XUﾃ前 2015 Club de lectura Pino Manso lendo
[OS TESOUROS DO MAR]
Roteiro literario: Bueu e Illa de Ons
1ª PARADA: MUSEO MASSÓ(Bueu)
A formación das coleccións debe retrotraerse a principios do século XX, cando comeza o labor coleccionista dos Massó, unha familia catalá que instalouse en Bueu a principios do XIX para establecer empresas vencelladas á pesca, salgadoiros nun primer momento e unha factoría conserveira posteriormente. No ano 1928 Guillermo Marconi (Nobel de Física en 1909) visita Bueu e queda impresionado pola colección dos Massó e suxirelles a creación de un museo que finalmente nace o 26 de novembro de 1932. Marconi sería o primeiro asinante no libro de honra. Debido a crise económica da conserveira Massó nos noventa do século pasado, o museo privado queda nunha situación de incerteza e porvisionalidade. A Xunta de Galicia, en 1993, propón a compra a colección e unha parte do edificio da antiga factoría (xusto a carón do antigo museo) e en 2002 inaúgurase o novo museo converténdose nunha institución pública. Presenta unha exposición permanente relacionada co mar como fonte de recursos económicos: desde obxectos procedentes das antigas fábricas de salazón e de conservas, hata outros vinculados coa actividade pesqueira, como a carpintería de ribeira, as artes de pesca ou a caza da ballena. O museo tamén dispón dunha valiosa colección bibliográfica na que os incunables merecen especial atención. Completa a exposición unha sección adicada á navegación cunha interesante colección de instrumentos náuticos e maquetas de embarcacións históricas. http://museomasso.blogspot.com.es/ http://www.concellodebueu.org/
2. EMBARCAMOS: Morning Star de Xosé Miranda. A historia do pirata Benito Soto. Canción del pirata de José de Espronceda.
3. EN TERRA FIRME: Ruta desde o Curro ata o Buraco do Inferno
Os fillos do mar de Pedro Feijoo “O Buraco, señor, é una furna abocada ao mar aberto. Foi o propio océano quen a foi abrindo na terra á forza das máis violentas embestidas. As ondas do mar que baten contra el habían esnaquizar un home contra as rochas que protexen a súa entrada coma se no fose máis ca outro pobre peixiño da ría. A marea alta afoga a súa nave central, onde as correntes fan imposible calquera tentativa de nado ou mergullo, polo que só se pode nadar dentro, din que a furna é un labiritno de galerías que corren cara ao interior da illa, polas que o máis sinxelo é perderse, caer por algún pozo, ou non atopar a saída antes de que a marea volva subir”
(…)”E que me dis dunha chapuzadura no Buraco do Inferno? (…), paréceme un pouco complicado. Pero se o Touro che deixa… - O touro? Que touro? - O Touro dos Cornos de Ouro. (…) O touro, segundo me contaro que xa contaban nos seus contos os vellos da illa moito antes de que eu aparecese por aquí , é o mesmísimo porteiro do Inferno, amigos… Veredes. Segundo contan por aquí, o Buraco do Inferno é una das portas de entrada aos dominios de Lucifer. Parece ser que as ánimas ás que lles tocou sufrimento na outra vida condenadas por esta banda do mundo teñen por aí a súa porta de entrada aos infernos. Pero claro, imaxino que non todas habían estar de acordo co laudo xudicial que as condenaba a una vida de sufrimento, así que para evitar que ningunha tentase escapar, ao demo non se lle ocorreu mellor cosa que colocar nesa porta una terrible besta en forma de touro mastodóntico e feroz. (…)Ben para evitar que fuxan, ou para evitar que alguén maáis bravo decida entrar a buscar algún daqueloutros condenados. Que xa sabedes o que lle pasou co tal Eneas aquel!.(…) O heroe troiano que se atreveu a baixar aos infernos na procura da fermosa Dido, a moza que lle roubara o sono.(…) Que sexa como sexa, por aquí contan que se vos asomades á boca do Buraco, o que se escoita vir da súa profundidade non é o bater do mar, senón o pranto das ánimas dos condenados, quen, abatidos polo castigo dos seus pecados, choran na súa entrada aos infernos.
4. AS FONTES: ALMORZO E MITOS
GUÍA DA GALIZA MÁXICA. Vitor Vaqueiro. Ed Galaxia pax 422 O suicidio da serpe Un neno que levaba todos os días o gado ao monte viu una cobra. Deulle das migallas do seu pan e, de vagar, ligou amizade con ela. Co paso do tempo o neno chegou a mozo e houbo de cumprir o servizo militar. Á súa volta foi onde a obra, que non o recoñeceu , e matouno. Unha vez morto, decatouse de quen era e , aflita, boutouse ao mar, onde morreu afogada.(Vázquez- Monxardín: 1994) Os tesouros da illa Na illa existen covas onde se agacha un boi do tamaño xigantesco , de cornadura enorme e que, ao soprar, produce un bruído estrebuxante. Certos relatos, común a toda a beiramar pontevedresa, abofellan que o boi é de ouro. Estas narracións empatan coa crenza de que , dende aquel lugar, virá a terra un touro que recollerá as almas dos falecidos para levalos á illa. Este acontecemento terá lugar nas horas nas que a maré comeza o seu devalo, xa que é o instante no que os moribundos deitan o seu alento derradeiro(Aparicio Casado: 1989) Existe igualmente na illa unha cova onde viven os mouros. Nesta cova- na que hai un encanto que é un crego de caxata na man- existe, alías, un grande tesouro, composto maiormente por pedraría e ouro. Os viciños comezaron a cabar baixo terra, tentando recatalo, mais decatáronse que, consonte ían adiantando no traballo, os lumes que portaban se ían apagando. Os culpábeis desta situación son os trasnos da illa, que viven nesta cova e, ao xulgárense descubertos, sopran e apagan os fachos. En certa ocasión un home, viciño da ría de Arousa, estaba en África a cumprir o servizo militar. Un mouro informouno que na illa de Ons había unha fonte. Na fonte habitaban pequenos caracois todos de ouro. Á volta das obrigas militares dirixiuse á illa e nela descubriu, con efecto, a existencia da fonte. Na escuridade e no silencio da noite, voltou cunha dorna á illa. Encheuna de caracois. Segundo os ía collendo sopráballes, co que os animais viraban ouro, que o mudaron en home inmensamente rico(Casas: 1934) http://www.sanxenxo.com/informacion_turistica/rutas/isla_de_ons/ons/index.php http://www.parquenacionalillasatlanticas.com/index.php?option=com_content&view=article &id=175&Itemid=589&lang=es
5. Lectura sorpresa no barco, segundo o número que aparece no sobre.
Con diez cañones por banda, viento en popa, a toda vela, no corta el mar, sino vuela, un velero bergantín.
La luna en el mar riela, en la lona gime el viento, y alza en blando movimiento olas de plata y azul;
Bajel pirata que llaman, por su bravura, El Temido, en todo mar conocido, del uno al otro confín.
y ve el capitán pirata, cantando alegre en la popa, Asia a un lado, al otro Europa, y allá a su frente Estambul:
1 «Navega, velero mío, sin temor, que ni enemigo navío ni tormenta, ni bonanza tu rumbo a torcer alcanza, ni a sujetar tu valor.
2 Que es mi barco mi tesoro, que es mi dios la libertad, mi ley, la fuerza y el viento, mi única patria, la mar.
Veinte presas hemos hecho a despecho del inglés, y han rendido sus pendones cien naciones a mis pies.»
«Allá muevan feroz guerra, ciegos reyes por un palmo más de tierra; que yo aquí tengo por mío cuanto abarca el mar bravío, a quien nadie impuso leyes.
4
3
Y no hay playa, sea cualquiera, ni bandera de esplendor, que no sienta mi derecho y dé pecho a mi valor.» Que es mi barco mi tesoro, que es mi dios la libertad, mi ley, la fuerza y el viento, mi única patria, la mar. 5
A la voz de «¡barco viene!» es de ver como vira y se previene, a todo trapo a escapar; que yo soy el rey del mar, y mi furia es de temer. En las presas yo divido lo cogido por igual; sólo quiero por riqueza la belleza sin rival. 6
Que es mi barco mi tesoro, que es mi dios la libertad, mi ley, la fuerza y el viento, mi única patria, la mar. ¡Sentenciado estoy a muerte! Yo me río; no me abandone la suerte, y al mismo que me condena, colgaré de alguna entena, quizá en su propio navío. 7
Y si caigo, ¿qué es la vida? Por perdida ya la di, cuando el yugo del esclavo, como un bravo, sacudí. Que es mi barco mi tesoro, que es mi dios la libertad, mi ley, la fuerza y el viento, mi única patria, la mar. 8
Son mi música mejor aquilones, el estrépito y temblor de los cables sacudidos, del negro mar los bramidos y el rugir de mis cañones. Y del trueno al son violento, y del viento al rebramar, yo me duermo sosegado, arrullado por la mar. 9
Que es mi barco mi tesoro, que es mi dios la libertad, mi ley, la fuerza y el viento, mi única patria, la mar.
10
Los versos del capitán. Pablo Neruda LA NOCHE EN LA ISLA
Toda la noche he dormido contigo
que esperaba los dones de mi vida.
junto al mar, en la isla. Salvaje y dulce eras entre el placer y el sueño, entre el fuego y el agua.
He dormido contigo toda la noche mientras la oscura tierra gira con vivos y con muertos,
Tal vez muy tarde nuestros sueños se unieron en lo alto o en el fondo, arriba como ramas que un mismo viento mueve, abajo como rojas raíces que se tocan.
Tal vez tu sueño se separó del mío
y al despertar de pronto en medio de la sombra mi brazo rodeaba tu cintura. Ni la noche, ni el sueño pudieron separarnos.
He dormido contigo y al despertar tu boca
y por el mar oscuro
salida de tu sueño
me buscaba como antes,
me dio el sabor de tierra,
cuando aún no existías,
de agua marina, de algas,
cuando sin divisarse navegué por tu lado,
del fondo de tu vida,
y tus ojos buscaban lo que ahora -pan, vino, amor y cólerate doy a manos llenas porque tú eres la copa
y recibí tu beso mojado por la aurora como si me llegara del mar que nos rodea.