SESZ eskola saiakuntzarako zentroa Sukarrieta Haur Egoitza
Egotetxeko Zuzendaritza Telefonoak 94 687 07 10 Argibideak 94 687 10 11 SESZ-ko Zuzendaritza Pedagogikoa 94 687 08 35 Egotetxeko Zuzendaritza 94 687 03 96 Faxa pedernales@obsbbk.com ceep-ejgv@obsbbk.com
Helbidea CEEP / SESZ BBK Haur Egoitza Abi単a Auzoa, z/g 48395 SUKARRIETA
Bermeo
Sukarrieta
BBK Haur Egoitza (SESZ) Busturia
Gernika
Bilbo
(12-03)
Amorebieta-Etxano
Durango
Aurkibidea
SESZ
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 02
SESZko lanaren ardatzak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 04 a. Ingurumen-hezkuntza SESZn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 04 b. Konstruktibismoa SESZn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 05 c. Ebaluazioa SESZn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 05 SESZaren eginkizunak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 06 a. Ikastetxeei begira . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 06 b. Ikerkuntza eta kolaborazioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 06 Egonaldia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 08 • Lan-proiektuak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 08 –"Ura" lan-proiektua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 –"Itsasadarra" lan-proiektua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 –"Basoa" lan-proiektua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 –"Lurra" lan-proiektua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 –"Planeta berdea" lan-proiektua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 • Tailerrak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 • Elkarbizitzaren balioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 Beste informazio interesgarri batzuk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 • Ordutegia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 • Eskakizunak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 • Tutoreen betebeharrak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 • SESZek hartutako konpromisoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 • Egonaldiaren prezioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 SESZ eta Eskola Agenda 21 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
01
SESZ SESZ (Sukarrietako Eskola-Saiakuntzarako Zentroa) Bizkaiko ikastetxeen zerbitzura dagoen hezkuntza baliabide bat da. Bere helburua natura eta ingurumenaren ikerketak zein haiekiko errespetuzko jarrerak sustatzea da. SESZ, Sukarrietako Haur Egoitzan dago, Mundakako itsasadarraren alboan. Urdaibaiko Biosferako Erreserbaren bihotzean. Beraz, eremu paregabea Ingurumen Hezkuntzako jarduerak garatzeko. 1982an sortu zen, Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza Sailaren eta Bilbao Bizkaia Kutxaren gizarte-ekintzaren artean sinaturiko lankidetza-hitzarmenari esker. Aipatu dugun sorrerako hitzarmenak ikastegiko lan guztia egituratzen du, eta bertan agertzen diren bi helburu nagusiak honako hauek dira: • Lurraldeko neska-mutilei ingurune fisiko eta pedagogiko bat eskaintzea naturara hurbiltzeko eta beraien arteko komunikazioa eta elkarbizitzea sustatu nahian. • Irakasleei leku bat eskaintzea, bai esperientzia pedagogikoetarako zein materialak lortzeko, beti ere, pedagogia aktiboaren testuinguruan.
Urdaibai, “Biosferaren Erreserba” izendatu zuen 1984an UNESCOk. Izendapenak zaindu beharreko gunea dela adierazten du, babes eta kontserbaziorako helburuek eta garapen ekonomikoak bat egitearen beharra onartuz. Urdaibai Euskal Herriko enklabe pribilejiatua da, bertan natura oso eraldaturik ez dagoelako, eta oraindik ere mantentzen delako giza-jarduerak eta ekosistema naturalen arteko nolabaiteko oreka. Beraz, oso leku aproposa da naturaren ezagutzari ekiteko, baita gogoeta egiteko ere giza jarduerak bertan duen eraginaz.
02
IKASLEAK
IKASTETXEAK
Konstruktibismoa, Ingurumen Hezkuntza, metodologia,ebaluazioa...
TUTOREAK
Egonaldia Formakuntzarako eremua
LAN PROIEKTUAK (Konstr., I.H., metod, ebal...) TAILERRAK
Hezkuntza ikerketa eta saiakuntza
Hezkuntza ikerketa eta eskola saiakuntzak eragiten dute SESZko lana eta Ingurumen Hezkuntzako Lan-Proiektu eta Tailerren programetan egituratzen dira. Aste beteko egonaldietan Bizkaiko ikasleek programa hauek garatzeko aukera duten heinean, irakasleek eta hauen bitartez zentroak, irakaste-ikaste prozesuaren eredu berritzaile batean parte hartzeko eta formakuntzarako aukera ere izaten dute. Era berean, eguneroko lanean lortutako emaitzek eta partaideen balorazioek ikerketa eta saiakuntzaren hobekuntzan etengabeko eragin zuzena dute.
03
SESZko lanaren ardatzak eta ingurumen arazoen konponbidean parte hartzea, banaka eta kolektiboki. Hezkuntza-estrategia honen xede nagusia gure bizimoduak eragindako problematikaz kontzientzia hartzea da, eta ingurumena errespetatzeko eta defendatzeko konpromisoa bilatzea. Ildo horretatik, hiru esparrutan multzokatu ditzakegu ingurumen-hezkuntzako xede nagusiak: 1. Ingurumen-problematikaren aurrean sentsibilizatzea eta kontzientzia hartzea. 2. Ingurunea eta bere problematika ulertzeko beharrezkoak diren ezaguerak eskuratzea. 3. Ekimenerako eta partehartzerako jarrerak garatzea ingurumen-problematikaren konponbidean eta etorkizunerako eszenatokien eraikuntzan denoi dagokigun betebeharra onartuz. Aipatutako helburuak honako eskema jarraitzen dute:
SESZko jarduera pedagogikoak ingurumen hezkuntza eta ezagutzaren garapenari buruzko ikuspegi konstruktibista hartzen du oinarritzat, ebaluazioa ikasteirakaste prozesuaren motor bezala erabiliz.
SENTSIBILIZAZIOA
A. Ingurumen-hezkuntza SESZn
KONTZIENTZIA HARTZEA
Ingurumen-hezkuntzaren azken urteetako ildoak jarraituz, honako puntu hauek hartzen ditu oinarritzat gure lanean islatu nahi dugun ikuspegiak: • Ingurumen-hezkuntzak naturaren alderdi fisikonaturalak aztertzen dituen kontzeptua gainditzea. Gurean xedea ez da zenbait elementu ezagutzea, faktore anitzetako problematika konpontzeko eta etorkizunerako ingurumena eta giza jardueren arteko eszenatoki orekatuagoetarako bideak jorratzea baizik.
EKIMENERAKO JARRERAK GARATZEA
EZAGUERA
IRTENBIDEAK PROPOSATZEA
• Ingurunea era konplexuan ulertzea, kontutan izanik faktore ugariren eskuhartzea ematen dela (kulturalak, ekonomikoak, sozio-politikoak...). Hau da, helburua ez da elementu bakoitza bere aldetik ezagutzea, faktore ezberdinen arteko elkarreraginak aztertzea baizik.
Gure eginkizuna zenbait Lan-Proiektutan gauzatzen da, eta bakoitzean egiten den ingurunearen ikerketak hiru jarduera maila hauek hartzen ditu kontuan: • Ingurunean bertan burututako ezagutza, aztertu nahi den ingurunearekin eta beraren problematikarekin kontaktuan dagoena. Horrela izanda, funtsezko baliabide bihurtzen dira irtenaldiak.
• Gainera, ingurumen-hezkuntzan berariazkotzat duen etika maila eransten da, etika horrek hau eskatzen duelarik: jarrera hartzearen beharrizana
04
• Ingurunearekiko ezagutza, hau da, ingurune fisikonaturala, politikoa, kulturala eta abarrekoak kontrolatzen duten mekanismoak ulertzeko ezaguera multzoa. Ezaguerok, LHko eta DBHko lehen zikloko OCDko edukietan dute beraien curriculum erreferentzia.
esangura logikoa edukitzea, ikasgaiak esangura psikologikoa edukitzea eta ikasten ari diren pertsonengan jarrera positiboa izatea (buru-jarduera, gatazka kognitiboa, eskema-aldaketa eta funtzionaltasun kognitiboa). • Ikaspena berdinen arteko hartu-emanetan sortzen da (ikasketa dialogikoa).
• Ingurunearen aldeko ezagutza, ingurunearekiko errespetuzko jarrerak bereganatuz eta arazoen aurrean irtenbideak planteatuz hiru zehaztasun mailatan:
• Irakasleok bitartekari gara irakaste-ikaste prozesuan.
–Zer egin daiteke arazoa konpontzeko? C. Ebaluazioa SESZn
–Zer egin dezakegu guk? –Eta, azkenez, zer egingo dugu? ekimenera pasatzeko eta norberaren inplikazioa bilatzeko.
Zalantzarik gabe, ebaluazioa irakaste-ikaste prozesuen ezinbesteko osagaia da, batez ere, prozesu horren gidari bihurtzen bada, eta prozesu berrien sortzaile edo katalizatzaile. Dispositibo horren zeregina heziketa-prozesuak emandako informazioa aztertzea da, prozesuari osotasunean laguntzeko.
Azken hori burutzeko ekintza batzuk planteatu ohi dira, normalean arazoa konpontzearen aldeko kanpaina bat sortuta.
Ebaluazioa egiten dugun lan guztiaren ardatza da. Irakaste prozesuaren erregulatzailea da eta, aldi berean, ikaste prozesuaren ere bai. Bigarren esparru horretan, ikasten duenari beraren eraikitze prozesua kontrolatzea eta erregulatzea ahalbideratzen dio. Hau da, ikaslearentzako ebaluazioa elementu autorregulatzaile bihurtzen da, “ikasten ikastea” ahalbideratu beharko liokeena. Gure lana irakaste-ikaste prozesua erregulazio eta autorregulaziorako mekanismoez blaitzea da.
B. Konstruktibismoa SESZn Gure lanari ekiteko zenbait ikuspegi eta egilek onartutako ideia konstruktibistaren funts edo oinarri nagusietan errotzen gara; eta hauexek egiten ditugu gureak: • Ikaslearen aurretiazko ideietatik abiatzea, ezaguera berriak eraikitzeko eta gaitasunak garatzeko, beti ere haren garapen-zona hurbilaren barruan. • Ikaste-prozesua ingurunearekin elkarreraginean garatzea, buru-jarduera sendo baten ondorioz.
Ideia hauek guztiak gauzatzeko, guk pausu hauek jarraitzen ditugu:
• Eta, ikasitakoa esanguratsua izatea eta beste esparru batzuetan aplikagarria izatea.
• Ikastaldeak eta tutorearengandik jasotzen dugun informazioarekin hasierako ebaluazioa burutu.
Konstruktibismoari buruzko puntuak euskarritzat hartuta, hauek dira SESZaren printzipio metodologikoak:
• Saioen helburuak ikasleekin adostu eta, bide batez, ikasleek egin behar denaren irudikapen mentalak eraiki.
• Ikastea norbanako prozesua da, ingurunearekin elkarreraginean garatzen dena, inguruneak guztiz baldintzatzen ez duen arren.
• Ebaluazio irizpideak adostu, eta jardueren aitzinapena eta planifikazioa egin.
• Den-dena ez da era berean ikasten, eta ikasle guztiek ere ez dute era berean ikasten.
• Adostutako helburuak ikasle guztiek bereganatu dituzten ala ez egiaztatu.
• Ikasleek dituzten aurretiazko ideiek haiek ikas dezaketena baldintzatuko dute.
• Ikaslea bere aurrerapenez eta berak eraikitako prozesuaz ohartarazi.
• Ikaspenak autonomia bultzatu behar du (ikasten ikastea).
• Irakaslea ikasleen bilakaeraz jabetu. • Programatutako irakaste-ikaste prozesuan egindako aurrerapenak ikasleekin konprobatu.
• Ikaspenak esanguratsua izan behar du, eta horretarako baldintza hauek behar dira: materialak
05
SESZ-ren eginkizunak
A. Ikastetxeei begira
–Irakasleekin egonaldiaren aurretiko bilera egitea (PRE deiturikoa), garatu nahi den Lan-Proiektua sakon ezagutzeko, eta ikasturteko plangintzan sartzeko dituen posibilitateak aurkezteko.
Ikastetxeetan garatuz doazen Eskola Agenda 21 programetan sakontzeko eta trebatzeko aproposa izateaz gain, SESZko programak hauxe eskaintzen die:
–Material didaktikoak sortzea eta irakasleen esku jartzea, ingurumen-hezkuntza ikastetxeetan garatu ahal izateko.
• Ikasleei: Barnetegi erako aste beteko egonaldiak. Ikastaldeak ingurumen-hezkuntzan kokatzen du bere lana, honako Lan-Proiektuetariko bat garatzeko: "Ura", "Itsasadarra", "Lurra", "Basoa" edo "Planeta berdea".
–Hezkuntza Saileko beste ikastetxeekin elkarlana, irakaslegoaren prestakuntza programetan, lan-mintegietan, etab. –Zenbait teknika sinple ezagutaraztea, Sukarrietako egonaldian tailer bat garatzeko eta beren ikastetxeetan ere eman ahal izateko.
Honek egokitzapen lana eskatzen du. Ikasleen beharrizanak, interesak eta berezitasunak kontuan hartzen dira proposatutako helburuen lorpena era erakargarri eta hurbilean gerta dadin. Honez gain, ikasleek hezkuntza artistikoan ere jarduteko aukera dute Tailer batean parte hartuta. Era berean, jatorri desberdinetako eta adin bereko neska-mutilekin elkarbizitza eta komunikaziorako aukera daukate denbora libreetan.
B. Ikerkuntza eta kolaborazioa • Ikerkuntza: –Ikastetxe eta maila ezberdinetako neska-mutilekin jarduteak material didaktikoak sortzeko eta ebaluatzeko aukera ematen digu, eta era berean, geure proposamen metodologikoei buruz gogoeta egitea ahalbidetzen digu, eskola bizitik urrun ibili barik. Arlo
• Irakasleei Gure esperientzi pedagogikoan parte hartzea. Xede hau hurrengo jardueretan zehazten da:
06
URA: ANIZTASUNARI EKITEKO HAMAIKA PROPOSAMEN. Sukarrieta Taldea. 2005.
honetan gure asmo nagusia litzateke SESZen egindako materialak irakasleen eskura jarriz estilo metodologiko jakin bat bultzatzea ikastetxeetan.
Argitalpen honek jasotzen ditu:
–Egiten dugun lanak aukera ematen digu gainera hainbat forotan parte hartzeko (ikastaroak, jardunaldiak, hitzaldiak...) geure esperientziak beste talde ikertzaileekin elkartrukatzen ditugularik.
• Irakaslearen liburua (89 orri).
Ikerkuntza eta materialak zein argitalpenak sortzeko arloan, hona hemen SESZaren lan batzuk:
• Urari buruzko azterketa egiteko lan proposamena, lau mailetan antolatua (192 orri).
50 PROPOSAMEN BASOA IKERTZEKO INGURUMEN IKUSPEGITIK. CEEP-SESZ. 1996
• Material osagarriak: mapak, naturako gidak, ipuinak,...(133 orri).
43 orriko ikaslearen liburua eta 22 orriko irakaslearen liburua.
HEZKUNTZA PROGRAMA ETA EBALUAZIO HEZITZAILE EREDUA. Autorregulazioa irakaste-ikaste prozesuan. CEEP-SESZ. 2007.
Lan-proposamena lau ataletan dago banatuta:
Bartzelonako Unibertsitateko ICEk bere kalitate metodologiko eta izaera berritzaileagatik aipamen berezi batekin saritutako liburu honetan Sukarrietan astero astero bertora datozen Bizkaiko ikasle, irakasle eta ikastetxeekin egiten dugun lan pedagogikoaren oinarria azaltzen da. Sukarrietan aurkitu ahal izango duzuen hezkuntza praktikaren isla bat.
• Paisaia. • Basoa ikertzen. • Baso mehatxatua. • Zer egin dezakegu?
AURRETIAZKO IDEIAK ETA INGURUMEN-HEZKUNTZA. CEEP-SESZ. 1998. Liburu hau 1995-96 ikasturtean egindako ikerketa baten ondorioa da. Bertan ikasleek ingurumen-hezkuntzako zenbait gairi buruz dituzten aurretiazko ideiak ikertu ziren.
Material hauek zein SESZen burututako hausnarketen ondorioz sortutako beste edozein, hau da, Lan Proiektuetako eta Tailerretako txostenak edo kongresuetan eta jardunaldietan aurkeztutako ponentziak, aldizkarietan agertutako artikuluak... zuen eskura dituzue.
Liburuak zer hauek dauzka: • Ikerketa eredu bat. • Proposatutako gaiak ikertzeko fitxak.
• Kolaborazioak: SESZko beste jarduera mota bat da ikastaroak, mintegiak eta abarrekoak antolatzea Berritzegune, Ingurugela, EHU-UPV zein Urdaibaiko Biosfera Erreserbako Patronatoarekin elkarlanean aritzea.
• Emaitzen erabilpena ikasgelan lantzeko.
07
Egonaldia Lan-proiektuak
• Tutoreari aukeratutako parte hartzea garatzen laguntzen dio formakuntzarako bidea zabalduz: programaren ereduaren inguruan, Ingurumen Hezkuntzako edota konstruktibismoaren ikuspegia dela eta, ebaluazioa eta autorregulazio mekanismoei buruz..., edota esperientziak eta iritziak trukatzeko posibilitatea irekiz..., edota ikastaldea hobeto ezagutzeko, elkarbizitza eta jarrera zehatzak bultzatzeko...
Lan-Proiektuen garapenak hurrengo protagonistak inplikatzen ditu: Ikasleak: • Ikaste-prozesuaren protagonista izateaz gain, prozesu beraren garapenaren protagonista bihurtzen da. Bere inplikazioa eta motibazioa suspertuz jarreraaldaketa errazten da.
Lan-Proiektuak eta Curriculuma:
• Parte hartzen du Lan-Proiektuaren diseinuan, errealitateari buruzko datuak jasotzen ditu, eta informazioa antolatu eta analizatzen du.
• Ikasgaia arazo edo kontzeptu baten inguruan antolatzen da, eta arazo edo kontzeptu hori globalizatzailea da, hau da, ohiko arloetatik haratago doa.
• Pentsamendu-estrategiak garatzen ditu ikerketaprozesuan, hala nola hautaketa, analisia, sintesia eta ebaluazioa.
• Edukiak antolatzerakoan deskribapen, analisia, interpretazio eta kritika estrategiak erabiltzen dira, eboluzio, moldaketa, aldaketa, edota sistema bezalako nozioei heltzea ahalbidetzen dutelako. Ingurunera egindako irtenaldiak funtsezko baliabidetzat ditugu.
• Taldean lan egiten du eta elkarlana eta korregulazioaren onurak jasotzen ditu. Tutoreak:
• Edukien trataerak errealitatea ulertzeari ematen dio garrantzia, eta ez informazio pilaketari. Hainbat eratan lantzen dira edukiak -eta ikuspegi ezberdinetatik- kontzeptualak, prozedurazkoak edo jarrerazkoak diren arabera.
Tutorea egonaldian oso garrantzitsua da, eta egiten duen ahalegina eta hartzen duen ardura profesionala goraipatu behar dela ahaztu barik, berak: • Lan-proiektua ikasturteko programazioan integratzen du. • Ikastaldeaz eta bere hezkuntza-beharrizanei buruzko datuak ematen ditu.
Taldeari egokitutako programa
• Ikastaldea motibatzen du eta gainontzeko eskolajarduerekiko lotura errazten du.
Ingurumen Hezkuntzako azken xedea da aldaketak sortzea balore eta jarreren alorrean ingurumenarekiko pertsona arduratsuagoak lortzeko asmoz. Xede horrexek bihurtzen ditu jarrerazko edukiak gure lanaren ardatz nagusi, kontzeptuak eta prozedurak tresna garrantzitsuak izanik haiek lortzeko.
• Parte hartzea zehazten du bere interes profesionalaren arabera. SESZko Talde Pedagogikoa: • Ikasgaien inguruko programen diseinua garatzerakoan aztertu, galdetu, kokatu eta zentzua ematen dio materialari. • Zentroaren baliabideak eta ingurunean daudenak antolatzen ditu. • Ikasleek kontzeptuak ulertzea errazten du, informazioak kokatuz eta testuinguruan jarriz, baita beraien abilezia eta trebetasunen garapena ere (laginak hartzea, behaketa, orientazioa, landare eta abere zainketa...) • Jarrera-aldaketarako egoera aproposak bultzatzen ditu.
08
–IH programa batek SESZen hartzen dituen alderdiei buruzko gogoeta bat.
Irizpide hauek kontuan hartuz, eta SESZera LH 4. mailatik DBH 2. mailara arteko ikasleak datozela ahaztu gabe, Lan-Proiektuek beraien helburuen lorpenerako jarduera sorta zabala dute. Honek talde bakoitzaren berezitasun eta beharrizanei erantzutea ahalbideratzen du; beti ere, aurretiazko ideiak eta tutoreak emandako informazioa abiapuntua izanik.
–Gure trataera metodologikoa, helburu eta edukiei buruz. –Lan-proiektua osatzen duten saioak, euren xedeak eta landu beharreko edukiak barne, eta burutzen diren ekintzak laburki deskribatuz. b) Ikastetxea BISITATZEA: Egonaldia baino hamar egun lehenago gutxi gora-behera, SESZko irakasle batek bisitatuko du ikasle taldearen jatorrizko ikastetxea, helburu birekin:
Egonaldia prestatzeko uneak Egonaldiaren bost egunetako iraupenak mugatu egiten du Ingurumen Hezkuntza programa oso bat sakonean garatzeko aukera. Muga horri aurrera egin dakioke egonaldia ikastetxearen ikasturteko plangintzan egoki txertatuz gero, edo Ingurumen Hezkuntza ikastetxean sartuz gero. Era horretan bultzatu daiteke ikasleengan ematen diren jarrera aldaketak sakonak izatea, edo esaterako, esanguratsuak diren alternatibak martxan jartzea.
–Ikasleekin: Hasierako kontaktu bat ezartzea egonaldiari buruzko hainbat alde ezagutarazteko, eta bide batez, euren zalantzak argitzeko. Gainera, gure bisita jaso ostean norbait ezaguna daukate SESZera ailegatzean. Bestetik, bisitak ahalbidetzen digu ikastaldeari buruzko ideia bat egitea (ezaugarriak, gizarte-ingurunea, ikasgelako giroa...). Lehen kontaktu horretan Lan-Proiektuaren hasierako fasea egiten dugu, landuko dugun gaiari buruz taldeak dituen aurretiazko ideiak ezagutuz.
Gure partetik eta aipatutako aukera horiei bultzada emateko hurrengo ekintzak burutzen ditugu:
–Ikasleen tutorearekin: Bilera bat egiten dugu berak dituen egonaldirako helburuak, landu nahi dituen edukiak, etab. ezagutzeko.
a) PRE izeneko topaketa: ikastaldeen egonaldiaren aurretiko topaketa da. Sei ordu inguru irauten du. PREaren helburua zera da, irakasleei eskaintzea egonaldian burutzeko duten Lan-Proiektuari buruzko ikuspegi ahalik eta zabalena. PREak saio teoriko zein praktikoak dauzka. Honetarako Lan Proiektuen txostenak erabiliko ditugu. Material hauekin era antolatu batean aurkeztu nahi ditugu Lan-Proiektu bakoitzean burutzen diren ekintzak. Txostenetan zera azaltzen da:
Honako hauek dira SESZen eskaintzen ditugun LanProiektuak:
09
"URA" Lan-Proiektua Ura ezinbesteko elementua da planetako bizia garatu eta irauteko baina, onura mugatua izateaz gain, desberdinki dago banatuta. Hala ere, elementu hau ez da beti modurik egokienean erabiltzen (gehiegikeriak kontsumoan, tratamendu falta, kutsadura...).
AUTOGARBIKETA
ematen da
ZIKLOA
matenduz
eratzen dute
ERALDAKETA NATURALAK: Egorea aldaketak Motak ...
Lan-proiektu honen helburua problematika honetara hurbiltzea da, urari lotutako arazoak aztertzeko eta urarekiko erabilpen egokiak eta errespetuzko jarrerak bultzatu nahian.
ditu
URA
ditu
iraunarazten du
BIOSFERA mantentzen da
GIZA ERALDAKETAK: Potabilizazioa Ur hartzea Urtegiak Gatz gabetzea ...
eratzen dute
hornitzeko
GIZA JARDUERAK Turismoa Nakazaritza Industria Domestikoa ...
ahalbideratzen dira
bereizten dira
URAREN HIRIBIDEA
OREKA sortuz
EKOSISTEMAK lortzeko
INPAKTUAK
GARAPEN IRAUNKORRA KOSTALDEA
ERREKA
suntsitzen dituzte
eta ondorioz ekiditzeko
bideratzeko
Elementu biotiko Elementu abiotico Harremanak Moldaerak ...
DESOREKA SOZIALAK
JARRERA ALDAKETAK: Zentzuzko erabilera Aurrezpena Ekosistemen garbiketa Elkartasuna ...
aurre egiteko konpontzeko
AZAROAK Kutsadura Eskasia Ekosistemen suntsipena Gatazka sozialak Ur edangarri gabezia Ipar/hegoa desoreka ...
arriskuan jartzen dituzte
eraldatzen dute
Ba al zenekien... ...kutsaduraren arazoa dela eta, azaleko eta lurpeko ur gezaren baliabideak murrizten ari direla? ...gure ur kontsumoa Indiako biztanle batena baino 10 aldiz handiagoa dela?
10
"ITSASADARRA" Lan-proiektua Mundaka-Gernikako itsasadarra da Urdaibai Biosferako Erreserbaren ardatz nagusia, eta balio ekologiko handia dauka bere ekosistemen aniztasun, aberastasun eta kontserbazio egoeragatik. Izan ere, ohiko giza-jarduerek eskualdeko baliabideak ustiatu dituzte ingurunearekin zintzo jokatuz. Urdaibaiko baloreak ezagutzea, ingurumen-arazoen aurrean jarrera hartzea eta irtenbideak bilatzea dira Itsasadarra Lan-Proiektuaren bitartez bilatutako xedeak.
URDAIBAIKO BIOSFERA ERRESERBA kokatuta daude
EKOSISTEMAK EKOSISTEMAK
GERNIKA-MUNDAKA ITSASADARRA garatzen dira
Erreka Padura Itsasadarra
Faktore abiotikoak Faktore biotikoak Harremanak Garrantzia ...
ditu
suntsitzen dituzte
PROBLEMATIKAK Kutsadura Ekosistema naturalen desargepena Espezieen desargepena Gizakiarentzat bizimodu aldaketak Lanbideen desagerpena ...
murrizten dituzte
aurre egiteko
dituzte
ONURAK Berezitasunak mantentzeko Bioaniztasunak Produktibitatea Osasun iturria Hegazti migratzaileen geralekua Janari iturria Aisialdirako lekua ... kontserbatzeko
mugatzen dituzte sortzen dituzte
eragiten dituzte
murrizteko
IRTENBIDEAK Biztanleen sentsibilizazioa Ekimen arduratsua Ekosistemen ustiapen mugatua lortzeko
GARAPEN IRAUNKORRA
GIZA JARDUERAK Industria Mariskeoa Nekazaritza Abeltzaintza Turismoa Arrantza ...
ekiditeko
GIZA INPAKTUAK Urtegiak Kirol portuak Kanalizazioak Pasaiaren itxura aldaketak Gehiegizko ustiapena Isurketak ...
OREKA etorkizunean ziurtatzeko
Ba al zenekien... ...itsas zabaleko arrain espezien 3/4ak, euren bizitza zikloaren epe bat padura edo zingiretan igarotzen dutela? ...mundu mailako arrantza harrapaketak gutxitzen doazela, itsasoak sortzen duena baino gehiago arrantzatzen dugulako?
11
"BASOA" Lan-proiektua
dizkiguten onurak, giza-jardueragatik jasandako eraldatze edo desagertzea, eta horren guztiaren ondorioak dira Basoa Lan-Proiektuan landutako alderdi batzuk.
Basoak betidanik izan dira baliabide iturri garrantzizkoak gizakiarentzat. Baina egunez egun desagertzen ari dira, zintzo eta behar den moduan ez erabiltzeagatik.
Lan-proiektuaren xedea izango litzateke basoa defenditzeko eta gordetzeko beharrizanaz kontzientzia hartzea, erantzukizun eta begirune jarrerak bultzatuz naturaren aldeko jokabideak lortzeko.
Baso mota ezberdinak, osatzen dituzten elementuak eta beraien artean ezartzen diren erlazioak, ematen
EKOSISTEMA Faktoreak - Abiotikoak - Biotikoak Erlazioak
mantenduko da
GIZAKIAREN BIZIMODUA behar du
* Bertoko * Munduko basoak
sortzen ditu
eskaintzen ditu
IRTENBIDEAK Kontserbazioa Birsorkuntza Paperaren birziklaia Komunikazioa
GIZA-INPAKTUAK desagerraraz- Basoko lurraren azaleraren galera - Gehiegizko mozketa ten du - Ustiaketa - Suteak - Landaketak - Eraiketak
ONURAK Osasun iturria Bioaniztasuna Airea depuratu Klima erregulatu ----------Ondare kulturala ----------Egurra eta fruituak
PAISAJEA Kokapena Paisajearen unitateak Bilakaera Giza inpaktuak
bilatzen ditu
Orekatzen du
BASOA
dago
bultzatzen dute
GARAPEN IRAUNKORRAK
da
burutzen da
sorrarazten du
Oihangabetzea Higadura Lurzorua galtzea Klima aldaketa Animalia eta landareen espezien desagerpena
Hainbat tribu eta gizaki kaltetzen bizimoduen hondamena du Ipar-Hegoaldeko ekiditzeko desoreka Medikuntzarako lehengaien galera
BASOAREN ALDE JARRERA HARTZEA
eraldatzen du
Ba al zenekien... ...Bizkaian baso lur azalera gehiena pinuz eta eukaliptoz beteta dagoela? ...bi segunduro futbol zelai baten besteko baso azalera desagertzen ari dela?
12
13
"LURRA" Lan-proiektua Lurretik lortzen ditugu gure elikagaiak. Azken mendean zehar izugarri aldatu dira nekazaritza eta abeltzaintza lantzeko erak gaur egun ustiapen intentsiboa nagusitu delarik. Lan-proiektu honetan ustiapen sistema desberdinak alderatzen ditugu (naturala, intensiboa, zein beste). Era berean, gogoeta egin nahi dugu ustiapen sistema desberdinek ekarritako ondorioez, bai gure osasunari begira, bai ingurumenari begira eta baita munduko herrien garapenari dagokionez ere. Egonaldian zehar abereen zaintza, ortuko lanak, edota elikagaien eraldaketak tartekatzen dira gogoeta saioekin, kontsumitzaile legez gure ardurak zehaztu nahian.
lortzeko
GARAPEN IRAUNKORRA
orekatzen du
bultzatzen du
NEKAZARITZA ETA ABELTZAINTZA
lantzen da
LURRA
era ezberdinetan
IRTENBIDEAK Kontsumo arduratsua Nekazaritza eta abeltzaintza ekologikoa Bidezko merkataritza
aurkituz eta eraginez
JARRERA ALDAKETA
ARAZOAK - Osasunean: abereen eta gizakion gaixotasunak (behi zoroak, hegaztien gripea, minbizia,,,) - Ingurumenean: ura, airea ta lurzoruaren ekiditzeko kutsadura, lurzorua txirotzea, bioaniztasunaren galera, elikagaien kutsadura - Herrien garapenean: lurrarekiko kulturaren galara, gure elikatze ohituren galera, pobrezia, desertizazioa, emigrazioa, herrialdeen arteko desoreka
izan behar dugu
GUK (kontsumitzaileok)
eragiten dugu sortzen dira eragiten dute
NATURALA INTENTSIBOA lortzen dira
INPAKTUAK negutegiak garraioa multinazionalak (sareak...) ongarri kimikoa botatzea
JARRERA DESEGOKIAK Animaliei tratu txarra ematea Urrutiko produktuak erostea Janari prestatuak erostea Gehiegizko kontsumoa eragiten dute
ELIKAGAIAK
erosten dugu
saltzen dira
MERKATURATZEA
Ba al zenekien... ... munduko populazioaren %25ak, iparraldekook, elikagai ekoizpenaren %75a kontsumitzen dugula? ...azken 20 urteotan intsektikarien erabilpena 17 aldiz handitu dela?
14
"PLANETA BERDEA" Lan-proiektua Gure gizarteak sortutako bizimoduagatik, naturaren baliabideak neurririk gabe ustiatzen ari gara. Egoera honek gure planetan arazo larriak sortzen ditu: baliabideen agorpena, hondakinak, ipar eta hegoaldeko herrien arteko desoreka... Ezin dugu ahaztu Globalizazio delakoan murgilduta gaudela. Datozen belaunaldietakoei bizirik dirauen planeta uzteko, garapen iraunkorraren bidetik. Agenda 21ak jarri dira martxan. Programa hauen garapenerako ezinbestelakoa da gizarte osoaren inplikazioa. Lan proiektuaren xedea da planetaren ahalmena mugatua dela ulertzea, gure bizimoduarekiko jarrera kritikoa garatzea eta arazoen irtenbideak guztion artean bilatzea eta burutzea. EKOSISTEMAK EREDUA Elementuen arteko oreka osotzen dute
NATURA hartzen ditugu
ERREKURTSOAK Izaki bizidunak Mineralak Petrolioa, gasa Lurra Airea Ura
bultzatzen du
GARAPEN IRAUNKORRA
kolokan jartzen du
orekatzen du
harremana
sortzen ditu
GIZAKIA
garatu desorekatzen du du
erosten ditugu
GURE BIZIMODU EREDUA Kontsumo ohiturak
lortzen dira
GIZA INPAKTUAK Hondakinak - Solidoak (HHS): Zaborra Trataera: zabortegia / errausketa - Isurketak-emisioak (Iikido eta gasak) Errekurtsoen gehiegizko erabilpena Munduko merkatuaren antolaketa ...
LEHENGAIAK egiteko
PRODUKTUA
JARRERA HARTZEA
ekoizten ditugo
bultzatzen du jarrera arduratsua
AZAROAK Kutsadura (aire, ura, lurzorua) Negutegi efektuaren handitzea, beroketa, globala, klima aldaketa Ozono geruzaren zulaketa... Errekurtsoen agorpena: deforestazioa energia iturri ez berriztagarriak... Ekosistemen suntsipena, animalia eta landaren ezpezieen desagarpena Ipar-Hegoko desoreka, gatazka sozialak, kanpo zorra ...
IRTENBIDEAK Kontsumoaren murrizketa Zaborraren murrizketa Berrerabilpena Bidezko merkataritza Gobermuz Kanpoko Erakundeak ... Besteei esan
Ba al zenekien... ...planetaren biztanle guztiek guk beste kontsumituko balute gizakiok bi planeta eta erdi beharko genituzkela bizitzeko? ...bakoitzak egunero kilo batetik gora zabor sortzen dugula?
15
Tailerrak Ikasleentzat: Tailerren helburuak hauexek dira: autonomia pertsonala eta egindako lanarekiko satisfakzioa garatzea, sormena eta espresibitaterako gaitasunak garatzea, eta ikastetxe ezberdinetako neska-mutilen arteko harremanak eta elkarlana sustatzea. Tutoreentzat: Tailerrak hezkuntza artistikoaren inguruan nagusiki garatutako antolakuntza, metodologia eta jardueren eredu bat dira, ikastetxeetan aplika daitezkeenak. Egonaldian zehar zortzi tailer garatzen dira. Tutore bakoitzak hartzen du tailer hauetariko baten ardura, horretarako behar den formakuntza PRE izeneko bileran hartuta. Gainontzeko tailerrak SESZaren esku geratzen dira, aipatutako zortzi tailerrak bete arte.
Gaur egun ematen diren tailerrak honako hauek dira: • Argazkigintza • Bideogintza • Irratia • Zeramika • Kosmetika • Sukaldaritza
16
• Astronomia • Ehungintza • Koadernaketa • Zumetza • Sukablog • ...
Elkarbizitzaren balioa SESZko egonaldia aste beteko barnetegi eran izateak ikastetxe ezberdinetako ikasleek guneak eta denborak konpartitzea ekartzen du, eta konpartitze hori interesgarria eta probetxagarria izan daiteke elkarbizitza lantzeko. Jakin badakigu baloreak lantzea epe luzeko beharra dena, baina SESZen emandako asteak zer edo zer ekar diezaioke zuen ikastetxeetan egunero egiten duzuenari. Honako hauek dira elkarbizitzarako denbora aproposak: otorduetakoa, ludotekakoa, logeletan emandakoa, agur-jaia eta gainontzeko denbora libreak. Aipatutako denboretan azpimarratu egiten da pertsonenganako eta ingurunearekiko ERRESPETUA eta elkarbizitzak berariazkotzat duen ABERASTASUNA.
17
Beste informazio interesgarri batzuk Ordutegia
Egotetxearen deskribapena Sukarrietako Egotetxea Busturia eta Sukarrieta artean dago. Eremuak dituen ia 80.000 metro karratuetan honako alderdi hauek nabarmentzen dira:
8,00
Ohetik altxatu
8,40
Gosaria
9,00
Lan-proiektuak
13,00
Bazkaria eta astia
15,00
Lan-proiektuak
17,00
Askaria
17,30
Tailerrak
20,00
Afaria eta astia
• Negutegiak, baratzeak, fruitarbolak eta korta, arraza ezagunenetako animaliekin.
22,00
Lotara (ostegunean 23ak arte luzatzen da, agur-jaialdia ospatzeko)
• Instalazio guztiak 7 eta 14 urte bitarteko neskamutilentzat egokituta daude.
• Egotetxea: logelak, jantokia, sukaldea, erizaindegia eta ikasle zein irakasleen egonaldirako behar diren zerbitzuekin. Pedagogi ekintzetarako ikasgelak, tailerrak, irakasle gela, informatika, laborategiak eta ludoteka dauzka. • Kirol-instalazioak: frontoia eta zenbait kirol-zelai.
18
Eskakizunak
SESZek hartutako konpromizoak
Egonaldia Bizkaiko ikastetxe guztiek eskatu ahal izango dute. Lehen Hezkuntzako 4., 5. eta 6. mailetarako zein DBH-ko 1. eta 2. mailetarako.
• Onarturiko tutoreekin topaketak egitea, SESZen garatu daitezkeen jarduerei buruzko ikuspegi ahalik eta zabalena eskaintzeko.
Tutoreen konpromisoak
• Tutore bakoitzarekin lan egitea egonaldian burutuko diren jarduerak eta beraien orientazioa elkarrekin planifikatzeko, eta tutoreak nahi izandako partehartze maila zehazteko. Lan-bilera horiek ikastetxeetan bertan egiten dira.
• Egonaldi aurretik: PRE bilerara joatea, bertan dokumentazioa eta Proiektuko informazioa jasotzeaz gain, irakasleak tailer baten garapena ikasiko dute eta.
• Hasierako kontaktu bat izatea ikasleekin haiek SESZera etorri baino lehen.
• Egonaldian:
• Egonaldian zehar lan-saioak animatzea, eta materiala prestatzea lan-saiook garatzeko.
– Aldez aurretik hautaturiko tailer baten ardura hartzea. Tailer hori garatzeko formakuntza PRE tailerrean egingo da SESZko partaideen laguntzaz.
• Jantokiak eta denbora libreak zaintzea.
– Logeletako zaintzaz arduratzea. • Lan Proiektuetako jardueretan parte hartzea hautazkoa da.
19
SESZ eta Eskola Agenda 21 SESZ eta Eskola Agenda 21 1982. urtean sortu zenetik hona, SESZaren hezkuntza jarduera Ingurumen Hezkuntzaren helburuen garapen oinarritu da. Bertoko programak Iraunkortasunerako Hezkuntzan oinarrizten dira, eduki zein metodologiaren aldetik egungo Eskola Agenda 21aren asmo eta helburuak jasotzen dituztelarik.
Eskolako Agenda 21 Osagaiak
SESZek eskaintzen duena
Eskola-Ingurunearen kudeaketa iraunkorra
- Lurra, Ura, Basoa, Planeta Berdea eta Itsasadarra lan proiektuen bitartez: berrerabilpena, kontsumoa, energia, biodibertsitatea, hondakinen kudeaketa, kutsadura, garapen iraunkorra, giza garapena, efizientzia... - Problematiken ezagutza. - Alternatibak: • Ikasleria: beraien ezagutza eta aurreideietatik abiatuz. • Gizartea: praktika egokiak.
Curriculumaren berrikuntza
- Irakaste-ikaste prozesuen eredua. - Ebaluazio Hezitzailearen eredua. - Konstruktibismoa. - Disziplinartekotasuna. - Helburu eta metodologiaren arteko koherentzia. - Kalitate pedagogikoa.
Komunitatearen parte hartzea
- Metodologia parte hartzailea: Ikasleak: Ingurumen eta gizarte arazoen aurrean sentsibilizazioa garatu eta ingurumenaren aldeko konpromisoak hartzeko aukera zabala. Irakasleak: Eskola Agenda 21ean parte hartzeko erabilgarriak izan daitezkeen planteamendu metodologikoak praktikan ikusteko behatokia. Ikastetxeei: Antolamenduarekin eta funtzionamenduarekin lotutako klabe batzuk bultzatzeko aukera. - Talde dinamika. - Aniztasunaren trataera. - Denon arteko balorazioa.
Laburbilduz, Ingurumen Hezkuntzan eta Eskola Saiakuntzan SESZek duen esperientzia luzean oinarrituz esan daiteke SESZ-ko egonaldiak aukera paregabea eskaintzen duela Eskola Agenda 21ak behar duen inplikazioa, sendotasuna eta bultzadari laguntza emateko.
20