4º Festival Intercéltico do Morrazo by Biblioteca Marioneta

, D

irnos cuJtivaJo mar

j. devalverlle a sua riqueza é garantir o naso futuro

o grupo de empresas FOlf¡lar promove o proxecto de viveiros e granxas flotantes.

grupo de empresas

Clcui-moClñCl

n t(··

/c'-

Labirinto de Mogor:

De forma parecida ás representacións do Labirinto de Knosos, iste mesmo tipo atópase en Irlanda e Cornual1es, distribución costeira que constitúe a proba das relacións prehistóricas mantidas con istes pobos.

Mapa da PenĂnsula do Morrazo

RIA

PROGRA .. XORNADAS DE TEATRO DO CONCELLO DE MOAÑA Organiza: Celso Parada

DÍA 22 DE XULLO (VENRES) ás 12,30 Pola maña,

de marionetas: "Títiricircus", do grupo Tanxarina no cine Prado.

ás 22,30 Pola noíte, "

cine", do grupo Aunn no Cine Prado de Moaña.

'j7{

dín do - Baile -

Lest~ -

de Moaña.

s no Centro sociocultural

[)(j' PESlJ

Programa do festival

• LUGAR: CONCELLO DE MOAÑA, no Escenario Central do Festival DÍA 26 DE XULLO (MARTES) Grupo de baile SANTA EULALIA (GaJicia) Grupo de baile e banda de gaitas AS CHARAVISCAS (Galicia) Grupo de baile e gaitas LEMBRANZAS GALEGAS (Galicia) Banda de gaitas e grupo de Baile da delegación de IRLANDA

DÍA 27 DE XULLO (MÉRCORES) Grupo de baile MElRAMAR (Galicia) Grupo de baile FUMARADA (Galicia) Grupo de baile e gaitas BREOGÁN (Galicia) Banda de gaitas e grupo de baile da delegación de IRLANDA

DÍA 28 DE XULLO (XOVES) Banda de gaitas e grupo'de baile SEMENTE NOVA (Galicia) Grupo de baile CASA DO MAR (Galicia) Colectivo de música tradicional ALOIA (Galicia) Grupo de gaitas TREBOADA (Galicia)

DÍA 29 DE XULLO (VENRES) LUAR NA LUBRE (GALlCIA) LLAN DE CUBEL (ASTURIAS) NA LÚA (GALlCIA)

DÍA 30 DE XULLO (SÁBADO) OSTERDOLENES SPELLMANNSLAC I OSLO (NORUEGA) QUENLLA (GALICIA) LA CIAPA RUSA (ITALIA)

'DÍA 31 DE XULLO (DOMINGO) JULIO PEREIRA (PORTUGAL) MILLADOIRO (GALICIA)

Programa do festival

PROGRAMA DE ACTUACIÓNS NOS CONCELLOS

CONCELLO DE BUEU DÍA 26 DE XULLO (MARTES) Banda de gaitas e grupo de baile da delegación de IRLANDA. Grupo folclórico de Bueu.

DÍA 28 DE XULLO (XOVES) Banda de gaitas e grupo de baile de delegación de IRLANDA. Grupo folclórico de Bueu.

CONCELLO DE CANGAS DÍA 26 DE XULLO (MARTES) Banda de gaitas e grupo de baile da delegación de IRLANDA. Grupo folclórico de Bueu.

DÍA 28 DE XULLO (XOVES) Banda de gaitas e grupo de baile da delegación de IRLANDA. Grupo folclórico de Cangas.

CONCELLO DE MARÍN DÍA 27 DE XULLO (MÉRCORES) Banda de gaitas e grupo de baile da delegación de IRLANDA. Grupo folclórico de Marín.

Banda de gaitas e grupo de baile da delegación de IRLANDA. Grupo folclórico de Marín.

CONCELLO DE VILABOA DÍA 30 DE XULLO (SÁBADO) Banda de gaitas e grupo de baile da delegación de IRLANDA. Grupo folclórico de Vilaboa.

Venres 22

Teatro

"TITIRICIRCUS" ás 12'30 no cine Prado Mestura ndo III ario netas Je fías e actorc" o grupo Tanxarlna -nacido en Redondela en J983- tráenos un es~ pecLículo ljue "ira aneJor Jo mundo tolo e nómada do circo: os seus per~ 'OI1,lXCS,

el'

'llas alegrías e rrLlstra~

UUI1S.

Rú,¡ Eidos, (07 IZedondel,l (Polltevcd ra I

Teatro

Venres 22

IN TUnO IL MONDO SI PARLA DI LEI

Sรกbado 23

Teatro

Sábado 23

CARLOS BORSANI & GAD "Grandes Éxitos - Nuevas Mezclas" ás 22,30 no escenario central. Espectáculo cárnico-musical inspirado, tanto na súa idea como na súa estructura, nun disco. É, o que se podería chamar, a representación dun LP. Catorce números -ou esketches-, de breve duración: 3 a 5 minutos cada uno. Sucesión de imaxes, creando historias e situacións en contrapunto con sons varios: música, chistes, anuncios de TV, etc. Nas historias interveñen un variado número de personaxes, moitos deles, famosos do cine, música e TV.: dende Angela Chaning, Julio Iglesias, Cristóbal Colón, Manuel Luque,

Teatro

AJaska, Jesús Hermida, etc. nun traballo coral xunto ós mais celebrados personaxes dos anuncios da televisión. Os integrantes do GAD non fan imitacións dos famosos representados: interpretanos baixo unha óptica persoal e humorística. GAD é teatro, danza, mimo. É un espectáculo trepidante no que o humor e a música se unen, pra acadar que o espectador poida entregarse ó delirio da velocidade, á forza e á ledicia. Espectáculos estreados por GAD:"LA ESCUELA DEL AMOR", "EL TERCER ROSTRO DE IVON y CARLOS", "GOL", "EXTRAVAGANZA", "SERENATA", "FREAKS AND CHIPS", "LA MANSION DE MISTERJONS y OTRAS HISTORIAS", "HAt\1LET EN CONCERTO", "RUINAS ROMANAS EN LA M-30", "FALTAN 14 AÑOS PARA EL AÑO 2000", "GAD / GRANDES ÉXITOS".

Domingo 24

Teatr

TEATRO DE MARIONETAS as 12,30 no escenario central KAOS NAO E TEATRO Formado este mesmo ano en Moaña por xentes de distintas procedencias e formacións: músicos, actores e titiriteiros, en colaboración con artistas plásticos, en un intento de formar espectáculos integrales, é decir "Eiquí .. .y.ale todo". . Presentan un espectáculo que quere ser, novedoso. alegre e ecolóxico.

"BAIXO OS NOSOS PES... KAVERNOSOS" En nome do mal chamada "progreso" «lda vez h(Ji sobre aTerra máis ferro, madeira e casas, e menos bosques e selvas; e claro, esyuecemos LJue h(Ji vida baixo os nasos pés e que "Kavernaria existe": un mundo sospeitoso e oculto, os seus habitantes Flipín, Kotxina, Hua... están en continua loita para evita-la desaparición de Kavernaria, ameazada polos da superficie, os "Limpiosecos". Con títeres e rack, intentamos que toda-las persoas grandes e miúdas, pasen un bo rato. E que os Kavernosos permanezan vivos ó menos na nasa imaxinación.

Domingo 24

Teatro

TEATRE ARCA ás 22,30 no Cine Prado "Teatre Arca:' naceu, profesionalmente, no 1979. Dende entón practican un teatro de participación e improvisación con numerosísimas actuacións algunhas dejas no Morrazo. Todos sabemos que hai moitas maneiras de "conmover" ao público, e nos optamos paja improvisación dos actores e a participación do público, coa escusa de pasar un qo. r.ato x~ntos. •...• ~ . "A 'morte é o personaxe omnipotente da nos xisten-

cia, xuiz d~ nasa supervivencia. Participa de tódoJos enteITas e nunca está convidada as nasas festas; amiga da naire, marxinada do día. Invocala é síntoma de morbosidade, de mal presaxio. E é gue o humano perdeu o reto con ela. Todos falamos deja, nembargantes. ¿Que dirían os martas da súa propia existencia) ¿Que dirían de nós, dos pobres e irrisorios mortais) "RJ.P.... si Ues deixan" é O recochineo do humano, de aguiJo que non nos atrevemos a dicir de vivos: a rimos de nós mesmos. É un motivo de disección, de cry e farsesco despec~ do "IJl~ aJ~"" E. é que hai moitos vivos que comeozan a viv,ir despois de martas".

Luns 25

Teatr.

TEATRO DE ANIMACIÓN POLA RÚA

Domingo, as 12 da mañá, as rúas principais da vila de Moaña veranse animadas pola presencia de xigantes e cabezudos, que esperan saudar a moitos nenos de tódalas idades durante o seu paseo coa Banda de Música de Moaña.

OBRADOIRO PARA NENOS Durante todos os días das "Xornadas de Teatro". haberá un obradoiro de plástica e mo-

nicreques, de 4 a 6 da tarde no centro socio tural Daniel Castelao de Quintela.

u.:

Luns 25

Teatro

"A BARRACA" Presenta "O BAILE - ás 22,30 no xardín do Baile Lestón de Moaña

grupo de teatro" A Barraca" fundouse en 1975 con o obxectivo de realizar un repertorio autenticamente popular e loitar polo acceso ó teatro do sector máis vasto da poboación. UtiJizando a propia cultura, a metáfora popular, a Historia e as propias necesidades, fomas definindo as lindes do noso trabal1o, ben representando orixinais nosos, ben adaptando a nosa óptica e necesidades, orixinais extranxeiros, procúrando divertir ao público, sen abusar del, transportando para o escenario o compro: miso de desmonta-la vida pra axudar a transformala.

Dentro destes principios o grupo realizou: "A Cidade Dourada, "Historias de Fidalgotes e Alcoviteiras, Pastores e] udeus, Mareantes e outros Tratantes, sem Esquecer suas Mulheres e Amantes", "Aa Qu'ísto Chegou-Feira Portuguesa de Opiniao", "Ze do Telhado", "D. ]oao VI", "Preto no branco", "É Menino ou Menina", "Os Policías", "O Diablinho da Milo Furada" ... O grandísimo éxito deste grupo, faise evidente pola gran cantidade de público que asiste as súas representacións. Dende que viu por primeira vez a actuar ao Morrazo, no Festival Intercéltico III, o seu éxito levouno no Festival Cómico e Festivo de Cangas, e fai que este ano repita no noso Festival, con gran expectación do _público_ _ __ .

Martes 26

Maxía e Ventriloql

o L, 1

M A G

F A

A T Ó N

ANTÓN LÓPEZ RIVAS as 22,30 no E cenario Central Antón López Riva , arústicamente 'O MAGO ANTÓN, nace no ano 1956 en Castroverde (Lugo). Adícase á maxia dende o ano 1975 e nos úJti· mos trece anos ten recorrido o paí galego dunha banda a outra, deixando por onde pasou sobrada mostra do seu bo facer no eido da maxia e da ven· triloquia. Despois dunha primeira etapa de aficionado entre os anos 1975 e 1979, pasa a adicarse ó profesionalismo ó mundo do espectáculo, traballando sempre en contacto co centros de maxia e escolas de varios paísc j mellorando a súa preparación orprendendo co seu xenio en tódalas súa compare-

cencias diante o público de Galicia, E paña, Fran· cia, E tados nido', Bélxica, uiza, Holanda, etc. No ano 1985 Antón crea "Producións Maxicas" e promove un ha ambiciosa montaxe sen precedentes en Galicia e en España: "Merlín e familia", que acadou con 140 represemacións un número aproximado de 600.000 espectadores de toda idade e condición. Esles dato dan unha idea clara da aceptación que livo en todo o paí . O próximo espectáculo "VÍA LÁCTEA" é un ha montaxe de gran proxección, de entidade verdadeiramente internacional, que está chamado a ser unha auténtica embaixada cultural de Galicia nos camiños de Europa e do mundo.

Martes 26

9 seu espectáculo:

"MERLÍN E FAMILIA" E froito dun ano de intenso trabaUo, o espectáculo condensa ó largo de 2 horas, transformación, levitación, escapismo, ventrJoquía, pirotecnica. A maxia é o aglutinante que Ile dá contido a cada unha das partes. En "Merlín e FamJia" baraUase misterio, SOl'presa e divertimento. . O fío conductor do espectáculo é a música e a liña argumental é a loita entre o mago e o demo (persoaxe representado polo mimo profesional "ANYO"), ó final aparece Antón-Merlín e deixa a súa mensaxe: "conservade o tesouro que levades dentro non perdades a ilusión e a fantasía". ',\lcrlill ~. f.lIllill;l" ,: 1111 "'i'VlI.íCld" id~':J(k,

Maxia e Ventriloquia

para todolos públicos, e proponse mantel' Ó espectador nun estado contínuo de fascinación e ilusión máxima, está plantexado par" ser reallzaJu t:11 festa e Ó al' libre para chegar ó maiar número de xente posible e o ,ell ambiente propicio é a noite, cjllt: ,!Collttodo o misterio da maxia e u' dt:l'loS luminosos especialmente cOIKehiJus para ela: pirotecnia, artificio, cañÓll de luz ... Antón e O seu equipo Cl'lldensan neste' espectáculo toda a súa expel'lt:ncia anteriur sempre co obxectivo posto 11;1 evolución e na superación dos atrancos. panl (li~lliric.11 <J 11l.i.,il11<J <J PI<JI'I<' 1¡-;,ballu.

Folclore tradicionl

Martes 26

AS CRARAVISCAS A "Asociación Folclórica e Cultural AS CHARAVISCAS de Dornajo fundouse no ano 1980, Nun principio formouse un grupo de baile composto por doce rapazas, hoxe en día conta ccin 32 compoñenres (18 mulleres e 14 homes) de idades comprendidas entre os 12 e os 20 anos, divididos en dúas seccións: infantís -12 compoñentes- e adultos -20 compoñentes. Esta Asociación, investigo u a diversidade 'do traxe galego, en museos e exposicións, como resultado desta tarda a~osa unha gran diversidade de traxes e complementos. Dende hai dous anos, fundamos unha esco-

la de g~lir:1S, lJue conra aetu;¡lmenre con -lO :d¡ nos, e por mor desta, contamos cunha Band.l Gaitas de 26 membros e cun grupo de gaité de 8 músicos que acompañan os bailaríns " actuacións.

o grupo ren actuado en multitude de fe populares en toda Galicia, Festivais culru' pola provincia, Festival Intercéltico do l'vlt~ zo, TVG., e Fesrivais en Portugal (neste' mas subvencionados polo Concello e a Dip ción). Ademais leva tres anos organizando o F rival das Letras Galegasen Domaio. A profesora de baile é M.'¡ Victoria ( Cortegoso e o de gaita Xavier Blanco; diri banda de gaitas Rodrigo Silva.

Martes 26

Folclore tradicional 7

LEMBRANZAS GALEGAS o grupo folklórico "Lembranzas Galegas" fundo use no ano 1963 baixo a dirección de Doña Maruja Méndez e máis tarde pasou a formar parte da Sociedade Cultural do Calvário (Vigo). o 1977 a meirande parte dos seus campoñentes toman a decisión de independizarse. Neses intres fai-se cargo do grupo Don Emilio Sotelina Domarco. A partir do 1982, no que o Excmo. ConceDo de Vigo se interesou polo labor de espaDamento do folclore que o grupo levaba a bon fin,

GRUPO DE DANZA SANTA EULALIA o grupo formouse no ano 78 (en Meira), e tras funcionar dura~te aproximadamente 7 anos, desapa-

"Lembranzas Galegas" integro use na Universidad Popular. O aCtual director é Don Emilio Sotelino Domarco. O grupo consta de varias seccións: escala de danzas, gaitas, coro, etc. Un grupo de compoñentes adícase á investigación do Folclore. Entre as súas numerosas actuacións por toda a xeografía galega, española, e, ás veces, portuguesa, hai que salientar as seguintes: -Programa GENTE]OVEN no 82, e primeiro pasto rexional e cuarto nacional. -Festival internacional do Folklore (Portugal), 1984 -Palencia "I1 Día del Concejo". 1984.

receu temporalmente. Hai un ano, e baixo a dirección da profesora de baile Rosa Rivas Martínez, o grupo púxose de novo en marcha. Canta con 50 compoñentes, 12 mulleres e 40 nenas, que forman as dúas sección s do grupo.

DELEGACIÓN DE IRLANDA Información na páxina 29.

MĂŠrcores 27

Folclore tradiciOl

Mércores 27

Folclore tradicional

AGRUPACION BREOGÁN Membro da Federación Galega de Danzas, a Agrupación Breogán de Moaña formouse no ano 1981 por iniciativa da sua actual directora Lola Diz Pose, tendo como máximo anceio o manter actuais as expresións da arte popular e folclórica galega. Desde aquela ten participado nas Festas Maiores de diversas vilas e povos de Ourense, Pontevedra e A Coruña; nos Festivais da Muiñeira; nos de Danza Galega patrocinadospola Consellería de Cultura da Xunta de GaLza; nas tres últimas edicións do Festival Celta de Vigo e noutros certames. Asimesmo, ten feito colaboracións en festivais a prol de Disminuidos. Ten aberta uMa escola de baile galego e de gaiteiros, contando con 75 componentes e catro grupos de baile. As danzas son tradicionais e no repertorio actual hai mais de 15 pezas) das que saLentamos a Muiñeira Antiga, Danza das bruxas, Mariscadoras, Pandeirada, Patelas, Muiñeira de Moaña, Ribeirana Carballesa e Fandango. Vestuario e accesórios son os tradicionais das Rías Baixas.

Mércores 27

MElRAMAR

Folclore tradicional

Cantan con numerosas actuacións polos concellos, e T.V.G.

Este grupo funJouse no ano 1980, pala súa directora Leonor Rosales Corrales en Meira - Moaña. Na actualidade conta con 30 bailaríns, con idades comprendidas entre os 4 e os 14 anos. No seu repertorio, incluíense amais das típicas danzas tradicionais, danzas recollidas polo grupo nun labor de investigación. Estes bailes son entre outros: Xota, Pandeirada, Vira o Pé, Ribeirana, Valse, Fandango, Espantallo, Pallozas, Carballesa e Saida.

No ano 1975, acadou tres importantes premios nun concurso organizado polo Restaurante Flunch Alcampo; nese mesmo ano abtén un 1.0' premio no Lago Castiñeiras polo seu baile "Danza do Espantallo", premio pala coreografía e interpretación dos compoñentes. Este baile pódese dicir que falo que lle deu fama ó grupo, xunto coa Muíñeira dos Pastores, recollida en Berducedo (Moaña).

FUMARADA

go de Lolí Tablas coa axuda de Víctor Rívas.

Grupo de baile de Domaio - Moaña, parte da iniciativa dun grupo de nais de familia que en 1986 deciden formar a "Asociación Folclórica-Cultural Fumarada". Dende a súa formación a dirección corre a car-

Nas actuacións cantan coa colaboración de grupo de gaitas "TREBOADA", recentemente gañador do 1.0 premio do~~";YX Certamen de Gaitas de Ponteareas".

Incorporan no seu vestuario a "TOCA".

Folclore tradicional

Mércores 27

DELEGACIÓN DE IRLANDA Datos de actuacións: Martes 26 Mércores 27

DEL~:<;ACION DE IRLANDA .'l\ ~sICa tradicional está intimai'ñente ligada á vida irIandesa, sempre estivo v[nculada as súas .:-;entes e foi ó langa do tempo canle das ledicias e pesares de este pobo apaixoado.

BANDAS DE GAITAS: AS PIPE BANDS: As pip -band' son d 1mplant<lción rdat~ amente re cnte xa que a primeira f i (ormada durante a guerra de rimea, nun rcxiro Oto escocés. I n Irlanda as pipe-bands son men s nuro rosas ljuc en Escocia mais a 'úa música g za de gran pOpL laridade. Os grupo son rixinarios tanto de Irlanda do Norte como da República de Irlanda.

GRUPOS DE DANZAS: as danzas do mundo cclta presentan múltiples facetas ligadas as diferentes ci\iIizacións das que son propias. Na súa diversidade teñen en común haber quedaJo intactas. Ligadas as tradicións, ás músicas e os costumes, estas danzas forman parte dun patrimonio vivente. Levan a vida cotidián a escena representando ouo mesmo lugar, formas diversas e orixinais, amasando a riqueza das diferentes formas de expresión coreográficas propias dos países do mundo celta.

Xoves 28

Folclore tra

GRUPOS DE DANZAS DA CASA DO MAR

mira pala riqueza e variedade do repert grupo do que cabe destacar a presencia d, ilesas, Reviravoltas, Xotas Muiñeiras, Pane entre outras. Cantan coa colaboración do "GRU]

Fundouse no ano 1978 por iniciativa do Instituto Social da Mariña. Por el pasaron unha marea de nenas e nenas.

GAITAS TREBOADA".

Está formado por 7 parellas de 17 a 25 anos e unha parella infantil.

Na actualidade esta es cola segue a ser nada polo r.S.M. e está adicada exclusiva filias de mariñeiros da poboación moañes

Dirixe esfa escala Carmiña Pérez Alonso, que

Escola de Gaitas "Semente Nova" A Escola dc Gaitas "Semente Novo" dc . Moaila é llllha e-ntidade- cllhlll'al,slII"xida 110 ano 1983 por iniciativa do scu dircctor Xosé Xa· bier Blanco, coa única filosofía de ensinar a tocar a gaita, As su as primeil'3s actividade-s desenvolvcmn-sc no "Local da Mocidadc", pem dado o . Se-ll cre-ce-mento livo que- trasllldar-se II .. o Al· boio"-' (Iocais da dependcncia do COllcello de Mo aña", onde conta con amplas instalacións ¡na ¡'clllizar todas as suas actividades. Ainda que mais nomeado labor céntrase no cnsino de- todo o (Iue- repre-se-nta a gaita, cumpl~ outras varias flll1cións só'cio-clIllll1'ais 1.'11caradas ao se-rvício da cultura e-n Galiza. A Escola, está composta por máis de- ce-n ¡J!UI1l110S cllnlw Illeia de ídade por h¡lixo dos docc a1ios: Esta aberta a todas as persoas que, dalgull xeito, sintan inqucdanzas pola cllltum c os costllllles dc Galiza.. • O

A escola se constl'Uie todo estc m' 'quc pode scr utilizado por todos os me da entidade, Entre as actllacións m:íis sobrancei¡" reseña.' a do programa "Ruada" da TV ga, e o Fcstival lntcrcéltica de .Lori~nL~ A liña musical da Escola 'de'~Gaitá mentc Nova" de Moaña, coa s~~~Cñorri'¡' "1'IC1¡ClOn"J1a1S~tt.:. " .~~.~ na 1I'd ad e 'e un Ila re¡vlll( '1 1 .. ¡.w~.·1 (IalIe Cl'lal 01'11 ( o espirilo ga Ieg~;~;, ~ Nos concerlos, as pezas tl'adici'ona coma a posta en cenário dn band;¡, que ambienle até que o pllblico participa festa surxida do esforzu niadol' duns pero que pronto pertence a todos , O lraballo máis grande que estácla do de cara 110 futuro é o estudo c rcc lodo o folclore da península do ¡\-tonaz Esta nosa Escola dc Gaitas vai cam chegar á coeréncia (ltlC se anova día a dísignifica UIl hon avanle. o m;íximo aV;l sobretodo. a máxima esperanza nas no\" da música tradicional galega.

Xoves 28

Folclore tradicional

Días 26, 27, 28

Folclore tradicion

COLECTIVO DE MUSICA TRADICIONAL ALOJA

Formado por xentes de Ferrol e bisbarra, componse das seguintes Sociedades e Grupos autónomos:

Resultante da unión de todas estas sociedad para determinadas actividades que escomezarc coa formación dUMa ampla Banda de Gaitas C tame de Gaiteiros Xóvenes Vila de As Pont Ademais ten actuado en gran número de Xunta zas de Bandas de Gaitas celebradas no naso país.

Grupo Xuvenil de As Pontes. Agrupación Folclórica "NOS" de Santa Mariña do Monte. - Agrupación Cultural "Lembranzas do Condado" de Doniños. - Grupo de pandereteiras do Padroado de Cultura de Narón. -

Agrupación Folclórica "BERCE" de Ferrol.

e de Investigaci(

Actualmente componse de 33 membros, en¡ os que se inclúen 18 pandereteiras, 23 gaitas e p~ cusión.

DĂas 26, 27, 28

Folclore tradicional

Venres 29

É un grupo fole adicado a traballar no eido da música tradicional galega e dos pobos celtas procurando imprimirlle un son novo acorde cos tempos actuais, mais respetando sempre as súa orixe o máximo posible, Ate hoxendía o grupo ten realizado numerosas e importantes actuacións entre as que destacamos as seguintes: numerosos axuntamentos da Galiza, festivales en Mera, Moeche, Lugo, Ourense e Vilagarda entre outros amais de participar en duas ediciós do Festival Intercéltico de Lorient (Bretaña).

Música I

Teñen editado un LP: "O son do ar". Os compoñentes de Luar Na Lubre son: -

Xan Cerqueiro: Frautas trabeseira, sopran irlandesas, gaita galega, mandolina e punte - Patxi Berrnudez: Bodhran, tamboril e pande - Xulio Varela: Pandeireta, tarrañolas, bodhi pandeiro, gaita, e punteiro. - Daniel Cerqueiro: Guitarra acústica, - Roberto Ouro: Baixo eléctrico e mandolin, - Ana Espinoa: Voz. - Bieito Rommero: Gaitas galegas, punteiro, wistles, e acordeón diatónico.

Venres 29

Música Folc

LLAN DE CUBEL Grupo fole asturiano, que busca novos sons, apoiándose para conseguilo na experiencia técnica doutras nacionalidades europeas, especialmente naquelas coas que Asturias se sen te máis identificada culturalmente, como pode ser Irlanda, Escocia ou Bretaña. O resultado queda enmarcado dentro do ámbito da Europa Atlántica, con un son propio resultante da unión da música asturiana, coas aportacións dos .membros do grupo. A instrumentación empregada é totalmente acústica, a excepción do baixo incluído para reforzar algúnhas pasaxes, inclúe un bo número de instrumentos .tradicionais asturianos, como gaita, tambor, i lín, ac rd ón, etc.

grupo nace como resultado da xuntanza de dous núcleos: unha parella tradicional de gaita e tambor, formada por Elías Garda e Fonso Mielgo, o guitarrista Susi Bello e o percusionista Daniel Lombas, todos de Oviedo, con un grupo de Cudillero, constituídC? por un violinista, Guzman Marqués, e un frautista Marcos Llape. Actualmente, o guitarrista é José M. Cano e nas actuaciós canta coa colaboración de gaiteiros Xuan Nel Expósito. Discografía: "Arpa Céltica" 1985 "Deva" 1987 (FAL-87ü1l.

Venres 29

NA LÚA Destes músIcos non se pode dicir que sexan uns simples recopiladores, son músicos que dentro da onda popular, están abertos ós novos camiños que abren as novas técnicas e a propia evolución das formas musicais. O grupo foi fundado en 1980, os cinco compoñentes do grupo están a espera da saída ó mercado do seu novo elepé nos primeiros días do verán, Este será o seu cuarto disco. O primeiro foi "NA LUA" (1986) - e "A estrela de maio". Este novo disco foi grabado en Lisboa. Producido por Xulio Pereira, canta coa colaboración do cantante lusitano Fausto en algúns dos temas . •Os textos son de poetas novas de Vigo como

Música f,

Forcadela, Román Raña, Gómez Fuente e Các mo. "Estamos moi contentos do resultado. 1 traballaron sobre a música. Nos dimoslles u: maqueta cos temas e eles traballaron as letras. E é un traballo que normalmente se fai ó reves" Colleitas nos cancioneiros de Torner e B Gai, de Dorothé Schubart e Antón Santamar de Ramón Cabanillas, de Castro Sampedro, in: racións nas cantigas de Alfonso X, en romar tradicionais, en maios populares, na música po: guesa e irlandesa, no jazz, etc., inspiran a estes r sicos de Porriño. Uxía, Antón Rodríguez, Darío Gonzá Francisco Alvarez, Ricardo Pereiro e X. Paz. tón, forman "Na Lua", e ofrecen unhas pezas ces e sosegadas no seu conxunto.

Sábado 30

OSTERDOLENES OSLO

Música Folc .

SPELIAMANNSLAG

.:::.-?-

É un dos mellares grupos de música fole en Noruega, está formado por uns 20 membros todos eles armadores. O fundador do grupo, Sven Nylus, é unha figura destacada do fole noruego; actualmente lider da sección de música fole do Norwegian Broadcasting Corporation. Dende a súa formación, en 1975, o grupo interpreta música do sudeste de Noruega, zona fronteiriza con Suecia, e da que non se sente separada pala existencia de fronteiras. A tradición da nasa música parte de 1750, e sen interrupciós foi transmitida de xeración en xeración até os nasos días. A nasa música é, en esencia, música de baile, algúns dos nasos membros son bos bailaríns ademais de bos músicos de folc. O principal instrumento da nasa rexión é o violón, normalmente chamada" flat fiddle" (violín plano), para diferenciarlo do modelo utilizado no oeste do país . A actual directora do grupo, Marit Larsen, é unha rapaza estudante de música que está graduándose en violín clásico e música fole. Realizamos numerosas actuacións e xiras polo interior do naso país e por paises extranxeiros como Rumanía, Finlandia, Suecia entre outros.

Sábado 30

~úsica

Sábado 30

Música Folc

LA etAPA RUSA (O Pano Roxo) O nome ven do apelativo dunha familía de labregas que ó parecer destacaba polos seus dotes no . dominio do canto. O grupo foí creado en 1977, dende as súas orixes comprometeuse coa recuperación e renovación da tradición popular do Piamonte. A axuda de vellos músicos e cantores da rexión e zonas limítrofes, é fundamental para a composición do repertorio, Esta contínua búsqueda está protagonizda polos fundadores do grupo Maurizío Martinotti e Beppe Greppi. Emplegan instrumentos que pertecen na súa maioría á tradición local: zanfona, violín, acordeón, piffero (oboe rústico), guimbarda e musa (a cornamusa dos Apeninos). Os membros son: Sergio Bernardo, Marilisa Cazzaníga, Francois Dujardin, Beppe Greppi, Maurizio Martinottí.

Discografía: - TEN DA CHENT LÁRCHET CHE LA SUNADA L'E LONGA (Madau Dischi D08), Premio da Crítica Italiana do Disco 1982/83. - STRANOT D'AMUR (Madau Dischi D014). - O SENTI'CHE BEL CANTA (Rabi Drolí RDOOl. - FARUA]T (Robi DroJi Rb001).

A QUENLLA Xéstase en Lugo arredor do ano '4 con xcnte procedente doutro:: grupos Proponse, o grupo, a interpretación da música tradicional galega e canción de combate e denuncIa.

Na primaveira de 1986 graban o primeiro LP "Os Tempos aínda non son chegados". O grupo componse de tres mulleres e 5 homes. Utilizan entre outros os seguintes instrumentos: guitarras, acordeón, vioUn, baixo. A súa música é na ~úa totalidade cantada, a voces. "Declarámonos abertamente nacionalistas. Cremos na cultura como medio e motor de transformación da socíedade e por iso cantamos."

JULIO PEREIRA Un dos projectos mais importantes da música portuguesa tem sido concretizado nos últimos anos por Júlio Per~ira, músico versátil, com formadío adquirida ao longo dos tempos junto de auto· res como Zeca Afonso, Fausto e José Mario Branco,' entre outros. E que acabou por encontrar o seu propio caminho. A música tradicional do Minho ao Algarve, é o principal material de trabalho de Júlio Pereira que, paralelamente, desemvolve urna intensa pesquisa no dominio da música electrónica.

resultado final tem sido excelente, coofo . . o comprova, malS urna vez, no seu malS rec LP, com o título genérico" Miradouro". J úlio a vessa "musicalmente" o país de lés-a-Iés, dar forma a um dos melhores discos da música po guesa editados em 1987. Aparentemente, o a terá atinguido o límite da experiéncia iniciada o álbum "Cádoi" e continuada em "Os Sete mentos". O tempo e o trabalho encarrega por cerro de conduzir Júlio Pereira para no\' covertas.

MILLADüIRü Vinculeiro dos grupos de música tradicional, Milladoiro abre un camiño que tenta enriquecer a nasa música ca aport.e de unha investigación e incorporación de novas instrumentos -nalgún tempo nasos, e ca achegamento a outros folclores irmáns-. Este grupo foi galardonado no ano 1986 ca premio Gaya a mellor banda sonora da película

"La mitad del Cielo" de Guitérrez Aragón, galardonada tamén coa Concha de Oro do Festival de S. Sebastián. No 1982 banda sonora para "Los celtas se divierten" por encargo da BBC. Fai pouco realizou tamén a banda sonora da película "Divinas palabras". Discografía: "Milladoiro", "Solfafría", "Galicia no país das maravillas".

Xoves 28

AS ORIXES DO REMO A necesidad e de rapidez nas faenas de pesca, parece sela orixe do remo. Dada a importancia que tiña o feito de chegar en 1.0 lugar os caladeiros de sardiñas e despois, ser os primeiros en chegar á lonxa para vender a mellar precio o peixe. Palas características da pesca, a traiñeira tiña que ser unha embarcación moi rápida, incluso en perxuicio da súa seguridade. A sardiña pescábase cunhas redes chamadas "traíñas", de malla moi cerrada. Lanzábase pala borda para encerrar o manchón de sardiña, efectuando unha rapidísima virada formando a bolsa; de non realizarse rápido o banco de peixes escapaba. José Luis Muñoyerro, redactor do xornal "El Correo Español - El Pueblo Vasco" refiere unha anécdota que constitue a primeira alusión ás regatas de traiñeiras:

Remo

"La isla de Izara, situada farente a Mundaka. aunque unida por la historia y la tradición a Bermeo, fué objeto de la apetencia de los Mundaka por lo que, tras muchas desavenencias, bermean y mundaqueses decidieran jugársela a una regata el que antes llegase a la isla de Izara se quedarí con ella. Ocho días estuvieron entreñándose la. tripulaciones y el 22 de julio de 1719, dos trainer iso métricas, tripuladas cada una por trece remer y un patrón partieran del mismo punto lleganu en primer lugar la trainera de Bermeo, adjudic~ dose la isla. En memoria de aquel triunfo, cada el 22 de julio se hace una procesión marítima d de las autoridades de Bermeo proceden al rito sesorio de la isla de Izara". A partir de aquí, fóronse sucedendo as re polo País Vasco, Cantabria, Asturias e Gali hoxe é un deporte náutico dos máis popular Galicia.

Xoves 28

MODALIDADES No remo distínguense dúas modalidades: banco fixo e banco móbil ou remo olímpico. BANCO MOBIL As embarcacións son de pouco peso e moi largas. Os distintos tipos son: skiff, dous sen, dous con, doble scull, catro sen, catro con, catr.o scull, oito con. As regatas nesta modalidade son en liña recta, non ten viradas e as distancias a recorrer son 1.000, 1.500 ou 2.000 metros, dependendo da categoría da tripulación. BANCO FIXO Nesta modalidade· preséntanse tres tipos de embarcacións: bateis, traineiriñas e traiñeiras. BATEIS: son barcos de 7 mts. de eslora e o eu peso mínimo é de 7- kgs. A tripulación compon e de 4 femdros e un patrón.

Remo

As distancias a recorrer son de 500 mts. os infantis, 1.000 mts. para os cadetes, (2 largos e unha virada), 1.500 mts. para xuvenís (3 largos e 2 viradas) a 2.000 mts. para seniors (4 largos e 3 viradas). TRAINEIRIÑAS: embarcacións de 9,50 mts. con un peso mínimo de 100 kg., nas que se asentan seis remeiros e un patrón. As distancias nas regatas son de 2.625 mts. para os xuvenís (3 largos e 2 viradas), e de 3.500 mts. para os seniors (4 largos e 3 viradas), cada largo é de 875 mts. TRAIÑEIRAS: Son embarcacións de 12 mts. con un peso mínímo de 20Q kg. A tripulación consta de 13 remeiros e un patrón; o remeiro que vai na proa chámase tamén "piquero". A distancia a recorrer é de 3 millas ou 5.556 mts. distribuídos en 4 largos de 1389 mts. cada un con 3 viradas. .. INFORMACIÓN FA lLITADA .POLO CLUB DE REMO "SAMEKFüLAMEU".

Xoves 28

Remo

CLUBE DE REMO SAN XOAN DE TIRAN Nace do entusiasmo dun gran número de aficioados ó remo en Marzo de 1981, facendo a súa presentación o 5 de Xullo na regata de traiñeiras clasificatoria para o trofeo "Conde de Fenosa" celebrada en Meira. Carecendo en principio de todo tipo de instalacións deportivas, chegouse a conseguir unha serie

S. D. SAMERTOLAMEU Inicia a súa andaina na temporada de 1979 conseguindo este mesmo ano o "Campeonato de Galicia?' en Oleiros (Coruña). A partir de aí consíguense moitos e importantes triunfos destacando os de Campeóns de España, en bateis cadetes e xuvenís así como en infantís, en traineiriña en categoría xuvenil por dúas veces, bastantes medallas de prata e bronce, e destacar a medalla de prata e dúas de bronce conseguidas en traiñeira. Esta A. Deportiva ten nas súas vitrinas os máis prestixiosos trofeos e bandeiras das competicións celebradas en Galicia. Conta, esta asociación, con 1.400 socios e ten unhas instalacións deportivas donde alberga a uns 100 remeiros de todas las edades. Practícanse tamén o banco mobil e o atletismo. (Foro nas páxinas 42

de instalacións mínimas para a práctica do remo gracias ó pulo da animosa afección que hoxe en día se manifesta nun número de 680 socios, contando así mesmo cun número de 62 deportistas que se distribúen nas categorías: infantil, cadete, xuvenil e senior e nas modalidades de batel, traineiriña e trainera. Nos sete anos de existencia, o clube canta con numerosos trofeos, uns 24 entre os que destacan: no 1984 campeón de España de Bateis (cadetes), no 1985 campeón de España de Bateis (xuvenis).

Xoves 28

Remo

Bandeira Moaña

Bandeira Morrazo

85 Senior 86 " 87 " 88 " 83 Infantil

TRAINEIRIÑAS Subcamp. Galego 6.° Cro. España Bandeíra Moaña

CLUB DE REMO N.a s.a DOS REMEDIOS BATEl Campeón Galego Subcamp.

86 Senior 87

RR 4.° Campeóf1 España

86 Senior 86 " 87

TRAIÑAS 3.° las. Bandeira Xunta Bandeira O Grave Bandeira Cambados Trofeo Chapela 4.° Clas. Bandeira Xunta 2." 2 Bandeíra O Grave

85 86 86 86 86 87

ConceDos do Morra

Cangas

•

CANGAS DO MORRAZO

-=-

•

Cangas

Concellos do Morrazo A tradición popular atribúe a fundación de Cangas ós gregos. Foi unha das primeiras poboacións cristianizadas baixo o predicamento do apostolo Santiago e do seu discípulo San Epifanio .. A comenzos do século XVI, Cangas tiña un mosteiro e un porto florecen te do que se exportaba peixe fresco e seco a varias provincias de España e do extranxeiro. Padeceu non poucos pillaxes e saqueos de piratas, no ano 1617, unha escuadra de piratas turcos saquearon e queimaron a vila, apresando e matando ós homes: quedando moitas mulleres enloquecidas por estes feitos, e de xeito moitas delas foron xuzgadas como posesas do demo é condenadas a fogueira Destas desventuradas quedou como símbolo Maria Soliño. Desde o século XVI, aparece como un dos portas galegos máis importantes, até hoxe en día que é unha das principais fontes de riqueza da vila. Polo verán, aflúen gran cantidade de turistas. As principais festas, "Festas do Cristo", celébranse a finais de agosto. En Hio atópase un famoso cruceiro do século 1..'1X, feito polo escultor Xosé Cerviño.

Concellos do Morrazo

MARlN

nome de Marín ven de mar ou mariño. Efectivamente a vila ten un dos primeiros portas de Galicia e actualmente canta coa Escala aval Militar. O chamada couto de Marín, que ocupaba a meirande parte da península do Morrazo, foí donado no século XII pala raíña Urraca a Diego Arias quen sería ca tempo abac\e do mosteiro de Oseira, senda así como Marín pasou a ser señorío deste mosteiro. Baixo a protección de Oseira aséntanse colonos, fomentando a pesca e abríndose o porto ó comercio. No século XIX os monxes pcrderon o seu señorío por mor da exclaustración. o XX o porto da vila é coñecido internacionalmente,

Concellos do Morrazo

Marín

establecéndose liñas de navegación nacionais e extranxeiras (Montevideo, Bos Aires, etc.); coa supresión destas liñas no 1914 o porto iniciou a súa decadencia. Na actualidade advírtese un proceso de recuperación, ' 'Desde un punto de vista monumental Marín non conserva máis que o barrio vello, ar..redor dunha igrexa do século XVIII. Existen nos arredors da vila numerosos vestíxios arqueolóxicos: Dolmens e insculturas rupestres, o labirimo de Mogor, cuxa forma se parece á representación do labirinto de Knosos (Creta, séculas 900 a 600 antes de Cristo); este mesmo tipo de labirinto atópase en Irlanda e Cornualles. A presencia dos romanos testemúñase pala existencia de parte do camiño real de Pomevedra a Cangas.

Vilaboa

Concellos do Mor

VILABOA As condicións naturais da súa costa, fai que as actividades marisqueiras teñan un lugar importante no faenar deste pobo, actividad e simultaneada coas labores do campo e mariñeiras. Actualmente a metade da poboación traballa nas industrias ou comercio das cidades de Vigo e Pontevedra. Dentro dos seus términos atópase o mirador de Cotorredondo cunhas extensísimas vistas. Históricamente Vilaboa está ligada ao estreito de Rande, polo seu significado tanto na incursión de pobos nórdicos, romanos e piratas, de toda orixe, como porque alí tivo lugar a coñecida batalla de Rande da que canta a lenda que quedaron gran número de galeóns cargados de tesauros afundidos no mar.

caseta de can.

Concellos do Morraz.

Moaña

MOAÑA

--------

o mái singular da co la moañ de gran número d bar nUMa auga moi u 3. :\m . 'xos a redor dos que en a a son os asteleiros, a construcci •n derivados. Moaña como todo o Morrazo é rica en petraglifos, grabados polo xeral en pedras de granito.

... ·~lUlxcm B . p . X1ffiO a ponte de Ran f subida do monte Xaxán \Gagán), lugar do Reg riño. Nas proximidades temas o dolmen de cee de Arquiña".

Moa単a Onte

Concellos do Morrazo

Lendas de Moai

Moaña

,..,

LENDAS DEMOANA POZA DA MOURA N tempos remotos viviu no lugar unha fermosa xoven, muller de cabelos langas e loiros que se peiteaba cun pente de ouro. Polo serán sumerxiase na poza e emerxía o día seguinte para sentarse na laxe e cantaba unhs melodiosas camigas.

Polo nwdiodía aso11aba o millo recollido l.jL!C se convertí:l ,-:11 '.¡uro. Certo día cando os mozos baixab,m cos rebaños, unha cabra acerco use para comer o millo. A moura para espantar ó animal rirouUe o pente de ouro, yue o recolleu o zagal. A moza corrcu tras el para recuperalo, causa que non fui capaz. Logo díxolle. "anda rapaz, que levas pente para os teus fillos, netos bisneta¡; e tataraneios. Houbo autro mozo que prendado da maura prometeulle o que fora pra desencantala. A moura seica lle dixo: - Se queres desencantarme debes ser valente, e vexas o que vexas ou oias o que oias, non te asustes. Quédate e axúdame. Así o fixo, pero o rapaz, nas primeiras probas, ó ver rodando cara el unhas rodas de muíño, asustouse e fuxiu, evitando así o desencanto. Fuxíndo das guerras da Reconquista (suposición do informador) chega a Domaio un principe mauro e a súa filia moi fermosa. Foron vivir para o monte ande mantivo cautiva a filia para que ningún a mirase. Ca paso do tempo, un pastor chegou a coñecela e mesmo chegaron a namorarse. O pai mauro ó decatarse das relacións, irause moito 'e rabexado deu morte o zagal e máis ó seu gando. De diante tal arrepiame acontecemento a princes fuxía anguriada sen parar até chegar ó río da Pasaxe e alí desesperada, decidiu afogarse ounha poza moi profunda labrada pola caída da auga..

..........

.'~'

, Non se sabe si chegou a afogar, pois contan os nasos vellos que en certas noites do verán teñen escoitado como uns choros ou suspiros de muller, pro ó achegarse para mirar quen era, tiñan a sensación de que alguén se sumerxía naquela poza sen fondo. J:.~....

,. "

DOMAIO ÉMBRANSE os vellos qUé moitos anos, os poboadores d tra banda da ría, é didr os de de, chegaron a colonizar esU rras seica animados palas súa~ lleres, ás que coa presunció¡ rrespondentc: berraban: Ide alá de domaios' A partir de entón quedou Domaio comu destas ten'IS.

- Como \',lriante da lcnda anterior, ha[ PUl j fab dun],a l~¡WCa n<l que Domalo era , desfl<lbitada e cheplron os primeíros prol't:dentes de Chapela. Estes imentaron ,-'c: las tcrr<lS comenzando polas de beiramar, \'C alta grano de salinidade impedíalles obter bu" lleitas. Os veciños e familiares da outra beira d, aconsellábanlles que a tena fora "adomaina": cir, que a cstercasen e traballasen. E tamo ir ron coa verba "adomaina" que dexenerou en . maio", de aí o actual Dome da parroquia. - Outra das explicacións populares da orix nome Domaio básase na improductividade d¿ rras pertencentes ó dominio feudal do coné Montealegre e cóntase que un ano de grand quía os labregos miráronse na abriga de non ~ los impostas ó señor conde. Iste inflexíbel, ad posturas de forza, o que motivou o levantarr do campesiñado.

E diante desta manifestación tan numero' señor conde, seica medoñento, referíndose ós . eidos, díxolles: ¡Tomaio e domaio! E de tal xeito noméase Domaio esta parroq

PEGADA DE SAN PEDRO

•

uuha pena que como unba grabadura seme1Lu ferradura dun cabalo.

.., ....

Lendas de MollÍÍa

Moaña

MOAÑA (Na Sra. del Carme) río da Fraga chamanlle río dos Ladróns, porque nun sitio concreto de moito paso, había contínuamente asaltos e roubos ás xentes ! que por alí tr~sitaban. Neste paso, a cada beira do río estaban unha moa dos muiños pra facer fariña e unha aña que según o informante perdeu o significado. E difícil de concretar o topónimo "Moaña" xa .que no caso de ser palabra composta, vale -moacomo raíz, pero aña so representaría a cría dunha .ouvella, cousa sen sentido. A. Moralejo Lasso contempla la terminación aña- con posibilidades de procedencia gala ou céltica, sen especificar un significado.

TIRAN. Cova da Londra cova chegaba até o monte dos Remedios e estaba habitada por unha lontra, animal peludo con garras e fortes dentes que rompía os apareUos dos mariñeiros e comía "á xen.• te". A cava está debaixo mesmo do cimentario de Tirán, e coa pleamar chega a entrar auga nda. Na festa de San Xóán do 1965 ou do 1966, un grupo de mozos e mozas baixaron á praia, facendo apostas para introducirse na cava. Cando os mais atrevidos metéronse nela, a salpresa foi moi grande ó comprobar un resplandor bermello emanado dende o fondo. O acceso a esta luz era tan pequeno que apenas cabía un brazo. As hipóteses que se baraxaron da procedencia desa luminosidade foron moitas. A máis acertada sería o "Lume factuo" emanado dos ósos caídos do cimenterio).

MOAÑA (San Martiño) ONTAN que un día raptaron a unha raíña e levárona para o monte, alí morreu de pena. De aí lle ven o monte da pena.

A COSTA HÁMASE barrio da Costa porque alí viviu un guerreiro chamada Manuel Costa, que tiña moita sana por combatí-las ínvasións angloholandesas.

GAGAN (Xaxán) IN que no monte Gagán había uns encantos donde os encantados asollaban as moedas na mañá de San Xoán. Para desfacer dito encantamento tíñan que ir uns homes e un crego para ler un libro, coa condición de que non nomeasen a Deus para nada. Foron pois dous hornes acompañados dun crego e outro medio parvo: Cando comenzaron a ler o libro ca crego, apareceu un home cun carro cheo de cartos e preguntoulles. -¿Que queredes? -Diñeiro. RespontaronUes os homes que ían a desencantalo. Ai, meu Deus, ¿todos estes cartos son pra nós? ¡Alabado sexa Deus! Exclamou o menos espabilado. Tan langa, como pronunciou o nome de Deus, caíron lóstregos, tronos é escomenzaron a chover e ventar de tal xeito que levaron os muíños arrastro. Desapareceu o diñeiro e o crego morreu co susto da tronada.

Extraido de "Lendas de Moaña" de X. C. Villaverde. (Agrup. Culto NÓS)

"O ENTROIDO ONTE" Cantan os nasos vellos que o Entroido era ~ máis grande do ano. A festa mais participati V,¡ l' de mais folía. Os comentarios sucedíanse du r,lnle días e semanas despois d rematadas as baca n,ll~ carnavalescas. FcSLl

í\ Yerba "Entroido" procede do latín" introi· tus" e ven significar o abandono do inverno e dc ano para entrar nunha nova estación máis fer: il é m¡íls benigna. /\0 igual que no resto de Galicia, a denomina(I(ín "Entroido" sofre variacións fonéticas por

tocb a xeografía do ConceUo. Así resulta fácil ouit faLu' "antroido", "enrruido", ete., non obstante, ;1 "ella parroquia de Moai'ía xeralizou o nome de personaxe "Curruvell)" como sinónimo de Entroido.

Intentar buscar a procedencia desta festa é alge que os etnólogos tardaron en precisar debido <1: silllbioses culturais dos pobos a traveso da Prehi_ tOlia e Historía. As connotacións máis antergas remontanse ¡c tr;¡ciícionais máscaras gregas, asumidas des!, p, 1\0 cristianismo e a mitoloxía latina, para esp Ila rse, vía Med iterraneo, a tódalas colonias do J perío Romano. A permanencia dos romanos d rallte varios séculas en Galicia, produce unha Si,'lll de creencias, ritos e costumes que deron p udtura "~alico-romana". Esta mestura foi a ba IllllJamental para a celebración da festa pagana i\ Iltroído.

Entroido e unha festa de liberación pers que racha coa conducta cotidián para que afloreOUlra personalidade oprimida; seméllase ás grJ~ des festas orxiásticas romans en agradecimento Saturno por ensinarlle o cultivo das terras e l' tras artes. Tamén pode ter algunha relación coas Xí.IS multitudinarias adicadas a Baca, divinida romana do viña. A pervivencia do "Santo Entroido" conseca racteres ancestrais representado por danzas. p<ltorias, xogos ete. que son identificados como tos ceremoniais da fecundación, sexuais, trib etc. Por outra banda, os disfraces de animai_ tu ras de feras e bestas, simbolizan ritos tl r e t abúes de orixes descoñecídos.

Entroido en Moaña A celebración actual está exenta dos atributos máxicos da súa orixe, pero seguen invertidos os valores cotidiáns coa plasmación de disfraces, etc., que serven -como se di hoxe- para liberar a "adrenalina do carpo".

OS DISFRACES Comunmente o disfraz era roupa vella, moi ve, tia, que se atopaba na casa xa fora de uso. Tapábase a cara cun trapo ou careta, poñíanse uns zapatos vellos, un chaquetón con remeqdos e uns pantaI lóns de gran tamaño no caso dos homes. As mulleres podían levar unha saia roxa ou unha negra e vella, un pano na cabeza, unha chaqueta de lan negra e un mantón. Moitas veces levaban un pau na mah para defenderse ou para meter algo de medo os rapaces. Estes eran os CURRUVELLOS. Os curruvellos eran os persoaxes que non podían faltar no Antroido e adicábanse soios ou en compañía a visitar os amigos ou coñecidos. Era moi importante que o Curruvello non fora descuberto e para eso finxia a voz ou non falaba. Outras disfraces eran as MADAMAS E OS GALANS que formaban as parellas de "Bonitos". Tratase dunha tradición que hoxe en día xa se perdeu e eran uns disfraces mQi elegantes. As Madamas ían vestidas con varias enaguas e un vestido langa negro, con preciosos adornos, encaixes e volantes. Unha blusa branca con encaixes, puntillas e bordados e un chal. Sobre as roupas era obrigado levar moitas xoias de ouro que ian pedindo ós veciños, pulseiras, colares, penden tes -canto mais grandes mellor-, Ben peinadas cun moño na cabeza 1ucían os seus encantos bailando cos seus ~alalls no tonciro. Ilun lugar reservado rara eles,

Os Galans ían cuns pantalóns brancos, camisa branca e chaleque negro cun reloxio antiguo. Tamén levaban unha faixa azul ou roxa. Como complemento a "pajilla", un sombreiro de palla cunha cinta negra da que penduraban outras cintas de cores. Ademáis da súa elegancia, distinguíanse por ser bos bailadores. Outro disfraz que se faeía a comenzos de século era A FERA. Destas "Feras" ou bestas coñécense algunhas variantes; unha semellábase á "Coca" de Redondela e outras podían seren vacas ou ca-, bras. A figura podía ter unha significación ben ancestral pala súa silueta" dínosauria" e simbolizaba o mal que no enterro da sardiña se queima ou destruía, Outro disfraz no que participaban dúas ou máis persoas, consistía nunha manta e unha testa de "vaca" feita de madeira. Tamén era común o disfraz de "cabra" que asegún a lenda tratábase da cabra da morte.

AS COMPARSAS Eran sen dúbida elementos lmportantlslmos dentro da festa. Nos primeiros trint,a e seis anos deste século houbo en Moaña moítas comparsas. Todas as comparsas tiñan o seu director e ás veces encargaban as músicas a compositores moañeses ou de Cangas como foi o caso de Chaplín ou Tenreiro. Tamén tiñan o costume de nomear MADRlÑA, normalmente a filla de una casa forte. Ianlle a cantar á súa casa e ela correspondía cunha boa merenda en agradecemenro á comparsa. IA,G. NÓSl

Medio Ambiente

ACUICULTURA NO MORRAZO

I I

I 1 I 1

1 1

1 I

I I

I 1 1

, I

1 I

I I

o MEXILÓN

I I

, I

I I

As bateas comenzaron a implantarse en Galicia, aproximadamente polo ano 1956, principiando na ría de Arousa, a partir de entonces foise expandindo e no momento actual é un sector fortemente asentado na nasa terra. As rías galegas reúnen unhas condicións naturais idón~as para o cría de moluscos. Os primeíros modelos de bateas consistían nun caixón de madeira cuadrado con unhas vigas, tamén de madeira, perpendicularmente a estas, están os puntóns dos que penden as cordas do mexilón. O problema da putrefacción da madeira sumerxida no mar, resolvíase cunha capa protectora de cemento. A anclaxe consistía en dúas pedras grandes (de 10 ou 12 TM) unidas á batea por cade'as. O traballo realizábase de forma totalmente manual, incluía o encorde da cría, o desdoble, o alzamento das cordas, etc. O sector no funcinou dacordo cas súas posibilidades, ate mediados dos 70, debido á ausencia de acordo na fixación dos precios entre os propios productores, que orixinaba a caida dos precios e a falta de mecanización que dificultaba notablemente o proceso. Na actualidade as agrupacións eumpren un importante papel no control de precios e calidades. A masiva introducción de medios mecánicos afecta a tódalas fases do proceso: dende o encorde ata a selección por tamaños pasando pala utilización de grúas hidráulicas para izar as cordas. O antigo caíxón de madeíra vese sustituído, hoxe en día, por cubas cilíndricas de poliester prácticamente insumerxibles e incorruptibles. Faí [res ou catro anos fíxose necesaria a redistribución da bateas nas rías, debido á excesiva d n idade da m ma en espacios moi reducid

Acuicultura

Medio Ambiente

Acuicultura

PROCESO Hai dúas modalidades de cultivo, según a orixe da cría do mexilón: O mexilón de pedra: a semilla recólle'se na pedra d· Novembre a Febreiro. Unha vez recollida se encorda, polo pequeno tamaño da cría colócanse gran número sobre as cordas. Pasados uns meses en Maio, cada una das cordas sufre un proceso chamada desdobre que consiste en eleccionar por tamaños o mexi!ón e redistribuilos por seis ou sete novas cordas; transcurrido un ano acadarán o tamaño definitivo.

mexi!ón de pedra, se caracteriza por ser o mais duro e resistente.

O mexilón de colectores: é producido pala propia batea, a "semente" ou cría recollese mediante unhas redes tupidas que rodean á batea. O desove ten lugar cos primeiros calores en Maio o Xuño. O resto do proceso e idéntico ó do mexilón de roca. Este mexilón é máis negro, limpo e liso que o de roca no que atinxe ó sabor é moi difícil d iferencialos.

Medio Ambiente

Piscifacl

CRIA DO RODABALLO

rmaci贸n facilitada por . Pazos propietario da scifactor铆a Punta Alada" (Vilanova-Hio)

Medio Ambiente

PiscifactorĂas

Medio Ambiente

ANATUREZA NO MORRAZO A península do Morrazo sen dúbida a malS agraciada da provincia no que a variedade se refire: contamos cunha carballeira que vai desde Coiro até Pastoriza, pasando por Ermelo e Cela, por desgracia é unha das últimas do suroeste da provincia. Temas zonas húmidas en Vilanova e Vi[ariño, a lagoa de Massó, a impresionante Costa da Ve1a, numerosas praias, algunhas como a da Xunqueira en Moaña de bastante importancia en canto as aves migradoras costeiras, hai tamén numerosas manchas dispersas de bosque autóctono como carballos e, na beira dos ríos, amieiros. As dunas de Nerga, son as segundas en importancia da provincia despois das da Lanzada. O refuxio de caza da en cada de San Simón, lugar de gran importancia para garza , anátidas e aves migrado ras e invernanres, hai ano víron e neste lugar, f1amenc

Ecol

A maja xestión da intervención humana, ' en gran medida a nasa península. Destacan as agresións ó medio as seguintes: A caza unha banda polo furtivismo, que unido ó des cemento do regulamento de caza e das es¡ protexidas, fai estragos entre a poboación al Por outra banda prodúcese un abuso tanto r. Ola de efectuala (cazador con escopeta e como na ruptura do equilibrio, por considf monte coma un criadeiro de c ellos. t.' Ola carnívoros susceptibles de c Uer f de raposos en plena época de da administración que au mustélidos e cutro. (. nos cor s de e A no.a

Medio A~biente

Ecoloxía

. Os vertedeiros: multirude de pequenos vertedeiros incontrolados, que constitúen unha contaminación estética, e os grandes vertedeiros municipais, para os que hai unha alternativa viable económicamente, segundo se demostrou en varias experiencias piloto feitas en Navarra, estámonos referindo a unha reciclaxe integral do Jixo que inexpLcablemente non se fai.

Os incendios: sobre este tema e os seus efectos negativos pra o medio consideramos que está todo máis que dito, non seremos reiterativos. As pistas e construccións indiscriminadas, que afecta tanto a ríos e montes, como a costa. Podemos citar algúns ríos afectados recentemente como o do Chuco en Romarigo ou o dos Ladróns en Moaña, ande o aterro das súas marxes destruiu a vexetación desas zonas que é particularmente escasa, dase o caso que ademáis as edificacións soen ser do tipo de talleres ou pequenas industrias que aproveitan o río para verter os seus residuos facendo máis patente a súa agresión ao medio. Nas zonas de monte o problema resúmese ao ocasionado palas granxas de visón, que tan de moda están. A última instalouse en Cela, tras roturar unha hectárea de carballeira. As cada vez mais numerosas pistas permiten que se acheguen o monte persoas de todo tipo, entre as que abundan os "amantes da Natureza", que deixan o monte emporcallado e de persoas que talan de forma furt1va. As urbanizacíóns costeiras, que afectan sobre todo a Cangas, que ten construccións iJegais, ao langa de toda a costa, incluso en zonas de tan alto interés como Vilanova ou as dunas de Nerga ande se desaterraron unhas dunas para facer un aparcamento no mesmo pe da praia. Antepor ós intereses turísticos ós ecolóxicos ten repercusións ambientais e paisaxísticas difícilmente remediables.

As talas indiscriminadas: afectan ao naso bosque autóctono, constante tala na carbalJeira de Coi ro, plantando eucalíptus no seu lugar, ademáis de alterar a paisaxe afectan o ecosistema e impiden a rexeneración da carballeira. Estes son problemas dos que habería que falar máis extensamente, esperamos que o coñecemento da poboación axude a subsanalos. Resumen dun artigo, publicado polo grupo ecoloxista Luita verde. LUlT¡\ VERDE: colectivo cculoxista. O seu endcrezo no aptdo. 155 de Cangas. I

Nestas pá.xinas presentamos algunhas das aves que se poden atopar na nosa campiña. Conside.. rando que as aves máis comúns son coñ~cidas por · todos, seleccionamos algúns dos menos abundan-- tes, que se poden atopar cun pouco de atención. 'T

A identificación dun animal, neste caso dunha ave, entrana unha serie de dificultades para todalas ·persoas non acostumbradas a facelo. Son moitas as · características que poden chamala nasa atención: _ forma, comportamiento, canto... pero non sempre son as máis chamativas as que nos conducen á adecuada identificación. Nomomento de identificar un ave será de gran - axuda considerar o habitat no que a observamos, e ~~ a época do ano no que a vemos, que incluso.pode variar para algunhas aves en certas zonas. Poñamos un par de exemplos: Si vemos unha ave que nos parece un agateador nunha praia sin bosques cercanos, debemos reconsidera-la idea, xa que o agatuñador é un ave de bosque; da misma manei- ra si creemos ver unha andoriña en decembro, debemos contrastalo concienzudamente, xa que as andoriñas tan só nos visitan durante a primaveira é

-¡ Vi~~m~~~~tl~t~Flr: -1-. OBSERVACIONS DAS AVES .

. Cando vaiamos o campo a observar aves debemos procurar non chama-Ia atención; andar con si-_ xilo, non levanta-la voz, non levar cores chamati- . vas, en definitiva tratase de pasar desapercibidos. Se imos en grupo, debemos formar grupos reducí-dos, 4 ó 5 como máis.

cms

FERREIRIÑO Nóme castelán: Herrerillo común. Alimentación: Insectívora, non desprecian froi'tos e sementes. Status: Sedentario. Pódense atopar Saltando de póla en póla, normalmente en bandos familiares.

Marron 9,sCmS

CARRIZO Nome castelán: Chochín. Alimentación: Insectívora. Status: Sedentario. Cría en zoas de maleza e setos, é fácil de observar, xa que anda entre a vexetación baixa. O seu canto é forte e reiterativo.

As aves mostran unha maior actividade duran- __ te as primeiras horas da mañá e tamén ó atardecer,o que fai que sexan estas as mellores horas para a familiares. Unha vez no lugar de observación debemos, evitar causar molestias ós animais. Non debemos acercarnos demasiado especialmente durante a época de cría. Non se debe arrisca-la vida dun paxaro simplemente por satisfacer a nosa curiosidade. A tempada de cría resulta especialmente crítica" para a supervivencia das aves. En moitas ocasións .unha mínima molestia pode se-lo motivo de que os pais abandoen ós polos. Os niños deben ser obxecto do noso especial respeto e da maior protección.

11cms

PICAFOLLAS COMUN Nome castelán: Mosquitero común. Alimentación: Insectívora. Status: Sedentario. Frecuenta matos e arbustos.

~I ~

•

I I I

I I

II I I

1 I

I I

1 I

I I I I

I I I

I I

I I I

I I I I

Cons ler'a de Cultura e Be es r Social

+• CC):) ••••••

e . iputac·ó Provine·al

_r:=::::==::'._

I I

~ ~

CONCELL fJE MOAÑA DEPARTAMENTO DE CULTURA