2013 april elektropraktijk 3 gehele uitgave by Bimpuls

ONAFHANKELIJKE PRAKTIJKINFORMATIE VOOR DE ELEKTROTECHNISCH INSTALLATEUR

ACHTSTE JAARGANG april 2013 #

KNX

Renovatie van groepenkast leidt tot multifunctionele KNX-installatie

Toekomst

Goudgerande toekomst voor ondernemende elektrotechnisch installateur

Spotlight

renovatie / herontwikkeling

Spotlight

renovatie / herontwikkeling

Margaretha: nieuwe jas om oude kern

Renovatie steeds belangrijker voor E-installateur

www.kenteq.nl 088 - 444 99 00

“Samen kennis en ervaring vastleggen en verrijken. Ook dat is Kenteq.” “Kennis delen is een speerpunt van onze bedrijfsstrategie. De IJT-Academy, waarin we alle kennis en ervaring van onze medewerkers vastleggen en waar nodig aanvullen, was er niet geweest zonder de inbreng van Kenteq. Onze klanten profiteren daar weer van en haken ook aan. Grenzen tussen organisaties vervagen op deze manier, en iedereen heeft daar baat bij.” Kenteq helpt je verder.

Gerko Katgert Manager Mens en Organisatieontwikkeling bij IJssel Technologie in Zwolle

Ga voor uitgebreide interviews naar: www.kenteq.nl/indepraktijk

Touchscreen

Niko Home Control, de nieuwe elektrische installatie Niko Home Control is de eerste elektrische installatie waarmee gezinnen actief energie kunnen besparen. Zo geeft een ecodisplay op elk moment aan hoeveel energie verbruikt wordt en hebben de componenten slechts een minimum aan energie nodig. Tegelijkertijd bedienen bewoners de installatie centraal en wonen ze veiliger en comfortabeler. Dankzij de inzet van Niko op innovatieve oplossingen krijgen zowel installateurs als bewoners een installatie met een maximale gebruiksvriendelijkheid en flexibiliteit. Nu zuinig omgaan met energie zo belangrijk is, zowel voor budget als milieu, is deze installatie uniek. Interesse? Schrijf u snel in voor een opleiding. Daarna ondersteunt ons ervaren team van medewerkers u graag bij de uitwerking van uw project.

PA-378-03

www.niko.nl/nikohomecontrol â&#x20AC;˘ tel. 0183-640660 â&#x20AC;˘ sales@niko.nl

i KNX

Kansen In het artikel ‘Goudgerande toekomst voor ondernemende elektrotechnisch installateur’ lees ik in deze uitgave dat de wereld voor de elektrotechnisch installateur in 2020 helemaal anders is geworden. De uitbreiding van Smart Grids, duurzame en decentrale energieopwekking, warmte-koudeopslag en woonhuisautomatisering zullen daar een grote bijdrage aan leveren. Men begint zich te realiseren dat al die techniek wel door vakmensen moet worden geïnstalleerd. Hoe is het mogelijk. We hebben u dus héél hard nodig. Volop kansen voor ondernemende E-installateurs! Het productievolume binnen de bouw is de afgelopen jaren hard achteruit gehold, daar vertel ik u niets nieuws. De renovatiemarkt biedt u als elektrotechnisch installateur de nodige kansen. In het onderzoeksartikel in onze ‘spotlight’ kunt u lezen dat in 2009 de verdeling tussen renovatie en onderhoud versus nieuwbouw nog fifty-fifty was. De verwachting is dat in 2014 het aandeel renovatie en onderhoud zal liggen op 59%. Daar gaat dus nog wel het nodige gebeuren. Maar ook ‘beurzenland’ staat het dit jaar niet stil. Hebben we eind september / begin oktober de vakbeurs Elektrotechniek in Utrecht, de week ervoor vindt de vakbeurs Energie plaats in ’s-Hertogenbosch. En we hebben net de eerste editie van de beurs Energie en Besparing in Venray achter de rug. Er gebeurt dus genoeg, ontwikkelingen te over… Ondernemen dus. Vooruitkijken gaat u helpen, daar ben ik van overtuigd! Zullen we daarom met elkaar afspreken dat we proberen de komende tijd in kansen te denken en praten? Die andere geluiden hebben we wat mij betreft nu wel genoeg gehoord…

Jan van den Broek Hoofdredacteur Elektropraktijk E-mail: Redactie@Elektropraktijk.nl Twitter: @duurzaamcontact Twitter: @JanvandenBroek

# 3 april 2013

n Toekomst

Renovatie van groepenkast leidt tot multifunctionele KNX-installatie

Goudgerande toekomst voor ondernemende elektrotechnisch installateur

In het ir. Ottenbad, één van de twee gemeentelijke zwembaden in Eindhoven, was de elektrische installatie dringend aan vernieuwing toe. Groepenkasten waren verouderd en ook het schakelen en bedienen was niet meer van deze tijd. Adviesbureau BerkhofBoerboom ontwierp in opdracht van de gemeente een nieuwe installatie en ontwikkelde daarbij een gebouwautomatisering op basis van KNX. Technisch dienstverlener Strukton, de vaste beheerder van het complex, voerde de renovatie eind 2012 in één weekend uit.

In 2020 is de wereld voor de elektrotechnisch installateur helemaal anders geworden, zo schetsen de toekomstvisies. Smart Grids, duurzame en decentrale energieopwekking, warmte-koudeopslag en woonhuisautomatisering zullen dan gemeengoed zijn. Politiek en maatschappij beginnen zich nu te realiseren dat al die techniek wel door vakmensen moet worden geïnstalleerd. Daar liggen kansen voor ondernemende E-installateurs.

o Spotlight

En verder in dit nummer

Spotlight

renovatie / herontwikkeling

Margaretha: nieuwe jas om oude kern

Renovatie steeds belangrijker voor E-installateur

d Marktnieuws kort Marktnieuws: Onderzoeksbureau ziet toekomst in de bouw

In de binnenstad van Kampen wordt momenteel hard gewerkt aan de nieuwbouw en renovatie van woon-zorgcentrum Margaretha. Een complexe klus, omdat een klein deel van het complex monumentale waarde heeft en de nieuwbouw daar als het ware als een grote mantel overheen gebouwd gaat worden. Voor wat betreft het elektrotechnisch deel zorgt deze vorm: nieuwbouw om een oud pand heen voor een extra uitdaging. Het betekent doorlopend improviseren en zoeken naar oplossingen.

Inzamelgemak staat centraal bij Wecycle 30 Techniek leeft echt wel

Sinds ongeveer een jaar vraagt USP Marketing Consultancy u, als abonnee van Elektropraktijk, naar uw mening over actuele onderwerpen die spelen in het vakgebied E-installatie. Vrijwel elke E-installateur voert renovatie- en onderhoudsprojecten uit. Daarom ook dat Elektropraktijk elk jaar een editie wijdt aan dit thema. Het onderzoek hiernaar is in maart uitgevoerd onder het abonneebestand van Elektropraktijk.

Productnieuws 37 Colofon en adverteerdersindex 47

Bij de voorpagina:

De renovatie van het Bossche Restaurant Chalet Royal is in volle gang. MarĂŠchal Elektro BV is verantwoordelijke voor de elektrotechnische werkzaamheden. Foto: ErronFotografie.nl

#3 april 2013

Oplossingen en producten voor industriële automatisering en Auto ID

Personal Partners, Premium Products

”Geen HOI. Geen deal.” Bert Kamp, mediamanager Rabobank

Sensoren

Schakelcomponenten

”Geen HOI. Geen deal.” Bert Kamp, mediamanager Rabobank

Signaalconditionering

”Geen HOI. Geen deal.”

Aandrijf- en besturingstechniek

Een adverteerder die wil weten of hij het

Bert Kamp, mediamanager Rabobank

juiste bedrag betaalt voor z'n advertentie kijkt of een titel het HOI-keurmerk heeft. Dan zijn de oplagecijfers gecontroleerd

Auto-ID

en zijn de advertentietarieven daarop gebaseerd. PS Deze titel heeft het HOIRocker switches

Input devices

keurmerk.

Een adverteerder die wil weten of hij het juis

Vierpool B.V. Industrieweg 2 Postbus 1501 3600 BM Maarssen

Een adverteerder die wil weten of hij het juiste bedrag betaalt voor z’n advertentie [ T ] 0346 - 594 511 kijkt of een titel het HOI-keurmerk heeft. Dan kijkt of een [ F ] 0346 - 574titel 055 het HOI-keurmerk heeft. Dan zijn de oplagecijfers gecontroleerd en [ E ] de info@vierpool.nl zijn de advertentietarieven gebaseerd zijn advertentietarieven daarop gebaseerd. PS Deze titel heeft het daarop HOI-keurmerk. [W]

vierpool.nl

#3 april 2013

HOI. De Harde Cijfers. www.hoi-online.nl HOI. Een adverteerder die wil weten of hij het juiste bedrag betaalt voor z’n advertentie kijkt of een titel het HOI-keurmerk heeft. Dan zijn de oplagecijfers gecontroleerd en zijn de advertentietarieven daarop gebaseerd. PS Deze titel heeft het HOI-keurmerk.

Zonnestroomsysteem voor Heineken Wieckse, marktleider in het witbier segment, brouwt haar bieren voortaan volledig op zonneenergie. Dit wordt aangeduid op de nieuwe verpakkingen die vanaf april te vinden zijn in de supermarkten en de horeca. Op het dak van de brouwerij in ‘s-Hertogenbosch worden in totaal 3.632 panelen aangebracht met een totaal vermogen van 908 kWp, en een te verwachten zonne-energie productie van 855.000 kWh per jaar. Dit is voldoende om het gehele portfolio van Wieckse, Wieckse Witte, Wieckse Rosé en beide 0.0 varianten, te voorzien van elektriciteit voor het gehele brouwproces. De gehele installatie is geëngineerd, ontwikkeld en gebouwd door Solaraccess. Voor het Deventer bedrijf is dit inmiddels de vierde Heinekenbrouwerij die voorzien is van een zonnestroominstallatie. De brouwerijen in Alken (België) en Massafra en Comun Nuovo (Bergamo) in Italië gingen ‘s-Hertogenbosch voor.

de enige met een zonne-energie project op deze schaal dat zonder subsidie wordt bewerkstelligd.” Marie Monique van der Salm, Marketing Manager Wieckse: “Wieckse wil als marktleider in het witbier segment en met een passie voor haar leefomgeving bijdragen aan een evenwichtig milieu. De zon staat al jaren centraal in het hart van ons merk en daarom is het vanuit Wieckse een even fantastische als logische stap om daad-

werkelijk onze bieren te laten brouwen op de energie van de zon.” Directeur Pieter van der Meulen van de brouwerij in ‘sHertogenbosch waar Wieckse wordt gebrouwen: “Dit is na de ondertekening van het Bossche energieconvenant opnieuw een belangrijke stap in de verduurzaming van ons brouwproces.” www.solaraccess.eu

Uniek project

Het totaal geïnstalleerde vermogen op de brouwerijen is 4,5 mWp. Dany de Zeeuw, Sales Directeur van Solaraccess: “Dit is een uniek project. Wieckse is binnen het bedrijfsleven in Nederland

Het met zonnepanelen bedekte dak van de brouwerij in ‘s-Hertogenbosch.

Samenwerking voor groei markt zonnepanelen Het aantal Nederlanders met zonnepanelen op het dak groeit sterk. De verwachting is dat het aantal daken met zonnepanelen in 2013 nog verder gaat stijgen. Het in Surhuisterveen gevestigde Awizon Zonneenergie BV is al meer dan tien jaar actief op het gebied van zonne-energie. Awizon heeft veel ervaring in het realiseren van zonne-energiesystemen en kan met haar team terugkijken op tien succes-

volle jaren waarin kwaliteit en betrouwbaarheid de belangrijkste kernwaarden zijn. Awizon heeft dan ook te maken met een explosieve groei. Om deze groei op te vangen is Awizon een samenwerkingsverband aangegaan met Bouma Technisch Installatiebedrijf BV uit Suameer. Bouma Technisch installatiebedrijf heeft veel kennis in huis op het gebied van duurzame installatietechniek en ook bij Bouma staat kwaliteit hoog in het vaandel. De vraag naar zonnepanelen, en de daaraan gekoppelde installatie, neemt enorm toe. Deze ontwikkeling heeft voor beide bedrijven om een andere aanpak gevraagd. “Nu de krachten tussen Awizon en Bouma gebundeld zijn, kunnen we de klant nog beter en sneller van dienst zijn. Want als je iets koopt, wil je het ook graag snel hebben.” Aldus Johan Bakker, directeur van Awizon.

ook nog gebruikt kan worden voor warmtepompinstallaties is het mogelijk dat er veel minder of zelfs geen gas meer verbruikt hoeft te worden. Door de samenwerking tussen de bedrijven kunnen we de dienstverlening naar de klanten nóg meer verbeteren. Het doel voor onze klanten is zorgen dat de energiekosten heel laag worden. Liever zien we dat de energiekosten op nul komen. Dit is mogelijk voor zowel bestaande gebouwen en woningen en bij nieuwbouw.” Informatie: www.awizon.nl / www.bouma-installatie.nl

Bouma is gespecialiseerd in het installeren van duurzame installaties in gebouwen. Klaas Meindertsma, directeur van Bouma, kijkt positief naar de toekomst. “Als de opgewekte zonne-energie #3 april 2013

Omscholing zij-instromers oplossing voor tekort technici. “Om- en bijscholing is van essentieel belang bij het terugdringen van tekorten in de technische sector”, stelt Hans Biesheuvel, voorzitter MKB Nederland, in zijn openingstoespraak tijdens het congres ‘De slag om technisch talent’. “Om dit tekort terug te dringen zijn private opleiders onmisbaar.” Het tekort aan technisch talent bedreigt de toekomst van de technische sector en vormt daarmee een grote bedreiging voor de groeiambities van bedrijven. Dit sluimerende probleem zet de economische groei van Nederland onder druk. ‘Investeer in ambacht en maakindustrie; we moeten massaal investeren in onderwijs en bijscholing om het tij te keren’ aldus Hans Biesheuvel. Deze en andere urgente kwesties kwamen uitgebreid aan de orde tijdens het congres ‘De slag om technisch talent’ in Hotel Houten.

Techniekpact Private Opleiders

Hans Biesheuvel lichtte tevens het Techniekpact van Minister Kamp nader toe. Dit Techniekpact is een initiatief van het kabinet om samen met werkgevers, het onderwijs en de vakbeweging om de aansluiting van onderwijs op de arbeidsmarkt in de technieksector te versterken en het tekort aan technisch personeel tegen te gaan, volgens drie actiepunten: 1. meer aandacht voor bèta/techniek in het funderend onderwijs; 2. hogere instroom (beroeps)opleidingen techniek via publiekprivate samenwerking; 3. arbeidsmarkt: verhogen van de zij-instroom, aantrekken en behoud van (internationaal) technisch personeel. Hierop heeft de Nederlandse Raad voor Training

en Opleiding (NRTO) in samenwerking met Reed Business Opleidingen het ‘Techniekpact Private Opleiders’ opgesteld. Dit pact werd tijdens het congres aangeboden aan Hans Biesheuvel en haakt specifiek in op het derde punt: namelijk het tekort aan technici terugdringen door middel van goede (om- en bij)scholing voor zij-instromers.

Private opleiders en zij-instromers

Het privaat onderwijs is marktleider op het gebied van volwassenenonderwijs en voldoet aan de kwaliteitskaders en doelmatigheidsvereisten. Ruim 85% van de volwassenen - 1,3 miljoen mensen - die een opleiding volgen, wordt opgeleid door private aanbieders. Net als de overheid zien private opleiders een belangrijk potentieel in personeel dat werkzaam is in andere sectoren en werkzoekenden: ofwel zij-instromers. Een zeer gemotiveerde, gedisciplineerde doelgroep met werkervaring en een groot verantwoordelijkheidsgevoel, die bewust kiest voor de techniek. Om dit potentieel aan te kunnen boren is scholing nodig die enerzijds aansluit bij de behoefte van het bedrijfsleven en anderzijds bij volwassenen. Privaat onderwijs biedt dit maatwerk voor beide partijen. Tijdens het congres ‘De slag om technisch talent’ gingen diverse experts in op oplossingen voor het tekort aan technisch personeel. Het was een punt van discussie tijdens het rondetafelgesprek onder leiding van Tom van ’t Hek met Wouter Vlasblom (Siemens Nederland), Frank Schoof (Croon Elektrotechniek) en Alfred Boot (Dura Vermeer Groep). Harry de Vos vertelde uit eigen ervaring hoe ASML technisch personeel rekruteert in een krappe ar-

Nieuwsberichten

Nr.

Spotlight (thema)

Verschijning

Duurzaam installeren / energie(besparing)

dinsdag 21 mei 2013

Industriële installatietechniek / kasten en panelen dinsdag 18 juni 2013

Vakbeurs Elektrotechniek 2013, inclusief ETOP

dinsdag 17 september 2013 vrijdag 2 augustus 2013

Gebouwautomatisering / domotica / intelligentie in gebouwen Beveiligingstechniek

dinsdag 22 oktober 2013

Voor meer informatie over het congres: www.deslagomtechnischtalent.nl

Experts aan het woord

Elektropraktijk 2013

beidsmarkt. Arbeidsmarktcommunicatie expert Martijn Hemminga liet zien hoe werving strategisch kan worden ingezet en senior raadsmedewerker Adviesraad voor het Wetenschaps- en Technologiebeleid Luc Rietveld lichtte toe welke rol de overheid kan spelen om de vraag en aanbod op de arbeidsmarkt voor kenniswerkers samen te brengen.

Redactionele sluiting

vrijdag 3 mei 2013 vrijdag 6 september 2013

dinsdag 26 november 2013 vrijdag 11 oktober 2013

over uw bedrijf of organisatie kunt u – voorzien van een afbeelding – doorgeven via:

Redactie@Elektropraktijk.nl

Officiële beursspecial Elektro Vakbeurs Hardenberg dinsdag 26 november 2013 vrijdag 11 oktober 2013 2013 #3 april 2013

Wat kan een E-installateur met meerjarige onderhoudscontracten?

Onderzoeksbureau ziet toekomst in de bouw Niemand vindt het vreemd wanneer een meerjarig onderhoudscontract wordt afgesloten voor het onderhoud van bijvoorbeeld een CV-ketel. Voor elektrische installaties en dan vooral in de particuliere sector zijn dergelijke onderhoudscontracten minder gebruikelijk. Terwijl daar wellicht tóch kansen liggen!

Auteur: Ing. M. de Wit – Blok

nderzoeksbureau USP Marketing Consultancy voerde in januari een onderzoek uit naar meerjarige onderhoudscontracten onder verschillende partijen in de bouw. Zowel hoofdaannemers en gespecialiseerde aannemers als W- en E-installateurs beantwoordden verschillende vragen. Reinoud de Jager, verantwoordelijk voor het uitvoeren van het onderzoek: “We weten allemaal dat het niet bijzonder goed gaat in de bouw. Waar je voorheen een verdeling zag van 50/50 ten aanzien van nieuwbouw en renovatie, zie je nu een verschuiving naar 40% nieuwbouw ten opzichte van 60% renovatie. En wát er gebouwd wordt, is over het algemeen kleinschalig. We kunnen er vanuit gaan dat de nieuwbouw na de crisis weer wat zal aantrekken, maar ik verwacht niet dat het weer op niveau komt van een aantal jaren geleden. Kortom: partijen in de bouwkolom – waaronder installateurs – moeten zich beraden op een aanpassing van hun producten- en dienstenpakket om de continuïteit van hun bedrijf te waarborgen.”

Meerjarige onderhoudscontracten

Afb. 1: Het aangaan van meerjarencontracten is een trend die voor de volledige bouwkolom mogelijkheden biedt.

#3 april 2013

Eén van de mogelijke kansen is te vinden in het aangaan van meerjarige onderhoudscontracten. Bij dit soort contracten wordt vooraf overeengekomen dat één partij gedurende een aantal jaar verantwoordelijk is voor het onderhoud van bijvoorbeeld een CV-ketel, zonnepanelen of een elektrische installatie. In de grond-, weg- en waterbouw zijn deze contracten heel gebruikelijk en ook in de burgerlijke en utiliteitsbouw zien we een verschuiving in deze richting. Een echte kans voor de slimme installateur denkt De Jager. “Onderhoud en renovatie hebben op dit moment echt de toekomst, en dat betekent dat installateurs daar handig op in kunnen spelen. Bepaalde partijen doen

dit al en gaan daarin ook relatief ver. Zo bestaat er een installatiebureau dat niet aanbiedt om lampen te installeren, maar die afspraken maakt over bijvoorbeeld het verzorgen van ‘licht’ voor de komende tien jaar.” Wat dat betreft bieden meerjarige onderhoudscontracten voordelen voor alle partijen. De opdrachtgever hoeft in bovenstaand voorbeeld geen aandacht meer te schenken aan zijn verlichting – dit wordt voor hem gedaan – terwijl de opdrachtnemer gedurende een langere tijd inkomsten genereert. De laatste partij heeft hiermee meer vrijheid om zelf zijn materialen en methodes te kiezen. In veel gevallen leidt dit tot een kwalitatief betere oplossing omdat de opdrachtnemer er voordeel bij heeft om met kwaliteitsproducten te werken. Deze vorm van onderhoud vraagt echter wel een belangrijke cultuuromslag vanwege de overgang van een inspanningsverplichting naar een resultaatverplichting. Cultuuromslag De Jager: “Voor zover ik het kan inschatten zijn de meeste installateurs hier nog niet klaar voor. In veel gevallen focussen zij zich op het traditionele installatiewerk en zien (nog) niet de mogelijkheden die facilitair werk met zich meebrengt. Toch is dat waar het voor een deel heen gaat. Om de continuïteit van je bedrijf te

Ongevraagd adviseren kan leiden tot lange termijn relaties kunnen waarborgen is het belangrijk om lange termijn relaties met je klanten aan te gaan en dat lukt vaak beter wanneer je spontaan kunt adviseren; bijvoorbeeld wanneer je bij deze klanten aan het werk bent. Je kunt bijvoorbeeld advies geven over de inrichting van de werkplek, de noodzakelijke verlichting voor bepaalde werkzaamheden enzovoorts. Als je hierin goed meedenkt, en soms ook verder kijkt dan je eigen vakgebied, dan geef je aan verstand te hebben van bepaalde materie en kun je wellicht in de toekomst het noodzakelijke installatiewerk uitvoeren en afspraken maken over het toekom-

Afb. 2: Klassiek installatiewerk aangevuld met facilitair werk: installateurs bieden verlichting aan voor tien jaar. Op welke manier zij dat invullen bepalen zij zelf.

stige onderhoud. Of nog verder: de bijbehorende producten verkopen. Wie zich daarin niet wil of kan verdiepen, heeft kans dat de producenten van de elektrotechnische installatieproducten zélf bij de eindklant aankloppen om hier een langdurige relatie mee aan te gaan.” Anderzijds biedt deze laatstgenoemde ontwikkeling óók mogelijkheden voor installateurs die zich in dat geval zouden kunnen aansluiten bij grote fabrikanten van elektrotechnische componenten. Vergelijkbaar met een bedrijf als VELUX dat gebruik maakt van montagepartners om landelijk hun dakramen op de juiste manier geplaatst te krijgen. Klanten die de VELUX website bezoeken worden automatisch in contact gebracht – op basis van hun postcode – met de dichtstbijzijnde montagepartner. Reinoud de Jager: “Het zal niet meevallen voor de E-sector om zich op deze manier te profileren. Onder particulieren lijkt er nog weinig behoefte te bestaan aan meerjarige onderhoudscontracten met een elektrotechnisch installateur; de industrie en utiliteit bieden wat dat betreft wellicht meer kansen omdat het afsluiten van dit soort contracten hier meer bekend is. Dat betekent overigens niet dat particulieren geen doelgroep vormen. Binnen de W-sector zijn immers vele succesverhalen bekend. Belangrijk is het in elk geval om te communiceren

Uitkomsten onderzoek Het onderzoek van USP Marketing Consultancy geeft onder meer aan dat vooral W-installateurs aanzienlijk vaker werken met meerjarige onderhoudscontracten dan (gespecialiseerde) aannemers. Twee op de vijf uitvoerende partijen in de bouwsector verwachten dat er in de komende jaren vaker met meerjarige onderhoudscontracten gewerkt gaat worden. Het zijn opnieuw de installateurs die hier het meest positief over zijn; 56% verwacht vaker met dit soort contracten te gaan werken. Opvallend is dat vooral de partijen die nu al werken met meerjarige onderhoudscontracten een toename verwachten voor de komende jaren. Partijen die momenteel niet veel te maken hebben met deze contractvorm gaan er vanuit dat dit in de toekomst niet zo zal zijn.

met de klanten en om binnen het eigen bedrijf als leidinggevende deze nieuwe aanpak goed over te dragen op de medewerkers. Zodanig dat zij het begrijpen en het nut ervan inzien. Een mooie uitdaging lijkt me zo!” Y

#3 april 2013

Aangepast ir. Ottenbad profiteert van gebruiksgemak en eenvoudig beheer

Renovatie van groepenkast leidt tot multifunctionele KNX-installatie In het ir. Ottenbad, één van de twee gemeentelijke zwembaden in Eindhoven, was de elektrische installatie dringend aan vernieuwing toe. Groepenkasten waren verouderd en ook het schakelen en bedienen was niet meer van deze tijd. Adviesbureau BerkhofBoerboom ontwierp in opdracht van de gemeente een nieuwe installatie en ontwikkelde daarbij een gebouwautomatisering op basis van KNX. Technisch dienstverlener Strukton, de vaste beheerder van het complex, voerde de renovatie eind 2012 in één weekend uit. Auteur: Rob van Mil

et ir. Ottenbad kent meerdere baden waarvan verschillende doelgroepen, zoals ouderen, jeugd

maar ook diverse verenigingen, intensief gebruik maken. Hoewel het zwembad in de achterliggende jaren al enkele vernieuwingen onderging, bleef een deel van de installatietechniek daarbij achter.

“Lichtscenes die de gebruikers wensen, zijn snel te realiseren” Vooral de elektrotechnische installatie moest – om in de pas te blijven lopen – dringend een modernisering ondergaan. Verschillende installaties werden nog via stuurkabels en relais in combinatie met een star knoppenpaneel bediend. Daar-

Afb. 1: Ludo van Deursen van Strukton is erg tevreden over de eenvoud en het inzicht dat de nieuwe gebouwautomatisering biedt.

#3 april 2013

gebruiksvriendelijk; elke medewerker kan het begrijpen.”

Veel meer mogelijkheden

Volgens Ludo van Deursen, systeem integrator bij technisch dienstverlener Strukton, heeft de nieuwe gebouwautomatisering meer voordelen dan al-

“KNX-geregelde verlichting leidt tot efficiëntere investeringsbeslissingen”

Afb. 2: Een van de nieuwe groepenkasten die Strukton binnen het tijdsbestek van één weekend heeft geïnstalleerd.

mee was de infrastructuur niet alleen verouderd, maar had hij ook functioneel zijn grenzen bereikt. “De leiding van het zwembad wilde, nu we toch gingen renoveren, ook het beheer en de bediening van de installaties verbeteren. Zodoende ontwierpen we een gebouwautomatisering waarbij we kozen voor een systeem op basis van KNX. Dit internationaal gecertificeerde communicatieprotocol zorgt ervoor dat praktisch elk type installatie te koppelen is en dat opdrachtgever en uitvoerder altijd zelf kunnen beslissen welke toeleveranciers en fabrikanten men wil gebruiken”, vertelt Ewout Berkhof van adviesbureau BerkhofBoerboom.

aangesloten. Via vier touchscreens, verspreid door het zwembad, kan het personeel eenvoudig en gebruiksvriendelijk de installaties bedienen en aanpassen. Zo heeft men nu veegfuncties om in één keer alle verlichting uit te zetten. Ook programmeerde Strukton de verschillende scenes waarmee het personeel voor elke doelgroep in het zwembad met één druk op de juiste toets een gepaste sfeer oproept. Voor de schoonmakers is er een schoonmaakstand. En dat allemaal zeer

leen bediengemak en een efficiënte regeling van de verlichting. “Nu we de elektrotechnische installaties via KNX schakelen, bieden we de facilitair beheerder veel meer mogelijkheden, een groter inzicht en ook de veiligheid is duidelijk vergroot. Zo hebben we naast elk touchscreen een noodknop geïnstalleerd. Mocht er een calamiteit zijn en de medewerker drukt op de noodknop, dan krijgt het personeel bij de kassa en op kantoor meteen een melding. Ook gaat alle verlichting in het gebouw direct op vol vermogen branden en een zoemer gaat af. Deze veiligheidsmaatregel was met de conventionele installatie vrijwel onmogelijk te realiseren.” De rode noodknop is naast het speciale touchscreen gemonteerd. “De touch

Optimale keuzevrijheid

Berkhof heeft inmiddels flink wat ervaring met gebouwautomatisering en kiest in veel gevallen voor een KNX-installatie. “Belangrijkste voordeel van KNX is dat het een universele en genormeerde standaard is die een optimale keuzevrijheid garandeert. Wereldwijd zijn er meer dan driehonderd fabrikanten die producten en systemen op basis van deze standaard leveren. Daar kan geen ander gebouwautomatiseringssysteem tegen op. In dit zwembad wilden wij met KNX vooral de bediening vereenvoudigen. De verlichting, maar ook de blindering, de klokken en enkele specifieke zwembadinstallaties zijn op het KNX-systeem

Afb. 3: Naast het touchscreen in het zwembad zit een duidelijke alarmknop waarmee in één keer al de verlichting wordt ingeschakeld. #3 april 2013

SyStemeN VOOR tIJD, LIcht, KLImaat

Slim gecombineerd. Efficiënt verlicht. KNX Dimactoren DMG 2 T KNX, DME 2 T KNX en dimbooster DMB 1 T KNX In de serie MIX2-Actoren presenteert Theben een nieuwe universele KNX dimactor, een uitbreidingsmodule en een dimbooster om vermogen te vergroten. In de slimme combinatie is het niet alleen mogelijk om energiespaarlampen en retrofitLED lampen van 0 tot 100% te dimmen, maar ontstaat de mogelijkheid veel geld te besparen.

• Individuele dimcurven maken het traploos dimmen mogelijk – ook bij LED´s • Dimbooster DMB 1 T biedt de mogelijkheid om vermogens tot 2000 W te dimmen. • Snelle inbedrijfstelling en functietest is ook mogelijk zonder busaansluiting • MIX-Concept met basis- en uitbreidingsmodulen biedt erg veel flexibiliteit en

grote, financiële besparingsmogelijkheden.

12.11.12 11:36

UITBREIDING VAN DE FAMILIE KRIMPKOUS EN VERBINDER ASSORTIMENT DOOS INCLUSIEF MINI BRANDER

Nieuw in het assortiment van Cellpack is de assortiment doos met krimpkous en verbinders inclusief een mini brander. Met dit setje heeft U direct alles bij de hand. Dit setje is een uitbreiding op de assortiment dozen die al geruime tijd verkrijgbaar zijn. Wilt U zich kunnen redden in elke situatie? Met de nieuwe assortiment doos komt U een heel eind op weg.

Assortiment dozen Cellpack: artikelnummer : 0 - 033101 krimpkous assortiment doos zwart 1B artikelnummer : 0 - 033102 krimpkous assortiment doos kleur 2A artikelnummer : 0 - 033103 krimpkous en verbinder ass. doos kleur 3C inclusief mini brander

Cellpack Benelux BV

Keersluisweg 13

1332 EE Almere

April 2013.indd 1

Tel: 0031 (0)36 549 03 36

Fax: 0031 (0)36 532 74 99

Email: info@cellpack.nl

Web: www.cellpack.nl 5-4-2013 9:41:41

#3 april 2013

screens van HPS Industrial zijn van een speciale kwaliteit, omdat het zwembadmilieu nu eenmaal zwaardere eisen stelt. Bij de kassa en bij de personeelsruimte hebben we een groot touchscreen geïnstalleerd en in de twee belangrijkste zwembaden hangen iets kleinere touchscreens. Op die twee kleinere schermen zijn in principe ook alleen de installaties in de zwembaden te bedienen, terwijl de andere schermen nog wat meer mogelijkheden bieden. Naast de verlichting kan men via het touchscreen bijvoorbeeld ook de blindering bedienen; de schermen waarmee men bepaalde baden aan het zicht van andere baden kan onttrekken. Ook het in- en uitschakelen van de jetstreams in bepaalde baden, die voorheen een aparte bediening hadden, hebben we op de touchscreens geïntegreerd”, zegt Van Deursen.

Bewust gebruik verlichting

“Met deze KNX-installatie geven we de facilitair manager veel meer inzicht in de techniek. Zo is het nu mogelijk om nauwkeurig het aantal branduren van de verlichting te monitoren. Dit heeft voordelen bij vervanging van lampen, omdat we nu gerichter kunnen zien in welk bad of afdeling van het zwembad een totale remplace zinvol is”, vertelt Van Deursen. “In de jaren voordat de gebouwautomatisering was geïnstalleerd, deden wij 's ochtends de verlichting aan en aan het einde van de dag deden we het licht weer uit”, vertelt Joost van der Velden, manager van het ir. Ottenbad. “En dat betrof alle verlichting, ongeacht welke delen van het bad werden gebruikt. En als 's avonds de schoonmakers kwamen, ging alle verlichting opnieuw aan en pas weer uit als ze overal klaar waren. Er was gewoon geen handige manier om dat slim of efficiënt te sturen. Nu we de automatisering hebben, merken we direct dat verlichting, maar ook andere installaties, alleen aan staan als ze echt nodig zijn. Harde cijfers hebben we nog niet, maar dat deze techniek het energiegebruik terugdringt, staat als een paal boven water.” Strukton, dat al vele jaren het technisch beheer in het zwembad uitvoert, helpt het zwembad ook bij de modernisering van de verlichting. “Geleidelijk zal het zwembad overstappen op bijvoorbeeld led-verlichting. Nu we inzicht hebben en weten welke verlichting het meest wordt

Afb. 4: Via de speciale controller van Bab-tec wordt de visualisatie op de touch screens van HPS Industrial getoond.

gebruikt, kan het zwembad veel efficiëntere investeringsbeslissingen nemen. Daarbij gebruikte het ir. Ottenbad tot voor kort een eigen warmtekrachtkoppeling (wkk), waardoor men toch wat minder op elektriciteitsbesparing lette. Vanwege de benodigde warmte was er altijd voldoende eigen elektriciteitsopwekking. Recentelijk is het zwembad overgestapt op een verwarmingsinstallatie op houtsnippers, waardoor de wkk vrijwel niet meer wordt gebruikt. Dit betekent dat men de elektriciteit nu moet inkopen. Dan leveren besparingen op elektriciteit ineens veel geld op.”

In één weekend geklaard

De hele renovatie van de elektrotechnische installatie is door Strukton grondig voorbereid. In oktober 2012 begon men al met de voorbereidende werkzaamheden om vervolgens in december, in één weekend, alles volledig om te bouwen. “Het betrof toen vooral de plaatsing van twee nieuwe groepenkasten terwijl vijf andere groepenkasten zijn omgebouwd. Daar hadden we precies twee etmalen voor”, aldus Van Deursen. “De visualisatie van de installatie hadden we in november al voorbereid. Voor het ontwerp daarvan hebben we uitvoerig gesproken met het management, maar ook met het personeel van het zwembad. Toen al hun wensen en gebruiksroutines duidelijk waren, ontwikkelden wij een visualisatie die daar exact bij aansluit. Voor elk van de zwembaden, het therapiebad, het

verenigingsbad, het recreatiebad en het buitenbad, hebben we scenes samengesteld op basis van wat de gebruikers prettig vinden. Voor sommige groepen is dat veel licht, maar voor andere juist heel weinig of specifieke sfeerverlichting. Die scenes zijn met een duidelijke, gekleurde knop op het touchscreen eenvoudig op te roepen. Maar wil men dat morgen anders hebben, dan is dat bij wijze van spreken in een uur geregeld. Dat is bij een conventionele installatie een onmogelijke opgave.”

Toekomstige verbouwingen

Na de modernisering van de elektrotechnische installatie kijkt het ir. Ottenbad al vooruit naar een volgende verbouwing. “We werken inmiddels aan een masterplan voor het aanpassen van de entree en de receptie van het zwembad”, vertelt Berkhof. “Dit betekent dat er een nieuwe indeling komt met nieuwe balies en verlichting. Nu we een KNX-installatie hebben, zijn dergelijke aanpassingen ineens een stuk eenvoudiger. Voorheen had je te maken met vele multicords en schakeldraden die allemaal omgelegd en verlengd moesten worden. Nu hebben we nog maar één buskabel die naar het bedieningspaneel loopt. Alle aanpassingen zijn verder softwarematig uit te voeren. Daar zit hem echt het grote voordeel van een KNX-systeem. De systemintegrator kan elke wijziging van achter zijn laptop doorvoeren.” Y

#3 april 2013

Goudgerande toekomst voor

ondernemende elektrotechnisch installateur In 2020 is de wereld voor de elektrotechnisch installateur helemaal anders geworden, zo schetsen de toekomstvisies. Smart Grids, duurzame en decentrale energieopwekking, warmte-koudeopslag en woonhuisautomatisering zullen dan gemeengoed zijn. Politiek en maatschappij beginnen zich nu te realiseren dat al die techniek wel door vakmensen moet worden geĂŻnstalleerd. Daar liggen kansen voor ondernemende Einstallateurs. Auteur: Tom de Hoog enig elektrotechnisch installateur is op dit moment bezig met overleven. De economie zit tegen; het aantal opdrachten is minder;

Afb. 1:

de financiĂŤle armslag beperkt. Toch is het goed te kijken naar de sectorperspectieven en waar de kansen liggen, want die zijn er zeker. Brancheverenigingen, ken-

nisinstituten en opleidingsinstellingen doen terecht veel om de branche voor te lichten, te ontwikkelen en op te leiden. Door de technologische ontwikkelingen zijn er veel aanknopingspunten als het erom gaat je brood te verdienen met het mooie vak dat elektrotechniek is.

Het gaat snel

Iemand die dagelijks met technologische ontwikkelingen bezig is en ziet wat er allemaal op ons afkomt is Theo Ockhuijsen, directeur van Innovatie-Express en adviseur en consultant bij opleider OTIB: â&#x20AC;&#x153;Het landschap waarin we als E-installateurs ons geld verdienen gaat in rap tempo

Het gaat erom kennis te delen veranderen. Dat gaat veel sneller dan menigeen denkt. Ga je louter als capaciteitsbedrijf door dan zal je als installateur zien dat door conceptueel bouwen en het integreren van systemen het tra-

Specialistische kennis veroudert snel. BRON: UNETO-VNI #3 april 2013

e n

ditionele installatiewerk zal verdampen. Het gaat technologisch echt hard en techniek en wetenschap groeien steeds dichter naar elkaar toe. Een gebouw bijvoorbeeld wordt volledig self supporting en er ontstaan bouwelementen en gebouwen die energie kunnen opwekken. Technische installaties integreren meer en meer en daarvan moet je wel verstand hebben om mee te kunnen komen.”

Systeemdenken noodzakelijk

Ir. Daan Maatman is Programmaleider Technologie bij Hiteq, onderdeel van kenniscentrum Kenteq. Ook hij ziet dat het hard gaat: “Wat er op ons afkomt is niet zozeer de veranderende techniek maar de elektrificatie van de maatschappij. Met name bij de energievoorziening zie je heel andere systemen komen. Het zwaartepunt komt te liggen op allerlei vormen van duurzame energie en energiebesparing door zonnepanelen, windmolens, warmte-kracht-koppeling en warmtepompen. En, het netwerk zelf moet worden aangepast voor Smart Grids. De vraag is bijvoorbeeld of we hoogspanning

Afb. 2:

n e

a u

a w

m s

blijven gebruiken in Nederland. Het probleem van elke systeemverandering is dat het altijd doorwerkt in andere systemen. Bij huis- tuin- en keukeninstallaties komt

Opleiden voor actuele kennis en voor vakmanschap er daarom vermogenselektrotechniek voor zonnecellen en warmtepompen bij en een stuk specialisatie op het gebied van domotica. Denk aan sensoren in huis en voice controlled systemen. Al die systemen zijn kwetsbaar en onderhoud wordt daarom belangrijk. Als E-installateur moet je straks alles weten van die nieuwe technische disciplines.”

Elektrotechniek tot in de haarvaten

Dat er veel gaat veranderen onderschrijft ook Adrie van Duijne, directeur van Stichting KIEN en nauw betrokken bij het

Integraal samenwerken heeft de toekomst.

stimuleren van innovatie in de elektrotechniek: “De toekomst is erg uitdagend als we kijken naar de mogelijkheden van elektrotechniek. Vroeger ging het er alleen om licht te laten branden, nu is het een basisvoorwaarde voor het kernproces bij de klant. Elektrotechniek zit in de haarvaten van het proces bij die klant, particulier of bedrijfsmatig. Daarom stimuleren we installateurs om kennis te nemen van de ontwikkelingen. Met aansprekende thema’s als ‘0-energieomgeving’ en ‘Zorg, comfort en veiligheid in de woning’ geven we inhoud aan onze missie. In 2020 gaat het bij die 0-energieomgeving om duurzame opwekking bijvoorbeeld door zonnecellen. Ook denk je dan aan slimme energiedistributie in de woning, dat de wasmachine alleen start als de zon schijnt. Installateurs moeten bij hun vaste klanten gaan kijken waar behoefte aan is. Zo kan hij een bijdrage leveren aan het verlagen van energiekosten.”

Kennis delen en samenwerken

Om business te halen uit die nieuwe techniek en ontwikkelingen is er wel een

BRON: Kenteq / Henk Merjenburgh

#3 april 2013

OPLAADPUNT VOOR E-BIKES...? BIJ GEYER!

Of het nu gaat om grote projecten of om kleine, ú en úw wensen staan bij GEYER in de spotlights. Goede kwaliteit en een scherpe prijs spelen daarbij de hoofdrol. Een betrouwbaar product, nauwkeurige assemblage en stipte levering, hebben bij GEYER altijd de hoogste prioriteit.

Professionaliteit, kwaliteit en flexibiliteit Persoonlijk contact met elke opdrachtgever Heldere, gezamenlijke communicatielijnen Messcherpe calculatie, duidelijke presentatie Begeleiding van A tot Z bij alle opdrachten

WWW.GEYER.NL

WEEGSCHAALSTRAAT 50 7324 BH APELDOORN T. 055 5998200 F. 055 5998219

#3 april 2013 503413002.indd 1

14-03-13 15:2

cultuuromslag nodig volgens Ockhuijsen: “Wil je als E-installateur de nieuwe ontwikkelingen het hoofd bieden, dan moet je op een andere manier gaan werken dan nu. Vroeger was kennis van technologie voldoende. Nu wordt het

Een E-installateur moet straks alles weten van nieuwe techniek zaak andere competenties aan te leren. Zo zal je met elkaar integraal moeten gaan samenwerken. Waar je nu nog ziet dat men kennis vooral wil beschermen, gaat het in de toekomst erom kennis te delen.” Dat is Van Duijne volmondig met hem eens: “Dat klopt, we moeten als E-installateur uit onze schulp kruipen en meer naar buiten treden. Laten zien wat we kunnen en wat de nieuwe technieken kunnen betekenen voor de klant. Die klant heeft een technisch concept nodig dat zich bewezen heeft. Kijk naar gemeenten, die krijgen geld van de landelijke overheid. Daar moet je als installateur melden dat je kunt helpen met het levensloopbestendig maken van woningen. KIEN gaan daarom pilots opzetten samen met E-installateurs. Dan gaat het om zaken als praten met een wethouder, financieringsmodellen en hoe je samenwerkt met een aannemer." Belangrijk is dat de installateur zijn verhaal beter weet te brengen en ook in de taal van de klant leert praten. Maatman: “De persoon die adviseert moet het vertrouwen krijgen en houden. De particuliere klant moet niet met jargon worden benaderd.”

Gewoon aan het werk

Hoe kijkt de e-installateur zelf tegen 2020 aan? Remy Pronk, jonge zelfstandig installateur in Noord-Holland: “Vorig jaar nog was ik als werkvoorbereider betrokken bij een groot project op Schiphol voor de plaatsing van zonnepanelen, Daarnaast heb ik projecten bij particulieren zoals het vervangen van verlichting door LED’s. Ik wil meer gaan doen met projectmanagement, daar heb ik met het werk op Schiphol nu ook al mee te maken gehad. Ik merk ook dat ik eigen projecten steeds meer uitbesteed en samenwerk met specialisten. Dat de consu-

ment wil besparen op energiekosten en wil verduurzamen daar zou ik wel op in willen spelen, maar ik heb het nog steeds te druk met ander werk.” Peter Jongkind timmert als zelfstandig installateur aan de weg met domotica en zonnepanelen. “Ik zie absoluut kansen voor de toekomst omdat ik met domotica bezig ben. Je ziet steeds nieuwe ontwikkelingen en toepassingen. Ik lees de vakbladen, heb contacten met groothandels, en ik vraag documentatie op bij fabrikanten. Internetsites en LinkedIn zijn mijn grootste bronnen van informatie en nieuws. Facebook gebruik ik voor promotie door met regelmaat informatie over mijn projec-

roepen is hoog. Als we beter weten waarom ze weglopen, kunnen we ze wellicht langer behouden voor de techniek. Een ander punt is dat specialistische kennis snel veroudert. We moeten mensen wel zo opleiden dat ze met actuele kennis om kunnen gaan maar ook dat ze het ouderwetse vakmanschap bezitten.” Michel Wijbrands, beleidsmedewerker elektrotechniek en ICT bij branchevereniging UNETO-VNI: “Op de basisschool worden kinderen nog steeds niet enthousiast gemaakt voor techniek. Daarbij vinden veel ouders een baan voor hun kinderen in de techniek zwaar, slecht betaald, ze stimuleren hun kinderen liever richting havo/

Afb. 3: Kennis hebben van nieuwe technologie een must. BRON: Kenteq / Henk Merjenburgh

ten erop te zetten en ik krijg daar aardige reacties op. Samenwerken met collega’s doe ik als zzp’er altijd al. Als ik kijk naar de toekomst zie ik mijn werk voor een groot deel uit domotica bestaan. Ik vind het echt leuk om met die techniek bezig te zijn.”

Waarom kiezen voor techniek?

Techniek is leuk en spannend. Maar waarom kiezen toch zo weinig jongeren voor een technische opleiding? Jochem Dijkmeester, Programmaleider Onderneming en Arbeid bij Hiteq, onderdeel van kenniscentrum Kenteq:“Er gaan tekorten ontstaan in de branche. Dat is nu al voelbaar en de verwachting is dat het toeneemt. Er is veel aandacht voor instroom, maar daarmee gaan we het niet winnen. Het verloop in sommige technische be-

mavo. Dat is een onjuist beeld. Smart Grids bijvoorbeeld vormen een revolutionair onderdeel van de energietransitie. Altijd was stroomopwekking centraal en nu gaat dat grootschalig veranderen. Binnen de SER wordt nu het Nationaal Energie Akkoord geformuleerd, dat gaat veel ruimte voor energieverduurzaming van de bestaande bouw geven. Allerlei kansen voor de installatiesector dus. Het gaat er wel om dat de mindset van de installateur moet veranderen, omdat de markt dat ook doet. Als hij goed op die markt inspeelt gaat de E-installateur een gouden toekomst tegemoet.” Y

#3 april 2013

herontwikkeling

Renovatie /

Margaretha: nieuwe jas om oude kern en ruwe schatting; van het totale project bevat het renovatiegedeelte qua oppervlakte hoogstens 10 procent. Voor wat betreft de installatie-uren ligt dat percentage aanzienlijk hoger. Het kan toeval zijn, maar als we deze ochtend samen met de installateur door het gebouw lopen, vindt verreweg de meeste bedrijvigheid plaats in het renovatiedeel. Het betreft het zogenaamde Broekema-pand. Een monumentaal pand, afkomstig uit het

bouwjaar 1932. “Als je eerlijk bent, dan is het voor ons natuurlijk een stuk eenvoudiger om het hele zaakje tegen de grond te schuiven en alles nieuw te bouwen”, zegt Willemjan Peters, namens installateur Breman Kloekke Elektrotechniek leidinggevend monteur op het project. Hij is samen met Maikel Schotman, werkzaam op de tekenafdeling van Breman Kloekke, verantwoordelijk voor de organisatorische inbreng van de Zwolse installateur.

Twee fasen

Het nieuwe woon-zorgcentrum Margaretha aan de Burgwal in hartje Kampen herbergt straks 61 zorgappartementen, 31 huurappartementen en 9 koopappartementen. Op de begane grond in het gerenoveerde deel komt onder andere een win-

“Voor ons is het natuurlijk makkelijker om het hele zaakje tegen de grond te schuiven” kel en een kapsalon op de eerste plek is ruimte gecreëerd voor kantoorruimte voor het woonzorgcentrum IJsselheem. Het project is opgedeeld in twee fasen. In fase 1 worden 47 woningen opgeleverd. Daarna ligt de bouw een aantal maanden stil. In die tijd verhuizen de bewoners uit het oude deel naar het nieuwe deel en volgt fase 2: de bouw van de resterende 64 woningen, inclusief de ondergrondse parkeergarage.

Onvoorziene zaken

Margaretha is voor Breman Kloekke een flinke klus, maar voor wat betreft nieuwbouw min of meer gesneden koek. De uitdaging begint bij het oude pand. Een extra complicerende factor daarbij is dat Breman Kloekke pas laat de opdracht heeft

Afb. 1: Afbeelding van een Winsta-markeerschild.

#3 april 2013

fonds. Dat betekende dat vanaf de bovenkant de vloer moest worden verwijderd en we het leidingwerk dus vanaf die kant hebben moeten aanbrengen. Dat is dus extra veel boorwerk door balken en ook zoiets zorgt natuurlijk voor oponthoud in de bouw. Aan de plafondzijde hebben we als het ware allemaal luikjes moeten aanbrengen om de bedrading naar beneden te halen. Heel bewerkelijk en tijdrovend allemaal ”, zegt Peters. Het

“Dit project heeft ons een kapitaal aan speedboren gekost”

Afb. 2: In het oude deel moet het plafond zoveel mogelijk in tact blijven hetgeen betekent dat de verdiepingsvloer aan de bovenzijde moet worden weggebroken.

zijn typisch zaken die je bij renovatie pas tijdens de bouw tegenkomt en waar je vooraf dus geen rekening mee houdt.” “En dit soort zaken zijn ook moeilijk via de tekentafel aan te leveren”, vult Schotman aan. “De aannemer heeft er voor gekozen om het werk uit te zetten op de bouw en de constructeur was ter plekke aanwezig om te kijken waar de gaten konden worden geboord. Dit alles om tijd te besparen.” Een ander probleem waar Breman Kloekke mee te maken kreeg was keuze van de architect voor metal studwanden. Peters: “Dus worden eerst de vloeren gestort en pas daarna de wanden geplaatst. Dat kan handig zijn, maar als de aannemer het buiswerk beschadigt en er zit bij-

gekregen. Schotman: “En dus hebben we niet over alle plannen mee kunnen praten. Je schrijft in op een project en voert het vervolgens uit, zoals het is afgesproken. Op detailniveau kun je je kennis inbrengen, maar in grote lijnen stond alles vast. Het risico bij dit soort projecten, zeker als het renovatie betreft, is dat er allerlei onvoorziene zaken naar voren komen. Zo bleek in een deel van de plafonds asbest te zitten, waarna de bouw voor twee maanden werd stilgelegd. “Je moet doorlopend improviseren. Zowel bij de planning als ook in het werk. Je weet nooit wat je morgen tegenkomt. Als installateur moet je daar tegen kunnen. De een vindt het leuk om op zoek te gaan naar oplossingen. De ander wil gewoon meters maken”, aldus Peters.

in tact moesten blijven, terwijl in eerste instantie was gekozen voor systeempla-

Plafonds

Afb. 3: De grote verdelers voor het gebouw werden in het monumentale deel geplaatst, hetgeen betekent dat er relatief veel kabelgoten vanuit het oude delen van het nieuw deel moesten worden gelegd.

In een ander deel van het pand werd besloten dat de monumentale plafonds

#3 april 2013

De nieuwe Fluke VT02 visuele infraroodthermometer. Fluke doet 1 ding beter dan elke andere leverancier van meetinstrumenten. Wij luisteren naar onze klanten. Dit is wat wij hebben gehoord: Eerst, ontwikkel een voordelig geprijsde oplossing die het gemak van een infraroodthermometer combineert met het visuele voordeel van een warmtebeeldcamera. Dan, zorg dat het instrument gemakkelijk warme en koude plaatsen ontdekt terwijl het een oppervlak scant. En maak het indien mogelijk zo dat wij infraroodbeelden en digitale beelden met elkaar kunnen combineren. Klaar.

PortaDial Touch

> Glazen frontplaat met RVS zetting

> Microfoon van hoogwaardige kwaliteit > Optionele kleurencamera

> Capacitieve drukknoppen

> LCD display (2 regels, 16 karakters)

> Leverbaar met antidiefstalschroeven

> Luidspreker van hoogwaardige kwaliteit

Advitronics Telecom > Garnizoenstraat 1 5363 VX Velp (N.Br.) > Postbus 11, 5360 AA Grave > Telefoon: +31 0486 – 478888 > Fax: +31 0486 – 478889

> Gehele frontplaat spatwaterdicht

Advitronics Telecom BV introduceert een nieuw type deurtelefoon: de PortaDial Touch. Voorzien van een geheel nieuwe design frontplaat bestaande uit een glasplaat en RVS in combinatie met capacitieve drukknoppen en lcd displays. Met de PortaDial Touch vult Advitronics Telecom BV, naast kwaliteit, degelijkheid en veiligheid, ook de vraag naar een design product uitstekend in. De PortaDial Touch is in een aantal modellen leverbaar, optioneel voorzien van camera. Bezoekt u onze website www.advitronics.nl voor uitgebreide informatie betreffende de PortaDial Touch.

> Standaard PortaDial afmeting (109 x 229 x 33mm)

#3 april 2013

> E-mail: sales@advitronics.nl > Website: www.advitronics.nl

Afb. 4: Maikel Schotman (l) en Willemjan Peters beiden van installateur Breman Kloekke Elektrotechniek bekijken de stekerbare oplossingen van Winsta.

voorbeeld een knik in of er is beton in gelopen dan is die leiding onbruikbaar. Door het systeem prefab aan te laten leveren moesten we een extra handling doen. Dat was het ‘doorveren’ van alle buisleidingen, om te controleren of hier geen verstoppingen in zaten. We hebben de bouwsnelheid kunnen verhogen door de groothandel zo veel mogelijk prebfab schakelmateriaal compleet met draad en buis aan te laten leveren.”

Verdelers

Een ander opmerkelijke keuze in het voortraject waar Breman Kloekke dus geen zeggenschap over had is de plek waar de grote verdelers voor het gebouw moesten worden geplaatst: in het monumentale deel. “Dat klinkt inderdaad niet logisch, want je moet dus de indeling aanpassen op de beschikbare ruimte. Dat is dus letterlijk passen en meten”, zegt Schotman, die denkt dat de keuze is gevallen op deze plek, omdat het een relatief lage ruimte is die maar moeilijk geschikt kon worden gemaakt voor andere functies. “Maar het

betekent wel dat er relatief veel kabelgoten vanuit het oude deel naar het nieuwe deel moesten worden gelegd. Dat betekent veel haken breekwerk.”

Stekerbare WAGO-oplossingen

Voor een deel van het werk was WAGO Nederland bij het project betrokken. “We hebben veel stekerbaar materiaal van WINSTA geleverd, maar dat was niet zozeer te gebruiken in het renovatiedeel”, zegt Frans Mosterman van WAGO Neder-

“Renoveren betekent improviseren”

riaal grotendeels toegepast in de gangen boven de plafonds. Op de kamers, waar de wanden en plafonds traditioneel van steen zijn, is gekozen voor het traditionele (buis)installatiewerk. We hebben gemerkt dat de stekerbare installatie heel handig is voor de gangverlichting. Stekerbaar doorkoppelen tussen de verdelers en dan een vaste of geschakelde groep aftakken, gaat wel heel snel. Het stekerbaar installeren scheelt veel aansluitwerk en faalkosten”, geeft Peters aan. Y

land. “Stekerbaar is mooi, maar je moet het wel weg kunnen werken. In eerste instantie zou het in het renovatiedeel gebruikt worden boven de plafonds, maar toen er werd besloten om de plafonds in het zicht te houden, werd dat moeilijker. In de nieuwbouw is het stekerbare mate#3 april 2013

herontwikkeling

Renovatie /

Renovatie steeds belangrijker voor E-installateur inds de uitbraak van de economische crisis is het productievolume in de installatiesector jaar op jaar flink terug gelopen. Hoewel de verwachting voor 2013 is dat de daling zal afremmen, wordt toch rekening gehouden met een daling tussen de 3% en 4% van het totale productievolume. Pas in 2014 wordt een voorzichtig herstel binnen de sector verwacht. Renovatie- en onderhoudswerkzaamheden hebben ook te lij-

Renovatie en onderhoud belangrijker dan nieuwbouw den onder de crisis, maar in minder mate dan nieuwbouw. In 2009 was de verdeling tussen renovatie en onderhoud versus nieuwbouw nog fifty-fifty. Verwacht

omvang: â&#x201A;Ź13,8 miljard

Hoewel renovatie en onderhoud relatief minder te lijden hebben onder de crisis, krimpt ook deze markt toch nog steeds. Bovendien, doordat nieuwbouwprojecten wegvallen, richten steeds meer partijen zich vaker op de renovatie- en onderhoudsmarkt. Dit drukt de prijzen. USP Marketing Consultancy heeft E-installa-

omvang: â&#x201A;Ź9,9 miljard

Onderhoud 19%

Afb. 1:

Verlaging BTW-tarief stimulans?

Prognose Bouwinstallatie 2014

Bouwinstallatie 2009

Onderhoud 24%

Nieuwbouw 50%

Renovatie 31%

wordt dat in 2014 het aandeel renovatie en onderhoud zal liggen op 59%. Het relatieve belang van renovatie en onderhoud in de installatiesector neemt dus flink toe. Ongeveer een jaar geleden besteedde Elektropraktijk eveneens al aandacht aan dit thema en daaruit bleek ook dat dit segment steeds belangrijker werd: 54% van de installateurs gaf destijds aan dat het aandeel renovatie in de afgelopen drie jaar gestegen was. Op het gebied van renovatie, zijn E-installateurs vooral actief in de woningbouw en kantoren (resp. 77% en 75%).

Nieuwbouw 41%

Renovatie 35%

Productievolume bouwinstallatie 2009 en 2014 (USP Marketing Consultancy i.o.v. UNETO-VNI). BRON: USP Marketing Consultancy B.V. #3 april 2013

USP Marketing Consultancy

Maatregelen ter stimulatie bouwen installatiesector Verlagen van BTW-tarief op renovatie en onderhoud

39%

Verbeteren van condities waaronder hypotheken verstrekt worden Stimuleren innovaties in energiezuinige woningen met o.a. subsidies Leveren van een bijdrage aan startersleningen Anders Er zijn GEEN effectieve stimulerende maatregelen Weet niet/geen mening

USP Marketing Consultancy BV is een marktonderzoeks- en adviesbureau dat onderzoek verricht naar en adviseert rond vraagstukken op het gebied van bouw, vastgoed en installatie. USP is continu actief in deze branches en werkt voor veel toonaangevende marktpartijen zoals brancheorganisaties, uitgevers, kennisinstituten, fabrikanten, handelsorganisaties, bouwbedrijven en installateurs. De installatiesector kenmerkt zich door ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid en energiebesparing, ontwikkeling van nieuwe producten en concepten en het alsmaar belangrijker worden van de marketingfunctie.

30% 10% 4% 5% 8% 4%

Afb. 2: Maatregelen ter stimulatie bouwen installatiesector.

BRON: USP Marketing Consultancy B.V.

teurs gevraagd welke maatregel het beste zou zijn om de bouwen installatiesector te stimuleren. De meest genoemde maatregelen zijn verlaging van het BTW-

â&#x20AC;&#x153;BTW-verlaging beste maatregel om sector te stimulerenâ&#x20AC;? tarief op renovatie en onderhoud (39%) en het verbeteren van condities waaronder hypotheken worden verstrekt aan potentiĂŤle huizenkopers (30%). De meest genoemde oplossing om de renovatie- en onderhoudsmarkt te stimuleren is volgens E-installateurs dus het verlagen van het BTW-tarief op arbeidskosten van 21% naar 6%. Uit het onderzoek van USP Marketing Consultancy blijkt dat de helft van de E-installateurs (49%) verwacht dat verlaging van het BTW-tarief zal bijdragen aan het herstel van de bouwen installatiesector. Een ongeveer even groot deel denkt dat de verlaging zal bijdragen aan de omzet van het eigen bedrijf (47%). Eenzelfde stimulerende maatregel is in 2011 al van kracht geweest. Gevraagd is of deze maatregel destijds meer opdrachten heeft opgeleverd. Hierop antwoordt

43% van de ondervraagde E-installateurs dat dit het geval is geweest, 38% geeft aan van niet en 19% weet hierop geen antwoord te geven. In het tweede kwartaal van 2011 hebben USP en dochteronderneming BouwKennis ook onderzoek gedaan naar deze verlaging (in het kader van de kwartaalmeting Bouwbarometer). Toen bleek dat in de totale bouwsector 84% gebruik heeft gemaakt van de regeling, ook gaf 52% aan hierdoor meer opdrachten te hebben verkregen. Per 1 maart 2013 is de BTW-verlaging weder-

www.usp-mc.nl

om (tijdelijk) van kracht geworden. Uit de laatste cijfers van BouwKennis blijkt dat de verlaging bijna 300.000 huishoudens over de streep heeft getrokken om renovatieplannen uit te laten voeren door professionals. De impact van de verlaging is dus al merkbaar op korte termijn. Goed nieuws voor de E-installateur dus!

Bijdrage verlaging BTW-tarief

Verlaging BTW-tarief zal een positieve bijdrage leveren aan herstel van de bouwen installatiesector

46%

Verlaging BTW-tarief zal een positieve bijdrage leveren aan omzet van mijn bedrijf

44%

Zeer mee eens Mee oneens

34%

41%

Mee eens Zeer mee oneens

Afb. 3: Bijdrage verlaging BTW-tarief.

14% 4%

6% 4%

Neutraal Weet niet/geen mening

BRON: USP Marketing Consultancy B.V.

#3 april 2013

Steeds meer adviseur op het gebied van renovatie en onderhoud

Het feit dat renovatie- en onderhoudswerkzaamheden relatief aan belang winnen ten koste van nieuwbouw, is van invloed op de rol van de installateur. Ruim de helft van de E-installateurs (53%) geeft aan dat hun adviserende rol bij renovatie en onderhoud groter is dan bij nieuwbouw en bijna de helft (48%) zegt bij renovatie en onderhoud meer invloed te hebben op de keuze van de leveranciers en producten dan bij nieuwbouw. Dit tegenover respectievelijk 14% en 15% die de betreffende stellingen verwerpen. Niet alleen wordt het ‘zwaartepunt’ van de werkzaamheden dus steeds meer verlegd naar renovatie en onderhoud, ook de rol van de installateur in het beslissingsproces met betrekking tot merk en materiaal wordt groter. Maar hoe kan de installateur nu het beste invulling geven aan zijn rol van adviseur? De consument is belangrijk in het keuzeproces en de installateur zal als adviseur moeten weten hoe de consument te ondersteunen in het gehele renovatie- en/ of onderhoudsproces. Een van de conclusies uit de BouwKennis Renovatie

De installateur als adviseur op het gebied van duurzame oplossingen Monitor 2012 is dat 43% van de woningeigenaren duurzaamheid belangrijk vindt bij het renoveren van zijn of haar woning. Verder blijkt dat woningeigenaren onder duurzaamheid vooral energiezuinige producten, producten met een lange levensduur en milieuvriendelijkheid verstaan. Het is dus belangrijk als installateur om hiermee in de offertefase al rekening te houden. Over het algemeen vragen woningeigenaren slechts één offerte aan als het gaat om installatiewerk (36%) of vragen ze er helemaal geen één aan (42%). Offerteaanvragen doen zijn persoonlijk (face to face) bij de installateur (70%). Een goede eerste indruk is dus zeer belangrijk. Een mogelijkheid om tijdens de offertefase nog beter uit de 26

#3 april 2013

Rol en invloed installateur

Mijn adviserende rol is bij renovatie en onderhoud groter dan bij nieuwbouw

10%

Bij renovatie en onderhoud heb ik meer invloed op keuze 5% voor leveranciers en producten dan bij nieuwbouw

Zeer mee eens Mee oneens

43%

29%

31%

Mee eens Zeer mee oneens

13%

Neutraal Weet niet/geen mening

Afb. 4: Rol en invloed installateur. BRON: USP Marketing Consultancy B.V.

bus te komen, is het aanbieden van extra opties in de offerte. Extra mogelijkheden voorafgaande aan een klus waar de consument in eerste instantie niet expliciet om gevraagd heeft. Door het persoonlijk contact kan de installateur ook in dialoog gaan met de klant om eventuele extra behoeftes boven tafel te krijgen. Uit dit onderzoek voor Elektropraktijk blijkt dat maarliefst 77% van de E-installateurs wel eens extra optie meeneemt in de offerte. Het gaat hierbij dan vaak om zaken waar de consument uit zichzelf niet snel aan denkt, maar die de veiligheid en het wooncomfort wel kunnen vergroten, zoals rookmelders, andere/betere typen materiaal/merken, duurzamere oplossingen zoals LED-verlichting, domotica oplossingen enz. Indien installateurs niet kiezen voor extra opties in de offerte, dan is dit vooral omdat men bang is zichzelf uit de markt te prijzen.

Eindbeschouwing

Renovatie- en onderhoudswerkzaamheden worden steeds belangrijker voor de E-installateur. De economische crisis zal een keer ten einde komen, maar de nieuwbouwaantallen vanuit het verleden zullen waarschijnlijk niet meer terugkeren. Vergrijzing, leegstand van kantoren (die tot woningen kunnen worden getransformeerd) en het einde van de grootschalige VINEX-uitbreidingen zijn een voorbeeld van ontwikkelingen die ervoor zorgen dat E-installateurs zich

meer en meer moeten richten op renovatie en onderhoud. De adviserende rol en het contact met de consument is hierbij groter dan bij nieuwbouw. Dit vergt van de installateur dat hij zich meer zal moeten inleven in deze consument en meer advies zal moeten kunnen bieden. Kortom, klantgerichte installateurs die kunnen luisteren naar hun klanten hebben de toekomst! Y

f o e i rkt t A k e El

68 ,50 139,00

Saenroll Mini

Saenroll Plus

Kabelafroller, draagkracht 50 Kg. Voor haspels tot 33 cm breed.

Kabelafroller, draagkracht 175 Kg. Voor haspels tot 56 cm breed.

189,00

Saenroll HD 300

Kabelafroller, draagkracht 300 Kg. Voor haspels tot 66 cm breed.

Saenroll Spinner Voor het snel en eenvoudig afrollen van kabel en flexbuis in doos en folie verpakking.

189,00

Saenroll 4-Wire

69,00

Zeer compacte inklapstandaard t.b.v. 4 dozen VD-draad.

f o e i r t t k A k e El

Katimex Aluminium Roller-rails

249,00

Gewicht slecht 7 Kg per stuk. Voor haspels tot 1000 Kg, maximum diameter haspels 1200 mm. Prijs per stuk.

Katimex Hydrokat-Plus Set Hydraulisch kabeltrommel hefsysteem voor haspels met een maximale diameter van 2200 mm. Complete set inclusief as, as-schalen en klemmen.

Katimex Kabel-Max

Katimex Kabel-Jet

Katimex Rรถhrenaal

Kabeltreksysteem 40 meter 4,5 mm glasvezelprofiel met M5 aansluiting

Kabeltreksysteem 100 meter 7,2 mm glasvezelprofiel met M12 aansluiting

9 mm glasvezeltreksysteem met 100 meter profiel. Ook in andere lengtes leverbaar.

299,00

425,00

Deze actie is geldig t/m 31 juli 2013 Prijzen zijn exclusief BTW Levering alleen via de vakhandel

1.999,00

759,00

Wijzigingen in prijs en samenstelling voorbehouden. Zolang de voorraad strekt

ElektroAktief is onderdeel van amwittools te Nieuwveen 0172 538433 info@amwittools.nl - www.amwittools.nl

Elektro Aktief

f o e i rkt t ekA Duspol Analog

DE NIEUWE GENERATIE DUSPOL

Duspol Digital

12 – 1000V AC/DC, draaiveldrichting, enkelpolige fase test, lastinschakeling 600 mA, IP65.

Als Expert + 1200V DC, Frequentie 1 – 1000 Hz, Weerstand 0,1 KΩ – 300 KΩ, IP65.

Artikelnr. 050261

49,

1189,

Artikelnr. 050263

58 ,90

89,90

Duspol Expert UNIEKE INGEBOUWDE DATUM EN TIJD REGISTRATIE DIE ACHTERAF DE METINGEN VAN PV 1-1 EN SUN2 KAN SAMENVOEGEN.

Als Analog + Kabelbreuk detector, diodetest, doorgangstest, IP65. Artikelnr. 050262

Benning PV 1-1 Solar installatietester, voor opleveringsinspectie en periodieke controle volgens de vereiste norm VDE 0126-23 (DIN EN 62446) Zeer eenvoudige bediening en rapportage. 24 –uurs service ondersteuning.

372 ,

Benning Sun 2 Zon instraling, tempratuur en hellingshoekmeter. Communiceert draadloos met PV 1-1 zodat er een totaalbeeld gevormd kan worden.

f o e i r t t k A k e El NIEUW!

Kabel databank

Jokari Sensor Special Automatische striptang t.b.v. sensorkabel 4,4 – 7,0 mm.

59,50 59,

Jokari Sensor Mini Automatische striptang t.b.v. sensorkabel 3,2 – 4,4 mm.

Jokari Nr. 15 Secura

Jokari Fiber DC

Geschikt voor ronde kabel 8 -13 mm en kernen van 0,2 – 4,0 mm2.

t.b.v. DAC glasvezel kabel met een buitendiameter van 5,9 mm.

22,95

Tijdelijk bij aanschaf PV 1-1 en Sun 2. Gratis hardschalen koffer t.w.v. € 69,90!

Jokari Nr. 1 Coax Secura

Jokari Softgrip Automatische striptang met 2K-greep. Stripbereik 0,2 – 6 mm2.

27,50

34,95

11,

Wijzigingen in prijs en samenstelling voorbehouden. Zolang de voorraad strekt

Jokari Fiber LC t.b.v. distributie glasvezel kabel met een buitendiameter van 8,2 mm.

Voor alle gangbare coax kabels van 4,5 – 7,5 mm.

Deze actie is geldig t/m 31 juli 2013 Prijzen zijn exclusief BTW Levering alleen via de vakhandel

29,50

ElektroAktief is onderdeel van amwittools te Nieuwveen 0172 538433 info@amwittools.nl - www.amwittools.nl

Elektro Aktief

f o e i rkt t A k e El 39,00

Wiha VDE Tangenset Combinatietang 180mm, zijsnijtang 160mm en punttang 200mm.

57,00

Wiha SlimFix VDE Schroevendraaierset 6 delig

Wiha VDE SlimVario Starterset

Moeiteloos toegang tot diepliggende schroeven en veerklemmen.

54 ,90

16-dlg in etui. PH, PZ, SL, Torx, Combi bits SL/PZ

162 ,

Wiha VDE Momentschroevendraaier Set 1 – 5 Nm inclusief 6 SlimVario bits, in etui.

26 ,90

Wiha MaxxTor BitBuddy De ultieme impact bit. PH2, PZ1,2,3 – Torx 15, 20, 25 + magnetische bithouder in innovatieve bitbox.

f o e i r t t k kA e l E Bouw Kabelhaspel Robuuste rubber kabel 50 meter, thermische beveiliging, IP44.

89,00

DIVERSEN Basis Gereedschapskoffer 37 Delig Bevat: 5-dlg tangenset, 7-dlg schroevendraaierset, 8-dlg steek/ring sleutelset, 9-dlg inbus sleutelset, duimstok, potlood, waterpas, junior zaagbeugel, verstelbare moersleutel, bankhamer 300g glasfiber en een kabelmes.

Veiligheidshelm met geïntegreerd vizier Voldoet aan de nieuwste VDE veiligheidsnormen. Vlamboog bestendig.

129,

199,00

AMW-Connect MC4 Solar Krimp Set Krimptang met snel wisselsysteem, 1,5 – 2,5 en 4,0 – 6,0 mm2.

369,00

Deze actie is geldig t/m 31 juli 2013 Prijzen zijn exclusief BTW Levering alleen via de vakhandel

Wijzigingen in prijs en samenstelling voorbehouden. Zolang de voorraad strekt

ElektroAktief is onderdeel van amwittools te Nieuwveen 0172 538433 info@amwittools.nl - www.amwittools.nl

Elektro Aktief

Kosteloze hulp voor installateurs bij afvoeren afgedankte verlichting

Inzamelgemak staat centraal bij Wecycle

Bij bouw, renovatie en sloop komen veel afgedankte tl-buizen, spaarlampen en armaturen vrij. Helaas komen deze lampen nog vaak bij het gewone niet-recyclebare bedrijfsafval terecht. Dat is jammer want energiezuinige verlichting kan voor meer dan negentig procent worden gerecycled. Wecycle ziet bij inzameling in de professionele markt een belangrijke rol voor de installateur. Daarom gaat Wecycle in 2013 installatiebedrijven nog intensiever aanmoedigen TL-buizen, spaarlampen en armaturen in te leveren. Dat kan veelal kosteloos. Doen dus, installateur! Auteur: Tom de Hoog et initiatief om elektrische apparaten en energiezuinige verlichting (e-waste) in te zamelen startte in 1999 vanuit de stichting NVMP. Geen makkelijk te onthouden naam en zo veranderde die twee jaar geleden in Wecycle. Een naam die gelijk duidelijk maakt dat ‘we’ recyclen met z’n allen moeten doen. Opdracht gevende partijen voor Wecycle zijn de stichtingen Witgoed, Bruingoed, ICT Milieu, LightRec Nederland, Verwerking Centrale Ventilatoren, Verwijdering Elektrische Gereedschappen en Melalektro Recycling. Wat doet Wecycle om inzamelen te stimuleren? Ted van Hintum is

Afb 1:

Manager PR & Communicatie: “Wecycle richt zich op inzameling door de particulier en op de professionele sector. Daartoe organiseren we inzameling en recycling, contracteren we dienstverleners en recyclingbedrijven, voeren we campagnes en doen we onderzoek naar inzameling. Daarbij geven we voorlichting en helpen we bedrijven met inzamelmiddelen.”

Nog veel te winnen

Zijn wij Nederlanders al goed bezig? Van Hintum: “Bij de consument gaat nu nog één op de vijf spaarlampen zo de vuilnisbak in (bron: TNS NIPO 2013). Dat kan echt beter en daarom maken we afspraken

met steeds meer winkels om inzamelbakken voor de counters neer te zetten, ook voor spaarlampen. Bouwmarkten als Gamma en Hornbach en onder meer Media Markt, Saturn, Blokker en enkele supermarktketens doen inmiddels mee. Wij halen de volle bakken gratis op en zorgen ook voor de nieuwe inzamelmiddelen. Steeds meer winkels doen mee want ze merken dat hun klanten er naar vragen. Daarnaast blijkt uit recente cijfers dat ruim tachtig procent van alle in te zamelen lampen en armaturen uit het professionele circuit komt. Daarvan zien we bij Wecycle slechts vijftig procent terug bij de inzameling. Het gaat echt om grote hoeveelheden: in totaal komt er jaarlijks 3,7 miljoen kilo energiezuinige verlichting vrij. Het is dus noodzakelijk om meer via het professionele kanaal ingezameld te krijgen.”

De inzamelpraktijk

Jos Bilterijst is projectleider afdeling elektrotechniek bij Van Rijn Installatie

Installateurs spelen sleutelrol bij inzameling verlichting. Bron: Lightrec

#3 april 2013

Inzamelresultaat

Wecycle moet minimaal voldoen aan de doelstellingen die voortkomen uit de Europese regelgeving WEEE (Waste Electrical and Electronic Equipment). De wettelijke inzameldoelstelling is vier kilogram e-waste per persoon, totaal ongeveer 66,7 miljoen kilo. In 2012 zamelde Wecycle meer dan 121 miljoen kilo e-waste in, dat is meer dan zeven kilogram per persoon, ruim boven de wettelijke norm. Die zal onder invloed van nieuwe Europese regelgeving afgedankte elektrische en elektronische apparatuur (AEEA) uit 2012 overigens wel aangescherpt worden. In 2019 moet wettelijk ongeveer zestien kilo per persoon worden ingezameld.

Afb 2:w Welke installateurs winnen in 2013 de Gouden Bakkie Awards?

in Axel. Het bedrijf doet regelmatig projecten waarbij verlichting wordt vervangen. “Wij zamelen afgedankte TL-buizen natuurlijk in. Die gaan in een kartonnen doos in de hoek van onze bedrijfsopslag. Is die doos vol, dan brengen we het naar de gemeentelijke afvalbrengplaats. Daar zitten geen kosten aan voor ons. Heeft Wecycle een aparte container voor ons? Daar hebben we op dit moment geen behoefte aan, want het gaat goed zo.” Michel Buijsman van Buijsman Elektro uit Grootebroek is goed op de hoogte van de dienstverlening van Wecycle. “Bij het bedrijf waar ik enkele jaren terug werkvoorbereider was, werkten we al met NVMP voor de inzameling van TL-buizen. Nu ik sinds tweeënhalf jaar een eigen bedrijf heb, bestel ik de Wonderbox bij Wecycle. Als die vol is komen ze hem ophalen en dat kost mij niets. Dat is allemaal

Bron: Wecycle

goed geregeld en ik vind dat inzamelen gewoon moet als je een bedrijf runt.” Gratis inzamelmiddelen van Wecycle Van Hintum: "Installateurs zijn een belangrijke doelgroep voor Wecycle, want daar komt veel in te leveren energiezuinige verlichting vandaan. Daarom staan we op beurzen om installateurs te informeren en duidelijk te maken dat inzamelen met Wecycle ook gemakkelijk is. Velen weten bijvoorbeeld niet dat Wecycle hun te recyclen verlichtingsmaterialen gratis komt ophalen. Zij maken nu soms kosten voor de afvoer naar een afvalbrengplaats. Wij kunnen installateurs gratis inzamelmiddelen verstrekken bij minimaal een inzamelvolume van 50 kilo of 300 stuks lampen. Neem bijvoorbeeld de Wonderbox, het ideale inzamelmiddel voor installateurs. In de Wonderbox kunnen zowel rechte en hele tl-buizen

van zestig cm tot 180 cm als de ‘overige lampen’. Dat zijn alle overige Gasontladingslampen, zoals CFL’s, HID. Dus ook spaar- en led-lampen. Via de meegeleverde vakverdeling is de Wonderbox aan te passen naar ieders wensen en voor vervoer is deze uitschuifbaar naar 180 cm.” Verantwoorde bedrijfsvoering een must Wat doet Wecycle om aan de weg te timmeren? Van Hintum: "Een aansprekend voorbeeld is de campagne rondom de Gouden Bakkie Awards. Deze prijs werd in 2012 gewonnen door Willems Installatiebedrijven uit Roermond. Willems voert bij drie woningstichtingen in Roermond de TL-buizen en armaturen af via Wecycle. Zo kan de opgebruikte verlichting van ruim twintigduizend woningen op een goede manier wordt gerecycled. De campagne rondom deze Awards gaan we in 2013 uitbreiden omdat het een prima manier is om goed gedrag te belonen. Belangrijk is ook dat installateurs beseffen dat hun klanten verwachten dat zij een maatschappelijke verantwoorde bedrijfsvoering hebben. Nu nog kun je je daar als installateur positief mee onderscheiden, maar in de toekomst wordt het een belemmering als je niet milieubewust bezig bent. Daarom zet Wecycle zich in om bekender te worden in de professionele sector, zodat elke installateur straks weet hoe wij kosteloos kunnen helpen met het inzamelen van afgedankte verlichting.” Informatie: www.wecycle.nl

#3 april 2013

Techniek leeft echt wel De Junior VakkanjerWedstrijden zijn techniekwedstrijden voor derde- en vierdejaars vmbo, waarin de leerlingen in teamverband werken aan hun wedstrijdopdracht. De opdracht van dit jaar is een ‘groene’ stadstaxi. De Junior Vakkanjers ontwerpen en bouwen het voertuig zelf. De jury beoordeelt de ‘taxi’s van de toekomst’ onder meer op milieuvriendelijkheid, veiligheid, ontwerp en comfort. Elektropraktijk nam een kijkje op de regiofinale op het IJsselcollege in Capelle aan den IJssel.

Auteur: Leon van den Berg en groene taxi ontwerpen en een prototype daarvan bouwen is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Er moeten verschillende onderdelen naast de taxi zelf geleverd worden. Het gaat dan om bouwtekeningen, het elektrisch schema, de begroting in kosten en uren en een tarievenkaart. De taxi moet aan de eisen voldoen dat het voertuig als taxi herkenbaar is (een uniform taxibord volgens tekening) en er in principe op de weg mee kan worden gereden. Dat stelt onder meer eisen aan de elektrische verlichting. Het budget is €200,- en voor de bouwopdracht moeten leerlingen ook contacten buiten de school zoeken. De contacten moeten leiden tot sponsoring in geld of goederen. Daarnaast moeten de leerlingen een facebookpagina maken waarin zij hun vorderingen bijhouden en een PowerPointpresentatie voor een groter publiek bij de finale.

Strenge beoordeling

Afb 1: De vier groene taxi’s maken een rondje door de aula: het IJsselcollege, Het Comenius College, Het Oranje Nassau College en het Insula College.

#3 april 2013

Bij de regiofinale in Capelle aan de IJssel zouden vijf scholen meedoen, maar uiteindelijk zijn het er vier geworden. Alle voertuigen worden ’s morgens in het technieklokaal van het IJsselcollege geplaatst waar de drie beoordelaars Teun van de Vorst (landelijke Vakkanjer montage en onderhoud), Raymond van Eijk (Vakkanjer 1991) en Bert van Ee de inspectie uitvoeren. Hierbij gaat het met name om de technische staat van de taxi’s. Daarna volgt een opdracht voor de elektrische installatie: een dashboard met voor- en achterverlichting, richtingaanwijzer, zoeklicht aanleggen en het taxibord maken en aansluiten. Van de Vorst: “We beoordelen of de leerlingen in staat zijn om met een goede samenwerking het probleem op te lossen en of zij bij de noodzakelijke werkzaamheden ook volgens de veiligheidsvoorschriften werken. Daarnaast betrekken we de orde op de werkplek in ons oordeel. Daarnaast kijken we of het werkdossier compleet is, dus met tekeningen en calculatie. De verlichting moet voldoen aan de geldende normen. Als de taxi’s vervolgens helemaal klaar zijn, beoordelen we de

milieuvriendelijkheid, veiligheid, ontwerp en comfort. Na de presentatie volgt daaruit dan de uiteindelijke winnaar. De designprijs en marktprijs worden uitgereikt door een lokale ondernemersjury.

Eigenlijk allemaal winnaars

Afb 2:

Afb 3:

Het team van het IJsselcollege bezig met het instellen van de snelheidsmeter.

Het team van het Comenius College test de verlichting van het taxibord.

In de finale strijden vier totaal verschillende voertuigen om de hoogste eer. Het Comenius Vakcollege Techniek uit Capelle aan den IJssel komt met een luxe riksja aangedreven door spierkracht. Voor de verlichting zijn traditionele dynamo’s gebruikt omdat accu’s milieubelastend zijn. Om de passagiers droog te houden bij een regenbui is de taxi uitgerust met twee paraplu’s. Deze school gaat ervan door met de derde prijs en de prijs voor het best vermarktbare product. Het Zoetermeers Oranje Nassau College gaat van hetzelfde principe uit maar heeft de passagiers achter de chauffeur geplaatst en beschermt hen met een plexiglazen en metalen overkapping. Goed voor de tweede prijs! Het Dordtse Insula College heeft een houten voertuig gemaakt dat door een Puch maxi motor wordt aangedreven. Helaas lukt het niet om de motor aan de praat te krijgen waardoor zij uiteindelijk met de aanmoedigingsprijs genoegen moeten nemen. Overtuigd winnaar is het IJsselcollege dat een van de firma Beenhakker gekregen oude scootmobiel heeft verlengd en een versterkte achteras heeft gegeven. Het geheel heeft een fraai design met veel bloemen, waarvoor naast de eersteprijs ook de designprijs mee naar huis mag worden genomen. Ook bij de presentatie valt de school op. Leerling Anouk van der Panne geeft een bijzonder professionele uitleg over het project en de ervaringen ermee. Het winnende team bestaat uit Anouk van der Panne (Metaalbewerking), Dennis de Vlaming (Electro), Nick Marquenie (Elektro, teamleider), Bart Jansen (Voertuigtechniek) en Joey Uittenbogaard (Elektro). De taakverdeling is na onderling overleg bepaald en het unieke is dat iedereen aan alle soorten werkzaamheden rond het maken van de taxi heeft bijgedragen. Dat past ook een beetje bij de nieuwe ontwikkelingen op het vmbo waarbij techniek als geheel een specialisatie is en niet langer meer is opgeknipt in aparte deelgebieden die onderling weinig relatie hebben. In dit team zat net als in het team van Dordrecht een meisje.

#3 april 2013

Afb 4:

Brugklassers worden warm gemaakt voor techniek tijdens een gloedvol betoog van een vakleerkracht.

In dit geval heeft dat duidelijk invloed gehad op het ontwerp. Anouk: “Ik wilde eigenlijk kostuumontwerp gaan doen, maar kwam hier op een open dag een meisje tegen dat enthousiast vertelde over techniek. Zo raakte ik geïnteresseerd en zij is mijn voorbeeld geworden. Ik wil na deze school graag doorstromen naar de Leidse Instrumentmakers School om later bijvoorbeeld medische instrumenten te maken.”

naam is van een organisatie die meer instroom en behoud van (jonge) mensen in de techniek nastreeft. De eerder ingezette samenwerking heeft geleid tot een samenvoeging. Ben Krijgsman is unitleider sector Techniek op de SG. De Goudse Waarden en daarnaast Projectleider Junior Vakkanjers en als zodanig verantwoordelijk voor de organisatie. “Techniek

is overal en vormt niet allen de basis van onze economie, maar van de gehele samenleving. Je ziet echter dat dit onder jongeren maar ternauwernood beseft wordt. Een keuze voor een technisch vak is niet meer vanzelfsprekend. Juist daarin willen we met de Junior Vakkanjers verandering brengen. In deze wedstrijd kunnen jongeren op technische scholen

Verschil stad en platteland

De Junior Vakkanjers worden georganiseerd door bureau Top. Dit is de uitvoeringsorganisatie van het samenwerkingsverband van Stichting Arbeidsmarkt en Opleiding in de Metalektro (Stichting A+O) en de Stichting Opleiding en Ontwikkeling Metaalbewerking (Stichting OOM). Hierin zijn de sociale partners in de Metaal en Elektrotechnische Industrie en Metaalbewerking vertegenwoordigd. De sociale partners zijn FNV Bondgenoten, FME CWM, Koninklijke Metaalunie, De Unie, VHP2 en CNV Vakmensen. De activiteiten van Bureau Top worden in 2013 voortgezet onder de naam TechniekTalent.nu. Deze naam is 34

#3 april 2013

Afb 5:

De groene taxi’s kennen een grote diversiteit. FOTO’S: Elektropraktijk

zich onderscheiden. Ze zijn allen rond de vijftien jaar en zitten in het derde leerjaar. De scholen doen met een hele klas mee. Die wordt verdeeld in verschillende groepen die een bepaald wedstrijdthema moeten aanpakken. De beste oplossing wordt afgevaardigd naar de regionale finales. Dit jaar hebben we zes regiofinales in de provincies Limburg, Zeeland, Zuid- en Noord Holland, Friesland en in Oost Nederland. Dit jaar deden bijna 100 teams van 38 verschillende scholen mee. Je ziet dat de oplossingen over het algemeen genomen goed doordacht zijn, maar dat de kwaliteit erg wisselt. Dat heeft onder meer maken met de regio. In een landelijk gebied worden jongeren al veel eerder geconfronteerd met techniek dan in stedelijke. Als je bijvoorbeeld op een boerderij woont zal je al snel werken met landbouwmachines en die ook samen met je vader of oudere broer repareren. Daarnaast is ook de inzet van de vakleerkrachten heel erg belangrijk. Je ziet dat op de ene school de leerkrachten meer gedreven zijn dan op de andere. Het enthousiasme van de leerkracht voor het vak en de wedstrijdopdracht straalt af op de leerlingen. Je ziet regionaal ook verschillen in het aantal deelnemende teams. Hoe meer teams meedoen, hoe spannender de wedstrijd natuurlijk is, maar je maakt het helaas ook wel eens mee dat een school zich uiteindelijk terugtrekt en er zijn ook scholen die niet meedoen. Eigenlijk is dat vreemd, want we dekken alle competenties die voorgeschreven zijn in het curriculum. Denk daarbij niet alleen aan technische zaken, maar ook aan vaardigheden zoals probleemoplossend vermogen en samenwerking. De teams met de beste resultaten zijn die waarin leerlingen zodanig gegrepen zijn, dat ze ook buiten schooltijd nog aan het project willen werken. Vaak zijn dat ook de uiteindelijke regiowinnaars.”

Media-aandacht nodig

Mirelle van Dijk (marketing & Communicatie ) vult aan: “Er zijn dus rondes per school en een regiofinale. Helaas is er weinig spontane belangstelling van de media terwijl hier toch de technici van toekomstig Nederland aan het werk zijn. Techniek leeft er denk ik echt onvoldoende. Dat is ook de reden dat we geen landelijke finale hebben. Het organiseren kost veel en je moet daar niet alleen rendement uit halen voor de leerlingen, maar ook voor ons doel: het promoten van techniek. Dat laatste doel wordt niet gehaald omdat landelijke media er geen aandacht voor hebben. Een gemiste kans, want zo kun je de samenleving niet het mooie van techniek laten zien en werk je ook niet aan het afbreken van vooroordelen van ouders, die nog steeds liever hun zoon of dochter in een kantoorbaan dan op de werkvloer zien. Juist de Junior Vakkanjers laten zien dat techniek interessant is, maar vooral ook leuk en spannend.” Die mening wordt gedeeld door een van de beoordelaars. Raymond van Eijk: "Je komt met techniek echt verder en als je goed bent, verdien je ook prima. Bovendien kun je onvermoede kansen krijgen. Zo ken ik iemand die voor een bedrijf de hele wereld rondreist om technische problemen ter plaatse op te lossen. Leuker en afwisselender kan het bijna niet en het verdient nog heel goed ook!“ Y

EPSITRON® COMPACT Power netvoedingen

EPSITRON® COMPACT Power • Ingangsspanningsbereik AC 100 V - 240 V • Nominale uitgangsspanning DC 12 V en 24 V • Compact en gestroomlijnd DIN-rail montage • Uitgangsvermogen tot 100 W • Duidelijke indicatie van de operationele status via LED • Grote Uitgangsspanning aanpassing, toegankelijk aan de voorkant • Geschikt voor verhoogde inschakelstroom • No-load-en kortsluitbeveiliging • CAGE CLAMP®-aansluiting technologie • Totale hoogte van slechts 55 mm

NIEUW

Nu met GL Keur

www.wago.com

#3 april 2013

CAPUS® EasyUse De nieuwe serie lastschakelaars tot 3150 A

Uw belangrijkste voordelen • Gebruikscategorieën tot AC23A en DC23A • Tot 1500 elektrische in- en uitschakelingen (CO) bij AC23 • Voor- en naijlende nul bij resp. in- en uitschakelen • Schok- en trillingsvrije contacten • Gecertificeerd door o.a. KEMA en Bureau Veritas • Diverse accessoires zoals afdekkappen, hulpcontacten en verlengde schakelassen • Speciale uitvoeringen op aanvraag (4000 tot 6300A, Bypass-en DC-schakelaars)

Wöhner Benelux B. V. · Industrieweg 12 D · 7944 HS Meppel Telephone +31 (0)522 / 24 51 54 · Fax +31 (0)522 / 24 53 70 · info_nl@woehner.com · www.woehner.com

130402_CAPUS_AZ_NL_A5_210x148mm_2013_HP.indd 2

Dé nummer 1 heater van Europa!

Kijk voor meer informatie op onze websites: > >

www.eenwarmterras.nl www.jowitherm.nl

Jowitherm Nederland BV • Postbus 50 • NL-7490 AB Delden • T +31 (0)88 - 88 98 800

#3 april 2013

02.04.2013 13:04:36

Compacte motorstarter

Siemens Industry Automation breidt haar aanbod op het gebied van schakel-technologie uit met de uiterst compacte motorstarter Sirius 3RM1. De module is ontworpen als directstarter (DOL) en als omkeerstarter met geïntegreerde overbelastingsbeveiliging voor kleinere motoren met een vermogen tot 3 kW. Met een breedte van slechts 22,5 mm neemt de Sirius 3RM1 maar minimaal ruimte in de schakelkast in. Daarmee voldoet de motorstarter aan de vraag in de moderne installatie- en machinebouw naar maximaal ruimtebesparende componenten. Naast de smalle bouwbreedte onderscheidt de Sirius 3RM1 zich door toepassing van efficiënte hybride technologie, die de voordelen van halfgeleidertechniek combineert met die van relaistechniek: terwijl de slijtagearme halfgeleider het in- en uitschakelen overneemt, wordt in de bedrijfsfase een energie-efficiënte relaistechniek toegepast. Zo wordt de levensduur van de motorstarters verlengd en worden de onderhoudskosten teruggedrongen. Siemens Industry Automation T www.siemens.nl/sirius W maarten.zeelenberg@siemens.com (070) 333 20 52

Betonschroef

Bij de montage van de MULTIMONTI moet de gebruiker allereerst een gat in het beton boren dat even groot is als de diameter van de kern van de MULTI-MONTI. Daarna kan de betonschroef dankzij de geoptimaliseerde betonschroefdraad eenvoudig en zonder plug, chemisch anker of spreidanker in het beton gedraaid worden. De montage is hierdoor snel en eenvoudig, waardoor de montagetijd tot 50% gereduceerd kan worden. Het schroefanker mag na de montage meteen worden belast en kan een grotere last aan dan betonschroeven met een spreidanker of schroeven met een plug. Doordat de MULTI-MONTI zonder spreidanker of plug in het beton wordt gedraaid, is het mogelijk om hem dichtbij de rand te plaatsen en kan de betonschroef op elk gewenst moment worden gedemonteerd. Bovendien is de MULTI-MONTI een hoogwaardige en veilige schroef, aangezien hij beschikt over een ETA-goedkeuring, optie 1. HECO-Schrauben T www.heco-schrauben.de W info@heco-schrauben.de (0049) 74 22 98 90

Nieuwe generatie 960H-technologie DVR's

De drie modellen in Samsung’s SRD-serie DVR's bieden een directe upgrade in de opnameresolutie en weergave van beelden die zijn vastgelegd door industriestandaard analoge camera's. Alle modellen maken gebruik van de innovatieve 960H-technologie, zodat de hoogkwalitatieve beelden van 650TV-lijncamera's optimaal kunnen worden benut. Met HDMI beschikbaar als video-uitvoer via de hoofdmonitor kunnen beelden in een 16-weg splitscherm worden weergegeven op een 480 × 270-resolutie. De beelden kunnen worden bekeken in diverse splitschermmodi. Een sabotagedetectiefunctie activeert een alarm wanneer er een onverwachte beweging van een camera is. Het ontwerp van de SRD-1673D, SRD- 1653D en SRD -873D bevat een modern ogend voorpaneel, touch pad en jog shuttle voor eenvoudig afspelen. Samsung T www.samsungsecurity.com W STEsecurity@samsung.com +44 1932 45 5308

Bewakingsrelais voor 1-fase en 3-fasen toepassingen

Finder introduceert een nieuwe serie elektronische bewakingsrelais voor 1- en 3-fasen toepassingen. De nieuwe Serie 70 met de types 70.11, 70.31 en 70.41 bewaakt onderspanning, overspanning, onder- en overspanningsbereik, fasevolgorde, fase-uitval, fasen-asymmetrie en nulleideronderbreking. De bewakingsrelais werken volgens het principe van positieve logica, dat wil zeggen dat bij het herkennen van een fout het uitgangscontact afvalt. Alle instelmogelijkheden zitten op het front dat tevens is voorzien van een meerkleuren LED-statusindicatie. De 70 Serie kent ook nog het 3-fasen fasebewakingsrelais 70.61 voor de bewaking van fasevolgorde en fase-uitval. De 70.61 heeft een nominaal spanningsbereik van 208 tot 480 VAC en eveneens meerkleuren LED-statusindicatie. Het wisselcontact aan de uitgang is cadmiumvrij en geschikt voor continustromen van 6 of 10 A. Finder Relais Nederland B.V. T www.finder.nl W finder.nl@findernet.com (020) 615 65 57

#3 april 2013

  

 

Wij zijn de“verbinding”van uw hoogwaardige technologie. Maatwerk maakt ons uniek.

 

Toepassingsgebieden:

Op afstand, volledig onder controle: Ontdek intelligente oplossingen!

Beveiliging & CCTV Brandmeld- & Ontruimingsinstallaties Ziel 1 • 4704 RS Roosendaal

Industrie & Utiliteit

Telefoon 0165 56 33 00 • Fax. 0165 56 33 33

Telefonie & Data

info@hofkabelfabriek.com • www.hofkabelfabriek.com

Audio & Video Speciaal kabels

 Nederland BV Tel. 0495-566046 sales@conta-clip.nl

Kabelproductie vanaf 200 meter, er is er niet één beter.

Kabel

Kabelberekeningsprogramma voor het berekenen van sterkstroomkabels in de procesindustrie, utiliteit en voor verlichtingsvoedingskabels langs snelwegen.

Geen nieuws meer missen? Ga naar www.elektropraktijk.nl en meld u aan voor de gratis nieuwsbrief.

Erg eenvoudig in gebruik en snel resultaat doordat alles in één overzichtelijk scherm is opgenomen. Vermogen in kW of de stroom invoeren en het programma doet de rest. U hoeft zich niet meer te vermoeien met tabellen, alles gebeurt in de achtergrond. Ontworpen door elektrotechnici die er mee werken in de dagelijkse praktijk sinds 1992.

 

#3 april 2013

Met de gratis Elektropraktijk nieuwsbrief wordt u maandelijks op de hoogte gehouden.

Overspanningsbeveiligingmodules

De Weidmüller VPU overspanningsbeveiligingmodules typen 1, 2 en 3 voor energienetwerken bieden bescherming tegen blikseminslag en overspanning op het nu geldende hoogste niveau in overeenstemming met de huidige IEC 61643-11 en toekomstige EN 61643-11 (nieuw in 2013). Op basis van een combinatie van varistor en gasontladingstechniek voldoet de VPU serie aan de nieuwe internationale normen. De VPU serie biedt gebruikers de mogelijkheid om niet alleen de installaties maar ook het planningsproces veilig te stellen. Elke VPU module kan zo in een kast geplaatst worden dat de aansluiting op de bliksembeveiliging potentiaalvereffening zo kort mogelijk is dankzij de 180º rotatiemogelijkheid. Alle informatie over de beschermingsfunctie is goed zichtbaar op het grote gecentreerde statusvenster. Een nieuwe montagerailklem maakt de installatie gemakkelijker daar deze zonder gereedschap kan worden gebruikt. Weidmüller Benelux B.V. T www.weidmuller.nl W verkoop@weidmuller.nl (035) 626 12 61

Stroomtransformator

Mobiele energie- en netkwaliteitsanalyser

Met de Klasse A netanalyser Mavowatt 30 van Gossen Metrawatt houdt men goed overzicht over de netkwaliteit. De Mavowatt 30 registreert alle relevante netstoringen, zoals flicker, tranciënten, spanningsdips en spanningsonderbrekingen. Innovatieve analysealgoritmen maken van de Mavowatt 30 een universeel inzetbaar instrument dat actief ondersteuning biedt bij het zoeken naar storingen. De universele inzetbaarheid uit zich met name in de meegeleverde drievoudige Metraflex 3003XL stroomslangen. De stroomslangen hebben omschakelbare meetbereiken van 30 / 300 / 3000A waarmee praktisch iedere applicatie is afgedekt. Naast deze drievoudige stroomslang wordt tevens een enkelvoudige Metraflex 3001XL meegeleverd, speciaal voor de nulstroom. GMC-Instruments Nederland BV T www.gmc-instruments.nl W info@gmc-instruments.nl (0348) 42 11 55

USB-contactdoos

De Compacta stroomtransformatoren zijn ook geschikt voor energieverrekening(MID). Bij het verrekenen van elektrische energie met behulp van indirect metende energiemeters (kWh / kVArh) worden er speciale eisen gesteld aan de voorliggende meettransformatoren. De nieuwe serie Compacta van KWx/IME voldoet aan deze eisen en heeft geringe afmetingen en een hoge meetnauwkeurigheid. Door de dubbele aansluittechniek (multischroef en fast-on) en de heldere ingegoten montageaanduidingen worden aansluitfouten voorkomen. De Compacta serie is geschikt voor zowel kabel als railmontage. De fixatie op de stroomgeleider vindt plaats door onverliesbare geïsoleerde stalen schroefpennen. De stroomtransformatoren zijn geschikt voor zowel DIN-rail als bodemmontage.

Steeds meer apparatuur wordt tegenwoordig via een USB-aansluiting opgeladen. ABB levert hiervoor sinds kort speciale USB-contactdozen van Busch-Jaeger. De contactdozen voor wandmontage kunnen met de meeste schakelaarprogramma’s worden gecombineerd. De producten, die compatibel zijn met alle gangbare mobiele apparatuur, laten zich daarmee naadloos combineren met bestaande installaties en overtuigen door een functioneel design. Optimale veiligheid voor kinderen is gegarandeerd door de verhoogde aanraakveiligheid. Voor het opladen van apparatuur wordt een aantal oplossingen geboden: een USB-adapter, een laadstation met geïntegreerde laadkabel en apparaathouder en een SCHUKO/USB-contactdoos. Alle varianten zijn uitgevoerd met elektronische overbelastingsen kortsluitbeveiliging.

KWx BV T www.kwx.nl W info@kwx.nl (0186) 63 36 00

ABB b.v. Low Voltage Products T www.abb.nl W info.lowvoltageproducts@nl.abb.com (0318) 66 93 00

#3 april 2013

A3 ballonvaren

www.facebook.com/Elektropraktijk

En maak kans op een ballonvaart www.elektropraktijk.nl

Infrarood warmtepanelen

Hugro Technics levert een nieuwe moderne, energiezuinige verwarmingsmogelijkheid met infrarood paneelverwarming voor het verwarmen van zolder, badkamer, hobbyruimte of vakantiewoning. Maar ook ideaal als werkplek verwarming in winkel of receptie. De gelijkmatige verwarming voelt weldadig aan. Infrarood stralen zijn niet gevaarlijk voor mens en dier. Juist voor mensen met allergische klachten is de inzet van de warmtepanelen een uitkomst omdat dit een anti bacterieel effect heeft. Daarnaast is er sprake van een geur neutraliserend effect. De warmtepanelen zijn eenvoudig te monteren. Er zijn verschillende modellen warmtepanelen, zowel in capaciteit als afmeting. De panelen kunnen ook worden geleverd met afbeelding of in zwart glas. Hugro Technics T www.warmtepanelen.nl W info@warmtepanelen.nl (055)521 44 02

T8-LED Tube

Havells-Sylvania start de productie van T8LED Tubes in Europa. De Sylvania ToLEDo T8 LED Tube zijn volledig retrofit en bieden hoge lichtopbrengsten met efficiëntie tot wel 114 Lm per Watt. De nieuwe ToLEDo-LED Tubes komen in 11, 26 en 32 W met respectievelijk een lichtopbrengst van 1200, 2600 en 3200 Lm. De T8-Led Tube is ontworpen voor een snelle en eenvoudige lampvervanging in bestaande armaturen voor lineaire fluorescentielampen met een magnetische ballast. Deze armaturen worden veel gebruikt in fabrieken, magazijnen en commerciële ruimten. In deze bestaande installaties blijft de magnetische ballast behouden en wordt alleen de starter vervangen. De LEDtechnologie van de ToLEDo T8-LED Tube vraagt geen opwarmtijd en is geluidloos. Tevens bieden de LED Tubes ook een oplossing voor extreme temperaturen variërend van -30 tot en met +50 °C. Havells Sylvania T www.havells-sylvania.com W yves.bruyninckx@havells-sylvania.com +32 (0)3 610 44 14

LED-armaturen voor kantoorverlichting

De LED-verlichting van OSRAM bereikt een hoge mate van energie-efficiëntie in aanvulling op een perfecte verlichtingssterkte en een goede

kleurweergave. De nieuwe OSRAM LED-armaturen voor kantoorverlichting: Novaluna, LUNIS, LUXPOINT en ARTIKA-P LED bieden efficiënte verlichting, minimale onderhoudskosten en een aangenaam en functioneel licht op kantoor. De Novaluna S en P is een combinatie van design en maximaal lichtcomfort. Het innovatieve armatuur van LUNIS R LED heeft een lichtrendement van 88,5 lm/W, een extreem lange levensduur van 50.000 uur en is verkrijgbaar in de kleurtemperaturen 3.000 en 4.000 K. LUXPOINT MACRO is een 230 mm breed LED-inbouwarmatuur die de traditionele downlight applicaties van de compact fluorescentielamp vervangt. ARKTIKA-P LED is een ultraplat LED-armatuur met directe en indirecte verlichting. OSRAM Benelux B.V. T www.osram-benelux.com W osram@osram.nl (010) 750 14 32

Dimbare LED-voeding

Koning & Hartman introduceert de nieuwste serie LED-voedingen van Mean Well voor toepassingen als commerciële LED- verlichting, kantoorverlichting en LEDdecoratie verlichting. De serie is leverbaar vanaf begin april. De serie, bestaande uit de LCM-40DA en LCM-60DA, is een 40 W / 60 W multiple output current serie LEDvoedingen met ingebouwde DALI-interface voor push dim functie. De serie heeft een ingebouwde PFC-functie en standaard beveiligingen als overspanningsbeveiliging en overtemperatuurbeveiliging. De levensduur van de LED wordt bevorderd door een NTC-weerstand voor temperatuurcompensatie. De LED heeft een volledig geïsoleerde kunststof behuizing. Koning & Hartman B.V. T www.koningenhartman.com W info@koningenhartman.com (020) 587 76 00

Uw productberichten kunt u - bij voorkeur elektronisch en voorzien van een afbeelding - doorgeven via: Redactie@Elektropraktijk.nl of per post:

Redactie Elektropraktijk Postbus 2290, 5202 CG ‘s-HERTOGENBOSCH

#3 april 2013

Jaargang 8, nummer 3, april 2013 Verschijnt 8X per jaar Uitgever Fair-Media Jaap Korving T: (0570) 67 65 00 F: (0570) 62 00 11 E: Verkoop@Fair-Media.nl I: www.Fair-Media.nl Hoofdredacteur Jan van den Broek T: (073) 623 42 46 M: (06) 40 88 68 37 E: Redactie@Elektropraktijk.nl Redactieadres Redactie Elektropraktijk Postbus 2290 5202 CG ’s-Hertogenbosch Medewerkers Leon van den Berg, Tom de Hoog, Reinoud de Jager, Jessica van Loosdrecht, Gerrit Tenkink, Annemiek de Vries, Marjolein de Wit - Blok Vormgeving Rodo Grafisch Ontwerpbureau, Zutphen (www.rodoweb.nl) Basisvormgeving heuvelmans ontwerp! ’s-Hertogenbosch

Abonnementen en administratie Jaarabonnement binnenland: € 79,50 Studententarief: € 25,Losse nummers: € 15,Alle prijzen zijn inclusief verzendkosten en exclusief 6% BTW. Prijswijzigingen voorbehouden. Abonnementen kunnen worden opgegeven bij Fair-Media Postbus 281 7400 AG Deventer

Voor informatie over onze leveringsvoorwaarden kunt u terecht op www.Elektropraktijk.nl.

Advertentieverkoop

o.v.v. Vakblad Elektropraktijk. T: (0570) 67 65 00 F: (0570) 62 00 11 E: Verkoop@Fair-Media.nl Een abonnement kan op ieder gewenst tijdstip ingaan en geldt tot wederopzegging, tenzij anders overeengekomen. De minimum looptijd van een abonnement is één jaar. Partijen kunnen tegen het einde van de abonnementsperiode ieder schriftelijk opzeggen, met inachtneming van een opzegtermijn van twee (2) maanden. Wij verwerken uw gegevens voor de uitvoering van de (abonnementen)overeenkomst en om u van informatie te voorzien over Fair-Media en eventuele zorgvuldig geselecteerde andere bedrijven. Indien u geen prijs stelt op deze informatie, kunt u dit schriftelijk melden bij Fair-Media Postbus 281, 7400 AG Deventer

Alle rechten voorbehouden Behoudens de door de Auteurswet 1912 gestelde uitzonderingen, mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd (waaronder begrepen het opslaan in een geautomatiseerd gegevensbestand en / of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De bij toepassing van art. 16b en 17 Auteurswet 1912 wettelijk verschuldigde vergoedingen wegens fotokopiëren, dienen te worden voldaan aan Stichting Reprorecht Postbus 3060 2130 KB Hoofddorp T: (0900) 202 28 29 I: www.reprorecht.nl

Voor het overnemen van een gedeelte van deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken op grond van art. 16 Auteurswet 1912 dient men zich te wenden tot Stichting PRO Postbus 3060 2130 KB Hoofddorp T: (023) 799 78 09 I: www.cedar.nl/pro Voor het overnemen van een gedeelte van deze uitgave ten behoeve van commerciële doeleinden dient u zich te wenden tot de uitgever. Hoewel aan de totstandkoming van deze uitgave de uiterste zorg is besteed, kunnen eventuele (druk)fouten en onvolledigheden niet worden uitgesloten. De auteur(s), redacteur(en) en uitgever aanvaarden dan ook geen aansprakelijkheid voor de gevolgen van eventueel voorkomende fouten en / of onvolledigheden.

www.elektropraktijk.nl

Advertentie-Index A. van der Hof Kabelfabriek

Jowitherm Nederland bv

Vierpool 6

Omslag 2

Wago 35

Advitronics 22

Kenteq

Amwittools

27, 28 en 29

Kenteq 8

Omslag 4

Maskate 18

Calpe 42

Niko 3

Cellpack 14

Sandker 38

Conta-Clip Nederland

Siba 36

Attema

Fluke 22

Socomec

Geyer 18

Theben Nederland

Wöhner Benelux

Omslag 3 14

Advertentie

www.elektropraktijk.nl

#2 maart 2013

powerful ! powerful !

UPS Green Power 2.0 :

UPS Green– Verhoog Power uw 2.0Vermogen” : “Reduceer uw Kosten “Reduceer uw Kosten – Verhoog uw Vermogen” De nieuwe Socomec Green Power 2.0 UPS serie. De nieuwe Socomec Green Power 2.0 UPS Ongeëvenaarde energy efﬁciency nu gecombineerd metserie. een efﬁciency nu gecombineerd met een PowerOngeëvenaarde Factor 1. Voor energy dé ultieme ‘toekomstbestendige’ kritische Powerstroomoplossing Factor 1. Voor déisultieme ‘toekomstbestendige’ kritische er nu kW=kVA voor uw datacenter. stroomoplossing is er nu kW=kVA voorvan uw datacenter. Daadwerkelijke power factor 1. Daadwerkelijke power factor van 1.

11% meer vermogen dan bij PF = 0.9

Hoogste energy efﬁciency in de markt in volledige online

dubbele conversie (VFI) modus, onafhankelijk gecertiﬁceerd

Dé twee ‘knock out’ stoten om uw energie kosten en Dé twee ‘knock out’ stoten om uw energie kosten en

carbon footprint aanzienlijk te reduceren. carbon footprint aanzienlijk te reduceren.

Ontdek uw jaarlijkse besparing met de Green Power 2.0 UPS via:

pub_866012_230x295.indd 1 866012_230x295.indd 1

Ontdek uw jaarlijkse besparing met de Green Power 2.0 UPS via:

UPS Green Power 2.0

UPS 2.0 vanGreen 10 totPower 400 kVA/kW van 10 tot 400 kVA/kW

B UBRU ER AE U A U V EVREI RT IATSA S

www.socomec.com www.socomec.com

07/06/12 13:46

PUB 866012

European UPS UPS European ewd p N ew N p ro u ro c td u c t Innovation Innovation awardaward

PUB 866012

030-760 09 09 1111 of of perper e-mail 030-760 e-mailmarketing.ups.nl@socomec.com marketing.ups.nl@socomec.com

07/06/12 13

Omdat bij brand elke seconde telt...

Installatie volgens Attema

www.attema.com

Attema biedt verschillende brandwerende producten die bij brand het risico voor mens en milieu aanzienlijk beperken: enkelvoudige hollewanddozen, een duo hollewanddoos, een

koppeldoos

een

vierkante

centraaldoos voor in plafonds. Allemaal voldoen ze, zelfs onder de meest extreme omstandigheden, aan de NEN-EN 60670 en de brandwerendheidsnormen NEN-EN 1364 en 1365. Bovendien zijn ze ook nog eens halogeenvrij. Maar natuurlijk valt er op het gebied van brandveiligheid nog veel meer te ontwikkelen. Dat stimuleert ons om te blijven innoveren.