Ñëåä çàëåçà íà ìèòà "Åâðîïà" Êðàñèìèð ÊÚÍÅÂ
Î
ò ñàìîòî íà÷àëî íà ïðîöåñà íà ïðèñúåäèíÿâàíå íà Áúëãàðèÿ êúì Åâðîïåéñêèÿ ñúþç ìíîãî õîðà è ó íàñ, è â ÷óæáèíà çàïî÷íàõà äà ñè çàäàâàò âúïðîñè îò òèïà: Êàê å âúçìîæíî äà ñå ïðèñúåäèíè êúì êëóáà íà íàé-áîãàòèòå è íàé-õóìàííèòå åäíà ñòðàíà, â êîÿòî ðîìèòå, åäíà äåñåòà îò íåéíîòî íàñåëåíèå, æèâåÿò â óñëîâèÿ, êîèòî ñà êàòî òåçè íà õîðàòà îò òðåòèÿ ñâÿò; â êîÿòî òå ñå òðåòèðàò ïî-ëîøî, îòêîëêîòî êîëîíèçàòîðèòå òðåòèðàõà ïîä÷èíåíèòå èì íàðîäè; â êîÿòî àíòèðîìñêèÿò ðàñèçúì ñå ëåå íåîáåçïîêîÿâàí â íàé-ìàñîâèòå ìåäèè è îò óñòàòà íà ïîïóëÿðíè ïîëèòèöè è îáùåñòâåíèöè? Òúêìî â ïðåäïðèñúåäèíèòåëíèÿ ïåðèîä Åâðîïåéñêèÿò ñúä ïî ïðàâàòà íà ÷îâåêà â Ñòðàñáóðã îáÿâè ñâîèòå ðåøåíèÿ ïî äåëàòà Âåëèêîâà ñðåùó Áúëãàðèÿ, Àíãåëîâà ñðåùó Áúëãàðèÿ, Íà÷îâà ñðåùó Áúëãàðèÿ.  òÿõ åâðîïåéöèòå ïðî÷åòîõà êàê áúëãàðñêè ïîëèöàè óáèâàò ðîìè ïî-áåçíàêàçàíî, îòêîëêîòî ëîâöèòå-áðàêîíèåðè óáèâàò çàéöè. Ïúðâîòî áúëãàðñêî ïðàâèòåëñòâî, êîåòî âçå ðåøåíèå Áúëãàðèÿ äà ïîäàäå ìîëáà çà ÷ëåíñòâî â Åâðîïåéñêèÿ ñúþç, áå òîâà íà Æàí Âèäåíîâ. Òîâà ñòàíà ïðåç äåêåìâðè 1995 ã. Òî áå ïîñëåäâàíî îò ðåøåíèå íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå â ïîäêðåïà íà ìîëáàòà. Òÿ îáà÷å îñòàíà íà ïðàêòèêà çàêëþ÷åíà â áðþêñåëñêèòå ÷åêìåäæåòà - ïðåç þëè 1997 ã. Åâðîïåéñêàòà êîìèñèÿ îïðåäåëè Áúëãàðèÿ êàòî ñòðàíà, êîÿòî íå å äîñòàòú÷íî ãîòîâà çà ïðîöåñà íà ïðèñúåäèíÿâàíå. Îôèöèàëíî ðåøåíèåòî äà ñå çàïî÷íàò ïðåãîâîðè çà ïðèñúåäèíÿâàíå íà íàøàòà ñòðàíà êúì Åâðîñúþçà áå âçåòî åäâà ïðåç äåêåìâðè 1999 ã. íà Åâðîïåéñêèÿ ñúâåò â Õåëçèíêè. Äîòîãàâà Åâðîïåéñêàòà êîìèñèÿ áå ïîäãîòâèëà è ïóáëèêóâàëà äâà äîêëàäà çà íàïðåäúêà íà Áúëãàðèÿ â ïðîöåñà íà ïðèñúåäèíÿâàíå. Îùå â ïúðâèÿ îò òÿõ, îò íîåìâðè 1998 ã., ñå îòáåëÿçâà: "Ïðîäúëæàâà äèñêðèìèíàöèÿòà íà ðîìèòå âúâ âñè÷êè îáëàñòè íà ñîöèàëíèÿ æèâîò (îáðàçîâàíèå, òðóäîâà çàåòîñò, æèëèùíî íàñòàíÿâàíå, ñîöèàëíà ñèãóðíîñò è çäðàâåîïàçâàíå)..." Òàçè êîíñòàòàöèÿ ïîä åäíà èëè äðóãà ôîðìà ïðèñúñòâà âúâ âñè÷êè ñëåäâàùè ãîäèøíè äîêëàäè.  Ðåäîâíèÿ äîêëàä îò 2000 ã. Åâðîïåéñêàòà êîìèñèÿ ïðåïîðú÷âà ïî îòíîøåíèå íà ðîìèòå: "Ìíîãî óñèëèÿ è ñðåäñòâà ùå ñå èçèñêâàò, çà äà ñå ïðîìåíè ïîëîæåíèåòî ñ äèñêðèìèíàöèÿòà, ëîøèòå óñëîâèÿ íà æèâîò, èêîíîìè÷åñêèòå òðóäíîñòè, õðîíè÷íàòà áåçðàáîòèöà, ëîøîòî çäðàâåîïàçâàíå, óæàñÿâàùèòå æèëèùíè óñëîâèÿ è ëèïñàòà íà åôåêòèâåí äîñòúï äî îáðàçîâàíèå." Âñè÷êè äîêëàäè îòáåëÿçâàò íå ñàìî ïðîáëåìèòå ñ ïîëîæåíèåòî íà ðîìèòå èçîáùî, íî è ïðîáëåìèòå íà ñïåöèôè÷íè ãðóïè ñðåä òÿõ. Òàêà íàïðèìåð â Ðåäîâíèÿ äîêëàä îò 2003 ã. ÷åòåì çà ðîìñêèòå äåöà: "Ðîìñêèòå äåöà ñà îñîáåíî ðèñêîâà ãðóïà, ñ íèâî íà ñìúðòíîñò îêîëî 6 ïúòè ïî-
âèñîêî îò ñðåäíîòî çà ñòðàíàòà. Ðîìñêèòå äåöà èìàò è íàé-âèñîê ïðîöåíò íà îòïàäàíå îò ó÷èëèùå è íèâîòî íà îáðàçîâàíèå ñðåä ðîìèòå å äðàìàòè÷íî íèñêî. Ìíîãî ðîìè âñå îùå æèâåÿò â ñåãðåãèðàíè ðàéîíè, êúäåòî èìà ðîìñêè ó÷èëèùà è òå ðÿäêî ñà ñìåñåíè ñ íå-ðîìè. Ïðîäúëæàâà äà ñúùåñòâóâà äèñêðèìèíàöèÿ â îáðàçîâàíèåòî, çàåòîñòòà, äîñòúïà äî çäðàâíî îáñëóæâàíå è äî îáùåñòâåíè óñëóãè." Êàòî öÿëî äîêëàäèòå íà Åâðîïåéñêàòà êîìèñèÿ íå ñà âúðõúò íà ïðîôåñèîíàëèçìà â ïðàâîçàùèòíèÿ ìîíèòîðèíã.  òÿõ èìà ãðåøêè, ïðàçíîòè, íåàäåêâàòíè îöåíêè è ëèïñà íà ïðîìèñëåíà ìåòîäîëîãèÿ çà íàáëþäåíèå íà ïîëîæåíèåòî ñ ïðàâàòà íà ÷îâåêà â Áúëãàðèÿ. Ïî îòíîøåíèå íà ïîëîæåíèåòî íà ðîìèòå îáà÷å òå ñúäúðæàò îáùî-âçåòî âåðíè, ìàêàð è íåâèíàãè äîñòàòú÷íî îáõâàòíè íàáëþäåíèÿ è îöåíêè. Âúïðåêè ñúçäàâàíîòî ó íàñ ñ ïðîïàãàíäíà öåë óáåæäåíèå, ÷å ïðàâèòåëñòâåíàòà è åâðîïåéñêàòà ïîëèòèêà ñà â ïúëíà õàðìîíèÿ, â äåéñòâèòåëíîñò áúëãàðñêèòå âëàñòè íèêîãà íå ñïîäåëèõà îöåíêèòå íà Åâðîïåéñêàòà êîìèñèÿ çà äèñêðèìèíàöèÿòà ñïðÿìî ðîìèòå. Âÿðíî, â ïðàâèòåëñòâåíàòà Ðàìêîâà ïðîãðàìà çà ðàâíîïðàâíî èíòåãðèðàíå íà ðîìèòå â áúëãàðñêîòî îáùåñòâî ñå êàçâà, ÷å äèñêðèìèíàöèÿòà ñïðÿìî òÿõ å ñåðèîçåí ïðîáëåì. Íî ñàìàòà Ðàìêîâà ïðîãðàìà ïðîëåæà äîñòà âðåìå â ÷åêìåäæåòàòà íà áúëãàðñêèòå áþðîêðàòè, îñâåí êîãàòî òðÿáâàøå äà áúäå èçâàäåíà íà ïîêàç çà âúíøíà êîíñóìàöèÿ. Íàðåä ñ òîâà â ìíîãî äðóãè ïðàâèòåëñòâåíè äîêóìåíòè è îôèöèàëíè èçÿâëåíèÿ äèñêðèìèíàöèÿòà ñïðÿìî ðîìèòå èëè ñå îìàëîâàæàâàøå, èëè íàïðàâî ñå îòðè÷àøå. È òîâà ìèíàâàøå ïîêðàé óøèòå íà åâðîïåéñêèòå ÷èíîâíèöè. Ïðåäè ñàìî íÿêîëêî äíè Êåìàë Åþï, íîâîíàçíà÷åíèÿò ïðåäñåäàòåë íà Êîìèñèÿòà çà çàùèòà îò äèñêðèìèíàöèÿ çàÿâè, ÷å â Áúëãàðèÿ âå÷å íÿìà äèñêðèìèíàöèÿ, ÷å òÿ å ôåíîìåí îò ìèíàëîòî. Èçÿâëåíèå, êîåòî ñúùî å âåðîÿòíî äà ìèíå ïîêðàé óøèòå íà åâðîïåéñêèòå ÷èíîâíèöè. Îùå îò ñàìîòî íà÷àëî Åâðîïåéñêàòà êîìèñèÿ ðåøè, ÷å Áúëãàðèÿ èçïúëíÿâà ïîëèòè÷åñêèòå êðèòåðèè íà Êîïåíõàãåíñêèÿ Åâðîïåéñêè ñúâåò îò þíè 1993 ã. Òåçè êðèòåðèè îáà÷å ñà ñàìî åäíî èçðå÷åíèå, êîåòî ãëàñè, ÷å çà äà ñòàíàò ÷ëåíêè, ñòðàíèòå-êàíäèäàòêè òðÿáâà äà ñà â ñúñòîÿíèå äà ãàðàíòèðàò "ñòàáèëíîñòòà íà èíñòèòóöèèòå, ãàðàíòèðàùè äåìîêðàöèÿòà, âúðõîâåíñòâîòî íà çàêîíà, ïðàâàòà íà ÷îâåêà è óâàæåíèåòî è çàùèòàòà íà ìàëöèíñòâàòà". Ïî îíîâà âðåìå Åâðîïåéñêèÿò ñúþç íÿìàøå ïîñëåäîâàòåëíà ïîëèòèêà â ñôåðàòà íà çàùèòàòà íà ìàëöèíñòâàòà è ïðàâàòà íà ÷îâåêà. Òîé ïðîäúëæàâà äà íÿìà òàêàâà è äî äíåñ. Òîâà î÷åâèäíî îòâàðÿ âðàòèòå çà øèðîêî òúëêóâàíå íà òîâà, äàëè è çàùî åäíà ñòðàíà èçïúëíÿâà èëè íå èçïúëíÿâà ïîëèòè÷åñêèòå êðèòåðèè. Òî å, êîåòî äàäå âúçìîæíîñò ïî ïðèíöèï Ïðîäúëæàâà íà ñòð. 26 ÎÁÅÊÒÈ 3