Ode aan het overzicht De toekomst is privĂŠ
De toekomst is privé Een verzameling van foto’s waarin de veiligheid van sociale media aan de kaak wordt gesteld. Door: Melvin van Huet Lindeman, Renée van Tol, Dominique van de Pol en Jessica Vos
OPLAGE: EDITIE:
STUKS:
KINDEREN
RELATIES
#
De toekomst is privé Digitale erfenis
Sociale media hebben definitief een plek veroverd in de Nederlandse huishoudens. Nederlanders – jong én oud – appen, snappen, posten, chatten en hashtaggen wat af. Zo worden beelden uit het privéleven opengesteld voor iedereen. Openbaar gedeelde foto’s kunnen ‘gestolen’ en gebruikt worden voor allerlei doeleinden. Het kan daarbij gaan om identiteitsfraude, cyberpesten of andere gevaarlijke activiteiten (Janssen, 2019). Ook kunnen foto’s van kinderen worden misbruikt door pedofielen (Verlaan, 2019).
ESSAY
In het project ‘De toekomst is privé’ zijn de makers, Renée van Tol, Jessica Vos, Melvin van Huet Lindeman en Dominique van de Pol, via social media gaan onderzoeken hoe mensen zichzelf online profileren. Hierbij hebben ze gekeken naar beeldmateriaal dat misbruikt zou kunnen worden. Het gaat hier om foto´s van kinderen en mensen die zichzelf naakt online zetten. De makers gaan hierbij uit van het idee dat dit project mensen bewust moet maken van hun online privacy en de veiligheid hiervan, daarbij denkend aan hoe anderen dit kunnen misbruiken. Door middel van een enquête over de privacywet, hebben de makers persoonsgegevens verzameld. Met deze gegevens zijn zij het internet afgestruind en hebben daarmee een beeldend dossier van diverse personen aangelegd. Tijdens het onderzoek zijn de makers er achter gekomen dat mensen op drie manier geprofileerd kunnen worden. Enerzijds gaat dit via wat men zelf online plaats, anderzijds kan dit gaan over wat vrienden of kennissen (volgers) plaatsen of de hashtags die men gebruikt. Om een beeld te geven van de actualiteit van dit project zijn de makers onderzoek gaan doen naar wat er momenteel in het nieuws naar voren komt over deze onderwerpen. Zo bracht RTL-nieuws een bericht uit waarin pedofielen miljoenen foto’s van Facebook en Instagram uitwisselden. Vervolgens kwamen deze terecht op een Russische site. Het ging hier om foto’s die in eerste instantie onschuldig zijn bedoeld. Zoals vakantiekiekjes van kinderen op het strand, in de speeltuin of bij het zwembad die door ouders of kinderen zelf online zijn gezet (Van den Berg & De Regt, 2017). Daarnaast worden in WhatsApp-groepen van scholieren verontrustende beelden gedeeld, zoals kinderporno en naaktfoto’s. Kinderen zijn zich vaak niet van bewust dat het kinderporno kan zijn. Daarom is het lastig om de verspreiding van de beelden te bestrijden (NU.nl, 2019). Foto’s bedragen Exif-data, waarmee informatie over de locatie en tijd die de camera of de telefoon digitaal aan de foto zijn gehecht. De bewustwording hiervan is cruciaal omdat iemand die gegevens kan gebruiken om de nauwkeurige geografische locatie te bepalen waar die foto is genomen (Schoofs, 2018). In het werk laten de makers dit zien door het gebruik van satellietfoto’s van bijvoorbeeld de woningen van de onderzochte personen.
Een hashtag wordt op sociale media gebruikt om een onderwerp te benoemen in een bericht. Je filtert als het ware de informatiestroom op een platform rondom een specifiek onderwerp middels de hashtag (Wageningen University & Research, z.d.). Niet alleen worden hashtags gebruikt als filtering van de informatiestroom. Vrijwel alle gedragingen die we op sociale media tentoonstellen maken deel uit van een zeer bewuste profilering (van den Broek, 2014). Maar in hoeverre zijn wij onszelf bewust van de inhoud van deze profilering? Naast hoe wij onszelf online willen zetten en kiezen wie wat mag zien, is het gebruik van hashtags een item waar niet alleen onze vrienden mee bezig zijn. Veel bedrijven, organisaties maar ook recruiters kijken naar de manier waarop jij jezelf online profileert en dit kan verregaande gevolgen hebben. Tijdens het onderzoek hebben de makers ook hier een aandacht aan besteed, zo hebben zij van een aantal deelnemers van de enquête de verschillende sociale media kanalen doorgespit. Aan de hand van de hashtags die deze personen hebben gebruikt hebben de makers een dossier opgesteld van beelden waarmee de desbetreffende persoon wordt geassocieerd en zichzelf dus profileert. Alles wat je schrijft op sociale media kan door een toekomstig werkgever gelezen worden (Randstad, z.d.). Een kwart van de kandidaten wordt afgewezen vanwege hun profiel op sociale media (Stepstone, z.d.). Niet alleen in de sollicitatieprocedure kan de profilering op sociale media een rol spelen, maar ook wanneer je al werkzaam bent kan dit gevolgen hebben. Zo kan het voorkomen dat wanneer er ‘’kinky’’ foto’s online komen van bijvoorbeeld een feestje, je werkgever spreekt over een vertrouwensbreuk (Pilger & de Ronden, 2016). Ook komt het voor dat sommige bedrijven rechercheurs inhuren om werknemers te onderzoeken en te kijken hoe zij zich online weergeven. Dat wat jij doet op sociale media is natuurlijk aan jou, maar ook de gegevens van jouw vrienden, zakelijke relaties of andere vormen van contacten zijn betrokken bij de handelingen die jij uitvoert. Op een universeel communicatiemiddel als een smartphone staan vrijwel altijd gegevens van derden (Bleich, Wirtgen, & Van Sommeren, 2016), dus wanneer jij ervoor kiest om een app te downloaden of informatie over te zetten naar bijvoorbeeld de cloud, kan dat ook invloed hebben op jouw contacten. Zo is het ook bij het geven van toestemming. Wanneer jij ervoor kiest om een bedrijf, webpagina, app of iets dergelijks toestemming te geven voor het kijken naar jouw sociale media ofwel jouw contacten, gaat dit niet alleen over het spoor dat jij online nalaat maar ook over dat van je vrienden en familie. Wanneer je ervoor kiest om een facebook profiel aan te maken wordt bijvoorbeeld gevraagd om de adresboeken van je e-mailaccounts te delen om te kijken wie er nog meer op Facebook zitten. Als je dat doet wordt je gehele adresboek opgeslagen door Facebook en wordt ieder e-mailadres door de database gehaald om te kijken of deze adressen bij een bestaande gebruiker behoren. Maar ook welke gebruikers deze adressen nog meer in hun bestand hebben (Privacy company, 2016).
Contactgegevens worden dus op meer manieren gebruikt dan je denkt. En je kunt er weinig tegen doen helaas. Sterker nog, ook als je geen Facebook of WhatsApp gebruikt kan je via anderen die jouw e-mailadres of telefoonnummer hebben toch in de databanken van Facebook terecht komen. En doordat wellicht meerdere mensen jouw contactgegevens delen kan Facebook zelfs een beeld van jouw offline sociale netwerk opbouwen, ongeacht of je lid bent of niet. Vanuit de deelnemers van de enquête hebben de makers gekeken naar vrienden- en familierelaties. Hiermee willen zij aangeven dat wanneer jij als deelnemer ergens toestemming voor geeft, je daarmee niet alleen je eigen privacy prijsgeeft maar ook die van je contacten. Dit sluit volgens de makers ook weer aan op de manier waarop je jezelf online profileert. Door te kijken naar contacten en relaties komen we meer te weten over de persoon, met wie gaat hij/zij om en welk type mensen zijn dit. Dat wat jouw contacten online zetten wordt op deze wijze ook geassocieerd met wie jij bent. Controle over je gegevens, zeker als niet-gebruiker, maar ook als gebruiker is daarom wellicht het belangrijkste aandachtspunt bij sociale media. De belangen van individuele gebruikers die hun gegevens willen beschermen worden echter vaak opzij geschoven door de grote belangen van sociale netwerk giganten (Privacy company, 2016).
ESSAY
In het project stellen de makers de veiligheid van sociale media aan de kaak. Dat wat jij doet op sociale media is natuurlijk aan jou, maar ook de gegevens van jouw vrienden, zakelijke relaties of andere vormen van contacten zijn betrokken bij de handelingen die jij uitvoert (Bleich et al., 2016). In de huidige tijd waarin privacy een groot onderwerp is en sociale media onze privacy min of meer garanderen, blijft bij de makers de vraag; ‘’In hoeverre is onze toekomst prive?’’
Bleigh, H., Wirtgen, J., & Van Sommeren, A. (2016, 11 november). Bescherm je privacy op je smartphone. Geraadpleegd op 13 december 2019, van https://www.ct.nl/achtergrond/bescherm-je-privacy-op-je-smartphone/ Janssen, D. (2019, 23 mei). Populaire sociaal media. Geraadpleegd op 6 december 2019, van https://www.vpngids.nl/veilig-internet/ kind-en-jeugd/populaire-social-media/ NU.nl. (2019, 13 december). Dagelijks melding van kinderporno of onthoofding in appgroepen scholieren. Geraadpleegd op 13 december 2019, van https://www.nu.nl/tech/6017067/dagelijks-melding-van-kinderporno-of-onthoofding-in-appgroepen-scholieren.html Pilger, S., & De Ronden, S. (2016, 12 maart). Werkgever graaft en kijkt mee op sociale media. Geraadpleegd op 13 december 2019, van https://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2092335-werkgever-graaft-en-kijkt-mee-op-sociale-media.html Privacy company. (2016, 4 oktober). Wat gebeurt er met jouw gegevens sociale media?. Geraadpleegd op 13 december 2019, van https://www.privacycompany.eu/blogpost-nl/wat-gebeurt-er-met-jouw-gegevens-op-sociale-media Randstad. (z.d.). Social media en solliciteren. Geraadpleegd op 13 december 2019, van https://www.randstad.nl/werknemers/carriere-en-testen/solliciteren/social-media-hbo Schoofs, D. (2018, 20 juni).14 tips voor metadata in foto’s. Geraadpleegd op 13 december 2019, van https://computertotaal.nl/artikelen/apps-software/14-tips-voor-metadata-in-fotos/ Stepstone. (z.d.). Solliciteren en social media: de do’s en don’ts. Geraadpleegd op 13 december 2019, van https://www.stepstone.nl/ cmsnl/Carriere-Advies/Artikels/solliciteren-en-social-media-de-dos-en-donts.cfm Van den Berg, B., & De Regt, K. (2017, 30 december). Pedofielen delen massaal (Nederlandse) kinderfoto’s op openbare Russische site. Geraadpleegd op 6 december 2019, van https://www.rtlnieuws.nl/technieuws/artikel/3785051/pedofielen-delen-massaal-nederlandse-kinderfotos-op-openbare-russische Van den Broek, J. (2014, 29 september). Straatcultuur beweegt zich van straathoek naar Facebook. Geraadpleegd op 13 december 2019, van https://www.socialevraagstukken.nl/straatcultuur-beweegt-zich-van-straathoek-naar-facebook/ Verlaan, D. (2019, 13 mei). John is lid van het kinderporno-netwerk. Geraadpleegd op 6 december 2019, van https://www.rtlnieuws. nl/nieuws/nederland/artikel/4703031/lid-kinderpornonetwerk-kinderen-zijn-ook-seksuele-wezens Wageningen University & Research. (z.d.). Gebruik @mention en #hashtag. Geraadpleegd op 6 december 2019, van https://www. wur.nl/nl/artikel/Gebruik-mention-en-hashtag-op-Twitter.htm
BRONNEN
KINDEREN
Gegevens Leeftijd: Woont: Geboren: Geslacht: Gestudeerd: Werk: Relatie:
Nadia Houtlosser
29 jaar Zeewolde Zeewolde vrouw huismoeder samenwonend
KINDEREN
Gegevens Leeftijd: Woont: Geboren: Geslacht: Gestudeerd: Werk: Relatie:
Rianne Vonk
Lienden Opheusden vrouw BrowsbyRianne getrouwd
KINDEREN
Gegevens
Rick Venema
Leeftijd: Woont: Geboren: Geslacht: Gestudeerd:
54 jaar Blaricum 16 juni 1965 man -
Werk:
-
Relatie:
Getrouwd met Sandra Venema
RELATIES
Gegevens Leeftijd: Geboren: Geslacht: Gestudeerd: Werk: Relatie:
Loes de Wit
22 jaar 29 april 1997 vrouw Da Vinci college in Dordrecht Recreatieoord Binnenmaas in Mijnsheerenland als badjufvrouw Leon de Vries
Gegevens Leeftijd: Woont: Geboren: Geslacht: Gestudeerd:
RELATIES
Werk: Familie:
Merel Eiland Maryne
22 jaar Rhoon 7 april 1997 vrouw Calvijn Het Groene Hart in Barendrecht Eiland Marlyne kinderdagverblijf in Barendrecht zus: Roos Eiland Maryne tante: Esther van der Waarde neef: Dennis Booij nicht: Stefanie Booij neef: Roy Vermeer nicht: Suzanne Vermeer
RELATIES
RELATIES
Gegevens Leeftijd: Woont: Geboren> Geslacht: Gestudeerd: Werk: Familie:
Ashley Faro
26 jaar Voorburg 7 juli 1994 vrouw mode maatkleding aan ROC Mondriaan Leeghwateerplein kleedster bij Caro Efteling theater oom: Coby van Wieringen
Gegevens Leeftijd: Woont: Geboren> Geslacht: Gestudeerd:
RELATIES
Relatie: Familie:
Jena van Tooren
24 jaar Rotterdam 7 juli 1995 vrouw Business and Fashion Theaterschool de Trap Flo Nguyen broer: Mike van Tooren moeder: Aria van Tooren
RELATIES
RELATIES
Gegevens Leeftijd: Woont: Geslacht: Gestudeerd: Familie:
Danny de Fauw
rond de 20 jaar Veenendaal man Rijnijssel vakschool in Wageningen broer: Robin de Fauw vader: Benjamin de Fauw moeder: Erika Steensma-Doorenbal neef: Jonathan Kers nicht: Romy van de Wal nicht: Linda Bos
Gegevens Leeftijd: Woont: Geboren: Geslacht: Gestudeerd: Werk:
RELATIES
Familie:
Sacha van der Lende
23 jaar Amsterdam 6 augustus 1996, Blaricum vrouw Hogeschool van Amsterdam Super Social Chicago Social Club neef: Rutger Boelema
RELATIES
#
Gegevens Leeftijd: Woont: Geboren: Geslacht: Gestudeerd: Werk: Relatie:
Nordin Kool
21 jaar Hendrik ido ambacht 2 april, 1997, Vlaardingen man MBO albeda college sport en beweging teamleider bij Dirk van den Broek Vrijgezel
#CRAZYTIMES
#
Gegevens Leeftijd: Woont: Geboren: Geslacht: Gestudeerd: Werk:
Relatie:
Manon van de put
22 jaar Lintelo Aalten vrouw Hogeschool Saxion Creative Business Reinders Posters Trendwatcher Concept & Content Creator vrijgezel
#2
#
Gegevens Leeftijd: Woont: Geboren: Geslacht: Gestudeerd: Relatie:
Kornelis Walma
22 jaar Wageningen Urk man Wageningen Universiteit International Land and Water management vrijgezel
#Hoscos
Dit boekje is onderdeel van de reeks ODE AAN HET OVERZICHT Door deze verzamelingen zijn er op een verassende en onverwachte waarbij bijzondere verzamelingen in beeld gebracht worden. Het manier gemeenschap en groepen ontstaan die samen naar hun bezittingen verzamelen en categoriseren van de wereld om ons heen is een van de en gewoontes en zo ook zichzelf hebben gekeken. belangrijkste instrumenten van het denken van de verlichting om de Met dank aan alle deelnemers wereld te begrijpen. In deze traditie zijn talloze collecties in grote en Studenten voltijd 3 2019-2020 kleine musea met de meest uiteenlopende verzamelingen ontstaan. In Docenten Helmut Dick, Roderick Laperdrix en het internettijdperk werd er een nieuwe dimensie aan het verzamelen en Aldo Kroese conclusies trekken uit data toegevoegd. Uit de ons omgevende dingen en de manier hoe wij ermee omgaan worden in toenemende mate conclusies https://www.breitner.ahk.nl/projecten/kunst-omgeving/ getrokken wie wij zijn.
De verzamelingen van ODE AAN HET OVERZICHT hebben studenten van de Breitner Academie in het kader van het vak Kunst en omgeving in 2019/2020 aangelegd. In het vak kunst en omgeving leren studenten werkstrategieën kennen die publieke ruimtes en sociale interacties als ‘materiaal’ en onderwerp voor een kunstproject opvatten.
Breitner Academie Overhoeksplein 2 1031 KS Amsterdam +31(0)20 5277220 breitner@ahk.nl