ZADANIE NA DOBRY POCZĄTEK ;) Rozwiąż krzyżówkę z hasłem
1. Niedosłowne przedstawienie rzeczywistości w literaturze poprzez obrazy, zdarzenia, postacie mające poza dosłownym jednoznaczny sens przenośny. 2. Interpretacja na nowo, nowatorska modyfikacja danego elementu świata kultury. 3. femme….. – kobieta groźna, niebezpieczna, niszcząca mężczyznę. 4. Szyk przestawny wyrazów. 5. To, co boskie, święte. 6. Ostatnia księga Nowego Testamentu. 7. Naśladowanie stylu lub świata przedstawionego innego utworu. 8. Bohater opowiadania Hanny Krall. 9. To, co codzienne, materialne. 10. Zbiór psalmów.
11. Inaczej: marność. 12. Sposób obrazowania literackiego (obecność postaci nadnaturalnych). 13. Zabieg polegający na nadawaniu wypowiedzi cech innego stylu (np. biblijnego). 14. Przedmiot obdarzony w tekście kultury ukrytymi znaczeniami. 15. Symbol przymierza między Bogiem a ludźmi. 16. Niejawne (nie wprost) nawiązanie do jakiegoś utworu, odwołanie do niego. 17. Dobra nowina. 18. Inaczej: przypowieść.
Piękno milczącej formy. Tyrtajos , Safona i Anakreont o sensie życia człowieka Cel: określisz specyficzne cechy antycznej poezji Grecji w kontekście ewolucji form lirycznych oraz ich tematyki.
John Keats Oda do urny greckiej (fragment) Attycki kształcie! Piękna figuro! Tak wiele Marmurowych cię zdobi, prócz mężczyzn i kobiet, Leśnych gałęzi ponad zadeptanym zielem; Cicha formo, co sądom naszym na złość robisz, Spokój mącisz, jak wieczność: O, Sielanko Zimna, Kiedy to pokolenie wytraci już starość, Pozostaniesz, wśród innych niedoli i nieszczęść Niż nasze, przyjacielem ludzi, ze swym hymnem: „Piękno jest prawdą, prawda pięknem” – bo z tą wiarą Żyjesz i nic do szczęścia nie trzeba ci więcej. (tłum. Maciej Froński) * fascynacja kulturą antyku; * tytułowa urna - synonimem całej kultury śródziemnomorskiej, która dotrwała do czasów współczesnych; * kontemplacja antycznej sztuki pozwala na oderwanie się od rzeczywistości (doczesności) oraz staje się lekcją odkrywającą przed człowiekiem zasadniczy sens życia, który kryje się w sformułowaniu: „piękno jest prawdą, prawda – pięknem” (utożsamiającym wartości estetyczne z etycznymi).
Związek pierwotnej literatury z muzyką i śpiewem.
Orfeusz – największy poeta mityczny, tracki śpiewak, twórca orfizmu. Uchodził za syna boga Apollina i muzy Kalliope. Pochodził z Tracji. Wymienia się go niekiedy jako władcę jednego z ludów tej górzystej krainy.
Linos – nauczyciel Orfeusza, wynalazca rytmu i melodii (muzyki)
Wieniec laurowy – atrybut poety, wieszcza, przez którego przemawiają bogowie Lirasymbol poezji
Wyznaczniki literatury wg Arystotelesa
rytm
słowo melodia
Poeta wg Arystotelesa Ten, kto naśladuje rzeczywistość w słowie, wyrażając człowieka i jego świat (mimesis)
Tematy literatury antycznej: miłość
erotyki, epitalamia, anakreontyki
śmierć
elegie, treny
Koleje życia
starożytny epos
Współczesny badacz literatury antycznej napotyka wiele trudności: większość starożytnych utworów, które dotrwały do naszych czasów, jest uszkodzona i niekompletna, a w skrajnych wypadkach dysponujemy fragmentami wersów, zdań czy wyrazów. Fragmenty te są jednak niezmiernie istotne i wartościowe, pozwalają bowiem na próbę rekonstrukcji poetyki greckiej oraz antycznego spojrzenia na świat.
Przeczytajcie i zinterpretujcie przydzielony Waszej grupie tekst wg wskazanych w karcie pracy zagadnień.
Tyrtajos, Rzecz to piękna • Adresat: Żołnierze Sparty (obywatele spartańskiego polis). • Problematyka: - Obowiązki obywatela wobec własnej ojczyzny - Poezja nakazów moralnych -„Spartańska” koncepcja piękna (ideał kalokagatii) - Próba definicji kategorii cnoty (gr. arete) - Refleksja na temat nieśmiertelności wynikającej z pośmiertnej sławy
• Forma literacka: - elegia - Liryka obywatelska (patriotyczna), określająca obowiązki wzorowego obywatela spartańskiego polis - Liryka apelu (perswazyjność monologu lirycznego) Poezja tyrtejska; postawa tyrtejska
Safona, Wydaje mi się • Adresat: Anonimowe uczennice ze szkoły Safony. • Problematyka: - Świat emocji kobiety (sfera prywatnych uczuć) - Tematyka osobista - Refleksja na temat nieśmiertelności, którą daje uprawianie poezji (twórczość literacka)
• Forma literacka: - miniatura liryczna - Liryka osobista (skupienie się na przeżyciach „ja” lirycznego) - Prostota środków poetyckiej ekspresji (oszczędność poetycka) - Wyrafinowanie literackie (osadzenie utworu w tradycji literackiej) Oda (pieśń) patograficzna Erotyk Strofa saficka
Anakreont, Śniadanie • Adresat: Anonimowy uczestnik biesiady • Problematyka: - Dionizyjski” wymiar życia człowieka (np. skupienie się na doczesności, zabawie) - Poezja beztroskiej zabawy - Refleksje związane ze świadomością przemijania
• Forma literacka: - Anakreontyk (lapidarny utwór o tematyce miłosnej, biesiadnej – gr. skolion) - Liryka biesiadna - Topika dionizyjska (np. wino, biesiada, zabawa, śpiew, muzyka) Epigramat Anakreontyk
Wnioski
Lektura wybranych utworów poetów Grecji świadczy o tym, że starożytna liryka grecka jest zjawiskiem wewnętrznie bardzo zróżnicowanym, co przejawia się zarówno na poziomie rozwiązań formalnych, jak i na poziomie podejmowanej problematyki. Zasadniczo ewolucja liryki antycznych poetów polega na tym, że z czasem odchodzą oni od form chóralnych (typowych dla epoki archaicznej), wybierając formy pozwalające na wyrażanie intymnych uczuć. Początkowo poezja jest silnie związana ze sprawami publicznymi, z czasem twórcy odchodzą od „poezji zaangażowanej” w kierunku poezji ujawniającej subiektywny punkt widzenia.
Praca domowa
Analiza utworu Safony zamieszczonego na s. 120 podręcznika według wzorca wykorzystanego na lekcji.