JUBILEUM Lees het
verhaal van Mariana
40 jaar Brandwondencentrum Beverwijk
2
I voorwoord
40 jaar Brandwondencentrum Beverwijk Dat er in veertig jaar veel kan veranderen, bewijst het jubilerende Brandwondencentrum in Beverwijk. Vroeger stond de vraag centraal of een patiënt zou overleven. Tegenwoordig overleeft nagenoeg iedereen en draait het om de kwaliteit van leven na de behandeling van brandwonden. Het is in belangrijke mate de verdienste van chirurg Rudy Hermans dat het Brandwondencentrum Beverwijk in 1974 werd geopend. Nederland liep op het gebied van gespecialiseerde brandwondenzorg achter op landen als de VS en GrootBrittannië. Hermans koos voor het Amerikaanse model dat erop was gericht dat meer patiënten zeer uitgebreide brandwonden zouden overleven. Aangezien er bij de bouw van het Rode Kruis Ziekenhuis (RKZ) geen rekening was gehouden met een brandwondencentrum, werd een deel van de afdeling Chirurgie verbouwd tot een geïsoleerd centrum met vier Intensive Care-bedden en acht bedden voor patiënten met kleine brandwonden. Paul van Zuijlen, brandwondenspecialist en plastisch chirurg in het RKZ Brandwondencentrum: “Patiënten met ernstige uitgebreide brandwonden hadden weinig kans op overleven. De zorg was erop gericht om deze mensen zo min mogelijk pijn te laten hebben.” Chirurg Rudy Hermans
Ontwikkelingen Infectie was de belangrijkste doodsoorzaak. Hygiëneregels waren er nauwelijks. Dankzij onderzoek kwamen eind jaren 80 betere antibiotica, werd de brandwondenafdeling een gesloten afdeling en kwamen er strenge hygiëneregels. Ook kwam er een beter Intensive Care beleid. Er was meer aandacht voor goede wond- en littekenbehandeling. Donorhuid verbeterde de behandeling van brandwonden enorm.
“Onze focus ligt op de
ontwikkeling van nieuwe behandeltechnieken die
de kwaliteit van leven van de patiënt nog meer verbeteren”
Internationale erkenning Nieuwe behandelingstechnieken zorgden er in de jaren 90 voor dat het brandwondencentrum in Beverwijk internationale erkenning kreeg en tot op heden wordt gezien als een belangrijk kenniscentrum. Emeritus Professor Robert Kreis ontwikkelde een manier om met kleine stukken huid grote delen van de wond te bedekken. “Tien jaar geleden werd hier op het centrum de POSAS-littekenschaal ontwikkeld, een methode om littekens eenduidig te beoordelen. Inmiddels wordt deze schaal wereldwijd gebruikt. Een mooie erkenning voor onze inspanningen,” aldus Van Zuijlen.
De toekomst Jaarlijks worden er in het Brandwondencentrum Beverwijk zo’n 250 patiënten opgenomen. Specialisten zien de laatste jaren vooral een toename van niet-brandwondpatienten. Zo worden door de opgebouwde expertise van huidbehandeling en infectiebestrijding steeds meer patiënten doorgestuurd met ernstige huidletsel als gevolg van ongelukken en patiënten met bijvoorbeeld ernstige infecties. Om meer onderzoek mogelijk te maken stelde het RKZ de leerstoel ‘Huidregeneratie en wondgenezing’ in. Esther Middelkoop, sinds 1996 als onderzoeker verbonden aan het brandwondencentrum, geeft leiding aan dit onderzoek. Daarmee wordt het in de toekomst mogelijk om uit een miniem stukje eigen huid in het laboratorium nieuwe huid te laten groeien en daarmee brandwonden te genezen. 3
Euro Skin Bank feliciteert het Brandwondencentrum Beverwijk!
Bij de behandeling van brandwonden speelt donorhuid een belangrijke rol. Het is een biologisch verband voor de eerste dagen, heeft een pijnstillende werking en voorkomt littekenvorming. Donorhuid wordt geleverd door de Euro Tissue Bank en is al lang niet meer het enige huidproduct wat deze weefselbank levert: “Wij kunnen huid in meerdere variaties aanbieden, naar de wens van de eindgebruiker, de arts,” aldus Piet Jan Kruit, directeur Euro Tissue Bank. Het kantoor, het laboratorium en de bank met huidproducten bevinden zich op zo’n kilometer afstand van het Brandwondencentrum. Niet toevallig, want de samenwerking tussen beiden stamt al van voor de opening van het Brandwondencentrum. Kruit: “In 1971 richtte professor Rudy Hermans de Nederlandse Brandwonden Stichting op. Deze stichting had drie doelen: preventie, wetenschappelijk onderzoek en het opzetten en onderhouden van een huidbank.” In de jaren negentig veranderde de huidbank in Euro Skin Bank. “Wij hebben altijd onderzoek gedaan naar de juiste bewaarmethode van donorhuid. Daarmee waren wij voorloper en leverden wij huidproducten van hoge kwaliteit. De vraag naar donorhuid vanuit Europa nam
dan ook sterk toe. Inmiddels is de Euro Cornea bank toegevoegd en samen vormen wij nu de Euro Tissue Bank. Wij zijn losgekoppeld van de Nederlandse Brandwonden Stichting. Een voordeel hiervan is dat wij ons eigen wetenschappelijk onderzoek uit kunnen zetten.” “De basis van ons aanbod aan huidsubstituten komt uit de kliniek. De vraag van clinici is in de loop der jaren wat verschoven. Zo hebben wij acellulaire donorhuid ontwikkeld, Glyaderm. Deze matrix moet zich de komende jaren nog bewijzen.” Ook de bewaarmethode van donorhuid wordt afgestemd. “In de eerste jaren werd donorhuid cryo gepreserveerd. Donorhuid werd in vloeibare stikstof bewaard.
Zeestraat 29 - 1941 AJ Beverwijk | Postbus 1015 - 1940 EA Beverwijk | 0251 27 88 88 | Fax 0251 22 44 08 | 06 53 205 260 | www.eurotissuebank.nl |
Later preserveerden wij donorhuid in Glycerol. Glycerol werkt antibacterieel, antiviraal en de donorhuid was met deze methode makkelijk op te slaan en te transporteren. Ons doel is nog steeds om donorhuid beschikbaar te maken voor patiënten. Er zijn plannen om opnieuw cryo gepreserveerde donorhuid te gaan produceren, omdat die vraag vanuit verschillende brandwondencentra gesteld wordt. De Euro Skin Bank blijft zich ontwikkelen, benadrukt Kruit. “Wij zijn blij en trots op de decennialange samenwerking met het Brandwondencentrum Beverwijk, wij feliciteren hen van harte met het veertigjarig bestaan.”
I houd ik hier een litteken aan over?
Inhoud Voorwoord
3
Houd ik hier een litteken aan over?
5
Het verhaal van Mariana
8
“Littekens verdwijnen helaas nooit”
Kitty Stoker, nazorgverpleeg-
“Houd ik hier een litteken aan over?” Het is dé vraag die patiënten stellen
kundige voor kinderen met brandwonden
10
aan brandwondenspecialist Jos Vloemans van het Brandwondencentrum in Beverwijk. Een vraag die hij niet direct met ja of nee kan beantwoorden.
Het Brandwondencentrum toen en nu
13
Onderzoek
14
Colofon Dit jubileumnummer is een uitgave van het Rode Kruis Ziekenhuis (RKZ) in Beverwijk
Postbus 1074, 1940 EB Beverwijk T 0251 - 26 55 55 F 0251 - 22 25 70 www.rkz.nl www.kinderwebsite.rkz.nl
Eindredactie
Of een patiënt littekens overhoudt aan
Derdegraads brandwonden kunnen
Anna van Os,
zijn brandwond, hangt behalve van de
niet vanuit de diepe huidlagen
afdeling Communicatie RKZ
uitgebreidheid en diepte van de wond,
herstellen, maar alleen vanuit de
ook af van het verhaal van het ongeluk,
wondranden of door een huid-
Aan dit nummer werkten verder mee
zegt Vloemans. “Bij bijvoorbeeld water
transplantatie. Diepe tweedegraads
is het belangrijk om te weten hoe heet
brandwonden herstellen pas na vele
Mariana Zinga, Carine van Schie,
het was en hoeveel er over de huid is
weken, oppervlakkige genezen sneller
Jos Vloemans, Kitty Stoker,
en geven nauwelijks littekens. Maar
Paul van Zuijlen, Roelf Breederveld,
bij diepe brandwonden wordt litteken-
Esther Middelkoop
weefsel afgezet om de huid te herstellen en de sterkte weer terug te
Fotografie
“Littekens willen zichzelf
“Het is als een gelijmd kopje,” zegt
Koos Breukel (omslagfoto), Matthanja Bieze Photography,
kleiner maken en kunnen
Vloemans. “Je blijft de scheur aan de buitenkant zien. Maar de menselijke
Nico te Laak
gaan trekken” Ontwerp/Uitgever
huid is wat ingewikkelder dan een kopje. De éen heeft meer aanleg voor littekenvorming dan de ander.
BC Uitgevers BV Sneek T 0515 - 429 429
geven.
gekomen. Ook is het belangrijk om te
Bovendien is geen litteken hetzelfde.
weten of er onmiddellijk is gekoeld,
De ernst hangt onder meer af van de
Bladmanager
zodat de brandwond zich niet heeft
plaats op het lichaam. Beweeglijke
Dennis de Kam, M 06 16 61 84 20
kunnen verdiepen.”
huiddelen over gewrichten staan bloot 5
6
aan spanningen. De huid maakt extra bindweefsel aan om die spanning op te vangen.”
Kenmerken Kort na de genezing van de brandwond is er nog weinig van het litteken te zien. Na een aantal weken kan het dikker en stugger worden en kan het gaan jeuken. “Littekens willen zichzelf kleiner maken en kunnen gaan trekken. Dat is hinderlijk in bijvoorbeeld de knieholte. Als daar een litteken krimpt, kan je je knie niet meer volledig strekken. Na ongeveer een half jaar zal het strakke gevoel geleidelijk verminderen.”
De behandeling
waarna de huid zorgvuldig wordt
Verwerking
Bij diepe brandwonden krijgt de
opgerekt en gehecht.
Tijd is de belangrijkste factor die
patiënt vaak een huidtransplantatie.
zorgt voor een verbetering van een
Een goed en op tijd uitgevoerde
litteken. Een wond die binnen twee
transplantatie zorgt meestal voor een
weken geneest, laat meestal geen
beter litteken dan een wond die te lang met een verband of zalf is behandeld.
littekens achter. “Maar dit betekent
“Op dit moment wordt er
Is er eenmaal een litteken, dan zijn de behandelmogelijkheden beperkt. Je
als voor het ongeval. De kleur kan
een laserbehandeling
kunt de ontwikkeling van het litteken remmen door er druk op uit te oefenen,
blijvend veranderen, zowel voor mensen met veel als met weinig
ontwikkeld die littekens
bijvoorbeeld met een steunkous of siliconen pleisters. Toch is dat niet
niet dat de huid er weer net zo uitziet
pigment. Littekens verdwijnen helaas nooit. Patiënten moeten
moet verbeteren”
altijd voldoende.
ermee leren leven en dat is niet eenvoudig.
Een litteken dat de functie van een
Wij begeleiden hen bij de verwerking
gewricht beperkt, wordt vaak operatief
“Daarmee krijg je hopelijk een beter
van hun verbrandingsongeval, net
behandeld door gezonde huid te
litteken. Op dit moment wordt er
als Stichting Kind en Brandwond
verplaatsen naar het verlittekende
een laserbehandeling ontwikkeld die
en de Vereniging van mensen met
gebied. Of door het weg te snijden
littekens moet verbeteren.”
Brandwonden.” 7
Mariana
“Er is nog zoveel moois aan de horizon”
6
I het verhaal van Mariana
“Er is absoluut een leven
na brandwonden”
Als vierjarige liep Mariana (28) ernstige brandwonden op. De vraag was of ze het zou overleven. “Iedere dag ben ik dankbaar dat ik het heb gered. Iedere dag ben ik blij met wat ik doe en kan. Er is absoluut een leven na brandwonden.”
Zelf herinnert ze zich niets van het
eerste-, tweede- en derdegraads
jaar in jaar uit ziet, bouw je een band
incident. De verhalen komen van haar
verbrandingen. “Mijn benen en een
op. Het zijn mijn helden geworden.”
ouders en zus. “Ik speelde met een
gedeelte van mijn gezicht waren
vriendinnetje dat naar binnen ging en
tweedegraads verbrand en mijn buik
Mariana vervolgt haar verhaal met een
terugkwam met een aansteker en een
en armen derdegraads. Dit leverde
glimlach. “Het was best heftig, maar ik
papiertje. Ze stak het papier aan en
behoorlijk grote littekens op. Ik heb
heb mij nooit gehandicapt of anders
gooide het mijn kant op. Binnen enkele
gemiddeld één operatie per jaar en
gevoeld. Natuurlijk ben ik onzeker in
seconden vatte mijn jurk met roesjes
heb er al ruim dertig achter de rug. Zo
het zwembad en denk ik altijd iets
vlam. Mijn zus probeerde mijn jurk uit
werd bijvoorbeeld voor het verbrande
langer na bij wat ik aantrek. Maar het
te trekken, maar dat mislukte. Ik zette
gedeelte van mijn hoofd een gedeelte
is een onderdeel van wie ik ben.
het op een hollen waardoor het alleen
van mijn hoofdhuid opgerekt waarna
Ik kan nog zoveel. Ondanks dat ik aan
maar erger werd. Mijn vader doofde
dit over mijn verbrande huid werd
mijn rechterhand twee vingers mis en
de vlammen en ik werd met een
getrokken. Op die manier kon er weer
mijn arm niet boven mijn hoofd krijg,
ambulance naar Beverwijk gebracht.”
haar groeien.”
heb ik alles gedaan wat ik graag wilde. Na mijn middelbare schoolperiode ben
De eerste herinneringen die ze heeft,
ik naar de modeacademie gegaan.
zijn de piepende geluidjes van de
Mijn omgeving hield de adem in en vond het nog spannender dan ik.
beademingsapparatuur. “Ik lag alleen in de kamer en zag mijn ouders achter
Ze prijst de artsen
een HBO-studie en heb ik mijn eigen
het glas staan. Ze mochten niet bij mij komen vanwege infectiegevaar. Mijn
van het brandwondencentrum. “Het zijn mijn
Als ambassadrice van de Nederlandse
in het ziekenhuis moest liggen, zijn ze vanuit het oosten van het land naar
fashion label Designs by Mariana ontwikkeld.”
ongeluk had een enorme impact op hun leven. Doordat ik een half jaar
Momenteel zit ik in het laatste jaar van
helden geworden”
Brandwonden Stichting ondersteunt
Beverwijk verhuisd. Een eindeloze tijd
ze lotgenoten. “Ik wil ze graag een hart
van operaties, herstel en revalidatie
onder de riem te steken. Ik wil ze
volgde.”
helpen niet bij de pakken neer te zitten, Ze prijst de artsen van het brand-
maar te kijken naar datgene wat je nog
Mariana’s huid was voor meer dan
wondencentrum die haar door de jaren
wél kunt en wilt doen. Er is nog zoveel
60 procent verbrand, verdeeld over
heen hebben behandeld. “Als je elkaar
moois aan de horizon.”
9
I Kitty Stoker, nazorgverpleegkundige voor kinderen met brandwonden
“De contacten met kinderen zijn bijzonder en intens” Als nazorgverpleegkundige voor kinderen met brandwonden werkt Kitty Stoker (54) ruim dertig jaar op de kinderafdeling van het Rode Kruis Ziekenhuis te Beverwijk. “Veel kinderen met brandwonden worden vaak langdurig behandeld en komen regelmatig terug op het littekenspreekuur. Hierdoor zijn de contacten bijzonder en intens.”
Het RKZ heeft sinds 1990 een kinder-
door het spelen met vuur,” zegt
leuke ervaring. Daarom proberen we
brandwondencentrum. Zes plekken
Stoker.
om het kind en de ouder hierin zo goed mogelijk te begeleiden. Bij ieder kind
op de kinderafdeling zijn speciaal
10
ingericht voor kinderen met brand-
“Als verpleegkundige begin ik de dag
meten wij zowel voor, als tijdens de
wonden. “De meeste kinderen met
met een voorbereiding voor de
verbandwissel de pijn en passen
een brandwondenongeval zijn tussen
verbandwissel. Dit gebeurt in een
eventueel de pijnmedicatie hierop aan.
de 0 en 4 jaar oud, veroorzaakt door
speciaal daarvoor ingerichte ruimte,
Door zoveel mogelijk vervelende
hete vloeistoffen zoals koffie of thee.
de verbandwisselkamer. Het dagelijks
handelingen bij het kind te bundelen
Bij tieners zie je vaak brandwonden
verschonen van het verband is geen
en dit tijdens of direct na de verband-
zolang dat nodig is, zorgt voor veel rust.”
“Ik leer de kinderen goed kennen. Na al die jaren is
Ze geeft aan dat ze er ook is voor de nazorg. “Veel kinderen blijven lang-
het nog altijd bijzonder dankbaar werk”
durig onder controle en soms volgt nog plastische chirurgie. “Ik zie de kinderen en hun ouders vrijwel altijd
wissel te doen, blijft de kamer waar het
hun kind. Dit wordt dan ook als buiten-
terug op het littekenspreekuur.
kind slaapt, eet en speelt een veilige
gewoon prettig ervaren.” Als kinderen
Daarnaast ga ik regelmatig met een
omgeving.”
langer in het kinderbrandwonden-
kind mee naar school op de eerste
Volgens Kitty Stoker gaan de meeste
centrum moeten blijven, kunnen
schooldag na de nare ziekenhuis-
ouders mee tijdens de verbandwissel.
familieleden verblijven in het Kiwanis-
opname. Wij vertellen dan samen aan
De pedagogisch medewerker begeleidt
huis, een verblijfhuis op vijf minuten
de klas wat er is gebeurd en ik geef
het kind en de ouder en zorgt voor de
afstand van het ziekenhuis.
uitleg over de littekens. Door dit
nodige afleiding. “Ouders groeien er
“Patiënten komen vanuit het hele
contact leer ik de kinderen vaak goed
op deze manier naar toe om lang-
land hierheen. Dat de familie dan in
kennen en is het na al die jaren nog
zamerhand te helpen in de zorg voor
een eigen appartement kan verblijven
altijd bijzonder dankbaar werk.” 11
12
I het Brandwondencentrum toen en nu
Het Brandwondencentrum toen en nu
13
I onderzoek
De kracht van
onderzoek Onderzoek naar brandwondenzorg heeft de afgelopen jaren een grote vlucht genomen. “De kwaliteit van leven na brandwonden is enorm verbeterd.”
“Op dit moment zijn de ogen gericht op plasma”
De termen Nederlandse Brandwonden
Financiering
onderzoek naar een alternatief voor de
Stichting en Brandwondencentrum
Van alle uitgaven die de stichting
behandeling van brandwonden-
worden vaak met elkaar verwisseld.
jaarlijks doet, gaat ongeveer een derde
infecties. Infecties worden tegen-
Ze zijn dan ook onlosmakelijk met
naar brandwondenonderzoek. “De
woordig bestreden met antibacteriële
elkaar verbonden. In 1971 werd de
jaarlijkse landelijke collecteweek is een
crèmes, maar die kunnen de wond-
Nederlandse Brandwonden Stichting
belangrijke inkomstenbron. Ik begeleid
heling remmen. Ook kan er resistentie
(NBS) opgericht door enkele artsen
het proces waarin wordt bepaald
optreden. “Op dit moment zijn de ogen
uit het Rode Kruis Ziekenhuis (RKZ) in
welke onderzoeken wij steunen en
gericht op plasma. Plasma is een
Beverwijk. “De stichting zette zich met
monitor dit. Een wetenschappelijke
instabiele, maar zeer spectaculaire
succes in voor wetenschappelijk
adviesraad beoordeelt de aanvragen
fase van gas. De superkleine deeltjes
onderzoek naar brandwondenzorg
voor subsidies zorgvuldig.”
waaruit het gas bestaat, trekken elkaar aan als magneten. In de
en kwaliteit van leven na brandwonden,” zegt onderzoekcoördinator
Onderzoekers
plasma-fase worden die deeltjes uit
Carine van Schie van de Nederlandse
Met enthousiasme geeft Van Schie
elkaar getrokken. Daarbij ontstaan
Brandwonden Stichting.
een rondleiding door het eigen
een soort bliksem en UV-straling,
laboratorium van de Nederlandse
warmte, elektronen, elektriciteit, licht
Belang
Brandwonden Stichting. “De mensen
en radicalen. Die radicalen doden
Ruim veertig jaar later richt de stichting
die hier momenteel onderzoek doen,
bacteriën.”
zich ook op het voorkomen van brand-
zijn in dienst van de Vereniging
wonden en helpt het leed bij slacht-
Samenwerkende Brandwondencentra
Doorbraak
offers te beperken. Daarnaast heeft
(VSBN). Elf jaar geleden is deze
Het plasma moet de huid ontsmetten.
de Nederlandse Brandwonden
vereniging ontstaan vanuit de stichting.
Op gekweekte huid is dit inmiddels
Stichting een belangrijke functie in
Nu zijn wij verantwoordelijk voor de
bewezen. “Deze techniek kunnen
het bevorderen van de samenwerking
basisfinanciering van de vereniging
brandwondencentra naar verwachting
tussen de drie Nederlandse brand-
en is het mede hierdoor mogelijk
over een paar jaar gaan gebruiken.
wondencentra. “Internationaal heeft
structureel brandwondenonderzoek
Ik ben er trots op vroeg betrokken
het brandwondencentrum een
te doen.”
te zijn bij een behandelingsmethode
vooraanstaande positie. Onderzoek is
14
die uiteindelijk betekenis zal hebben
daarvoor buitengewoon belangrijk,”
Nieuw onderzoek
voor patiënten. Dat maakt mijn werk
zegt Van Schie.
Momenteel subsidieert de stichting
zinvol.”