ÊËÓÁ “ÎÁÅÊÒÈ” Äåáàòèòå çà ñâîáîäàòà íà ðàçïðîñòðàíåíèå íà èäåè, ìíåíèÿ è èíôîðìàöèÿ â Èíòåðíåò íå ñå âîäÿò, ñàìî çà äà ñå óñòàíîâè êîëêî öåííî å îñíîâíîòî ÷îâåøêî ïðàâî íà èçðàçÿâàíå èëè äà ñå ïîñòàâè ãðàíèöàòà ìåæäó ñâîáîäàòà íà ñëîâîòî è íåîáõîäèìîñòòà äà ñå ñàíêöèîíèðà îíàçè ðå÷, êîÿòî ïîäáóæäà îìðàçà è ïîäòèêâà êúì êðàéíè äåéñòâèÿ. Ïîïóëÿðíîñòòà íà "÷óæäèòå" óëòðàäåñíè ïîëèòèöè êàòî Éîðã Õàéäåð è ÆàíÌàðè ëüî Ïåí, à îò äâå ñåäìèöè è íà "íàøèÿ" Âîëåí Ñèäåðîâ ïîêàçâà, ÷å îïàñíîñòòà îò ðàñèçìà íèòî å îñòàíàëà â ìèíàëîòî çàåäíî ñ Õèòëåð, íèòî ïúê îòâúä ãðàíèöèòå íà åòíè÷åñêè òîëåðàíòíà Áúëãàðèÿ. Ïðîáèâúò íà êîàëèöèÿ "Àòàêà" â ïàðëàìåíòà ñ ïîìîùòà íà òåëåâèçèÿ "Ñêàò" è íåéíèÿ Èíòåðíåò-ñàéò äåìîíñòðèðà, ÷å êîøìàðèòå íà êñåíîôîáèÿòà è àíòèñåìèòèçìà ñàìî ÷àêàò ñãîäåí ìîìåíò è õðàíèòåëíà ïî÷âà, çà äà èçëÿçàò íàÿâå. È òúé êàòî ïîñëåäèöèòå îò ðàñèçìà, êñåíîôîáèÿòà è àíòèñåìèòèçìà ñà æèâè â ïàìåòòà íà Ñòàðèÿ êîíòèíåíò, Åâðîïà ïðåñëåäâà ñóðîâî ïîäîáíè ïðîÿâè ñúñ çàêîíè è öåëåíàñî÷åíà äúðæàâíà ïîëèòèêà. Ïî-ñëîæíî ñòîè ïðîáëåìúò ñúñ ñàíêöèèòå ñðåùó ðàñèçìà â Èíòåðíåò. Ìðåæàòà ïðåäîñòàâÿ âúçìîæíîñò çà íåîãðàíè÷åí â ïðîñòðàíñòâîòî îáìåí íà èäåè è ìíåíèÿ. Òîçè ôåíîìåí, ïîÿâèë ñå â ïîñëåäíèòå 15 ãîäèíè å åäíî îò íàé-ëåñíèòå ñðåäñòâà çà êîíòàêò è å îãëåäàëî çà ãîðåùèòå ïðîáëåìè â îáùåñòâîòî. Òîé ãàðàíòèðà àíîíèìíîñò, íåíàêàçàíîñò è íàé-÷åñòî ñâîáîäíà îò öåíçóðà èçÿâà. Çàòîâà â Ìðåæàòà ñúùåñòâóâàò äåñåòêè ðàñèñòêè è íàöèñòêè óåáñàéòîâå, à ôîðóìèòå ñà èçïúñòðåíè ñ ðàñèñòêè ïðèçèâè. Èíòåðíåò-ôîðóìèòå íà ìåäèèòå îáà÷å ïîïàäàò ïîä "êðúñòîñàíèÿ îãúí" íà ìåäèéíîòî çàêîíîäàòåëñòâî, íà îñíîâíîòî ÷îâåøêî ïðàâî íà ñâîáîäà íà èçðàçÿâàíå è çàùèòàòà îò äèñêðèìèíàöèÿ. Ìåäèèòå êàòî îñíîâíè èãðà÷è ïðè ôîðìèðàíå íà íàãëàñè è ñòåðåîòèïè ñà ïðèçâàíè äà ñå ïðèäúðæàò êúì îïðåäåëåíè åòè÷íè ïðàâèëà è îáùî÷îâåøêè öåííîñòè. Òîâà âàæè è çà ìåäèéíèòå Èíòåðíåò-ôîðóìè, êîèòî â áúëãàðñêèÿ ñè âàðèàíò çàñåãà ïðåäîñòàâÿò íåîãðàíè÷åíà âúçìîæíîñò íà ïðîÿâà íà ðàñèçúì è îìðàçà. Äà äèñêóòèðàò â êëóá "Îáåêòèâ" ïî âúïðîñèòå çà îïàñíîñòòà îò ðàñèçìà â Èíòåðíåò, çà îòãîâîðíîñòòà íà ìåäèéíèòå Èíòåðíåò-ôîðóìè çà ïðîòèâîäåéñòâèå íà ñëîâîòî íà îìðàçàòà è âúçìîæíîñòèòå çà ðåãóëèðàíå íà ñëîâîòî â Ìðåæàòà ïîêàíèõìå Àëåêñàíäúð Âàñèëåâ, ìîäåðàòîð íà Èíòåðíåò-ôîðóìà íà â. "Ñåãà" è Íåëè Îãíÿíîâà îò Áúëãàðñêèÿ èíñòèòóò çà ïðàâíî ðàçâèòèå. 16 ÎÁÅÊÒÈÂ
ÎÏÀÑÅÍ ËÈ ÐÀÑÈÇÌÚÒ
Íåëè Îãíÿíîâà, Áúëãàðñêè èíñòèòóò çà ïðàâíî ðàçâèòèå
ÏÐÀÂÎÒÎ ÍÅ ÐÀÇËÈ×ÀÂÀ ÑÒÀÍÄÀÐÒÈÒÅ ÇÀ ÑËÎÂÎ ÈÇÂÚÍ ÈÍÒÅÐÍÅÒ ÎÒ ÑËÎÂÎÒÎ Â ÌÐÅÆÀÒÀ ÐÀÁÎÒÀÒÀ ÍÀ ÌÎÄÅÐÀÒÎÐÈÒÅ Å ÂÀÆÍÀ È ÄÅËÈÊÀÒÍÀ, ÎÏÀÑÍÎÑÒÒÀ Å Ó×ÀÑÒÈÅÒÎ ÈÌ ÄÀ ÑÅ ÏÐÅÂÚÐÍÅ Â ÖÅÍÇÓÐÀ Îòãîâîðúò íà âúïðîñà çà îïàñíîñòòà îò âèðòóàëíèÿ ðàñèçúì èìà äâå ñòðàíè - äîêîëêî îïàñåí å ðàñèçìúò ðåàëíî, ôàêòè÷åñêè è, îò äðóãà ñòðàíà, êàêâî êàçâà ïðàâîòî. Ðåàëíî, ðàñèñòêàòà ðå÷ ìîæå äà áúäå îïàñíà. Íàèñòèíà òÿ íå ìîæå äà çàïàëè äîì, íå ìîæå äà íàðàíè ÷îâåê, íî äåéñòâà ïðåäïîëîæåíèåòî, ÷å àâòîðèòå íà òàêúâ òèï âðàæäåáíà ðå÷ ìîãàò äà èçâúðøàò ñëåäâàùàòà ñòúïêà êúì íåçàêîííî äåéñòâèå. Îò ïðàâíà ãëåäíà òî÷êà, íå âñÿêî ñëîâî å çàùèòåíî, ñïîðåä çàêîíèòå ðå÷òà ìîæå äà áúäå çàùèòåíà è íåçàùèòå-
ÊËÓÁ “ÎÁÅÊÒÈ”
ÈÅ Â ÈÍÒÅÐÍÅÒ? íà. Âðàæäåáíàòà ðå÷, äèñêðèìèíàöèîííîòî ñëîâî, ðàñèçìúò ïîïàäàò êàòî ïðàâèëî â íåçàùèòåíàòà ðå÷.  íÿêîè ïðàâíè ñèñòåìè âðàæäåáíàòà ðå÷ ïðåäñòàâëÿâà ïðåñòúïëåíèå.  äðóãè ïðàâíè ñèñòåìè (òèïè÷åí ñëó÷àé å ÑÀÙ) ñëîâîòî ñàìî ïî ñåáå ñè íå å íåçàùèòåíî, äîêàòî íå ñå ñòèãíå äî ïðåìèíàâàíåòî ìó â íåçàêîííî äåéñòâèå.  àìåðèêàíñêàòà äîêòðèíà ñå ïðèåìà, ÷å êàêòî àíòèðàñèñòêîòî ñëîâî èìà ïðàâî íà æèâîò, òàêà èìà è ðàñèñòêîòî. Òàì òîâà ñå îöåíÿâà êàòî ïðîÿâà íà ñâîáîäàòà íà ñëîâîòî.  Åâðîïà ñàìàòà âðàæäåáíà ðå÷ ìîæå äà ïðåäñòàâëÿâà ïðåñòúïëåíèå. Ïðàâîòî íå ðàçëè÷àâà ñòàíäàðòèòå çà ñëîâî èçâúí Èíòåðíåò îò ñòàíäàðòèòå çà ñëîâîòî â ìðåæàòà. Âñè÷êè çàáðàíè, êîèòî äåéñòâàò off-line, äåéñòâàò è on-line. Çà ðàñèçìà ñëó÷àÿò å ñúùèÿò. Àêî â æèâèÿ æèâîò ñå ïîÿâÿò êàçóñè è ñòúëêíîâåíèÿ, ñâúðçàíè ñ äèñêðèìèíàöèîííà ðå÷, òîâà ñå ïîÿâÿâà è â Èíòåðíåò-ôîðóìèòå. Íàøàòà êîíñòèòóöèÿ êàçâà: "Ôàøèñòêàòà è äðóãà àíòèäåìîêðàòè÷íà ðå÷, ðàñèçìúò è äèñêðèìèíàöèÿòà ñà çàáðàíåíè". Íå ñìÿòàì, ÷å òàçè íîðìà ìîæå äà áúäå ðàçâèòà çà Èíòåðíåò è çà ôîðóìèòå ìíîãî ïî-ïîäðîáíî â äðóãè àêòîâå, çàùîòî âñÿêà óïîòðåáà íà ðå÷òà å êîíêðåòíà. Çàòîâà âàæíè ñà ïðàâèëàòà íà ôîðóìà. Íàé-áëèçî äî æèâàòà ðå÷ ñà ó÷àñòíèöèòå, êîèòî ñàìè âúâåæäàò íÿêàêâè ïðàâèëà è ïîñëå ãè ñïàçâàò. Âñåêè íîâ ó÷àñòíèê âúâ ôîðóì òðÿáâà äà ïðèåìå ïðàâèëàòà íà îáùíîñòòà, çàùîòî èíà÷å ñå ñúçäàâà íàïðåæåíèå è íåòúðïèìîñò íà õîðàòà îò ôîðóìà êúì íåãî. Âúâ ôîðóìà íà â. "Ñåãà" çàáåëÿçâàì, ÷å ó÷àñòíèöèòå ñå ïîçíàâàò, äâèæàò ñå íà ãðóïè îò åäèí ôîðóì â äðóã, çíàå ñå êîé, êúäå è ïðè êàêâè ïðàâèëà ñå ÷óâñòâà êîìôîðòíî è êúäå - íå. Ïðàâèëàòà íà ôîðóìà íà â. "Ñåãà" ñå ïðèåìàò, ñïîðåä ìåí òå âúðøàò ðàáîòà. Ôîðóìúò, êîéòî å íîâà ìåäèéíà ôîðìà, ïîíÿêîãà èìà ìîäåðàòîð. Ìîäåðàòîðúò òðÿáâà äà å äåëèêàòåí, ó ó÷àñòíèöèòå äà íå îñòàâà âïå÷àòëåíèåòî çà îãðàíè÷àâàíå íà ôîðóìà. Ïî îòíîøåíèå íà ôîðóìà íà â. "Ñåãà" ó ìåí íå ñå ñúçäàâà Ïðîäúëæàâà íà ñòð. 19
Àëåêñàíäúð Âàñèëåâ, ìîäåðàòîð íà Èíòåðíåòôîðóìà íà â. "Ñåãà"
ÏÐÀÂÎÒÎ ÄÀ ÈÇÊÀÆÅØ ÌÍÅÍÈÅ ÌÎÆÅ ÄÀ ÑËÓÆÈ ÇÀ ÏÎÄÊËÀÆÄÀÍÅ ÍÀ ÐÀÑÈÑÒÊÈ ÍÀÑÒÐÎÅÍÈß ÌÎÄÅÐÀÒÎÐÚÒ ÒÐßÁÂÀ ÍÅ ÒÎËÊÎÂÀ ÄÀ ÍÀËÀÃÀ ÑÀÍÊÖÈÈ, ÊÎËÊÎÒÎ ÄÀ ÑËÅÄÈ ÐÀÇÂÈÒÈÅÒÎ ÍÀ ÄÈÑÊÓÑÈßÒÀ Ñëîâîòî ìîæå äà áúäå ïîâîä è ïðåäèçâèêàòåëñòâî çà ñúçäàâàíåòî íà ðàñèñòêè íàñòðîåíèÿ. Áåç äà ñúì þðèñò îáà÷å ñúì íàÿñíî, ÷å òðÿáâà äà èìà ñóáåêò, êîéòî äà áúäå îáâèíåí â èçâúðøâàíåòî íà ïðåñòúïëåíèå.  Èíòåðíåò, çà ðàçëèêà îò ðåàëíèÿ æèâîò íÿìà êîíêðåòåí ðåàëåí ñóáåêò, êîéòî äà èçâúðøâà ïðåñòúïëåíèå è äà áúäå îáâèíåí. Òàì ó÷àñòíèöèòå íå ñå ïðåäñòàâÿò ñ èñòèíñêèòå ñè èìåíà, à ñ ïåðñîíàæè èëè ñ äðóãè èìåíà. Òîâà îáà÷å òðÿáâà äà ñå êîíòðîëèðà, çàùîòî ñâîáîäàòà íà ñëîâîòî ñå áúðêà ñúñ ñëîáîäèÿòà íà ñëîâîòî, òîåñò ïðàâîòî äà èçêàæåø ñâîåòî ìíåíèå ìîæå äà ñëóæè çà ïîäêëàæäàíå íà ðàñèñòêè íàñòðîåíèÿ ñïðÿìî åòíè÷åñêî ìàëöèíñòâî. Òåçè ïðèíöèïè ñà çàñòúïåíè íàé-äîáðå â ÑÀÙ, ñëåä òîâà - â Ðóñèÿ, è íà òðåòî ìÿñòî - â Çàïàäíà Åâðîïà. Òóê íå âêëþ÷âàì Öåíòðàëíà è Èçòî÷íà Åâðîïà, çàùîòî êîëêîòî è äà ãîâîðèì çà äîáðèòå áúëãàðñêè ïðîãðàìèñòè, õàêåðè è ò.í., òîâà ñà ïîâå÷å äóìè. Äîñòà ïî-íàçàä ñìå ïî îòíîøåíèå íà îáùóâàíåòî â Èíòåðíåò. Ïðàâèëà çà ñïàçâàíåòî íà ïðèíöèïèòå íà ñâîáîäàòà íà ñëîâîòî îò òèïà íà çàêîíè íÿìà. Òå ñà ñàìî íàñî÷âàùè. Çàäà÷àòà íà ìîäåðàòîðà íà ìåäèéíèÿ ôîðóì íå å äà ñàíêöèîíèðà íàðóøåíèÿòà íà ïðàâèëàòà. Òå íå ñà èçìèñëèöà íà ñúîòâåòíàòà ìåäèÿ, âúïðåêè ÷å òÿ ìîæå äà ïðîêàðâà ñîáñòâåíà ïîëèòèêà ïî òîçè âúïðîñ. Òàêèâà ïðàâèëà
ÎÁÅÊÒÈÂ 17
ÊËÓÁ “ÎÁÅÊÒÈ” ñà ñúçäàâàíè â ïðîäúëæåíèå íà 15 ãîäèíè îò ñà-
ìèòå ó÷àñòíèöè âúâ ôîðóìèòå, êîèòî èñêàò äà çàùèòÿò ñâîèòå äèñêóñèè. Ñòèãíàëî ñå å äî ñòàíäàðòíà ïðîöåäóðà - çà ìîäåðèðàíèòå ôîðóìè ïðàâèëàòà ñà ïî÷òè åäíè è ñúùè, áåç ãîëåìè ðàçëèêè.  áúëãàðñêèòå ôîðóìè îáà÷å èëè íÿìà ìîäåðàòîðè, èëè çà ìîäåðàòîðè ñå âúçïðèåìàò õîðà ñ òåõíè÷åñêî îáðàçîâàíèå, êîèòî ïîâå÷å ñå ãðèæàò òåõíè÷åñêè çà Èíòåðíåò -ôîðóìèòå, êîåòî íå å ðàáîòà íà ìîäåðàòîðà, à íà àäìèíèñòðàòîðà. Ìîäåðàòîðúò òðÿáâà íå òîëêîâà äà íàëàãà ñàíêöèè, êîëêîòî äà ñëåäè ðàçâèòèåòî íà äèñêóñèÿòà êàòî ñå ñòàðàå äà íå íàðóøàâà ñâîáîäàòà íà ñëîâîòî (ïðàâîòî íà îïðåäåëåí ó÷àñòíèê äà ñå èçêàæå), íî â ñúùîòî âðåìå äà êîíòðîëèðà äèñêóñèÿòà àêî âèæäà, ÷å èçëèçà èçâúí ðàìêèòå íà åòè÷íèòå íîðìè è äîáðèÿ òîí. Ñåãà íÿêîè ìåäèéíè ôîðóìè íÿìàò ìîäåðàòîðè, íî òîâà ùå ñå ïðîìåíè. Èìà äâà âàðèàíòà çà îáñúæäàíå íà òåìè.  êîìåíòàðèòå, êàêòî å âúâ â. "Êàïèòàë", ñå äàâà ìíåíèåòî ïî ñòàòèÿòà è îáùî-âçåòî ñïîðîâå ìåæäó èçêàçàëèòå ñå íÿìà. Ôîðóìúò ïîçâîëÿâà ïîøèðîêà äèñêóñèÿ - ìåæäó ñàìèòå ó÷àñòíèöè. Âúâ ôîðóìà íà â. "Ñåãà" ìíåíèÿòà ñå èçðàçÿâàò â ïúðâèòå äâå ñòðàíèöè, êúäåòî ó÷àñòíèöèòå êàçâàò äàëè ñòàòèÿòà èì õàðåñâà èëè íå, ñëåä êîåòî çàïî÷âà äèñêóñèÿ ìåæäó òÿõ, êàòî ðàáîòàòà íà ìîäåðàòîðà å òÿ äà íå ñå èçðîäè â ñêàíäàëè èëè äà îòèäå â ñúâñåì äðóãà íàñîêà. Ïîâå÷åòî ôîðóìè ñà ñúçäàäåíè íà ïðèíöèïà íà îòâîðåíèÿ êîä - âúðõó âñåêè ôîðóì ðàáîòÿò ìíîãî õîðà, âêëþ÷èòåëíî ó÷àñòíèöèòå, çàòîâà â åäèí ìîìåíò òå ñå óíèôèöèðàò. Ò.å. ñàìèòå ó÷àñòíèöè çàïî÷âàò äà ñå ïðåäïàçâàò îò åâåíòóàëíè ïðîáëåìè. Òóê íå ñòàâà âúïðîñ ñàìî çà ðàñèçúì, à çà ìåæäóëè÷íîñòíè îáèäè, ïàðòèéíà àãèòàöèÿ è ò.í., âúïðåêè ÷å ïàðòèéíàòà àãèòàöèÿ íå ìîæå äà áúäå çàáðàíåíà. Íàïðèìåð çà äîïèñêà "Ïîÿâèõà ñå äèíè íà ïàçàðà", êîÿòî âúîáùå íå å ñâúðçàíà ñ ïîëèòèêàòà, ëîçóíã îò òèïà "Ñàìî ÑÄÑ" , "Ñàìî "Àòàêà" èëè "Ñàìî ÁÑÏ" å íåóìåñòåí. Íå áèõ êàçàë, ÷å íàðóøàâàì ñâîáîäàòà íà ñëîâîòî íà ó÷àñòíèê, êîéòî ó÷àñòâà ñ òàêúâ ëîçóíã.
Êàêúâ å ñâåòîâíèÿò îïèò â ìîäåðèðàíåòî? Äî ìîåòî ïîÿâÿâàíå ôîðóìúò íà â. "Ñåãà" èìàøå ïðàâèëíèê è ñ íåãî ñå çàíèìàâàøå àäìèíèñòðàòîð, òåõíè÷åñêî ëèöå. Ñåãà ôóíêöèîíèðà íîâ ïðàâèëíèê, êîéòî å ñúçäàäåí îò öÿëîòî Èíòåðíåò-îáùåñòâî - àç ñúì ãî ïðåäëîæèë, ðåäàêöèÿòà ãî å îáñúäèëà, âìúêíàëà å ñïåöèôè÷íè íåùà, ó÷àñòíèöèòå âúâ ôîðóìà ñúùî èìàõà âúçìîæíîñò äà îáñúäÿò òåçè ïðàâèëà è íÿêîè òåõíè ïîïðàâêè ñà âçåòè ïðåäâèä. Òàêà å ïîñòèãíàòî "ñïîðàçóìåíèå", áàçà, âúðõó êîÿòî ðàáîòÿ è îöåíÿâàì. Ïðàâèëàòà ñà îáùè, ñìèñúëúò èì å ñúùèÿò, êàêòî íàâñÿêúäå ïî ñâåòà, ìàêàð íàïðèìåð ïðàâèëàòà íà "Íþ Éîðê òàéìñ" äà ñà ìàëêî ïî-ñòðîãè. Áèë ñúì ìîäåðàòîð è íà 18 ÎÁÅÊÒÈÂ
ðóñêè ôîðóìè, êúäåòî ñúùî ïðàâèëàòà ñà ÿñíî ïîñòàâåíè. Âúâ âåñòíèöèòå äèñêóòèðàò õîðà íà âúçðàñò ìåæäó 30 è 50 ãîäèíè. Ïîä ìîäåðàòîð ñå ðàçáèðà òåõíè÷åñêî ëèöå - îáèêíîâåíî òîâà ñà ìîì÷åòà íà 20 - 25 ãîäèíè. Ïî-íåèíòåëèãåíòíèòå ó÷àñòíèöè ðåàãèðàò íà íàìåñàòà íà ìîäåðàòîðà ñ èçðå÷åíèÿ îò òèïà "Òè ëè ùå ìè äàâàø àêúë, òè ëè ùå ìè êàæåø êàêâî äà êàçâàì?!" Ìëàäèòå õîðà, êîèòî ñà ïî-ñâîáîäîëþáèâè è êîèòî îáèêíîâåíî ó÷àñòâàò â òåõíè÷åñêèòå Èíòåðíåò-ôîðóìè, ñà ìíîãî ïî-âúçïèòàíè. Çà òÿõ ìîäåðàòîðúò îáðàçíî êàçàíî å ó÷èòåë.  ìåäèèòå å ðàçëè÷íî è òîâà ïðå÷è íà ìîäåðàòîðèòå, îñîáåíî íà òåçè, êîèòî íÿìàò îïèò, à áúëãàðñêèòå ìîäåðàòîðè íÿìà îòêúäå äà èìàò îïèò, çàùîòî â ìåäèèòå äîñêîðî íÿìàøå ôîðóìè. Ïðè òåëåâèçèèòå ôîðóìèòå èìàò îãðàíè÷åíèÿ îò ñúâñåì äðóã òèï. Áèõ êàçàë, ÷å òàì ìíåíèÿòà ñå öåíçóðèðàò, íî âñÿêà ìåäèÿ ñè èìà ñîáñòâåíà ïîëèòèêà.
Êàêâè ïðàâèëà è åòè÷íè íîðìè òðÿáâà äà ñå âúâåäàò, çà äà ñå ñïàçâà ïðèíöèïúò çà ñâîáîäàòà íà ñëîâîòî â Ìðåæàòà? Íå âèæäàì êàê åäèí ôîðóì ìîæå äà ñå êîíòðîëèðà ïðàâíî è äà ìó ñå íàëîæàò íÿêàêâè çàáðàíè. Êîãàòî ãîâîðèì çà îãðàíè÷àâàíåòî íà ðàñèçìà, àêî íà ôóòáîëåí ìà÷ ìåæäó ÖÑÊÀ è "Ëåâñêè" äâåòå àãèòêè ïðîïàãàíäèðàò ðàñèñòêè ëîçóíãè è ðàçâÿâàò çíàìåíà ñúñ ñâàñòèêè, òîâà å íàêàçóåìî, ò.å. ìîæå äà ñå íàïðàâè íåùî.  åäèí ôîðóì íÿìà êîíêðåòíè õîðà è íÿìà îáåêò, êîéòî äà íîñè îòãîâîðíîñò. Ñïîðåä ìåí îòãîâîðíîñò ìîæå äà ñå òúðñè îò èçäàíèåòî èëè ñîáñòâåíèêà íà ôîðóìà, íî íå è îò ó÷àñòíèöèòå. Àêî ïîëèöèÿòà èìà èçèñêâàíå äà ñå ïðîâåðè IP, êîãàòî èìà ðàñèñòêè èëè ïîðíîãðàôñêè ëîçóíãè, òî òå ñà íà ïðèíöèïà íà ïðîñòè ñúðâúðè, òîåñò íå ìîãàò äà ñå êîíêðåòèçèðàò. Îáèêíîâåíî òîâà ñà àíîíèìíè ñúðâúðè, êîèòî êðèÿò ðåàëíîòî IÐ, è ñå íàìèðàò â äðóãè äúðæàâè. Ïîâå÷åòî ôîðóìè íà áúëãàðñêè ìåäèè ñà ðàçïîëîæåíè íà àìåðèêàíñêè õîñòèíã-ñúðâúðè. Ïî òîçè íà÷èí äîðè äà ñå òúðñè íÿêàêâà ïðàâíà îòãîâîðíîñò, íÿìà êàê ôîðóìúò äà áúäå ñïðÿí. Êîé íàïðèìåð ùå òúðñè îòãîâîðíîñò îò ìåí çà ìîÿ ñîáñòâåí ôîðóì, ðàçïîëîæåí íà àìåðèêàíñêà òåðèòîðèÿ, êàòî åäíîâðåìåííî ñ òîâà àç íå ñúì þðèäè÷åñêî, à ôèçè÷åñêî ëèöå? Ñúðâúðúò íà ôîðóìà íà â. "Ñåãà" îáà÷å å íà áúëãàðñêà òåðèòîðèÿ. Òîé ìîæå äà ñå êîíòðîëèðà îò ìîäåðàòîð, êîéòî ïàçè èìèäæà íà ôîðóìà è íå äîïóñêà êðàéíîñòè. Ïðè ôîðóìèòå âúïðîñúò çà êîíòðîëà çàñÿãà òðè ñòðàíè - õîñòèíã (ìÿñòîòî, êúäåòî ñå ñúäúðæà òàçè èíôîðìàöèÿ), ó÷àñòíèê è ïîñðåäíèê (êîéòî å ñîáñòâåíèê íà ñàéòà). Êîãàòî ó÷àñòíèê íàðóøè íÿêàêâè ïðàâíè íîðìè è ïîäëåæè íà íàêàçàòåëíî ïðåñëåäâàíå, êîÿ îò
ÊËÓÁ “ÎÁÅÊÒÈ” Ïðîäúëæàâà îò ñòð. 17 âïå÷àòëåíèåòî çà ìîãúùî ìîäåðèðàí ôîðóì. Ã-í Âàñèëåâ ïðåäïîëîæè, ÷å âúâ ôîðóìè, êúäåòî íÿìà ìîäåðàòîð, òàêúâ íåïðåìåííî ùå ñå ïîÿâè. Àç èìàì êîëåáàíèå äàëè òîé å íóæåí íàâñÿêúäå.  êàêâè ñèòóàöèè òîé íåïðåìåííî òðÿáâà äà ñå íàìåñè? Ìîæå áè òðÿáâà äà ñå ñëåäè çà ïðèçèâèòå (îïàñíîòî ñëîâî), êîèòî ìîãàò äà äîâåäàò äî íÿêàêâè äåéñòâèÿ, êîèòî ïî-íàòàòúê êàòî ëàâèíà äà âúâëè÷àò ïî-ãîëåìè ãðóïè îò õîðà è äà ñå ïðåâðúùàò â êàìïàíèÿ. Òîâà çàêîíúò èëè äîðè ïðàâèëàòà íà ôîðóìà íå ìîãàò äà äîëîâÿò. Òî ìîæå äà ñå äîëîâè ñàìî îò òîçè, êîéòî ïîçíàâà íàñòðîåíèÿòà âúâ ôîðóìà è ìîæå äà ïðîãíîçèðà êàêâî ùå ñå ñëó÷è. Àêî òîçè ïîäõîä áåøå ïðèëîæåí íå â Èíòåðíåò, à â òåëåâèçèÿòà, ìîæå áè äîñòà ïî-ðàíî ùåøå äà ñå óëîâè òåíäåíöèÿòà ÷ðåç îïðåäåëåíè ïðåäàâàíèÿ äà ñå ñúçäàâà îáùåñòâåíî íàñòðîåíèå è íàãëàñà çà êîíñîëèäèðàíå íà õîðà, êîèòî èìàò ïîäîáåí òèï ìèñëåíå, çà ïðåâðúùàíåòî èì â ðåàëåí ïîëèòè÷åñêè ñóáåêò. Çàòîâà ðàáîòàòà íà ìîäåðàòîðèòå å âàæíà è äåëèêàòíà, îïàñíîñòòà å ó÷àñòèåòî èì äà ñå ïðåâúðíå â öåíçóðà. Ïðîáëåìèòå ñ ïðèëàãàíåòî íà íàöèîíàëíîòî çàêîíîäàòåëñòâî ñà ìíîãî ñåðèîçíè, çàùîòî Èíòåðíåò å íàäíàöèîíàëåí ôåíîìåí. Àêî äîïóñíåì, ÷å ôîðóìèòå íà ìåäèÿ êàòî â. "Ñåãà" ñå ðàçâèâàò â äàäåíà ñòðàíà, âèíàãè òðÿáâà äà èìàìå ïðåäâèä, ÷å òîâà, êîåòî ïîïàäà íà åäèí ñàéò, èìà ïîòðåáèòåëè â äðóãè ñòðàíè è îñíîâåí âúïðîñ å âúïðîñúò çà ïðèëîæèìîòî ïðàâî. Çàòîâà ðàçëè÷íèòå ñòðàíè ïîëàãàò óñèëèÿ ïðèëîæèìîòî ïðàâî ïî îòíîøåíèå íà ñëîâîòî â Èíòåðíåò äà å ñõîäíî. Òåçè óñèëèÿ íå ñà ìíîãî åôåêòèâíè, òúðñÿò ñå ðåøåíèÿ â ðàìêèòå íà Ñúâåòà íà Åâðîïà è íà Åâðîïåéñêèÿ ñúþç.
Êàê ìîæå äà áúäå ðåãóëèðàíî ñëîâîòî íà îìðàçàòà â Èíòåðíåò-ïðîñòðàíñòâîòî?  ðàìêèòå íà Ñúâåòà íà Åâðîïà èìàìå íàé-ìàùàáíèÿ îïèò çà ðåãóëèðàíå íà âðàæäåáíàòà ðå÷, ðàñèñòêîòî ñëîâî, ïîðíîãðàôèÿòà (ò.íàð. íåçàêîííî è âðåäíî ñúäúðæàíèå). Òîâà å Êîíâåíöèÿòà çà ïðåñòúïëåíèÿòà â êèáåðíåòè÷íîòî ïðîñòðàíñòâî. Êúì òàçè êîíâåíöèÿ
òåçè òðè ñòðàíè íîñè îòãîâîðíîñòòà? Àìè àêî õîñòèíãúò å â Ñúåäèíåíèòå ùàòè? Êàê òîãàâà ùå ñå îñúùåñòâè êîíòðîëúò íà ïðàêòèêà? Íàé-ëåñíî å âúïðîñúò äà ñå îòíåñå äî ñîáñòâåíèêà íà ñàéòà, çàùîòî äâàòà òâúðäè ñóáåêòà âúâ ôîðóìèòå ñà õîñòèíãúò è ñîáñòâåíèêúò. Ïúðâîíà÷àëíèÿò èíèöèàòîð å âúçìîæíî èçîáùî äà íå áúäå îòêðèò. Çàòîâà âåñòíèêúò, êîéòî íîñè îòãîâîðíîñò, òðÿáâà äà íàçíà÷è ìîäåðàòîð, êîéòî äà ãî ïðåäïàçâà, êàòî êîíòðîëèðà ó÷àñòíèöèòå èëè òåõíèòå ìíåíèÿ, íî áåç öåíçóðà.  Ðóñèÿ âèíàãè å èìàëî äîñòà åòíè÷åñêè ñïîðîâå. Ùîì òàì ñà óñïåëè äà ïîñòèãíàò
áåøå èçãîòâåí ïðîòîêîë, ïîñâåòåí èçêëþ÷èòåëíî íà âðàæäåáíàòà ðå÷. Òîé áå ïîñðåùíàò ìíîãî ïðîòèâîðå÷èâî è ðàçäåëè õîðàòà, áëèçêè äî Èíòåðíåò, íà äâå. Åäíàòà ÷àñò ñà õîðàòà, âèæäàùè ðåàëíàòà îïàñíîñò îò âðàæäåáíàòà ðå÷, îò àíòèñåìèòèçúì. Òå ïðèâåòñòâàò êîíâåíöèÿòà êàòî ìåæäóíàðîäåí ïðàâåí èíñòðóìåíò çà èçðàâíÿâàíåòî íà íàöèîíàëíèòå çàêîíîäàòåëñòâà, çà äà èìà íÿêàêâî îáùî ïðàâî çà Ìðåæàòà. Èìà îáà÷å è åäíà íåìàëêà ãðóïà õîðà, êîèòî ñà ïðîòèâ ðàòèôèöèðàíå íà ïîäîáíè àêòîâå, çàùîòî ãëåäàò ïî-ëèáåðàëíî íà Ìðåæàòà è ñìÿòàò, ÷å òÿ òðÿáâà äà îñòàíå òåðèòîðèÿ íà ìàêñèìàëíî ñâîáîäíîòî ñëîâî. Òàì ñå ïîäðåæäà è àìåðèêàíñêàòà äúðæàâà ïîðàäè îñîáåíîñòèòå íà àìåðèêàíñêàòà êîíñòèòóöèÿ è àìåðèêàíñêàòà ñúäåáíà ïðàêòèêà. Àìåðèêàíñêàòà äúðæàâà êàçâà, ÷å íèêîé íÿìà ïðàâî äà ðåøàâà âìåñòî õîðàòà êàêâà èíôîðìàöèÿ äà èì å äîñòúïíà â Ìðåæàòà è êàêâà - íå. Àêî âúçðàñòíèÿò ÷îâåê ïðåöåíè, òîé ìîæå äà ïðåäâèäè ñðåäñòâà çà äåöàòà ñè, êîèòî äà ãè çàùèòàâàò. Íà îáñúæäàíåòî íà êîíâåíöèÿòà àìåðèêàíñêèÿò ïðåäñòàâèòåë êàçâà: "Íà òàêîâà ñëîâî òðÿáâà äà ñå îòãîâàðÿ íå ñúñ çàáðàíà, à ñ îùå ïîâå÷å ñëîâî". Ïî ìíîãî ìàëêî ïîçèöèè ðàçëè÷èÿòà ìåæäó Åâðîïà è Àìåðèêà ñà òîëêîâà îò÷åòëèâè, çàáðàíèòå â Åâðîïà ñà ïîñòðèêòíè. Êîãàòî òå ñå íàëîæàò ïî îòíîøåíèå íà íÿêàêâî ñúäúðæàíèå â Ìðåæàòà, íåçàêîííîòî â Åâðîïà ñúäúðæàíèå ìèãðèðà êúì ÑÀÙ - êàçâà ñå, ÷å òàì å ðàé çà òàêúâ òèï ñàéòîâå. Çà ïðàâîòî òîâà å òåæúê ïðîáëåì. Èìà òàêàâà ñúäåáíà ïðàêòèêà: ñúä â åâðîïåéñêà äúðæàâà ðåøàâà äà ïðåäïðèåìå ìåðêè ïî îòíîøåíèå íà ôàøèñòêà ðå÷, íî ïðèâåæäàíåòî íà ñúäåáíîòî ðåøåíèå â ñèëà ñòàâà ìíîãî òðóäíî, àêî ñå îêàæå, ÷å ñúðâúðúò å íà òåðèòîðèÿòà íà äðóãà äúðæàâà, ïðèìåðíî â Ñúåäèíåíèòå ùàòè.  Åâðîïåéñêèÿ ñúþç íåùàòà ñòîÿò ïî-ðàçëè÷íî, çàùîòî îòíà÷àëî òîé òðúãâà îò çàïàäíîåâðîïåéñêèòå ñòðàíè - òåðèòîðèÿ, ñðàâíèòåëíî ñêîðî èçëÿçëà îò Âòîðàòà ñâåòîâíà âîéíà. Òàì ïî ÷èñòî èñòîðè÷åñêè ñúîáðàæåíèÿ îòíîøåíèåòî êúì íàöèîíàëñîöèàëèçìà, ôàøèçìà, ðàñèçìà è ò.í. å ñïåöèôè÷íî. Õîðàòà ñà ìíîãî ïî-îòãîâîðíè êúì òîçè òèï ñëîâî è ïî÷òè íàâñÿêúäå ñúùåñòâóâàò êîíñòèòóöèîííè çàáðàíè, êîèòî ñå èçïúëíÿâàò. Àêî íà áàçàòà íà ïðèìåðèòå îò ÑÀÙ è ÅÑ ïðåìèíåì êúì îöåíêà íà ñòàâàùîòî â Áúëãàðèÿ, ùå âèäèì, ÷å òóê ñúùî èìà êîíñòèòóöèîííà çàáðàíà, ñàìî ÷å
íÿêàêâà "çëàòíà ñðåäà", òî ùå ñòàíå è òóê. Òàì âñè÷êè ôîðóìè è ìåäèè ñà ìîäåðèðàíè. Íå ÷å íÿìà èçäàíèÿ, â êîèòî ñå ïðîêðàäâà åòíè÷åñêà íåòúðïèìîñò, íî òîâà å ðàáîòà íà çàêîíà. Äà ñå êîíòðîëèðà ôîðóì, êîéòî íå å ìåäèåí, à ëè÷åí å íåâúçìîæíî, íî ïúê òîé íÿìà ãîëÿìî îáùåñòâåíî çíà÷åíèå. Íå å òîëêîâà ïîñåùàâàí, íÿìà ãîëÿì ïðèòîê íà õîðà. Çàòîâà å ïî-âàæíî äà ñå êîíòðîëèðàò ôîðóìèòå, ñâúðçàíè ñ ïîëèòè÷åñêè ïàðòèè, îðãàíèçàöèè, ìåäèè - òå ñúçäàâàò íàñòðîåíèÿ è íàãëàñè. Äðóãèòå, äîðè è äà íå èñêàò, ñå âîäÿò îò òÿõ. ÎÁÅÊÒÈ 19
ÊËÓÁ “ÎÁÅÊÒÈ”
ïúòÿò ìåæäó ïèñàíèÿ òåêñò è ðåàëèçàöèÿòà íà çàáðàíàòà å ìíîãî äúëúã. Çà ïîðíîãðàôèÿòà ïúòÿò îò÷àñòè å èçâúðâÿí, íî çà ðàñèçìà - íå. Èìà ðàçëè÷íè îáÿñíåíèÿ. Îòíîøåíèåòî êúì ðàñèçìà è äèñêðèìèíàöèÿòà å ñíèçõîäèòåëíî - êàòî ÷å ëè òàêúâ ïðîáëåì ìîæå ñå ñëó÷è íà äðóãè íàðîäè, íî íå è íà íàñ. Äî òàçè ïðåäèçáîðíà êàìïàíèÿ îáùåñòâîòî ñìÿòàøå, ÷å Áúëãàðèÿ ùå áúäå ïîäìèíàòà îò òåçè îïàñíè ÿâëåíèÿ è åäâà ñåãà çàïî÷âà äà ñå âãëåæäà â ñèìïòîìàòèêàòà, êîÿòî ïðèñúñòâà îò íÿêîëêî ãîäèíè. Çàùî ïúòÿò íå å èçâúðâÿí? Êîé ñå çàíèìàâà ñúñ ñëîâîòî â Èíòåðíåò â Áúëãàðèÿ è êàêâè ïðàâîìîùèÿ èìà çà òîâà? Ñìÿòà ñå, ÷å áîðáàòà ñ âðàæäåáíàòà ðå÷ â Èíòåðíåò å êîìïåòåíòíîñò íà îïðåäåëåíè çâåíà íà ïîëèöèÿòà, íî ãîäèíè íàðåä ñå îêàçâà, ÷å ïîëèöèÿòà íÿìà íèòî îïèòà, íèòî ñòðóêòóðàòà è æåëàíèåòî äà ñå çàíèìàâà ñ íåçàêîííîòî è âðåäíî ñëîâî â Ìðåæàòà. Ãîâîðè ñå, ÷å ñ ïîìîùòà íà åêñïåðòè îò äðóãè äúðæàâè êîìïåòåíòíîñòòà íà ïîëèöèÿòà íàðàñòâà. Íî äîêàòî îðãàíèòå çà áîðáà ñ ðàñèñòêîòî ñëîâî â Ìðåæàòà íå çíàÿò êàêâî îçíà÷àâà òîâà êàòî ðåàëåí àëãîðèòúì, íå ìîæå äà ñå î÷àêâà ðåçóëòàò. Îñòàâà äà ðàç÷èòàìå íà ñàìîðåãóëèðàíåòî îò ïðîôåñèîíàëíàòà îáùíîñò. Ïî îòíîøåíèå íà îòãîâîðíîñòòà èìà äâà ñâúðçàíè âúïðîñà: êîé íîñè îòãîâîðíîñò è êàê ñå ðåàëèçèðà òàçè îòãîâîðíîñò.  Äèðåêòèâàòà íà ÅÑ ñå êàçâà, ÷å îòãîâîðíîñò íîñè òîçè, êîéòî ïóáëèêóâà. Îãðîìåí å âúïðîñúò çà îòãîâîðíîñòòà íà ïîñðåäíèöèòå - ãëàâíî íà äîñòàâ÷èöèòå íà Èíòåðíåò-äîñòúï. Îòíà÷àëî â àêòîâå íà ÅÑ áåøå çàïèñàíî êàòåãîðè÷íî, ÷å ïîñðåäíèöèòå íå íîñÿò îòãîâîðíîñò. Ïðåçóìïöèÿòà áåøå, ÷å êîéòî äîñòàâÿ Èíòåðíåò-äîñòúï, íÿìà êàê äà çíàå êàêâî å ñúäúðæàíèåòî. Îêàçà ñå, ÷å ÷åñòî äîñòàâ÷èöèòå íà Èíòåðíåò-äîñòúï, êîèòî ïðåäîñòàâÿò óñëóãàòà, çíàÿò êàêâî èìà íà îïðåäåëåíè ñúðâúðè, íî íå âçåìàò ìåðêè ñðåùó íåçàêîííîòî ñúäúðæàíèå, çàùîòî òîâà èì ãåíåðèðà òðàôèê. Çàòîâà ÅÑ íàïðàâè îòñòúïëåíèå è êàçà: "Ïîñðåäíèöèòå â ìðåæàòà, êîèòî ñà ìíîãî è ðàçíîîáðàçíè, íÿìà äà îòãîâàðÿò ñàìî àêî äîêàæàò, ÷å íå çíàÿò çà íàëè÷èåòî íà íåçàêîííî ñúäúðæàíèå íà òåõíè ñúðâúðè, è êîãàòî èì êàæàò, ÷å èìà íåçàêîííî ñúäúðæàíèå, ñúäåéñòâàò äîñòúïúò äî íåãî äà áúäå ïðåêðàòåí". Âòîðè âúïðîñ å òåõíè÷åñêîòî èçïúëíåíèå íà ðàçïîðåäáàòà. Àêî ñúðâúðúò å â äðóãà ñòðàíà è àêî èçïúëíåíèåòî ìèíàâà ïðåç ïðàâîòî, ïðîöåäóðàòà èçãëåæäà òàêà: ñúäúò â ïúðâàòà ñòðàíà âçåìà ðåøåíèå, ñúäúò âúâ âòîðàòà ñòðàíà ïîòâúðæäàâà ðåøåíèåòî è åäâà ñëåä òîâà òîé ìîæå äà ñå îáúðíå êúì þðèäè÷åñêîòî èëè ôèçè÷åñêîòî ëèöå è äà ãî çàäúëæè ïîä ñòðàõ îò ïðèëàãàíåòî íà íàêàçàíèå çà ïðåñòúïëåíèå äà èçâúðøè òîâà, êîåòî ïèøå â ðåøåíèåòî íà ïúðâàòà ñòðàíà. Çà ãîëÿìî ñúæàëåíèå, òàçè ïðîöåäóðà íå âèíàãè ðàáîòè. Èçâåñòåí å ïðèìåð, â êîéòî àìåðèêàíñêèÿò ñúä îòêàçâà äà ïîòâúðäè ðåøåíèåòî íà ôðåíñêèÿ ñúä íåçàêîííî ñúäúðæàíèå äà áúäå ñâàëåíî îò àìåðèêàíñêè ñúðâúðè. Ëîøîòî îáà÷å íå ñâúðøâà äîòóê, çàùîòî ñúäúðæà20 ÎÁÅÊÒÈÂ
íèåòî å ìóëòèïëèöèðàíî ïî öÿë ñâÿò. Ïðîáëåìúò âå÷å íå å ñàìî ïðàâåí, íî è òåõíè÷åñêè. Òîé ùå ñå ðåøè òîãàâà, êîãàòî ñå ñúçäàäå ìåæäóíàðîäíîïðàâåí èíñòðóìåíò, êîéòî äà îáâúðçâà âñè÷êè äúðæàâè. Èìà ñåðèîçíè ïðåöåäåíòè, ñòèãà ñå äî åêñòðàäèöèÿ. Èçâúðøèòåëÿò íà ïðåñòúïëåíèå ïî îòíîøåíèå íà èíòåëåêòóàëíàòà ñîáñòâåíîñò å â Àâñòðàëèÿ ïóáëèêóâà íåçàêîííîòî ñúäúðæàíèå íà ñúðâúð â Áîñòúí è Ñúåäèíåíèòå ùàòè ãî èçèñêâàò, çà äà áúäå ñúäåí òàì. Òàêà ÷îâåêúò, äåéñòâàë äèñòàíöèîííî îò Àâñòðàëèÿ, èìà ðèñê çà ïðúâ ïúò äà ïîïàäíå â ÑÀÙ, è òî çà äà ëåæè â àìåðèêàíñêè çàòâîð. Íå çíàì äàëè òîâà å áúäåùåòî íà ïðàâîòî ïî îòíîøåíèå íà Èíòåðíåò, íî òîâà ñà êàçóñè, êîèòî ïîñòàâÿò þðèñòèòå ïðåä èçïèòàíèÿ.  Áúëãàðèÿ îòãîâîðíîñòòà íà ìåäèèòå ñòîè ðàçëè÷íî çà åëåêòðîííèòå ìåäèè è çà ïðåñàòà. Ïðè åëåêòðîííèòå ìåäèè, êàêâîòî è äà ñå ñëó÷âà â åäíî ïðåäàâàíå, îòãîâîðíîñò íîñè ìåäèÿòà. Òîâà å çàïèñàíî â çàêîíà. Ïðè âåñòíèöèòå íÿìà èçðè÷íà íîðìà, íî àêî ðàçãëåäàìå îòãîâîðíîñòòà çà íåçàêîííî ñúäúðæàíèå â åäèí ôîðóì íà åëåêòðîííî èçäàíèå, ïîëó÷àâà ñå òðèñòåïåííà âåðèãà íà îòãîâîðíîñòòà - îòãîâàðÿò òîçè, êîéòî å íàïèñàë äóìèòå, âåñòíèêúò (åëåêòðîííîòî èçäàíèå) è òîçè, êîéòî å îñèãóðèë Èíòåðíåò-äîñòúï.  òîâà îòíîøåíèå Áúëãàðèÿ íå ñå ðàçëè÷àâà îò ïîëîæåíèåòî íàâñÿêúäå. Ïðè åëåêòðîííèòå èçäàíèÿ ãîëÿì ïðàâåí ïðîáëåì å àíîíèìíîñòòà è íåéíèòå åôåêòè. Èìàëî å îïèòè íà ïðàâîòî äà çàáðàíè àíîíèìíîñòòà, äà ãî ïîñòàâè êàòî ïðåäóñëîâèå - ùå ó÷àñòâàø, ñàìî àêî ðàçêðèåø ñâîÿòà àíîíèìíîñò. Ñúäèëèùàòà â Åâðîïà è ÑÀÙ ñà ñå ïðîèçíàñÿëè, ÷å áîðáàòà ñ àíîíèìíîñòòà íå ìîæå äà ìèíå ïðåç ïðàâîòî. Óñòàíîâÿâàíåòî íà ñàìîëè÷íîñòòà ìîæå äà ñòàíå ïî òåõíîëîãè÷åí ïúò, Èíòåðíåò å ïðîçðà÷åí è àíîíèìíîñòòà íèêîãà íå å àíîíèìíîñò äîêðàé. Âÿðâàì, ÷å àêî ñúîòâåòíèòå ïðàâîçàùèòíè îðãàíè ðåøàò äà ðàçêðèÿò ñàìîëè÷íîñòòà íà åäíî ëèöå, òå ðàíî èëè êúñíî ùå ÿ ðàçêðèÿò. Òîâà å âúïðîñ íà êîìïåòåíòíîñò, âîëÿ è ðåøèòåëíîñò, íî ìè ñå ñòðóâà, ÷å îùå ñå ïîäöåíÿâà çíà÷åíèåòî íà òîçè òèï ïðåñòúïëåíèÿ. Çàòîâà íåêà äà ìèñëèì òàêà: àíîíèìíîñòòà å ðàçðåøåíà, ôîðóìúò íÿìà ïðàâî äà ïðèíóäè íÿêîãî äà ó÷àñòâà ñúñ ñàìîëè÷íîñòòà ñè (ìàêàð ÷å å æåëàòåëíî), è àêî ñå îêàæå, ÷å ñå å ïðîìúêíàëî âðåäíî ñëîâî òàì, êúäåòî íÿìà ìîäåðàòîð, ðàáîòàòà íà ïðàâîçàùèòíèòå îðãàíè å äà èçïîëçâàò òåõíè÷åñêè ñðåäñòâà, çà äà ãî ðàçêðèÿò. Òîâà îáà÷å å òåõíîëîãè÷åí, à íå ïðàâåí ïðîáëåì. Êàòî òåðèòîðèÿ íà îáùóâàíå ôîðóìèòå èìàò ïåðñïåêòèâà.  Áúëãàðèÿ ñåãà òå åäâà ñå ðàçâèâàò, íî ùå çàñòàíàò íàðàâíî ñ êëàñè÷åñêèòå ìåäèéíè ôîðìè. Ñ îáîãàòÿâàíåòî íà ïðàêòèêàòà õîðàòà, êîèòî ñå çàíèìàâàò ïðîôåñèîíàëíî ñ ôîðóìè, ùå íàìåðÿò íàéåôåêòèâíèòå èíñòðóìåíòè çà ðåãóëèðàíå íà ñúäúðæàíèåòî. Íî òîâà íå ìîãàò äà áúäàò õîðà, êîèòî îáè÷àò äóìàòà "êîíòðîë" - íèêîé ôîðóì íÿìà äà ñå ñëó÷è ïðè ìîäåðàòîð, êîéòî ñå äúðæè êàòî ðîäèòåë êúì ìàëîëåòíè.