IES David Bujรกn
A
nuario curso 2012-13
O
17 de maio de 2013 conmemórase o 150º aniversario da publicación do libro Cantares Gallegos (Vigo, 1863). Este poemario é a primeira obra do século XIX escrito enteiramente en galego. Con ela, Rosalía de Castro prestixia o galego como lingua literaria e reivindica o seu uso. Rosalía é unha das máis grandes escritoras de todos os tempos. A súa obra inaugura un novo tempo na nosa historia literaria. O seu libro é considerado o texto fundacional da literatura galega moderna. Nesta etapa a literatura galega renace e a lingua galega adquire a plenitude literaria que perdera séculos atrás. A obra, moi vencellada á creación popular, pretende dar a coñecer, defender e reivindicar o pobo galego, un pobo con dereitos e identidade de seu; e ao mesmo tempo denunciar as duras condicións nas que se atopaba a sociedade rural galega a mediados do século XIX. Así, Cantares Gallegos afonda no coñecemento da realidade social e da condición humana, e ao mesmo tempo convértese nun exemplo de reivindicación da nosa dignidade como pobo. Co gallo desta celebración, este ano dedícaselle o anuario a esta obra tan emblemática. Con esta homenaxe queremos axudar a difundir esta celebración para reforzar a valoración de Rosalía de Castro, e da súa obra, como un brillante exercicio de reivindicación da nosa lingua e da nosa cultura , e ao mesmo
A
nuario 2012-2013. Páxina 2
Unha lingua é máis que unha obra de arte; é matriz inesgotable de obras de arte. DANIEL RODRÍGUEZ CASTELAO
Historia do Día das Letras Galegas O Día das Letras é unha data consagrada á exaltación e promoción da nosa literatura e da nosa lingua. O 20 de marzo de 1963 os académicos Francisco Fernández del Riego, Manuel Gómez Román e Xesús Ferro Couselo propuxéronlle á Academia a celebración do Día das Letras galegas.Tratándose, xa que logo, do centenario de Cantares Gallegos, foi Rosalía de Castro a primeira homenaxeada á que continuarían, desde esa data e sen interrupción, outras moitas figuras senlleiras da nosa cultura, elixidas pola Academia. Desde 1991 o Día das Letras Galegas é festividade oficial en Galicia. Constitúe, ademais, a meirande conmemoración da nosa cultura e, arredor dela, desenvólvense numerosos actos organizados para dar a coñecer, honrar e difundir a memoria e a obra da persoa homenaxeada.
Primeiro cartel para conmemorar o Día das Letras Galegas
Este ano o elixido é o autor, actor e director Roberto Vidal Bolaño (1950– 2002), figura central do noso teatro e da nosa literatura. A súa obra é unha das máis importantes do teatro galego contemporáneo.
A
nuario 2012-2013. Páxina 3
1º ESO A
L
ugar máis hermoso no mundo n´achara que aquel de Galicia, ¡Galicia encantada! ¡Galicia frolida! Cal ela ninguna, en froles cuberta, cuberta de espumas. De espumas que o mare con pelras gomita; de froles que nacen ó pé das fontiñas. Están:
De valles tan fondos, tan verdes tan frescos, que as penas se calman no máis que con velos
Javier, Darío, Rene, Adrian, Bruno, Elisa, Andrea, Alba, Laura, Misael e Sergio. Daniel, Huber, Rodrigo, Diego, Leticia, Paula, Noelia, Carmen, e German. Alexandre, Sergio, Aaron, Paula Marina, Andrea, Aida, Barco, Aida Ortega, Sara e Javier.
Cantares gallegos, 1863 ( fragmento)
A
nuario 2012-2013. Páxina 4
P
Están: Nuno, Noelia, Esther, Javier, Yeray, Diego, Manuel, Hugo, Roberto, Marta e Ivan. Inaki, Nuria, Sara, Isabel, Zara, Noemí, Josep, Gloria, Claudia, Belen e Brais. David, Samuel, Lucía, Uxía, Laura, Julia, Daniel e Ana.
A
1º ESO B
asa , río, pasa, río co teu maino rebulir; pasa, pasa antre as froliñas color de ouro e de marfil, a quen cos teus doces labios tan doces cousas lles dis. Pasa, pasa mais non vexan que te vas ao mar sin fin, porque estonces, ¡ai, probiñas canto choraran por ti! ¡Si souperas que estrañeza si souperas que sofrir desque del vivo apartada o meu corazón sentiu! Tal me acoden as soidades tal me queren afrixir, que inda máis feras me afogan, si as quero botar de min. I ¡ai, que fora das froliñas véndote lonxe de si ir pola verde ribeira, da ribeira do Carril! Cantares gallegos, 1863 (Fragmento)
nuario 2012-2013. Páxina 5
2º ESO A
C
antarte hei, Galicia, na lengua gallega, consolo dos males, alivio das penas. Mimosa, soave, sentida, queixosa, encanta si ríe conmove si chora. Cal ela ningunha tan dose que cante soidades amargas, sospiros amantes, Están:
misterios da tarde murmuxos da noite; cantarte hei, Galicia na beira das fontes Cantares gallegos, 1863 (Fragmento)
Karen, Noelia, Miguel Recuna, Samuel, Javier, Jacobo Lauda, Esteban, Jose Manuel, Diego e Aaron. Ivan, Daniel, Christopher, Roberto, Izan, Miguel Lopez, Brais, Claudia, Sofía e Blanca. Adriana, Jennifer, Jacobo Boquete, Alberto, Carolina, Carmen, Veronica e Jessica.
A
nuario 2012-2013. Páxina 6
2º ESO B
C
astellanos de Castilla tratade ben ós gallegos; cando van, van como rosas cando vén, vén como negros. - Cando foi, iba sorrindo, cando veu, viña morrendo; a luciña dos meus ollos, o amantiño do meu peito. - Aquel máis que neve branco, aquel de dosuras cheio, aquel por quen eu vivía e sin quen vivir non quero.
Están: Noelia, Marina, Yanira, Laura, Sabela, Florencia, Andrea, Sara, Ismael e Pablo. Rodrigo, Borja, Martín Concheiro, Jaime, Daniel, Tania, Nerea, Enrique e Ruben. Anton, Clara, Ana, Tamara, Martín Avecilla, Sandra e Martín Gonzalez
A
nuario 2012-2013. Páxina 7
Foi a Castilla por pan e saramagos lle deron; déronlle fel por bebida. peniñas por alimento. Cantares gallegos, 1863 (Fragmento)
3º ESO A
C
antas veces nos xuramos, cando lavabas no río ó pé dun alto salgueiro, antre risas e sospiros, xa nunca máis separarnos, xa nunca máis desunirnos! Mais aqueles xuramentos, tal como rosas de espiño lixeiriños se espallaron a un sopro dos ventos fríos.
Están:
Cantares gallegos, 1863 (Fragmento)
Adrian, Ruben, Lorena, Martín, Jonathan, Miguel e Nerea. Saray, Natalia, Rubí, Sofía, Susana , Sheila, Silvia e Raul
A
nuario 2012– 2013. Páxina 8
C
3º ESO B
ando este cantar, poeta, na lira xemendo entonas, non sei o que por min pasa que as lagrimiñas me afogan, que ante de min cruzar vexo a Virgen-mártir que invocas, cos pés cravados de espiñas, cas mans cubertas de rosas. En vano a gaita, tocando unha alborada de groria sons polos aires espalla que cán nas tembrantes ondas; en vano baila contenta nas eiras a turba louca, que aqueles sons, tal me afrixen, cousas tan tristes me contan, que eu podo decirche: non canta, que chora.
Están: Begona, Rocío, Sara, Paula, Ricky, Xoan, Jose, Alvaro e Raul. Julia, Lucía Mesías, Lucía Gomez, Carmen, Antía, Ignacio, Javier, Bieito e Andres. Míriam, Nerea, Cristina, Ines Castro, Ines Oitaven, Diego e Xabier.
A
nuario curso 2012-13. Páxina 9
Cantares gallegos, 1863 (Fragmento)
3º ESO C
U
n repoludo gaiteiro de pano sedán vestido, como un príncipe cumprido, cariñoso e falangueiro, ante os mozos o pirmeiro e nas siudades sen par tiña costume en cantar alá pola mañanciña: - Con esta miña gaitiña ás nenas hei de engañar Cantares gallegos, 1863 (Fragmento) Están: Alicia, Chloe, Olalla, Pablo, Alba López, Yulenny, Noelia, Antón, Martín e Darío. María, Tania, Christian, Mateo, Alba Varela, Lucía, Marta, Rodrigo e Lía David, Jairo, Lorena, Sergio e Tamara
A
nuario 2012-2013. Páxina 10
3º PDC
D
íxome natronte o cura que é pecado... mais aquél de tal fondura ¿como o facer desbotado? Dálle que dálle ó argadelo noite e día e pensa e pensa naquelo, porfía que e porfía… Sempre malla que te malla enchendo a cunca porque o que diancre traballa din que acaba tarde ou nunca. Canto máis digo: “¡Arrenegado! ¡Demo fóra!”, mais o demo endemoncrado me atenta dempois i agora.
Están: Manuel e Natalia. Diego, Elena, Eva e Ines
Cantares gallegos, 1863 (Fragmento)
A
nuario 2011-2012. Páxina 11
PCPI
A
diós, ríos; adios, fontes; adios, regatos pequenos; adios, vista dos meus ollos: non sei cando nos veremos. Miña terra, miña terra, terra donde me eu criei, hortiña que quero tanto, figueiriñas que prantei, prados, ríos, arboredas, pinares que move o vento, paxariños piadores, casiña do meu contento, muíño dos castañares, noites craras de luar, campaniñas trimbadoras, da igrexiña do lugar,
Están: Laura, Sergio Dubra, Elías, Ivan e Sergio Lopez María, Carla, Iara e Juan
Cantares gallegos, 1863 (Fragmento)
A
nuario 2012-2013. Páxina 12
ESA
A
diós, expresiós che mando polo burro de Camilo, que non sei cál che dirá estas cousas que lle esprico; mais sabe, miña Rosiña, Rosiña do doce olido que si ti xa ler souperas os palotes que eu escribo, escribírache una carta nas alas dun paxariño. Están: Sergio Santiso, Roberto, Aaron, Enrique, Diana, Manuel Angel e Gabriel. Sara, Lorena, Sonia, Estefanía, Saskia, Luis e Sergio Abelenda
A
nuario 2012-2013. Páxina 13
Cantares gallegos, 1863 (Fragmento)
4º ESO A
N
on che digo nada... Pero ¡vaia!
Pasan naquesta vida cousiñas tan extrañas, tan raros feitos vense neste mundo de trampa; tantos milagres vellos, tan novas insinanzas, e tan revoltos allos con nome de ensaladas, que non che digo nada... Pero ¡vaia! Cantares gallegos, 1863 (Fragmento)
Están: Carmen, Amalia, Paula, Helena, Leticia, Samuel, Víctor, Sabela, Ainhoa e David. Águeda, Tania, Paula, Sonia, Alba, Miguel, Antía, Sara e Tamara.
A
nuario 2011-2012. Páxina 14
4º ESO B
E
u ben sei destos secretos que se esconden nas entrañas, que rebolen sempre inquietos baixo mil formas estrañas. Eu ben sei destes tormentos que consomen e devoran, dos que fan xemer os ventos, dos que morden cando choran. .......................................... I anque ora sorrindo canto, anque ora canto con brío, tanto chorei, chorei tanto como as auguiñas dun río.
Están:
Cantares gallegos, 1863 (Fragmento)
Carlos, Samuel Catoira, Sebastián, Mónica, José, Martín e Pablo. Joaquín, Damián, Raúl, Noemí, Hugo e Samuel Alvite Sergio, Francisco, Fara, Lucía, Ana, Carla e Alicia
A
nuario 2012-2013. Páxina 15
4º PDC
Q
uixente tanto, meniña,
tívenche tan grande amor que para min eras a lúa, branca aurora e craro sol; auga limpa en fresca fonte, rosa do xardín de Dios, alentiño do meu peito, vida do meu corazón” Así che falín un día camiñiño de San Lois, todo oprimido de angustia, todo ardente de pasión, mentres ti me escoitabas
Están:
depinicando unha frol
Cristina, Laura e Estefanía. Iago, Jesús, Carlos, Pablo e Aarón
porque eu non vise os teus ollos que refrexaban traiciós. Cantares gallegos, 1863 (Fragmento)
A
nuario 2011-2012. Páxina 16
1º BACH A
C
ando a luniña aparece i o sol nos mares se esconde, todo é silencio nos campos, todo na ribeira dorme. Quedan as veigas sen xente sin ovelliñas os montes, a fonte sin rosas vivas, os árbores sin cantores. Medroso o vento que pasa os pinos xigantes move, i á voz que levanta triste, outra máis triste responde. Son as campanas que tocan, que tocan en sons de morte, i ó corasón din. “N´olvides ós que sempre dormen”
Están: Pablo Freire, Laura Balboa, David, Airi, Andrea, Lucía Calviño, Carmen, Héctor, e Paula. Alejandro, Pablo Gestal, Noelia Fuentes, María, Lucía Morandeira, Noelia González, Laura Sandá, Raquel e Nerea.
A
nuario 2012-2013. Páxina 17
Cantares gallegos, 1863 (Fragmento)
1º BACH B
A
iriños, airiños aires, airiños d'a miña terra; airiños, airiños aires, airiños, leváime á ela. Sin ela vivir non podo, non podo vivir contenta; que adonde queira que vaia cróbeme unha sombra espesa. Cróbeme unha espesa nube tal preñada de tormentas, tal de soidás preñada, que a miña vida envenena. Levaime, levaime, airiños, como unha folliña seca, que seca tamén me puxo a callentura que queima. ¡Ai!, si non me levás pronto, airiños da miña terra; si non me levás, airiños, quisais xa non me conesan; Cantares gallegos, 1863 (Fragmento)
Están: Celia, Begoña, Benito, José, Asier, Nereida, Sara e Jacobo. Pablo, Eva, Nicolás, Víctor, Mariana, Noelia e Juan
A
nuario curso 2011-12. Páxina 18
C
1º BACH C
ampanas de Bastabales, cando vos oio tocar, mórrome de soidades. Cando vos oio tocar, campaniñas, campaniñas, sin querer torno a chorar. Cando de lonxe vos oio, penso que por min chamades, e das entrañas me doio. Dóiome da dor ferida, que antes tiña vida enteira i hoxe teño media vida. Están: Marcos, Carlos, Miguel, Borja, Brais, David e Adrián. Cristina, Patricia, Lara Tubío, Emma, Nerea, Estela, Lara García e Rebeca. Tania, Carla, Beatriz, Paula, Raquel, Laura e Aurora.
A
nuario curso 2011-12. Páxina 19
Sólo media me deixaron os que de aló me trouxeron, os que de aló me roubaron. Non me roubaron, traidores, ¡ai!, uns amores toliños ¡ai!, uns toliños amores. Cantares gallegos, 1863 (Fragmento)
2º BACH A
V
inte unha crara noite, noitiña de San Xoán, poñendo as frescas herbas na fonte a serenar. E tan bonita estabas cal rosa no rosal que de orballiño fresco toda cuberta está. Por eso, namorado, con manso suspirar os meus amantes brazos boteiche polo van, e ti con dulces ollos e máis dulce falar, meiguiña, me emboucastes en prácido solás. As estreliñas todas que aló no espaso están sorrindo nos miraban con soave craridá. Cantares gallegos, 1863 (Fragmento)
Están: Esteban, Stefan, Diego, Anton, Manuel S., Manuel O. Roman e Martín. Jorge, David, Alex, Mar, Rodrigo, Daniel e Joan. Silvia, Míriam, Ines, Adriana, Rocío, Alba e Yolanda
A
nuario 2011-2012. Páxina 20
C
2º BACH B
omo chove muidiño como muidiño chove; como chove miudiño pola banda de Laíño, pola banda de Lestrove. ¡Como chove muidiño polas veigas de Campaña! ¡Cal se enxugan de camino os herbales de Laíño! ¡Como a Ponte en sol se baña! Para Caldas todo é escuro, ceo azul lose na Adina transparente, limpo e puro; da Arretén no monte duro, nube corre pelegrina.
Están:
Triste vai, que á terra toca xa cos pés de branca neve, xa ca fina fresca boca; triste vai, que ós ceos invoca i a bicar o chan se atreve.
Nacho, Santi, David, Alfredo, Miguel e Mauro. Sergio, Juan, Hugo, Jaime, Alexandre, David e Simón. Adrián, Alejandro, Louie, Ángeles, Verónica e Raúl.
A
nuario 2011-2012. Páxina 21
Cantares gallegos, 1863 (Fragmento)
2º BACH C
C
antan os galos para o día, érguete, meu ben, e vaite. -¡Como me hei de ir, queridiña; como me hei de ir e deixarte! -Deses teus olliños negros como doas relumbrantes, hastra as nosas maus uidas as bágoas ardentes caen. ¿Cómo me hei de ir si te quero? ¿Cómo me hei de ir e deixarte, si ca lengua me desbotas e co corasón me atraes? Nun curruncho do teu leito cariñosa me abrigaches; co teu manso caloriño os fríos pés me quentastes; e de aquí xuntos miramos por antre o verde ramaxe cal iba correndo a lúa por enriba dos pinares.
Están: Daniel Casal, Ruben, Jesus,, Daniel Fernandez, Omar, Martin e Alejandro . Víctor, Pablo, Darianny, Ariadna, Carla, Carlota e Andrea. Nerea, Ana, Marina, Yolanda e Laura
Cantares gallegos, 1863 (Fragmento)
,
A
nuario 2011-2012. Páxina 22
PROFESORADO
E
Están: José Viñas, César, Carlos, Aniana, Marta, Xoán, José Luis, María Pazos e Alonso. José Ángel, Juan José, Bea, Inma, María Mosquera, Silvia, Enrique e Alberte. Ramón, Sabela, Cristina, Irene, Chelo, e Eva.
A
u cantar , cantar, cantei, a grasia non era moita, (…) Canta que te canta, mentras os corasóns tristes choran. Esto e inda máis, eu quixera desir con lengua grasiosa; mais donde a grasia me falta o sentimento me sobra, anque este tampouco abasta para espricar certas cousas, que a veces por fóra un canta mentras que por dentro un chora. Non me espriquei cal quixera pois son de espricansa pouca; si grasia en cantar non teño o amor da patria me afoga. Eu cantar cantar cantei, a grasia non era moita. ¡Mais que faser desdichada, si non nacín máis grasisosa! Cantares gallegos, 1863 (Fragmento)
nuario 2011-2012. Páxina 23
Pancarta gañadora na VI edición do Concurso de Pancartas no Correlingua Coruña 2013 (lema: “ O galego, a chave do mundo”) feita pol@s alumn@s de 4º ESO A e B do IES David Buján
Publicación non venal Edita EDL e financia ANPA IES David Buján