Octave Landuyt voor liefhebbers en kenners
Het is niet de eerste keer dat WM Gallery verrast met een bijzondere kunstenaarskeuze, maar de solotentoonstelling van Octave Landuyt (91), een van de belangrijkste en veelzijdigste kunstenaars van de 20e eeuw, getuigt toch weer van een boeiende en originele aanpak. WM staat voor ‘Wo - Men in fine art’, een initiatief van voormalig internationaal antiquair Patrick Declerck, die hartje Antwerpen in de Wolstraat een 17e-eeuws pand in een eigentijdse expositieruimte voor moderne kunst omtoverde. TEKST: ELIE SAEGEMAN Foto: Rony Heirman.
H
et is al geleden van de grote retrospectieve in het Museum voor Schone Kunsten (1994) dat Landuyt in de Scheldestad nog werk liet zien, maar daar hoeven we niets achter te zoeken: “Dat is gewoon doordat ik de laatste decennia eigenlijk niet zoveel heb geëxposeerd” zegt de kunstenaar vandaag op zijn atelier in Heusden. Maar als hij dat wel doet is het altijd hevig: in 2007 nam zijn voorlopig laatste retrospectieve gelijktijdig drie Gentse musea in beslag. Octave Landuyt was in de tweede helft van de vorige eeuw één van de weinige Belgische kunstenaars met exposities en vertegenwoordiging in de grote internationale musea, van New York en Sao Paulo tot Taipei. Naast zijn meesterschap in diverse disciplines zoals schilder- en beeldhouwkunst, keramiek, industrieel design en juweelontwerp, was hij ook een begrip als kunstpedagoog. De oud-studenten van de door Landuyt opgerichte sectie Plastische Kunsten in Gent, vandaag vaak zelf vooraanstaande figuren op diverse domeinen, dragen hem nog altijd een warm hart toe en laten niet na hun mentor bij gelegenheid te huldigen.
Uitvoerende factor Landuyt: “Ik heb door mijn leeftijd getuige kunnen zijn van een onvoorspelbare evolutie, waarvan alleen tijd en afstand later zullen uitmaken wat de betekenis is of, om het materieel uit te drukken : wat ervan zal overblijven. Alles verandert, in een continuüm dat iedere rechtgeaarde kunstenaar niet vreemd zou mogen zijn. Het creatief proces zelf is immers de essentie, het symbool ook van die verandering en dat heb ik nooit uit het oog verloren. Meer zelfs : ik heb daar in alle bescheidenheid niets moeten voor doen want van kindsbeen af bleek ik daar willens nillens een uitvoerende factor van te zijn”. Hij is de 91 voorbij en zit op de knieën, voorovergebogen naar de onderste strook van een schilderij van zowat
22 l COLLECT
anderhalve vierkante meter, dat aan een zoveelste laag toe is. “Ik moet er toch nog eens volledig over heen gaan”, zegt hij, “in een echt schilderij interfereren de kleurlagen om een totaal ander levend geheel te worden, dat is al zo sinds de primitieven, het quattrocento en de renaissance en het is een van de verschillen tussen een werk en een zeer goed werk. Al is dat dan weer maar een klein onderdeel van de complexiteit waarvan echte meesterwerken getuigen, dat is tenminste mijn persoonlijke visie”. Naast mij staat iemand die duidelijk verschilt van de klassieke kunstschilders, die ooit geroemd werden voor hun ‘palet’, hun ‘toets’ of wat in de toenmalige (meestal Franstalige) kunstkritiek ‘un bras’ werd genoemd! Hier slingert her en der in het atelier een boek : Sloterdijk, Dennett, Prigogine en op de werktafel ligt een groot en lijvig typoscript. Landuyt heeft al jaren zelf een boek op het getouw staan, waarvan het einde bijna in zicht is : een soort inventaris van zijn inzichten en ervaringen waarin wetenschap, plastische kunst en ook poëzie de hoofdrol spelen. Hij heeft het zelf geïllustreerd en beschouwt het meer als een ruggensteun voor de kunstenaars van de toekomst dan als zijn eigen testament. Enkele illustraties zijn onderweg uitgegroeid tot indrukwekkende beelden, als nieuwe mijlpalen van zijn veelzijdig en door de kritiek moeilijk te vatten oeuvre.
Wonderkind Als kind was hij voorbestemd tot het buitengewone en speelde hij tussen de ‘saltimbanques’ of foorkunstenaars, die bij zijn Gentse grootvader werden opgevangen. Met zachte hand en veel liefde werd hij aangestuurd door een moeder die ooit als dienster in het atelier van de grote Leon Mignon (Luikse beeldhouwer 1847-1898) had mogen meehelpen en daar goed had opgelet. Maar het kind tekende vanzelf zoals het ademde, en de jonge Landuyt werd later in Kortrijk door attente leraars als wonderkind naar de academie gestuurd, waar hij door de volwassenen gauw als hun mascotte werd beschouwd. Hij volgde met succes tegelijkertijd het middelbaar onderwijs en de kunstacademie. De oorlog zette een domper op het atheneumleven, klasgenoten stapten in het verzet en de jonge Landuyt werd als verplicht tewerkgestelde door de bezetter onder dwang opgeleid tot metaalbewerker in de ERLA, waar de onderdelen van de Messerschmidt gevechtsvliegtuigen werden gefabriceerd. “Ik heb daar op het vlak van vormgeving heel wat inzichten opgedaan”, zegt hij vandaag nog. “Die zijn later natuurlijk aangevuld door beschrijvende meetkunde en de topologie, want vormgeving en wiskunde zijn voor mij niet te scheiden. Voor mijn industriële vormgeving (MEWAF), het keramiekatelier (Beernem) en de bronssculpturen is dat bijzonder bruikbaar geweest en het is spijtig dat
Als kind speelde Landuyt tussen de ‘saltimbanques’ of foorkunstenaars.
wiskunde in het huidige kunstonderwijs is ondergesneeuwd, ik hoop dat het ooit zal dooien”.
Nevertheless Het valt op dat al die disciplines zich niet opeenvolgend, maar gelijktijdig ontwikkelden. Zo kon men Landuyt de ene dag in de walmen van de bronsgieterij aantreffen, waar in 1993 onder andere de reusachtige pelikaan ontstond die nu een gevel van het Antwerpse Elisabethziekenhuis siert. Of hij is met dezelfde verloren-was-methode onder een vergrootglas aan de slag met ultra kleine wasvormen, die later als goud de dialoog aangaan met de edelstenen in het juweel. Meer dan 1000 van die miniatuursculpturen werden verenigd in het monumentaal juwelenboek Aurum Flandriae (1994). Ondanks de internationale en nationale erkenning in de vorige eeuw, waarin hij zowel het Brusselse metrostation Naamse Poort decoreerde, als het Belgisch Paviljoen van de Wereldexpo in Montreal ontwierp, lijkt de aandacht voor het fenomeen Landuyt in de media wat weggedeemsterd. Dat kan net zo goed aan de ontwikkelingen in de media zelf liggen, die door hun aard en snelheid ongetwijfeld de hedendaagse kunstproductie beïnvloeden. Performances of andere actuele expressievormen die vooral op het hier en nu gericht zijn staan haaks op de tijdloze verstilling in het werk van Landuyt en zijn zeldzame soortgenoten. Landuyt wijst er fijntjes op dat deze ontwikkelingen gebeuren ten koste van individuele meesterschap. “Mozart”, zegt Landuyt, “schreef boven op al zijn partituren “Für Liebhaber und Kenner”. Liefhebbers stond voor de mensen die door het kunstwerk ontroerd werden en dat is voor mij onontbeerlijk, kenners voor de bewonderaars van bijzonder uitgevoerd vakwerk”. Ook hierom is de expositie Nevertheless bij WM Gallery in de hedendaagse context een passende titel voor deze Landuyt tentoonstelling.
boven Octave Landuyt, ‘Kijken naar het vermoeden’. onder Octave Landuyt, ‘De zondebok’, 2006. Keramiek, 25 x 13 x 27 cm.
MEER WETEN Bezoeken ‘Nevertheless’ Octave Landuyt WM Gallery Wolstraat 45 2000 Antwerpen www.wmgallery.be t/m 30-06
COLLECT l 23