Jak nakarmić psiego malucha, czyli co powinna zawierać karma dla szczeniąt?

Jak nakarmić psiego malucha,

czyli co powinna zawierać karma dla szczeniąt?

prof. dr hab. Piotr Ostaszewski

Zakład Biochemii i Dietetyki, Katedra Nauk Fizjologicznych Wydział Medycyny Weterynaryjnej, SGGW w Warszawie

Okres szczenięcy trwa u psa – w zależności od jego wielkości i rasy – od 6 do nawet 18–24 miesięcy. Jest on niezmiernie istotny dla rozwoju i przyszłego zdrowia pupila, bowiem to właśnie wtedy jego organizm, w tym szkielet i układ mięśniowy, intensywnie powiększa swoje rozmiary. Z tego powodu na tym etapie życia szczególnie ważne jest prawidłowe żywienie czworonoga, bowiem wszelkie popełnione błędy mogą przyczynić się do powstania poważnych wad rozwojowych. Jak zatem należy właściwie karmić młodego psa i jakich składników odżywczych nie może zabraknąć w jego misce?

Jakie szczególne potrzeby żywieniowe ma szczeniak?

Dieta oferowana szczenięciu w ciągu pierwszych sześciu miesięcy jego życia ma olbrzymi wpływ na rozwój organizmu psa. To, jak właściwie dobrane, jak zgodne z aktualną wiedzą będzie żywienie szczeniaka w tym okresie, odegra istotną rolę w dorosłym życiu psa i będzie gwarantem jego zdrowia i dobrego samopoczucia. O prawidłowym rozwoju szczeniąt decydują nie tylko czynniki genetyczne i środowiskowe, lecz także proponowana dieta. Nowo narodzone szczenięta są całkowicie zależne od matki zarówno pod względem opieki, jak i przyjmowanego pokarmu. Odruch ssania, z którym szczenięta przychodzą na świat, zanika między 6. a 8. tygodniem życia. Do 3.–4. tygodnia życia szczenięta są karmione wyłącznie mlekiem suki, a później, poza ssaniem matki, otrzymują także pokarmy inne niż mleko i preparaty mlekozastępcze. Tak rozpoczyna się okres odsadzania, który kończy się ok. 8. tygodnia życia, gdy szczenięta przestają być karmione mlekiem matki (tzw. odsadzenie dietetyczne). W tym czasie szczenięta opuszczają „dom rodzinny” i trafiają do nowych domów i opiekunów. Jest to odsadzenie behawioralne.

Z tego zestawienia widać wyraźnie, że w ciągu pierwszego miesiąca życia szczeniąt sporo uwagi należy poświęcić żywieniu matki w okresie laktacji. To, co otrzymuje karmiąca suka, ma olbrzymi wpływ na ilość i jakość pozyskiwanego mleka, a tym samym na kondycję szczeniąt, dla których mleko to jest, w pierwszych tygodniach życia, jedynym pokarmem. Laktacja u suki trwa najczęściej od 5 do 8 tygodni. Suki mają w tym czasie znacznie zwiększone zapotrzebowanie żywieniowe i ich apetyt wzrasta. Oprócz zwiększonej ilości energii, białka, tłuszczu i węglowodanów bardzo ważna jest podwyższona zawartość wapnia i fosforu. Niedobór wapnia w diecie suki może prowadzić do choroby zwanej tężyczką. Należy podkreślić, że karmy gotowe, komercyjne podawane sukom w okresie laktacji zawierają wystarczającą ilość wapnia i dlatego nie należy ich wzbogacać w dodatki zawierające ten pierwiastek, ponieważ jego nadmiar może prowadzić do uszkodzenia nerek. Po odsadzeniu bardzo istotne jest, aby żywienie szczeniąt było Dogvital_2020-10-27_cc copy.pdf 2020-10-27 21:22:16zbilansowane, tzn. odpowiadające bieżącym, związanym ze wzrostem i rozwojem potrzebom organizmu. Aby ograniczyć stres wywołany zmianą otoczenia, należy przez pierwsze 14 dni stosować tę samą dietę co u hodowcy/ poprzedniego opiekuna. Nagła zmiana żywienia może prowadzić do biegunki. Okres odsadzenia jest także bardzo ważny z uwagi na przypadające w tym czasie szczepienia ochronne. Wiadomo, że im lepsza ogólna kondycja rosnącego psa, tym silniejsza będzie odpowiedź układu immunologicznego. Liczba posiłków w ciągu dnia powinna się systematycznie zmniejszać wraz ze wzrostem szczeniaka. W okresie odsadzenia zalecane jest podawanie dziennej dawki w formie 4–5 porcji, a po pół roku karmienie 2–3 razy dziennie w zupełności wystarczy. Pokarm stosowany w żywieniu psów rosnących musi się charakteryzować wysoką wartością biologiczną i strawnością (powyżej 80%) oraz odpowiednią gęstością, tak aby zwierzęta otrzymywały odpowiednią ilość przyswajalnych składników pokarmowych bez przeciążania przewodu pokarmowego zbyt dużą ilością karmy.

Jak zbilansować dietę szczenięcia?

Rosnące szczenięta powinny otrzymywać taką ilość pokarmu, która pozwoli na prawidłowy rozwój szkieletu i tkanki mięśniowej oraz umożliwi optymalne tempo wzrostu dla psów określonej rasy. Przekarmianie zwierząt we wczesnym etapie życia może prowadzić do nadmiernej produkcji komórek tłuszczowych i do otyłości, widocznej szczególnie u psów dorosłych. Mówimy wtedy, że pies – przekarmiany w dzieciństwie – ma większą skłonność do odkładania tkanki tłuszczowej w swoim dorosłym życiu. Do 3.–4. tygodnia życia mleko suki lub preparat mlekozastępczy stanowią wyłączny pokarm noworodków. Potem można wzbogacać mleko pokarmem półpłynnym, który uzupełni zwiększone zapotrzebowanie intensywnie rosnących szczeniąt. Taką półpłynną karmę wprowadza się do diety szczeniąt stopniowo, rozpoczynając od bardzo małych ilości i sukcesywnie je zwiększając. Jako pierwszy pokarm półpłynny można

REKLAMA

z

podawać pełnoporcjowe karmy gotowe dla zwierząt, uprzednio namoczone w wodzie, lub też pokarm przygotowany przez opiekuna. Może to być gotowane, posiekane lub zmiksowane chude mięso, twaróg, gotowane żółtka jaj. Od 6.–8. tygodnia życia można przejść na pokarm stały (suchy lub mokry), który powinien odtąd stanowić jedyne źródło pożywienia. W żywieniu psów rosnących można stosować pełnoporcjowe, zbilansowane karmy komercyjne lub żywienie przygotowywane w domu. Jedzenie domowe jest trudniejsze w przygotowaniu, zajmuje więcej czasu i wymaga lepszego przygotowania merytorycznego; może być także bardziej kosztowne. Najważniejsze jest zbilansowanie energii i wszystkich składników pokarmowych – włączając w to witaminy i związki mineralne. W przypadku karm gotowych należy oferować szczenięciu karmy dla niego przeznaczone, ponieważ karma dla psów dorosłych może się okazać niedoborowa dla młodego, rosnącego psa. U psów rosnących zapotrzebowanie na energię jest wyższe niż u psów dorosłych i w znaczącym stopniu zależy od wielkości (rasy) psa. Jest to spowodowane zużyciem energii nie tylko na potrzeby bytowe, lecz także na budowę nowych tkanek. Dzienne zapotrzebowanie na energię metaboliczną (DER) można wyliczyć na podstawie masy metabolicznej, czyli masy ciała w kilogramach podniesionej do potęgi 0,75. W obliczeniach uwzględnia się zapotrzebowanie spoczynkowe (RER), a także wiek, aktywność i stan fizjologiczny zwierzęcia. Zapotrzebowanie na energię dostarczoną z pokarmem w przeliczeniu na kilogram masy metabolicznej systematycznie maleje wraz z wiekiem, natomiast ogólna pula potrzebnej energii rośnie z uwagi na zwiększającą się masę ciała rosnącego szczeniaka. Rasy miniaturowe i małe dużo szybciej osiągają masę ciała dorosłego osobnika (około 8.–10. miesiąc życia) w porównaniu z rasami dużymi i olbrzymimi, które rosną do 18.–24. miesiąca życia. Interesujące są obserwacje ostatnich lat przeprowadzone przez naukowców niemieckich. Otóż badając liczną populację rosnących psów ras małych i dużych, wykazano, że dotychczas stosowane normy kaloryczne opracowane przez NRC (National Research Council) i powszechnie rekomendowane przez firmy produkujące karmy dla psów są zawyżone o około 20% w stosunku do potrzeb. Obniżenie zalecanych ilości energii metabolicznej do 80% nie wpłynęło w żaden negatywny sposób na tempo wzrostu szczeniaków, natomiast istotnie zmniejszyło u nich ryzyko nadwagi.

Jakie składniki odżywcze są szczególnie istotne?

U szczeniąt bardzo ważne jest uwzględnienie potrzeb żywieniowych psów w zależności od ich wieku. Psy, szczególnie ras dużych i szybko rosnących, np. labradory, golden retrivery, wilczarze, potrzebują znacznie więcej białka, witamin i składników mineralnych w porównaniu z rasami małymi, typu jamnik czy foksterier. W przypadku szczeniąt dużych ras, które w ciągu pierwszego roku życia zwiększają swoją masę ciała nawet ponad stukrotnie (masa urodzeniowa 200–300 g, a po roku nawet 30–40 kg), jest bardzo trudno w warunkach domowych odpowiednio zbilansować ilość podawanego pokarmu, zwłaszcza bez dodatku suplementów. Karmienie wyłącznie gotowanym jedzeniem może prowadzić do niedoborów żywieniowych, które mogą się objawiać zwiększoną podatnością na dysplazję, różnego rodzaju kulawizny czy krzywicę. Niestety, nadal niektórzy opiekunowie zwierząt wierzą tylko w pokarm własnoręcznie przygotowany w warunkach domowych. W takiej sytuacji psu trzeba zapewnić dobre źródło białka, czyli mięso (indyk, kaczka, kurczak, względnie wołowina, jagnięcina, ryby), oraz węglowodany, tzw. wypełniacze (ryż, kasza). Z tłuszczów podajemy oleje jadalne, z których najlepiej przyswajane przez rosnącego szczeniaka są: olej z pestek winogron, słonecznikowy, ewentualnie rzepakowy. Podajemy również włókno strawne i witaminy zawarte w warzywach i w mniejszym stopniu w owocach. Dodatkowo do jedzenia można dodawać 1–3 razy na tydzień twaróg półtłusty, a także jeśli to możliwe, chrząstki z kości udowych – cielęcych, wołowych lub indyczych. Stanowią one naturalne źródło wapnia. Zdecydowanie bardziej bezpieczna i wygodniejsza do stosowania jest gotowa dieta komercyjna przeznaczona dla szczeniąt. Jej stosowanie zgodnie z zaleceniami producenta, zwłaszcza u szczeniąt ras dużych, gwarantuje odpowiednią ilość przyswajalnych składników pokarmowych bez obciążania przewodu pokarmowego zbyt dużą ilością karmy. U psów rosnących bilans azotowy powinien być dodatni, ponieważ procesy anaboliczne przeważają nad katabolicznymi. Obliczając zapotrzebowanie na białko, należy zawsze pamiętać o zachowaniu odpowiedniego stosunku do energii. Jest to ważne w diecie psów rosnących, której kaloryczność powinna być wysoka, a co za tym idzie, również zawartość białka musi być odpowiednio duża. Dla szczeniąt ras olbrzymich białko powinno stanowić 22–32% suchej masy, a dla szczeniąt pozostałych mniejszych ras powyżej 29%. W typowych karmach wysokiej jakości dla zwierząt znajduje się 26–30% białka i 3700–4200 kcal/kg. Tłuszcze są także niezbędne w diecie szczeniaka. Dostarczają one prawie 2,5 razy więcej energii niż białka i węglowodany. Według przyjętych norm minimalne zapotrzebowanie na tłuszcz wynosi 8,5 g/100 g s.m. karmy. Konieczna jest także podaż wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, przede wszystkim z rodziny omega-3. Olej rybi jest szczególnie bogaty w takie kwasy (DHA i EPA) i dlatego zalecana jest suplementacja tym olejem, jeśli nie ma go w składzie karmy. Nadmiar nienasyconych kwasów tłuszczowych z rodziny n-3 nie jest niebezpieczny dla zdrowia, ale może prowadzić do niedoboru witaminy E, dlatego przy dużej podaży kwasów tłuszczowych wskazane jest podawanie witamin o działaniu przeciwutleniającym (A, C, E) oraz selenu. Natomiast należy unikać zbytniej podaży kwasów z rodziny n-6. Istnieją prace wskazujące, że kwasy te podawane w nadmiarze mogą sprzyjać powstawaniu nowotworów. Nie zostało jak dotąd precyzyjnie określone zapotrzebowane na węglowodany u szczeniąt. Przyjmuje się, że maksymalna zawartość węglowodanów w karmie dla rosnących psów nie powinna przekraczać 60%. Glikozaminoglikany (glukozamina, kwas hialuronowy, siarczan chondroityny) uczestniczą w syntezie

Tomasz Uhlenberg

Marketing, Beaphar Polska Sp. z o.o. www.beaphar.com

Każdy z nas jest zachwycony, gdy weźmie pod opiekę małe zwierzę: kociaka, świnkę morską, królika lub szczeniaka. W przypadku szczeniąt wiadomo, że jeśli nie jest ono przy matce, należy podawać mu od narodzin mleko zastępcze za pomocą butelki. Polecamy znane mleko Lactol z zestawem do karmienia Nursing Set. Po około kilku tygodniach każdy dokonuje zakupu karmy, która powinna dostarczać dużą ilość minerałów i składników odżywczych. W naszej firmie nie posiadamy typowej karmy dla psa, ale do niej można dodawać nasz produkt Doggy’s Junior, czyli przysmak w postaci serduszek dla szczeniąt od 6. tygodnia życia, które zawierają witaminy i minerały niezbędne do prawidłowego rozwoju młodego organizmu. Dodatkowo można podawać pastę „Junior Paste”, która ma podwójne działanie: żółty kolor zawiera wszelkie niezbędne dla psa witaminy i minerały, a brązowy – mleko, wapń, L-karnitynę i minerały niezbędne dla zdrowych kości, zębów i mięśni. Oprócz tych produktów można również podawać Irish cal, który dostarcza podstawowe składniki budulcowe niezbędne do wykształcenia zdrowych i silnych kości oraz zębów. Dostarcza również magnez, witaminy z grupy B oraz wysokiej jakości minerały stanowiące źródło wapnia i fosforu.

chrząstki i mazi stawowej. Powinny być dodawane do karm, oferowanych zwłaszcza szybko rosnącym szczeniętom ras dużych i olbrzymich. Zalecana zawartość włókna w karmie dla szczeniąt powinna wynosić około 5%. Prawidłowa zawartość wapnia w pokarmie ma szczególne znaczenie dla zdrowia zwierząt ras dużych i olbrzymich. Nadmiar tego pierwiastka może prowadzić do zaburzeń klinicznych wynikających z opóźnionego dojrzewania szkieletu i wzrostu kości na długość. Natomiast u szczeniąt ras małych nadmiar wapnia w diecie nie jest tak niebezpieczny dla zdrowia, ponieważ tylko nieznacznie zmienia strukturę kości, nie wywołując objawów klinicznych.

Na czym najlepiej oprzeć żywienie szczenięcia?

Żywienie szczeniąt stanowi dla hodowcy/ opiekuna nie lada wyzwanie. Obserwujemy ścisły związek między jakością żywienia psa w okresie wzrostu a zapadalnością na choroby i jakością życia w wieku dojrzałym. Dieta ma podstawowy wpływ na prawidłowy rozwój zwierzęcia i na jego zdrowie, dba o odporność, wpływa na tempo wzrostu. Decydując się na określoną dietę dla szczeniaka, powinniśmy uwzględnić: docelową masę ciała zwierzęcia, jego rasę, szybkość wzrostu oraz ilość i rodzaj aktywności fizycznej. Rosnącemu psu możemy zaoferować albo pełnoporcjowe, zbilansowane karmy gotowe, albo żywienie domowe. To drugie jest zdecydowanie trudniejsze, bardziej pracochłonne i wymaga lepszego przygotowania merytorycznego, a nierzadko także wyższych nakładów finansowych. Bardzo ważne jest dobre zbilansowanie energii i wszystkich składników pokarmowych – w tym witamin i związków mineralnych, a szczególnie wapnia. Dieta BARF. Wielu hodowców stosuje z powodzeniem dietę BARF. Do około 4. tygodnia życia szczenięta w każdym miocie żywią się wyłącznie mlekiem matki, natomiast później wprowadzany jest jeden posiłek w ciągu dnia oparty na mielonym lub drobno posiekanym mięsie drobiowym czy cielęcym. Ważnym składnikiem diety są tzw. kości mięsne (na przykład szyje indycze, skrzydełka kurze), które podaje się po kilku dniach od wprowadzenia mięsa. Są one ważnym źródłem wapnia, a ponadto doskonałym gryzakiem zaspokajającym naturalną potrzebę gryzienia u szczeniąt. W momencie odsadzenia przypadającym najczęściej na 8. tydzień szczenięta otrzymują już tylko posiłki mięsne wzbogacone o części kostno-chrzęstne. Dalsze karmienie dietą BARF zależy od nowego opiekuna. Do ukończenia 6. miesiąca rosnący pies powinien otrzymywać dziennie trzy posiłki składające się z mięsa i wzbogacone kośćmi oraz jeden posiłek warzywno-owocowy. Później liczbę posiłków w ciągu dnia można zredukować do dwóch mięsno-kostnych i jednego warzywno-owocowego. Klasyczna dieta BARF powinna zawierać 80% produktów pochodzenia zwierzęcego (w tym kości 15%) oraz 20% warzyw z domieszką owoców. Dieta wegeteriańska. Pies zaliczany jest do względnych mięsożerców. Powstaje zatem pytanie, czy

W żywieniu psów rosnących najważniejsze jest zbilansowanie energii i wszystkich składników pokarmowych – włączając w to witaminy i związki mineralne. W przypadku karm gotowych należy oferować szczenięciu karmy dla niego przeznaczone, ponieważ karma dla psów dorosłych może się okazać niedoborowa dla młodego, rosnącego psa.

Zdecydowanie bardziej bezpieczna i wygodniejsza do stosowania jest gotowa dieta komercyjna przeznaczona dla szczeniąt. Jej stosowanie zgodnie z zaleceniami producenta, zwłaszcza u szczeniąt ras dużych, gwarantuje odpowiednią ilość przyswajalnych składników pokarmowych bez obciążania przewodu pokarmowego zbyt dużą ilością karmy.

dieta wegeteriańska kompletnie pozbawiona mięsa mu nie zaszkodzi. W przejściu na dietę wegetariańską największym wyzwaniem jest zaspokojenie zapotrzebowania na białko. Głównie chodzi tu o dostarczenie organizmowi psa wszystkich niezbędnych aminokwasów obecnych w białku zwierzęcym. Istnieje możliwość takiego zbilansowania pokarmów roślinnych, aby wszystkie aminokwasy były dostarczane psu w odpowiednich proporcjach, jednak wymaga to łączenia różnych składników roślinnych w ściśle odmierzonych ilościach. Najczęściej wykorzystywane są tu soja, kukurydza i groch, które odpowiednio połączone z powodzeniem naśladują białko zwierzęce. Zalecane jest także podawanie siemienia lnianego jako źródła kwasów tłuszczowych omega-3 oraz przetworzonej dyni czy marchwi stanowiących cenne źródło witamin i związków mineralnych. O ile dieta wegeteriańska może być w miarę bezpiecznie stosowana u psów dorosłych, o tyle już u szczeniąt, suk ciężarnych i karmiących jej stosowanie jest trudne i pociąga za sobą sporo niebezpieczeństw. Dlatego osobiście odradzam tę dietę dla szczeniąt. Jeśli jednak ktoś bardzo chce ją stosować, namawiam, aby poczekał, aż pies dorośnie.

Jakich błędów unikać?

Należy pamiętać, że sposób odżywiania szczenięcia w ciągu pierwszych trzech miesięcy życia ma duży wpływ na upodobania żywieniowe dorosłego psa. Można powiedzieć, że w ciągu pierwszych kilkunastu miesięcy „programujemy” jego ulubiony jadłospis na całe dorosłe życie. Gdy mamy do czynienia z licznymi miotami, co zdarza się często u ras dużych i olbrzymich, istnieje możliwość niewystarczającego wytwarzania mleka przez sukę. Jeśli szczenię w ciągu pierwszych 24–48 godzin życia zmniejsza swoją masę ciała lub nie przybiera w ciągu 48–72 godzin, należy je sztucznie dokarmiać. W takich sytuacjach należy rozpocząć dożywianie szczeniąt preparatami mlekozastępczymi, nie rezygnując z karmienia przez sukę. Szczeniętom nie należy podawać zbyt dużo węglowodanów. Ich zbyt wysoka zawartość w karmie może prowadzić do nadmiernej podaży energii, która w przypadku psów, zwłaszcza ras olbrzymich, szybko rosnących, staje się przyczyną nieprawidłowości w rozwoju szkieletu. Nadmiar energii pochodzącej z węglowodanów może prowadzić do niedoboru białka, co jest potencjalną przyczyną opóźnionego wzrostu, spadku odporności i zaburzeń w regeneracji tkanek. Po odsadzeniu szczeniętom nie wolno podawać mleka, ponieważ spada u nich gwałtownie aktywność laktazy i cukier mlekowy, nie mogąc być trawiony, ulega fermentacji, co prowadzi do biegunek. Częstym błędem jest przekarmianie szczeniąt, zwłaszcza ras szybko rosnących, oraz podawanie im zbyt dużej ilości wapnia w diecie. Prowadzi to nie tylko do zbyt szybkiego wzrostu, lecz stanowi także nadmierne obciążenie dla rozwijających się, nie w pełni jeszcze skostniałych stawów. Objawem towarzyszącym jest nadwaga i otyłość u tych zwierząt. W świetle ostatnich badań zmniejszenie dziennej racji żywieniowej nawet o 20% nie odbija się niekorzystnie na zdrowiu zwierzęcia, natomiast pozwala na zachowanie dotychczasowego tempa wzrostu i znacząco ogranicza ryzyko otyłości, zwłaszcza w wieku późniejszym.