Polski wkład w budowanie zabytków

Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki oraz Centrum Sztuki Galeria EL przygotowały wystawę opowiadającą o jednym z chyba wciąż niedocenionych i nie do końca zrozumiałych w historii polskiej architektury przedsięwzięć, które było ciekawe samo w sobie, ale na lata stało się punktem odniesienia i inspiracją dla podobnych działań w innych miastach. Mowa o retrowersji, czyli koncepcji konserwatorskiej dotyczącej budowania inspirowanej przeszłością nowej zabudowy na terenach staromiejskich. Stare Miasto w Elblągu budowane od lat 80. do dziś jest ikonicznym tego przykładem: na pierwotnej siatce ulic, na zachowanych murach piwnic i fundamentów zbudowano tu nową dzielnicę z domami, będącymi pastiszem, współczesną przeróbką, przetworzeniem form dawnych kamienic. To postmodernizm, z którego możemy być dumni, ciekawy, wartościowy, spójny i przemyślany, ponadto będący próbą wykreowania nastroju staromiejskiej zabudowy bez „odbudowywania” nieistniejących domów, bez konserwatorskiego oszustwa.

MODERNIZM SOCREALIZM SOCMODERNIZM POSTMODERNIZM

Weź na spacer

INSTYTUT ARCHITEKTURY www.szlakmodernizmu.pl

Najłatwiej byłoby stwierdzić, że ta książka wypełnia ogromną lukę. Byłaby to prawda – w końcu w jednym miejscu ktoś (i to kto!) opisał architektoniczne zmagania Krakowa z dwudziestowieczną nowoczesnością. Ale wnikliwa lektura tego tomu prowadzi do dalej idącego i zaskakującego wniosku. To wspaniałe wydawnictwo sprawia, że na naszej mentalnej mapie Polski pojawia się wręcz nowe miasto.

Jego nazwa brzmi znajomo (Kraków), ale zaręczam – nie mieliście i nie miałyście pojęcia o jego istnieniu!

FILIP SPRINGER

Jeszcze dekadę temu jedyną możliwością zorganizowanego spaceru po mieście była wycieczka z przewodnikiem na tzw. starówkę. Dziś miejskie spacery są jedną z bardziej popularnych rozrywek, a na te z zapisami limit miejsc często wyczerpuje się w kilka chwil. Dziś po miastach można chodzić z autorami książek, śladami różnych postaci, stylów i epok architektonicznych, można poznawać zapomniane czy odległe dzielnice albo odkrywać nowe zakątki w tych pozornie dobrze znanych. Kilkugodzinny spacer z przewodnikiem to jednak wydarzenie sezonowe, wymagające dobrej pogody. A co, jeśli potrzeba wędrówki jest większa?

Można sięgnąć po skrojone na potrzeby spacerowiczów przewodniki. Jak rozwijana przez Centrum Architektury seria o warszawskich dzielnicach (m.in. SAS, OCH, PRA czy nowość: GRO) czy wydany na początku tego roku przez Instytut Architektury Modernizm, socrealizm, socmodernizm, postmodernizm. Przewodnik po architekturze Krakowa XX wieku. Tu obok tekstów wprowadzających w kontekst epoki znalazły się opisane i zilustrowane gotowe trasy spacerów śladem kolejnych wcieleń XX-wiecznej architektury. Gotowe do użycia niezależnie od pogody.

Książka do nabycia w sklepie Fundacji Bęc Zmiana www.beczmiana.pl/sklep

Dizajn ślubny

W2008 roku zawarto w Polsce 258 tysięcy małżeństw. W 2021 było ich już tylko 168 tysięcy. Od dekady liczba ślubów stale maleje, co martwi demografów. Czy zachętą do wchodzenia w związki małżeńskie mógłby być wygląd budynków, w których odbywają się takie uroczystości? Większość urzędów stanu cywilnego czy pałaców ślubów jest w podobny sposób banalna i pozbawiona wyrazu, ze świecą szukać krojonego na miarę ślubnego wzornictwa. Wyjątkiem jest na pewno częstochowski Urząd Stanu Cywilnego, zrealizowany w 1987 roku projekt Włodzimierza Ściegiennego (który współpracował tu z żoną Karoliną). Zachowany do dziś obiekt jest spójną, konsekwentnie zrealizowaną wizją plastyczną, w której bryła, forma architektoniczna i elementy pojawiające się we wnętrzach tworzą jedną całość. W tym samym roku nowy wystrój zyskał USC przy ulicy Górnej w Łodzi. Krystyn Zieliński i Romuald „Rajmund” Józefowicz stworzyli tu wyjątkową kompozycję elementów metaloplastyki, oświetlenia, tkanin, boazerii, które nadawały wnętrzu unikalny charakter. Pod koniec 2022 roku władze Łodzi, mimo ogromnego sprzeciwu mieszkańców, zdemontowały wystrój sal (detale przekazano łódzkiej ASP). Po remoncie USC na Górnej stracił swoją wyjątkowość, wypełniony produkowanymi masowo, banalnymi meblami. Poszukującym wyjątkowych przestrzeni narzeczonym na szczęście pozostała Częstochowa.