Workshop Het Park+Parkenknoop+Westzeedijk 28 mei 2009, Kunsthalcafé Rotterdam Uitkomsten werktafel 2: Parkenknoop Hoboken Introductie Architectuur Biënnale In de periode september 2009 - januari 2010 vindt in het NAi en op diverse locaties in de stad de 4e Architectuur Biënnale Rotterdam 2009 plaats met het thema Open City. Designing Coexistence. De Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam (IABR) is een tweejaarlijkse internationale manifestatie op het gebied van architectuur, stedenbouw en landschapsarchitectuur. De curator voor deze editie van de Biënnale is Kees Christiaanse (KCAP). Open City onderzoekt, documenteert en ontwerpt strategieën en concrete projecten voor het samenleven in de steden van vandaag. Onderdeel van de Architectuur Biënnale is de tentoonstelling Rotterdam Maakbare Stad (werktitel), georganiseerd door subcurator Crimson Architectural Historians. In deze deeltentoonstelling worden negen ontwerpprojecten gepresenteerd waarin de geschiedenis van de stad en de huidige opgaven waar Rotterdam voor staat samenkomen in realiseerbare projecten. Deze ontwerpen worden in nauwe samenwerking met de betrokken partijen opgesteld. Ten behoeve van de tentoonstelling Rotterdam Maakbare Stad onderneemt Crimson het ontwerpproject ‘Parkenknoop’ in Rotterdam Hoboken met de gemeente Rotterdam en de andere Hobokenpartners, inclusief bewoners en ondernemers uit het gebied. Met de Parkenknoop wordt de verbinding van het Museumpark en Het Park aan de Maas bedoeld ter hoogte van de Westzeedijk. Sinds jaar en dag vormt de Westzeedijk een hinderlijke barrière voor voetgangers en fietsers. Het Rotterdamse ontwerpbureau ZUS (Zone Urbaines Sensibles) is gevraagd om hier een oplossing voor te ontwerpen, waarbij tevens een relatie wordt gelegd met de entree van het Erasmus MC aan de Westzeedijk. Voor Crimson en de Hobokenorganisatie is het doel van de workshop om gezamenlijk met bewoners, ondernemers en instellingen uit Hoboken de opgave voor de Parkenknoop te definiëren, d.w.z. gezamenlijk een aantal randvoorwaarden en uitgangspunten te formuleren waarmee ZUS het ontwerpproces kan gaan starten. Ronde 1 Architectuurhistorica Sophie van Ginneken, die namens Crimson onderzoekt doet naar de geschiedenis van de negen locaties voor de tentoonstelling, presenteert in het kort een overzicht van de geschiedenis van de parkenknoop met het doel de historische kwaliteiten van de locatie bloot te leggen. Het vormt tevens de historische basis voor het vaststellen van de randvoorwaarden van de huidige opgave. Sophie laat door middel van kaarten en foto’s zien dat er in het verleden net als nu geworsteld werd met deze verbindingen en laat verschillende pogingen om verbindingen vorm te geven zien. Daarna toont Kristian Koreman van ZUS het prijsvraagontwerp dat zijn bureau maakte voor de Rijnhavenbrug in Rotterdam, ter illustratie van de opgave voor de Parkenknoop. Ook daar was er sprake van het verbinden van meerdere geïsoleerde gebieden. Daarnaast laat hij ter inspiratie een aantal beelden zien van parken in ondermeer Parijs en Chicago waar men ook op verschillende wijze ingrepen heeft gedaan om van een non plek een echte plek te maken. Als het gaat om de Parkenknoop is wat hem betreft het voor iedereen duidelijk dat de Westzeedijk een hinderlijke barrière vormt. Hij hoopt er tijdens de workshops achter te komen ‘wat we nu precies met wat verbinden?’ Om dit samen met de participanten van de workshop te bewerkstelligen presenteert hij twee maquettes van de bestaande situatie ter plaatse van de parkenknoop. Hij nodigt de participanten uit om door middel van het plaatsen van een vlaggetje aan te geven waar precies voor hen de pijnlijke plekken liggen: wat moet er nu precies met wat worden verbonden en waar wil men graag de dijk betreden? De participanten Workshop Het Park+Parkenknoop+ Westzeedijk 28 mei 2009 – uitkomsten werktafel Parkenknoop Hoboken 15 juni 2009 Pagina 1 van 3
worden daarnaast gevraagd om de plaatsing van hun vlaggetje te beargumenteren. Nadat alle vlaggetjes worden geplaatst legt Kristian met een rood draad langs de vlaggetjes waardoor meerdere eenduidige, verschillende verbindingen ontstaan over, door en soms zelf onder de Westzeedijk. Verschillende ideeën uit de groep: ‘Bij de kunsthal gaat het hek ’s avonds dicht terwijl dit een belangrijke entree naar de dijk kan zijn.’ ‘Met de fiets of met een rollator is het vrijwel onmogelijk om de dijk logisch over te steken.’ ‘Oversteken zelf is niet het probleem, het belangrijkste vraagstuk is hoe bij het oversteekpunt te komen.’ ‘De privé-tuin van het Erasmus MC (Bananenpark) kan ook een rol spelen bij de entree van de Westzeedijk.’ ‘Een brug over de Westzeedijk met eventueel extra programma zou een oplossing kunnen bieden, zoals een luie variant van de Ponte Vecchio.’ ‘Aan de noordkant van de Westzeedijk is de fietsroute veel te smal!’ ‘Waarom wordt er gepraat over 1 verbinding over de dijk? Meerdere verbindingen moeten ook mogelijk zijn.’ Algemene conclusies in de groep zijn dat de Westzeedijk (en het autoverkeer) als een gegeven wordt beschouwd en dat de ventweg ten noorden van de Westzeedijk als hinderlijk en onaantrekkelijk wordt ervaren. Ronde 2 Bij de tweede rond schuift een andere groep participanten aan die na een korte intro van Kristian Koreman direct aan de slag gaat met de vlaggetjes. Ook aan hen was de vraag: ‘wat is de gedroomde verbinding bij de parkenknoop?’. Aan een vertegenwoordiger van het Erasmus MC wordt gevraagd welke kansen de beoogde nieuwbouw van het Erasmus MC biedt voor de parkenknoop. Zij antwoordt dat daar zeker kansen zijn, waarbij de nieuwbouw (net als nu) in logistieke zin (bevoorrading etc.) langs het Bananenpark zal worden ontsloten. Daarvoor heeft de gemeente ook eerder al een bouwvergunning verleend. Dat betekent dat de logistieke route hier een gegeven is. Kansen zijn er bijvoorbeeld voor het meer openbaar maken en herinrichten van het Bananenparkje zelf. Verschillende reacties en ideeën uit de groep: ‘Beperk je niet alleen tot de parkenknoop maar maak juist de locatie breder door het plaatsen van een aantrekkelijke fietsbrug.’ Naar aanleiding van een vraag of de Westzeedijk hier als een gegeven moet worden beschouwd, geeft een vertegenwoordiger van het Hoogheemraadschap aan, dat dit inderdaad het geval is. Er is hier nu en in de voorzienbare toekomst een waterkering benodigd. ‘Kan het autoverkeer dan niet onder de Westzeedijk door worden geleid i.p.v. erop?’ In technische zin is in principe alles mogelijk, maar uiteindelijk is de bestuurlijke afweging of de complexiteit en enorme kosten hiervan tegen de baten opwegen. ‘Gebruik de ventwegen langs de dijk om het hoogteverschil van de dijk te overbruggen. Dat kan al vanaf het NAi. Als je het landschap heel geleidelijk laat glooien ontstaat er een bijzonder nieuw landschap.’
Workshop Het Park+Parkenknoop+ Westzeedijk 28 mei 2009 – uitkomsten werktafel Parkenknoop Hoboken 15 juni 2009 Pagina 2 van 3
‘De Westzeedijk wordt gebruikt als weg en niet als straat. Dat komt omdat er weinig afslagen zijn, dat nodigt uit tot hard rijden. Er moet door het autoverkeer meer rekening gehouden worden met het voetgangersverkeer, net zoals op de Coolsingel.’ ‘Maak een combinatie tussen een nieuwe entree van het Erasmus MC en de dijk waarbij de entree als overbrugging van de Beneden Westzeedijk kan fungeren.’ Geconcludeerd wordt dat er een duidelijke behoefte bestaat om de gebieden aan weerszijden van de Westzeedijk op meerdere plekken met elkaar te verbinden. Vaak, maar zeker niet unaniem, wordt daarbij door participanten de omgeving van de huidige voetgangersoversteek als preferente locatie aangewezen. Als het gaat om de wijze van verbinden (overbruggen, op maaiveld, ondertunnelen), dan lijkt er minder animo voor een brug te zijn. Dit onder meer omdat dan waarschijnlijk ernstig rekening gehouden dient te worden met de steile hellingshoek voor fietsers en voetgangers. Een tunnel voor voetgangers en fietsers wordt vaker genoemd als aantrekkelijke optie. Het Hoogheemraadschap geeft aan, dat dit technisch gezien mogelijk is met behoud van de waterkerende functie. En tenslotte is er veel gesproken over een glooiend landschap rondom de dijk waardoor de dijk eerder als een straat dan een weg fungeert. Erasmus MC vraagt aandacht voor het helideck dat zich boven de entree van het ziekenhuis bevindt. In verband met de aanvliegroutes hiervan, ligt de realisatie van een hoge brug of andere hoge bebouwing minder voor de hand. Plenair In het plenaire deel van de avond licht Wouter Vanstiphout van Crimson de resultaten van de beide workshops toe aan de overige aanwezigen. Hij legt uit dat er samen met de participanten en de architect letterlijk wilde acupunctuur is gepleegd op de maquettes. Deze acupunctuur had als doel om het probleem te ordenen, de opgave scherp te stellen en de mogelijke oplossingen gezamenlijk te wegen. De architect neemt alle opmerkingen mee in het ontwerpproces en zal tijdens de eerstvolgende bijeenkomst de resultaten tot dusver presenteren. Nieuwe afspraak De presentatie van een eerste ontwerp voor de Parkenknoop Hoboken vindt plaats op 30 juni om 19.00 uur in het Kunsthalcafé.
Workshop Het Park+Parkenknoop+ Westzeedijk 28 mei 2009 – uitkomsten werktafel Parkenknoop Hoboken 15 juni 2009 Pagina 3 van 3