Äðàãà Þëèàíà, Èñêàø îò ìåí äà òè íàïèøà êàêâî ìèñëÿ çà îíîâà, êîåòî ñòàâà â Èðàê. Íàé-ëåñíîòî áè áèëî äà òè îòãîâîðÿ, ÷å îíîâà, êîåòî å òàì ìè å òâúðäå äàëå÷íî èëè äà ñå èçìúêíà ñ íÿêîé è äðóã êóïåøêè ëàô. Íî ïîíåæå îíîâà, êîåòî ñòàâà ìè ñå ñòðóâà ÿêî ñâúðçàíî ñ íàøàòà ñîáñòâåíà èñòîðè÷åñêà ñúäáà ùå òè íàïèøà êàêâî èñòèíñêè ìå âúëíóâà â òàçè ñèòóàöèÿ, ìåí, áúëãàðèíà. Êàçàíî å âúâ Âåõòèÿ çàâåò (Ëåâèò, ãëàâà 24): “Êîéòî óáèå ñêîò äà îòäàäå æèâîòíî çà æèâîòíî. È êîéòî íàïðàâè ïîâðåæäåíèå íà áëèæíèÿ ñè, êàêòî å íàïðàâèë òàêà äà ñå íàïðàâè è íåìó: ñòðîøåíî çà ñòðîøåíî, îêî çà îêî, çúá çà çúá, êîéòî óáèå ÷åëîâåê, äà ñå óìúðòâè è òîé. Åäíà ñúäáà ùå èìàò...” Çíàì, ÷å äíåñ çàâåòúò ñå íàðè÷à Ñòàð, à íå Âåõò, íî ìîÿòà Áèáëèÿ å èçäàäåíà â òóðñêî âðåìå. Êóïèë ÿ å ïðàäÿäî ìè îò Öàðèãðàä, êàòî ñå âðúùàë îò çàòî÷åíèå â Äèàðáåêèð ïðåç 1878. Çàòî÷èëè ãî, çàùîòî â 1877 â êðú÷ìàòà ìó (äÿäî áèë çàìîæåí ÷îâåê, ÷îðáàäæèÿ) êëèåíòè îáñúæäàëè îòêúäå ðóñíàöèòå ùå ìèíàò Äóíàâà. Ñòàíàë åäèí îò ïèÿ÷èòå, îòèøúë â êîíàêà è èçäàë, ÷å â êðú÷ìàòà íà ÷îáàí Èâàí ñòàâàò àíòèïðàâèòåëñòâåíè çàâåðè. Òúé äÿäî ñå ïðåâúðíàë îò ïî÷òåí ïîäàíèê íà Èìïåðèÿòà â ïîáîðíèê ñðåùó íåÿ. Âúðíàë ñå îò çàòî÷åíèåòî ïî ñèëàòà íà àìíèñòèÿòà çà ïîëèòè÷åñêè çàòâîðíèöè, ïðèåòà ñëåä Ñàí Ñòåôàíñêèÿ ìèðåí äîãîâîð. Îòòóê äî êðàÿ íà æèâîòà ñè òîé íå äàâàë äóìà äà ñå èçäóìà â êúùàòà ìó çà ïîëèòèêà. “Ïîëèòèêàòà”, êàçâàë òîé, “å ãèðèç÷èéñêà ðàáîòà!” (ãèðèç ïî îíîâà âðåìå ñå íàðè÷àëè ÿìèòå íà êëîçåòèòå è çà ÷èñòåíåòî èì ñå íàåìàëè ñïåöèàëíè õîðà - ãèðèç÷èè) . Òúé òîé èçðàçÿâàë îòíîøåíèåòî ñè êúì ïîëèòè÷åñêàòà êëàñà. Äîãäå áèë æèâ íàìèðàë êóñóðè íà ñâîáîäíà Áúëãàðèÿ è âñè÷êèòå ñïîðåä íåãî êîðåíåëè â íà÷èíà, ïî êîéòî ñòàíàëî Îñâîáîæäåíèåòî - ïî ïðèíóäà îòâúí, à íå ïî óáåæäåíèå îòâúòðå. Ïðàäÿäî áèë óáåäåí åâîëþöèîíèñò, ìàêàð äà 18 ÎÁÅÊÒÈÂ
íå å çíàåë òàÿ äóìà è ïîçíàíèåòî ìó çà ñâåòà äà áèëî åìïèðè÷íî è äà ñå îïèðàëî íà çäðàâèÿ ìó áàëêàíñêè óñåò è íà ÷åòåíåòî íà Áèáëèÿòà. Êàòî ñè ïîìèñëÿ: âñåêè ïúò, êîãàòî çäðàâèòå äÿäîâè ïðèíöèïè ñà áèëè íàðóøàâàíè, ÷îâåöèòå ñà ïàòèëè: Ðàçðóøèõà Îñìàíñêàòà èìïåðèÿ è ðàçäåëèõà áúëãàðèòå íà òðè. Ïîâå÷å îò ñòî ãîäèíè òîçè êîíôëèêò ÿäå äóøàòà íà íàðîäà íè îòâúòðå. Ïðåñëåäâàõìå “íàöèîíàëíèÿ èäåàë”, ïðåñëåäâàõìå ãî è êîëêîòî ïî-âèñîêî ñå èçêà÷âàõìå êúì íåãî, òîëêîâà ïî-äúëáîêî ïðîïàäàõìå. Âåëèêèòå ñèëè ñúçäàäîõà Þãîñëàâèÿ, çà äà ðåãóëèðàò áàëêàíñêèòå ïðîáëåìè. Îêàçà ñå, ÷å ñà ñúøèëè åäèí ïîëèòè÷åñêè Ôðàíêåíùàéí, êîéòî çà ìàëêî ùåøå äà èçÿäå ñîáñòâåíèòå ñè ñúçäàòåëè. Ãîðáà÷îâ ïîäàðè íà íàðîäà ïåðåñòðîéêà, îêàçà ñå, ÷å òîé ñè èñêà äèêòàòóðàòà. Ñåãà çîðëåì òèêàò ñâîáîäàòà íà èðàê÷àíèòå, òå ñå îïúâàò, êàòî ÷å íå ñâîáîäà èì ñëàãàò íà òðàïåçàòà, à ñâèíñêî. Äíåñ âñè÷êè ñå íàäÿâàò íà èçáîðèòå, êîèòî ùå ñå ïðîâåäàò â Èðàê è äúðæàâàòà èì îò ñàìî ñåáå ñè ùå ñå ïðåâúðíå â äåìîêðàöèÿ, íîñèòåë íà çàïàäíîåâðîïåéñêèòå öåííîñòè. Ñèòóàöèÿòà íàïîìíÿ âðåìåòî ñëåä Âòîðàòà ñâåòîâíà âîéíà, êîãàòî â èçòî÷íàòà ÷àñò íà Åâðîïà íàñòúïè âðåìåòî (ïðîùàâàé çà îêñèìîðîíà!) íà “äèêòàòóðàòà íà íàðîäíèòå äåìîêðàöèè”.  òåçè ñòðàíè ñå ïðîâåæäàõà èçáîðè, ñìåíÿõà ñå ïîëèòè÷åñêè ñèñòåìè, ìîíàðñè ñè îòèâàõà... âñå ñ íàðîäíèÿ âîò. Çàïàäíèÿò ñâÿò ãëåäàøå òåçè èçáîðíè ôàðñîâå è ìîðàëèçàòîðñêè êëàòåøå ãëàâà, êàòî ÷å íÿêîé äðóã áå âèíîâåí çà ñúäáàòà íà ïîëîâèí Åâðîïà. Äàòàòà íà èçáîðèòå â Èðàê íÿìà äà ïðîìåíè íèùî. Âúïðåêè ÷å ùå áúäå íàðå÷åíà “èñòîðè÷åñêà”, “ïðåäåëíà” è “íîâî íà÷àëî”. Çíàåì, ÷å êîëêîòî å ïî-ãóçåí åäèí ðåæèì, òîëêîâà ïî-ãðúìêè ôîðìóëèðîâêè èçáèðà, çà äà ñå îõàðàêòåðèçèðà. Ñåãà ãóçíèòå ñìå ñàìèòå íèå, çàùîòî ó÷àñòâàìå â óçàêîíÿâàíåòî íà ìèðåí ïðîöåñ, çàïî÷íàë ñ íàñèëèå. Êëàòèì ãëàâà ìîðàëèçàòîðñêè (íàëè ñìå íà çàïàä îò Èðàê, ñèðå÷ èçïîâÿäâàìå çàïàäíèòå öåííîñòè) è ñå ÷óäèì, ÷å òå íå ùàò ñâîáîäà è äåìîêðàöèÿ. Âñå åäíî ÷óâàì ãëàñà íà ïðàäÿäî ìè, êîéòî êàçâàë: “Ïîäàðåíàòà ñâîáîäà íàãàð÷à, à îíàÿ, êîÿòî èçêàðàø ñúñ ñîáñòâåíèòå ðúöå å - ïðúñòèòå ñè äà îáëèæåø”. Òîé ãî êàçàë ïî ïîâîä áúëãàðñêîòî îñâîáîæäåíèå, àìà ìàé ìîæå äà ãî îòíåñåì è êúì îíîâà, êîåòî ñå ñëó÷âà ïî ñâåòà äíåñ, à íèå àêòèâíî ó÷àñòâàìå â íåãî. Íàëè òè êàçàõ, ÷å äÿäî ìè áåøå ìúäúð ÷îâåê - “...êîéòî íàïðàâè ïîâðåæäåíèå íà áëèæíèÿ ñè, êàêòî å íàïðàâèë - òàêà äà ñå íàïðàâè è íåìó...” Êàêâî äà äîáàâÿ - êàçàíî å ïðåäè òîëêîâà ãîäèíè. Ñîôèÿ, 25 ÿíóàðè 2005 ã.
Ñ óâàæåíèå: Ñâåòîñëàâ Îâ÷àðîâ