İttihat ve Terakki Mektebinden İnönü İlkokuluna 101 Yıllık Serüven
Osmanlı ticari geleneğinde hanlar önemli bir yer tutar. Evliya Çelebi Seyahatnamesinde şehirde 72 hanın bulunduğunu yazarken 1859 depreminde bu hanlardan bir bölümünün yıldığı bu nedenle ilerleyen yıllarda savaşların etkisiyle başkaca yıkılan hanların varlığı Erzurum için kayıp olmuştur. 1913 yılında İttihat ve Terakki Cemiyetince Erzurum'da özel okul olarak Habip Baba Konağında " İttihat ve Terakki Mektebi" açılmış Birinci Dünya Harbine kadar eğitimini sürdürmüş 1916 yılında faaliyetine ara vermişti. Birinci dünya savaşı sonucunda tespit edilebilen han sayısı 25 civarındadır. Bu hanlardan biriside Taş mağazaların karşısında bir kapısı caddeye açılırken diğer kapısı kaleye açılıyordu. Han; 2 kapılı 8 odalı bir yer idi. 1918 yılında İttihat Terakki cemiyetinden Süleyman Necati Erzurum'a gelerek Cevat Dursunoğlu,Sıtkı Dursunoğlu,Hüseyin Avni beyle birlikte bu handa dört sınıflı ve karma bir ilkokul açtılar.Aynı zamanda Ruslar geri çekilirken Hınıs'ta bıraktıkları matbaayı Ebulhindili Cafer Bey söküp Erzurum İl Özel idaresine getirmiş, Süleyman Necati Beylerde matbaayı satın alarak hanın üst katına yerleştirerek adını "Albayrak matbaası" olarak ilan etmişlerdi. Böylece Alt katta Albayrak İlk mektebi ,üst katta Albayrak matbaası faaliyete geçmiş ti. Süleyman Necati ,Sıtkı Dursunoğlu,Cevat Dursunoğlu yazılarıyla Albayarak gazetesine renk katıyorlardı. Gazete ilk günden itibaren "Vilayat-ı Sitte Ermenistan olamaz" manşetiyle çıkmış halkı uyarmıştı. 1921 yılında Handa meydana gelen hasar neticesinde Matbaa ve mektep başka yerlere nakledilmiş han Erzurum Belediyesi ve İl özel idaresi arasında kime kalacağı konusunu tartışmıştı.
Cumhuriyete giden yolda 17 Haziran Vilayet kongre haberleri,23 Temmuz Kongresinin tüm haberleri bu handa kaleme alınmış ve Albayrak gazetesinde yayınlanmıştı. 1921 yılında Feyziye mahallesinde bulunan Taş mağazalardaki "Albayrak Mektebi" belediye adına tapuya kaydedilen yerler arasında bulunuyordu. Albayrak mektebinin yanında bulunan 9 dükkan ve mağaza "Sanayi mektebi" adına kayda geçirilmişti Tarih 10 Şubat 1921 idi. İlerleyen yıllar 7 kagir dükkanla birlikte Aziziye Hanı adını almış Bu dükkanlara Belediye sahip çıkmak istemiş bunun üzerine Asliye Hukuk Mahkemesi 21 Kasım 1944 tarihli kararıyla Albayrak Mektebi ve Sanayi Mektebi adıyla tescilli olan yeri İl Özel İdaresi adına tapu kaydına geçirmişti. Albayrak mektebi Cedit mahallesindeki konağa taşınmış oradan bugünkü ticaret lisesinin alt kattaki sanayi mektebinin yerine matbaayla birlikte taşınmıştı. 1924 yılında Cumhuriyet İlk Mektebi adını almış 1939 yılına kadar burada eğitim ve öğretimini sürdürdükten sonra 10 Kasım 1939 yılında iki katlı olarak inşa edilen betonarme binasına taşınmıştı. Bugünkü binanın yapılması üzerine buraya taşınmış Cumhuriyet İlk Mektebi ismini değiştirerek İnönü İlkokulu adını almıştı. 1958 yılında geçici bir süre ile Erzurum erkek Ortaokulu da binanın alt kısmını kullanmıştı. 1939 yılından 1954 yılına kadar okul müdürlüğünü Fikri Saygın yapmış, 1954 yılından sonra yerine Erzurum Öğretmen Okulunun ilk öğrencilerinden olan huriye Özkan gelmiş ve unun yıllar müdürlüğünü yapmıştı. 1960 yılında okulda 527 erkek,387 kız öğrenci okurken 2000 civarında öğrenci mezun vermiş kütüphanesi, konferans salonu ve büyük bahçesiyle şehrin önemli bir eğitim yuvası idi.
2008 yılında eski binası yıkılarak yerine dört katlı yeni bir bina yapılmış sabahçı ve öğleci olmak üzere çift tedrisat uygulayan okulda İlk ve Ortaokul birlikte eğitimlerini sürdürmektedirler.Bir çok ünlünün mezun olduğu okul bugüne kadar İttihat ve Terakki Mektebi, Albayrak Mektebi, Cumhuriyet İlk mektebi ve İnönü İlkokulu, İnönü İlköğretim Okulu(8 yıl) ve İnönü ilkokulu ve İnönü Ortaokulu olarak hizmetini devam ettirmektedir. Böylece 1913 yılında kurulan İttihat terakki mektebi bu yıl itibarıyla Erzurum eğitimine 101 yıldır hizmet vermiş ve vermeye de devam etmektedir..