Mikołaja Reja ideał życia rodzinnego
Wynalazek druku okazał się sprzymierzeńcem polszczyzny, szczególnie polskiej ortografii; w połowie XV w. Jakub Parkoszowic stworzył pierwszy traktat o zasadach pisowni i rozpoczął tym samym społeczną debatę, w której wypowiedzieli się (opracowując odpowiednie materiały i publikacje): w 1512 r. Stanisław Zaborowski, w 1551 r. Stanisław Murzynowski, w 1594 r. Jan Kochanowski z Łukaszem Górnickim i Janem Januszowskim. Wprowadzanie języka narodowego w różne sfery życia nie było przedsięwzięciem ani łatwym, ani szybkim. Wymagało ustanowienia pewnych norm, które pomogłyby językowi polskiemu, jeszcze niestabilnemu, wyprzeć łacinę. W walce tej przełomowe znaczenie mają trzy wydarzenia: - podjęcie próby ustalenia zasad ortograficznych; - wydanie przez Jana Mączyńskiego w 1564 r. pierwszego słownika łacińsko – polskiego (język polski równorzędny z łaciną); - wydanie w 1568 r. przez Piotra Statoriusa pierwszego podręcznika polskiej gramatyki. Ważną rolę odegrała również publicystyka sejmowa, a przede wszystkim mowy wygłaszane w sejmie po polsku. Zasługą zaś reformacji było wprowadzenie języka polskiego do tekstów religijnych.
Mikołaj Rej z Nagłowic herbu Oksza (1505 – 1569) – ojciec literatury polskiej, „polski Dante”, „Bruegel polskiej literatury”; czołowy poeta i prozaik renesansowy, tłumacz, a także polityk i teolog ewangelicki; wielokrotny poseł na sejm, ulubieniec szlachty i króla Zygmunta I Starego; świetny gospodarz, aktywny działacz reformacyjny, ojciec gromadki dzieci;
„A niechaj narodowie wżdy postronni znają, iż Polacy nie gęsi, iż swój język mają.” • Potrzeba uprawiania literatury w języku ojczystym, • Stworzenie wartościowej literatury popularnej, • Dostarczenie odbiorcy godziwej rozrywki i duchowej strawy, • Literatura ma bawić, uczyć, być pomocna w życiu.
Utwory, m.in.: -
„Krótka rozprawa między trzema osobami: Panem, Wójtem a Plebanem” „Wizerunek własny żywota człowieka poczciwego”, „Żywot człowieka poczciwego”, „Postylla”, „Kupiec”, „Żywot Józefa”.
Ulubioną formą Reja był dialog. W jego licznych utworach rozmawiają ludzie, zwierzęta, ptaki... Każdy tekst zawiera jakąś anegdotę i prowadzi do morału: „Że dobrym być potrzeba i któż tego nie wie? Lecz dobry owoc rośnie nie na każdym drzewie”.
„Żywot człowieka poczciwego” Geneza: Utwór powstał ok. 1567 r. Stanowi podsumowanie twórczości M. Reja. Gatunek : Żywot – gatunek literatury parenetycznej, przedstawiający opis wzorowego życia postaci reprezentującej określony zawód czy funkcję społeczną.
Tytułowy bohater: człowiek poczciwy – idealny ziemianin Prowadzi uczciwe, spokojne życie na wsi, pełni role ojca, męża, gospodarza, dobrego sąsiada – wszystko to zbliża człowieka do szczęścia i nie pozwala bać się nieuchronnej śmierci. Dba o siebie i swoją rodzinę, jest odpowiedzialny i opiekuńczy.
Z radością serca patrzy na dorastające pociechy.
Czerpie radość z wykonywania codziennych obowiązków. Żyje w zgodzie z przykazaniami Bożymi i w harmonii z przyrodą.
1. Oceń prawdziwość każdego zdania dotyczącego Żywota człowieka poczciwego Mikołaja Reja Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F, jeśli jest fałszywe. I. Żywot człowieka poczciwego należy do literatury parenetycznej. P / F II. W Żywocie człowieka poczciwego Mikołaj Rej prezentuje wzór szlachcica wszechstronnie wykształconego, znającego języki obce, dwornego wobec dam. P/F III. Bohater Reja to człowiek wierzący w Boga, żyjący zgodnie z rytmem natury. P/F IV. W przytoczonym fragmencie Mikołaj Rej propaguje model małżeństwa idealnego. P / F V. Małżonkowie wspólnie podejmują decyzje, spędzają czas i pracują. P/F 2. Wybierz właściwe informacje, tak aby zdania o utworze Reja były prawdziwe. Zaznacz w każdym zdaniu jeden z wyróżnionych wyrazów. Aby przedstawić uroki życia małżeńskiego, Mikołaj Rej posługuje się frazeologizmami / zdrobnieniami, stanowiącymi charakterystyczną cechę stylu przytoczonego fragmentu Żywota człowieka poczciwego. Wiele tu także wyliczeń / porównań, które zwracają uwagę na korzyści wynikające z pozostawania w stanie małżeńskim.
POJĘCIA KLUCZOWE ZDROBNIENIA – wyrazy pochodne oznaczające osobę lub rzecz (czy zjawisko), które są traktowane przez mówiącego jako mniejsze od nazwanych wyrazem podstawowym; dotyczą głównie rzeczowników i przymiotników (np. kureczki, malutkie); rodzajem zdrobnień są SPIESZCZENIA będące znakiem aprobaty i czułości (np. obrusek, miseczka). Zdrobnienia wyrażają emocjonalny, najczęściej pozytywny stosunek mówiącego do przedmiotu, pozwalają odróżnić słownictwo neutralne od emocjonalnego i wartościującego. Przeciwieństwem zdrobnień są ZGRUBIENIA. TONACJA EMOCJONALNA – to dominujące w tekście uczucia, emocje, ogólny „nastrój utworu”; może np. przyjmować postać czułości, radości, zachwytu, ale też smutku, melancholii, rozpaczy. Tekst wyraża wysoki poziom emocji albo też obojętność czy chłód emocjonalny.