Profedigaeth
Cymorth a Chyngor
Bereavement Help and Advice 3-22
Profedigaeth Cymorth a Chyngor 23-43
This booklet is designed to help during the time of the death of a relative or friend.
It aims to give you practical help and guidance with some of the arrangements and decisions you may need to make during the time of a bereavement.
The following issues are covered in this booklet: Contents
End of life care
Information for patients and their carers to help make decisions about CPR
When death occurs
The First Few Days
Following the death
Collecting the death certificate
Is tissue donation a possibility?
What if my relative or friend wishes to donate their body to medical research?
The Following Days
Returning equipment
How do I register the death?
Tell Us Once service
What if my relative or friend is to be transferred outside England or Wales?
How do I arrange the funeral?
What about the estate and the Will?
What if they die without a Will?
A final checklist on the documents which may need to be returned
People you may wish to notify following the death
A selection of support/information, telephone numbers and websites
End of life care
Information for patients and their carers to help make decisions about CPR (Cardiopulmonary Resuscitation) can be provided by health care professionals, and can also be found on all NHS Health Board websites.
You can ask your healthcare team for a copy of the leaflet produced by the All Wales DNACPR Group “Sharing and Involving” Information for patients and their carers to help make decisions about CPR (Cardiopulmonary Resucitation).
When death occurs
It’s not always clear when the actual moment of death occurs. When a person dies, you may notice that their face suddenly relaxes and looks peaceful. There are many different beliefs about what happens after death, but those nearby may sense that consciousness has left.
It’s impossible to predict how you will react to the death of someone you care about as everyone is an individual, even when you know what’s going to happen. You may go through many different feelings and emotions after a person has died, even in the first few minutes and hours. There’s no right or wrong way to feel and react.
If you are alone at this time, you may want to ask someone to come and support you. It is important that you contact the person’s GP at this time, as they will need to record that the person has died.
Customs or preferences at time of death
If a nurse or another healthcare professional is present, they will check if there are any religious or other customs or preferences that need to be observed. Please tell them if there’s anything they should or shouldn’t do. They will respect your wishes and those of the person who has died.
Last offices or laying out the body
Last offices and laying out the body mean different things to different people. Here we refer to care of the person after they have died, which may include washing the person’s body, and dressing them in clean clothes. You may find it comforting to carry out such tasks. On the other hand, you might find it distressing, or prefer to leave it to others.
Any equipment, such as a syringe driver, should be left in place until an appropriate healthcare professional has properly recorded that death has taken place. This is known as formal verification of death.
The First Few Days
Following the death
Following the death of your relative or friend, a doctor or a specially trained nurse will need to visit in order to verify the death. During normal surgery hours this will be arranged by your local GP surgery. However outside of normal surgery hours, a visit will usually be made by a GP, or a specially trained nurse, from the Out of Hours service.
Please be advised that for cremations it is common practice for the death to be certified by two doctors, so please do not be alarmed if you receive a follow up phone call from another doctor – this is normal practice.
You can contact a Funeral Director to make provisional plans before you register the death.
Collecting the death certificate
Medical Certificate of Cause of Death (MCCD) will be sent to the Registrars from your local GP surgery - we would ask that you please contact your GP surgery to ensure the Medical Certificate of Cause of Death (MCCD) has been completed. The Medical Certificate of Cause of Death (MCCD) is not an official death certificate - this will be issued by the Registrar of Births, Deaths & Marriages when you register the death.
We would advise that an appointment not be made with the Registrar of Births, Deaths & Marriages until the Medical Certificate of Cause of Death (MCCD) has been issued by your GP surgery.
Useful information can be found on the Government website www.gov.uk/browse/births-deaths-marriages/death
Is tissue donation a possibility?
Cardiff and Vale University Health Board (UHB) fully support organ and tissue donation. Tissue donation may be a possibility after your relative or friend has died. Such a donation is a great gift and can change the lives of recipients considerably. Most people are able to donate their corneas (part of the eye). This can take place up to 24 hours after the death and can restore the sight of two people through a corneal transplant. The removal of donated tissue is carried out with great care and respect. It does not prevent you saying goodbye or affect funeral arrangements.
If you would like further information, please contact NHS Blood and Transplant National Referral Centre on 0800 432 0559. This is a 24 hour pager service. Leave your name and full telephone number and a Specialist Nurse in Tissue Donation will return your call.
What if my relative or friend wishes to donate their body to medical research?
If they wished to donate their body to medical research you should contact the Department of Anatomy at Cardiff University as soon as possible on tel: 029 2087 4370 and they will tell you what you need to do next.
It is essential that they have signed the necessary paperwork during life, explaining that this is their wish and that their signature has been witnessed.
The Following Days
Return of equipment
The District Nursing Line can give advice about returning equipment and medical supplies 029 2044 4501
Equipment such as zimmer frames and walking aids can be returned to any Cardiff & Vale hospital site.
Useful numbers for stores dept
North & Central Cardiff:
Llanishen Stores: 029 2087 3673
Cardiff South & Vale of Glamorgan: Westpoint: 029 2071 2555
Any unused medications should be taken to your local pharmacy so that they can be disposed of safely.
How do I register the death?
The death can be registered at; Cardiff Register Office, King Edward VII Avenue, City Hall, Cardiff CF10 3ND.
The entrance is situated opposite Cardiff Central Police Station.
Tel: 029 2087 1684
Opening Times:
Monday to Thursday 8.30am - 4-00pm Friday
All by telephone appointment only.
- 4.00pm
It is possible to register the death at a different Registry Office, if you have any questions you can contact the Registry Office to discuss them.
The Medical Certificate of Cause of Death should be taken to the Registrar of Births, Deaths and Marriages as soon as possible. It is a legal requirement to register the death within five working days unless the Registrar extends that period.
Who can register the death?
The death should be registered by a relative of the deceased. If there are no relatives then it is possible for other people to register the death, these include:
1. Someone who was present at the death
2. A representative of the establishment/hospital in which the death occurred
3. The person instructing the Funeral Director
What information is required by the Registrar?
• The Medical Certificate of Cause of Death issued by the hospital, GP or Coroner
• Full name and address of the deceased (maiden name if applicable)
• Date and place of birth
• Occupation and occupation of spouse, if married
• State pensions and benefits received
• The name and date of birth of any surviving widow or widower
• Either the National Health Service number of the deceased, if known, or the medical card itself (if available)
• Birth and marriage certificate (if available)
Tell Us Once
As a way of helping to relieve some of the stress involved in the administration process, the ‘Tell Us Once’ service may be provided at the point of registering the death. This service passes on information to a number of other government departments and local council services.
If the service is used they may be able to tell some of the following organisations:
• Department for Work and Pensions
• The Pension, Disability and Carers Service
• Jobcentre Plus
• War Pensions Scheme
• HM Revenue and Customs
• Child Benefit
• Child Tax Credit and Working Tax Credit
• Housing Benefit Office
• Council Tax Benefit Office
• Council Housing
• Council Tax
• Libraries
• Blue Badges
• Electoral services
• Driver and Vehicle Licensing Agency
• Passport service
• Adult services
• Telecare service
Further information can be found at: www.gov.uk/tell-us-once
What happens next?
The Registrar will give you a certificate (known as the green form). This will be required by the Funeral Director to give them authority to continue with arrangements for the funeral.
They will also give you a certificate of registration of death; you should read the information and if any of it applies, complete the certificate and send or take it to the social security office.
There is a fee for copies of the (death) certificate; the Registrar will advise how many copies you may need. These will be required for banks, building societies, insurance companies, solicitors or for pension claims etc. If required at a later date there is an increased charge.
What if my relative or friend is to be transferred outside England or Wales?
If they are to be taken outside England or Wales someone must apply to the Coroner for an ‘Out of England/Wales’ form. This can be arranged through your Embassy or your Funeral Director. You will also require a ‘free from infection’ certificate that can be issued by the hospital or GP.
How do I arrange the funeral?
It is important that if your relative or friend has made a Will it is read as soon as possible as it may contain information regarding their wishes.
It is a good idea to contact a Funeral Director of your choice as soon as possible, details can be found on the internet. They will give you an estimate cost and do not be afraid of discussing ways of reducing the cost quoted. You might be entitled to help with funeral costs and for this you will need to contact your local Department of Social Security.
If you get some of the following benefits you may be entitled to a Social Fund Funeral Payment:
• Income support
• Income-based Jobseeker’s Allowance
• Income-related Employment and Support Allowance
• Pension Credit
• Working tax Credit which includes a disability or severe disability element
• Child Tax Credit at a rate higher than the family element
• Housing Benefit
• Universal Credit
If the person who has died lived in the Cardiff area, they might be entitled to the ‘Cardiff Funeral’; the staff at the Bereavement Office can advise which Funeral Director you would need to contact to discuss this. Tel: 029 2074 2789.
Alternatively, you can contact Cardiff Bereavement Services for helpful advice on self arranged funerals. You do not have to have a funeral ceremony, use a religious minister or funeral director.
If you choose to arrange the funeral yourself other useful resources would include:
• The Natural Death Centre - Tel: 01962 712690
• Cardiff Bereavement Services - Tel: 029 2054 4820
What about the estate and the Will?
If you are an executor of a Will, you are responsible for making sure that what is stated in the Will is carried out.
You may need to apply for probate. Probate is a certificate granted by a court that a Will is valid and the executors may administer the estate.
The Citizens Advice Bureau or a solicitor will tell you what needs to be done. The Probate Registry of Wales can be contacted on 029 2047 4373.
What if they die without a Will?
If someone dies without leaving a valid Will it is known as dying intestate. It is necessary to obtain a Grant of Letters of Administration from the Probate Registry in order to administer the estate. The persons entitled to apply for the Grant and the persons entitled to benefit from the estate are the nearest relatives in a fixed order. The Citizens Advice Bureau or a solicitor will advise you on what needs to be done. The Probate Registry of Wales can be contacted on: 029 2047 4373.
A final checklist on the documents which may need to be returned:
• All pension documentation, for example the card
• NHS equipment such as wheelchairs etc
• Driving licence to DVLA, Swansea
• Passport to passport office (you can request that it is returned to you when it has been cancelled)
• Library books and tickets
• Season tickets
• Membership cards of associations of clubs
• Rented equipment - televisions, videos
• Car registration documents for change of ownership
• A registered Enduring/Lasting Power of Attorney would need to be returned to the Office of the Public Guardian for cancellation
People you may wish to notify following the death:
• Employer
• Trade Union
• Building Society
• Credit Card Companies
• Royal Mail Deliveries
• Social Security Office
• Utility Companies
• Life Insurance Company
• Car Insurance Company
• A child or young person’s teacher
• Bank
• Housing Department
• Landlord
• Newsagent
• Milkman
• Inland Revenue
• Council Offices
• TV Licence Authority
• Meals on Wheels etc
• Rental Companies
A selection of Support/Information, Telephone Numbers and Websites
Age UK Cymru www.ageuk.org.uk
Asian Family Counselling Service asianfamilycounselling.org
BACP (British Association for Counselling and Psychotherapy): www.bacp.co.uk
Bereavement Advice Centre www.bereavementadvice.org
A national organisation for the elderly
Telephone counselling
Advice on choosing a therapist and a list of accredited therapists
Advice when someone dies (free phone service)
Cardiff Bereavement Services Based at Thornhill Crematorium; available for advice
Chaplaincy Department for Cardiff and Vale UHB
Child Death Helpline www.childdeathhelpline.org.uk
Available 9am5pm Monday to Friday and the team provides an on-call service 24/7
A free phone service for all those affected by the death of a child
Tel: 0800 169 2081
Tel: 020 8571 3933
Tel: 01455 883300
Tel: 0800 634 9494
Tel: 029 2054 4820
Tel: 029 2074 3230
Citizens Advice Bureau www.citizensadvice.org.uk
Advice site
Tel: 0800 282 986 for mobiles
Tel: 0808 800 6019
City Hospice info@cityhospice.org.uk
Compassionate Friends www.tcf.org.uk
Coroners Office (through Cardiff Central Police Station)
A range of support available including individual and group counselling for adults and children who have lost someone cared for by City Hospice
Bereaved parents offering support to those who have had a child of any age die
Following an unexpected, unexplained death
Tel: 029 2052 4158
Cruse Bereavement Care (Cardiff and the Vale) www.cruse.org.uk
Promoting the well-being of bereaved people and enabling anyone suffering bereavement caused by death to understand their grief and cope with their loss
Tel: 0345 123 2304
Tel: 101 (If calling outside the Cardiff area please call 01443 281101)
Tel: 029 2022 6166
Muslim
Tel: 020 8904 8193
NAFD www.nafd.org.uk
Association of Funeral Directors Tel: 0121 711 1343
Probate Registry of Wales www.gov.uk/applying-for-probate Tel: 029 2047 4373
Samaritans www.samaritans.org
www.sands.org.uk
164 3332 Survivors of Bereavement by Suicide www.uksobs.org
WAY Widowed and Young www.widowedandyoung.org.uk Widowed and young - for people under the age of 50 Welsh Widows www.welshwidows.co.uk
Wish www.winstonswish.org.uk
2 Wish Upon a Star www.2wish.org.uk
2 Wish Upon A Star provides bereavement support for families who have suddenly and traumatically lost a child or young adult aged 25 years and under. Tel: 01443 853125
The above information was correct at time of publication.
District Nursing Service Feedback
We appreciate this is a very difficult time for you and your family but as an organisation we would really value your feedback, be it good or bad, as it will help us provide the best service we can.
You can return this form, free of charge to:
FREEPOST: RSSC-ELSC-RJAC
F.A.O. Bereavement Services
Patient Experience
Upper Ground Floor C Block
University Hospital of Wales
Heath Park
Cardiff CF14 4XW
1. Did your relative or friend receive care from the District Nursing service before they died? ....................................................................................................................................
2. When did their death occur?
3. Before the death were your needs met by:
Doctors
Nurses
Specialist Teams
4. From our services was there anything you found particularly helpful during this difficult time?
Yes or No
Comments:
5. From our services was there anything you found particularly unhelpful during this difficult time?
Yes or No
Comments:
Community Bereavement Book
Review Date: Sept 2026
Publication Date: Sept 2024
Bwriad y llyfryn hwn yw helpu ar adeg marwolaeth perthynas neu ffrind.
Ei nod yw rhoi cymorth a chanllawiau ymarferol i chi gyda rhai o’r trefniadau a’r penderfyniadau y bydd efallai angen i chi eu gwneud yn ystod cyfnod o brofedigaeth.
Caiff y materion canlynol sylw yn y llyfryn hwn:
Cynnwys
Gofal diwedd oes
Gwybodaeth i gleifion a’u gofalwyr er mwyn helpu i wneud penderfyniadau am CPR
Pan fydd marwolaeth yn digwydd
Yr Ychydig
Ddyddiau Cyntaf
Yn dilyn y farwolaeth
Casglu’r dystysgrif marwolaeth
A yw rhoi meinwe yn bosibilrwydd?
Beth os yw fy mherthynas neu ffrind yn dymuno rhoi ei gorff/chorff i ymchwil meddygol?
Y Dyddiau Canlynol
Dychwelyd offer
Sut ydw i’n cofrestru marwolaeth?
Gwasanaeth Dweud wrthym Unwaith
Beth os oes angen i’m perthynas neu ffrind gael ei drosglwyddo/ throsglwyddo y tu allan i Gymru neu Loegr?
Sut ydw i’n trefnu’r angladd?
Beth am yr Ystâd a’r Ewyllys?
Beth os yw’n marw heb Ewyllys?
Rhestr wirio derfynol o’r dogfennau a allai fod angen eu dychwelyd
Pobl y gallech fod am eu hysbysu yn dilyn y farwolaeth
Detholiad o Rifau Ffôn a Gwefannau Cymorth/Gwybodaeth
Adborth Gwasanaeth Nyrsio Ardal
Gofal diwedd oes
Gall gweithwyr gofal iechyd proffesiynol darparu gwybodaeth i gleifion a’u gofalwyr er mwyn helpu i wneud penderfyniadau am CPR (Adfywio Cardio-pwlmonaidd), a gellir gweld y wybodaeth hefyd ar wefannau holl Fyrddau Iechyd y GIG.
Gallwch ofyn i’ch tîm gofal iechyd am gopi o’r daflen a gynhyrchwyd gan Gr p DNACPR Cymru Gyfan “Rhannu a Chynnwys” Gwybodaeth i gleifion a’u gofalwyr er mwyn helpu i wneud penderfyniadau am CPR (Adfywio Cardio-pwlmonaidd).
Pan fydd marwolaeth yn digwydd
Nid yw bob amser yn glir pan fydd union adeg marwolaeth yn digwydd. Pan fydd person yn marw efallai y byddwch yn sylwi bod ei wyneb yn sydyn yn ymlacio ac yn edrych yn heddychlon. Mae llawer o wahanol gredoau yngl n â beth sy’n digwydd wedi marwolaeth, ond efallai y bydd pobl sydd wrth law yn synhwyro bod ymwybyddiaeth wedi mynd.
Mae’n amhosibl rhagfynegi sut y byddwch chi’n ymateb i farwolaeth rhywun sy’n annwyl i chi gan fod pawb yn unigolyn, hyd yn oed pan fyddwch yn gwybod beth sy’n mynd i ddigwydd. Efallai y cewch lawerwahanol deimladau ac emosiynau wedi i berson farw, hyd yn oed yn yr ychydig funudau ac oriau cyntaf. Nid oes ffordd gywir nac anghywir i deimlo ac ymateb.
Os ydych chi ar eich pen eich hun ar yr adeg hon, efallai y byddwch am ofyn i rywun ddod i roi cefnogaeth i chi. Mae’n bwysig eich bod yn cysylltu â meddyg teulu’r person ar yr adeg hon, gan y bydd angen iddo ef neu hi gofnodi bod y person wedi marw.
Arferion neu ddewisiadau ar adeg marwolaeth
Os oes nyrs neu weithiwr gofal iechyd proffesiynol arall yn bresennol, bydd ef neu hi yn gwirio a oes unrhyw arferion neu ddewisiadau crefyddol neu eraill sydd angen eu dilyn. Dywedwch wrthynt os oes rhywbeth y dylent neu na ddylent ei wneud. Byddant yn parchu eich dymuniadau a dymuniadau’r person sydd wedi marw.
Y
defodau olaf neu roi’r corff i orffwys
Mae’r defodau olaf a rhoi’r corff i orffwys yn golygu gwahanol bethau i wahanol bobl. Yma rydym yn cyfeirio at ofal o’r person wedi iddo ef neu hi farw, a allai gynnwys golchi’r corff a’i wisgo mewn dillad glân. Efallai y byddwch yn teimlo ei fod o gysur i wneud tasgau o’r fath. Ar y llaw arall, efallai y byddwch yn teimlo y byddai’n peri trallod, neu y byddai’n well gennych adael i eraill wneud hyn.
Dylid gadael unrhyw offer, megis gyrrwr chwistrell, yn eu lle hyd nes bod gweithiwr gofal iechyd proffesiynol priodol wedi cofnodi’n gywir bod marwolaeth wedi digwydd. Y term ar gyfer hyn yw cadarnhad ffurfiol o farwolaeth.
Yr Ychydig Ddyddiau Cyntaf
Yn dilyn y farwolaeth
Yn dilyn marwolaeth eich perthynas neu ffrind, bydd angen i feddyg neu nyrs sydd wedi’i hyfforddi’n arbennig ymweld er mwyn cadarnhau’r farwolaeth. Yn ystod oriau arferol y feddygfa trefnir hyn gan feddygfa eich meddyg teulu lleol. Fodd bynnag, y tu allan i oriau arferol meddygfa bydd meddyg teulu, neu nyrs wedi’i hyfforddi’n arbennig, o’r gwasanaeth Tu Allan i Oriau fel arfer yn ymweld.
Os yw’r corff i gael ei losgi fe’ch cynghorir ei fod yn arfer cyffredin i’r farwolaeth gael ei hardystio gan ddau feddyg, felly peidiwch â chynhyrfu os byddwch yn cael galwad gan feddyg arall – mae hyn yn arferol.
Gallwch gysylltu â threfnydd angladdau er mwyn gwneud cynlluniau rhagbaratoadol cyn eich bod yn cofrestru’r farwolaeth.
Casglu’r dystysgrif marwolaeth
Gellir casglu Tystysgrif Feddygol o Achos Marwolaeth (MCCD) o feddygfa eich meddygteulu lleol – byddem yn gofyn ichi gysylltu a’ch meddygfa ymlaen llaw I sicrhau bod y Dystysgrif Feddygol o Achos Mareolaethau wedi ‘i chwblhau. Nid yw Tystysgrif Feddygol o Achos Marwolaeth yn dystysgrif marwolaeth swyddogol –cyhoeddur hon gan y Cofrestrydd Genedigaethau,Marwolaethau a Phriodasau pan fyddwch yn cofrestru’r fawrolaeth.
Cofrestrydd Genedigaethau, Marwolaethau a Phriodasau pan fyddwch yn cofrestru’r farwolaeth.
Byddem yn cynghori peidio â threfnu apwyntiad gyda’r
Cofrestrydd Genedigaethau, Marwolaethau a Phriodasau hyd nes bod y Dystysgrif Feddygol o Achos Marwolaeth wedi ei rhoi gan feddygfa eich meddyg teulu.
Gellir cael gwybodaeth ddefnyddiol ar wefan y Llywodraeth www.gov.uk/browse/births-deaths-marriages/death
A yw rhoi meinwe yn bosibilrwydd?
Mae Bwrdd Iechyd Prifysgol Caerdydd a’r Fro yn cefnogi’n llawn rhoi organau a meinwe. Efallai y bydd rhoi meinwe yn bosibilrwydd wedi i’ch perthynas neu ffrind farw. Mae rhodd o’r fath yn anrheg wych a gall newid bywydau’r derbynwyr yn sylweddol. Bydd y rhan fwyaf o bobl yn gallu rhoi eu cornbilennau (rhan o’r llygad). Gall hyn ddigwydd hyd at 24 awr wedi’r farwolaeth a gall adfer golwg dau berson drwy drawsblaniad cornbilen. Tynnir y meinwe a roddir mewn modd gofalus a gyda pharch a gofal mawr. Nid yw’n eich atal rhag ffarwelio nac yn effeithio ar drefniadau angladd.
Os hoffech ragor o wybodaeth, cysylltwch â Chanolfan Atgyfeirio Gwaed a Thrawsblaniadau’r GIG ar 0800 432 0559. Mae hwn yn wasanaeth galwr 24 awr. Gadewch eich enw a rhif ffôn llawn a bydd Nyrs Arbenigol o’r adran Rhoi Meinwe yn dychwelyd eich galwad.
Beth os yw fy mherthynas neu ffrind yn dymuno rhoi ei gorff/chorff i ymchwil meddygol?
Os mai’r dymuniad oedd rhoi’r corff i ymchwil meddygol dylech gysylltu â’r Adran Anatomeg ym Mhrifysgol Caerdydd cyn gynted â phosibl ar Ffôn: 029 2087 4370 a byddant yn dweud wrthych beth i’w wneud nesaf.
Mae’n hollbwysig bod yr ymadawedig wedi arwyddo’r gwaith papur angenrheidiol yn ystod ei oes, yn egluro mai dyma ei ddymuniad a bod ei lofnod wedi’i dystio.
Y Dyddiau Canlynol
Dychwelyd offer
Gall y Llinell Nyrsio Ardal roi cyngor yngl n â dychwelyd offer a chyflenwadau meddygol 029 2044 4501
Gellir dychwelyd offer megis fframiau cerdded a chymhorthion cerdded i unrhyw safle ysbyty Caerdydd a’r Fro.
Rhifau defnyddiol ar gyfer yr adrannau storfa
Gogledd a Chanol Caerdydd: Storfeydd Llanisien: 029 2087 3673
De Caerdydd a Bro Morgannwg:
Westpoint: 029 2071 2555
Dylid mynd ag unrhyw feddyginiaethau sydd heb eu defnyddio i’ch fferyllfa leol er mwyn eu gwaredu’n ddiogel.
Sut ydw i’n cofrestru marwolaeth?
Gellir cofrestru’r farwolaeth yn; Swyddfa Gofrestru Caerdydd, Rhodfa’r Brenin Edward VII, Neuadd y Ddinas, Caerdydd CF10 3ND.
Mae’r fynedfa wedi’i lleoli gyferbyn â Gorsaf Heddlu Canol Caerdydd.
Ffôn: 029 2087 1684
Oriau Agor:
Llun - Iau 8.30am - 4.00pm
Gwener 9.00am - 4.00pm
Y cyfan trwy apwyntiad yn unig.
Llun - Iau: 9:00am - 1:00pm / 2:00pm - 4:00pm* Gwener: 9:00am - 1:00pm / 2:00pm - 3:30pm*
Mae’n bosibl cofrestru marwolaeth mewn Swyddfa Gofrestru wahanol. Os oes gennych unrhyw gwestiynau gallwch gysylltu â’r Swyddfa Gofrestru i’w trafod.
Dylid mynd â’r dystysgrif o achos marwolaeth at Gofrestrydd Genedigaethau, Marwolaethau a Phriodasau cyn gynted â phosibl.
Mae’n ofyniad cyfreithiol i gofrestru marwolaeth o fewn pum niwrnod gwaith oni bai bod y Cofrestrydd yn ymestyn y cyfnod hwnnw.
Pwy all gofrestru marwolaeth?
Dylai’r farwolaeth gael ei chofrestru gan un o berthnasau’r ymadawedig. Os nad oes perthnasau i’w cael yna mae’n bosibl i bobl eraill gofrestru’r farwolaeth. Mae’r rhain yn cynnwys:
1. Rhywun oedd yn bresennol yn ystod y farwolaeth
2. Cynrychiolydd y sefydliad / ysbyty lle digwyddodd y farwolaeth
3. Y person sy’n rhoi cyfarwyddyd i’r Trefnydd Angladdau
Pa wybodaeth sydd ei hangen ar y Cofrestrydd?
• Y dystysgrif feddygol o achos marwolaeth a roddwyd gan yr ysbyty, meddyg teulu neu’r Crwner
• Enw llawn a chyfeiriad yr ymadawedig (enw morwynol os yn briodol)
• Dyddiad a man geni
• Galwedigaeth yr ymadawedig a galwedigaeth cymar, os yn briod
• Pensiynau gwladol a budd-daliadau a dderbynnir
• Enw a dyddiad geni unrhyw weddw sy’n goroesi
• Naill ai rhif Gwasanaeth Iechyd Gwladol yr ymadawedig, os yw’n hysbys, neu’r cerdyn meddygol ei hun (os yw ar gael)
• Tystysgrif geni a phriodi (os ar gael).
Gwasanaeth Dweud wrthym Unwaith
Fel ffordd i helpu i leihau ychydig ar y straen sy’n gysylltiedig â’r broses weinyddol, gellir darparu’r gwasanaeth ‘Dweud wrthym Unwaith’ pan gofrestrir y farwolaeth. Mae’r gwasanaeth hwn yn trosglwyddo gwybodaeth i nifer o adrannau llywodraeth a gwasanaethau cyngor lleol eraill.
Os defnyddir y gwasanaeth efallai y gallant ddweud wrth rai o’r sefydliadau canlynol:
• Yr Adran Gwaith a Phensiynau
• Y Gwasanaeth Pensiynau, Anabledd a Gofalwyr
• Canolfan Byd Gwaith
• Cynllun Pensiynau Rhyfel
• Cyllid a Thollau Ei Mawrhydi
• Budd-daliadau Plant
• Credyd Treth Plant a Chredyd Treth Gwaith
• Swyddfa Budd-daliadau Tai
• Swyddfa Budd-daliadau’r Dreth Gyngor
• Tai Cyngor
• Y Dreth Gyngor
• Llyfrgelloedd
• Bathodynnau Glas
• Gwasanaethau Etholiadol
• Asiantaeth Trwyddedu Gyrwyr a Cherbydau
• Gwasanaeth Pasbort
• Gwasanaethau Oedolion
• Gwasanaeth Teleofal
Gellir cael rhagor o wybodaeth yn: www.gov.uk/tell-us-once
Beth sy’n digwydd nesaf?
Bydd y Cofrestrydd yn rhoi tystysgrif i chi (a elwir yn ffurflen werdd). Bydd y Trefnydd Angladdau angen hon er mwyn cael yr awdurdod i barhau gyda’r trefniadau ar gyfer yr angladd.
Bydd hefyd yn rhoi tystysgrif cofrestriad marwolaeth i chi; dylech ddarllen y wybodaeth ac oes unrhyw ran ohoni’n berthnasol, llenwch y dystysgrif a’i hanfon, neu fynd â hi’n bersonol, i’r swyddfa nawdd cymdeithasol.
Mae ffi i’w thalu am gopïau o’r dystysgrif (marwolaeth); bydd y Cofrestrydd yn eich cynghori yngl n â faint o gopïau y gallai fod eu hangen arnoch. Bydd angen y rhain ar gyfer banciau, cymdeithasau adeiladu, cwmnïau yswiriant, cyfreithwyr neu ar gyfer hawliadau pensiwn ac ati. Os oes eu hangen yn ddiweddarach fe fydd y ffi yn uwch.
Beth os oes angen i’m perthynas neu ffrind gael ei drosglwyddo/throsglwyddo y tu allan i Gymru neu
Loegr?
Os oes angen mynd â’r ymadawedig y tu allan i Gymru neu Loegr rhaid i rywun wneud cais i’r Crwner am ffurflen ‘Tu Allan i Gymru / Lloegr’. Gellir trefnu hyn drwy eich Llysgennad neu eich Trefnydd Angladdau. Bydd angen i chi hefyd gael tystysgrif ‘rhydd o haint’ y gall yr ysbyty neu feddyg teulu ei darparu.
Sut ydw i’n trefnu’r angladd?
Os yw eich perthynas neu ffrind wedi gwneud Ewyllys mae’n bwysig y caiff ei darllen cyn gynted â phosibl gan y gallai gynnwys gwybodaeth yngl n â’i ddymuniadau/dymuniadau.
Mae’n syniad da i gysylltu â Threfnydd Angladdau o’ch dewis cyn gynted â phosibl. Gellir dod o hyd i’r manylion ar y rhyngrwyd. Bydd yn rhoi amcanbris i chi a pheidiwch â bod ofn trafod ffyrdd i leihau’r gost a ddyfynnwyd. Efallai y bydd gennych yr hawl i gael cymorth gyda chostau angladd ac ar gyfer hyn bydd angen i chi gysylltu â’r Adran Nawdd Cymdeithasol leol.
Os ydych yn derbyn rhai o’r budd-daliadau canlynol efallai y bydd gennych hawl i Daliad Angladd Cronfa Gymdeithasol:
• Cymhorthdal Incwm
• Lwfans Ceisio Gwaith yn Seiliedig ar Incwm
• Lwfans Cyflogaeth a Chymorth yn Seiliedig ar Incwm
• Credyd Pensiwn
• Credyd Treth Gwaith sy’n cynnwys elfen anabledd neu anabledd difrifol
• Credyd Treth Plant ar gyfradd uwch na’r elfen teulu
• Budd-daliadau Tai
• Credyd Cynhwysol
Os oedd person a fu farw yn byw yn ardal Caerdydd, efallai y bydd ganddo/ganddi hawl i ‘Angladd Caerdydd’; gall y staff yn y Swyddfa Profedigaethau eich cynghori yngl n â pha drefnydd angladdau y byddai angen i chi gysylltu ag ef/hi i drafod hyn. Ffôn: 029 2074 2789.
Neu, gallwch gysylltu â Gwasanaethau Profedigaeth Caerdydd i gael cyngor defnyddiol am angladdau a hunan-drefnir. Nid oes yn rhaid i chi gael seremoni angladdol, defnyddio gweinidog crefyddol na threfnydd angladdau.
Os byddwch yn dewis trefnu’r angladd eich hun byddai adnoddau defnyddiol eraill yn cynnwys:
• Y Ganolfan Marwolaeth Naturiol - Ffôn: 01962 712690
• Gwasanaethau Profedigaeth Caerdydd - Ffôn: 029 2054 4820
Beth am yr Ystâd a’r Ewyllys?
Os ydych chi’n ysgutor ewyllys chi fydd yn gyfrifol am wneud yn si r bod yr hyn a ddywedir yn yr Ewyllys yn cael ei gyflawni.
Efallai y bydd angen i chi wneud cais am brofiant. Tystysgrif a roddir gan y llys yw profiant sy’n dweud bod Ewyllys yn ddilys ac y gall yr ysgutorion weinyddu’r ystâd.
Bydd y Ganolfan Cyngor ar Bopeth neu gyfreithiwr yn dweud wrthych beth sydd angen ei wneud. Gellir cysylltu â Chofrestrfa Brofiant Cymru ar 029 2047 4373.
Beth os yw’n marw heb Ewyllys?
Os bydd rhywun yn marw heb adael Ewyllys ddilys yna dywedwn ei fod ef neu hi wedi marw’n ddiewyllys. Mae angen cael
Grant Llythyrau Gweinyddu gan y Gofrestrfa Brofiant er mwyn gweinyddu’r ystâd. Y personau sydd â’r hawl i wneud cais am y Grant a’r personau sydd â’r hawl i elwa gan yr ystâd yw’r perthnasau agosaf mewn trefn sydd wedi’i phennu. Bydd y Ganolfan Cyngor ar Bopeth neu gyfreithiwr yn eich cynghori yngl n â beth sydd angen ei wneud. Gellir cysylltu â Chofrestrfa Brofiant Cymru ar 029 2047 4373.
Rhestr wirio derfynol o’r dogfennau a allai fod angen eu dychwelyd:
• Holl ddogfennau pensiwn, er enghraifft y cerdyn
• Offer GIG megis cadeiriau olwyn ac ati
• Trwydded yrru i’r DVLA, Abertawe
• Pasbort i’r swyddfa pasbort (gallwch ofyn iddo gael ei ddychwelyd i chi pan fydd wedi cael ei ganslo)
• Llyfrau a thocynnau llyfrgell
• Tocynnau tymor
• Cardiau aelodaeth cymdeithasau neu glybiau
• Offer sydd wedi’i rentu – setiau teledu, fideos ac ati
• Dogfennau cofrestru car er mwyn newid perchnogaeth
• Byddai angen dychwelyd Atwrneiaeth Arhosol/Barhaus cofrestredig i’r Swyddfa’r Gwarcheidwad Cyhoeddus ar gyfer ei ganslo
Pobl y gallech fod am eu hysbysu yn dilyn y farwolaeth:
• Cyflogwr
• Undeb Llafur
• Cymdeithas Adeiladu
• Cwmnïau Cerdyn Credyd
• Danfoniadau’r Post Brenhinol
• Swyddfa Nawdd Cymdeithasol
• Cwmnïau Cyfleustodau
• Cwmni Yswiriant bywyd
• Cwmni Yswiriant Car
• Athro plentyn neu berson ifanc
• Banc
• Adran Tai
• Landlord
• Siop Bapurau Newydd
• Dyn Llaeth
• Cyllid y Wlad
• Swyddfeydd y Cyngor
• Awdurdod Trwydded Deledu
• Pryd ar Glud ac ati
• Cwmnïau Rhentu
Detholiad o Rifau Ffôn a Gwefannau Cymorth/Gwybodaeth
Age UK Cymru www.ageuk.org.uk
Gwasanaeth Cwnsela Teuluoedd Asiaidd asianfamilycounselling.org
BACP (Cymdeithas Cwnsela a Seicotherapi Prydain): www.bacp.co.uk
Canolfan Cyngor Profedigaeth www.bereavementadvice.org
Sefydliad cenedlaethol ar gyfer yr oedrannus
Cwnsela dros y ffôn
Cyngor ar ddewis therapydd a rhestr o therapyddion achrededig
Cyngor pan fydd rhywun
yn marw (gwasanaeth ffôn am ddim)
Ffôn: 0800 169 2081
Ffôn: 020 8571 3933
Ffôn: 01455 883300
Ffôn: 0800 634 9494
Gwasanaethau Profedigaeth Caerdydd
Adran Caplaniaeth Bwrdd
Iechyd Prifysgol Caerdydd a’r Fro
Wedi’u lleoli yn Amlosgfa Thornhill; ar gael ar gyfer cyngor
Ar gael 9-5 Llun hyd Gwener ac mae’r tîm yn darparu
gwasanaethau ar-alw 24/7
Ffôn: 029 2054 4820
Ffôn: 029 2074 3230
Llinell Gymorth Marwolaeth Plentyn www.childdeathhelpline.org.uk
Gwasanaeth ffôn am ddim ar gyfer y rheini yr effeithir arnynt gan farwolaeth plentyn
Ffôn: 0800 282 986 ar gyfer ffonau symudol
Ffôn: 0808 800 6019
Canolfan Cyngor ar Bopeth www.citizensadvice.org.uk
Hosbis y Ddinas info@cityhospice.org.uk
Cyfeillion Tosturiol www.tcf.org.uk
Swyddfa’r Crwner (drwy Orsaf
Heddlu Canol Caerdydd)
Gwefan cynghori
Mae ystod o gefnogaeth ar gael yn cynnwys cwnsela unigol a gr p ar gyfer oedolion a phlant sydd wedi colli rhywun oedd wedi derbyn gofal yn Hosbis y Ddinas.
Rhieni mewn profedigaeth yn cynnig cefnogaeth i’r rheini sydd wedi cael profiad o blentyn o unrhyw oed yn marw
Yn dilyn marwolaeth annisgwyl, diesboniad
Ffôn: 029 2052 4158
Gofal mewn Galar Cruse (Caerdydd a’r Fro) www.cruse.org.uk
Hyrwyddo lles pobl sy’n dioddef profedigaeth a galluogi unrhyw un sy’n dioddef profedigaeth a achosir gan farwolaeth i ddeall eu galar ac ymdopi â’u colled
Ffôn: 0345 123 2304
Ffôn: 101 Os ydych chi’n galw allano Caerdyddffoniwch 01223 28101 os gwelwch yn dda
Ffôn: 029 2022 6166
Rhwydwaith Teuluoedd
Rhoddwyr
www.donorfamilynetwork.co.uk
ISSA (Cymdeithas Cymorth Cymdeithasol Ihsaan)
Gwasanaeth Cwnsela
Profedigaeth Iddewon
Prosiect Profedigaeth Pobl
Lesbiaidd a Hoyw
Ymddiriedolaeth Lullaby www.lullabytrust.org.uk
Cefnogaeth a gynhelir gan deuluoedd sy’n rhoddwyr ar gyfer teuluoedd sy’n rhoddwyr
Mae gwasanaethau cefnogaeth yn cynnwys cwnsela, cyfeillio, eiriolaeth, cyfryngu, caplaniaeth, addysg a gwybodaeth a chyngor
Gwasanaeth cwnsela
Llinell gymorth ar gyfer pobl lesbaidd, hoyw a deurywiol sydd wedi colli rhywun sy’n annwyl iddynt
Cefnogaeth yn dilyn marwolaeth babi yn sydyn neu’n annisgwyl
Ffôn: 0845 680 1954
Marie Curie www.mariecurie.org.uk
Gwybodaeth a gwasanaethau cefnogi
Ffôn: 029 2034 5294
Ffôn: 0208 951 3881
Ffôn: 0300 330 0630
Ffôn: 0808 802 6868
Ffôn: 0800 090 2309
Y Gymdeithas Camesgor www.miscarriageassociation.org. uk
Ar gael ar gyfer cefnogaeth a gwybodaeth yn dilyn marwolaeth babi (cyfnod beichiogrwydd hyd at 24 wythnos)
Llinell Gymorth Cymuned Fwslimaidd Gwasanaeth gwrando cyfrinachol, cymorth ymarferol a gwybodaeth
NAFD www.nafd.org.uk
Cofrestrfa Brofiant Cymru www.gov.uk/applying-for-probate
Samaritans www.samaritans.org
Cymdeithas Genedlaethol Trefnwyr Angladdau
Ffôn: 01924 200799
SANDS www.sands.org.uk
Goroeswyr Profedigaeth drwy Hunanladdiad www.uksobs.org
Llinell gymorth gyfrinachol ar agor 24 awr y dydd
Elusen Marwenedi-gaethau a Marwolaethau Newyddanedigion
Goroeswyr profedigaeth drwy hunanladdiad
Ffôn: 020 8904 8193
Ffôn: 0121 711 1343
Ffôn: 029 2047 4373
Ffôn: 116 123
Ffôn: 0808 164 3332
Ffôn: 0300 111 5065
WAY Widowed and Young www.widowedandyoung.org.uk
Gweddwon Cymru www.welshwidows.co.uk
Winston’s Wish www.winstonswish.org.uk
2 Wish Upon a Star www.2wish.org.uk
Gweddw ac ifanc - ar gyfer pobl o dan 50 oed
Cefnogaeth ar gyfer gw r a gwragedd gweddw o unrhyw oed
Elusen sy’n cynnig gwybodaeth a chefnogaeth i blant, pobl ifanc a’u
teuluoedd sydd wedi cael profedigaeth
’Wish upon a Star’ yn darparu cefnogaeth profedigaeth i deuluoedd sydd wedi colli plenty neu oedolyn ifanc 25oed ac iau yn sydyn ac yn drawmatig.
Ffôn: 07749 542 858
Ffôn: 0808 8020021
Tel: 01443 853125
Roedd y wybodaeth uchod yn gywir pan gafodd ei chyhoeddi.
Adborth Gwasanaeth Nyrsio Ardal
Rydym yn sylweddoli bod hon yn adeg anodd iawn i chi a’ch teulu ond fel sefydliad byddem yn gwerthfawrogi eich adborth, boed hwnnw’n dda neu’n ddrwg, gan y bydd yn ein helpu i ddarparu’r gwasanaeth gorau y gallwn.
Gallwch ddychwelyd y ffurflen hon, am ddim, i:
RHADBOST: RSSC-ELSC-RJAC
Er sylw: Gwasanaethau Profedigaeth, Profiad y Claf, Llawr Daear Uchaf Bloc C, Ysbyty Athrofaol Cymru, Parc Mynydd Bychan, Caerdydd CF14 4XW
1. A dderbyniodd eich perthynas neu ffrind ofal gan y gwasanaeth Nyrsio Ardal cyn iddo ef neu hi farw?
2. Pryd ddigwyddodd y farwolaeth?
3. Cyn y farwolaeth a gafodd eich anghenion eu diwallu gan: Feddygon
Nyrsys
Sylwadau:
4. O’n gwasanaethau, a oedd unrhyw beth oeddech chi’n teimlo oedd yn arbennig o ddefnyddiol yn ystod y cyfnod anodd hwn?
Oedd neu Nac oedd
Comments:
5. O’n gwasanaethau, a oedd unrhyw beth yr oeddech chi’n teimlo oedd yn arbennig o annefnyddiol yn ystod y cyfnod anodd hwn?
Oedd neu Nac oedd
Sylwadau:
Profedigaeth Cymunedol Dyddiad Adolygu: Medi 2026 Dyddiad Cyhoeddi: Medi 2024
The Health Board would like to thank RNS Publications for publishing this information and the following pages contain some features from services o ering their help at this time.
Whilst the Health Board is grateful of their support it does not endorse or recommend any of the services that they provide.
