Literatura i jej klasyfikacje
Po tej lekcji będę potrafił/a: • • • •
Wymienić cechy swoiste literatury Odróżnić rodzaj od gatunku literackiego Scharakteryzować każdy z trzech rodzajów literackich Nazwać podmiot mówiący charakterystyczny dla każdego z trzech rodzajów literackich ************************************************************** • Wyjaśnić istotę opozycji literatura–retoryka oraz poezja– proza • Wskazać cechy rodzajowe w wybranym tekście literackim • Posługiwać się biegle terminologią teoretycznoliteracką dotyczącą klasyfikacji rodzajowej i gatunkowej
Wyznaczniki literatury • Funkcja estetyczna (przynależność literatury do dzieł sztuki). • Fikcyjność. • Obrazowość. • Specjalne ukształtowanie języka.
Klasyfikacje utworów literackich – nieco historii • Platon – trzy rodzaje literackie wg kryterium tego, czy „poeta mówi we własnym imieniu”, czy wypowiadają się bohaterowie bądź utwór łączy obie możliwości. • Arystoteles uważał, że uważał, że tworzenie literatury może odbywać się na 3 różne sposoby (nie użył jednak pojęć epika czy liryka).
Rodzaj literacki ogólna kategoria podziału utworów literackich ze względu na osobę mówiącą w tekście. narrator
EPIKA
Podmiot liryczny
LIRYKA
Bohaterowie (osoby dramatu)
DRAMAT
GATUNKI LITERACKIE
Kryteria klasyfikacyjne
EPIKA
LIRYKA
DRAMAT
Sposób przedstawiania świata
Opowiadanie/ opis
Opis przeżyć i uczuć Działanie postaci
Konstrukcja wypowiedzi
Narracja fabularna (monolog) z dialogiem
Monolog (rzadko dialog) liryczny
Dialog/polilog
Funkcje wypowiedzi
Przedstawianie świata
Wyrażanie przeżyć i uczuć
Przedstawienie zdarzeń
Subiektywność/ obiektywność (podmiotowość/ przedmiotowość)
Obiektywizacja przedstawienia
Subiektywność podmiotu
Subiektywność osób dramatu
Zdarzeniowość
Akcja
Brak akcji
Akcja
Czas przedstawienia
Przeszłość, to co już się zdarzyło
Teraźniejszość (to, co żywe w świadomości mówiącego
Przyszłość (to, co ma być wystawione na scenie)
GATUNEK
PRZYKŁAD Miłość to znaczy popatrzeć na siebie, Tak jak się patrzy na obce nam rzeczy, Bo jesteś tylko jedną z rzeczy wielu.
Dziewczyna położyła mu dłoń na ramieniu. Pielęgnowaną, malutką, kwitnącą różowo malowanymi paznokciami. Powiedziała: - Już dosyć o tym, kochany. Obiecałeś przecież... Szli stromą drogą podgórskich okolic (…) DYNDALSKI Miła wdowa. CZEŚNIK Arcymiła, ani słowa... kładzie papiery
• Gatunek literacki obejmuje szczegółowe cechy utworów literackich pozwalające grupować te utwory w zbiory podobnych sobie tekstów.