Roteiro literario

7 xuño 2013

17 xuño 2013

Roteiro literario IES David Buján IES Miraflores

Página 2

Roteiro literario

Na ponte de O Burgo “O camiño continuou apurado e seguro. As ringleiras de soldados recobraran unha certa compostura e brío. Só de cando en vez chegaban novas de escaramuzas coas tropas avanzadas do exército francés que a ninguén amedrentaban.

Ao pasar a ponte do Burgo xa preto da Coruña, Sir John pasaba revista con mirada sombría ás tropas que cruzaban a ponte. Con ollar fosco, saudaba aos oficiais que non lograran manter as súas tropas baixo control. Só poucas veces ese ollar case ferinte mudaba de aspecto, cando pasaban oficiais da Reserva, que se comportaran como verdadeiros soldados durante toda a campaña.

Robin formaba parte das últimas tropas en pasar e viu cómo o groso do exército seguía cara á Coruña. O rexemento do xeneral Paget quedaría no Burgo coa misión de facer saltar a ponte e Robin quería quedar e participar en algo de acción.

Uns soldados estaban baixando toneis de pólvora dun carro e Robin foinos axudar.

Comentaban entre eles que esta vez a ponte ía saltar. Semellaba, escoitou Robin, que os enxeñeiros a cargo de facer estoupar as pontes cometeran varios erros, e acabaran sendo acontecementos de moito fume e ruído e pouco éxito.”

The Corunna boats (páxs. 107-108) “Despois de facer os preparativos ás ordes dos enxeñeiros, os soldados fóronse poñer a cuberto. O enxeñeiro adicouse á súa tarefa con tanto esmero que se esqueceu de algo moi importante: protexerse. O estourido, que se escoitaría na Coruña, fixo saltar as pedras da ponte polos aires, mais non só as pedras, o enxeñeiro tamén saltou polos aires e morreu na explosión. Pero tampouco foi o único, unha enorme pedra partiu un home en dous e quedou alí estricado á beira do río. Varios soldados tiveron que recoller os dous corpos e envolvelos en mantas para seren soterrados alí mesmo.

Unha vez que os soldados se viron protexidos ao cortarlle o paso ao exército francés, fixeron campamento acomodándose en casas e cortellos; mesmo comezaron a chegar avituallamentos e municións da Coruña. Os soldados gozaban vendo diante deles patacas e porco salgado. As galiñas da aldea tampouco se libraron do den te dos ingleses.

Robin deixouse contaxiar da tranquilidade e alegría da soldadesca. Mesmo os disparos que se cruzaban coas tropas francesas apostadas ao outro lado do Mero non sernellaban máis que un pequeno xogo. Os franceses tiñan que racionar as municións e avituallamentos mentres que eles estaban abastecidos de todo o que necesitasen. Era agradable sentirse, por primeira vez en todo este tempo de triste retirada, co control da situación.

Isto durou ata o 13 de xaneiro, cando os franceses atoparon un paso en Cela.

Advertido Sir John Moore, deu orde a Paget para que se retirase á Coruña antes de que o francés lles cortase a retirada.”

The Corunna boats (páxs. 108-109)

Página 3

A Batalla de Elviña “Polo que me informou Celestino na viaxe de volta a Santiago, o día 14 de xaneiro de 1809 Soult cruzara o río Mero tras pasar a ponte do Burgo, unha vez refeita polos seus zapadores. O mariscal cabalgaba á fronte de tres divisións de infantería. Ao chegar ás inmediacións da cidade, situou os seus artilleiros en lugares estratéxicos do outeiro de Palavea. Ata esa tarde, os cen barcos de transporte británicos e mais os doce navíos de escolta procedentes de Vigo non deran ancorado na baía da Coruña, polo que os ingleses perderan unha boa parte dnha xornada ideal para a fuxida. Moore, enchido de carraxe polo atraso, dirixe no peirao do Parrote o embarque dos doentes. Manda que se introduzan tamén os canóns, coa excepción de sete que se destinan á defensa xunto con catro galegos. Ao comprobar que fica espazo libre, dispón que suban aos navíos os integrantes do Rexemento de Cabalería, malia deixar no peirao os cabalos por falta de espazo.

Os franceses fixeron ruído en Palavea e os británicos contestaron atacando en Pedralonga. Así pasou a xornada. Coa caída da noite, Soult ordenou aos seus homes que situasen os canóns entre os rochedos de Penasquedo, dominando Elviña, unha aldea daquela. Os seus soldados, que sentían un respecto solemne polo comandante, fixéronlle ver que o terreo era moi complicado para desprazar aquel as pesadas pezas e máis para facelo na escuridade: ao amencer Soult puido pasarlles revista onde el mandara.”

A coroa de napoleón (páxs. 32-33)

A Batalla de E/viña (tamén coñecida como Batalla de Coruña) foi unha batalla da Guerra da Independencia Española enmarcada dentro das Guerras Napoleónicas. Tivo lugar o 16 de xaneiro de 1809 entre 14.000 soldados británicos baixo o mando de Sir John Moore, e 16.000 soldados franceses baixo o mando de Nicolás Jean de Dieu Soult.

“Contra as once da mañá, Moore considerara que o embarque ía demasiado lento e ordena apuralo. Pasado o mediodía, as liñas galas comezan a avanzaren cara a Elviña con apoio dos canóns, que rachan a cuspiren lume e fume. Iso obriga ao británico a mandar un grupo de soldados para que peche o val dende Eirís a San Cristovo e a adiantar os homes que ten en Santa Margarida. As medidas semellan insuficientes para conter o avance dos seus inimigos asegurando o embarque das tropas, polo que Sir John Moore se sitúa en primeira liña de combate para aumentar a moral dos seus subordinados. O xesto anima aos ingleses,que toman a estratégica aldea de Elviña.

O xeneral sitúase logo, montado no seu cabalo, no alto da Pena do Galiacho para continuar impartindo ordes.

O entusiasmo fai que Moore se presente desprotexido. Unha bala de canón derrúbao da súa cabalgadura. Varios homes corren a socorrelo. Improvisan unha angarella para trasladalo á Coruña.”

A coroa de napoleón (páxs. 39-40)

Página 4

Roteiro literario

No Xardín de San Carlos O Xardín de San Carlos foi construído como castelo defensivo fóra das murallas no século XIV e quedaría unido á cidade no XVI. Eran tempos de invasións, como a do almirante inglés Sir Francis Drake que atacou co seu navío o porto e ao que se enfronta María Pita, muller do pobo e veciña da rúa Ferrarías 28, actual Casa Museo de María Pita. Pouco a pouco foi perdendo importancia como baluarte ou "Fortaleza vella" e, tras estalar a polvoreira que contiña, foi abandonado ata que xa no século XVIII é recuperado como xardín por don Carlos F. de Croix. O aspecto actual do Xardín de San Carlos débese ao gobernador Francisco de Mazarredo en 1834 e presenta unha característica de xardín romántico. O seu valor radica na súa privilexiada situación dende a que se observa, grazas ao seu miradoiro, todo o porto da Coruña, na súa vexetación, e na tumba, un sepulcro formulado como monumento funerario, do xeneral escocés Sir Jahn Maare, morto na Batalla de Elviña en 1809 loitando mentres defendía o embarco do exército inglés fronte ás tropas napoleónicas francesas do xeneral Soult.

O edificio pegado aos xardíns é a sede do Arquivo do Reino de Galicia, o máis importante arquivo histórico da comunidade de Galicia. Nel traballou Manuel Murguía, o home de Rosalía de Castro.

N'A TOMBA DO XENERAL INGLÉS SIR JOHN MOORE MORTO NA BATALLA DE ELVIÑA (CORUÑA) O 16 DE XANEIRO DE 1809 A miña amiga Maria Bertorini, nativa do pais de Gales.

Coruña, 1871.

¡Cuan lonxe, canto, das escuras néboas Dos verdes pinos, das ferventes ondas Que o nacer viron!... dos paternos lares Do ceo da patria, que o alumou mimoso, Dos sitios, ¡ai! do seu querer, ¡que lonxe!...

Viu á caer, baixo inimigo golpe Pra nunca máis se levantar, coitado! ¡Morrer así en estranxeiras praias, Morrer tan mozo, abandonar a vida Non faro aínda de vivir e ansiando!

Gustar da froita que coidado houbera! ¡E en vez das pólas do loureiro altivo Que do heroe á testa varonil coroan Baixar á tomba silenciosa e muda!... ¡Ou brancos cisnes das britanas illas, Ou arboredos que bordás galanos, Dos mansos ríos as ribeiras verdes, E os frescos campos onde John correra!...

Se a voso amargo xemidor sospiro Chegou daquel que no postreiro alento Vos dixo ¡adios! con amorosas ansias A vós volvendo o pensamento último, Que d a súa mente se escapaba inxele, Con que pesar, con que dolor sen nome Con que estrañeza sen igual diriades Tamén ¡adios! ao que tan lonxe, tanto, Da patria, soio, á eternidás baixaba!

E o gran sillón, á colgadura inmóbil Do para sempre abandonado leito; A cinza fría do fogar sen lume A branda alfombra que leal conserva Do pé do morto un sinal visible, O can que agarda polo dono ausente E o busca errante por camiños ermos, As altas herbas da alameda escura Por onde el antes con solás paseaba, O sempre igual murmuruxar da fonte Onde el nas tardes a sentarse ía... ¡Cal falarían sen parar de Moore, Co seu calado aflixidor linguaxe, Os ollos ¡ai! dos que por el choraban! ¡ Xa nunca máis... xa nunca máis ¡ou! triste A de volver, onde por el esperan!

Página 5

Partiu valente, á combater con gloria.

Partiu, partiu!... e non tornou, que a morte Segouno alí nos estranxeiros campos, Cal flor que cae onde a semilla súa Terra n’atopa en que arraigar puidera!

Lonxe caíches, pobre John, da tomba Onde cos teus en descansar pensaras.

En terra allea inda os teus restos dormen E os que te amaron e recordan inda, Mirando as ondas do velado Océano, Doridos din, desde as nativas praias...

—¡Aló esta el, tras dese mar bravío Aló quedou, quizais, quizais por sempre; Tomba onde naide vai chorar, cobexa Amadas cinzas do que nós perdemos!...»

E os tristes ventos e as caladas brisas, Que os mortos aman si lonxanos dormen Do patrio chan, á refrescarte veñen, Do vran na noite calorosa, e traen Pra ti nas alas cariñosas queixas, Brandos suspiros, amorosos ecos, Algunha bagoa sen secar, que molla A seca pedra do mausoleo frío, Do teu país algún perfume agreste. ¡Mais que fermosa e sen igual morada, Lle coubo en sorte aos teus mortales restos!...

Quixera Deus que para ti non fora Nobre estranxeiro habitación allea!...

Que n'hai poeta, ensoñador esprito Non pode haber, que ao contemplar no outono O mar de seca amarelenta folla Que ao teu mausoleo con amor cobexa; Que ao contemplar nas alboradas frescas Do mes de Maio as sonrosadas luces Que alegres sempre á visitarche veñen Non diga «Así cando eu morrer, puidera Durmir en paz, neste xardín florido, Preto do mar... do cemiterio lonxe!...»

Que ti non escoitas en xamais ou, Moore!

Choros amargos, queixumbrosos rezos, Nin os outros mortos a chamarte veñen, Pra que con eles na calada noite A incerta danza dos sepulcros bailes.

Só doce alento do cogollo que abre,

Da flor que murcha ó postrimeiro adiose, Loucos Rebulidos, infantiles risas, De lindos nenos que a esconderse veñen, Sen medo a ti tras do sepulcro branco.

E algunha vez ¡moitas quizais! suspiros Choros amargos, queixumbrosos rezos, Nin os outros mortos a chamarte veñen, Pra que con eles na calada noite A incerta danza dos sepulcros bailes.

Só doce alento do cogollo que abre, Ditoso tes na habitación postreira.

E o mar, o mar, o bravo mar que roxe Cal roxe aquel que te arrolou na cuna, Mora onda ti, vén a bicar as pedras Dun chan de amor que con amor te garda, E arredor teu deixa crecer as rosas!... ¡Descanse en paz, descanse en paz ¡ou, Moore!

E vos que o amás, do voso honor celosos Fillos de Albión, permanecei tranquilos.

Terra fidalga é nosa terra, —tanto, Cal linda Deus á quixo dar— ben sabe Honra facer a quen merece honra E honrado así, cal mereceu, foi Moore.

Soio non está, no seu sepulcro; un pobo Co seu respecto compasivo vela Polo estranxeiro a quen traidora morte Fixo fincar lonxe dos seus e a alleos Vir a pedir o derradeiro asilo.

Cando do mar atravesés as ondas, E o voso irmán a visitar vaiades, Poñede na tomba o cariñoso oído, E se sentís rebuligar as cinzas E se escoitás indefinibles voces E se entendés o que esas voces digan, A ialma vosa sentirá consolo.

El vos dirá que arrededor do mundo Tomba mellor que aquí atopou n'achara Senón dos seus entre o amoroso abrigo!

Follas novas, Rosalía de Castro

Página 6

Roteiro literario

Percorrido pola cidade vella Murallas Durante o reinado de Enrique 111, nos últimos anos do século XIV construíronse as murallas que protexían o recinto da Cidade Vella. Consérvanse algúns restos, así como tres portas que abrían a cidade ao mar ao longo do paseo do Parrote, fronte á baía. Tamén se conserva o baluarte coñecido como a Fortaleza Vella, queé o actual Xardín de San Carlos.

Xa no século XV, Juan 11outorgou á A Coruña o título de cidade en 1446. Carlos I celebrou cortes nela, estableceu a Casa de Contratación para a especiería e partiu dende o seu porto para ser coroado emperador en Alemaña.

Os restos fortificados daquel vello recinto amurallado asoman hoxe na zona do Parrote co bastión de San Carlos, o Castelo de San Antón, as tres Portas (Parrote, o Cravo e San Miguel) e os paramentos ás costas do Hospital Abente e Lago e parque do Reitorado - antiga sede da Real Mestranza dende o século XVII e lugar de fabricación de armas para o exército actualmente ocupado polo Reitorado da Universidade da Coruña.

Casas señoriais A Cidade vella conserva as casas grandes e residencias máis nobres da cidade. Entre elas citar o pazo dos marqueses de San Martín de Hombreiro na rúa do Parrote, 14; a mansión familiar da escritora coruñesa Dona Emilia Pardo Bazán, sede da Real Academia Galega, na rúa Tabernas, 11; o pazo Cornide, fronte á praza de Santa María, segundo a moda cortesá francesa de Luis XV; a casa onde viviu o matrimonio formado por Manuel Murguía e Rosalía de Castro cos seus fillos, recordado na fachada cunha placa en Príncipe, 3; a casa onde viviu a escritora Francisca Herrera Garrido na rúa Príncipe nº 1; a mansión dos marqueses de Cama rasa , hoxe Goberno Militar, onde pasou a noite Carlos I ao vir á cidade, na rúa Veeduría, 2.

Convento de Santo Domingo. O Convento levantouse a finais do século XIII pero resultou incendiado polos homes de Sir Francis Drake a fins do XVII. A Igrexa data do século XVII e é de estilo barroco galego.

Este percorrido evócanos históricas lendas dende a figura imperial de Carlos 1, que convoca as Cortes de Castela de paso para Inglaterra en 1520 na igrexa da Orde Terceira e o convento de San Francisco, ata lustres hóspedes como o futuro rei Felipe 11, de viaxe ás illas Británicas en 1554 para casarse coa raíña María Tudor.

A Praza das Bárbaras constitúe un dos lugares máis emblemáticos da cidade de A Coruña, situada na súa Cidade Vella. Esta praza está presidida por un fermoso cruceiro que é un dos poucos que se conservan na cidade. A praza debe o seu nome a unha capela que existiu en honor a Santa Bárbara, onde agora podemos encontrar o Convento das Clarisas, aínda que segue sendo coñecido como Convento das Bárbaras, fundado no século XV. cenobio e igrexa fundados na Baixa Idade Media

Página 7

baixo a advocación de Santa Bárbara, patroa da cidade en tempos de tormenta. Formaban unha comunidade feminina franciscana, que ingresa na orde de Santa Clara en 1912. Este sereno e apaciblo lugar posúe un relevo do Xuízo Final coa representación do sol e a lúa xunto a San Miguel pesando as almas na balanza.

Colexiata de Santa María. Sobresae, pola súa antigüidade e beleza, (chamada tamén Santa María del Campo). É unha igrexa de estilo románico tardío (ss. XII-XIII), cualificada como colexiata dende 1441.

Rematou en 1302, segundo inscrición. Posúe tres naves e unha soa ábsida semicircular (propio do románico galego de s. XII); alongada modernamente cara aos pés; na súa cabeceira álzase unha torre cadrada e maciza; aínda que de tradición románica, a súa portada principal está ornamentada cunha Epifanía ou Adoración dos Reis simbolizando o longo camiño que os viaxeiros realizaron para alcanzar as nosas terras. No interior admiramos unha anunciación gótica enraizada coa lenda popular que narra que o mar cubrirá a cidade ata. a altura do dedo índice do arcanxo Gabriel. Ameaza neutralizada pola presenza no templo da imaxe da Virxe María apoiada sobre un león, que salva a cidade.

No seu antigo adro, presidido por unha imaxe ecuestre do Apóstolo Santiago ataviado de cabaleiro, tiñan lugar as reunións do Concello da Cidade, celebradas a "son de campá" durante os séculos XIV e XV. Se as malas condicións meteorolóxicas o esixían trasladábanse ao convento de Santo Domingo. Este último alberga a capela da Virxe do Rosario patroa da cidade.

A praza actual debe o seu nome ao xeneral Azcárraga que no ano 1896 apoiou con éxito a devolución Á coruña da Capitanía Xeral, pazo neoclásico construído en 1740 para ser a sede da Audiencia e Capitanía Xeral do Reino de Galicia. A praza de Azcárraga levou ata o ano 1896 o nome de praza da Fariña. A súa forma é rectangular, cun cantón superior bordeado dun banco en pedra e unha reixa. Unha escalinata permite baixar ata os xardíns de ton romántico onde se locen freixos e plataneiros que enchen o aire co seu marabilloso aroma.

A fonte do Desexo e os magníficos plátanos que ocupan o centro da praza de Azcárraga foron instalados en 1896.

Igrexa de Santiago. A Igrexa de Santiago (ss. XII-XIII), de tradición romaruca, posúe unha ampla nave cuberta de madeira e cabeceira con tres ábsidas, modificada nos séculos XV e XVI. Consérvanse unha ruínas pertencentes ao convento de San Francisco, fundado cara a 1214 e destruído, en parte, a mediados do século e XVI; reconstruído posteriormente en 1651, volveu ser destruído poia explosión dunha polvoreira. É de estilo gótico, como unha soa nave, cruceiro e tres ábsidas, pentagonal 'en central e cadrados os laterais; as naves están cubertas de madeira e as ábsidas por bóvedas de cruzaría. Destacan unha gran capela encravada no cruceiro e unha interesante portada de tradición románica.

Página 8

Roteiro literario

No cruceiro de Santa María “Estaba no cruceiro onde se atopara co xinete español. Non estaba alí por casualidade. Alí se separaban os dous camiños. En realidade a súa mente estivera nese cruceiro desde que tivera o seu encontro co fidalgo. O camiño da dereita levaba. Cara o porto, Inglaterra e, se cadra, ao encontro co seu pai, o camiño da esquerda levaba á taberna da Parrocha, á Pescadería, e como He dixera o xinete cara «á verdadeira acción». Eran dúas rutas ben diferentes. Como as liñas dunha man que se bifurcan e que xa nunca máis se xuntan. Ollou para Ron en espera dunha resposta, tratando de ler algo no brillo dos seus ollos. E logo recordou as palabras da xitana cando lle deu o imán. «Se algunha vez estás perdido, este imán ensinarache o camiño.» Sacouno da bolsita diante do fuciño expectante de Ron que esperaba algo de comer. Lanzouno ao aire e recolleuno na palma da mano A punta do imán indicaba o barrio da Pescadería. Robin sabíao antes de lanzalo. Sabía que alí era onde quería ir. O imán non fixera máis que confirmar o que sentía. E cando o primeiro barco xa estaba completo e listo para partir. Robin e Ron emprenderon o camiño cara o barrio dos pescadores.”

The Corunna boats (páx. 128)

Na casa de María Pita “A Casa de María Pita achábase nun edificio vello de pedra que fora rehabilitado. Baleiraran o interior para refacelo cunha estrutura aberta e con aceiro e cristal que deixou diáfanos os andares. O museo tiña un percorrido claro para os visitantes. Comezaba no distribuidor baixo do edificio, onde se amosaban mapas que situaban ao interesado na Coruña do século XVI sobre o que aconteceu o día en que Drake atacou a cidade. A medida que se ascendía, ían atopándose obxectos que pertenceron á Armada Invencible, outros da época e cadros con personaxes e navíos que participaron nos feitos. Había un apartado reservado para María Pita, no que se atendía á súa biografía e se expoñían documentos curiosos, como documentación dos numerosos preitos en que tomou parte. Era unha muller brava, seica. Como era un edificio antigo, disputa de poucas aberturas ao exterior. A maioría das luces eran artificiais.As lámpadas alumaban o preciso, sen incomodar os ollas, e deixaban o ambiente nunha penumbra acolledora.”

A coroa de Napoleón (páxs. 110-111)

Página 9

Na casa de Rosalía Adios rios, adios fontes, Adios regatos pequenos, Adios vista dos meus ollos Non sei cando nos veremos.

Miña terra, miña terra, Terra donde me eu criei, Ortiña que quero tanto, Figueiriñas que prantey.

Prados, rios, arboredas, Pinares que move ó vento, Paxariños piadores, Casiña dó meu contento.

Muíño dos castañares, Noites claras de luar, Campaniñas trimbadoras Da igrexiña do lugar.

Amoriñas das silveiras Que eu lle daba ó meu amor, Camiñiños antre o millo, Adios para sempre adios!

Adios gloria! adios contento!

Deixo á casa onde nacín, Deixo á aldea que coñezo, Por un mundo que non vin!

Deixo amigos por estraños, Deixo a veiga polo mar, Deixo, en fin, canto ben quero... ¡Que puidera non deixar!...

Mais son probe e mal pecado, A miña terra non é miña, Que astra lle dan de prestado A beira por que camiña O que naceu desdichado.

Téñovos pois que deixar, Hortiña que tanto amei, Fogueiriña dó meu lar, Arboriños que plantei, Fontiña do cabañar.

Adios, adios que me vou, Herbiñas do camposanto, Donde meu pai se enterrou, Herbiñas que biquei tanto, Terriña que vos criou.

Adios tamén, queridiña...

Adios por sempre quizais!...

Dígoche este adios chorando Desde a beiriña do mar.

Non me olvides, queridiña, Si morro de soidás...

Tantas leguas mar adentro... ¡Miña casiña! meu lar!

Cantares gallegos, Rosalía de Castro

Página 10

Roteiro literario

No Cantón Grande “Os fieis entran co malferido na cidade pola Porta da Torre de Abaixo, entre as actuais prazas de Ourense e Mina, para chegaren á Pescadería. No número 13 do Cantón Grande é atendido no primeiro andar polos médicos. Todos aceptan que non hai moito que sandar porque o ombreiro está desfeito e non hai xeito de deter a caudalosa perda de sangue. Morre ás dez e media da noite. No amencer do día seguinte é soterrado ao pé da muralla que pecha o Baluarte de San Carlos, agora Xardíns de San Carlos.

Malia perderen o seu líder, os británicos dan contido o empuxe galo; nomeadamente en Elviña, capturada sucesivamente por un e outro bando. A noite trae canda si o cesamento dos combates.”

A coroa de Napoleón (páx. 40) “Coma un lóstrego chegou a nova de que feriran a Sir John Moore. Ao parecer unha bala de canón leváralle o ombreiro. Robin acertou a ver un carromato cheo de feridos rodeados de soldados e no medio ía un home envolto nunha manta, era Sir John Moore.

Preto do Cantón Grande baixárono na súa manta e metérono nunha casa; o carromato cos outros feridos seguía cara ás tendas-hospital improvisadas á beira dos barcos.

Robin sentou co seu can debaixo dos soportais. Oficiais de diferentes graduacións subían e baixaban correndo. Algúns tiñan pequenas feridas con vendas e todos os traxes levaban as marcas da dura campaña.

-¿Que fas aí? Anda, vaite -díxolle un soldado que gardaba a porta da casa.

Robin fixo que se movía mais non quería marchar. El ben sabía a que n subiran á casa e tamén vira entrar a varios cirurxiáns que viñeran das tendas do porto. Seguiu merodeando, camiñando pola rúa, en espera de coñecer o que pasaba. A ferida de sir Jhon non fada máis que aumentar a confusión que sentía na súa cabeza. Como quen trata de afastar o fume dunha fogueira, trataba de esquecer as palabras do xinete español. Pero esas palabras eran como o fume que se coa por todo canto regaño hai nunha casa. «Ese é moito terreo para retirarse ... Iso debe ser duro para un rapaz valente.» Robin sacudía a cabeza, el non tiña que demostrarlle nada a ninguén. El non era un soldado como xa He dixera Alegría, como xa He dera a entender Marcial.

De súpeto viu un tumulto de xente na porta e achegouse ata os soportais. Unha comitiva de soldados vestindo capas saíron da casa levando un corpo envolto nunha manta.

Uns soldados con fachos guiaban a comitiva na dirección da cidade vella. Robin foi detrás deles chamando por Ron para que o seguise. Cando chegaron a un xardín, os soldados escavaron unha tumba no escuro da noite. Cando remataron, un soldado fixo un redobre de tambor mentres uns oficiais estenderon unha bandeira para envolver o corpo. Había unha luz de gas que debuxaba dúas sombras no terreo, a dun rapaz, e a do seu can famélico. As dúas sombras recortadas contra a luz da farola foron as únicas testemuñas do enterramento.”

The Corunna boats (páxs. 124-125)

Página 11

No Parrote

III

Pra Habana!

I

Vendéronlle os bois, Vendéronlle as vacas, O pote do caldo E a manta da cama.

Vendéronlle o carro E as leiras que tiña, Deixárono soio Coa roupa vestida.

—María, eu son mozo, Pedir non me dado, Eu vou polo mundo Pra ver de ganalo.

Galicia está probe, Y á Habana me vou... ¡Adios, adios, prendas Do meu corazón!

II Cando ninguén os mira Vense rostros nubrados e sombrisos, Homes que erran cal sombras voltexantes Por veigas e campíos.

Un, enriba dun cómaro Séntase caviloso e pensativo, Outro, ó pe dun carballo, queda inmóbil Coa vista levantada hacia ó infinito.

Algún cabo da fronte reclinado Parés que escoita atento o murmurio Da auga que cae, e exala fondamente Tristísimos suspiros. ¡Van a deixar a patria!...

Forzoso, mais supremo sacrificio.

A miseria está negra en torno deles ¡Ai! ¡e adiante está o abismo!...

O mar castiga bravamente as penas, E contra as bandas do vapor se rompen As irritadas ondas Do cántabro salobre.

Chilan as gaviotas ¡Alá lonxe!... ¡moi lonxe!

Na plácida ribeira solitaria Que convida ó descanso e ós amores.

De humanos seres á compacta liña Que brilla ó sol, adiántase e retórcese, Mais preto, e lentamente as curvas sigue Do murallón antigo do Parrote.

O corazón apertase de angustia, Óense risas, xuramentos se oen, E as blasfemias se axuntan cos suspiros... ¿Onde van eses homes?

Dentro dun mes no cemiterio inmenso Da Habana, ou nos seus bosques, Ide a ver que foi deles... ¡No eterno olvido para sempre dormen!... ¡Probes nais que os criaron, E as que os agardan amorosas, probes IV —Animo, compañeiros, Toda a terra é dos homes.

Aquel que non veu nunca máis que a propia A ignorancia o consome. ¡Animo! á quen se muda Dios o axuda! ¡E anque ora vamos de Galicia lonxe, Verés des que tornemos O que medraron os robres!

Mañá é o dia grande ¡á mar amigos! ¡Mañá, Dios nos acoche! ¡No semblante a alegría, No corazón o esforzo E a campana harmoniosa da esperanza, Lonxe, tocando a morto!

V Este vaise e aquel vaise E todos, todos se van, Galicia, sen homes quedas Que te poidan traballar.

Tes en cambio orfos e orfas E campos de soledad, E nais que non teñen fillos E fillos que non ten pais.

E tes corazóns que sofren Longas ausencias mortás, Viúvas de vivos e mortos Que ninguén consolará.

Folla novas, Rosalía de Castro