Avrupa Birliği'ni Anlamak by BigBang Yayınları

John McCormick Avrupa Birliği’ni Anlamak Understanding the European Union (5th ed.)

JOHN McCORMICK

Çevirenler: Yusuf Şahin, Hasan Hüseyin Şahin

BigBang Yayınları: 10 BigBang 101 Serisi: 2 1. Baskı: Mart 2014 ISBN 13: 978-605-4665-12-9

Copyright © 2011, 2008, 2005, 2002, 1999, John McCormick Copyright © 2013, BigBang Yayınları Copyright © 2013, Yusuf Şahin, Hasan Hüseyin Şahin (Türkçe çeviri) Bu kitap ilk olarak İngilizcede, Macmillan Publishers Limited’in bir markası olan Palgrave Macmillan tarafından, Understanding the European Union ismiyle basılmıştır. Türkçe çeviri ve baskısı Palgrave Macmillan’ın izniyle yapılmıştır. Bu Eser’in müellifi olarak yazarın hakları mahfuzdur.

Yayına Hazırlayan: Selçuk Durgut Kapak Tasarımı: Muhsin Doğan Sayfa Tasarımı: BigBang Yayınları Baskı: Tarcan Matbaası Adres: Zübeyde Hanım Mah. Samyeli Sok. No: 15, İskitler, Ankara Telefon: (312) 384 34 35-36 | Faks: (312) 384 34 37 | Sertifika No: 25744

BigBang yayınları

Adres: Ziya Gökalp Cad. Metro İş Hanı No:24/82, Kızılay, Ankara Telefon/Faks: (312) 434 44 64 E-Mail: info@bigbangyayinlari.com Web: www.bigbangyayinlari.com Sertifika No: 25787

John McCormick Indiana University-Purdue University Indianapolis’te (IUPUI) siyaset bilimi bölümünde profesör olarak görev yapmaktadır. Eğitim hayatını Güney Afrika’daki Rhodes University, Britanya’daki University College London ve Indiana University’de tamamlamıştır. Bunun yanı sıra Londra merkezli çevre alanında çalışan iki STK’da sekiz yıllık çalışma deneyimi vardır. Akademik ilgi ve çalışma alanı Avrupa Birliği, karşılaştırmalı siyaset ve Transatlantik ilişkileridir. Britanya’da Exeter ve Sussex, Belçika’da College of Europe gibi üniversitelerde misafir öğretim görevlisi olarak bulunmuştur. 2010-13 yılları arasında yürüttüğü Avrupa entegrasyonunu destekleyen öğretim faaliyetleri sebebiyle Avrupa Komisyonu tarafından ödüllendirilmiştir. 12 kitabın yanı sıra onlarca makale ve derleme bölümü yazmış olan McCormick’in eserleri birçok dile çevrilmiş ve kendisi üç kez üniversite öğretim ödülüne layık görülmüştür. Eşi ve iki erkek çocuğuyla Indiana’da yaşamaktadır.

ÖZET İÇINDEKILER

1. AVRUPA BIRLIĞI NEDIR? 2. AVRUPA FIKRI 3. AB’NIN EVRIMI 4. AVRUPA KURUMLARI 5. AB VE VATANDAŞLARI 6. AB POLITIKA SÜRECI 7. EKONOMI POLITIKASI 8. KAYNAKLARIN YÖNETIMI 9. AB VE DÜNYA

İÇINDEKILER

1. GIRIŞ

2. AVRUPA BIRLIĞI NEDIR?

A. Uluslararası Sistemde AB. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 B. Bölgesel Entegrasyonu Anlamak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 C. Günümüz AB’sini Açıklamak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 1. Federalizm. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 2. Konfederalizm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 D. Sonuçlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55

3. AVRUPA FIKRI

A. Avrupa’nın Değişen Kimliği. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 B. Avrupa Nerededir?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 C. Avrupacılık. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 D. Sonuçlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92

4. AB’NIN EVRIMI

A. Savaş Sonrası Avrupa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 B. Entegrasyona Doğru İlk Adımlar (1948-55). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 C. Avrupa Ekonomik Topluluğu (1955-86). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 D. Ekonomik ve Sosyal Entegrasyon (1979-92). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 E. Topluluktan Birliğe (1992-2003). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115 F. Avro, Lizbon ve Ötesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123 G. Sonuçlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131

5. AVRUPA KURUMLARI

135

A. Avrupa için Bir Anayasa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139 B. Avrupa Konseyi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142 C. Avrupa Komisyonu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145 D. Bakanlar Konseyi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152 E. Avrupa Parlamentosu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159 F. Avrupa Adâlet Divanı. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163 G. Uzman Kurumlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169 H. Sonuçlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169

6. AB VE VATANDAŞLARI

173

A. Kamuoyu ve Avrupa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179 B. Demokrasi Açığı. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182 C. Halkın Avrupası . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187 D. Katılım ve Temsil. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193 1. Avrupa Seçimleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195 2. Referandumlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198 3. Çıkar Grupları/Sivil Toplum Kuruluşları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201 4. Diğer Kanallar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206 E. Sonuçlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .207

7. AB POLITIKA SÜRECI

209

A. Değişen Otorite Dengesi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212 B. Politik Çevre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217 C. Politika (Siyasa) Döngüsü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224 1. Problem Tespiti ve Gündem Belirleme. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224 2. Formülleştirme ve Benimseme. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226 3. Uygulama. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228 4. Değerlendirme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231 D. Politik Sürecin Özellikleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231 1. Uzlaşma ve Pazarlık. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232 2. Politik Oyunlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233 3. Çok Vitesli Entegrasyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235 4. Artırımcılık (Incrementalism). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236

5. Yayılma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237 E. AB Bütçesi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239 F. Sonuçlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .243

8. EKONOMI POLITIKASI

245

A. Ortak Pazarın Tamamlanması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247 B. Ortak Pazarın Etkileri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250 1. Dolaşım Özgürlüğü. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250 2. Trans Avrupa Ağları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253 3. Hava Ulaşımının Liberalizasyonu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257 4. Birleşmeler ve Devirler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259 5. Rekabet Politikası. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262 C. Avro Bölgesinin İçinde. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267 D. Sonuçlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278

9. KAYNAKLARIN YÖNETIMI

281

A. Gelir Dağılımının Dengelenmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283 B. Tarım Politikası . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288 C. Uyum Politikası. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295 D. Çevre Politikası . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307 E. Sonuçlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 314

10. AB VE DÜNYA

317

A. Avrupa Ortak Dış Politikasına Doğru. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319 B. Avrupa Ortak Savunma Politikasına Doğru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325 C. Avrupa’nın Küresel Ekonomik Varlığı. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 332 D. ABD ile İlişkiler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 336 E. Komşularla İlişkiler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341 F. Gelişme İşbirliği. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 344 G. Sonuçlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .348 KAYNAKÇA

355

DIZIN

372

KISALTMALAR

AAD

Avrupa Adâlet Divanı

ASTB

Avrupa Serbest Ticaret Birliği

Avrupa Birliği

Avrupa Topluluğu

AB-15

AİHM

2004 genişlemesiyle önceki 15 AB BAB üyesi devlet BM 2004-07 genişlemesinden sonraki Coreper AB üyesi devletler ÇKY Avrupa Bölgesel Kalkınma Fonu DKM Avrupa Çevre Ajansı DTÖ Avrupa Dış Eylem Servisi EPB Avrupa Ekonomik Alanı Euratom Avrupa Ekonomik Topluluğu GATT Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikası GM Avrupa Hava Savunma ve Uzay GSMH şirketi GSYİH Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi

AİHS

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi

HAÖ

hükûmetlerarası örgütler

AKÇT

Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu

HDÖ

hükûmet dışı örgütler

AKP

Afrika, Pasifik, Karayip ülkeleri

KDV

katma değer vergisi

AMB

Avrupa Merkez Bankası

NAFTA

AMG

Âcil Müdahale Gücü

Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması

Avrupa Parlamentosu

NATO

Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü

APB

Avrupa para birimi

ODGP

Ortak Dışişleri ve Güvenlik Politikası

APÜ

Avrupa Parlamentosu Üyesi

OECD

ASaT

Avrupa Savunma Topluluğu

Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü

ASF

Avrupa Sosyal Fonu

OEEC

Avrupa Ekonomik İşbirliği Örgütü

ASİ

Avrupa Siyasî İşbirliği

OTaP

Ortak Tarım Politikası

ASaT

Avrupa Savunma Topluluğu

OTiP

Ortak Ticaret Politikası

ASiT

Avrupa Siyasî Topluluğu

SEP

Sosyal Eylem Plânı

AST

Avrupa Tek Senedi

STK

sivil toplum kuruluşları

AB-27 ABKF AÇA ADES AEA AET AGSP AHSU

Batı Avrupa Birliği Birleşmiş Milletler

AVRUPA BIRLIĞI’NE ÜYE DEVLETLER

Üyelik Tarihi

1957

Dâimî Temsilciler Komitesi

Bayrak

Ülke

Üyelik Tarihi

[Batı] Almanya

2004

Bayrak

Ülke

Çek Cumhuriyeti

Belçika

Estonya

Fransa

Kıbrıs

Hollanda

Letonya

Gümrük Târifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması

Lüksemburg

Litvanya

genel müdür(lük)

İtalya

Macaristan

Danimarka

Malta

Birleşik Krallık

Polonya

İrlanda

Slovakya

1982

Yunanistan

Slovenya

1986

İspanya

çok-katmanlı yönetişim Döviz Kuru Mekanizması Dünya Ticaret Örgütü Ekonomik ve Parasal Birlik Avrupa Atom Enerjisi Birliği

gayrı sâfî yurtiçi hâsıla gayrı sâfî yurtiçi hâsıla

1973

2007

Portekiz 1995

Avusturya Finlandiya İsveç

Bulgaristan Romanya

2013

Hırvatistan

GIRIŞ

u kitap Avrupalı olanların ve olmayanların hayatlarında son yıllarda etkisi fazlasıyla artmış olmasına rağmen, tüm bu insanlarda belirgin kafa karışıklığına ve düşünce kargaşasına sebep olma kapasitesine sâhip Avrupa Birliği (AB) hakkındadır. Sorun AB’nin karakterini ve kişiliğini analiz etmekle başlamaktadır: Diğer bir deyişle “AB nedir?”. Gücü, rolleri ve sorumluluklarına bakıldığında bugüne kadar var olmuş uluslararası örgütlerin/organizasyonların tümünden daha derin olduğu için standart bir uluslararası örgütten çok daha fazlasıdır. Ancak henüz bir Süper Avrupa Devleti ya da Avrupa Birleşik Devletleri olamamıştır ve bunların gerçekleşmemesinden emin olmak için Avrupa’da çabalayanlar çok fazladır. Bu nedenle AB’nin yeri uluslararası bir örgüt olmakla süper devlet olmak arasında çekişmelerle beraber gidip gelmektedir. AB’yi tanımlama zorluğunun yanısıra pek çok soru ve soJOHN McCORMICK | AVRUPA BIRLIĞI’NI ANLAMAK | 15

16 | JOHN McCORMICK | AVRUPA BIRLIĞI’NI ANLAMAK

run bizi karşılamaktadır. 27 üye ülkenin toplumu, ekonomisi, politikası ve günlük hayatında AB’nin rolü nedir? İyi niyetli bir politik sistem midir? Eğer öyleyse 27 üye devletle olan ilişkilerini nasıl tanımlamalı ve karakterize etmeliyiz? Üye ülkeler bağımsız aktörler midir yoksa onları uyulması gereken kuralları, normları ve beklentileri olan bir kulübün parçaları olarak mı görmeliyiz? Avrupa’da politika belirlemede AB’nin rolü nedir? AB’nin Avrupa kimliği ve anlamı üzerindeki etkileri neler olmuştur? AB ve Avrupa arasında bir ayrım yapmaya devam etmek gerçekçi midir ve yararlı mıdır? Avrupa’nın dünyadaki yeri nedir? AB, Avrupa’nın dünyanın geri kalanına olan tutumuna ve dünyanın Avrupa tutumuna ne gibi farklar getirmiştir? Dünyanın en varlıklı pazarı, dünyanın başı çeken uluslararası para birimlerinden birisinin sâhibi, dünyanın en büyük ticarî gücü, dünyanın en büyük şirket birleşme ve satın alma piyasası, dünyanın en büyük yabancı yatırım ve devlet destekleme kaynağı olma konusundaki istatistikler göründükleri kadar gerçekçi midir? Yoksa hâlâ Avrupalılar arasında Avrupa’nın uluslararası politikası ve ekonomisinin rayına girmesine engel olan çok fazla sayıda bölünme ve sorunlar var mıdır? Peki ya gelecekte ne olacak? AB’nin bütünlüğü zamanla güçlenmekte midir yoksa entegrasyona karşı muhalefetin etkileri nihâyet görülmekte midir? Biriken şüphe ve krizler yeterli kanıt mıdır? Ya da Avrupalı liderler adaptasyon sürecini işletmeye devam edip AB’yi daha istikrarlı ve daha kabûl görmüş bir zemine kavuşturacak mıdır? Belki hiçbir yayın organının The Economist kadar AB’nin sonunu tahmin etme alışkanlığı yoktur. Mart 1982 kapağında şu kelimelerin yazılı olduğu bir mezar taşı yer almıştır:

Giriş | 17

“Avrupa Ekonomi Topluluğu 25 Mart 1957’de doğdu, 25 Mart 1982 Bir ayağı çukurda; capax imperii nisi imperasset (gerçekten deneyene kadar hüküm sürme kapasitesine sâhip düşünce). “O günden beri The Economist Avrupa Topluluğu’nun, AB’nin ve avronun çökmenin eşiğinde olduğunu sayılamayacak kadar çok kez açıklamasına rağmen AB ve avro varlığını korumaktadır. Ancak bu ne kadar böyle gidecektir? Bu sorulara verilen cevapların sayısı zamanla artarken, en iyi ortak cevap üzerinde uzlaşma ihtimâli her zamanki gibi çok uzaktır. AB’nin iyi bir fikir ve yürütülmeye değer bir proje olup olmadığı ya da devlet egemenliği ve kimliğinden çok fazla tâviz verilip verilmediği, görünen hedeflerinden daha büyük bir amacının olup olmadığı konularında bile ortak bir karara varılamamaktadır. Anketlere göre Avrupalıların sâdece yarısı AB’yi desteklerken diğer yarısı AB’ye ya karşıdır veya da kararsızdır. Anketlerden çıkan bir diğer sonuç ise Avrupalıların çoğunluğunun AB’nin işleyişini bilmediği, bu nedenle bu konudaki görüşlerine güvenmenin ne kadar doğru olduğu sorusudur. AB’yi eleştirenler Eurokratları suçlarken gizli, elitist ve güvenilmez olan AB kurumlarına verilen yetkileri onaylamamaktadırlar. 1945’ten beri Avrupa’daki barış, ekonomik büyüme ve refah düzeyinin entegrasyona ne kadar bağlı olduğu tartışılan bir diğer konudur. AB’yi destekleyenler ise karşıt bir görüştedirler; entegrasyonun ekonomik ve politik pek çok avantajı olduğuna inanarak Avrupa’nın uyanışında ve yenilenmesinde entegrasyonun sağladığı fırsatların etkili olduğunu düşünmektedirler. Kendilerini bir devletin vatandaşı olmaktan çok Avrupalı olarak görürler. Tüm şüphelere rağmen Avrupa entegrasyon yapısının

18 | JOHN McCORMICK | AVRUPA BIRLIĞI’NI ANLAMAK

Harita 0.1

Avrupa Birliği

Giriş | 19

psikolojik bariyerler yıkılırken, ulusal ve bölgesel kimlikler canlı ve iyi durumda kalmışlardır. Avrupalılar kendi kimliklerini bir diğer Avrupalıya dayatmak için savaşmaya artık istekli değildir. 20 yıl önce AB çoğu Avrupalının hayatında marjinal bir etkenken günümüzde –ortak pazarın tamamlanması, çoğu konuda politik ortaklık, Avrupa hukuk sisteminin gelişmesi, avronun benimsenmesi, ortak dış politikaya yönelik adımlar, liderlerin reaksiyonunu gerektiren önemli küresel sorunlar v.b. nedenlerle– göz ardı edilemez bir konum kazanmıştır. Bu kitap AB’nin nasıl işlediğini ve hükmü altında yaşayan yarım milyar kişi için ne anlama geldiğini anlamak isteyen herkese hitap etmektedir. Kitap AB’yi temel prensiplerinden yola çıkarak anlatmaya başlamıştır: AB’nin ne olduğu ve nasıl bir dönüşüm geçirdiği konusundaki tartışmalar, işleyişinin ve karar verme sürecinin tanımlanarak değerlendirilmesi, Avrupa devletlerinin ve vatandaşlarının her birinin üstündeki etkilerinin incelenmesi, önemli politik konularda Avrupa entegrasyonunun etkilerinin izlenmesi ve değişen küresel rolünün tartışılması gerçekleştirilecektir. Kitabın sonraki bölümlerinde iki temel faktör etkisini göstermektedir.

Haritada aday ülke olarak gösterilmiş bulunan Hırvatistan 1 Temmuz 2013’te AB’ye katılarak 28. üye ülke olmuştur. (e.n.)

dağılması çok zor görünmektedir. AB üyesi devletlerin ördüğü ilişki ağının çözülmesi tümüyle imkânsızdır. Avrupa devletleri arasında ticareti ve serbest dolaşımı bir zamanlar kısıtlayan kanunların geri dönmesi mümkün değildir. Avrupalıların birbirinden farklılıklarını hatırlatan fiziksel ve

Bunlardan birincisi öz olmasıdır. Öz derken AB’nin sâdece tanımını, önemli isim, tarih ve bilgilerini içerecek kadar dar olmayan ama AB’nin detaylı bir analizi de olmayan bir kitaptır. AB hakkındaki analitik tartışmanın önemli noktalarını sentezleyerek tekrar gözden geçirilmesi, tarihindeki dönüm noktaları, sıradan Avrupalılarla olan ilişkisi, önemli politik ürünleri ve okuyucuları ilgilendiren tüm konular bağlam ve temel bilgilerle birlikte sunulmaktadır. AB hakkındaki kitaplar 600 sayfadan az olmazken Avrupa Birliği’ni

20 | JOHN McCORMICK | AVRUPA BIRLIĞI’NI ANLAMAK

Anlamak bunun yarısı kadar bile olmamıştır. Elinizdeki bu baskı ise her şeyi güncellerken bir önceki baskıdan yaklaşık yüzde beş daha kısadır. Bu konuda daha derinlemesine inceleme yapmak isteyenler daha geniş bir perspektifle yazılmış ama özünde aynı olan Avrupa Birliği Siyaseti kitabımdan faydalanabilirler. Özellikle başlangıç düzeyindeki eserler olmak üzere AB hakkındaki akademik yazıların çoğu AB’yi teorik tartışmalar bulutu içine gizleyip anlaşma metinleri, gizemli jargon ve karmaşık felsefî tezlerle Avrupa tarihinin en heyecan verici gelişmelerini sıkıcı ve bürokratik bir hâle getirerek Avrupa’nın entegrasyonunu Avrupalıların günlük yaşantısından uzaklaştırmıştır. Bu eğilimin bize yarardan çok zararı olmuştur. AB düzeyindeki olaylar, ulusal düzeydeki olaylar kadar başarı ve başarısızlıklarla, cesur girişimlerle ve zayıflıklarla, vizyon sâhibi liderlerle ve paralı askerlerin entrikalarıyla doludur. Bu nedenle konuyla ilgili kitaplar AB’nin hepimizin hayatını gerçek ve önemli bir şekilde nasıl değiştirdiğini net bir şekilde ortaya koymalıdırlar. Kitabın tümünü etkileyen ikinci faktör ise bu yönde belirlenmiştir. 1997’de Palgrave Macmillan yayınevinden Steven Kennedy benden AB ile ilgili çalışmalarımı içeren geniş bir bakış açısıyla ortaya koyan kısa bir kitap yazmamı istedi. Avrupa Birliği’ni Anlamak ilk olarak 1999’da basıldı. Kısa sürede ilgi çekti ve 2002, 2005, 2008 ve elinizdeki beşinci baskısı peş peşe yayınlandı. Akademik dünyada yeni baskıların çok fazla değişiklik içermediğine yönelik bir algı vardır. Bazı çalışma alanları bu algıyı doğrulasa da AB ile ilgilenenler için durum farklıdır çünkü AB sürekli değişmekte, kanunları iyileştirilmekte, karakteri dönüşmekte ve entegrasyonla

Giriş | 21

ilgili tartışmalara sürekli yeni katmanlar eklenmektedir. Dördüncü baskıdan bugüne Lizbon Antlaşması kabûl edilmiş, 2007-10 küresel ekonomik gerilemesinin kalıntıları sürmüş ve 2010-11 avro bölgesi krizleri meydana gelmiştir. Beşinci baskı önceki baskıların genel hedefini ve yapısını korurken, son gelişmeler ışığında büyük ölçüde güncellenerek, mümkün olduğu kadar kısaltılmış, argümanlar ihtiyaçlara göre ayarlanmış, yeni tablo, şekil ve grafiklerle kitaba daha fazla görsellik kazandırılmıştır. Bunun sonucunda çoğu yeri oldukça farklı görünmektedir. Bölüm 1 teori ile ilgili bölüm olarak pek değişmemiş ve dördüncü baskıdaki revizyonların geçerliliğini koruduğu görülmüştür. Temelini büyük ölçüde uluslararası ilişkiler teorisinden alan AB’nin değişim süreci hakkındaki açıklamalar, karşılaştırmalı siyaset ve toplum politikası temelli AB’nin hangi konuma geldiği açıklamalarından belirgin bir şekilde ayrılmıştır. Bölüm 2 Avrupa’nın anlamı kısmı yenilenirken, Avrupacılığın (Europeanism) anlamı başlığını genişletmek için Avrupa’nın kimliği bölümünün girişinde kısaltmalar yapılmıştır. Avrupacılık bölümü kıtayı ve kıtada yaşayanları ayırt edici politik, ekonomik ve sosyal normları ve değerleri tartışmaktadır. Bölüm 3 entegrasyonun gerçekleştiği uluslararası çevreyi, Lizbon Antlaşması’nı ve ekonomik cephedeki son çalkantı ve olayları daha geniş ele almak için AB tarihinin erken dönemine âit olaylarda kısaltmaya gidilmiştir. Bölüm 4 Lizbon ve AB’nin kafa karıştırıcı karar alma sü-

22 | JOHN McCORMICK | AVRUPA BIRLIĞI’NI ANLAMAK

recini netleştirmek için kurumlar bölümü tekrar gözden geçirilmiştir.

Bölüm 5 AB ve vatandaşları bölümü önceden Bölüm 6 idi. Kamuoyu, AB’ye karşı (şüpheci) olma (Euroscepticism), demokrasi eksikliği kısımlarına yeni materyaller eklenmiştir. Seçimler, referandumlar ve sivil toplum grupları ile ilgili yeni bilgiler eklenerek temsil katılım başlıkları yeniden düzenlenmiştir.

AVRUPA BIRLIĞI NEDIR?

Bölüm 6 önceden Bölüm 5 idi. Bu bölüm ilk baskılarda AB ve üye ülkeler arasındaki ilişkileri incelerken, zamanla politik süreci tümüyle ele alan bir bölüme dönüşmüştür. Bölüm 7 ekonomi politikasının tarihî arkaplânı büyük ölçüde çıkartılarak ortak pazarın etkileri (özellikle rekabet politikası) ve avro ile ilgili detaylar eklenmiştir. Bölüm 8 tarihsel arkaplân ile ilgili ciddî eksiltmeler yapılarak tarım, balıkçılık, uyum politikalarındaki değişikliklerin değerlendirilmesine yer açılmış ve çevre politikaları ile ilgili kısım neredeyse tamamen yeniden yazılmıştır. Bölüm 9 Lizbon’dan doğan gelişmeler, AB’nin çevresiyle ilişkileri ve AB’nin değişen küresel rolü hakkında tartışmalar kapsama alınmıştır. Steven Kennedy’e sağladığı sürekli enerjisi, güveni ve muhteşem muhakemelerinden; Juanita Bullough, Helen Caunce ve Palgrave Macmillan çalışanlarına çalışmalarından dolayı en içten teşekkürlerimi sunarım. Leanne, Ian ve Stuart’a sonsuz sevgi ve şükranlarımla… John McCormick

luslararası ilişkileri inceleyerek uluslararası sistemdeki yerimizi anlamak istediğimizde standart referans noktamız devlettir. Dünya haritası bağımsız hukuk sistemlerine sâhip egemen devletlerin yönetimine âit bölgeleri gösteren devlet sınırlarıyla bölünmüş kıtaları göstermektedir. Bir devletten başkasına seyahat ettiğimizde kanunen âit olduğumuz ve kimlik duygusuyla bağlandığımız ana vatanımıza dönene kadar geçici olarak orada bulunduğumuzu bize hatırlatan pasaport ya da benzeri belgeleri göstermek zorunda kalırız. Üç yüz yıldan fazla bir süredir küresel sistemin temel aktörleri oldukları için ve uluslararası ilişkiler çalışmaları devletler arasında ittifakları, dayanışma ve çatışma düzenlerindeki değişimleri ve güç dengesindeki dalgalanmaları incelediği için devletler düşüncelerimizde başrolü üstlenmektedir. Ancak devletlerin gerilediğini, güvenilirliklerinin JOHN McCORMICK | AVRUPA BIRLIĞI’NI ANLAMAK | 23

24 | 1. Bölüm

kendi çıkarları ve çatışmaları nedeniyle zayıfladığını ve küreselleşmenin etkileriyle bağımsızlıklarının azaldığını savunan pek çok görüş bulunmaktadır. Sınırlar eskisine göre daha az önem arz etmemektedir ve modern dünyayı anlayabilmek için analitik ufkumuzu genişletmek zorundayız. Dünyanın çok az yerinde devlet yönetimi ve prestiji Avrupa’daki kadar sert bir sınavla karşılaşmıştır. Yüzyıllar boyu süren çatışmalar ve iki dünya savaşıyla zirveye tırmanan gerilim milliyetçiliğin doğurduğu tehlikeleri terk etmenin gerekliliğini ve devletlerarası dayanışmanın âciliyetini vurgulamıştır. Soğuk Savaş politik bölünmeyi artırdığında pek çoğu, devletlerin diğer devletlerle şiddet dengesini kuramadığı sürece vatandaşlarının güvenliğini garantileyemediğini görmüştür. Süper güçlerin politik ve ideolojik yarışlarında arada kalan Avrupa’nın, batısı ABD’nin liderliğini izlemek zorunda kalırken, doğusu Sovyet Bloku’nda sıkışıp kalmıştır. Avrupa’nın güvenliğine içten ve dıştan gelen tehditlere karşı duyulan korku bölgede kalıcı barışı sağlamanın en iyi yolu hakkında yeni bir tartışmaya yol açmıştır ki bu tartışmanın en önemli sonucu şu andaki Avrupa Birliği’nin kurulmuş olmasıdır. Avrupa Birliği (AB) günümüz uluslararası siyaset arenasında sâbit bir yere sâhip olsa da, AB’nin değişim süreci, ne olduğu ya da gelecekte ne olacağı konusunda ortak bir kanı yoktur. AB devletlerin bilinçli kararları sonucunda mı ortaya çıkmıştır yoksa perde arkasında karmaşık bir grup iç ve dış baskılar mı vardır? Devletler gelişmelerin merkezinde mi olmuştur yoksa devletlerin ötesinde fonksiyonel dayanışma mı itici güç olmuştur? AB tam olarak nedir? Tipik uluslararası örgütten fazlası ama Avrupa süper devleti değil. Öyleyse nasıl açıklayabiliriz?

Avrupa Birliği Nedir? | 25

Avrupa entegrasyonunun çoğu analizi uluslararası ilişkilerin incelenmesinden doğmuştur çünkü AB (öncesinde Avrupa Topluluğu) çoğu akademisyen ve Avrupalı politik lider tarafından uluslararası bir örgüt olarak algılanmıştır. Ancak 1990’lardan beri AB’yi başlı başına bir politik sistem olarak anlayan görüş yaygınlık kazanmış ve açıklama arayışları karşılaştırmalı siyaset ve toplum politikası alanlarından da gelmiştir. Avrupa entegrasyonunun ‘baba’ (büyük) bir teorisi hâlâ yoktur ve AB’nin tanımlanmasında ve anlaşılmasındaki en iyi yol konusunda fikir birliği sağlanamamıştır. Ancak bu bölümde görüleceği gibi tartışmanın parametreleri değişmektedir. ULUSLARARASI SISTEMDE AB

Dünya haritasına baktığınızda yaklaşık 200 devlete bölündüğünü göreceksiniz. Yönetim birimi olarak devlet insanlar arası politik ilişkiler hakkındaki düşünce sistemimizi belirleyen unsur olmuştur. Bazılarına göre Rönesans’tan, bazılarına göre 1648 Westphalia Barış Antlaşması’ndan (bkz. Bölüm 2), bazılarına göre ise 19. Yüzyıl başından beri durum böyledir. Devlet dört temel özelliği olan meşru bir varlıktır: ◼◼ Sınırlarla belirlenmiş belirli bir alanda insanların, paranın, malların ve hizmetlerin hareketini kontrol eder. ◼◼ Sınırları içindeki bölgede, insanlar ve kaynaklar üzerinde egemenliğe sâhiptir. Kanun ve vergi koyma hakkının tek sâhibidir. ◼◼ Halkın yaşadığı yönetim sisteminin belirlenmesi ve

26 | 1. Bölüm

işleyişini belirleyerek kanunî ve siyasî bağımsızlığını uygular. ◼◼ Meşrudur yani kendi bölgesinde otoritesi ve yasama hakkı diğer devletler ve kendi vatandaşları tarafından tanınır. Bu niteliklerin hiçbirisi mutlak değildir. Bir bölgenin sınırlarında belirsizliğe sebep olan politik anlaşmazlıklar olabilir. Bir devletin egemenliğini sınırlayan yasal, ekonomik ya da politik sıkıntılar olabilir. Devletlerin bağımsızlığının niteliği dış ekonomik ve politik baskılarla belirlenir. Meşruluk derecesi devletin kendi vatandaşlarının (ve diğer devlet yönetimlerinin) o devletin gücüne ve otoritesine duyduğu saygıya göre belirlenir (bkz. Vincent, 1987; Gill, 2003). Dahası devlet sisteminin uygulanabilirliği artarak sorgulanmakta ve devletin gerilediğini savunanların sayısı temelde 3 kritik gelişmeden dolayı artmaktadır. Birincisi, halkın devlete sadakâti ve devlet kimliğinin gücü uzun zamandır ekonomik, sosyal ve politik kamplaşmalara paralellik göstermektedir. Avrupa’da çoğu devlet birbirine tarih, dil ve kültürle bağlı farklı ulus ve insan gruplarından oluşmaktadır. Nâdiren bir ulus bir devletle birebir eşleşecektir (örneğin Portekiz’de yaşayanların çoğu Portekizlidir) ancak çoğu Avrupa devleti nüfus olarak farklı ulusların karışımından oluşmaktadır. Bu nedenle İspanya bir devlettir ama nüfusu Endülüslülerden, Argonlardan, Basklardan, Kantabrianlardan, Kastilyalılardan, Katalanlardan, Galiçyalılardan, Navarralılardan, Valensiyalılardan ve diğerlerinden oluşmaktadır. Dünyanın pek çok yerinde etnik azınlıklar kendi kaderlerini belirleme konusunda daha fazla söz sâhibi olabilmek için ısrar edince hatta Bri-

Avrupa Birliği Nedir? | 27

tanya’daki İskoçlar; Türkiye-Irak-İran’daki Kürtler ve Kanada’daki Québecliler gibi bağımsızlık taleplerinde ısrarcı olunca insanların devlete bağlılık anlayışı değişmiştir. İkincisi, ticaret ihtiyacı, pazar genişletme, güvenlik ittifakları ve para ödünç almak gibi etkenlerle devletlerarası politik ve ekonomik bağların kurulması sınırları zayıflatmıştır. Muhtemelen devlete karşı günümüzde en büyük tehdit küreselleşmedir. Küreselleşme karşımıza artan ekonomik bağlılık, teknoloji ve iletişimde değişim, çok-uluslu şirketlerin artan gücü, küresel kültürün yayılması, terörizm, sınır ötesi kirlilik, yasadışı göç, hastalıkların yayılması gibi ortak sorunlara karşı toplumsal politikaların dayanışma içinde yürütülmesi olarak çıkmaktadır. Bunlarla birlikte insanlar daha mobil hâle gelmişlerdir: ekonomik ihtiyaçlar ve kişisel tercihlerle yön bulan karmaşık göç sistemleri ve yoğun turizm devletlerarası psikolojik sınırların çoğunu ortadan kaldırmıştır. Üçüncüsü, devletler vatandaşlarının güvenlik, adâlet, refah ve insan hakları taleplerini her zaman karşılayamamışlardır. Devletler çok sık savaşa girmişler ve demokrasi karneleri çok başarılı olmamıştır. Çoğu devlet ekonomilerini ve kaynaklarını tüm halkın çıkarları doğrultusunda yönetmeyi başaramamıştır. Hatta en varlıklı ve gelişmiş ülkeler bile hâlâ fakirlik ve sosyal bölünmeyle mücadele etmektedirler. Çoğu devlet tüketicilerinin mal ve hizmet ihtiyaçlarını karşılamada başarısız olmasıyla, üretimin doğasını değiştirerek ve sınırları kevgire çevirerek yeni pazar ve kâr arayan çok-uluslu şirketler yükselişe geçmiştir. Devletin gerilemesine paralel olarak karşılıklı çıkara dayalı dar odaklı ya da büyük ideallere yönelik devletlerarası dayanışma yükseliş göstermektedir. Dayanışma en belir-

28 | 1. Bölüm

gin şekliyle uluslararası örgütlerin (UÖ’ler) çalışmalarında kendini göstermektedir. Bu yapılanmalar üyeleri arasında gönüllü dayanışma ve koordinasyonu desteklemektedir ancak üyelerine kararlarını dayatacak otoriteleri veya otonom güçleri yoktur. Bazı UÖ’lerin üyeleri devletlerdir: Bunlar Birleşmiş Milletler (BM), Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ), NATO gibi Hükûmetlerarası Örgütlerdir (HAÖ). Diğer örgütler ise Hükûmet Dışı Örgütler (HDÖ) olarak Çok-Uluslu Şirketleri (Wal-Mart, Royal Dutch Shell, Toyota, ING) ve Sivil Toplum Kuruluşlarını (Uluslararası Af Örgütü, Sınır Tanımayan Doktorlar, Dünyanın Dostları) içermektedir. HAÖ’lerde karar alma devletlerarası olarak tanımlanır. HAÖ’ler devlet temsilcilerinin toplandığı, düşüncelerini paylaştığı, tartıştığı ve ortak kararlara varmaya çalıştığı forumlardır. Üyelik gönüllük esasına bağlıdır. Yönetim ortak, kararlar üyelerin oybirliğinin sonucudur. HAÖ’lerin gelir kaynağı üyelerin yaptığı katkılara dayanır. Bağımsız güçleri yoktur. Kararlarını dayatacak otoriteleri ya da araçları yoktur. Normalde uyumsuzluk gösteren üyelerine para cezası veremezler ya da tüm üyelerin onayı olmadan yaptırım uygulayamazlar. Çoğu durumda HAÖ’ler kurallara uygun şekilde toplu baskı uygularlar veya üyeliği askıya alma ya da sonlandırma yoluna giderler.

Bir başka düzeyle HAÖ’ler Bölgesel Entegrasyon Kurumu’na (BEK) dönüşebilirler. Bir grup devlet ortak çıkarlar doğrultusunda ortak kurallar ve politikalar geliştirmeye ve birlikte hareket etmeye karar verdiğinde bu kuruluşlar ortaya çıkar. Bölgesel Entegrasyon egemenliğin transferini, paylaşılmasını ya da toplanmasını içerir. Üyelerin işbirliği konusunda anlaştığı alanlarda yeni kanun ve düzenlemeleri yapmak için

Avrupa Birliği Nedir? | 29

Şekil 1.1

Siyasi Organizasyon Seviyeleri

Devlet

Bölgesi, egemenliği, bağımsızlığı ve meşruiyetiyle serbest bir kavram.

Uluslararası Organizasyon

Devletler ve devlet temelli yapılar arasında işbirliğini sağlayan ve teşvik eden bir yapıdır. Gönüllü işbirliği, toplu yönetim ve ortak karar alma mekanizması vardır. Devletlerarasıdır.

Bölgesel Entegrasyon Kurumu

Yetkinin toplanması, paylaşılması ya da devredilmesine dayanan bir organizasyondur. Aralarında yetki paylaşımı olan kurullar kolektif eylemi teşvik etmek ve ortak kuralların geliştirilmesi için çalışırlar. Hem devletlerarası hem de devletler üstüdür.

yüksek yetkilere sâhip bölgesel kuruluşlar oluşturulur. Ancak bu kanun ve düzenlemelerin benimsenmesi konusunda son söz üye devlete bırakılmıştır. Bölgesel kuruluşların uygulama yetkisi olmadığı için bu görev üye devletlere aittir. AB, BEK’e örnek olan bir markadır. AB pek çok yönüyle kararların devlet liderlerinin görüşmesi sonucunda alındığı ve kurumlarının üye ülkelerin isteklerini yerine getirmeye çalıştığı standart bir HAÖ’dür. Ama diğer yönlerden milletler-üstü bir alana kaymıştır. Yani katılımcı üye devletlerden bağımsız bir baskı gücüne sâhip, devletin üstünde, özerk bir otorite seviyesi oluşturan işbirliği türü ortaya çıkmıştır. Üye devletlerin otoritesini AB kurumlarına devrettiği ya da transfer ettiği

30 | 1. Bölüm

Kutu 1.1

Bölgesel Entegrasyonun Avantaj ve Dezavantajları

Çok az sayıda Avrupalı barışın, işbirliğinin ve ticaretin yararlarını sorgulayabilir fakat bu amaçların gerçekleştirilmesi için bir araç olarak bölgesel entegrasyonun faydaları konusunda fikirler karışıktır. Bazıları entegrasyonun gerektirdiği uzlaşmalar olmadan da bu amaçların gerçekleştirilebileceğine inanırken diğerleri yüzyıllardır süren savaş ve çatışmaların ispatladığı gibi sâdece entegrasyon Avrupalıları barışçıl ve varlıklı tutabilir. Şu âna kadar sonuçlanan tartışmalara göre entegrasyonun mâliyetini hesaplamak yararlarını hesaplamaktan daha kolaydır. Mâliyetler şunlardır: 1. Egemenlik ve ulusal bağımsızlığın kaybı 2. Kanunlar, düzenlemeler ve standartlar uyumlu hâle getirildiği için ulusal kimliğin kaybı 3. Üye devletlerin hükûmetlerinin yetki kaybı 4. Entegrasyonla ilgili kamuoyunun düşüncesine neredeyse hiç danışmama 5. Yeni bir düzeyde çok uzak ve kimliksiz Avrupa ‘hükûmetinin’ kurulması 6. Pazar korumasının kalkmasıyla rekabetin artması ve işten çıkarılmalar 7. Standartlar daha düşük standartlara sâhip devletleri entegre edebilmek için aşağı çekilince bunun gelişen ülkeler üzerinde handikap oluşturması 8. İç sınır kontrolleri kaldırıldığı için yasadışı göç ve sınır ötesi suçların artması 9. Ekonomisi sıkıntıda olan avro bölgesi devletlerine verilen kurtarma paketleri gibi tartışmalı girişimlerle alâkalı sorunlar Entegrasyonun faydaları ise şunlardır: 1. İşbirliği, savaş ve çatışmayı ihtimâl dışı bırakır. 2. Birlikte çalışan üye ülkeler küresel güç ve etkiden birlikte yararlanırlar. 3. Ortak pazar Avrupa firmalarına daha geniş bir tüketici havuzu sağlarken, tüketicilere daha fazla seçenek ve rekabetten doğan daha ucuz fiyatlar sağlar. 4. Şirket birleşme ve devirleri Avrupalı şirketleri dünya klasmanına taşır ve AB’nin küresel piyasalarda daha güçlü rekabet etmesini sağlar.

Avrupa Birliği Nedir? | 31

politik alanlarda, AB kurumlarının üye devletleri bağlayıcı kanun yapma ve politika belirleme gücü vardır. Ticaret gibi bazı alanlarda üye devletlerin tümü adına AB’nin görüşmelerde bulunma yetkisi vardır. Bu nedenle diğer ülkeler üye ülkelerin hükûmetleri yerine AB kurumlarıyla görüşmelerde bulunurlar. Tarım, çevre, rekabet gibi diğer pek çok alanda kararlar üye devletler seviyesinde değil, AB düzeyinde alınır. AB kurumlarının farklı karakterlere sâhip olması bazı konuları daha karmaşık hâle getirmektedir. Avrupa Konseyi ve Bakanlar Konseyi gibi bazı organlar belirgin bir şekilde devletlerarası düzeydedir çünkü AB üyesi devletlerin hükûmetlerinin temsilcileri bu kurumlarda toplanırlar ve rekabet eden devlet çıkarlarına dayalı uzlaşmalar sonucunda karara varırlar. Avrupa Komisyonu ve Avrupa Adâlet Divanı gibi diğer kurumlar daha çok milletler-üstü olarak nitelendirilebilir. AB’nin genel çıkarlarına odaklanırlar ve karar mekanizmasında yer alanlar devletlerin temsilcileri değildir. AB’nin mantığı ve kişiliği üzerine tartışmalar çok az somut cevap elde etmemizi sağlamıştır. Bunun nedenleri AB’nin nasıl bir değişim yaşadığı konusundaki farklı düşünceler ve AB’nin iyi bir fikir olup olmadığı hakkındaki tartışmalardır. (bkz. Kutu 1.1). Anketler Avrupalıların sâdece yarısının AB’yi desteklediğini ama çoğu Avrupalının AB’nin ne anlama geldiği ve nasıl işlediğini bilmediğini ortaya koymaktadır (bkz. Bölüm 5). Bu şartlarda AB’nin karakterini derinlemesine incelemek çok zorlu bir iştir.

5. AB içinde sınır ötesi hareket özgürlüğünün artması seyahati kolaylaştırır. 6. Üye devletlerden sosyal ve ekonomik kaynakları bir araya toplar.

BÖLGESEL ENTEGRASYONU ANLAMAK

7. Daha az gelişmiş devletler, daha üstteki devletlerin seviyesine ‘yükselir’.

Devletlerin dayanışma ve koalisyon geçmişi çok eskilere

8. Fonlar ve yatırımlar AB’nin daha fakir bölgelerinde yeni fırsatlar yaratır. 9. Demokrasi ve kapitalizm daha az gelişmiş ülkelerde ilerletilir.

2 AVRUPA FIKRI

vrupalı bir dünyada yaşıyoruz. Dünya çeşitli kültürlerden oluşuyor ama bunların çoğunluğu geçmişte mutlaka Avrupalı bir güç tarafından sömürülmüştür. Günümüz insanları Avrupa politik ve kültürel geleneğine dayanan ya da bu geleneğin norm ve değerlerinden etkilenmiş toplum sistemleri içerisinde yaşamaktadırlar. Amerikalı siyaset bilimci Lucien Pye (1966) tarafından tanımlanan ‘dünya kültürü’ her ne kadar etkin bir şekilde A.B.D. (ki A.B.D.’nin kendisi Avrupa kültürünün bir ürünüdür) tarafından tanıtılsa ve ihraç edilse de kökeni Avrupa’ya dayanmaktadır. ‘Batılı’ dendiğinde aklımıza kolayca ‘Avrupalı’ gelebilir. Bunlara rağmen Avrupa fikrini açıklamanın çok zor olması ironiktir. Politik ve kültürel özelliklerini (ulusal kimliklerin birikimi olmanın ötesinde) tanımlamak çok zordur. Coğrafî sınırları tartışmalıdır ve ‘Avrupa’nın neyi temsil ettiği konuJOHN McCORMICK | AVRUPA BIRLIĞI’NI ANLAMAK | 59

60 | 2. Bölüm

sunda çok az fikir birliği vardır. Avrupalıların yüzyıllar boyunca bir araya gelmesini sağlayacak pek çok olay olmuştur ancak bir o kadar da bölünmelerine yol açan olay gerçekleşmiştir. Ortak tarih tecrübeleri çok azdır ve pek çok farklı dili konuşmaktadırlar. Kendilerini dünyada gördükleri konumlar farklıdır. Sinir bozucu bir sıklıkta aralarında savaşlar olmuştur ve politik dalgalanmalara paralel olarak Avrupa haritası sürekli değişiklik göstermek zorunda kalmıştır. Artık tüm bunlar değişmektedir. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Avrupalılar ekonomik ve politik sistemlerini devletlerine dıştan bir gözle bakarak yeniden inşa etmiş olmalarına rağmen Soğuk Savaş’ın tarafları arasındaki riskli pozisyonlarını göz ardı etmemişlerdir. Önce kıtanın batı bölümü Avrupa Topluluğu (sonra AB) ile bağlar kurmuş ve Soğuk Savaş’ın sona ermesiyle kıtanın doğusu da denkleme katılmıştır. Karmaşık bir deneme yanılma süreciyle Avrupalılar ortak çıkarlarını, hedeflerini ve değerlerini keşfedip bunlara Avrupacılık adını vermişlerdir. Avrupa’ya dıştan bakanlar da bakış açılarını yenilemiş ve AB’nin artık egemen devletlerin birlikteliğinden çok bölgesel bir kolektif olduğunu anlamışlardır. Kuzey Amerikalı ve Asyalı iş dünyasının ve yönetimlerin liderleri AB’yi ekonomik ve siyasî nüfuz için yeni bir rekabet kaynağı olarak görürken, çoğu Doğu Avrupa ülkesi ve Rusya demokrasi ve serbest piyasa için bir baskı unsuru olarak görmektedir. Avrupa’nın bütünleşmesi fikri yeni değildir. Ortaçağ’ın başından beri krallar, papalar, komutanlar ve filozoflar özellikle 14. Yüzyıl’dan sonra Avrupa’nın kendi içindeki ve dıştan gelen tehlikelere karşı kendisini savunmasının bir yolu olarak birlik oluşturmaktan konuşmalarında ve yazı-

Avrupa Fikri | 61

larında çok sık bahsetmişlerdir. Ancak onlar için bir ideal olmaktan öteye gidememiştir. Modern Avrupalılar bu fikirlerin pratik uygulamasını görmüşlerdir. Avrupa entegrasyonu nereye varacağı belli olmayan bir uygulama olarak ortaya çıkmasına rağmen Avrupa düşünce hayatı üzerindeki önemli etkilerini göz ardı edemeyiz. Buna binaen Avrupa’nın anlamını daha iyi kavramaya ihtiyaç duymaktayız. Avrupa’nın politik, ekonomik, sosyal ve kültürel boyutları nelerdir ve bunlar Avrupa entegrasyonunun etki ve önemini daha iyi anlamamıza nasıl yardımcı olur? Entegrasyon elit ve bürokratların gerçekleştirmeye çalıştığı hükûmetlerarası bir proje midir yoksa ortak bir Avrupa politikası, ekonomisi ve sosyal modeli üzerine mi kuruludur? İç ve dış sorunları anlamanın ve çözmenin Avrupa’ya has bir yöntemi var mıdır? Kısacası Avrupa fikri (ideali) nedir? AVRUPA’NIN DEĞIŞEN KIMLIĞI

Bölgenin dış sınırları hakkındaki tartışmalar ve halklarının karakter yapıları nedenleriyle Avrupa ve Avrupalıyı tanımlamak zordur. Avrupa’nın yükselişi bizi bölgenin insanlarını sâdece İspanyol, Belçikalı, Letonyalı ya da Polonyalı olarak değil Avrupalı olarak düşünmek zorunda bırakmış ve zorluklara yeni bir halka daha eklemiştir. Britanya’da İskoçlar, İspanya’da Katalanlar, Belçika’da Felemenkler ve Valonlar gibi pek çok ülkedeki azınlıkların seslerini yükseltmesiyle mikro düzeydeki bağların gevşemesinin makro entegrasyona eşlik etmesi tartışmanın tuzu biberi olmuştur. Bu durum bize Avrupalı kimliğinin sâdece yukarıdan aşağıya değil, aşağıdan yukarıya doğru da yeniden şekillendirildiğini hatırlatmaktadır.

3 AB’NIN EVRIMI

vrupa fikri yüzyıllardır evrimleşmektedir ancak bölgesel entegrasyonu teşvik eden ciddî çabalar üç temel ihtiyacın öne çıktığı İkinci Dünya Savaşı sonrasına dayanmaktadır. Bunlar ekonomik yapılanma, Soğuk Savaş gerilimi nedenli güvenlik ve Avrupa milliyetçiliğinin bir kez daha yayılarak tekrar savaş çıkartmasını önleme çabalarıdır. Avrupa hesaplarının merkezinde Fransa ve Almanya arasındaki ezelî düşmanlık vardı. Eğer bu iki ülke işbirliği yapabilirse Avrupa entegrasyonu için geniş bir temel oluşacaktı. Küçük bir adım olarak 1949’da Avrupa Konseyi kuruldu ama milletler-üstü gücü olan kurumların oluşmasını bekleyen birlik taraftarlarının beklentisi gerçekleşmedi. 9 Mayıs 1950’de Fransa Dışişleri Bakanı Robert Schuman Avrupa’nın kömür ve çelik endüstrilerini ortak bir otorite altında toplayan bir plân açıkladı. Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu JOHN McCORMICK | AVRUPA BIRLIĞI’NI ANLAMAK | 95

96 | 3. Bölüm

Kutu 3.1

Marshall Plânı

1945’ten sonra ABD’nin plânı askerî güçlerini Avrupa’dan mümkün olduğu kadar çabuk çekmekti. Fakat kısa süre içinde Stalin’in Sovyet etki alanını genişletme plânları yaptığı belirginleşti ve ABD Dış İşleri Bakanlığı Avrupa’nın ekonomik yıkımını hafife aldığını fark etti. 1940’ların sonundaki patlamaya rağmen sürdürülebilir büyüme sağlanamadı. Ekonomik açıdan yorulmuş Britanya, Türkiye ve Yunanistan’a finansal yardımı kesince Başkan Truman ABD’nin bölgedeki boşluğu doldurup komünist etkiyi kırması gerektiğini savundu. ABD politik mekanizması, Avrupa piyasalarının yeniden inşa edilmesi ve çok yönlü dünya ticaretine entegre edilmesi ihtiyacını hissetti. Bu ekonomik ve politik yapılanma Sovyet yayılmasını durdurmaya ve içerdeki sosyalist partilerin yükselişini engellemeye yardımcı olacaktı (Hogan, 1987: 26-7). Dışişleri Bakanı George Marshall ABD’nin açlık, fakirlik, çaresizlik ve kaosla savaşmak için Avrupa’ya yardım etmesi gerektiğini savunuyordu. Nisan 1947 resmî teklifiyle plânın nihâî hedeflerinden birisinin Batı Avrupa Federasyonu kurmak olduğu ortaya çıktı (Gillingham, 1991:118-19). Avrupa Toparlanma Plânı (Marshall Plânı olarak bilinir) 1948-51 arasında Avrupa’ya 12,5 milyar dolar yardım (enflasyon etkisi de hesaplanarak 2011 koşullarında yaklaşık 115 milyar dolar eder) sağlanmıştır (Milward, 1984:94). Harcamalar Nisan 1948’de kurulmuş merkezi Paris’te olan Avrupa Ekonomik İşbirliği Örgütü (OEEC) tarafından koordine ediliyordu. Her üye devletin bir temsilcisinden oluşan Bakanlar Konseyi tarafından yönetilen bu örgüt ile ticaretin önündeki engellerin kaldırılması ve gümrük vergilerinin azaltılması, mümkünse üyeler arasında gümrük birliği ve serbest ticaret bölgesi kurulması hedefleniyordu. Pek çok Avrupa devletinden gelen tepkiler (Britanya, Fransa ve Norveç başta olmak üzere) nedeniyle OEEC kendi yetkilerine sâhip devletler-üstü bir yapı olmak yerine bir danışma forumu olarak kalmıştır (Wexler, 1983:209; Milward, 1984:209-10). Marshall Plânı’nın etkileri hâlâ tartışılmasına rağmen Avrupa’da ekonomik ve politik toparlanmaya yardımcı olduğu hakkında çok fazla tartışma yoktur. ABD ve Batı Avrupa’nın ekonomik ve siyasî çıkarlarının birbirine sıkı sıkıya bağlanmasına yardımcı olmuştur. ABD için hem siyasî hem ekonomik anlamda kârlı bir yatırımdı ve aynı zamanda Avrupa entegrasyonu fikri üzerinde önemli etkileri de oldu. Batı Avrupa’nın ekonomik işbirliğindeki ilk mâcerası olduğu için Avrupa devletlerini birlikte çalışmaya teşvik etti ve ekonomilerinin birbirine ne kadar bağlı olduğunu gösterdi (Urwin, 1995:20-2). Avrupa’da ekonominin liberalleşmesine ve ekonomik entegrasyonun Batı Avrupa odaklı gelişmesinin garanti altına alınmasına yardımcı oldu.

AB’nin Evrimi | 97

1952’de sâdece 6 üye devletle (Fransa, Batı Almanya, İtalya ve üç Benelüks ülkesi) hayata geçti. Oluşumuyla tartışmalı ve bir o kadar karmaşık bir deneme, fırsatçılık, entrika, kriz ve güzel tesadüfler süreci sonunda bugün bildiğimiz şekliyle Avrupa Birliği’ne ulaşıldı. Bir sonraki adım 1958’de Avrupa Ekonomik Topluluğu’nun aynı 6 üye ülkeyle ama bu sefer daha hırslı hedeflerle kurulması oldu. İnsanların, paranın ve hizmetlerin serbestçe dolaştığı ve tarım, rekabet, ticaret ve ulaşım alanlarında ortak politikaların belirlendiği ortak bir pazarın oluşturulması hedefleniyordu. Topluluk’un işlevsel olduğu görüldükçe diğer ülkeler tam üyelik ya da ortak üyelik için başvurmaya başladılar. İlk genişleme 1973’te Britanya, Danimarka ve İrlanda ile gerçekleşti. 1980’lerde Yunanistan, Portekiz ve İspanya, 1995’te ise Avusturya, Finlandiya ve İsveç katıldı. 1986’da Avrupa Tek Senedi’nde uzlaşmaya varılmasıyla ortak pazar ivme kazandı ve varlığını koruyan engellerin kaldırılması için beş yıl süre tanındı. 1999’da avronun Avrupa’ya tanıtılmasıyla para birliğinde de yol kat edildi ve 2002’de 12 ulusal para biriminin yerini avro aldı. Genişlemenin yönü doğuya yöneldi. Uzun hazırlıkların ardından 12 tane Doğu Avrupa ülkesi 2004-2007 arasında AB’ye katıldı. Böylelikle üye sayısı 27’ye AB nüfusu ise yaklaşık 500 milyona ulaştı. Diğer ülkeler (Hırvatistan, İzlanda, Makedonya, Karadağ ve Türkiye) ise üyelik için sıra beklemektedirler. Bu süreçte pek çok konuda ortak politikalar geliştirilmesi konusunda ilerleme kaydedilmiş ancak Avrupa’nın dış politika ve güvenlik konularında daha iddialı ve daha bütüncül bir rol almasını bekleyenler hayâl kırıklığına uğramışlardır.

120 | 3. Bölüm

Harita 3.2

Avrupa Birliği’nin Genişlemesi, 1990-95

nişliyordu. Maalesef tartışmanın büyük bölümü entegrasyona karşı olan siyasî partilerin, sivil toplum gruplarının ve medyanın yanlış bilgilendirmeleri ve kafa karıştırıcı açıklamaları nedenleriyle uzamaktadır (detay için bkz. Bölüm 5). Nedeni ne olursa olsun Avrupa entegrasyonuna karşıtlık Avrupa ile ilgili tartışmalarda kritik bir yeni faktör olarak varlığını göstermektedir.

AB’nin Evrimi | 121

Bu süreçte genişleme hâlâ gündemdeyken Soğuk Savaş’ın sona ermesi Doğu Avrupa yönünde genişleme fırsatını ortaya çıkartmıştır. Haziran 1993’te Kopenhag’daki toplantıda Avrupa Konseyi AB üyeliği için resmî birtakım gerekliliklerde fikir birliğine vardı. Kopenhag Kriterleri olarak bilinen şartlar başvuran devletin (a) insan haklarına ve hukukun üstünlüğüne saygı duyan bir demokrasiye sâhip olması (b) canlı bir serbest piyasa ekonomisinin olması ve AB içindeki piyasa hareketlerine uyum sağlaması (c) acquis communautaire (AB’nin önceden benimsediği kanun ve siyaset hükümleri) yükümlülüklerini üstlenebilmesi (d) entegrasyonun gereklerini yerine getirebilmesi için AB’nin yönetim yapısını benimsemesi gerekir. Başvuran devletlerin bu kriterleri karşılayıp karşılamadığını ispatlamak –Bölüm 2’de tartışılan– özellikle Avrupa’yı tanımlama sorunu nedeniyle zordur. Genişleme tartışmaları 1980’ler boyunca üyelik kriterlerini karşılamaya en uygun olan Batı Avrupa devletleri üzerine odaklanmıştı. Müstakbel üyeleri hazırlamak için, (ya da Dinan’a göre [2004:268]) onları kazıklamak için 1990’da Avrupa Ekonomik Alanı (AEA) için görüşmeler başladı. Bu kapsamda ATS’nin 7 ASTB üyesini de içine alması ve onların da ortak pazar kurallarını kabûl etmesi sağlanıyordu. AEA Ocak 1994’te faaliyete geçti ama kısa sürede Avusturya, Finlandiya, Norveç ve İsveç AT üyeliğine başvuruda bulunduğu için işlevini yitirdi. Başvuruda bulunan devletlerden dördüyle görüşmeler 1994’ün başlarında tamamlandı ve Norveç hâriç (referandum tekrar üyeliğe karşı sonuçlandı) tümü Ocak 1995’te AB’ye üye oldu. Bu noktadan sonra Batı Avrupa ülkelerinden sâdece üçü AB’nin dışında kaldı: İzlanda, Norveç ve İsviçre. İzlanda

124 | 3. Bölüm

Harita 3.3

Avrupa Birliği’nin Genişlemesi, 2004-07

AB’nin Evrimi | 125

Tablo 3.1

AB’nin Muhtemel Üyeleri

Adaylar

Başvuru Tarihi Durumu

Hırvatistan*

Haziran 2004

2013-14’te katılabilir

İzlanda

Haziran 2010

Görüşmeler sürmekte

Makedonya

Aralık 2005

Karadağ

Aralık 2008

Türkiye

Nisan 1987

Görüşmeler sürmekte

Başvuruda bulunanlar Arnavutluk

Nisan 2009

Sırbistan

Aralık 2009

Diğerleri

leşmiştir. 1995’te adı euro (avro, €) olarak konmuştur. Maastricht’te alınan kararla katılımcı ülkelerin Ocak 1999’a kadar kurlarını sâbitlemeleri istenmiştir. Pek çoğunun ‘yakınlaşma kriteri’ olarak andığı bu adımın pek çok olmazsa olmaz önkoşulu vardır: ulusal bütçe açıklarının, borcun, tüketici enflasyonunun ve uzun vâdeli fâiz oranlarının sınırlandırılması bunlardan bazılarıdır. Mayıs 1998’de özel bir AB zirvesinde

Bosna-Hersek

Orta vâdede potansiyel

Kosova

Orta vâdede potansiyel

Ermenistan

Uzun vâdeli potansiyel

Azerbaycan

Uzun vâdeli potansiyel

Belarus

Demokratik değişim olmadan zayıf ihtimâl

Gürcistan

Uzun vâdeli potansiyel

Moldova

Rusya’ya çok fazla bağlı

Norveç

Gelişen potansiyel

İsviçre

Çok güçlü iç muhalefet

Ukrayna

Karmaşık şartlar

2011 itibariyle şartları göstermektedir. * Hırvatistan 1 Temmuz 2013’te AB’ye katılmıştır

Yunanistan hâriç herkesin bu şartları yerine getirdiği tespit edilmiştir. Ancak kamuoyu ve siyasetçiler kimin döviz kurunu sâbitlemesi gerektiği ya da sâbitleyeceği konusunda bölünmüşlerdir. Üye ülkelerde enflasyon oranı düşükken iş-

4 AVRUPA KURUMLARI

vrupa Birliği büyüdükçe kurumlarının yetki ve etkisi de arttı. Fakat bu kurumlar, kısa vâdeli ihtiyaçları karşılamak için tasarlanmışlardır ve AB ‘hükûmetinin’ sonunda hangi hâlde olacağına dâir çok daha uzun vâdeli bir tutumla uyuşmaz. Sonuç yapısal sistemi olan bir hükûmet değil, esnek bir yönetim sistemi olmuştur. Kararlar, kanunlar ve politikalar devletin resmî kurumları var olmadan yapılmaktadır. Resmî hükûmetler hâlâ sâdece üye devletlerdir. Politik sürece sıkıca tutunmuş bu hükûmetler –bölüm 1’de önceden gördüğümüz gibi– AB’nin standart bir hükûmetlerarası örgüt tanımının çok ötesine geçtiğini fark etmemektedir. Kısaca AB’nin önemli kurumları şu şekilde çalışırlar: Avrupa Komisyonu yeni kanun ve politika teklifleri geliştirir. Bu tekliflerle ilgili son sözü Bakanlar Konseyi ve Avrupa Parlamentosu söyler. Bir karar alındığında üye devletlerin JOHN McCORMICK | AVRUPA BIRLIĞI’NI ANLAMAK | 135

136 | 4. Bölüm

Tablo 4.1

Avrupa Kurumları | 137

Başlıca Antlaşmalar

Kutu 4.1

İmza Tarihi

Yürürlük Tarihi

Adı

Temel Etkileri

1951

1952

Paris Antlaşması

Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu kuruldu

1957

1958

Roma Antlaşması

Avrupa Ekonomik Topluluğu ve Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu kuruldu

1986

1987

Avrupa Tek Senedi Beş yıl içinde ortak pazarın tamamlanması hedefi kondu

1992

1993

AB Antlaşması (Maastricht)

Ekonomik ve mâlî birliğin yolu oluşturuldu. Yeni Avrupa Birliği altında üçlü sacayağı oluşturuldu

1997

1999

Amsterdam Antlaşması

Yapısal değişimler ve AB’nin politik sorumluluklarının genişletilmesi

2001

2003

Nice Antlaşması

Amsterdam’dan yarım kalan işler çözüme kavuşturuldu

2004

Başarısız

Avrupa Anayasa Antlaşması

Tüm anlaşmaların yerini tutacak ve eksiklerini telâfi edecekti. Önemli kurumsal değişimler gerçekleştirecekti.

2007

2009

Lizbon Antlaşması

Anayasa Antlaşması’yla hedeflenen çoğu değişikliği gerçekleştirdi

kararı uygulamasını Avrupa Komisyonu denetler. Bu arada Adâlet Divanı kanun ve politikaların anlaşmalardaki şartlara ve ruha uygunluğunu garanti altına alır. Avrupa Konseyi üye ülkelerin liderlerini periyodik zirve toplantılarıyla bir araya getirerek Avrupa entegrasyonunun yönünü belirlemede reh-

Devletlerarası Konferanslar

AB’de karar mekanizması milletler-üstü olmak yerine hâlâ devletlerarasıdır. Son yılların en önemli kararları devletlerarası konferanslarda ortaya çıkmıştır. Bu konferanslar AB kurumlarının resmî çerçevesi dışında gerçekleşmiş ve üye devletlerin hükûmet temsilcilerinin görüşmelerine olanak sağlamıştır. Bu kurumların yetkileri artmış olsa da konferanslar AB takviminde sıklaşarak olağan hâle gelmiştir. 1950’den beri bir düzineden fazla konferans gerçekleşmiş ve bunların sekiz tanesi 1985’ten sonra olmuştur. Konferanslarda AB’nin temel anlaşmalarıyla ilgili bir şey olmasa da Avrupa entegrasyonunun takviminin normal bir parçasıdır. İlki 1950’de yapılan konferansa Jean Monnet başkanlık etmiştir. Bu konferans Paris Antlaşması’nın imzalanmasına ve AKÇT’nin kurulmasına zemin hazırlamıştır. Nisan 1955’te Messina’da yapılan ikinci konferans AET ve Euratom’un kurulmasına ve Roma Antlaşması’na zemin hazırlamıştır. Muhtemelen ulusal liderlerin ortak pazarı kurmakla meşgûl olması, Topluluk’un ilk yıllarındaki karar mekanizmasının uluslararası yapısı ve 1970’lerde enerji krizi nedeniyle fikir ayrılığı yaşanması nedenleriyle yeni bir konferans toplanana kadar aradan yirmi dokuz yıl geçmiştir. Entegrasyonun ilerlememesinden duyulan kaygı ve Avrupa’nın Japonya ve ABD karşısında ekonomik gücünün gerilemesi Eylül 1985’te yeni bir konferansın toplanmasına neden olmuştur. Bu konferansta ATS’nin çerçevesi genel hatlarıyla belirlenmiştir. 1991’de iki konferans toplanarak politik ve mâlî birlik tartışılmış sonucunda da Avrupa Birliği Antlaşması imzalanmıştır. 1996 ve 1997’de düzenlenen konferansların gündeminin başında kurumsal reformlar ve doğu yönlü genişleme yer almaktadır ve Amsterdam Antlaşması tasarlanmıştır. Hayâl kırıklığı yaratan 2000 Nice Antlaşması’nın imzalanmasına yol açan kurumsal reform da konferansın gündemindeydi. 2003’teki sekizinci büyük konferans yeni Avrupa Anayasası’nın taslağını gözden geçirmiştir. Bu anayasa ‘yeni tür Avrupa yönetim şekilleri ortaya çıkartmak amacıyla’ tasarlanmıştır. Dokuzuncu konferans ise 2007’de Lizbon Antlaşması’nın detaylarına son şeklini vermiştir.

berlik etmelerini sağlar. Büyük Beşli’nin (the Big Five) yanısıra daha çok sorumluluklarına odaklanmış Avrupa Merkez Bankası, Avrupa Yatırım Bankası, Europol, düzenleyici ve yönetici ajanslar gibi kurumlar ağı da mevcuttur.

5 AB VE VATANDAŞLARI

aastricht Antlaşması’nın en ünlü iddialarından birisi Avrupa entegrasyonunun amacı ‘kararların mümkün olduğu kadar vatandaşlara yakın alındığı Avrupa halklarını daha da yakınlaştıran bir birlik’ yaratmaktır. Fakat AB’nin en hevesli destekçileri bile değişim için pek de popüler olmayan bu hareketin elit tabaka tarafından başlatılıp sürdürüldüğünü kabûl etmektedir. Sıradan Avrupalının AB’nin işleyişini doğrudan etkilemek için neredeyse hiçbir fırsatı bulunmadığı argümanı terimleşecek kadar ciddî boyutlara ulaşmıştır: demokrasi açığı. Avrupa vatandaşı haklı olarak ‘Peki ya biz ne olacağız?’ sorusunu sorabilir. ‘Brüksel’de ya da Avrupa’nın başkentlerinde bizim ne düşündüğümüzü umursayan var mı?’. Bazen AB’nin işleyişinin halka rağmen devam ettiği gibi entegrasyonu olumsuz etkileyecek şüpheli ve bulanık bir düşünce kamuoyuna hâkim olmaktadır. Avrupa’daki çoğu temel JOHN McCORMICK | AVRUPA BIRLIĞI’NI ANLAMAK | 173

174 | 5. Bölüm

Şekil 5.1

AB Üyeliği Konusunda Halkın Tercihi

AB ve Vatandaşları | 175

karar, ulusal referandumla düşüncelerin demokrasi testinden geçmesini reddeden ulusal siyasî liderlerin görüşmeleri sonucunda alınmaktadır. Avrupa Komisyonu ve Avrupa Adâlet Divanı’nda kamuoyunun kontrolü dolaylı yoldan sağlanır. Avrupa Parlamentosu’nda seçmenlerin kararları doğrudan temsil edilmesine rağmen AP seçimlerine seçmen katılımının azalıyor olması Avrupalıların Parlamento’nun çalışmalarıyla ilgilenmediğini göstermektedir. Sorunun temelinde Avrupa Birliği konusunda Avrupa vatandaşları arasındaki kafa karışıklığının yaygın olması yatmaktadır. ‘AB nedir?’ sorusuna verilecek kolay bir cevabın bulunmadığı, karakteri ve kişiliğini analiz etmenin zor olduğu, son durağının belli olmadığı bir yolculukta olan AB’nin işleyişini medya genellikle yanlış lanse etmektedir. AB üzerine yapılan akademik çalışmaların çoğu Avrupa projesinin sıkıcı ve kanuncu görünmesine neden olmakta, çoğu Avrupalı AB’nin nasıl işlediğini bilmemekte ve hayatlarına getirdiği değişiklikleri anlamamaktadır. 1984 kadar eski bir dönemde Avrupa Konseyi ‘halkın Avrupası’ sloganıyla yola çıkarak birleşik Avrupa hayâlini halk için daha gerçekçi hâle getirme kararı almıştır. Anlaşmalarda yapılan değişikliklerle AB kurumları daha şeffaf hâle getirilmiştir fakat toplumcu politikalarla kamuoyunun heves kazanacağı argümanı ciddî zarar görmüştür.

Veri kaynağı Eurobarometer 73, Bahar 2010. Ülkelerinin AB üyeliğinden faydalandığını düşünenlerin oranı

Ancak tüm bunlara karşıt bir görüş de vardır: 4. Bölüm’de gördüğümüz gibi Avrupa Konseyi ve Bakanlar Konseyi’nde vatandaşların çıkarları ulusal hükûmetleri tarafından temsil edilmektedir ve Avrupa Parlamentosu’nun etkisi ve yetkisi artmaktadır. Avrupa Komisyonu ulusal bürokrasilerden daha az şeffaf ya da daha az hassas değildir.

208 | 5. Bölüm

tarken Maastricht Antlaşması hakkındaki tartışmalar nedeniyle zayıflamaya başlamıştır. Bugün %53-55’lik bir kesim üyeliğin kendi ülkeleri için iyi bir şey olduğunu düşünmektedir. Aynı zamanda Avrupalıların çoğu AB’nin nasıl işlediğini anlamadıklarını itiraf etmekte ve kamuoyunun niteliği ile ilgili sıkıntılı sorular sormaktadırlar. AB kurumları entegrasyon kavramını üye devletlerin vatandaşları için daha gerçekçi bir yapıya dönüştürmeye çalışırken etkin hesap verebilirlik kanallarının eksikliğinden ve demokratik açığın süreklilik kazanmasından doğan sıkıntılarla karşılaşmaktadır. Halkın Avrupası programı ve yeni anlaşmalarla değişiklikler yapılmasına rağmen Avrupalıların gerçekten AB’ye bağlılık duymalarını sağlayacak değişimler konusunda ortak pasaport, tek Avrupa bayrağı ve öğrenci değişim programlarının yetersiz kaldığı belirtilmektedir. Avrupalılar şimdilik AP seçimleri, Avrupa konularında ara sıra yapılan referandumlar, STK faaliyetleri ve diğer daha sınırlı yollarla düşüncelerini ifade etme fırsatı bulmaktadır. 1960 ve 70’lerin elitizminden uzaklaşma yavaşça gerçekleşmektedir. Avrupa siyaset arenası yapım aşamasındadır. Bu nedenle Avrupalıların çoğu ulusal politikalarına daha doğrudan bağlıdırlar ve ulusal arenada gerçekleşen olayları Avrupa ile ilişkilerini yönlendirirken kullanmaktadırlar.

6 AB POLITIKA SÜRECI

olitika üretmek için ulusal yönetimlerin seçkin nüfuz alanlarından AB kurumlarına aktarılan sorumluluklar AB’yi bir Avrupa süper devletinin bazı özelliklerine kavuşturmuştur. AB kurumları politik öncelikler konusundaki tartışmaların merkezindedir. Ulusal hükûmetlerin kararlarının pek çoğu AB tarafından belirlenen kanunlarla şekillenmektedir. Bazı alanlarda –belirgin bir şekilde ticaret ve tarım politikalarında– üye devletler karar sürecinde kolektif olarak yer almaktadırlar. AB kurumları ve bu kurumlarda görev yapan üye ülke temsilcileri güçlü ve üretken politik girişimciler olmuşlardır. Bunların herhangi bir konvansiyonel uluslararası örgütün yönetiminden kesinlikle daha güçlü olduğu söylenebilir.

AB üyesi devletlerin tek başlarına ne yapabilecekleri ve ulusal çıkarların AB kurumlarının çalışmalarını nasıl yönlendirdiği hâlâ tartışılabilir. Ancak üye devletlerin politik JOHN McCORMICK | AVRUPA BIRLIĞI’NI ANLAMAK | 209

244 | 6. Bölüm

ettiğimize bağlıdır. AB görüşmelerinde gündem ilerlerken hangi konuların devlet düzeyinde hangi konuların ise AB düzeyinde daha başarılı ele alındığı konusunda henüz kesin yargılara ulaşılamamıştır. Üye devletler hâlâ sağlık, adâlet, eğitim, vergi, savunma, dış politika gibi kendi politikalarında büyük ölçüde söz sâhibidirler. Amerika ile karşılaştırırsak ABD’deki eyâletlerin Washington’daki merkezî yönetimden bağımsızlıkları büyük ölçüde semboliktir ve merkezden geriye kalan çok az alanda sorumluluk sâhibidirler. AB’nin üye devletleri ise hâlâ güçlü bağımsız aktörlerdir. Fakat bunun sonsuza kadar sürmesi pek mümkün görünmemektedir. Devletlerin kendi içinden gelen politik ve ekonomik baskılar, kademeli olarak devletlerin yetkilerini devretmesini ve bu yetki ve sorumlulukların AB kurumlarında artarak toplanması sonucunu doğurmaktadır. Yani Avrupa hem Brüksel’den hem de 27 başkentten yönetilmektedir. Dış baskılar da Avrupa’yı birbirine daha sıkı kenetlemektedir. Dünyanın geri kalanının çoğu 27 AB üyesi devletin politik ve ekonomik bir bütün olarak algılanması gerektiğini ve bu bütünün küresel etkisini daha etkin kullanmaya başladığını henüz algılayamamıştır. Bu nedenle Avrupa entegrasyonunun ne sonuçlar doğuracağını anlamalarını beklemek yanlış olur. Avrupalı olmayanlar Avrupalı olanları farklı devletlerin mensupları olarak görmektedirler ama bu yavaş yavaş değişmektedir. Zamanla Avrupalılar kendilerini Avrupalı olmakla birlikte İngiliz ya da İtalyan ya da Yunan ya da Litvanyalı olarak hissedeceklerdir. Böylelikle Avrupa kavramı daha sağlam bir tanıma kavuşacaktır.

7 EKONOMI POLITIKASI

konomi Avrupa Birliği’nin ömrünü ve mesaisini yöneten unsur olmuştur. İlk denemesi kömür ve çelik üretiminin bir araya toplanmasıyla başlayan sonrasında gümrük birliği, döviz kurunu sâbitleme çabaları, ortak pazarın oluşturulması, avroya geçiş, 2007-11 finansal krizlerle başa çıkma çabaları ile sürüp gelen AB gündemi başından beri ticaret, gümrük, pazar, para birimi ve rekabet kavramlarıyla yönlendirilmiştir. 1990’lardan beri ise gündem genişlemiş ve dış ilişkilerden çevreye kadar pek çok politika konusu kapsama girmiştir. Roma Antlaşması’nın 2. ve 3. maddelerinde ekonomik entegrasyona verilen öncelik açık bir şekilde belirtilmiştir. Bu anlaşmada insanların, hizmetlerin ve sermâyenin serbest dolaşımına mâni olan tüm engellerin kaldırıldığı ortak pazarın oluşturulması hedefi yer almaktadır. AET üyelerinin arasında ticaretin tüm engelleri kaldırılarak gümrük JOHN McCORMICK | AVRUPA BIRLIĞI’NI ANLAMAK | 245

246 | 7. Bölüm

Ekonomi Politikası | 247

birliğinin kurulması ve AET’ye giren tüm mallara ortak vergi konması hedeflenmiştir. Ticaret, tarım, ulaşım ve rekabet politikaları ortak belirlenerek üye devletlerin ekonomi politikaları aynı seviyeye getirilmeye çalışılacaktır. Gümrük birliği çok gürültü çıkartmadan 1968’de tamamlanmıştır fakat üye devletler arasındaki teknik standartlar, kalite kontrolü, farklı sağlık ve güvenlik standartları, farklı oranlarda dolaylı vergilendirme gibi vergi dışı engeller varlığını sürdürmüştür. 1970’lerin ortalarında durgunluk üye devletleri kendi piyasalarını korumaya sevk ettiği için ortak pazar beklentisi gerçekleştirilemeyecek kadar uzak bir hedeftir. Sonunda parasal birliğe varacak olan sürecin öncüsü döviz kurlarının sâbitlenmesi çabaları uluslararası mâlî türbülans nedeniyle boşa gitmiştir.

deniyle AB’nin dış güvenlik rejimi genişlemiştir. Avrupalı şirketler hırslı bir şekilde sınır ötesi şirket evlilikleri ve devirlerine giderken, Komisyon rekabet politikalarına zarar verecek girişimleri yakından izlemiştir. AB üye devletlerin telekomünikasyon, enerji ve ulaşım ağlarını entegre etmeyi amaçlayan Avrupa çapında bir sistem inşa etmiştir. Ama sonuçlar karışmıştır. AB dünyanın en varlıklı pazarı ve en büyük ticaret gücüdür. AB’yi en dinamik ve rekabetçi bilgiye dayalı ekonomisi yapma çabaları yetersiz kalmıştır. 2007-2010 küresel ekonomik krizlerinin etkileri tüm bölgede yaşanmıştır ve 2009-2011 avro bölgesi krizleri AB için geçerli ekonomik politikaların geliştirilmesinde pek çok zorluğun varlığını koruduğunu göstermiştir.

1980’lere gelindiğinde AT’nin ekonomik gerilemesini tersine çevirmek için âcilen eyleme geçilmesi ve yabancı rekabete karşı ortak pazar programına hız kazandırılması gerektiği apaçık ortaya çıkmıştır. İlk adım 1985’te sınır kontrollerinin kaldırılmasını sağlayan Schengen Antlaşması’yla atılmıştır. 1986’da 1992’nin sonuna kadar ortak pazarın tamamlanmasının önündeki son engellerin de kaldırılmasını hedefleyen Avrupa Tek Senedi imzalanmıştır. En sonunda döviz kuru istikrarını sağlama çabaları 1999’da avronun oluşturulmasına ve 2002’de 12 ülkede ulusal para biriminin yerini avronun almasına neden olmuştur.

ORTAK PAZARIN TAMAMLANMASI

Bu riskli girişimlerle şekillenen değişimler Avrupa’nın karakterini ve AB politikasının kapasitesini yeniden tanımlamıştır. Fakat insanların, paranın, malların ve hizmetlerin tam anlamıyla serbest dolaşımı henüz gerçekleşmemiştir. İç sınırların ortadan kalkması konusundaki kaygılar ne-

Şubat 1985’te Avrupa Konseyi Avrupa entegrasyonunun gerçek hedeflerinden birisine tekrar odaklanmak gerektiği konusunda fikir birliğine varmıştır: ortak pazarın tamamlanması. Bu projenin merkezinde –Topluluk’un kimliği ve amacı için o kadar önemlidir ki uzun süre ortak pazar ve Topluluk kavramları birbiri yerine kullanılmıştır– ‘dört özgürlük’ ya da dört şeyin serbest dolaşımı bulunmaktadır. Bunlar: ◼◼ İnsanlar: AB üyesi devletlerin yasal vatandaşları hangi üye devlette isterlerse yaşayıp çalışabilirler ve meslekî nitelikleri o ülkede tanınır. ◼◼ Para: Para birimi ve sermâye sınırlara takılmadan serbestçe dolaşabilmelidir ve tüm AB vatandaşları tüm ülkelerde mâlî hizmetlerden yararlanabilmelidir.

280 | 7. Bölüm

şırken her ne olursa olsun ortak pazar AB’de yaşayan herkesin ve AB ile ticaret yapan tüm ortakların hayatında geniş çaplı ve geri dönülmez etkiler yarattı. Yeni refah ve fırsatların oluşturulmasında pek çok yenilikler yarattı. Avrupa’yı yıllardır bölen engellerin çoğunu yıktı. Avrupa çapındaki ekonomik bağların yolunu açarak ulusal farkları ortadan kaldırıp dünya sahnesinde yeni ve güçlü bir aktör olan Avrupa fikrini güçlendirdi.

8 KAYNAKLARIN YÖNETIMI

on bölümde gördüğümüz gibi Avrupa Ekonomik Topluluğu Avrupa pazarını daha açık, etkin, rekabetçi ve kârlı hâle getirmeyi hedefleyen ekonomik entegrasyon uygulamasıdır. Roma Antlaşması Avrupalıların yaşam ve çalışma koşullarının geliştirilmeye ihtiyaç duyduğundan bahsetmektedir ama bu spesifik politikalara temel oluşturmaktan çok genel hedeflerden birisidir. 6 kurucu devlet refah düzeyi, ekonomik ve sosyal yapı olarak birbirine yakın olduğu için başlangıçta nitel konularda pek öncelik yoktu. Ama kısa sürede ortaya çıktı ki kişisel gelir, sosyal hizmetler, eğitim ve diğer tüm alanlarda yaşam kalitesinde farklılıklar oldukça Toplulukta refah ve fırsatlar eşit olarak dağıtılamayacaktır. Topluluk kısa süre sonra Avrupalıların ekonomik fırsatlara ve iş olanaklarına eşit erişimini sağlamaya odaklandı. Böylelikle ortak pazarın önündeki engellerin sâdece standart farklılıklarından, işgücü hareketliliğini engelleyen JOHN McCORMICK | AVRUPA BIRLIĞI’NI ANLAMAK | 281

282 | 8. Bölüm

bariyerlerden ve yatırım fonlarına erişim güçlüklerinden oluşmadığı anlaşılmış oldu. 1973’teki ilk büyümeyle Topluluk içindeki farklar çoğaldı ve 1970’lerdeki uluslararası ekonomik kriz sorunları daha da kötüleştirdi. 1980’lerde ise Topluluk ABD ve Japonya’dan pek çok konuda geride kaldığını gördü. Bu nedenle kaynakların ve fırsatların AET’nin en fazla sıkıntı çeken bölümlerine aktarılmasına önem verildi. Bu çabaların özünde kaynakların yönetimi ve dağılımı çevresinde üç temel politik alan oluşturuldu: ◼◼ Tarım politikası Roma Antlaşması’yla şekillenmişti ve amaç AET’nin çiftçilerine gelir garantisi sağlamaktı. Ortak Tarım Politikası AET üyesi devletlerin kırsal ekonomilerini dönüştürmeye yardımcı oldu ama pahalı ve tartışmalı olduğu için reform çabaları bugün bile devam etmektedir. ◼◼ Uyum politikası ekonomik gelişmeye yatırım yapıp, istihdam yaratarak, işgücünün serbest dolaşımını sağlayarak, yaşam ve çalışma koşullarını iyileştirerek ve işçilerin haklarını koruyarak iş hayatıyla ilgili konularda üye devletlerde ve aralarındaki bölgesel ekonomik farkları ortadan kaldırmayı amaçlamaktadır. ◼◼ Çevre politikası gündeme 1960’ların sonunda ekonomik büyümenin yarattığı hava ve su kirliliklerine tepki gösteren varlıklı Avrupalıların sayısının artmasıyla girmiştir. Standart ve düzenlemelerdeki farklılıkların ortak pazara engel oluşturması nedeniyle 1990’lardan itibaren çevre AB’nin öncelikli politika konularından birisi hâline gelmiştir. Çevre politikaları günümüzde bölgesel entegrasyonun ülkelerin bağımsız yaklaşımlarına göre üstün olduğu alanlardan birisidir.

Kaynakların Yönetimi | 283

Günümüzde Avrupalılar –özellikle Batı Avrupalılar– dünyadaki en varlıklı ve ayrıcalıklı insan grubundadırlar. Daha uzun ve sağlıklı yaşamakla birlikte, işe, eğitime, konuta, gıdaya ve tüketim mallarına dünyanın diğer bölgelerindeki insanlara göre daha iyi erişimleri vardır. Fakat çürümüş endüstriyel alanlar, geri kalmış kırsal alanlar, fakirlik, işsizlik ve sosyal bozukluk görmek için çok uzağa bakmalarına gerek yoktur. AB politikaları bu sorunların çoğuyla başa çıkmaya yardımcı olmuştur ama kaynakların etkin dağılımı –daha dengeli bir dağılım– önemli öncelikler arasında yer almaya devam etmektedir. GELIR DAĞILIMININ DENGELENMESI

Tüm toplumlarda ekonomik ve sosyal seviyeler vardır. Bu AET’nin ilk zamanları için de geçerliydi; 6 kurucu devletin birbirine ekonomik ve sosyal benzerliği çok fazla olmasına rağmen 1970 ve 80’lerdeki genişlemelerle İrlanda, Yunanistan, Portekiz ve İspanya tabloyu etkiledi. Hatta 20042007 AB genişlemesinde kişi başına düşen gayri sâfî millî hâsılası 20.000-30.000 dolar arasında değişen 15 devlete 2.000-5000 dolar arasında kişi başına düşen gayri sâfî millî hâsılası olan 12 devlet katıldı. Farklar bugün de varlığını sürdürmektedir: ◼◼ Ekonomik üretkenlik seviyeleri çok belirgin farklar sergilemektedir. Kişi başına düşen gayri sâfî millî hâsılada AB ortalamasına 100 dersek, 2009’da en yüksek Lüksemburg’da 271 seviyesinde iken aynı dönemde en düşük Litvanya, Letonya, Romanya ve Bulgaristan’da AB ortalamasının yaklaşık yarısıydı (bkz. Şekil 8.1).

316 | 8. Bölüm

endüstriyi düzenleyeceği konusunda her zaman ideolojik anlaşmazlık olacaktır. Çevre yönetimi konusunda uluslararası işbirliğinin kendine has güçlü bir mantığı vardır. Çevre korumada AB’nin olumlu bir güç olduğuna dâir fikir birliği oluşmaktadır ve Avrupa’daki çevre sorunlarının ulusal ya da yerel düzey yerine AB düzeyinde daha iyi ele alındığı kabûl edilmiştir.

9 AB VE DÜNYA

B dış dünyaya kafa karıştırıcı bir imaj yansıtmaktadır. Üye devletler ayrı düşünülmeli ve ayrı ilgilenilmeli mi? Yoksa Avrupa Birliği büyük tek bir blok olarak mı algılanmalı? Ya da en iyi yaklaşım ikisinin arasında bir yerde mi? Cevap ele alınan konuya göre değişmektedir. Dış politika ve güvenlikte AB pek çok ortak konum belirlemiştir fakat üye devletler hâlâ kendi sınırlı çıkarlarına sâhiptir ve AB ABD, Çin ya da Rusya gibi henüz küresel bir aktör olarak düşünülemez. Ticaret konusuna geldiğimizde ise ya da üçüncü şahıslar Avrupa pazarına erişim sağlamak istediklerinde AB bir bütün olarak düşünülebilir. Avro bölgesindeki devletler birlikte çalışıp birlikte hareket etmektedirler. Uzun süredir odak, tutarlılık ve politik liderliğin yokluğuyla diğer ülkelerin yaşadığı kafa karışıklığı eski ABD Dışişleri Bakanı Henry Kissinger’in sorusunda toplanmıştır: ‘Avrupa’yla konuşmak istediğimde kimi arayacağım?’. JOHN McCORMICK | AVRUPA BIRLIĞI’NI ANLAMAK | 317

318 | 9. Bölüm

1999’da Komisyon’daki dört dış ilişkiler portföyü bir tanede toplandığında yeni oluşturulan Yüksek Temsilci makamı dış politika ve güvenlik konularında temasa geçilecek ilk irtibat noktası oldu. Lizbon’la sağlamlaştırılan ve yeni yetkiler verilen makam hem Avrupa Komisyonu’nda hem Bakanlar Konseyi’nde hem de yeni Avrupa diplomasi kuruluşları yönetiminde yer edindi. Fakat AB hâlâ üst düzey toplantılarda Komisyon başkanı tarafından temsil edilmektedir. Lizbon Antlaşması’yla Avrupa Konseyi’nde yeni bir başkanlık makamının oluşturulmasıyla sular iyice bulanmıştır. AB kurumları ve AB üyesi devletlerin liderlerinin AB’nin küresel rolünü yeniden tanımlamak için sergiledikleri tüm çabalar uluslararası konularda muhtemelen daha belirgin etkiler yaratmıştır. Avrupalı liderlerin 1990’larda birinci Körfez savaşı ve Yugoslavya’nın parçalanması, 2003’te ABD önderliğinde Irak’ın işgâlini destekleme konularında fikir birliği sergileyememeleri utanç verici bir tablo ortaya çıkarmıştır. Avro bölgesindeki sorunlar, küreselleşme baskıları, doğu genişlemesinin etkileri, uluslararası güvenliğe dönük yeni tehditlerin ortaya çıkması (terörizm ve iklim değişikliği gibi), 2007-10 küresel ekonomik krizleri, Çin ve Hindistan’ın yükselişiyle ABD’nin değişen küresel rolü gibi uluslararası sistemdeki geniş kapsamlı değişimler politikanın daha fazla ve daha iyi koordine edilmesi ihtiyacının altını çizmiştir. AB tarafından ortak dış politika ve güvenlik politikası oluşturma adımları duraklamış olsa da AB’nin küresel ekonomideki statüsü hakkında şüphe kalmamıştır. Küresel gayri sâfî millî hâsılanın %28’ine, ticaretin %17’sine, ticarî hizmetlerin %25’ine hâkim olan AB dünyanın en zengin pi-

AB ve Dünya | 319

yasasıdır. Küresel ticaret pazarlıklarında en baskın aktör, şirket devir ve birleşiminde dünyanın en büyük piyasası, doğrudan yabancı yatırımın en büyük kaynağı ve hedefidir. Avroyla ilgili son zamanlardaki problemlere rağmen AB’nin küresel ekonomik profili ilerlemeye devam etmektedir. Kendi üyeleri ve diğer devletler AB’nin dünya sahnesinde daha fazlasını başarmasını beklemektedir. Sonuç küresel aktör olarak AB’nin sınırlarını somutlaştırmada yeni ivme kazanması ve uluslararası ilişkilerde Avrupa perspektifinin kendisini yeniden ispatlaması olmuştur. Bunların geleceğe dönük etkilerinin neler olacağı henüz tam olarak anlaşılamamış ya da fark edilememiştir. AVRUPA ORTAK DIŞ POLITIKASINA DOĞRU

Ortak bir Avrupa dış politikası oluşturma girişimlerinde AB liderleri iki farklı yöne sürüklenmektedir. Bir taraftan apaçık ortada olduğu gibi AB üyesi devletler grup olarak çalışmazsa AB beklenen performansı sergileyemeyecektir. Diğer taraftan ulusal çıkarların korunmasında üye devletler bağımsızlıklarını ve egemenliklerini kaybedecekleri korkusu yaşamaktadır. Şartları daha da karmaşıklaştıran ise politik sorumlulukla ilgili var olan yasal ve anayasal konulardır. Avrupalı liderler ABD önderliğini nereye kadar tâkip etmeleri gerektiği ve AB için ne kadar politik bağımsızlık oluşturmaları gerektiği (ya da oluşturabilecekleri) konularında farklı düşüncelere sâhiptirler. Liderler bu konuda bölünmüşken sıradan Avrupalılar kararlarını vermişlerdir: ◼◼ 1999 ve 2009 arasında yapılan anketlerde %75 ortak savunma ve güvenlik politikasını desteklerken

KAYNAKÇA

Ackrill, Robert (2000) The Common Agricultural Policy (Londra: Continuum). Adamski, Janet, Mary Troy Johnson ve Christina M. Schweiss (der.) (2006) Old Europe, New Security: Evolution for a Complex World (Aldershot: Ashgate). Albert, Michel (1993) Capitalism v. Capitalism: How America’s Obsession with Individual Achievement and Short-Term Profit Has Led to the Brink of Collapse (New York: Four Walls Eight Windows). Allen, David (1996) “Competition Policy: Policing the Single Market”, içinde Helen Wallace ve William Wallace (der.), Policy-Making in the European Union, 3. ed. (Oxford: Oxford University Press). Alter, Karen J. (2009) The European Court’s Political Power: Selected Essays (Oxford University Press). Andersen, Svein ve Kjell A. Eliassen (der.) (1995) The European Union: How Democratic Is It? (Londra: Sage). Anderson, Scott (1992) “Western Europe and the Gulf War”, içinde Reinhardt Rummel (der.), Toward Political Union: Planning a Common Foreign and Security Policy in the European Community (Boulder, CO: Westview). Antonenko, Oksana ve Kathryn Pinnick (der.) (2005) Russia and the European Union (Londra: Routledge). Archer, Clive (2000) The European Union: Structure and Process, 3. ed. (New

JOHN McCORMICK | AVRUPA BIRLIĞI’NI ANLAMAK | 353

354 | McCORMICK - AVRUPA BIRLIĞI’NI ANLAMAK

York: Continuum). Armstrong, Harvey (1993) “Community Regional Policy”, içinde Juliet Lodge (der.), The European Community and the Challenge of the Future (Londra: Continuum ve New York: Palgrave Macmillan).

Kaynakça | 355

http://unfccc.int Blair, Alasdair (2010) The European Union Since 1945, 2. ed. (Harlow: Longman).

Armstrong, Kenneth ve Simon Bulmer (1998) The Governance of the Single European Market (Manchester: Manchester University Press).

Bomberg, Elizabeth, John Peterson ve Alexander Stubb (der.) (2008) The European Union: How Does it Work? 2. ed. (Oxford: Oxford University Press).

Asmus, Ronald, Philip P. Everts ve Pierangelo Isernia (2003) “Power, War and Public Opinion: Thoughts on the Nature and Structure of the Trans-Atlantic Divide” (Washington, DC: German Marshall Fund, Eylül).

Booker, Christopher ve Richard North (2005) The Great Deception: Can the European Union Survive? Gözden geçirilmiş edisyon (Londra: Continuum).

Aspinwall, Mark ve Justin Greenwood (1998) “Conceptualising Collective Action in the European Union: An Introduction”, içinde Mark Aspinwall ve Justin Greenwood (der.), Collective Action in the European Union: Interests and the New Politics of Associability (Londra: Routledge).

Bretherton, Charlotte ve John Vogler (2006) The European Union as a Global Actor, 2. ed. (Londra: Routledge).

Bache, Ian ve Matthew Flinders (2004) Multi-Level Governance (Oxford: Oxford University Press).

Bugge, Peter (1995) “The Nation Supreme: The Idea of Europe 1914-1945”, içinde Kevin Wilson ve Jan van der Dussen (der.), The History of the Idea of Europe (Londra: Routledge).

Bache, Ian ve Stephen George (2006) Politics in the European Union, 2. ed. (Oxford: Oxford University Press). Bache, Ian, Stephen George ve Simon Bulmer (der.) (2011) Politics in the European Union, 3. ed. (Oxford: Oxford University Press). Balme, Richard ve Didier Chabanet (2008) European Governance and Democracy: Power and Protest in the EU (Lanham, MD: Rowman ve Littlefield). Barber, Lionel (1998) “Sharing Common Risks: The EU View”, Europe, 374: 8-9. Bardi, Luciano (2002) “Transnational Trends: The Evolution of the European Party System”, içinde Bernard Steunenberg ve Jacques Thomassen (der.), The European Parliament: Moving Toward Democracy in the EU (Lanham, MD: Rowman ve Littlefield).

Brown, L. Neville ve Tom Kennedy (2000) The Court of Justice of the European Communities, 5. ed. (Londra: Sweet & Maxwell).

Burgess, Michael (2000) Federalism and European Union: The Building of Europe, 1950-2000 (Londra: Routledge). Burgess, Michael (2006) Comparative Federalism: Theory and Practice (Londra: Routledge). Carr, William (1987) A History of Germany, 1815-1985, 3. ed. (Londra: Edward Arnold). Chang, Michelle (2008) Monetary Integration in the European Union (Basingstoke: Palgrave Macmillan). Chinn, Menzie ve Jeffery Frankel (2005) “Will the Euro Eventually Surpass the Dollar as the Leading International Reserve Currency?”, Washington DC, National Bureau of Economic Research Working Paper 11510, Temmuz.

Barnes, Ian ve Pamela M. Barnes (1995) The Enlarged European Union (Londra: Longman).

Chryssochoou, Dimitris I. (2000) Democracy in the European Union (Londra: I.B. Tauris).

Baun, Michael ve Dan Marek (der.) (2008) EU Cohesion Policy after Enlargement (Basingstoke: Palgrave Macmillan).

Cini, Michelle (2007) From Integration to Integrity: Administrative Ethics and Reform in the European Commission (Manchester: Manchester University Press).

Beck, Ulrich ve Edgar Grande (2007) Cosmopolitan Europe (Cambridge: Polity Press). Billiet, Stijn (2005) “The EC and WTO Dispute Settlement: The Initiation of Trade Disputes by the EC”, içinde European Foreign Affairs Review, 10(2): 197-214. Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi web sitesi (2007)

Cini, Michelle ve Lee McGowan (2009) Competition Policy in the European Union, 2. ed. (Londra: Palgrave Macmillan). Cini, Michelle ve Nieves Perez-Solorzano Borragan (der.) (2009) European Union Politics, 3. ed. (Oxford: Oxford University Press).

356 | McCORMICK - AVRUPA BIRLIĞI’NI ANLAMAK

Clover, Charles (2005) The End of the Line: How Overfishing is Changing the World and What We Eat (Londra: Ebury Press). Collester, J. Bryan (2000) “How Defense ‘Spilled Over’ into the CFSP: Western European Union (WEU) and the European Security and Defense Identity (ESDI)”, içinde Maria Green Cowles ve Michael Smith (der.), The State of the European Union: Risks, Reform, Resistance and Revival (Oxford: Oxford University Press). Conant, Lisa (2002) Justice Contained: Law and Politics in the European Union (Ithaca, NY: Cornell University Press). Corbett, Richard (2001) “The European Parliament’s Progress, 1994-99”, içinde Juliet Lodge (der..), The 1999 Elections to the European Parliament (Basingstoke ve New York: Palgrave Macmillan).

Kaynakça | 357

Dunkerley, David, Lesley Hodgson, Stanislaw Konopacki, Tony Spybey ve Andrew Thompson (2002) Changing Europe: Identities, Nations and Citizens (Londra: Routledge). Dünya Bankası web sitesi (2011) http://www.worldbank.org/data Dünya Seyahat ve Turizm Konseyi web sitesi (2010) http://www.wttc.org Dünya Ticaret Örgütü web sitesi (2010) http://www.wto.org Dünya Turizm Örgütü web sitesi (2010) http://www.world-tourism.org Dye, Thomas (2002) Understanding Public Policy, 10. ed. (Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall). Dye, Thomas ve Harmon Zeigler (2000) The Irony of Democracy (Fort Worth, TX: Harcourt Brace).

Corbett, Richard, Francis Jacobs ve Michael Shackleton (2005) The European Parliament, 6. ed. (Londra: John Harper).

Edwards, Geoffrey ve David Spence (der.) (2006) The European Commission, 3. ed. (Londra: John Harper).

Corbett, Richard, Francis Jacobs ve Michael Shackleton (2007) The European Parliament, 7. ed. (Londra: John Harper).

Eichengreen, Barry (2007) The European Economy Since 1945: Coordinated Capitalism and Beyond (Princeton: Princeton University Press).

Cornell, Tim ve John Matthews (1982) Atlas of the Roman World (Oxford: Phaidon).

Elgstrom, Ole (der.) (2003) European Council Presidencies: A Comparative Perspective (Londra: Routledge).

Cowles, Maria Green ve Desmond Dinan (der.) (2004) Developments in the European Union 2 (Basingstoke ve New York: Palgrave Macmillan).

Eriksen, Erik Oddvar, John Erik Fossum ve Agustin José Menéndez (der.) (2004), Developing a Constitution for Europe adlı kitaplarının giriş kısmında (Londra: Routledge).

Criddle, Byron (1993) “The French Referendum on the Maastricht Treaty, Eylül 1992”, Parliamentary Affairs 46(2): 228-39. Dahrendorf, Ralf (1988) The Modern Social Conflict (Londra: Weidenfeld & Nicolson). de Grauwe, Paul (2007) The Economics of Monetary Union (Oxford: Oxford University Press). Delanty, Gerard (1995) Inventing Europe: Idea, Identity, Reality (Basingstoke ve New York: Palgrave Macmillan). den Boer, Pim (1995) “Europe to 1914: The Making of an Idea”, içinde Kevin Wilson ve Jan van der Dussen (der.), The History of the Idea of Europe (Londra: Routledge). de Rougemont, Denis (1966) The Idea of Europe (Londra: Macmillan). Dinan, Desmond (2004) Europe Recast: A History of European Union (Boulder, CO: Lynne Rienner ve Basingstoke: Palgrave Macmillan). Dinan, Desmond (2010) Ever Closer Union: An Introduction to European Integration, 4. ed. (Boulder, CO: Lynne Rienner ve Basingstoke: Palgrave Macmillan).

Etzioni, Amitai (der.) (1998) The Essential Communitarian Reader (Lanham, MD: Rowman & Littlefield). Eurobarometer anketleri Europa web sitesinde http://europa. eu.int/comm/ public_opinion/index_en.htm adresinde bulunabilir. European Commission (1973) Report on the Regional Problems of the Enlarged Community (The Thomson Report), COM(73)550 (Brussels: European Commission). European Commission (1985) Completing the Internal Market (The Cockfield Report), COM(85)310 (Brussels: European Commission). European Commission (2001a) European Governance: A White Paper, COM428 (Brussels: European Commission). European Commission (2001b) “Interim Report from the Commission to the Stockholm European Council: Improving and Simplifying the Regulatory Environment”, COM130 Final (Brussels: European Commission). European Commission (2008) European Agencies: The Way Forward (Luxembourg: CEC).

358 | McCORMICK - AVRUPA BIRLIĞI’NI ANLAMAK

Kaynakça | 359

European Commission (farklı yıllarda), Annual Report on Monitoring the Application of Community Law.

pean Union”, içinde Neill Nugent (der.), European Union Enlargement (Basingstoke ve New York: Palgrave Macmillan).

Eurostat (2007) Europe in Figures: Eurostat Yearbook 2006-07 (Brussels: European Commission).

Grant, Wyn (1997) The Common Agricultural Policy (Basingstoke ve New York: Palgrave Macmillan).

Fligstein, Neil (2008) Euroclash: The EU, European Identity, and the Future of Europe (Oxford: Oxford University Press).

Graziano, Paolo ve Maarten P. Vink (der.) (2007) Europeanization: New Research Agendas (Basingstoke: Palgrave Macmillan).

Forsyth, Murray (1981) Unions of States: The Theory and Practice of Confederation (Leicester: Leicester University Press).

Greenwood, Justin (2003) Interest Representation in the European Union (Basingstoke ve New York: Palgrave Macmillan).

Franklin, Mark (1996) “European Elections and the European Voter”, içinde Jeremy Richardson (der.), European Union: Power and Policy-Making (Londra: Routledge).

Haas, Ernst B. (1958) The Uniting of Europe: Political, Social, and Economic Forces, 1950-57 (Stanford, CA: Stanford University Press).

Geddes, Anthony (2008) Immigration and European Integration: Towards Fortress Europe? 2. ed. (Manchester: Manchester University Press). George, Stephen (1996) Politics and Policy in the European Community, 3. ed. (Oxford: Oxford University Press).

Habermas, Jurgen ve Jacques Derrida (2003 [2005]) “February 15, or What Binds Europe Together: Plea for a Common Foreign Policy, Beginning in Core Europe”, Frankfurter Allgemeine Zeitung, 31 Mayıs. İçinde Daniel Levy, Max Pensky ve John Torpey (der.), Old Europe, New Europe, Core Europe (Londra: Verso, 2005).

Geyer, Robert ve Beverly Springer (1998)”EU Social Policy After Maastricht: The Works Council Directive and the British Opt-Out”, içinde Pierre-Henri Laurent ve Marc Maresceau (der.), The State of the European Union, Cilt 4 (Boulder, CO: Lynne Rienner).

Hantrais, Linda (2007) Social Policy in the European Union, 3. ed. (Basingstoke: Palgrave Macmillan).

Giegerich, Bastian ve William Wallace (2004) “Not Such a Soft Power: The External Deployment of European Forces”, Survival 46(2):163-82.

Haseler, Stephen (2004) Super-State: The New Europe and its Challenge to America (Londra: LB. Tauris).

Giersch, Herbert (1985) Eurosclerosis (Kiel: Institut für Weltwirtschaft).

Hay, David (1957) Europe: The Emergence of an Idea (Edinburgh: Edinburgh University Press).

Gilbert, Mark (2003) Surpassing Realism: The Politics of European Integration since 1945 (Lanham, MD: Rowman & Littlefield). Gill, Graeme (2003) The Nature and Development of the Modern State (Basingstoke: Palgrave Macmillan). Gillingham, John (1991; 2002’de yeniden yayınlandı) Coal, Steel, and the Rebirth of Europe, 1945-1955 (Cambridge: Cambridge University Press). Gillingham, John (2003) European Integration, 1950-2003: Superstate or New Market Economy (Cambridge ve New York: Cambridge University Press).

Hartley, T.C. (2007) The Foundations of European Community Law, 6. ed. (Oxford: Oxford University Press).

Hayes-Renshaw, Fiona ve Helen Wallace (2006) The Council of Ministers, 2. ed. (Basingstoke: Palgrave Macmillan). Heater, Derek (1992) The Idea of European Unity (Londra: Continuum ve New York: Palgrave Macmillan). Heater, Derek (2004) Citizenship: The Civic Ideal in World History, Politics and Education, 3. ed. (Manchester: Manchester University Press).

Ginsberg, Roy H. (2001) The European Union in International Politics: Baptism by Fire (Lanham, MD: Rowman & Littlefield).

Heath, Anthony, Iain McLean, Bridget Taylor ve John Curticel (1999) “Between First and Second Order: A Comparison of Voting Behaviour in European and Local Elections in Britain”, European Journal of Political Research, 35(3): 389-414.

Ginsberg, Roy H. (2010) Demystifying the European Union: The Enduring Logic of Regional Integration, 2. ed. (Lanham, MD: Rowman & Littlefield).

Heffernan, Michael (2000) The Meaning of Europe: Geography and Geopolitics (Londra: Edward Arnold).

Grabbe, Heather (2004) “What the New Member States Bring into the Euro-

Heidenreich, Martin ve Gabriele Bischoff (2008) “The Open Method of Coordination: A Way to the Europeanization of Social and Employment Poli-

360 | McCORMICK - AVRUPA BIRLIĞI’NI ANLAMAK

cies?”, Journal of Common Market Studies, 46(3): 497-532. Heisler, Martin O., ve Robert B. Kvavik (1973) “Patterns of European Politics: The European Polity Model”, içinde Martin O. Heisler (der.), Politics in Europe: Structures and Processes in Some Postindustrial Democracies (New York: David McKay).

Kaynakça | 361

(Basingstoke: Palgrave Macmillan). Hutton, Will (2003) The World We’re In (Londra: Abacus). International Institute for Strategic Studies (2007) The Military Balance 2007 (Londra: Routledge).

Henig, Stanley (2002) The Uniting of Europe: From Consolidation to Enlargement (Londra: Routledge).

Jabko, Nicolas ve Craig Parsons (der.) (2005) The State of the European Union, Cilt 7: With US or Against US? European Trends in American Perspective (Oxford ve New York: Oxford University Press).

Hill, Christopher ve Michael Smith (der.) (2005) International Relations and the European Union (Oxford: Oxford University Press).

Jones, Seth G. (2007) The Rise of European Security Cooperation (Cambridge: Cambridge University Press).

Hill, Steven (2010) Europe’s Promise: Why the European Way is the Best Hope in an Insecure Age (Berkeley: University of California Press).

Jordan, Andrew (2005) Environmental Policy in the European Union: Actors, Institutions and Processes (Londra: Earthscan).

Hitchcock, William I. (2004) The Struggle for Europe: The Turbulent History of a Divided Continent (New York: Anchor Books). Hix, Simon (2005) The Political System of the European Union, 2. ed. (Basingstoke ve New York: Palgrave Macmillan).

Jordan, Andrew, Dave Huitma, Harro van Asselt ve Frans Berkhout (der.) (2010) Climate Change Policy in the European Union: Confronting the Dilemmas of Mitigation and Adaptation? (Cambridge: Cambridge University Press).

Hix, Simon ve Bjorn Hoyland (2011) The Political System of the European Union, 3. ed. (Basingstoke: Palgrave Macmillan).

Judge, David ve David Earnshaw (2008) The European Parliament, 2. ed. (Basingstoke: Palgrave Macmillan).

Hix, Simon ve Christopher Lord (1997) Political Parties in the European Union (Basingstoke ve New York: Palgrave Macmillan).

Judt, Tony (2005) Postwar: A History of Europe since 1945 (New York: Penguin).

Hobsbawm, Eric (1991) The Age of Empire 1848-1875 (Londra: Cardinal).

Kagan, Robert (2003) Of Paradise and Power: America and Europe in the New World Order (New York: Alfred A. Knopf).

Hoffman, Stanley (1964) “The European Process at Atlantic Crosspurposes”, Journal of Common Market Studies, 3: 85-101. Hogan, Michael J. (1987) The Marshall Plan: America, Britain, and the Reconstruction of Western Europe, 1947-52 (New York: Cambridge University Press). Hosli, Madeleine O. (2005) The Euro: A Concise Introduction to European Monetary Integration (Boulder, CO: Lynne Rienner). Hourani, Albert (1989) “Conclusions”, içinde William Roger Louis ve Roger Owen (der.), Suez 1956: The Crisis and Its Consequences (Oxford: Clarendon Press). Howarth, David ve Peter Loedel (2005) The European Central Bank: The New European Leviathan? 2. ed. (Basingstoke: Palgrave Macmillan). Howorth, Jolyon (2003) “Foreign and Defence Policy Cooperation”, içinde John Peterson ve Mark A. Pollack (der.), Europe, America, Bush: Transatlantic Relations in the Twenty-First Century (Londra: Routledge). Howorth, Jolyon (2007) Security and Defence Policy in the European Union

Kaltenthaler, Karl (2006) Policy-making in the European Central Bank: The Masters of Europe’s Money (Lanham, MD: Rowman & Littlefield). Keating, Michael ve Liesbet Hooghe (1996) “By-passing the Nation State? Regions and the EU Policy Process”, içinde Jeremy Richardson (der.), European Union: Power and Policy-Making (Londra: Routledge). Keohane, Robert O. ve Stanley Hoffmann (der.) (1991) The New European Community: Decisionmaking and Institutional Change (Boulder, CO: Westview Press). Keukeleire, Stephan ve Jennifer MacNaughtan (2008) The Foreign Policy of the European Union (Basingstoke: Palgrave Macmillan). Knill, Christoph ve Duncan Liefferink (2007) Environmental Politics in the European Union: Policy-making, Implementation and Patterns of Multilevel Governance (Manchester: Manchester University Press). Kopstein, Jeffrey ve Sven Steinmo (der.) (2008) Growing Apart? America and Europe in the Twenty-First Century (New York: Cambridge University Press).

362 | McCORMICK - AVRUPA BIRLIĞI’NI ANLAMAK

Laffan, Brigid ve Johannes Lindner (2010) “The Budget: Who Gets What, When and How?” içinde Helen Wallace, Mark A. Pollack ve Alasdair R. Young (der.), Policy-Making in the European Union, 6. ed. (Oxford: Oxford University Press). Lasok, Dominik vd. (2001) Law and Institutions of the European Communities, 7. ed. (Londra: LexisNexisUK). Lasok, K.P.E. (2007) European Court Practice and Procedure, 3. ed. (Haywards Heath: Tottel). Lavenex, Sandra (2010) “Justice and Home Affairs: Communitarization with Hesitation”, içinde Helen Wallace, Mark A. Pollack ve Alasdair R. Young (der.), Policy-Making in the European Union, 6. ed. (Oxford: Oxford University Press). Layton, Lyndsey (2008) “Chemical Law Has Global Impact”, içinde Washington Post, 12 Haziran. Leonard, Mark (2005) Why Europe will Run the 21st Century (Londra: Fourth Estate). Lequesne, Christian (2004) The Politics of Fisheries in the European Union (Manchester: Manchester University Press). Lewis, David P. (1993) The Road to Europe: History, Institutions and Prospects of European Integration 1945-1993 (New York: Peter Lang). Lijphart, Arend (1971) “Comparative Politics and the Comparative Method”, American Political Science Review, 65(3):682-93. Lindberg, Leon N. (1963) The Political Dynamics of European Economic Integration (Stanford: Stanford University Press). Lindberg, Leon N. ve Stuart A. Scheingold (1970) Europe’s Would-Be Polity: Patterns of Change in the European Community (Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall). Lindberg, Leon N. ve Stuart A. Scheingold (1971) Regional Integration: Theory and Research (Cambridge, MA: Harvard University Press). Lindblom, Charles (1959) “The Science of ‘Muddling Through’”, Public Administration Review, 19(2): 79-88. Lister, Frederick K. (1996) The European Union, the United Nations, and the Revival of Confederal Governance (Westport, CT: Greenwood). Lundestad, Geir (2003) The United States and Western Europe Since 1945: From ‘Empire’ by Invitation to Transatlantic Drift (Oxford: Oxford University Press). Magnette, Paul (2005) What is the European Union? Nature and Prospects

Kaynakça | 363

(Basingstoke: Palgrave Macmillan). Mair, Peter (2001) “The Limited Impact of Europe on National Party Systems”, içinde Simon Hix ve Klaus H. Goetz (der.), Europeanised Politics? European Integration and National Political Systems (Londra: Frank Cass). Majone, Giandomenico (2006) “Federation, Confederation, and Mixed Government: An EU-US Comparison”, içinde Anand Menon ve Martin Schain (der.), Comparative Federalism: The European Union and the United States in Comparative Perspective (Oxford: Oxford University Press). Marx, Gary (1993) “Structural Policy and Multi-level Governance in the EC”, içinde Alan Cafruny ve Glenda Rosenthal (der.), The State of the European Community, Cilt 2 (Boulder, CO: Lynne Rienner). Marsh, David (2008) The Euro: The Politics of the New Global Currency (New Haven, CT: Yale University Press). Matlary, Janne Haaland (1997) Energy Policy in the European Union (Basingstoke ve New York: Palgrave Macmillan). Mazey, Sonia ve Jeremy Richardson (1996) “The Logic of Organisation: Interest Groups”, içinde Jeremy Richardson (der.), European Union: Power and Policy-Making (Londra: Routledge). Mazey, Sonia ve Jeremy Richardson (1997) “The Commission and the Lobby”, içinde Geoffrey Edwards ve David Spence (der.), The European Commission, 2. ed. (Londra: Cartermill). McCormick, John (1995) The Global Environmental Movement, 2. ed. (Londra: John Wiley). McCormick, John (2007) The European Superpower (Basingstoke: Palgrave Macmillan). McCormick, John (2010) Europeanism (Oxford: Oxford University Press). McCormick, John (2011) European Union Politics (Basingstoke: Palgrave Macmillan). McDonald, Frank ve Stephen Dearden (der.) (2005) European Economic Integration, 4. ed. (New York ve Harlow: Prentice Hall Financial Times). McGuire, Steven ve Michael Smith (2008) The European Union and the United States (Basingstoke: Palgrave Macmillan). Menon, Anand, Kalypso Nicolaidis ve Jennifer Welsh (2004) “In Defence of Europe - A Response to Kagan”, Journal of European Affairs, 2(3): 5-14. Menon, Anand ve Martin Schain (der.) (2006) Comparative Federalism: The European Union and the United States in Comparative Perspective (Oxford: Oxford University Press).

364 | McCORMICK - AVRUPA BIRLIĞI’NI ANLAMAK

Meunier, Sophie ve Kathleen R. McNamara (der.) (2007) Making History: European Integration and Institutional Change at Fifty (Oxford: Oxford University Press). Milward, Alan S. (1984) The Reconstruction of Western Europe, 1945-51 (Berkeley: University of California Press). Mitrany, David (1966) A Working Peace System (Chicago, IL: Quadrangle). Mitsilegas, Valsamis, Jörg Monar ve Wyn Rees (2003) The European Union and Internal Security: Guardian of the People? (Basingstoke: Palgrave Macmillan). Mold, Andrew (der.) (2007) EU Development Policy in a Changing World: Challenges for the 21st Century (Amsterdam: Amsterdam University Press).

Kaynakça | 365

Nye, Joseph S. (1971a) Peace in Parts: Integration and Conflict in Regional Organization (Boston, MA: Little, Brown). Nye, Joseph S. (1971b) “Comparing Common Markets: A Revised Neo-functionalist Model”, içinde Leon N. Lindberg ve Stuart A. Scheingold (der.), Regional Integration: Theory and Research (Cambridge, MA: Harvard University Press). Nye, Joseph (2004) Soft Power: The Means to Success in World Politics (New York: Public Affairs). Occhipinti, John D. (2003) The Politics of EU Police Cooperation: Toward a European FBI? (Boulder, CO: Lynne Rienner). OECD web sitesi (2010) http://www.oecd.org

Monar, Jörg (2001) “The Dynamics of Justice and Home Affairs: Laboratories, Driving Factors and Costs”, içinde Journal of Common Market Studies, 39(4): 747-64.

Orbie, Jan (2008) “The European Union’s Role in World Trade: Harnessing Globalisation?”, içinde Jan Orbie (der.), Europe’s Global Role: External Policies of the European Union (Aldershot: Ashgate).

Monnet, Jean (1978) Memoirs (Garden City, NY: Doubleday).

Pagden, Anthony (der.) (2002) The Idea of Europe: From Antiquity to the European Union (Cambridge: Cambridge University Press).

Moravcsik, Andrew (1998) The Choice for Europe (Ithaca, NY: Cornell University Press). Moravcsik, Andrew (2002) “In Defence of the ‘Democratic Deficit’: Reassessing Legitimacy in the European Union”, Journal of Common Market Studies, 40(:4): 603-24. Moravcsik, Andrew (2007) “The European Constitutional Settlement”, içinde Sophie Meunier ve Kathleen R. McNamara (der.), Making History: European Integration and Institutional Change at Fifty (Oxford: Oxford University Press). Morris, Chris (2005) The New Turkey: The Quiet Revolution on the Edge of Europe (Londra: Granta). Müller, Jan-Werner (2007) Constitutional Patriotism (Princeton: Princeton University Press). Neal, Larry (2007) The Economics of Europe and the European Union (Cambridge ve New York: Cambridge University Press). Nugent, Neill (2001) The European Commission (Basingstoke ve New York: Palgrave Macmillan). Nugent, Neill (2006) The Government and Politics of the European Union, 6. ed. (Basingstoke: Palgrave Macmillan). Nugent, Neill (2010) The Government and Politics of the European Union, 7. ed. (Basingstoke: Palgrave Macmillan).

Page, Edward C. (2003) “Europeanization and the Persistence of Administrative Systems”, içinde Jack Hayward ve Anand Menon (der.), Governing Europe (Oxford: Oxford University Press). Palmer, Michael (1968) European Unity: A Survey of European Organizations (Londra: George Allen & Unwin). Pardo, Sharon ve Joel Peters (2009) Uneasy Neighbors: Israel and the European Union (Lanham, MD: Lexington Books). Peters, B. Guy (1992) “Bureaucratic Politics and the Institutions of the European Community”, içinde Alberta Sbragia (der.), Euro-Politics: Institutions and Policy-making in the ‘New’ European Community (Washington, DC: Brookings Institution). Peters, B. Guy (2001) “Agenda-Setting in the European Union”, içinde Jeremy Richardson (der.), European Union: Power and Policy-Making, 2. ed. (New York: Routledge). Peterson, John (2003) “The US and Europe in the Balkans”, içinde John Peterson ve Mark A. Pollack (der.), Europe, America, Bush: Transatlantic Relations in the Twenty-First Century (Londra: Routledge). Peterson, John ve Michael Shackleton (der.) (2006) The Institutions of the European Union, 2. ed. (Oxford: Oxford University Press). Prestowitz, Clyde (2003) Rogue Nation: American Unilateralism and the Failure of Good Intentions (New York: Basic Books).

366 | McCORMICK - AVRUPA BIRLIĞI’NI ANLAMAK

Puchala, Donald J. (1975) “Domestic Politics and Regional Harmonization in the European Communities”, World Politics, 27(4): 496-520. Pye, Lucien (1966) Aspects of Political Development (Boston, MA: Little, Brown). Reid, T. R. (2004) The United States of Europe: The New Superpower and the End of American Supremacy (New York: Penguin). Reiff, K. ve H. Schmitt (1980) “Nine Second-Order National Elections: A Conceptual Framework for the Analysis of European Election Results”, European Journal of Political Research, 8(1): 3-44.

Kaynakça | 367

and Research (Cambridge, MA: Harvard University Press). Scruton, Roger (1996) A Dictionary of Political Thought, 2. ed. (Londra: Macmillan). Smith, Andy (der.) (2004) Politics and the European Commission: Actors, Interdependence, Legitimacy (Londra: Routledge). Smith, Graham (1999) The Post-Soviet States: Mapping the Politics of Transition (Londra: Edward Arnold). Smith, Karen E. (2008) European Union Foreign Policy in a Changing World, 2. ed. (Cambridge: Polity).

Richardson, Jeremy (der.) (2006) European Union: Power and Policy-Making, 3. ed. (Londra ve New York: Routledge).

Smith, Michael (2006) ‘The Commission and External Relations’, içinde David Spence (der.), The European Commission, 3. ed. (Londra: John Harper).

Rieger, Elmar (2005) “Agricultural Policy: Constrained Reforms”, içinde Helen Wallace, William Wallace ve Mark A. Pollack (der.), Policy-Making in the European Union, 5. ed. (Oxford: Oxford University Press).

Snyder, Francis (2003) “The Unfinished Constitution of the European Union: Principles, Processes and Culture”, içinde J.H.H. Weiler ve Marlene Wind (der.), European Constitutionalism Beyond the State (Cambridge: Cambridge University Press).

Rifkin, Jeremy (2004) The European Dream: Flow Europe’s Vision of the Future is Quietly Eclipsing the American Dream (New York: Tarcher/Penguin). Rittberger, Berthold (2005) Building Europe’s Parliament: Democratic Representation Beyond the Nation-State (Oxford: Oxford University Press).

Spence, David (der.) (2006) The European Commission, 3. ed. (Londra: John Harper).

Rosamond, Ben (2000) Theories of European Integration (Basingstoke ve New York: Palgrave Macmillan).

Spinelli, Altiero (1972) “The Growth of the European Movement Since the Second World War”, içinde Michael Hodges (der.), Europe Integration: Selected Readings (Harmondsworth: Penguin).

Ross, George (1995) Jacques Delors and European Integration (New York: Oxford University Press).

Springer, Beverly (1992) The Social Dimension of 1992: Europe Faces a New EC (Westport, CT: Praeger).

Rumford, Chris (der.) (2007) Cosmopolitanism and Europe (Liverpool: Liverpool University Press).

Stirk, Peter M. R. ve David Weigall (der.) (1999) The Origins and Development of European Integration: A Reader and Commentary (Londra ve New York: Pinter).

Salmon, Trevor ve Sir William Nicoll (der.) (1997) Building European Union: A Documentary History and Analysis (Manchester: Manchester University Press).

Strange, Susan (1996) The Retreat of the State: The Diffusion of Power in the World Economy (Cambridge: Cambridge University Press).

Sapir, André, vd. (2004) An Agenda for a Growing Europe: Making the EU Economic System Deliver (Oxford: Oxford University Press).

Sweet, Alec Stone (2004) The Judicial Construction of Europe (New York: Oxford University Press).

Sbragia, Alberta (1992) “Thinking about the European Future: The Uses of Comparison”, içinde Alberta Sbragia (der.), Euro-Politics: Institutions and Policymaking in the ‘New’ European Community (Washington DC: Brookings Institution).

Taggart, Paul ve Aleks Szczerbiak (2004) “Supporting the Union? Euroscepticism and the Politics of European Integration”, içinde Maria Green Cowles ve Desmond Dinan (der.), Developments in the European Union 2 (Basingstoke: Palgrave Macmillan).

Schlesinger, Philip ve Francois Foret (2006) “Political Roof and Sacred Canopy?”, European Journal of Social Theory, 9(1): 59-81.

Thatcher, Margaret (1993) The Downing Street Years (New York: HarperCollins).

Schmitter, Philippe C. (1971) “A Revised Theory of Regional Integration”, içinde Leon N. Lindberg ve Stuart A. Scheingold, Regional Integration: Theory

Tsoukalis, Loukas (1997) The New European Economy Revisited: The Politics and Economics of Integration, 3. ed. (Oxford: Oxford University Press).

368 | McCORMICK - AVRUPA BIRLIĞI’NI ANLAMAK

Unwin, Tim (1998) “Ideas of Europe”, içinde Tim Unwin (der.), A European Geography (Harlow: Longman). Urwin, Derek (1995) The Community of Europe, 2. ed. (Londra: Longman). van Creveld, Martin (1999) The Rise and Decline of the State (Cambridge: Cambridge University Press). van Eekelen, Willem (1990) “WEU and the Gulf Crisis’” Survival, 32(6): 519-32. Vincent, Andrew (1987) Theories of the State (Oxford: Blackwell). von Hippel, Karin (der.) (2005) Europe Confronts Terrorism (Basingstoke: Palgrave Macmillan). Walkenhorst, Heiko (2008) “Explaining Change in EU Education Policy”, Journal of European Public Policy, 15(4): 567-87. Wallace, Anthony (2004) “Completing the Single Market: The Lisbon Strategy”, içinde Maria Green Cowles ve Desmond Dinan (der.), Developments in the European Union 2 (Basingstoke: Palgrave Macmillan). Wallace, Helen, Mark A. Pollack ve Alasdair R. Young (der.) (2010) Policy- Making in the European Union, 6. ed. (Oxford: Oxford University Press). Wallace, William (1990) The Transformation of Western Europe (Londra: Royal Institute of International Affairs). Waltz, Kenneth N. (2008) Realism and International Politics (Abingdon: Routledge). Warleigh, Alex (2001) Understanding European Union Institutions (Londra: Routledge). Watts, Ronald J. (2008) Comparing Federal Systems, 3. ed. (Montreal: Institute of Intergovernmental Relations). Weigall, David ve Peter Stirk (der.) (1992) The Origins and Development of the European Community (Londra: Pinter). Werts, Jan (2008) The European Council (Londra: John Harper). Westlake, Martin ve David Galloway (2004) The Council of the European Union, 3. ed. (Londra: John Harper). Wexler, Immanuel (1983) The Marshall Plan Revisited: The European Recovery Program in Economic Perspective (Westport, CT: Greenwood). Whitaker, Richard (2010) The European Parliament’s Committees (Londra: Routledge). Wiener, Antje ve Thomas Diez (der.) (2009) European Integration Theory, 2. ed. (Oxford: Oxford University Press).

Kaynakça | 369

Williams, Shirley (1991) “Sovereignty and Accountability in the European Community”, içinde Robert O. Keohane ve Stanley Hoffmann (der.), The New European Community: Decisionmaking and Institutional Change (Boulder, CO: Westview Press). Wilson, Dominic ve Roopa Purushothaman (2003) “Dreaming With BRICs: The Path to 2050”, Global Economics Paper No. 99, Goldman Sachs, 1 Ekim. Wurzel, Rudiger ve James Connelly (der.) (2010) The European Union as a Leader in International Climate Change Politics (Abingdon: Routledge). Young, Alasdair R. (2010) “The European Policy Process in Comparative Perspective”, içinde Helen Wallace, Mark A. Pollack ve Alasdair R. Young (der.), Policy-Making in the European Union, 6. ed. (Oxford: Oxford University Press). Zurcher, Arnold J. (1958) The Struggle to Unite Europe, 1940-58 (New York: New York University Press).

DIZIN

268, 270, 274-277, 282-285, 289, 291, 298, 303, 312, 317Âcil Müdahale Gücü (AMG) 328 343, 348-350 Adenauer, Konrad 69 Amerika Birleşik Devletleri Anayasası Adonnino, Pietro 187 47, 141 Adonnino Raporu 188 Amoco 262 Aer Lingus 263 Amsterdam Antlaşması 122, 136-139, Aerospatiale Marta 256 148, 183, 199, 228, 236, 249, Afganistan 129, 323, 332, 338, 348 303, 305, 323, 328, 342 Afrika 40, 62-65, 69, 106, 251, 289, anayasal vatanseverlik 85, 90 341, 344-347 Andersen, Svein 186 Afrika Birliği 40 Anderson, Scott 322 airBaltic 258 Antonenko, Oksana 343 Airbus 256 Arap Ekonomik Birlik Konseyi 40 Air France 257 Araplar 63, 190 Akdeniz 63, 71, 74, 93, 111, 126, 183, Arap Ligi 40 335, 343 Arap Mağrip Birliği 40 AKP Ülkeleri 344-348 Archer, Clive 182 Albert, Michel 87 Arianespace 261 Alitalia 257 Armstrong, Harvey 296, 354 Allen, David 263 Armstrong, Kenneth 257, 354 Allianz 260 Arnavutluk 77, 125, 328, 341 Almanya 36, 46, 49-52, 64-72, 77, 95, Ashton, Catherine 325 99-103, 109, 111, 115, 118, 126, Asmus, Ronald 324 130, 145, 154, 158, 179-182, Aspinwall, Mark 205 190, 192, 195, 197, 203, 212, Assicurazioni Generali 260 232, 238, 254, 261-263, 271, Asya 60-65, 72-78, 344 276, 285, 288-290, 293, 298, Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği 40 308, 310, 321, 324, 329, 340 Atlantic Richfield 262 Amerika Birleşik Devletleri (ABD) 24, Atlantik İttifakı 101, 130, 324 40, 46-52, 68, 72, 82, 84, 87, Avrasya 75 90, 96-101, 107, 109, 111-113, avro bölgesi 30, 133, 166, 169, 179, 128, 131, 137, 140, 148, 212, 215, 223, 267-269, 272-279, 222, 244, 251, 255-262, 266297, 317

JOHN McCORMICK | AVRUPA BIRLIĞI’NI ANLAMAK | 371

372 | McCORMICK - AVRUPA BIRLIĞI’NI ANLAMAK

avro bölgesi krizi 21, 39, 247 avrokrat 250 avrosistem 268 avroşüphecilik 176 Avrupa Adâlet Divanı (AAD) 31, 38, 47, 53, 114, 123, 136, 138, 149-151, 156, 163-170, 175, 177, 184, 206, 221, 226-231, 250, 268, 276, 307 Avrupa Adlî İşbirliğini Geliştirme Ajansı (Eurojust) 166 Avrupa Anayasa Konvansiyonu 140 Avrupa Anayasası 69, 89, 98, 133, 137 Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu (Euratom) 105, 107, 136 Avrupa Birleşik Devletleri 15, 49, 56, 68, 70, 102 Avrupa Birliği Anayasası 136, 141, 199, 326 Avrupa Birliği Antlaşması. Bkz Maastricth Antlaşması Avrupa Birliği Kamu Personeli Mahkemesi 167 Avrupa Birliği Temel Haklar Ajansı (FRA) 166 Avrupa Birliği Temel Haklar Şartı 123 Avrupa Bölgesel Kalkınma Fonu (ABKF) 286, 288, 297 Avrupacılık 21, 60, 82 Avrupa Cinsiyet Eşitliği Enstitüsü 166 Avrupa Çevre Ajansı (AÇA) 166, 310, 204 Avrupa Demiryolu Ajansı 166 Avrupa Dış Eylem Servisi (ADES) 129, 151, 325 Avrupa Dış Sınırlarda Operasyonel İş Birliği Yönetimi Ajansı (Frontex) 166 Avrupa Eczacılık Ajansı 166 Avrupa Ekonomik Alanı (AEA) 12, 121 Avrupa Ekonomik Topluluğu 37, 55, 64, 71, 78, 97, 105, 136, 238, 281 Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) 55, 105-112, 116, 137, 187, 199,

238, 245, 282, 297, 301, 306, 320, 349 Avrupa Finansal Denetim Sistemi 169 Avrupa Gelişim Fonu 345, 347 Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi 166 Avrupa Girişim Kurumu 205 Avrupa Günü 103, 188 Avrupa Güvenlik Stratejisi 330 Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikası (AGSP) 328 Avrupa Hastalıkları Önleme ve Kontrol Merkezi (ECDC) 166 Avrupa Havacılık Güvenliği Ajansı 166 Avrupa Hava Savunma ve Uzay (AHSU) şirketi 256 Avrupa İklim Değişikliği Programı 313 Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) 123 Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) 123, 129 Avrupa İstihdam Stratejisi 297 Avrupa İşçi Sendikaları Konfederasyonu (ETUC) 203 Avrupa İşyerinde Güvenlik ve Sağlık Ajansı 166 Avrupa kamu denetçisi 184, 193, 206, 230 Avrupa kamuoyu 77, 129, 329 Avrupa Kırsal Gelişim Tarım Fonu 287 Avrupa Kimyasallar Ajansı (ECHA) 166 Avrupa Komisyonu 31, 39, 48, 53, 56, 80, 105, 113, 116, 128, 135-138, 142, 145-159, 162-170, 175, 177, 180, 183-189, 202-206, 214, 218, 221, 226-231, 234-240, 247-250, 255, 258, 260, 263265, 270, 276, 297, 299-302, 305, 307, 313, 318, 323-326, 332, 335, 339 Avrupa Komşuluk Politikası 343 Avrupa Konseyi 31, 33, 38, 53, 76, 95, 101, 106, 113, 117, 121-123, 126130, 136, 138, 142-149, 152-161, 168, 170, 175, 182, 187, 189, 210, 221, 225, 231, 238, 247,

Dizin | 373

266, 268, 271, 305, 318, 321, 325, 330, 339 Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu (AKÇT) 37, 71, 95, 104, 136, 216, 297 Avrupa kültürü 59, 72, 88 Avrupa Mahsûl Koruma Birliği 204 Avrupa marşı 67, 188 Avrupa Menkûl Kıymetler ve Borsalar Kurulu 169 Avrupa Merkez Bankası (AMB) 48, 137, 166, 169, 177, 268, 272, 276-278 Avrupa Meslekî Eğitim Geliştirme Merkezi (CEDEFOP) 166 Avrupa’nın sınırları 77, 234 Avrupa Para Birimi (APB) 112, 270 Avrupa Para Sistemi (APS) 112 Avrupa Parlamentosu 39, 48, 105, 111, 114, 119, 122, 127, 129, 135, 138, 143, 146-149, 152, 156-159, 170, 175, 177, 182-184, 187, 192-197, 206, 221, 227, 230, 231, 268, 307-310 Avrupa Polis Teşkilâtı (Europol) 119, 137, 166, 251 Avrupa Posta ve Telekomünikasyon Yönetimleri Konfederasyonu 250 Avrupa Profesyonel Çalışanlar ve Menajerlik Konseyi (EUROCADRES) 203 Avrupa Sanayicileri Yuvarlak Masası 203 Avrupa Sanayi ve İşveren Konfederasyonları Birliği (UNICE) 203 Avrupa Savunma Topluluğu (ASaT) 100, 222 Avrupa Sayıştayı 166 Avrupa Serbest Ticaret Birliği (ASTB) 108, 121 Avrupa Sistematik Risk Kurulu 169 Avrupa Sivil Havacılık Konferansı 258 Avrupa Siyasal Topluluğu (ASiT) 100, 117

Avrupa Siyaset Çalışmaları Merkezi 205 Avrupa Siyaset Merkezi 205 Avrupa Siyasî İşbirliği (ASİ) 320 Avrupa Sosyal Fonu (ASF) 107, 116, 242, 286, 288 Avrupa Sosyal Kalkınma Fonu (ASKF) 116 Avrupa Standardizasyon Komitesi 250 Avrupa Tek Senedi (ATS) 97, 106, 112118, 121, 136-139, 143, 161, 170, 188, 199, 225, 228, 236, 246, 248, 250, 297, 301, 308, 321 Avrupa Ticaret ve Sanayi Odaları Birliği (EUROCHAMBERS) 203 Avrupa Topluluğu (AT) 17, 25, 60, 77, 111-118, 121, 129, 182, 187, 238, 246, 298, 302, 322, 345, 349 Avrupa Uzay Ajansı (AUA) 260 Avrupa ve havacılık endüstrisi 256 Avrupa Yatırım Bankası (AYB) 107, 137, 166, 342 Avustralya 46, 257 Avusturya 52, 64, 70, 88, 97, 104, 108, 111, 121, 152, 154, 158, 190, 196, 199, 238, 285, 324 AXA 260 Azak Denizi 62, 74 Azerbaycan 76, 79, 125, 348

B Bache, Ian 36, 45 BAE Systems 256 Bakanlar Konseyi 31, 53, 96, 104-106, 114, 119, 123, 129, 135, 138, 142, 146, 149, 151-161, 170, 175, 177, 184, 202, 210, 218, 221, 226228, 231, 302, 307, 318, 321, 325, 335 Balkanlar 76, 222, 255, 322, 338, 348 Balme, Richard 202 Baltık Denizi 74, 255 Banco Santander 260

374 | McCORMICK - AVRUPA BIRLIĞI’NI ANLAMAK

Barber, Lionel 329 Bardi, Lıciano 192 Barnes, Ian 188 Barnes, Pamela 188 Barroso, José Manuel 142, 148, 306 Barselona Süreci 343 Batı Almanya 97-103, 131, 142, 232, 249, 337 Batı Avrupa 76-79, 96, 102, 107, 111, 115, 121, 131, 204, 212, 256, 289, 300, 336, 348 Batı Avrupa Birliği (BAB) 100 Beck, Ulrich 85 Belarus 74, 125, 344 Belçika 61-66, 69, 88, 142, 144, 152, 154, 158, 160, 187, 195, 212, 232, 238, 261, 272, 302, 310, 322, 324, 326, 344 Benelüks ülkeleri 64, 97-100, 103-105, 115, 249, 255 benimseme 223, 226 Berlaymont Binası 145 Berlin Duvarı 115 Berlusconi, Silvio 79, 145 Beyaz Kitap 150, 185, 218, 248 bilgi açığı 177 Billiet, Stijn 336 Birinci Dünya Savaşı 98, 177 Birleşme Antlaşması 106 Birleşmiş Milletler 28, 32, 55, 151, 211, 308, 313 Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi 101 Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Konvansiyonu 313 Bizans İmparatorluğu 78 Blair, Tony 144, 201, 221, 303, 326, 328 BMW 260 BNP Paribas 260 Boeing 256, 264 Bologna süreci 189 Booker, Christopher 176 Bosna-Hersek 53, 78, 125, 322, 327, 332

boş sandalye krizi 106, 222, 238 Bölgeler Komitesi 119, 166, 169, 202, 299 BP 260, 262 BP Amoco 262 Bretton Woods Sistemi 99, 112, 132, 337 BRIC ülkeleri 338 Briand 70 Briand, Aristide 69 Britanya 67 Britanya / Birleşik Krallık 26, 49, 61, 69, 71, 73, 82, 84, 88, 93, 96, 99-104, 108, 113-119, 126, 128, 130, 142, 152, 154, 159, 176, 180, 192, 195, 198-201, 203, 212, 232, 235, 238, 249, 254258, 261, 271, 279, 285, 288, 293, 297, 302, 308, 320, 324, 329, 331, 340, 344 British Airways 203, 258 Budizm 89 Bugge, Peter 69 Bulgaristan 127, 152, 154, 158, 179, 232, 283, 285 Bulmer 257, 354 Burgess, Michael 45, 56 Burma 322 Bush, George W. 128, 337, 340 Business Europe 203 Buttiglione, Rocco 162

C-Ç Carnival 262 Carr, William 52 CASA 256 Chabanet, Didier 202 Charlemagne (Şarlman) 64, 66 Chinn, Menzie 333 Chirac, Jacques 221, 328 Chrysler 262 Chryssochoou, Dimitris I. 186 Churchill, Winston 99, 101, 102 Cini, Michelle 263

Dizin | 375

Clover, Charles 294 Derrida, Jacques 83, 84 Lord Cockfield 248 Deutsche Telekom 262 Cockfield Raporu 250, 258 devlet sistemi 26, 35, 65, 85, 92, 177, Collester, J. Bryan 328 212 Comenius programı 189 Dış İşleri Konseyi 153, 155, 325 Conant, Lisa 168 dış işleri ve güvenlik politikaları 129, Connelly, James 313 343 Corbett, Richard 192, 197 Dinan, Desmond 121, 238, 290 Cornell, Tim 63 Doğu Almanya 111, 115, 285 Coudenhove-Kalergi, Kont Richard 69 Doğu Asya 69 Criddle, Byron 119 Doğu Asya Ulusları Birliği 40 Doğu Avrupa 60, 71, 74, 76, 79, 84, Çek Cumhuriyeti 76, 126, 154, 158, 97, 104, 121, 126, 130, 141, 179, 160, 199, 260, 287, 342 183, 235, 255, 265, 273, 279, çevre politikaları 22, 204, 216, 220, 285, 289, 293, 305, 311, 314, 282, 307, 311, 314 324, 329, 335, 337, 341, 349 Çin 69, 72, 222, 257, 262, 267, 291, Don Nehri 62 313, 317, 332, 338, 347, 349 Dornier 256 çok-katmanlı yönetişim (ÇKY) 45 Douglas, McDonnell 256, 264 çok-kültürlülük 85, 90 Döviz Kuru Mekanizması (DKM) 112, çok-taraflılık 90 113, 268, 270, 271 Dunkerley, David 89 Dunlop 260 D Dutch KLM 258 Dahrendorf, Ralf 303 Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) 28, 151, Dâimî Temsilciler Komitesi (Coreper) 211, 291, 334-336, 348 154-157, 228 Dünya Turizm Örgütü 254 DaimlerChrysler 256 Dye, Thomas 225, 227 Danimarka 82, 97, 104, 108, 118, 126, 152, 154, 158, 176, 179, 181, 183, E 190, 199, 200, 254, 272, 279, 285, 293, 298, 305, 324 Earnshaw, David 160, 161, 197 Da Vinci programı 189 EasyJet 258 Dayanışma Fonu 287 EDF 261 Dayton Görüşmeleri/Antlaşması 117, Edwards, Geoffrey 149 323 egemenlik 30, 42, 44, 210, 211, 216, de Gaulle, Charles 109, 238, 320, 337 267, 319 Delanty, Gerard 63, 65, 78 eğitim politikası 189 Delors, Jacques 56, 113, 142, 148, 248, ekonomik kriz 273, 277 270, 302 Ekonomik ve Parasal Birlik (EPB) 112, Delta 261 113 demokrasi açığı / demokratik açık 173, Ekonomik ve Sosyal Uyum 297 178, 182, 185, 205 Ekonomi ve Mâliye Bakanları Konseyi den Boer, Pim 63 (ECOFIN) 153 de Rougemont, Dennis 67 Elf Aquitaine 263

376 | McCORMICK - AVRUPA BIRLIĞI’NI ANLAMAK

E.ON 261 Erasmus programı 189 Eriksen, Erik 139 Ermenistan 76, 79, 125, 348 Estonya 74, 126, 127, 152, 154, 158, 199, 273, 342 Etzioni, Amitai 86 Eurelectric 204 Eurotunnel 254 Eyskens, Mark 322

GDF Suez 261 Genel İşler Konseyi (GİK) 153 Genel Mahkeme 38, 167, 206 General Electric 264 genişleme 38, 49, 63, 65, 77, 79, 97, 109-111, 120-127, 130, 133, 137, 141, 147, 176, 180, 228, 236, 238, 265, 271, 283, 292, 297, 301, 314, 318, 342, 344 George, Stephen 36, 116 Geyer, Robert 301, 303 Giegerich, Bastian 331 F Giersch, Herbert 126 federalizm 32, 35, 45, 48-51, 54, 192, Gill, Graeme 26 214 Gillingham 96, 105, 265 Fiat 203, 260, 262 Ginsberg 321 finansal kriz 245 GlaxoSmithKline 261 Finlandiya 97, 104, 121, 154, 158, 190, Gordon Brown 201 196, 199, 232, 235, 305, 307, Gore, Al 264 310, 324 Grabbe, Heather 266 Fligstein, Neil 80, 83 Grande, Edgar 85 Flinders, Matthew 45 Grant, Wyn 292 Fontainebleau 117, 187 Graziano, Paolo 234 Foret, Francois 89 Greenpeace 204 Forsyth, Murray 55 Greenwood, Justin 203, 205 Fouchet Plânı 117 Grundtvig (yetişkin eğitimi) 189 François-Xavier Ortoli 142 gümrük birliği 69, 77, 96, 104, 106, 111, Frankel, Jeffery 333 132, 245 Franklin, Mark 186 Gümrük Târifeleri ve Ticaret Genel Fransa 63-69, 72, 73, 88, 95-103, 106Anlaşması (GATT) 106, 335 109, 111, 115, 118, 127-131, 139, gümrük vergisi 106, 238, 344 142, 154, 158, 166, 180, 183, gündem belirleme 223-226 190, 195, 197, 199, 201, 203, Güney Afrika 49, 322, 346 212, 232, 238, 249, 253, 261, Güney Amerika 69 265, 276, 285, 288, 290, 293, Güney Avrupa 301 298, 302, 307, 310, 321, 324, Güneydoğu Asya 69, 298 328-332, 340, 344 Güney Kore 267 Friends of the Earth 204 Gürcistan 76, 79, 125 Füzyon Antlaşması. Bkz Birleşme Antlaşması

G Galileo Sistemi 256 Galler 71 Gaston Thorn 142

Haas, Ernst B. 34, 38 Habermas, Jürgen 83, 84 Hallstein, Walter 142 Haseler, Stephen 338

Dizin | 377

Havker 256 Hay, David 64 Hayes-Renshaw, Fiona 155, 157 Heater, Derek 65, 67, 191 Heath, Anthony 198 Heidenreich, Martin 227 Heisler, Martin 48 Herriot, Edouard 69 Hıristiyan / Hıristiyanlık 63-67, 77, 89, 142 Hırvatistan 78, 97, 125, 127, 323, 341 hibe 263, 297 Hindistan 46, 49, 257, 313, 318, 333, 338, 347, 349 Hinduizm 89 Hitler, Adolf 32, 62, 70 Hix, Simon 43, 198 Hobsbawm, Eric 78 Hoffman 41 Hogan, Michael J. 96 Hollanda 36, 63-66, 83, 98, 126, 128, 142, 152, 154, 158, 190, 197, 199, 201, 238, 266, 276, 285, 289, 324, 329 Honeywell 264 Hosli, Madeleine O. 276 Hourani, Albert 101 Howarth, David 268 Howorth, Jolyon 327 HSBC 260 Hugo, Victor 68 hukuk sözcüleri 165 Hutton 86 Hükûmetlerarası Örgütler (HAÖ) 28, 36, 38 Hüseyin, Saddam 323

İkinci Dünya Savaşı 33, 60, 62, 70, 92, 95, 98, 131, 212, 259, 289, 290, 336, 348 İklim Değişikliği Çerçeve Programı 313 iklim değişikliği politika 312 İlk Derece Mahkemesi 38, 114, 167, 230 iltica 115, 119, 253 İngiltere 71, 328 İran 27, 62, 324, 338 İrlanda 71, 88, 93, 97, 104, 108, 113-116, 123, 130, 152, 154, 158, 169, 179, 183, 195, 197, 199, 235, 249, 255, 268, 271, 277, 283, 285, 289, 297-300, 310, 321324, 329 İskoçya 71, 81, 212, 285 İslâm / Müslümanlar 53, 64, 77-79, 89, 251, 323, 327 İspanya 26, 49, 61, 63, 73, 82, 97, 104, 108-110, 113, 128, 130, 142, 152, 154, 158, 166, 169, 179, 190, 195, 199, 232, 238, 253, 255, 262, 268, 277, 283, 285, 287, 289, 298, 301, 305, 311, 322, 324, 329 İsrail 79, 100, 112, 337-339, 343 İstanbul Boğazı 74 istihdam politikası 215, 303, 305 İsveç 97, 104, 108, 121, 126, 154, 158, 181, 190, 199-201, 238, 254, 272, 279, 289, 293, 298, 305, 324 İsviçre 52, 64, 79, 108, 115, 121, 125, 249, 260, 341 işlevselci 33-35, 237 İtalya 68, 71, 82, 88, 97, 100, 103, 105, I-İ 113, 142, 148, 152, 154, 158, Iberia 258 166, 195, 231, 238, 254, 271, ING 260 276, 285-289, 297, 298, 310, Irak 27, 82, 129, 131, 133, 143, 148, 223, 324, 329, 340 318, 321, 323, 329, 332, 338, İzlanda 79, 97, 115, 121, 125, 127, 249, 349 294, 341

378 | McCORMICK - AVRUPA BIRLIĞI’NI ANLAMAK

Kopstein, Jeffrey 339 Kore Savaşı 107 Kosova 78, 125, 212, 323, 332 kozmopolitanizm 85, 90 Körfez İşbirliği Konseyi 40 Körfez Savaşı 321 Kuzey Amerika 60 Kuzey Amerika Serbest Ticaret Antlaşması (NAFTA) 40 Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) 28, 32, 74-78, 99, 107, K 111, 323, 327-332 Kuzey Avrupa 305 Kafkas Dağları 74, 76 Kuzey Buz Denizi 74 Kafkasya 79 Kuzey Kore 324, 338 Kagan, Robert 90 Küba 107, 336, 346 kamu denetçisi 206 kamuoyu 22, 80, 82, 107, 125, 128, 176 kültürel politika 88 küresel ekonomik kriz 122, 131, 133, kamu politikası 43, 234, 252 148, 169, 179, 247, 265, 315, Kanada 27, 40, 46, 69, 251, 257 318, 339 kapitalizm 30, 86, 90, 339, 341 Karadağ 78, 97, 125, 127, 212, 327, 341 küreselleşme 24, 27, 234, 260, 287, 318, 348 Karadeniz 74, 255 Kvavik 48 Karayipler 344 Kyoto Protokolü 313 Karayip Topluluğu 40 karşılaştırmalı siyaset 21, 25, 43, 239 Katalonya 81 L katma değer vergisi (KDV) 238, 241, Laffan, Brigid 241 248 laiklik / sekülarizm 84, 90 Katoliklik / Katolikler 65, 78, 89 Lasok, Dominik 150, 165 Keating, Michael 81 Lâtin Amerika 40, 344, 348 Keohane, Robert O. 48 Lavenex, Sandra 253 Kıbrıs 77, 93, 111, 126, 152, 154, 158, Layton, Lyndsey 312 200, 273 Leonard, Mark 338, 343 Kırsal Kalkınmaya Yönelik Özel Katılım Lequesne, Christian 294 Programı (SAPARD) 293 Letonya 74, 126, 152, 154, 158, 179, Kimyasal Endüstri Konseyi (Cefic) 204 190, 199, 283, 310, 342 Kimyasalların Kaydı, Değerlendirilmesi, Lewis, David P. 293 İzni ve Kısıtlanması Kanunu Lijphart, Arend 43 (REACH) 312 Lindberg, Leon N. 34, 235 Kissinger, Henry 317, 325, 335 Lindblom, Charles 224, 236 Komiserler Heyeti 147 Lister, Frederick K. 50, 55 komitoloji 149 Litvanya 74, 126-128, 152, 154, 158, komüniteryanizm 86, 90 166, 199, 200, 283, 285, 342 konfederalizm 45, 50-52, 55 Lizbon Antlaşması 21, 22, 98, 118, 123, Kopenhag Kriterleri 77, 121

Japonya 69, 113, 137, 212, 257-262, 267, 274, 282, 313, 335, 341, 348 Jeleva, Rumiana 162 Jones, Seth G. 331 Jordan, Andrew 313 Judge, David 160, 197 Justus Lipsius Binası 142, 152

Dizin | 379

126, 129, 133, 136-139, 141-143, 155, 161, 191, 199, 201, 206, 221, 236, 251, 266, 318, 325 Lockheed Martin 256 Loedel, Peter 268 Lomé Konvansiyonu 345 Lufthansa 257 Lüksemburg 64, 66, 69, 113, 142, 148, 152, 154, 158, 160, 163, 166, 171, 177, 196, 199, 238, 249, 261, 270, 283, 298, 321

M Maastricht Antlaşması 88, 118, 124, 130, 136-139, 143, 161, 168, 173, 179, 183, 191, 199, 206, 208, 214, 219, 228, 232, 236, 253, 271, 299, 303, 322, 327 Macaristan 101, 126, 152, 154, 158, 160, 179, 191, 199, 232, 285, 287, 342 Mair, Peter 85 Majone, Giandomenico 54 Makedonya 78, 97, 125, 127, 332, 341 Malfatti, Franco Maria 142 Malta 93, 108, 111, 126, 152, 154, 158160, 199, 273, 285 Manş Denizi 254 Marin, Manuel 142 Marshall Plânı 96, 99 Martel, Charles 63 Matthews, John 63 Mazey, Sonia 202, 227 McCormick, John 83, 308, 338 McGowan, Lee 263 McGuire, Steven 336 Meesserschmitt 256 Meksika 40, 46, 257 Menon, Anand 91 Mercosur (Güney Amerika Ortak Pazarı) 40 Merkel, Angela 145, 307 Mısır 100 Microsoft 264, 265

Milletler Cemiyeti 69 Miloşeviç, Slobodan 323 Milward, Alan S. 96 Mitrany, David 35 Mitterrand, François 117, 119, 302 Moldova 74, 125 Monar, Jörg 253 Monnet, Jean 35, 37, 102-105, 137, 235 Moravcsik, Andrew 41, 54, 141, 186 Morris, Chris 77 müsamahakâr konsensus 119

N NAFTA. Bkz Kuzey Amerika Serbest Ticaret Antlaşması Nasır, Cemal Abdül 100 NATO. Bkz Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü Nazizm 70, 101, 336 Neal, Larry 248, 250 negatif haklar 86 Nice Antlaşması 122, 136-139, 148, 183, 199, 228, 236 Nijerya 46, 346 Nixon, Richard 112, 337 Nokia 203 North, Richard 176 Norveç 79, 96, 104, 108, 115, 121, 125, 199, 200, 249, 260, 341 Nugent, Neill 147, 198 Nye, Joseph S. 38-40, 331

O-Ö OECD (Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü) 333, 348 Orbie, Jan 332 Orta Amerika Entegrasyon Sistemi 40 Orta Doğu 63, 77, 132, 251, 322, 341, 343, 348, 349 Ortak Balıkçılık Politikası (OBP) 166, 294 Ortak Dışişleri ve Güvenlik Politikası (ODGP) 118, 122, 155, 322,

380 | McCORMICK - AVRUPA BIRLIĞI’NI ANLAMAK

323, 325, 327 Ortak Güvenlik ve Savunma Politikası (OGSP) 169 ortak pazar 22, 30, 70, 97, 105, 106, 107, 111-113, 116, 121, 132, 136, 137, 148, 161, 164, 180, 188, 202, 215, 216, 217, 220, 232, 237, 243-253, 257, 260-262, 266, 267, 269, 274, 275, 278, 280, 281, 282, 286, 290, 291, 296, 297-303, 307, 312, 315, 320, 332, 335 Ortak Tarım Politikası (OTaP) 106, 132, 232, 238, 282, 290-295, 298, 336, 345 Ortak Ticaret Politikası (OTiP) 335 Ortodoks 78, 89 Osmanlı İmparatorluğu 78

Pompidou, Georges 69 Poos, Jacques 322 Porsche 261 Portekiz 26, 36, 73, 97, 104, 108-110, 113, 131, 142, 148, 154, 158, 160, 169, 196, 232, 238, 255, 268, 276, 277, 283, 285, 289, 298, 301, 305, 307, 311, 322, 324, 329 pozitif haklar 86 Prestowitz, Clyde 86 Prodi, Romano 142, 148, 276 Protestanlık / Protestanlar 65, 89 Puchala, Donald J. 45 Pye, Lucien 59

Raytheon 256 refahçılık 83, 90 Reid, T. R. 338 Reiff, K. 196 P rekabet 30, 31, 34, 60, 68, 71, 76, 82, Page, Edward C. 234 87, 97, 106, 113, 132, 147, 151, Palmer, Michael 102 164, 189, 202, 203, 210-216, Pardo, Sharon 343 226, 233, 243, 245-249, 256, Paris Antlaşması 104, 136, 137, 216 259-266, 274, 281, 286, 287, parlamenter yönetim 90 288, 294, 295, 296, 300, 301, parlamento 53, 129, 151, 153-164, 170, 305, 307, 328, 331, 333, 336, 175, 182-184, 192, 195-197, 347, 349 206, 218, 226, 228, 238, 300, rekabet politikası 22, 114, 262, 263 307, 326 resmî diller 73, 168 Pasifik Okyanusu (Büyük Okyanus) Rey, Jean 142 344 Richardson, Jeremy 202, 227, 239 Petersberg görevleri 327, 328, 330 Rieger, Elmar 293 Peters, B. Guy 225, 233, 343 Rifkin, Jeremy 86, 289 Peterson, John 322 Rittberger 159 Peugeot 260 Rolls-Royce 260 Philips 203, 260 Roma Antlaşması 105, 107, 113, 116, Pirelli 260 136, 137, 164, 180, 188, 245, Politika Plânlama ve Erken Uyarı Birimi 250, 281, 282, 285, 286, 297, 323 301, 306, 307, 320, 344 Polonya 70, 76, 126, 152, 154, 158, Romanya 127, 152, 154, 158, 283, 293 192, 195, 196, 199, 285, 287, Rompuy, Herman van 144, 326 293, 342 Rosamond, Ben 34, 35 ön karar 163, 167

Dizin | 381

Ross 148 Royal Dutch Shell 260 Roy Jenkins 142 Rumford, Chris 85 Rusya 52, 60, 72-79, 125, 132, 254, 255, 257, 317, 322, 335, 338, 341, 343, 344, 348 RWE 261 Ryanair 258, 263

79, 83, 84, 93, 95, 100, 115, 121, 127, 130, 329, 330, 336, 338, 339, 341, 342, 348 Sokrates programı 189 Solana, Javier 323 Sosyal Eylem Plânı (SEP) 306 sosyal politika 47, 70, 105, 116, 119, 215, 216, 296, 300-302, 305, 306, 315 Sosyal Şart 235 Sovyetler Birliği 69, 83, 84, 93, 98, S 99, 101, 115, 127, 131, 314, 322, Salmon, Trevor 67, 70 338, 348 Santer, Jacques 142, 148, 162 Spence, David 147, 149 Sapir, André 299 Spinelli, Altiero 32 Sarkozy, Nikolas 343 Springer, Beverly 301, 303, 306 savunma politikası 129, 170, 235, 325, Stabex 345, 347 327, 330, 338 Stirk, Peter M. R. 35, 103, 105 Sbragia, Alberta 43 Stockholm Konvansiyonu 108 Schengen Antlaşması 115, 122, 235, Sud Aviation 256 246, 249 Supermarine 256 Schiller, Friedrich von 188 sürdürülebilir kalkınma 87, 90, 126 Schlesinger, Philip 89 Süveyş Kanalı 100, 101, 108 Schmitter, Philippe C. 38 Szczerbiak, Aleks 176 Schmitt, H. 196 Schröder, Gerhard 328 T Schuman Deklerasyonu 103, 188 Schuman, Robert 35, 37, 95, 102-104 Tacikistan 348 Scruton, Roger 83 Taggart, Paul 176 Sicco Mansholt 142 tarım politikası 282, 288, 290, 301 Siddeley 256 tek-taraflılık 339 Siemens 260 Temel Haklar Şartı / Sözleşmesi 123, Sihizm 89 129 sivil toplum kuruluşları (STK) 201-208, Thatcher, Margaret 238, 258, 302, 227, 230, 231, 258 303, 307 Skouris, Vassilios 165 Thomas Masaryk 69 Slovakya 126, 152, 154, 158, 196, 199, Thompson Raporu 297 200, 273, 285, 307 Tindemanns, Leo 187 Slovenya 78, 126, 154, 158, 199, 200, Tindemanns Raporu 187, 214 273, 323, 342 Topluluk Balıkçılık Kontrol Ajansı Smith, Graham 76 (CFCA) 166 Smith, Karen E. 336 Topluluk Destek Çerçeveleri 299 Smith, Michael 151 topluluk yöntemi 235 Snyder, Francis 139 TotalFina 263 Soğuk Savaş 24, 32, 60, 70, 71, 76, Transavia 258

382 | McCORMICK - AVRUPA BIRLIĞI’NI ANLAMAK

Tsoukalis, Loukas 260 Turuncu Devrim 74 tüketim vergisi 249 Türkiye / Türkler 27, 65, 67, 72, 77-79, 96, 97, 111, 125, 127, 190, 301, 341

U Ukrayna 74, 76, 125, 255, 322, 341 uluslararasıcılık 41 Ural Dağları 74 Urwin, Derek 37, 66, 67, 96, 112, 117 Uyum Fonu 116, 287, 299 uyum politikaları 22, 116, 177, 242, 243, 282, 295-298

V van Eekelen, Willem 322 Varşova Paktı 100, 101 vatandaş inisiyatifi 206 vatanseverlik 85 Versailles (Versay) Antlaşması 68, 70 Vickers 256 Vietnam 107, 337 Vincent, Andrew 26 Virgin Atlantik Havayolları 261 Viyana Kongresi 52 Voicestream 262 Volkswagen 260-263 Volvo 203

W Walkenhorst, Heiko 189 Wallace, Anthony 266, 331 Wallace, Helen 155, 157

Wallace, William 218 Waltz, Kenneth N. 33 Watts, Ronald J. 45 Weigall, David 35, 103, 105 Werner, Pierre 270 Werts, Jan 142 Wexler, Immanuel 96 Williams, Shirley 182 Winston Churchill 69 WizzAir 258 World Wide Fund for Nature 204 Wurzel, Rudiger 313

Y Yahudilik / Yahudiler 89 yakınlaşma kriteri 124 Yaoundé Konvansiyonu 106, 345 yeni-işlevselcilik 34, 37, 39, 41, 278 Yeşil Kitap 150, 218 yönetişim 44 Yugoslavya 78, 115, 117, 130, 212, 301, 318, 323 yumuşak güç 91, 331, 350 Yunanistan 36, 96, 97, 109, 116, 125, 131, 152, 154, 158, 166, 169, 179, 190, 231, 238, 255, 268, 269, 271, 272, 276, 277, 278, 283, 285, 289, 298, 301, 302, 305, 306, 324 Yüksek Mahkeme (ABD) 101, 140

Z Zeigler, Harmon 225 Zimbabve 322, 346 Zurcher, Arnold J. 102