Wiernie ci służę… Obraz miłości dwornej w poezji średniowiecza
Po dzisiejszej lekcji: • Przedstawisz kreację średniowiecznej damy ukazaną w wierszu • Omówisz relacje między kobietą a mężczyzną w tekście • Wskażesz uniwersalne prawdy o miłości w wierszu niemieckiego poety • Odszukasz fragmenty świadczące o związkach utworu ze środowiskiem dworskim • Wskażesz nawiązania do tradycji średniowiecznej w wierszu współczesnej poetki
Cechy miłości dwornej: wytworność, wysublimowanie, dominacja kobiety nad mężczyzną, wolność wyboru, ceremonialność gestów, idealizacja kochanki; swoista gra miłosna; propagowanie wzoru miłości dwornej w pieśniach trubadurów (minnesingerów)
Rodowód dwornej miłości:
• W miłości dwornej odbijał się porządek ekonomiczny epoki – rycerze służyli damom tak, jak wasale panom feudalnym lub wierni – Bogu. • W czasie wypraw krzyżowych poznali bardziej elastyczną strukturę społeczną i delektowali się kulturą, w której kobiety otaczano większym szacunkiem – w Bizancjum zetknęli się z kultem Matki Bożej mocno kontrastującym z wielowiekową nauką Kościoła, która winiła pierwszą kobietę – Ewę za wszystkie cierpienia ludzkości. • Początki miłości dwornej wywodzą się z krajów Orientu – trubadurów zachwycił styl i uczuciowość tamtejszej poezji, do wyobraźni przemawiał obraz wyidealizowanych i nieosiągalnych kobiet z haremów. • Atrakcyjność uczucia wynikała z faktu niemożności jego spełnienia, miłość była niedozwolona, a niebezpieczeństwo działało jak afrodyzjak.
Walter von der Vogelweide (ok. 1170 – ok. 1230) uważany jest za
najwybitniejszego poetę niemieckiego wieków średnich. Autor wielu epigramatów patriotycznych i politycznych oraz pieśni miłosnych powstałych w środowisku dworskim.
Kto mówi?
mężczyzna
Do kogo mówi?
Do kobiety
Co cechuje jego wypowiedź?
Subiektywizm w sposobie przedstawiania kobiety: emocjonalnie nacechowane określenia; podmiot liryczny idealizuje kochankę, przeciwstawiając się obiegowym opiniom innych ludzi.
Kobieta w wierszu „Piękność i wdzięk”
• Pełna wdzięku, uroku i to czyni ją piękną („czar wdzięku”) • …..
Mężczyzna w wierszu „Piękność i wdzięk” • Wielbi kobietę • Kocha ją bezgranicznie, życzy jej opieki Bożej • ………….
• Wierność kobiety jest jej cnotą (zaletą) • Warta tego, by poświęcić dla niej pieśń (wiersz) • Pierścień, który daje mężczyźnie, to nagroda za uczucie i wierność • Wyjątkowa, bowiem szklany pierścień darowany mężczyźnie jest ważniejszy dla niego niż złoto, które mogłyby ofiarować mu inne kobiety (królewny) • Powinna pamiętać, że brak wierności zniszczy związek między nią a kochankiem, doprowadzi do jego zguby („me serce pęknie”)
• Manifestuje swoje uczucie • Jest szczęśliwy, gdy może myśleć o damie swego serca • Hiperbolizuje swe uczucie • Jego smutek wynika z oddalenia (mężczyzna ma również inne obowiązki w feudalnym świecie średniowiecza) • Miłość jest dla niego uczuciem najwyższym • Wierny kochance • Od kobiety wymaga stałości • Uczucie do kobiety powoduje, że wyraża się on w sposób emocjonalny • Jego miłość do kobiety wyróżnia go spośród innych ludzi (miłość dowartościowuje) • Wdzięk kobiety jest ważniejszy niż jej uroda (wdzięk – sprawianie wrażenia swoim wyglądem i zachowaniem; synonimy wdzięku to: czar, gracja, powab, urok, wrażenie)
WNIOSKI Z analizy wynika, że kobieta jest wyraźnie idealizowana przez podmiot liryczny, sposób zwracania się do adresatki („najukochańsza dziewko”, „skarbie mój”) wyraźnie wskazuje na kult kobiety, na jej dominację w związku. Mężczyzna jest jej podporządkowany, ale warunkiem takiej relacji jest wierności kochanki. Istotą miłości dwornej jest jej ceremonialność: wręczanie pierścienia, manifestowanie uczucia w towarzystwie, hiperbolizacja przymiotów ukochanej kobiety. Miłość dworna jest tu wyraźnie przeciwstawiona kontraktowi małżeńskiemu aranżowanemu przez rodziców: „Kto się o piękność i wiano ubiega, Ten się ubiega źle!”. To wolny wybór jest zatem sednem takiej miłości.
CODEX MANESSE – najważniejszy zbiór średniowiecznej poezji niemieckiej spisany na pergaminie i bogato zilustrowany w latach 1305 – 1340. Autorami zebranych w księdze utworów są szlachetnie urodzeni muzycy i poeci liryczni zwani minnesingerami. Inspiracją dla nich była twórczość francuskich trubadurów. Księga zawiera utwory 139 autorów i 137 wyjątkowej urody miniatury przedstawiające minnesingerów i ich herby.
MAŁE BESTIARIUM ŚREDNIOWIECZNE Miłość dzieci do rodziców Czystość Miłość erotyczna, płodność, wiosna Wierność w miłości
Duma, pycha, władza
Łapczywość, łakomstwo Pokusa, zawiść, wierność Chciwość, krwiożerczość Niezgrabność, małomówność, pracowitość
Jednorożec Jednorożec jest symbolem czystego rozumu, mądrości, inteligencji; wspaniałości, monarchii absolutnej, siły; agresywności, dzikości, nieustraszoności, odwagi, męskiej aktywności, szybkości; szlachetności, cnoty, uwznioślonej płciowości; pokoju, samotności, życia zakonnego; śmierci; czystości, dziewictwa; kobiecej bierności, łagodności. Legenda o jednorożcu jest zapewne pochodzenia indyjskiego. (…) Zwierzę to biegnie b. szybko i dlatego trudno je upolować, ale na widok czystej dziewicy, a przynajmniej bardzo ładnej dziewczyny staje i składa głowę na jej łonie. Wtedy można go schwytać i zabić. (…) Średniowiecze rozbudowało znacznie alegorię łowiecką: scena polowania na jednorożca, ulubiony temat sztuki ówczesnej, przedstawia zwykle Madonnę z jednorożcem (symbolem jedności Chrystusa z Bogiem Ojcem) na kolanach i łowcę (symbol Ducha Świętego wyrażony przez archanioła Gabriela).(…) Władysław Kopaliński, Słownik symboli
PRACA DOMOWA • s. 339, ćw. 1 – 5 (25 III – środa) • S. 343, zad. 1-10, 12 (1 IV – środa) • S. 346, zad.2 (Tworzenie własnego tekstu) – 9 IV