die ons ziekenhuis verleent, vallen onder de basisverzekering. Uw zorgverzekeraar vergoedt een groot deel van deze kosten. U betaalt echter altijd een eigen risico. In 2019 is dat € 385,- of meer, afhankelijk van de hoogte van uw eigen risico. Als de behandeling door uw verzekering wordt vergoed, sturen wij de rekening rechtstreeks naar uw zorgverzekeraar.
Wordt uw behandeling vergoed? Heeft u behandeling nodig die niet onder de basisverzekering valt? Dan kan het zijn dat u (een deel van) de rekening zelf moet betalen. Dit is afhankelijk van uw aanvullende verzekering. Ook als uw zorgverzekeraar geen contract heeft met Gelre ziekenhuizen, moet u mogelijk een deel van de kosten zelf betalen. Voor 2019 heeft Gelre met bijna alle zorgverzekeraars een contract afgesloten. Kijk op de website van uw zorgverzekeraar of in de polisvoorwaarden om te zien of uw behandeling wordt vergoed. Komt u er niet helemaal uit? Neem dan contact op met uw zorgverzekeraar.
Meer over de zorgnota Op de zorgnota kunt u zien welke zorg wij in rekening hebben gebracht. In de meeste gevallen declareren wij uw behandeling bij de zorgverzekeraar. Als uw behandeling niet (volledig) gedekt wordt door uw zorgverzekering, krijgt u de zorgnota rechtstreeks van Gelre ziekenhuizen. Deze moet u zelf betalen. Vervolgens kunt u dit bedrag declareren bij uw zorgverzekeraar. Ook als het gaat om onverzekerde zorg, krijgt u rechtstreeks een rekening van ons.
Vragen over uw ontvangen zorgnota? Als u de zorgnota van uw verzekeraar krijgt, dan neemt u contact met hen op. Heeft u van Gelre ziekenhuizen een factuur ontvangen, dan kunt u met vragen terecht bij de afdeling Patiëntenadministratie. Zij zijn op werkdagen bereikbaar van 08.30 - 16.00 uur via: (055) 581 10 74 of nota@gelre.nl. t Meer
weten? Kijk dan op: www.gelreziekenhuizen.nl/uw-rekening
Budgetpolis? Check altijd bij uw zorgverzekeraar of uw zorg bij Gelre ziekenhuizen wordt vergoed.Meer informatie leest u op www.gelreziekenhuizen.nl/budgetpolis
Vertrek uit het ziekenhuis U hoort zo snel mogelijk wanneer u weer naar huis mag. De behandelend arts en de verpleegkundige bespreken (zo nodig) het vervolg van uw behandeling met u. · Houd u aan de afspraken die u maakt over uw behandeling. · Vraag wat u thuis wel of niet mag doen in verband met uw herstel. · Laat het ons weten als u twijfelt over de adviezen die u krijgt of als iets niet duidelijk is. Uw ontslag is meestal ’s ochtends. Het vervoer vanuit het ziekenhuis naar huis moet u zelf
Boven verwachting goed geholpen in het Gelre, Apeldoorn. Er was een goede samenwerking tussen het Gelre en een ander ziekenhuis in de regio, communicatie verliep probleemloos. Ook opname heb ik als ‘prettig’ ervaren.
Cijfer:
9,7
Bron: Zorgkaart Nederland 2019 2 18
GelreWelkomstmagazine | 31 • 2019
GELRE_PATMAG_2019_3_A.indd 20
03-09-19 09:39
regelen. Maakt u gebruik van een (rolstoel) taxi? Houd er dan rekening mee dat u deze zelf direct en contant moet betalen. Uw huisarts en zorgverzekeraar krijgen bericht over uw ontslag uit het ziekenhuis. Als u moet terugkomen voor een controle in het ziekenhuis, dan maakt de secretaresse van de verpleegafdeling een afspraak voor u.
Uw rechten en plichten Als patiënt heeft u rechten en plichten. Deze rechten en plichten zijn vastgelegd in een aantal wetteksten zoals: Wet Geneeskundige Behandelingsovereenkomst (WGBO), Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG), Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz), Wet gebruik burgerservicenummer in de zorg (Wbsn-z) en Zorgverzekeringswet (Zvw). Volgens deze wetten heeft u recht op: · informatie over uw ziekte(n), over onderzoek en behandeling en dat u op basis daarvan wel/ geen toestemming geeft voor onderzoek en behandeling; · privacy in de persoonlijke omgang en in omgang met uw gegevens; · een mening van een andere arts (second opinion); · het kunnen opzeggen van de behandelingsovereenkomst met het ziekenhuis. Uw medisch dossier Verder heeft u recht op inzage in uw medisch dossier, om een kopie te ontvangen en om delen van uw dossier te laten wijzigen of te vernietigen. U kunt ook de digitale samenvatting van uw dossier aanvragen bij de receptie van Gelre ziekenhuizen in Apeldoorn of Zutphen met uw identiteitsbewijs. Dit gaat via een beveiligde app van BeterDichtbij. Als patiënt heeft u ook enkele plichten: · u informeert de zorgverlener duidelijk en volledig over uw gezondheidstoestand; · u werkt mee aan de afgesproken behandeling; · u voldoet aan uw betalingsverplichting; · u heeft uw identiteitsbewijs bij u; · u beschikt over een zorgverzekering.
t Meer
weten over uw rechten en plichten? Kijk op onze website bij ‘Rechten en plichten’ onder Gelre Apeldoorn of Zutphen.
Uw mening telt Als patiënt wilt u dat uw afspraak bij de polikliniek of uw verblijf in het ziekenhuis naar wens verloopt. Onze medewerkers zetten zich daar iedere dag voor in. Uw ervaringen helpen ons daarbij. Of u nu een compliment heeft of juist een tip, suggestie of klacht. Op basis van uw ervaringen kunnen we onze zorg en dienstverlening verder verbeteren. Onze patiënten geven ons gemiddeld een 8,5. Daar zijn we heel blij mee. Al is dit voor ons geen signaal om achterover te leunen. We blijven werken aan het verbeteren van de kwaliteit van dienstverlening. U kunt ons daarbij helpen. Deel uw ervaring met ons. Michel Galjée, voorzitter Raad van Bestuur: “Wij willen dat mensen bij ons de beste zorg krijgen in een veilige omgeving en dat ze echt gezien worden. Daarom luisteren wij goed naar de patiënt, zijn zorgvraag en persoonlijke situatie.”
U kunt uw ervaring op verschillende manieren met ons delen: · op www.zorgkaartnederland.nl kunt u anoniem en openbaar uw mening geven over ons ziekenhuis en onze specialisten. · op onze website www.gelreziekenhuizen.nl/ uwmeningtelt kunt u ook uw ervaring met ons delen via het complimenten- of klachtenformulier. Als u dit wenst wordt er persoonlijk contact met u opgenomen. 19
GELRE_PATMAG_2019_3_A.indd 21
03-09-19 09:39
Opname-informatie
Klachtenfunctionaris Antwoordnummer 1005 7300 VB Apeldoorn Bereikbaar: maandag t/m vrijdag 09.00 - 17.00 uur op tel. (055) 581 82 71
Apeldoorn Klachtenfunctionaris Antwoordnummer 248 7200 VB Zutphen Bereikbaar: maandag t/m vrijdag 09.00 - 17.00 uur op tel. (0575) 592 435
Zutphen
Patientenpanel: doet u mee? Laat uw stem horen! In Gelre ziekenhuizen werken we graag met én voor elkaar! Daarom hechten wij veel waarde aan de mening van onze patiënten en hebben wij een online patiëntenpanel. Uw mening biedt ons waardevolle inzichten, waardoor we samen de kwaliteit van onze zorg- en dienstverlening nog beter kunnen maken. Via het patiëntenpanel willen wij u graag af en toe vragen stellen en uw mening over bepaalde thema’s horen. Bijvoorbeeld over de kwaliteit van zorg en de ontwikkeling van een nieuwe website met patiëntenportaal (inzage in uw eigen dossier). Enkele keren per jaar nodigen wij u uit om uw mening over een bepaald onderwerp met ons te delen door een vragenlijst in te vullen of een bijeenkomst bij te wonen. U ontvangt hier per e-mail een uitnodiging voor.
Hoe kunt u verder nog met ons meedenken? Via de Gelre Patiëntwaarderingsmonitor kunt u anoniem uw mening geven over ons ziekenhuis. U krijgt hiervoor een kaartje op de polikliniek of verpleegafdeling. Naast continu onderzoek naar patiënttevredenheid organiseren wij ook groepsbijeenkomsten, zoals focusgroepen, spiegelbijeenkomsten en brainstormsessies. Tijdens deze groepsbijeenkomsten horen wij wat u belangrijk vindt als het gaat om het verbeteren van de zorg en dienstverlening.
Inschrijfpunt in de centrale hal Bij het Inschrijfpunt in de central hal van het ziekenhuis kunt u vragen om de folders: · Goed om te weten, uw rechten en plichten als patiënt · Bescherming van uw persoonsgegevens · Als u niet tevreden bent · Cliëntenraad Deze folders en informatie vindt u ook op www.gelreziekenhuizen.nl/ patientenfolders-apeldoorn en www.gelreziekenhuizen.nl/ patientenfolders-zutphen
Zijn uw gegevens gewijzigd? · Bent u verhuisd? · Heeft u een andere zorgverzekeraar of huisarts? Geef uw nieuwe gegevens altijd door aan het centrale inschrijfpunt van Gelre ziekenhuizen in de centrale hal. Neem uw identiteitsbewijs mee. Of bel het centrale inschrijfpunt, tel.: (055) 581 81 09.
Met elkaar de zorg verbeteren, daar gaat het om! Doet u mee? Meld u dan aan via www.gelreziekenhuizen.nl/patientenpanel 2 20
GelreWelkomstmagazine | 31 • 2019
GELRE_PATMAG_2019_3_A.indd 22
03-09-19 09:39
Uw zorg én onze zorg
Deel uw medicatiegegevens met ons!
Geef uw toestemming!
Wilt u bij ziekte of een ongeval de juiste zorg krijgen? Dan is het belangrijk dat uw zorgverlener weet welke medicijnen u gebruikt. Om uw medicatiegegevens te mogen inzien, heeft hij of zij wel eerst uw persoonlijke toestemming nodig.
Waarom medicatiegegevens delen? Stel, u wordt ziek of krijgt een ongeval en komt bij een onbekende arts of apotheker terecht. Die weet niet welke medicijnen u gebruikt en u weet dat zelf misschien ook niet precies. Dan kan het gebeuren dat u de verkeerde medicijnen krijgt. Jaarlijks belanden hierdoor ruim 2.000 mensen in het ziekenhuis. Het is dus voor uw eigen gezondheid belangrijk dat uw zorgverleners snel weten welke medicatie u precies gebruikt. Ook ’s avonds, in het weekend en in spoedsituaties.
Wat gebeurt er met uw medicatiegegevens? De openbare apotheken, huisartsen, medisch specialisten en ziekenhuisapothekers in de regio Apeldoorn en Zutphen willen uw medicatiegegevens zorgvuldig bijhouden en elkaar bij wijzigingen kunnen informeren. Daarvoor kunnen ze gebruik gaan maken van LSP, een beveiligd elektronisch zorgsysteem (het Landelijk SchakelPunt). De afspraak is dat één openbare apotheker zorgt dat het medicatiedossier op orde wordt gehouden. Via het LSP kunnen zorgverleners een overzicht opvragen van de medicijnen die u gebruikt. Zo hebben zij de informatie snel bij de hand als dat nodig is. Uw huisarts en apotheek mogen uw medicatiegegevens alleen delen met andere zorgverleners als u daar vooraf toestemming voor hebt gegeven.
Hoe geeft u toestemming? Wilt u dat zorgverleners uw medicatiegegevens kunnen opvragen als u bij de huisartsenpost komt of bij een andere apotheek medicijnen gaat halen? Of bij een poliklinisch consult of een opname in het ziekenhuis? Voor het uitwisselen van de medicatiegegevens moet u elk van uw zorgverleners apart toestemming geven. Dit kunt u doen door bij de apotheek, huisarts of in het ziekenhuis voor elke zorgverlener een toestemmingsformulier in
te vullen en te ondertekenen. U kunt ook online toestemming geven op www.volgjezorg.nl. U kunt uw toestemming altijd weer intrekken.
Privacy: goed geregeld Het LSP, het elektronisch netwerk waarin de medicatiegegevens worden bijgehouden, voldoet aan strenge beveiligingseisen. Alleen zorgverleners die u behandelen én uw toestemming hebben, mogen uw gegevens opvragen. Een zorgverlener krijgt alleen toegang tot het LSP met een persoonlijke pas op naam en een unieke code, vergelijkbaar met de procedure voor internetbankieren. Het LSP toont alleen de medicatiegegevens van de laatste zes maanden. Zorgverzekeraars hebben geen toegang tot uw gegevens.
Draag een actueel medicatieoverzicht bij u! Het LSP is nog in ontwikkeling, veel gegevens zijn nog niet beschikbaar. Daarom krijgt u voorlopig van uw eigen apotheek een actueel medicatieoverzicht op papier mee. Het is noodzakelijk dit altijd bij u te dragen. Dan weet u zeker dat de zorgverleners – ook in onverwachte situaties – over de juiste informatie beschikken. Staat er op het overzicht iets dat niet klopt? Dan kunt u dat aangeven bij uw apotheker. Bij elke wijziging krijgt u van uw apotheker een nieuw actueel overzicht. Dit artikel is tot stand gekomen met medewerking van Jeroen van Suijlen (r), directeur Medisch Ondersteunende Diensten en klinisch chemicus) en Hans Ros (l), (ziekenhuisapotheker).
21
GELRE_PATMAG_2019_3_A.indd 23
03-09-19 09:39
Opname-informatie
Samen groot worden KINDERDAGVERBLIJF OP DRIE LOCATIES BIJ JOU IN DE BUURT Kinderdagverblijven de Imme biedt kleinschalige en veilige opvang. Een hecht team van pedagogisch medewerkers zorgt met warmte en aandacht dat je kind zich kan ontwikkelen én fijn kan spelen!
Imme Apenstaart, centrum | Imme Ossenveld tussen wijk Ossenveld en Zuidbroek | Imme Zuid, nabij Ugchelen Tel.: 055 - 533 41 47
www.prokino.nl/apeldoorn
2 22
GelreWelkomstmagazine | 31 • 2019
GELRE_PATMAG_2019_3_A.indd 24
03-09-19 09:39
“Met een beetje hulp kom ik er wel”
Riwis Zorg & Welzijn ondersteunt jongeren, volwassenen en ouderen met psychische en psychosociale problemen bij een zo zelfstandig en onafhankelijk mogelijk leven. Wij bieden in de driehoek Apeldoorn, Hattem, Doetinchem o.a.: • Individuele begeleiding thuis • Begeleiding van gezinnen thuis • Begeleiding en wonen in onze woonlocaties • Leer- werktrajecten en dagbesteding Kennis maken? Kennis maken? Neem vrijblijvend contact op met onze zorgservice en maak een afspraak om de mogelijkheden door te spreken. Riwis Zorg & Welzijn is uitgeroepen tot beste leerbedrijf 2019 van Gelderland. Wil jij bij ons komen werken? Kijk op www.riwis.nl Riwis Zorg & Welzijn T 0900 – 24 24 241 E zorgservice@riwis.nl W www.riwis.nl
GELRE_PATMAG_2019_3_A.indd 25
03-09-19 09:39
Eten in het ziekenhuis
Uw bezoek kan gezellig mee-eten! Gelre ziekenhuizen doet haar uiterste best patiënten een gezonde en smaakvolle avondmaaltijd aan te bieden. We willen ook graag goed zorgen voor onze bezoekers. Daarom kunnen bezoekers ’s avonds (tegen betaling) mee-eten op de kamer van de patiënt.
Maaltijdkaart Wilt u een maaltijd gebruiken samen met de patiënt? Koop dan een maaltijdkaart bij de centrale receptie in de hal. U kunt hier alleen pinnen. De maaltijdkaart is geldig voor één maaltijd inclusief een bakje rauwkost en toetje. De prijs van een maaltijdkaart is € 6,50 en de kaart is een jaar geldig. Het is ook mogelijk om een lunchkaart te kopen van € 3,-. Gekochte kaarten kunnen eventueel bij de receptie worden geretourneerd.
Hoe werkt het? Stap 1: Koop een maaltijdkaart bij de centrale receptie van het ziekenhuis. Zie informatie hierboven.
Informatie over de mogelijkheden bij een allergie of dieet kunt u ook via de bestellijn opvragen. Stap 4: De maaltijd wordt tussen 17.15 en 18.15 uur bezorgd op de kamer van de patiënt.
Eet smakelijk! Bij levering van de maaltijd wordt de maaltijdkaart ingenomen, waarna u gezellig samen kunt eten.
Stap 2: Kies uit 16 verschillende maaltijden. De menukaart kunt u bekijken op www.gelreziekenhuizen.nl/ikeetmee, bij de receptie in de hal of bij de balie van de verpleegafdeling. Stap 3: Bestel de maaltijd voor 17.00 uur (tijdens werkdagen) of voor 16.00 uur (in het weekend). U belt het telefoonnummer van de bestellijn dat op de maaltijdkaart staat. Bij de bestelling geeft u ook door of u gebruik wilt maken van een bakje rauwkost en/of toetje.
2 24
GelreWelkomstmagazine | 31 • 2019
GELRE_PATMAG_2019_3_A.indd 26
03-09-19 09:40
patiëntenverhaal
Operatie bij nierkanker:
“Snel die tumor uit mijn lichaam, dat was het belangrijkste” Mensen met nierkanker hebben in het begin bijna nooit klachten. Vaak wordt een tumor in de nier bij toeval ontdekt als iemand om een heel andere reden een onderzoek heeft in het ziekenhuis. Zo ook bij Joop Jans (77) uit Wapenveld. “Ik zag uroloog Ed te Slaa vanwege prostaatklachten, maar ze zagen bij een echo dat er een tumor van 3 bij 3 cm in mijn rechternier zat. Mijn vrouw en ik schrokken heel erg. Zo ineens ga je een heel andere molen in en moet je snel beslissingen nemen.” “Dokter te Slaa draaide er niet omheen toen hij ons de diagnose vertelde. Die eerlijkheid vond ik heel prettig. Hij vroeg of wij de beelden van de scan wilden zien en legde ons alles goed uit. De volgende stap was dat hij de uitslag binnen het team wilde bespreken, maar hij bereidde ons voor dat er een grote kans was dat ik geopereerd moest worden. De operatie was nog het minst van onze zorgen. Ik was bang voor uitzaaiingen.”
Operatie in ander ziekenhuis Even later hoorden Joop en zijn vrouw dat hij inderdaad een operatie nodig had. En longfoto’s, om verder te onderzoeken of er uitzaaiingen waren. Isala Oncologisch centrum werkt samen met Gelre ziekenhuizen om oncologische zorg in de regio op een kwalitatief hoog niveau te kunnen behouden. Joop kon vlot terecht in Gelre ziekenhuizen Zutphen. Joop: “Ik kon in Zutphen het snelst terecht. Ik vond het niet zo erg om in een ander ziekenhuis geopereerd te worden. Snel die tumor uit mijn lichaam, dat was het belangrijkste.”
Opluchting “Het is alweer een jaar geleden, maar de dag van de operatie weet ik nog heel goed. Gelre Zutphen, waar ik nog nooit was geweest, voelde gemoedelijk en vertrouwd. Er was een verpleegkundige die tijdens de voorbereiding tot aan de operatiekamer
steeds bij me was. Ik vond het spannend, maar hij stelde me gerust. Toen ik op de operatietafel lag, vertelde de uroloog die de kijkoperatie deed, dat de uitslag van de longfoto’s binnen was. Er waren geen uitzaaiingen gevonden! Dat ene moment… Wat een opluchting, ik was zo dankbaar voor dit goede nieuws. Ik ging de operatie toen zó anders in. Kom maar op, dacht ik, toen ik in slaap viel.”
Goede conditie “Meteen na de operatie belden ze mijn vrouw dat de operatie goed was verlopen en ook hoorde zij toen de goede uitslag van de longfoto’s. Ik bleef een paar nachten in het ziekenhuis. Helaas was ik allergisch voor morfine en werd ik daar heel ziek van. Jemig wat voelde ik me slecht, maar ze zorgden goed voor me. Toen ik een beetje hersteld was, mocht ik naar huis om verder aan te sterken. Het gaat nu heel goed. Ik denk dat het heeft geholpen dat ik een goede conditie heb, graag buiten kom en beweeg. Ik blijf onder controle bij dokter te Slaa. Die momenten zijn spannend, maar wel heel goed.”
Joop Jans 25
GELRE_PATMAG_2019_3_A.indd 27
03-09-19 09:40
Kort nieuws
Samenwerking bij oncologie:
“Het gaat om kennis en betrokkenheid van het hele chirurgische team” Drie ervaren chirurgen en een toegewijd OK-team, perfect op elkaar ingespeeld. De samenwerking tussen Gelre en Isala in het RON (Regionale Oncologische Netwerk) heeft een grote kwaliteitssprong voor de alvleesklier-, galweg- en leveroperaties enerzijds en de slokdarm- en maagoperaties anderzijds teweeggebracht.
Er heerst een ontspannen sfeer op de OK in Isala Zwolle. Chirurgen Vincent Nieuwenhuijs en Peter van Duijvendijk voeren samen met het vaste team een alvleesklieroperatie uit, zoals ze dat elke week doen. Ook interventieradioloog Mark Meijer komt nog even meekijken. “Wat je hier ziet is precies wat de concentratie van hoogcomplexe operaties op één locatie zo goed maakt,” vertelt chirurg Gijs Patijn, die samen met de operateurs deel uitmaakt van het gespecialiseerde HPB team (HepatoPancreato-Biliair) dat alle alvleesklier- en levertumoren in deze regio opereert. 2 26
Oncologische topzorg Terwijl het operatieteam als geoliede machine verder gaat, licht Patijn toe: “Een paar jaar geleden stonden wij voor een dilemma: Hoe kunnen we de kwaliteit van deze specifieke zorg naar het hoogst mogelijke niveau brengen en het tegelijkertijd toegankelijk houden voor mensen in de regio? Het antwoord bleek te liggen in een intensieve, ziekenhuis overstijgende samenwerking.” Sinds 2016 werken Isala en Gelre ziekenhuizen nauw samen in het Regionaal Oncologisch Netwerk (RON) op het gebied van oncologische
GelreWelkomstmagazine | 31 • 2019
GELRE_PATMAG_2019_3_A.indd 28
03-09-19 09:40
Kort nieuws
topzorg. “Met Gelre spraken we af dat alle slokdarm- en maagkanker-operaties plaatsvinden in Gelre Oncologisch Centrum in Apeldoorn en alle alvleesklier-, galweg- en leveroperaties in het Isala Oncologisch centrum in Zwolle. Op deze manier zijn hoogcomplexe operaties op één locatie geconcentreerd en zijn wij ook gelijk het HPB centrum voor deze regio en één van de grotere expertisecentra van het land.”
Betrokken team Mooi voor beide ziekenhuizen, maar wat heeft de patiënt daaraan? Een groot voordeel was volgens Patijn even voor het gesprek op de OK te aanschouwen. “Veel mensen denken dat een succesvolle operatie vooral afhangt van een chirurg die zoveel mogelijk dezelfde verrichtingen uitvoert en daarmee dan de beste in zijn vakgebied is. In werkelijkheid is het veel meer dan dat. Het gaat om kennis en betrokkenheid van het hele team. Een team bestaande uit vaste mensen, die precies weten wat er van hen verwacht wordt en op dezelfde manier te werk gaan.” Dat beaamt ook Vincent Nieuwenhuijs, die inmiddels klaar is met opereren en erbij is komen zitten. “Je hele team raakt op deze manier beter ingespeeld op een bepaalde aandoening. Niet alleen de chirurgen maar ook de radiologen, anesthesisten, intensivisten, en verpleegkundigen. Er ontstaat een balans. Juist doordat we dit met een relatief klein groepje mensen doen, zijn we er zo bedreven in en kunnen we extra kwaliteit leveren. Zou je dit met tien chirurgen doen, dan zou dat effect weg zijn.” Een hoger volume van hetzelfde type operaties op één locatie heeft nog meer voordelen voor de patiënt. Patijn: “Als topklinisch ziekenhuis wil je ook innoveren, wetenschap kunnen bedrijven en het nieuwste van het nieuwste aan je patiënten bieden. Daar heb je een minimaal aantal operaties voor nodig, om dat optimaal te kunnen doen. Door deze operaties te concentreren, voldoen we aan die normen, kunnen we aan alle landelijke studies meedoen en hoeven patiënten niet naar een academisch ziekenhuis. We hebben alles in huis.”
Voor- en nazorg in eigen ziekenhuis Via een live videoverbinding bespreken betrokken behandelaren van beide ziekenhuizen wekelijks de situatie van patiënten. Niet alleen patiënten uit Gelre komen vervolgens naar Isala voor de operatie, ook de chirurg van dit ziekenhuis gaat mee. Peter
van Duijvendijk zet elke week koers richting Isala, om hier met het gespecialiseerde team te opereren. Daarnaast maakt hij ook deel uit van het chirurgische team dat alle slokdarm- en maagtumoren in Gelre opereert. Hiervoor reist chirurg Robert Pierik van Isala juist elke week weer af naar Apeldoorn. Zowel de chirurgische teams als de patiënten zijn erg tevreden over de werkwijze, weet Duijvendijk. “Patiënten moeten voor de operatie misschien iets verder reizen, maar zijn zo wel verzekerd van de beste kwaliteit zorg. De voor- en nazorg vindt wel gewoon plaats in het eigen ziekenhuis. En als zorgprofessional is het een echte meerwaarde om in beide ziekenhuizen mee te draaien en op die manier weer van elkaar te leren.”
t Benieuwd hoe het voor patiënten is om in een ander
ziekenhuis geopereerd te worden? Lees dan het verhaal van patiënt Joop Jans op pag. 25 en het vervolg daarop hieronder.
Samenwerken leidt tot betere zorg Bij elke patiënt met kanker is een multidisciplinair team van verschillende specialisten en andere deskundigen betrokken. Het resultaat van de samenwerking tussen Isala en Gelre ziekenhuizen is onder andere dat patiënten met prostaatkanker die in aanmerking komen voor een operatie vanuit Gelre in Isala worden geopereerd. De voorbereiding en de nazorg vinden weer in Gelre ziekenhuizen plaats. Andersom worden patiënten met een niertumor bij wie de hele nier moet worden verwijderd vanuit Zwolle in Gelre geopereerd. Zo maken we gebruik van elkaars kwaliteiten. Door deze complexe ingrepen te concentreren en door een vast team uit te laten voeren, verbeter je de kwaliteit en de resultaten van de behandeling voor de patiënt.
Diagnose nierkanker in beeld Ongeveer 2000 mensen in Nederland horen jaarlijks de diagnose nierkanker. 65% van de 2000 is man en 35% is vrouw. Nierkanker kan op alle leeftijden voorkomen, maar de grootste groep patiënten is tussen 55 en 75 jaar oud. Over de oorzaak van nierkanker is nog weinig bekend. Overgewicht en roken kunnen de kans op het krijgen van nierkanker vergroten. Bij ongeveer 2% van de mensen met nierkanker gaat het om een erfelijke aandoening. 27
GELRE_PATMAG_2019_3_A.indd 29
03-09-19 09:40
Dag op pad met...
Dag op pad met…
Dialyse Centrum Apeldoorn In deze “Dag op pad met” nemen we een kijkje bij ons nieuwe Dialyse Centrum Apeldoorn (DCA). Op deze afdeling werken samen: secretaresses, dialyseverpleegkundigen, nefrologen, diëtisten, technici, medisch maatschappelijk werkers en afdelingsassistenten. Er wordt 24-uurs zorg geleverd waarbij dialyseverpleegkundigen zowel dag-, avond- als nachtdiensten draaien. Zij werken allemaal op de hemodialyse en zijn daarnaast actief in verschillende werkgroepen. Op deze afdeling worden verschillende nierfunctievervangende therapieën aangeboden zoals hemodialyse (HD), peritoneaal dialyse (PD) en thuishemodialyse. Indien mogelijk worden voorbereidingen voor niertransplantatie gestart. Wekelijks zijn er spreekuren voor de peritoneaal dialyse, thuishemodialyse en de nierwijzer polikliniek.
De nierwijzer polikliniek is een multidisciplinaire polikliniek waar patiënten met een nierfunctie beneden de 20% worden gezien door een nefroloog, dialyseverpleegkundige, diëtiste en maatschappelijk werker. De dialyseverpleegkundige geeft voorlichting aan patiënten over de verschillende behandelmogelijkheden en over het wel of niet starten met dialyseren. Ook begeleiden zij de patiënten verder wanneer zij ervoor kiezen niet te willen dialyseren; ook wel conservatieve therapie genoemd.
De dialyseverpleegkundigen zorgen voor het uitvoeren van de centrum hemodialyses. Zij sluiten de patiënt aan en af van de dialysemachine en dragen zorg voor de patiënt tijdens de gehele dialysebehandeling.
In geval van centrumdialyse komt de nefroloog eens per week bij de patiënt langs om de voortgang van de behandeling en eventuele vragen te bespreken.
Omdat de patiënten hier gemiddeld drie à vier keer per week komen, en langdurig aanwezig zijn is het van belang een warme en prettige sfeer te creëren. De wachtkamer is modern en huiselijk ingericht en heeft een sociale functie gekregen. Het is een plek waar patiënten en familieleden elkaar ontmoeten.
2 28
GelreWelkomstmagazine | 31 • 2019
GELRE_PATMAG_2019_3_A.indd 30
03-09-19 09:40
De dialyseverpleegkundige sluit een patiënt aan voor de nachtdialyse.
Ook gedurende de nacht worden patiënten gedialyseerd tussen 22.00 en 7.00 uur. Er zijn dan 2 verpleegkundigen aanwezig die zorgdragen voor de patiënten.
Bij peritoneaal dialyse (buikspoeling) dialyseren de patiënten thuis. Momenteel draagt het peritoneaal dialyse team, bestaande uit 8 dialyseverpleeg-kundigen, zorg voor de training en verdere begeleiding van 24 peritoneaal dialyse patiënten.
Bij deze vorm van thuisdialyse horen ook huisbezoeken die door de dialyseverpleegkundigen bij de start van de behandeling, en vervolgens half-jaarlijks afgelegd worden bij iedere patiënt. Zo nodig kan dit vaker gebeuren.
De afdelingsassistenten verzorgen het eten en drinken voor de patiënten gedurende de dialyse en ondersteunen de verpleegkundigen en de patiënt waar nodig.
Voor de training en begeleiding van de thuishemodialysepatiënten (momenteel 15 patiënten) werkt DCA samen met Dianet, een dialysecentrum in Utrecht. Bij deze vorm van thuisdialyse gaat de dialyseverpleegkundige periodiek met de nefroloog op huisbezoek.
29
GELRE_PATMAG_2019_3_A.indd 31
03-09-19 09:40
Operatiekamer
Omloop operatieassistent De omloop operatieassistent zorg ervoor dat alle benodigde materialen voor de operatie in verpakking klaarliggen, zodat de instrumenterende operatieassistent ze uit de verpakking kan halen. De omloop operatieassistent is niet steriel en kan dus niet-steriele materialen pakken en apparatuur bedienen. Bijvoorbeeld een grote zak met spoelvloeistof die gebruikt wordt om te spoelen bij de operatie en de schermen waarop de ingreep te zien is.
Chirurg in opleiding De chirurg in opleiding voert samen met de chirurg de operatie uit en werkt onder supervisie van de chirurg.
Een kijkje in de operatiekamer Verschillende beroepsgroepen werken samen in de operatiekamer (OK) om de operatie van een patiĂŤnt zo goed mogelijk uit te voeren. Doel is de patiĂŤnt zo gezond mogelijk weer naar huis te laten gaan. Wie kunt u zoal in de OK verwachten en wat is hun rol? 30 2
GelreWelkomstmagazine | 31 • 2019
GELRE_PATMAG_2019_3_A.indd 32
03-09-19 09:40
Anesthesiemedewerker Samen met de anesthesioloog zorgt de anesthesiemedewerker voor een goed verloop van de operatie. Hij zorgt voor de voortgang van de ingezette anesthesievorm, de bewaking van de vitale functies (hartslag, bloeddruk en ademhaling), de rapportage van veranderingen van zowel de anesthesie als van de operatie. Een anesthesiemedewerker werkt altijd onder verantwoordelijkheid van de anesthesioloog.
Chirurg De chirurg of soms andere specialist is degene die de operatie uitvoert. Dit doet hij niet alleen, maar soms met een collega-chirurg of specialist en een heel team aan medewerkers. Zo geeft de chirurg instructies aan de operatieassistenten. Verder houdt hij contact met de anesthesioloog en de anesthesiemedewerker over bijvoorbeeld het bloedverlies of de operatieduur.
Instrumenterende operatieassistent De instrumenterende operatieassistent zorgt er voor dat de chirurg de materialen die hij nodig heeft tijdens de operatie op het juiste moment direct krijgt. Bij een operatie gebruikt de chirurg vaak veel verschillende materialen. Denk aan messen, scharen, klemmen en hechtmateriaal. De instrumenterende operatieassistent maakt ook materialen klaar.
31
GELRE_PATMAG_2019_3_A.indd 33
03-09-19 09:40
ik ga de stad voor je verven en op de muren schrijven ik zal de stad voor je verven en op de straten schrijven dat ik van je hou ik vraag de auto’s of ze willen remmen en aan de mensen dat ze hoi tegen je zeggen
‘Potzen kunnen verschillende vormen hebben, gedichten, liedjes, voordrachten, beelden in de geest, documentaires, schilderijen. Ze willen indruk maken en aandacht trekken. De basis van het bedrijf vormen de zogenaamde statische Potzen. Beelden die tijd kosten en me de tijd doortrekken.
Ik ben mijn eigen baas en knecht. Ik kies mijn eigen kooi. De vrijwillige gevangenis van het beeld waar ik me door werken uit bevrijd. Een beeld moet een strekking hebben, een bedoeling. Zonder dat kan ik niet werken.’
www.janketelaar.nl Iedere laatste zaterdag van de maand open werkplaats in Drachten (Tussendiepen 6) of bel voor een afspraak 06-36009606 2 32
GelreWelkomstmagazine | 31 • 2019
GELRE_PATMAG_2019_3_A.indd 34
03-09-19 09:40
GELRE_PATMAG_2019_3_A.indd 35
03-09-19 09:40
GELRE_PATMAG_2019_3_A.indd 36
03-09-19 09:40