Ìåìîðàíäóì íà Áúëãàðñêè õåëçèíêñêè êîìèòåò Ñëåä èçáîðèòå îò 25 þíè òàçè ãîäèíà ïðîìÿíàòà îòíîâî âëåçå â äíåâíèÿ ðåä íà íàøåòî îáùåñòâî.  ìîìåíò, â êîéòî áúëãàðñêàòà îáùåñòâåíîñò è ìåæäóíàðîäíèòå ïàðòíüîðè íà Áúëãàðèÿ î÷àêâàò äà âèäÿò íåéíèòå êîíêðåòíè èçìåðåíèÿ, Áúëãàðñêè õåëçèíêñêè êîìèòåò ñå îáðúùà êúì ïðàâèòåëñòâîòî íà Áúëãàðèÿ è êúì äðóãèòå èíñòèòóöèè, çà äà ïîñòàâè îòíîâî ïàðëèâèòå ïðîáëåìè ñ ïðàâàòà íà ÷îâåêà, êîèòî íå íàìåðèõà ðàçðåøåíèå ïðè ïðåäèøíèòå ïðàâèòåëñòâà. Òîâà ñà ïðîáëåìèòå íà ìèëèîíè áúëãàðñêè ãðàæäàíè, ÷èèòî ãëàñîâå íå ñå ÷óâàò, íî ÷èèòî ïðîáëåìè îñòàâàò. Çàãúðáâàíåòî èì óíèçÿâà íå ñàìî òÿõ, íî è âñè÷êè íàñ. Ðåøàâàíåòî èì å èñòèíñêèÿò èçòî÷íèê íà íàøàòà ñèëà è àòåñòàò çà íàøàòà ÷îâå÷íîñò. Íèå èñêàìå:
I. ÏÐÈÑÚÅÄÈÍßÂÀÍÅ ÊÚÌ ÌÅÆÄÓÍÀÐÎÄÍÈ ÄÎÃÎÂÎÐÈ ÏÎ ×ÎÂÅØÊÈÒÅ ÏÐÀÂÀ Ïðîöåñúò íà ïðèñúåäèíÿâàíå íà Áúëãàðèÿ êúì ìåæäóíàðîäíè èíñòðóìåíòè çà çàùèòà íà ÷îâåøêèòå ïðàâà òðÿáâà äà ïðîäúëæè. Ñïèñúêúò íà ìåæäóíàðîäíèòå äîãîâîðè ïî ÷îâåøêèòå ïðàâà, ïðèñúåäèíÿâàíåòî êúì êîèòî ùå îêàæå äúëãîòðàåí ïîëîæèòåëåí åôåêò âúðõó âúòðåøíîòî è ìåæäóíàðîäíîòî ïîëîæåíèå íà Áúëãàðèÿ, å âñå îùå äúëúã. Ïîäïèñâàíåòî è ðàòèôèöèðàíåòî áåç ðåçåðâè íà íÿêîëêî îò òÿõ òðÿáâà äà áúäå îáñúäåíî ïðèîðèòåòíî. Ñðåä òÿõ ñà: • Ïðîòîêîë 12 îò Åâðîïåéñêàòà êîíâåíöèÿ çà ïðàâàòà íà ÷îâåêà è îñíîâíèòå ñâîáîäè; • Ôàêóëòàòèâíèÿò ïðîòîêîë êúì Êîíâåíöèÿòà íà ÎÎÍ çà ïðåìàõâàíå íà âñè÷êè ôîðìè íà äèñêðèìèíàöèÿ ïî îòíîøåíèå íà æåíèòå; • Ôàêóëòàòèâíèÿò ïðîòîêîë êúì Êîíâåíöèÿòà íà ÎÎÍ ïðîòèâ èçòåçàíèÿòà; • Êîíâåíöèÿòà íà ÎÎÍ çà çàùèòà íà ðàáîòíèöèòå-ìèãðàíòè è ÷ëåíîâåòå íà òåõíèòå ñåìåéñòâà; • Åâðîïåéñêàòà êîíâåíöèÿ çà ãðàæäàíñòâîòî; • Êîíâåíöèÿòà íà ÎÎÍ çà íàìàëÿâàíå íà ëèöàòà áåç ãðàæäàíñòâî; • Åâðîïåéñêàòà õàðòà çà ðåãèîíàëíèòå è ìàëöèíñòâåíè åçèöè. Áúëãàðñêîòî ïðàâèòåëñòâî ñëåäâà äà ïðåäñòàâÿ ðåäîâíî äîêëàäèòå ñè â îðãàíèòå íà ÎÎÍ è Ñúâåòà íà Åâðîïà è äà èçïúëíÿâà ïðåïîðúêèòå, êîèòî òå ôîðìóëèðàò.
II. ÏÐÅÄÎÒÂÐÀÒßÂÀÍÅ ÍÀ ÈÇÒÅÇÀÍÈßÒÀ, ÓÍÈÇÈÒÅËÍÎÒÎ È ÄÅÃÐÀÄÈÐÀÙÎ ÎÒÍÀÑßÍÅ È ÍÀÊÀÇÀÍÈÅ Çà äà áúäå åôåêòèâíî ïðåñå÷åíà âúçìîæíîñòòà çà èçòåçàíèÿ, íåçàêîííà óïîòðåáà íà ñèëà è âñÿêàêâè ôîðìè íà íàñèëèå îò ñòðàíà íà ïðàâîïðèëàãàùèòå îðãàíè è çà äà áúäå çàêîíîäàòåëñòâîòî íè ïðèâåäåíî â ñúîòâåòñòâèå ñ íîðìèòå íà ìåæäóíàðîäíîòî ïðàâî ïî ÷îâåøêèòå ïðàâà å íóæíî: • Äà áúäàò íàïðàâåíè çàêîíîäàòåëíè ïðîìåíè, ñ êîèòî äà ñå äàäå âúçìîæíîñò çà åôåêòèâíî ó÷àñòèå íà àäâîêàò, âêëþ÷èòåëíî ñëóæåáåí, àêî ëèöåòî íå ðàçïîëàãà ñúñ ñðåäñòâà çà çàïëàùàíå íà äðóã, îùå îò ìîìåíòà íà çàäúðæàíåòî èëè íà ïðåäÿâÿâàíåòî íà îáâèíåíèå ÷ðåç ñúçäàâàíå íà óñòàíîâåíà ñúñ çàêîí ñèñòåìà íà ïðàâíà ïîìîù çà áåäíè îáâèíÿåìè è ïîäñúäèìè. Ñëåäâà äà ñå ãàðàíòèðà çàêîíîâî è âúçìîæíîñòòà çà íåçàáàâíî óâåäîìÿâàíå íà áëèçêèòå íà çàäúðæàíèÿ çà ìåñòîïîëîæåíèåòî è óñëîâèÿòà íà íåãîâîòî çàäúðæàíå. Ñëåäâà ñúùî òàêà çàêîíîäàòåëíî äà ñå ãàðàíòèðà äîñòúïúò äî íåçàâèñèìà ìåäèöèíñêà åêñïåðòèçà âåäíàãà ñëåä çàäúðæàíåòî, âêëþ÷èòåëíî îò ëåêàð ïî æåëàíèå íà çàäúðæàíèÿ. • Áúðçî è åôåêòèâíî äà ñå ðàçñëåäâàò îò ïðîêóðàòóðàòà è îò äðóãèòå îðãàíè, îñúùåñòâÿâàùè äîñúäåáíî ïðîèçâîäñòâî, âñè÷êè ñèãíàëè çà íåçàêîííà óïîòðåáà íà ôèçè÷åñêà ñèëà è îãíåñòðåëíî îðúæèå îò ïðàâîïðèëàãàùèòå îðãàíè. • Äà ñå óñòàíîâÿò íåçàâèñèìè ãðàæäàíñêè êîìèñèè çà íàáëþäåíèå íà ïðàâîîõðàíèòåëíèòå îðãàíè, êîèòî äà ìîãàò äà ïîëó÷àâàò è äà èçâúðøâàò ïðîâåðêè ïî æàëáè íà ãðàæäàíè. ×ðåç òÿõ ñëåäâà äà ñå ãàðàíòèðà áúðçèíàòà è åôåêòèâíîñòòà, êîãàòî ñå ðàçñëåäâàò ñëó÷àèòå íà íåçàêîííà óïîòðåáà íà ñèëà è îãíåñòðåëíî îðúæèå îò ñòðàíà íà ïðàâîïðèëàãàùèòå îðãàíè, êàêòî è ïóáëè÷íîñòòà íà ðåçóëòàòèòå îò òåçè ðàçñëåäâàíèÿ. Ïàðàëåëíî ñ òîâà ñëåäâà äà ñå óñúâúðøåíñòâà ñèñòåìàòà íà âúòðåøíîâåäîìñòâåí êîíòðîë íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà âúòðåøíèòå ðàáîòè. • Äà ñå ïðîìåíè ÷ëåí 80 îò ñåãà äåéñòâàùèÿ Çàêîí çà ìèíèñòåðñòâîòî íà âúòðåøíèòå ðàáîòè, êàòî ñå èçêëþ÷è âúçìîæíîñòòà çà óïîòðåáà íà îãíåñòðåëíî îðúæèå îò ïðàâîïðèëàãàùèòå îðãàíè âúâ âñÿêàêâè ñëó÷àè íà ïðåñëåäâàíå íà çàïîäîçðÿí äîðè â äðåáíî ïðåñòúïëåíèå, êàêòî è çà ïðåäîòâðàòÿâàíå íà áÿãñòâî íà çàäúðæàí, äîðè è çà äðåáíî ïðåñòúïëåíèå.
• Ñïåøíî äà ñå ïîäîáðè ìàòåðèàëíîòî ñúñòîÿíèå íà âñè÷êè ìåñòà çà ëèøàâàíå îò ñâîáîäà è äà ñå çàêðèÿò ó÷ðåæäåíèÿòà, â êîèòî óñëîâèÿòà íà çàäúðæàíå ñà íå÷îâåøêè è óíèçèòåëíè. • Äà ñå âúâåäàò ïðîãðàìè çà çàíèìàíèÿ è çà ðåõàáèëèòàöèÿ íà ëèøåíèòå îò ñâîáîäà è äà ñå âúâåäàò ãàðàíöèè ñðåùó ïðîèçâîëíîòî âçåìàíå íà äèñöèïëèíàðíè íàêàçàíèÿ è èçîëàöèè â ìåñòàòà çà ëèøàâàíå îò ñâîáîäà. • Äà ñå ðåôîðìèðà çàêîíîäàòåëñòâîòî, îñèãóðÿâàùî äîñòúï äî ðàáîòà íà ëèøåíèòå îò ñâîáîäà òàêà, ÷å äà ñå óñòàíîâè ñòðîãà è èçêëþ÷âàùà âñÿêàêúâ ïðîèçâîë ïðîöåäóðà. • Çàêîíîäàòåëíî äà ñå óðåäè àäåêâàòíèÿò äîñòúï äî ïðàâîñúäèå è ðåõàáèëèòàöèÿòà íà æåíèòå-æåðòâè íà äîìàøíî íàñèëèå êàòî: - ñå íàïðàâÿò ïðîìåíè â Íàêàçàòåëíèÿ êîäåêñ, ñ êîèòî äîìàøíîòî íàñèëèå ñå ïðåñëåäâà êàòî ïðåñòúïëåíèå îò îáù õàðàêòåð; - ñå ñúçäàäàò èëè ñå ïîäêðåïÿò ñúùåñòâóâàùèòå óáåæèùà è öåíòðîâå çà ðåõàáèëèòàöèÿ íà æåðòâè íà äîìàøíî íàñèëèå. III. ÍÅÇÀÂÈÑÈÌÎÑÒ ÍÀ ÑÚÄÅÁÍÀÒÀ ÂËÀÑÒ, ÑÏÐÀÂÅÄËÈ ÑÚÄÅÁÅÍ ÏÐÎÖÅÑ È ÇÀÙÈÒÀ ÍÀ ËÈ×ÍÀÒÀ ÑÂÎÁÎÄÀ È ÑÈÃÓÐÍÎÑÒ Ïðîáëåìè, ñâúðçàíè ñ íåçàâèñèìîñòòà íà ñúäåáíàòà âëàñò, ñïðàâåäëèâèÿ ñúäåáåí ïðîöåñ è çàùèòà íà ëè÷íàòà ñâîáîäà è ñèãóðíîñò ó íàñ, âúïðåêè íàïðàâåíèòå ïðîìåíè â ðåäèöà çàêîíè, îñòàâàò. Îñòðà å íåîáõîäèìîñòòà îò çàêîíîäàòåëíà ðåôîðìà, êîÿòî äà ïðîìåíè ñòðóêòóðàòà íà ïðàâîðàçäàâàíåòî è ðîëèòå íà îòäåëíèòå ó÷àñòíèöè â íåãî, êàòî âúâåäå ïî-åôåêòèâíè ìåõàíèçìè çà óïðàâëåíèå, êîåòî äà ãàðàíòèðà íåçàâèñèìîñòòà íà ñúäà îò ÷àñòíè è èíñòèòóöèîíàëíè èíòåðåñè, åôåêòèâíîñò íà ðàçñëåäâàíåòî è ïîääúðæàíåòî íà îáâèíåíèåòî è öÿëîñòíî óñêîðÿâàíå íà ïðîèçâîäñòâîòî. Íåîáõîäèìè ñà êàêòî ïðîìåíè â äåéñòâàùèòå ïðîöåñóàëíè çàêîíè, ÷ðåç êîèòî äà ñå ïðåîäîëåå íåíóæíî çàáàâÿíå, òàêà è öÿëîñòåí ïàêåò îò ìåðêè, ïîäîáðÿâàùè îðãàíèçàöèÿòà íà ñúäåáíàòà ñèñòåìà è ìîòèâàöèÿòà íà ðàáîòåùèòå â íåÿ. Îñòàðåëèòå íîðìàòèâíè àêòîâå êàòî Óêàçà çà áîðáà ñ äðåáíîòî õóëèãàíñòâî è Çàêîíà çà áîðáà ñ ïðîòèâîîáùåñòâåíèòå ïðîÿâè íà ìàëîëåòíèòå è íåïúëíîëåòíèòå ñëåäâà äà áúäàò ðåôîðìèðàíè. Çàäúðæàíåòî äî 15 äåíîíîùèÿ ïî Óêàçà çà áîðáà ñ äðåáíîòî õóëèãàíñòâî ñëåäâà äà áúäå òðåòèðàíî êàòî ëèøàâàíå îò ñâîáîäà, à íå, êàêòî â ìîìåíòà, êàòî àäìèíèñòðàòèâíî íàêàçàíèå. Ñúîòâåòíî íà òîâà òðÿáâà äà áúäàò íàïðàâåíè ïðîìåíè â çàêîíîäàòåëñòâîòî êàòî ïðîèçâîäñòâîòî áúäå ïðèâåäåíî â ñúîòâåòñòâèå ñ èçèñêâàíèÿòà íà Åâðîïåéñêàòà êîí-
âåíöèÿ çà ïðàâàòà íà ÷îâåêà è îñíîâíèòå ñâîáîäè, âêëþ÷èòåëíî â ÷àñòòà, êîÿòî ñå îòíàñÿ äî âðåìåòî è âúçìîæíîñòòà çà åôåêòèâíî çàïîçíàâàíå ñ îáâèíåíèÿòà, ïîäãîòîâêà íà çàùèòàòà, ïðèçîâàâàíå íà ñâèäåòåëè è ïð. Êàòî ëèøàâàíå îò ñâîáîäà íà äåöà ñëåäâà äà áúäå òðåòèðàíî è íàñòàíÿâàíåòî íà äåöà âúâ Âúçïèòàòåëíè ó÷èëèùà-èíòåðíàòè (áèâøèòå ÒÂÓ) è Ñîöèàëíî-ïåäàãîãè÷åñêèòå èíòåðíàòè.  ñúîòâåòñòâèå ñ òîâà ïðîèçâîäñòâîòî ïî íàñòàíÿâàíåòî â òÿõ òðÿáâà äà ñå ðåôîðìèðà äîïúëíèòåëíî êàòî ñå âúâåäàò ãàðàíöèè, ñúîòâåòíè íà ñòàòóñà íà íàñòàíÿâàíèòå ìàëîëåòíè è íåïúëíîëåòíè. Òå òðÿáâà äà âêëþ÷âàò äåôèíèðàíå íà îòäåëíè ñúñòàâè íà “ïðîòèâîîáùåñòâåíèòå ïðîÿâè” è íàçíà÷àâàíåòî íà ñëóæåáíè àäâîêàòè ïî âðåìå íà ïðîöåäóðàòà. IV. ÑÂÎÁÎÄÀ ÍÀ ÈÇÐÀÇßÂÀÍÅÒÎ È ÏÐÀÂÎÒÎ ÍÀ ÈÍÔÎÐÌÀÖÈß Ñâîáîäàòà íà èçðàçÿâàíå èìà íóæäà îò äîïúëíèòåëíî íàñúð÷àâàíå â Áúëãàðèÿ. À ïðàâîòî íà èíôîðìàöèÿ å ñôåðà, â êîÿòî íàøàòà ñòðàíà òðÿáâà òåïúðâà äà âúâåäå îñíîâíè çàêîíîäàòåëíè ãàðàíöèè. Ñ îãëåä íà òîâà: • Î÷àêâàìå åäèí àäåêâàòåí çàêîí çà íàöèîíàëíèòå åëåêòðîííè ìåäèè, êîéòî îêîí÷àòåëíî äà óñòàíîâè åäèí íåçàâèñèì è åôåêòèâåí ðåãóëàòîðåí îðãàí.  íåãî òðÿáâà äà áúäå âêëþ÷åíà è óðåäáà íà ñòàòóòà íà Áúëãàðñêàòà òåëåãðàôíà àãåíöèÿ. • Ïðè èçáîðà íà óïðàâèòåëíèòå îðãàíè íà îáùåñòâåíèòå ìåäèè òðÿáâà äà ñå ãàðàíòèðà íåçàâèñèìîñòòà è ïîëèòè÷åñêàòà áåçïðèñòðàñòíîñò íà ðúêîâîäåùèòå äëúæíîñòíè ëèöà. • Ðåãóëàòîðíèòå îðãàíè íà åëåêòðîííèòå ìåäèè òðÿáâà äà ïðîÿâÿâàò ÷óâñòâèòåëíîñò è äà óïðàæíÿâàò åôåêòèâíî ïðàâîìîùèÿòà ñè ïðè ñàíêöèîíèðàíå íà ñëîâîòî íà îìðàçà, îñîáåíî êîãàòî òî å íàñî÷åíî ñðåùó óÿçâèìè ñîöèàëíè ãðóïè â Áúëãàðèÿ. • Ñúùåâðåìåííî òðÿáâà äà áúäàò ñúçäàäåíè çàêîíîäàòåëíè ãàðàíöèè, ÷å â íàöèîíàëíèòå ìåäèè ùå íàìåðÿò èçðàç íà íåäèñêðèìèíàöèîííà îñíîâà âñè÷êè âèäîâå îáùåñòâåí èíòåðåñ. • Î÷àêâàìå äà âèäèì è ïî-íàòàòúøíà ðåôîðìà íà Íàêàçàòåëíèÿ êîäåêñ â ÷àñòòà çà îáèäà è êëåâåòà. Íàëîæèòåëíè ñà ïðîìåíè, äåêðèìèíàëèçèðàùè ñåãàøíèòå îáùè ñúñòàâè íà “îáèäàòà” è “îêëåâåòÿâàíåòî”, êàòî çà òåçè ñëó÷àè îñòàíå ãðàæäàíñêàòà îòãîâîðíîñò çà âðåäè. • Î÷àêâàìå ðåôîðìà íà çàêîíîäàòåëñòâîòî çà äîñòúï äî îáùåñòâåíà èíôîðìàöèÿ, êîÿòî äà íàïðàâè äîñòúïà äî òàêàâà èíôîðìàöèÿ çà ãðàæäàíè, ìåäèè è íåïðàâèòåëñòâåíè îðãàíèçàöèè ïîåôåêòèâåí.
V. ÑÂÎÁÎÄÀ ÍÀ ÌÈÑÚËÒÀ, ÑÚÂÅÑÒÒÀ, ÐÅËÈÃÈßÒÀ È ÓÁÅÆÄÅÍÈßÒÀ Ñâîáîäàòà íà ìèñúëòà, ñúâåñòòà, ðåëèãèÿòà è óáåæäåíèÿòà áå, îñîáåíî ïðåç ïîñëåäíèòå ãîäèíè, åäèí îò íàé-àêòèâíî îáñúæäàíèòå ïðîáëåìè ñ ÷îâåøêèòå ïðàâà â Áúëãàðèÿ. Ïî÷òè âúâ âñè÷êè çàêîíîäàòåëíè ñôåðè, çàñÿãàùè ñâîáîäàòà íà ìèñúëòà, ñúâåñòòà, ðåëèãèÿòà è óáåæäåíèÿòà, å íóæíà çàêîíîäàòåëíà ðåôîðìà. Íàé-îñòðà å íóæäàòà îò îñíîâíà ðåôîðìà íà çàêîíîäàòåëñòâîòî, óðåæäàùî îòíîøåíèåòî ìåæäó äúðæàâàòà è öúðêâàòà. Ïðèåòèÿò ïðåç 2002 ã. Çàêîí çà âåðîèçïîâåäàíèÿòà å î÷åâèäíî äèñêðèìèíàöèîíåí è íåñúîòâåòåí íà ñúâðåìåííèòå ñòàíäàðòè çà óðåæäàíå íà âçàèìîîòíîøåíèÿòà ìåæäó äúðæàâàòà è ðåëèãèîçíèòå îáùíîñòè. Òîé áå âå÷å èçïîëçâàí çà ïîòúïêâàíå íà ïðàâàòà íà âÿðâàùèòå îò ðàçëè÷íè âåðîèçïîâåäàíèÿ. Íåîáõîäèìî å òîé äà áúäå îñíîâíî ðåôîðìèðàí èëè çàìåíåí ñ íîâ. Íîâîòî çàêîíîäàòåëñòâî òðÿáâà äà äàâà âúçìîæíîñò çà ðàâíîïîñòàâåíîñò íà âåðîèçïîâåäàíèÿòà ïîìåæäó èì, êàêòî è íà âåðîèçïîâåäàíèÿòà ñ îñòàíàëèòå îðãàíèçàöèè, ôîðìèðàíè îêîëî íåðåëèãèîçíè óáåæäåíèÿ âúâ âñè÷êè ñôåðè íà îáùåñòâåíèÿ æèâîò, âêëþ÷èòåëíî è ïðè ïðèäîáèâàíåòî îò òÿõ íà ñòàòóò íà þðèäè÷åñêè ëèöà. Òî òðÿáâà åôåêòèâíî äà ïðåñè÷à âúçìîæíîñòòà çà ïðàâèòåëñòâåíà íàìåñà âúâ âúòðåøíèÿ æèâîò íà ðåëèãèîçíèòå îáùíîñòè.  ïðèåòèÿ Çàêîí çà çàìÿíà íà âîéíñêèòå çàäúëæåíèÿ ñ àëòåðíàòèâíà ñëóæáà òðÿáâà äà ñå íàïðàâÿò èçìåíåíèÿ, ñ êîèòî äà ñå ðàçøèðè êðúãúò íà îðãàíèçàöèèòå, êîèòî èìàò ïðàâî äà ïðàâÿò çàÿâêè è äà íàåìàò íà ðàáîòà àëòåðíàòèâíî ñëóæåùè, êàòî â òîçè êðúã ñå âêëþ÷àò è íåñòîïàíñêèòå îðãàíèçàöèè. Òðÿáâà ñúùî òàêà äà ñòàíå âúçìîæíî èñêàíåòî çà îñâîáîæäàâàíå îò âîåííà ñëóæáà ïî ñúâåñò äà ñå íàïðàâè ïî âñÿêî âðåìå, âêëþ÷èòåëíî â ïðîöåñà íà îòáèâàíå íà âîåííàòà ñëóæáà. VI. ÑÂÎÁÎÄÀ ÍÀ ÑÄÐÓÆÀÂÀÍÅÒÎ Ïî îòíîøåíèå íà ñâîáîäàòà íà ñäðóæàâàíå Êîíñòèòóöèÿòà íà Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ è çàêîíîäàòåëñòâîòî ñúäúðæàò ðàçïîðåäáè, êîèòî ñà íåðàçóìíî îãðàíè÷èòåëíè è îòêðèòî äèñêðèìèíàöèîííè. Íèå èñêàìå äà âèäèì çàêîíîäàòåëíè èíèöèàòèâè, êîèòî äà çàñåãíàò: • Ðàçïîðåäáèòå, çàáðàíÿâàùè ïîëèòè÷åñêèòå ïàðòèè â Áúëãàðèÿ.  íÿêîëêî ñëó÷àÿ òå áÿõà èçòúëêóâàíè òâúðäå îãðàíè÷èòåëíî îò íÿêîëêî ñúäèëèùà ó íàñ, âêëþ÷èòåëíî è îò Êîíñòèòóöèîííèÿ ñúä. Òåçè ðàçïîðåäáè è ïðàêòèêè çàêîíîìåðíî ôîðìèðàò íàïðåæåíèå ïðè ñàìîîðãàíèçàöèÿòà íà ãðàæäàíñêîòî îáùåñòâî â ñòðàíàòà è ïðåäèçâèêâàò âíèìàíèåòî è ñïðàâåäëèâàòà çàãðèæåíîñò íà ìåæäóíàðîäíè îðãàíèçàöèè; • Ðàçïîðåäáèòå, çàñÿãàùè ðîëÿòà íà ïðîêóðàòóðàòà äà ïðåïÿòñòâà ìèðíèòå ñúáðàíèÿ íà ãðàæäàíè èç-
âúí õèïîòåçèòå íà Çàêîíà çà ñúáðàíèÿòà, ìèòèíãèòå è ìàíèôåñòàöèèòå; • Ñåãàøíàòà óðåäáà íà äàíú÷íèÿ ðåæèì íà äàðèòåëñòâîòî, êîéòî ïðåïÿòñòâà ñúçäàâàíåòî íà óñòîé÷èâè ãðàæäàíñêè ñäðóæåíèÿ â Áúëãàðèÿ. VII. ÇÀÙÈÒÀ ÍÀ ÁÅÆÀÍÖÈÒÅ È ÊÀÍÄÈÄÀÒÈÒÅ ÇÀ ÓÁÅÆÈÙÅ Âúïðåêè ïðîãðåñà, êîéòî áå îòáåëÿçàí ïðåç ïîñëåäíèòå ãîäèíè, â òàçè ñôåðà èìà îùå ìíîãî êàêâî äà ñå íàïðàâè: • Íèå íàñòîÿâàìå çà ïðîìÿíà â ñåãà äåéñòâàùèÿ Çàêîí çà áåæàíöèòå, ñ êîÿòî òîé äà ñå ïðèâåäå â ñúîòâåòñòâèå ñúñ ñòàíäàðòèòå íà Êîíâåíöèÿòà çà ñòàòóòà íà áåæàíöèòå îò 1951 ã. è Ïðîòîêîëà îò 1967 ã.; • Íàñòîÿâàìå è çà ñúçäàâàíåòî íà ñëóæáè, êîèòî äà ñà â ñúñòîÿíèå äà ðåøàâàò âñè÷êè ïðîáëåìè íà áåæàíöèòå è êàíäèäàòèòå çà óáåæèùå, êîèòî âúçíèêâàò èçâúí ïðîöåäóðàòà çà ïîëó÷àâàíå íà áåæàíñêè ñòàòóò; • Íàñòîÿâàìå çà áúðçî îðãàíèçèðàíå îò Ìèíèñòåðñòâîòî íà ïðàâîñúäèåòî íà ðàçíîîáðàçíè è åôåêòèâíè ôîðìè íà îáó÷åíèå íà ñúäèè ïî áåæàíñêî ïðàâî. VIII. ÇÀÁÐÀÍÀ ÍÀ ÄÈÑÊÐÈÌÈÍÀÖÈßÒÀ ÍÀ ÅÒÍÈ×ÅÑÊÀ ÎÑÍÎÂÀ È ÇÀÙÈÒÀ ÍÀ ÅÒÍÎÊÓËÒÓÐÍÀÒÀ ÑÀÌÎÁÈÒÍÎÑÒ ÍÀ ÌÀËÖÈÍÑÒÂÅÍÈÒÅ ÎÁÙÍÎÑÒÈ Èñêàìå äà âèäèì è ïðîãðåñ â ïî-íàòàòúøíàòà çàùèòà îò åòíè÷åñêà äèñêðèìèíàöèÿ è â óòâúðæäàâàíåòî íà åòíîêóëòóðíèòå ïðàâà íà ìàëöèíñòâàòà. Çà äà ñå ïîñòèãíå òîâà, íîâîòî ïðàâèòåëñòâî òðÿáâà äà íàïðàâè îöåíêà è äà âçåìå ìåðêè çà ïðèâåæäàíå íà áúëãàðñêîòî çàêîíîäàòåëñòâî â ñúîòâåòñòâèå ñ Ðàìêîâàòà êîíâåíöèÿ çà çàùèòà íà íàöèîíàëíèòå ìàëöèíñòâà. Òî ñúùî òàêà òðÿáâà äà ïîòâúðäè ïðèâúðçàíîñòòà ñè êúì Ðàìêîâàòà ïðîãðàìà çà ðàâíîïðàâíî èíòåãðèðàíå íà ðîìèòå â áúëãàðñêîòî îáùåñòâî. Äèñêðèìèíàöèÿòà ñïðÿìî åòíè÷åñêè ìàëöèíñòâà è îñîáåíî ñïðÿìî ðîìèòå â Áúëãàðèÿ ñúùåñòâóâà â ìíîãî ñôåðè íà îáùåñòâåíèÿ æèâîò. Âúïðåêè ïðîãðåñà ñ ïðèåìàíåòî íà Çàêîíà çà çàùèòà îò äèñêðèìèíàöèÿòà ó íàñ âñå îùå íå ñà ñúçäàäåíè íåîáõîäèìèòå ïðåäïîñòàâêè çà ïðèëàãàíå íà íåãîâèòå ðàçïîðåäáè. Óñòàíîâåíèÿò ñúñ çàêîíà îðãàí íå äåéñòâà, à ðàçïîðåäáèòå íà çàêîíà ñå ïðèëàãàò ïîíÿêîãà òâúðäå îãðàíè÷èòåëíî îò ñúäåáíèòå îðãàíè. Ñèëíî îãðàíè÷åíèÿò äîñòúï äî áåçïëàòíà ïðàâíà ïîìîù ïî ãðàæäàíñêè äåëà çàòðóäíÿâà èçïîëçâàíåòî íà ïðåäâèäåíàòà îò íåãî ñúäåáíà çàùèòà. Âúâ âðúçêà ñ òîâà íàñòîÿâàìå çà: • Áúðçîòî ñíàáäÿâàíå ñ íåîáõîäèìèÿ ìàòåðèàëåí è àäìèíèñòðàòèâåí ðåñóðñ íà Êîìèñèÿòà çà çàùèòà îò äèñêðèìèíàöèÿòà, çà äà ìîæå òÿ íàé-ñåòíå äà
çàïî÷íå äà äåéñòâà; • Óñúâúðøåíñòâàíå íà ñúäåáíàòà ïðàêòèêà çà çàùèòà îò åòíè÷åñêà äèñêðèìèíàöèÿ; • Ïðèçíàâàíå îò äúðæàâàòà íà íåäèñêðèìèíàöèîííà îñíîâà íà ãðóïèòå è ñäðóæåíèÿòà íà âñè÷êè ãðàæäàíè, êîèòî áåç âúíøåí íàòèñê äåêëàðèðàò ïðèíàäëåæíîñò êúì îïðåäåëåíî ìàëöèíñòâî; • Îðãàíèçèðàíå ïî àäåêâàòåí íà÷èí è íà íåäèñêðèìèíàöèîííà îñíîâà íà èçó÷àâàíåòî íà ìàé÷èíèÿ åçèê çà ÷ëåíîâåòå íà âñè÷êè åòíè÷åñêè ìàëöèíñòâà â Áúëãàðèÿ è îñîáåíî íà îáó÷åíèåòî ïî ðîìñêè åçèê; • Çàïî÷âàíå íà åôåêòèâíà äåñåãðåãàöèÿ íà ðîìñêîòî îáðàçîâàíèå è ïîäîáðÿâàíå êà÷åñòâîòî íà îáðàçîâàíèåòî íà áúëãàðñêèòå ðîìè; • Çàïî÷âàíå íà ðåøàâàíåòî è íà äðóãèòå ïðîáëåìè íà ðîìèòå, î÷åðòàíè â Ðàìêîâàòà ïðîãðàìà çà ðàâíîïðàâíî èíòåãðèðàíå íà ðîìèòå â áúëãàðñêîòî îáùåñòâî, êàòî òåðèòîðèàëíîòî óñòðîéñòâî íà ðîìñêèòå êâàðòàëè, íàñúð÷àâàíåòî íà òðóäîâàòà çàåòîñò íà ðîìèòå, ïîäîáðÿâàíå íà ñèñòåìàòà íà ñîöèàëíî ïîäïîìàãàíå, çäðàâåîïàçâàíå è ïð. IÕ. ÇÀÙÈÒÀ ÍÀ ËÈÖÀÒÀ Ñ ÏÑÈÕÈ×ÅÑÊÈ ÇÀÒÐÓÄÍÅÍÈß Ëèöàòà ñ ïñèõè÷íè çàòðóäíåíèÿ ó íàñ ñà ñðåä íàéóÿçâèìèòå ñîöèàëíè ãðóïè. Òå èìàò íóæäà îò çàùèòà, êîÿòî áúëãàðñêàòà äúðæàâà ïîíàñòîÿùåì íå îñèãóðÿâà ïî àäåêâàòåí íà÷èí. Çà äà ñå ïîäîáðè çàùèòàòà íà õîðàòà ñ óìñòâåíè çàòðóäíåíèÿ, íèå íàñòîÿâàìå: • Ìàòåðèàëíîòî ñúñòîÿíèå íà çàâåäåíèÿòà, â êîèòî òå ñå ëåêóâàò è æèâåÿò äà ñå ïîäîáðè; • Äà ñå âúâåäàò ïðîãðàìè çà òÿõíàòà ñîöèàëíà, âêëþ÷èòåëíî òðóäîâà èíòåãðàöèÿ è ðåõàáèëèòàöèÿ, êîèòî äà ñà ñú÷åòàíè ñ äåèíñòèòóöèîíàëèçèðàíå íà ãðèæàòà; • Öÿëîñòíà ðåôîðìà íà ëèøàâàíåòî îò äååñïîñîáíîñò êàêòî êàòî ïîíÿòèå, òàêà è êàòî ïðîöåäóðà; • Âúâåæäàíå íà ïðîãðàìè çà îáó÷åíèå íà ïåðñîíàëà, ïîëàãàù ãðèæà çà ëèöàòà ñ ïñèõè÷åñêè çàòðóäíåíèÿ; • Âúâåæäàíå íà ñúäåáíà ïðîöåäóðà çà íàñòàíÿâàíå â ñîöèàëíè äîìîâå çà õîðà ñ ïñèõè÷åñêè çàòðóäíåíèÿ; • Ïîäîáðÿâàíå íà ìåäèöèíñêîòî îáñëóæâàíå çà ëèöàòà, êîèòî íå ñà â àêòèâíà ôàçà íà ñâîåòî çàáîëÿâàíå; • Ïðåêðàòÿâàíå íà ïðîèçâîëíèòå èçîëàöèè è èìîáèëèçàöèè. Õ. ÇÀÙÈÒÀ ÍÀ ÏÐÀÂÀ ÍÀ ÄÅÖÀÒÀ Äúðæàâàòà è îáùåñòâîòî ñà äëúæíèöè íà áúëãàðñêèòå äåöà è îñîáåíî íà îíåçè îò òÿõ, îñòàâåíè áåç
ðîäèòåëñêà ãðèæà. Òå ñà ñðåä òåçè ñîöèàëíè ãðóïè ó íàñ, ÷èèòî ïðàâà ñå íàðóøàâàò íàé-÷åñòî è èìàò íàéìàëêî âúçìîæíîñòè çà çàùèòà. Íèå èñêàìå: • Äà ñå ñúçäàäå íàöèîíàëíà ñèñòåìà çà ïðîñëåäÿâàíå íà ñòàòóñà íà âñè÷êè äåöà â Áúëãàðèÿ ñ îñîáåíî âíèìàíèå âúðõó äåöàòà îò ðèñêîâèòå ãðóïè è òåçè, íàñòàíåíè â èíñòèòóöèè; • Äà ñå äàäàò ïîâå÷å ïðàâîìîùèÿ è äà ñå íàïðàâè ïî-åôåêòèâíà ðàáîòàòà íà ñïåöèàëíèòå ñëóæáè çà äåöà, êîèòî ðàçãëåæäàò âúïðîñèòå, ñâúðçàíè ñ åôåêòèâíîòî óïðàæíÿâàíå íà ïðàâàòà íà äåöàòà; • Äà ñå ïðîòèâîäåéñòâà åôåêòèâíî íà âñè÷êè ôîðìè è ïðîÿâè íà òåëåñíî íàêàçàíèå êàêòî â ñåìåéñòâàòà, òàêà è â èíñòèòóöèèòå; • Äà ñå çàñèëè è äà ñå íàïðàâè åôåêòèâåí, âêëþ÷èòåëíî ÷ðåç ñúçäàâàíå íà ñïåöèàëíè ñëóæáè, êîíòðîëúò ñðåùó ñåêñóàëíàòà åêñïëîàòàöèÿ è íàðêîìàíèÿòà ñðåä äåöàòà; • Äà ñå çàñèëè öåëåâîòî ñîöèàëíî ïîäïîìàãàíå íà ñåìåéñòâàòà íà óÿçâèìèòå ñîöèàëíè ãðóïè, ÷èèòî äåöà ïîðàäè áåäíîñò íå ìîãàò äà ó÷àñòâàò åôåêòèâíî â ó÷åáíèÿ ïðîöåñ; • Äà ñå ãàðàíòèðà çàêîíîäàòåëíî è ÷ðåç ïîäîáðÿâàíå íà ïðàâîïðèëàãàíåòî åôåêòèâíàòà çàùèòà îò åêñïëîàòàöèÿ íà äåòñêèÿ òðóä.  äîïúëíåíèå êúì òîâà ñëåäâà äà ñå ïðèåìå îòäåëåí ïàêåò ñïåøíè ìåðêè çà ïîäîáðÿâàíå íà ïîëîæåíèåòî íà èíñòèòóöèèòå çà äåöà. Òå òðÿáâà äà âêëþ÷âàò êàòî ìèíèìóì: • Åôåêòèâíà äåèíñòèòóöèîíàëèçàöèÿ íà ãðèæàòà çà äåöà áåç ðîäèòåëñêà ãðèæà; • Ñòðèêòíîòî ñïàçâàíå íà çàêîíà çà íàñòàíÿâàíåòî íà äåöà â èíñòèòóöèè è ïðèáÿãâàíåòî êúì èíñòèòóöèÿòà êàòî ïîñëåäíî ñðåäñòâî; • Ïðåäïðèåìàíå íà íåîáõîäèìèòå ìåðêè çà àäåêâàòíîòî îáó÷åíèå è ñîöèàëèçèðàíå íà äåöàòà îò èíñòèòóöèèòå çà äåöà ñ óìñòâåíè çàòðóäíåíèÿ; • Ïðåîñìèñëÿíå íà ìÿñòîòî è ðîëÿòà íà òàêèâà äåòñêè èíñòèòóöèè êàòî “ïîìîùíèòå ó÷èëèùà” è ó÷èëèùàòà çà äåöà ñ ïðîòèâîîáùåñòâåíè ïðîÿâè; • Åôåêòèâåí êîíòðîë íàä äèñöèïëèíàðíèòå ìåðêè è ïðîòèâîäåéñòâèå íà íàñèëèåòî, îñîáåíî â èíñòèòóöèèòå çà äåöà ñ ïðîòèâîîáùåñòâåíè ïðîÿâè; • Îñèãóðÿâàíå íà åôåêòèâåí äîñòúï äî ìåäèöèíñêà ïîìîù çà âñè÷êè äåöà ÷ðåç ïðåäïðèåìàíå íà íåîáõîäèìèòå çàêîíîäàòåëíè ïðîìåíè è ÷ðåç âúâåæäàíå íà ïîäõîäÿùè ôîðìè íà ìåäèöèíñêè ãðèæè çà äåöàòà â èíñòèòóöèèòå; • Âúâåæäàíå íà ñèñòåìà çà ïåðèîäè÷íè èíñïåêöèè îò íåçàâèñèì îðãàí íà âñè÷êè äåòñêè çàâåäåíèÿ. Ñîôèÿ, 17 îêòîìâðè 2005 ã.