Τυπολόγιο Γενικής Παιδείας
20 Χρόνια επιτυχίες στην Ιατρική
Νίκος Μπαµπίλης ∆ρ Βιολογίας
Βιολογία Κατεύθυνσης Γενικής παιδείας International Baccalaureate
Α θ ή ν α , Μ α ρ ο ύ σ ι , Αρ γ υ ρ ο ύ πο λη , Α γ . Πα ρ α σ κ ε υ ή , Γ λυ φ ά δα
Νίκος Μπαµπίλης Βιολογία Κατεύθυνσης & Γενικής παιδείας Θεωρία Μεθοδολογία ασκήσεων Ερωτήσεις συνδυαστικές και κρίσεως ∆ιαγωνίσµατα προσοµοίωσης
Τµήµατα: 3µελή & 5µελή ή ατοµικά Β λυκείου, Γ Λυκείου Ειδικά τµήµατα Αποφοίτων
Έναρξη Τµηµάτων Γενικής παιδείας 20 Ιουνίου, 1η Σεπτεµβρίου, 1η Οκτωβρίου, 10 Ιανουαρίου
2
Βιολογία Γενικής Παιδείας
ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ
Ν. Μπαµπίλης
3
Βιολογία Γενικής Παιδείας
ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ (ΜΕΓΕΘΟΣ: < 0,1 mm) Ανάλογα µε τη δοµή • Ευκαρυωτικοί
Πρωτόζωα Μύκητες • Προκαρυωτικοί (βακτήρια) • Ιοί DNA-RNA Βακτηρίων - ζωικοί - φυτικοί Ανάλογα µε την παθογένεια • Παθογόνοι • Μη παθογόνοι • ∆υνητικά παθογόνοι Ανάλογα µε την κοινωνική συµπεριφορά • Ελεύθεροι • Συµβιωτικοί • Παρασιτικοί Ανάλογα µε την χρησιµότητα τους • Χρήσιµοι- απαραίτητοι • βλαβεροί
Ν. Μπαµπίλης
4
Βιολογία Γενικής Παιδείας
ΒΑΚΤΗΡΙΑ Χαρακτηριστικά • ∆οµή
Μονοκύτταροι προκαρυωτικοί οργανισµοί Περιβλήµατα (κάψα, κυτταρικό τοίχωµα, κυτ. µεµβράνη Πυρηνοειδές (πυρηνική περιοχή) µε DNA και πλασµίδιο Ριβοσώµατα Ενζυµα Απουσία µεµβρανωδών οργανιδίων Μαστίγια – βλεφαρίδες • Σχήµα Σφαιρικό (κόκκοι) Ραβδοειδές (βάκιλοι) Ελικοειδές (σπειρύλλια) • Σχηµατισµός αποικιών (κόκκοι) • Αναπαραγωγή Μονογονικά µε απλή διχοτόµηση Σχηµατισµός ενδοσπορίων Παθογόνοι αντιπρόσωποι • Vibrio cholerae (χολέρα) • Treponema pallidum (σύφιλη) • Χλαµύδια • Βακτήριο της γονοκοκκικής ουρηθρίτιδας (γονόρροιας)
Ν. Μπαµπίλης
5
Βιολογία Γενικής Παιδείας
ΛΟΙΜΩ∆Η ΝΟΣΗΜΑΤΑ Από Ιούς: • Πολυοµυελίτιδα • Κρυολόγηµα • Γρίπη • Hπατίτιδα Β • Ηπατίτιδα C • AIDS (HIV) • Έρπητας (ερπητοιοί) • Ανθρώπινα θηλώµατα Από Βακτήρια: • Γονόρροια • Σύφιλη (Treponema pallidum) • Λοίµωξη από χλαµύδια (χλαµύδια) • Χολέρα (Vibrio cholerae) • Λοίµωξη από Escherichia coli Από Πρωτόζωα: • Αµοιβαδοειδής δυσεντερία (ιστολυτική αµοιβάδα) • Ασθένεια ύπνου (τρυπανόσωµα) • Ελονοσία (πλασµώδιο) • Τοξοπλάσµωση (τοξόπλασµα) • Λοίµωξη από τριχοµονάδα (τριχοµονάδα) Από Μύκητες • ∆ερµατόφυτα • Κάντιντα
Ν. Μπαµπίλης
6
Βιολογία Γενικής Παιδείας
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΠΑΘΟΓΟΝΩΝ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ Πρόληψη • Γνώση µηχανισµού ανάπτυξης και πολλαπλασιασµού µικροβί-
ων • Υιοθέτηση και τήρηση κανόνων προσωπικής και δηµόσιας υγι-
εινής Πλύσιµο χεριών, µαλλιών, δέρµατος Πλύσιµο τροφών Παστερίωση γάλακτος Χλωρίωση νερού Χρήση προφυλακτικού κατά τη σεξουαλική επαφή Αποστείρωση χειρουργικών και οδοντιατρικών εργαλείων Χρήση συρίγγων µιας χρήσης και για µια φορά Έλεγχος αίµατος • Εµβολιασµός Φαρµακευτική αντιµετώπιση • Χρήση αντιβιοτικών • Χρήση αντι-ιικών φαρµάκων • Χρήση ορών Μηχανισµοί άµυνας • Εξωτερικοί αµυντικοί µηχανισµοί • Εσωτερικοί αµυντικοί µηχανισµοί
Μη ειδικής άµυνας Ειδικής άµυνας (ανοσία)
Ν. Μπαµπίλης
7
Βιολογία Γενικής Παιδείας
∆ΙΑΚΡΙΣΗ ΜΗΧΑΝΙΣΜΩΝ ΑΜΥΝΑΣ Με βάση τη θέση • Εξωτερικοί • Εσωτερικοί Με βάση την εξειδίκευση • Μη ειδική άµυνα • Ειδική άµυνα
Ν. Μπαµπίλης
8
Βιολογία Γενικής Παιδείας
ΠΡΩΤΗ ΓΡΑΜΜΗ ΜΗ ΕΙ∆ΙΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ ∆έρµα • ∆οµή (κεράτινη στιβάδα) • Ουσίες
ιδρώτας: λυσοζύµη και γαλακτικό οξύ σµήγµα: λιπαρά οξέα • Παρουσία µη παθογόνων µικροοργανισµών Βλεννογόνοι • ∆οµή • Βλέννα • Βλεφαρίδες (στον αναπνευστικό βλεννογόνο) • Υδροχλωρικό οξύ (στο βλεννογόνο στοµάχου) • Λυσοζύµη (στο βλεννογόνο επιπεφυκότα και στόµατος)
Ν. Μπαµπίλης
9
Βιολογία Γενικής Παιδείας
∆ΕΥΤΕΡΗ ΓΡΑΜΜΗ ΜΗ ΕΙ∆ΙΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ Φαγοκυττάρωση • Φαγοκύτταρα
Ουδετερόφιλα Μονοκύτταρα → µακροφάγα • Στάδια φαγοκυττάρωσης Προσέλκυση φαγοκυττάρων Ενεργοποίηση φαγοκυττάρων Εγκλωβισµός µικροβίου από τα φαγοκύτταρα Καταστροφή του µικροβίου Έκθεση τµήµατος του µικροβίου στην επιφάνεια του µακροφάγου Ενεργοποίηση ειδικών µηχανισµών άµυνας (Τ- βοηθητικών) Φλεγµονή • Κοκκίνισµα Αιτία: ∆ιαστολή αιµοφόρων αγγείων Σηµασία: Αύξηση παροχής αίµατος, λευκών αιµοσφαιρίων και
αντιµικροβιακών ουσιών (διευκόλυνση άµυνας) • Πήξη Αίµατος Αιτία: Σχηµατισµός ινώδους Σηµασία: Σταµατά την αιµορραγία Εµποδίζει την είσοδο µικρο-
βίων • Οίδηµα Αιτία: ∆ιάχυση πλάσµατος του αίµατος στους ιστούς Σηµασία: Ελευθέρωση αντιµικροβιακών ουσιών • Πόνος
Αιτία: Καταστροφή απολήξεων νευρικών κυττάρων ∆ράση τοξινών στα νευρικά κύτταρα Σηµασία: Προειδοποίηση για κακή λειτουργία οργάνου • Τοπική Αύξηση της Θερµοκρασίας Αιτία: Ελευθέρωση πυρετογόνων ουσιών Σηµασία: Καταστροφή θερµοευαίσθητων µικροβίων • Σχηµατισµός πύου
Ν. Μπαµπίλης
10
Βιολογία Γενικής Παιδείας
Πυρετός • Αντιµικροβιακή δράση
Εµποδίζει την ανάπτυξη και τον πολλαπλασιασµό των βακτηρίων Αναστέλλει τον πολλαπλασιασµό ιών Ενισχύει τη δράση των φαγοκυττάρων Αντιµικροβιακές ουσίες • Ιντερφερόνες (µόνο αντιική δράση) • Συµπλήρωµα • Προπερδίνη
Ν. Μπαµπίλης
11
Βιολογία Γενικής Παιδείας
ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΕΙ∆ΙΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ Χαρακτηριστικά ειδικής άµυνας • Εξειδίκευση • Μνήµη Όργανα ανοσοβιολογικού συστήµατος • Πρωτογενή λεµφικά όργανα
Θύµος αδένας Μυελός οστών • ∆ευτερογενή λεµφικά όργανα Λεµφαδένες Σπλήνας Αµυγδαλές Λεµφικός ιστός γαστρεντερικού σωλήνα Κύτταρα ανοσοβιολογικού συστήµατος • Β-λεµφοκύτταρα
Κύτταρα µνήµης Πλασµατοκύτταρα • Τ-λεµφοκύτταρα Κύτταρα µνήµης Βοηθητικά Κυτταροτοξικά Κατασταλτικά • Μακροφάγα
Ν. Μπαµπίλης
12
Βιολογία Γενικής Παιδείας
ΕΙ∆Η ΑΝΟΣΙΑΣ Χυµική (Αντισώµατα) - Κυτταρική (Τ-λεµφοκύτταρα) Μόνιµη – Παροδική Φυσική – Τεχνητή Ενεργητική (εισαγωγή αντιγόνων): • Φυσική (επαφή µε το αντιγόνο) • Τεχνητή (χορήγηση εµβολίων) Παθητική (εισαγωγή αντισωµάτων): • Φυσική (µέσω του πλακούντα και µέσω µητρικού γάλακτος ) • Τεχνητή (χορήγηση ορών)
Ν. Μπαµπίλης
13
Βιολογία Γενικής Παιδείας
ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Ν. Μπαµπίλης
14
Βιολογία Γενικής Παιδείας
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Βιοτικοί παράγοντες • Φυτά, Ζώα, Μικρόβια • Αυτότροφοι, ετερότροφοι • Παραγωγοί, καταναλωτές, αποικοδοµητές Αβιοτικοί παράγοντες • Κλίµα (θερµοκρασία, υγρασία κ.λπ.), • Ηλιακή ακτινοβολία, • Νερό, • Έδαφος, • Νεκρή οργανική ύλη κ.ά. Αλληλεπιδράσεις • Τροφικές σχέσεις, • Ανταγωνισµός, κ.λ.π. Είσοδος και µεταφορά (ροή) ενέργειας • Τροφικές αλυσίδες, • Τροφικά πλέγµατα, • Τροφικές πυραµίδες (αριθµός επιπέδων, απώλειες). • Παραγωγικότητα Βιογεωχηµικοί κύκλοι • Άνθρακα • Αζώτου • Νερού Μηχανισµοί οµοιόστασης: • Μηχανισµοί αυτορύθµισης (Ισορροπία Ποικιλότητα) • Μηχανισµοί αναγέννησης • Μηχανισµοί αδρανοποίησης ρύπων Μέγεθος και όρια Ρύπανση • Ατµοσφαιρική • Υδάτων • Εδάφους
Ν. Μπαµπίλης
15
Βιολογία Γενικής Παιδείας
ΚΥΚΛΟΙ ΥΛΗΣ Άνθρακα • Φωτοσύνθεση (δέσµευση διοξειδίου του άνθρακα) • Τροφικές αλυσίδες (οργανικές ενώσεις- µακροµόρια) • Κυτταρική αναπνοή (ελευθέρωση διοξειδίου του άνθρακα) Αζώτου • Αζωτοδέσµευση
Ατµοσφαιρική (Ν+Η20 → ΝΗ3, Ν+Ο2 →ΝΟ3) Βιολογική (Ν+βακτήρια→ ΝΟ3) • Τροφικές αλυσίδες Φυτά (ΝΟ3→πρωτεΐνες, νουκλεϊκά οξέα) Ζώα (πρωτεΐνες, νουκλεϊκά οξέα) Αποικοδοµητές (Οργαν. Ν → ΝΗ3, βακτήρια→ΝΟ3) • Απονιτροποίηση (ΝΟ3 →Ν) Νερού • Στη θάλασσα
Κατακρηµνίσεις Εξάτµιση • Στη ξηρά Κατακρηµνίσεις Εξάτµιση Επιφανειακή απορροή Υπόγεια νερά
Ν. Μπαµπίλης
16
Βιολογία Γενικής Παιδείας
ΕΙ∆Η ΡΥΠΑΝΣΗΣ Ανάλογα µε το είδος του ρύπου: • Χηµική • Φυσική • Βιολογική Ανάλογα µε το τµήµα της βιόσφαιρας που πλήττει: • Ατµοσφαιρική
Φαινόµενο θερµοκηπίου (διοξείδιο του άνθρακα) Φωτοχηµικό νέφος (CO, NOX, CXHY, PAN, O3) Εξασθένιση στιβάδας Ο3 (χλωροφθοράνθρακες) Όξινη βροχή (νιτρικό, θειώδες οξύ) Ηχορύπανση • Υδάτων
Θερµική ρύπανση Αστικά λύµατα περιττώµατα (ευτροφισµός) µικροβιακό φορτίο προϊόντα καθαρισµού Βιοµηχανικά λιπάσµατα (ευτροφισµός) Μη βιοδιασπώµενες ουσίες Βαριά µέταλλα (Pb, Zn, Hg, κλπ. ), παρασιτοκτόνα, εντοµοκτόνα, πετρελαιοειδή, ραδιενεργά απόβλητα, παραπροϊόντα ραδιενεργών εκρήξεων, κ.ά. • Εδάφους Μη βιοδιασπώµενες ουσίες
Ν. Μπαµπίλης
17
Βιολογία Γενικής Παιδείας
ΕΞΕΛΙΞΗ
Ν. Μπαµπίλης
18
Βιολογία Γενικής Παιδείας
ΤΑΞΙΝΌΜΗΣΗ Είδος: • Μειξιολογικό κριτήριο • Τυπολογικό κριτήριο Γένος Οικογένεια Τάξη Κλάση Φύλο
Ν. Μπαµπίλης
19
Βιολογία Γενικής Παιδείας
ΘΕΩΡΙΑ ΛΑΜΑΡΚ (1809) Η άποψη του Λαµάρκ ήταν : • Η άβια ύλη παράγει ατελείς µορφές ζωής • Απλούστερες µορφές ζωής εξελίσσονται σε συνθετότερες • Τα είδη µεταβάλλονται
ως αποτέλεσµα εσωτερικής δύναµης και κατά µήκος µιας νοητής φυσικής κλίµακας Αρχή χρήσης και αχρησίας: • Απόκτηση νέων χαρακτηριστικών • Κληροδότηση επίκτητων χαρακτηριστικών • Συσσώρευση πολλών νέων χαρακτηριστικών • ∆ηµιουργία νέου είδους
Ν. Μπαµπίλης
20
Βιολογία Γενικής Παιδείας
ΘΕΩΡΙΑ ∆ΑΡΒΙΝΟΥ (1858) Προέλευση των ειδών µε βάση τη φυσικής επιλογή: • Αύξηση πληθυσµών µε γεωµετρική πρόοδο (π) • Τα µεγέθη των πληθυσµών παραµένουν σταθερά (π) • Μεταξύ των οργανισµών υπάρχει αγώνας για επιβίωση • Τεράστια ποικιλοµορφία χαρακτηριστικών που κληροδοτούνται
στους απογόνους (π) • Ο αγώνας για επιβίωση δεν είναι θέµα τύχης • Οι οργανισµοί µε τα ευνοϊκά χαρακτηριστικά ευνοούνται περισ-
σότερο, επιβιώνουν και τελικά επικρατούν (Φυσική επιλογή) • Τα ευνοϊκά χαρακτηριστικά µεταβιβάζονται στην επόµενη γενιά
µε µεγαλύτερη συχνότητα • Συσσώρευση ευνοϊκών χαρακτηριστικών • Εµφάνιση νέου είδους
Ν. Μπαµπίλης
21
Βιολογία Γενικής Παιδείας
Στη µάχη των εξετάσεων …
Υπάρχουν µυστικά επιτυχίας Μοιραστείτε τα Μαζί µας!
Ν. Μπαµπίλης
22
Βιολογία Γενικής Παιδείας
Η επιτυχία δεν χαρίζεται . Κα τ α κ τ ι έ τ α ι . . . µ ε τ η ν κα τ ά λ λ η λ η π ρο ε τ ο ι µ α σ ί α Ν. Μπαµπίλης
23
24