Issue 52 of HOS/ BirdLife Greece magazine "Oionos"

ΕΞΑΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ (ΕΟΕ) ΙΟΥΛΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013

#52

Αφιέρωμα:

Το Ταξίδι είναι Ζωή

Αμβρακικός Πάπιες

www.ornithologiki.gr

Η φωτογραφία του τεύχους

Το εξώφυλλό μας

Η Αττική μπορεί να μην διαθέτει μεγάλους αριθμούς πουλιών αλλά την επισκέπτονται συχνά σπάνια είδη στις μετακινήσεις τους. Η τελευταία σημαντική καταγραφή ήταν αυτή του Κιτρινόφρυδου Φυλλοσκόπου (Phylloscopus inornatus), με δύο μάλιστα παρατηρήσεις, τις ίδιες μέρες, σε Βραυρώνα και Λυκαβηττό. Και, όπως ήταν φυσικό, μάζεψε πολλά ζευγάρια μάτια πάνω του. Εδώ μια ομάδα παρατηρητών στον Λυκαβηττό. Η φωτογραφία (όπως και η πρώτη παρατήρηση του είδους και στα δύο μέρη), ανήκει στον Λευτέρη Σταύρακα. Χ.Β.

Το Τρυγόνι (Streptopelia turtur) του εξωφύλλου έχει φωτογραφηθεί στον μικρό υγρότοπο της Πυλαίας, από τον Μιχάλη Βαμβακά.

Λευτέρης Σταύρακας

2

Ανανεώστε την ετήσια συνδρομή σας με λιγότερο από 2 ευρώ τον μήνα! Γιώργος Αλεξανδρής

Γαλαζοπαπαδίτσα (Parus caeruleus)

Με τη συνδρομή σας (20€ ετησίως) εξασφαλίζετε: • Την κάρτα μέλους και τη συμμετοχή σας στη λήψη αποφάσεων (για τα τακτικά μέλη) • Το περιοδικό «ΟΙΩΝΟΣ» (2 τεύχη τον χρόνο) και πλήρη ηλεκτρονική ενημέρωση (δελτία τύπου, ανακοινώσεις, newsletter) • Δωρεάν συμμετοχή σε όλα τα εκπαιδευτικά σεμινάρια και εθελοντικά προγράμματα • Έκπτωση στις ειδικές μας εκδόσεις

Β ο η θ ή σ τε μ αίνςο υμ ε ε ώ σ τε να π α ρ αρμτ ητ η , μ ια α νε ξά χ ητ ική ε νε ργή κα ι μ ασ η ! οργάνω

EDITORIAL

Π Ε Ρ Ι Ε ΧΟ Μ Ε Ν Α

Σημείωμα του εκδότη

Εαρινή μετανάστευση: επιτέλους, παύσατε πυρ!

2.

Τα Νέα μας

5.

Βιβλιοπαρουσίαση: Birding in Greece

6.

Αμβρακικός κόλπος Γιάννης Ρουσόπουλος

10.

Ο έμμετρος λόγος στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση Ευγενία Πανώριου

11.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

12.

Η ευρωπαϊκή διάσταση της ανοιξιάτικης λαθροθηρίας Ariel Brunner

14.

Τρυγόνι: αν είχε φωνή, θα φώναζε «βοήθεια» Dr. Danaë Sheehan

16.

Ειδικά μέτρα για τη βελτίωση της φύλαξης των υγροτόπων της Ελλάδας Νίκος Μπόκαρης

18.

Ας προσπαθήσουμε μαζί! Κανείς μας δεν περισσεύει… Γιώργος Α. Μαυρόπουλος

22.

Στοπ στην ανοιξιάτικη λαθροθηρία για μια κυνηγετική ηθική Μαρία Γανωτή

24.

Γκουρμέ θανατώσεις και άλλες ιστορίες της Σαρδηνίας Umberto Gallo-Orsi

26.

Η σιωπή των ξόβεργων Arantza Leal Nebot

28.

Αγώνας για να σώσουμε τα μεταναστευτικά πουλιά την άνοιξη Rupert Masefield

30.

Το ταξίδι είναι ζωή!

Maristella Filippucci

31.

Οι ΙΒΑ μέσα από τα μάτια των Caretakers: Στροφάδια Γιώργος Καρρής

32.

Μια διαφορετική προσέγγιση στις... πτήσεις του «Ελευθέριος Βενιζέλος» Γιάννης Βλατσιώτης

35.

Πάπιες Λευτέρης Σταύρακας

39.

Πολιτική για τη Φύση. Διεκδικούμε το δικαίωμα της άγριας φύσης για ζωή Μαλαμώ Κορμπέτη

40.

Birdlife Partners Θεμιστοκλέους 80 ΤΚ 106 81 ΑΘΗΝΑ T.: 210 8227937 F.: 210 8228704 info@ornithologiki.gr www.ornithologiki.gr Κομνηνών 23 ΤΚ 546 24 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ T. & F.: 2310 244245 thess@ornithologiki.gr

Α

πρίλης του 2005 στην ενδοχώρα της Ζακύνθου. Ένα ήπιο ανοιξιάτικο απόγευμα γίνεται αναπάντεχα σκηνικό για το… κονσέρτο για καραμπίνες. Από τη μία στιγμή στην άλλη, η ησυχία του μεσημεριού στους ελαιώνες μετατρέπεται σε ένα σοκαριστικό και αποκρουστικό κρεσέντο πυροβολισμών. Κάποιο σμήνος τρυγονιών είχε την ατυχία να περνάει από εκεί… Εννιά χρόνια μετά, η εικόνα αύτη παραμένει ανάγλυφη στη μνήμη. Ναι, ασφαλώς είχα ακούσει για το «έθιμο» του ανοιξιάτικου κυνηγιού στο Ιόνιο, αλλά η βαρβαρότητα της πραγματικότητας ξεπερνούσε κατά πολύ οποιαδήποτε αφήγηση. Προφανώς, πολλές δεκαετίες πριν, η εύκολη λεία των κατάκοπων μεταναστευτικών πουλιών μπορεί να ήταν και δώρο επιβίωσης για τους ντόπιους. Πλέον, όμως, είναι ανεξήγητη η συνέχιση αυτής της «παράδοσης», αφού αποτελεί ξεκάθαρη δυσφήμιση των πανέμορφων αυτών νησιών από τους ίδιους τους κατοίκους τους. Δεν είναι λίγοι οι Ευρωπαίοι τουρίστες που έχουν διαγράψει τα Ιόνια από παραθεριστικό προορισμό, εξαιτίας της αποστροφής τους προς τη συγκεκριμένη πρακτική, αλλά και την ανοχή της κοινωνίας σε αυτή. Και μπορεί πραγματικά κανείς να υποστηρίξει ότι είναι μέρος της παράδοσης τα υπερσύγχρονα ταχύπλοα με τα οποία γίνονται οι αποβάσεις των λαθροθήρων στα Στροφάδια και τους Αντίπαξους; Ή μήπως η ενοικίαση «πόστων» στους ελαιώνες για 2 και 3 χιλιάδες ευρώ; Το ανοιξιάτικο κυνήγι έχει απαγορευτεί επίσημα από τα μέσα της δεκαετίας του ‘80, αλλά οι αντιλήψεις χρειάζονται δεκαετίες για να αλλάξουν… Σε αυτή την προσπάθεια της μεταστροφής της προσέγγισης των νησιωτικών κοινωνιών του Ιονίου σχετικά με το ανοιξιάτικο κυνήγι συμβάλλει και η Ορνιθολογική μέσω του Προγράμματος LIFE «Ασφαλή καταφύγια για τα άγρια πουλιά», που μέσα από τη διεθνή δικτύωση και συνεργασία βάζει (επικοινωνιακά!) στο… στόχαστρο το παράνομο κυνήγι στη Βόρεια Μεσόγειο. Εκτός από την ενημερωτική εκστρατεία για τον περιορισμό αυτής της δραστηριότητας, το πρόγραμμα εστιάζει και προβάλλει το θαυμαστό οικολογικό φαινόμενο της μετανάστευσης. Ναι, το ταξίδι είναι ζωή!

Καλή ανάγνωση. Αποστόλης Καλτσής

ΕΚΔΟΤΗΣ: Απόστολος Καλτσής • ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ: Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ: Χ. Βλάχος, Κ. Γιοσμά, Π. Λατσούδης, Ρ. Τρίγκου ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΥΛΗΣ / ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ: Χ. Βλάχος, Ρ. Τρίγκου ΓΡΑΦΟΥΝ: Π. Βαφείδης, Χ. Βλάχος, Γ. Βλατσιώτης, Μ. Βουγιούκαλου, Μ. Γανωτή, Κ. Γιοσμά, Α. Καλτσής, Γ. Καρρής, Π. Κορδοπάτης, Μ. Κορμπέτη, Γ. Μαυρόπουλος, Χ. Μπαρμπούτης, Ν. Μπόκαρης, Ε. Πανώριου, Κ. Παπακωνσταντίνου, Δ. Πορτόλου, Γ. Ρουσσόπουλος, Λ. Σταύρακας, Ρ. Τρίγκου, A. Brunner, M. Filippucci, U. Gallo-Orsi, R. Masefield, A. Leal Nebot, Dr. D. Sheehan ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Τρυγόνι (Streptopelia turtur) - Μιχάλης Βαμβακάς ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ONArt - Dennis Spearman - dennis3dots@gmail.com ΕΚΤΥΠΩΣΗ / ΠΑΡΑΓΩΓΗ: Colorprint - Τσέκουρας ΕΠΕ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΝ ΝΟΜΟ: Α. Καλτσής • ISSN: 1107-7166

Αποστόλης Καλτσής Πρόεδρος του Δ.Σ. της Ορνιθολογικής

1

1

ΤΑ ΝΕΑ ΜΑ Σ

Ιούλιος - Δεκέμβριος 2013 Παρακολουθώντας τις διαδρομές των νεαρών Ασπροπάρηδων

Σεμινάριο Δικτύου IBA Caretakers 2013

της Ρούλας Τρίγκου της Δανάης Πορτόλου Συντονίστριας του Δικτύου των Υπευθύνων Παρακολούθησης ΙΒΑ

Δημήτρης Βαβύλης

Ασπροπάρηδες (Neophron percnopterus)

Α 2

πό τους 10 ανήλικους Ασπροπάρηδες στους οποίους τοποθετήθηκαν δορυφορικοί πομποί το 2013 από την Ομάδα του Προγράμματος LIFE+ «Η επιστροφή του Ασπροπάρη», μόνο οι 2 τελικά επέζησαν. Δυστυχώς, η Ilina βρέθηκε νεκρή σε μια νησίδα βορειοδυτικά της Ρόδου στις αρχές Οκτωβρίου , έχοντας πέσει θύμα ενός ζευγαριού Σπιζαετών, μόνιμων κατοίκων της νησίδας. Η ειρωνεία είναι ότι ο αδελφός της, Ilin, είχε επίσης βρεθεί νεκρός κοντά στη φωλιά του, σκοτωμένος πιθανόν από κάποιο χερσαίο αρπακτικό. Άτυχη μοίρα είχε και ο Ibrahim, του οποίου το τελευταίο σήμα εξέπεμψε στις 25 Σεπτεμβρίου από τη νότια Κρήτη. Ο Πασχάλης είναι ένας ανήλικος Ασπροπάρης που πέταξε πάνω από 400 χλμ στις 14 Σεπτεμβρίου, διασχίζοντας τη Μεσόγειο. Έγινε έτσι ο πρώτος ανήλικος Ασπροπάρης με πομπό που διέσχισε τη θάλασσα! Η περιπέτειά του δεν τελείωσε όμως εκεί. Πέρασαν 10 ημέρες μέχρι να φτάσει στον νότιο Νίγηρα, πετώντας πάνω από τη Σαχάρα, διασχίζοντας τρεις χώρες και διανύοντας πάνω από 2.500 χιλιόμετρα - εντυπωσιακό ταξίδι για έναν νεαρό γύπα! Ακολούθησε μια σύντομη επίσκεψη στο Τσαντ και μια δεκαήμερη περιοδεία στη Νιγηρία στις αρχές Νοεμβρίου. Αυτή τη στιγμή ο Πασχάλης βρίσκεται στον Νίγηρα. Ο δεύτερος επιζών ανήλικος Ασπροπάρης του 2013, η Sanie, συνάντησε τους Iliaz και Λεύκιππο, πουλιά στα οποία είχε τοποθετηθεί πομπός το 2012 και διαχειμάζουν στο Τσαντ. Από τα ανήλικα της περσινής χρονιάς, παρακολουθήσαμε με μεγάλο ενδιαφέρον τη Svetlina, η οποία, μετά από έναν χρόνο παραμονής στη νοτιοδυτική Υεμένη, αποκάλυψε τον εξερευνητή που έκρυβε μέσα της και για τρεις εβδομάδες έκανε αρκετές μακρινές εξορμήσεις, απομακρυνόμενη για πάνω από 120 χλμ από τον τόπο όπου ζούσε για έναν ολόκληρο χρόνο. Χάρη στη δορυφορική τηλεμετρία, μάθαμε ότι οι ανήλικοι Ασπροπάρηδες των Βαλκανίων περνούν τα πρώτα χρόνια της ζωής τους και «γράφουν τη δική τους ιστορία» σε μια περιοχή που απλώνεται από τον Νίγηρα ως την Υεμένη. Μπορείτε να βρείτε περισσότερες πληροφορίες για τα ταξίδια των νεαρών Ασπροπάρηδων στην ιστοσελίδα: www.LifeNeophron.eu/gr/map

Τ

α δέκα χρόνια του έκλεισε και επίσημα το δίκτυο των Υπευθύνων Παρακολούθησης Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά της Ελλάδας (IBA Caretakers) και με αυτή την αφορμή το ετήσιο σεμινάριο του δικτύου πραγματοποιήθηκε στον Αμβρακικό, μια από τις περιοχές όπου η Ορνιθολογική ξεκίνησε τη δράση της. Στο σεμινάριο συμμετείχαν συνολικά 49 άτομα (28 παλιά και 21 νέα μέλη) από 38 περιοχές ΙΒΑ. Όπως κάθε χρόνο, τα νέα αλλά και τα λίγο παλαιότερα μέλη του δικτύου παρακολούθησαν παρουσιάσεις για το Πρόγραμμα των ΙΒΑ και τη μεθοδολογία παρακολούθησης πουλιών και των περιοχών τους, τη διαδικασία που ακολουθείται σε περιπτώσεις απειλών μέσα από το εργαστήρι παρεμβάσεων, ενώ έγινε πρακτική στις μεθόδους καταμέτρησης πουλιών στο πεδίο. Τη δεύτερη μέρα οργανώθηκε εκδήλωση για την ανάδειξη της ανάγκης προστασίας του Αμβρακικού, ενός από τους σημαντικότερους υγροτόπους της νότιας Ευρώπης, και της άμεσης εφαρμογής της περιβαλλοντικής νομοθεσίας. Επιπλέον, διοργανώθηκαν δύο εκδρομές για ορνιθοπαρατήρηση, μία στον βάλτο της Ροδιάς και μία στο Πλαματερό στις εκβολές του Αράχθου. Στο κλείσιμο του σεμιναρίου, βραβεύτηκαν τρεις από τους παλαιότερους IBA Caretakers, οι Παναγιώτης Λατσούδης, Χρήστος Τόσκος και Λευτέρης Σταύρακας, οι οποίοι συμμετέχουν από την έναρξη του δικτύου αδιάλειπτα και έχουν συμβάλει καθοριστικά στην ουσιαστική προστασία των περιοχών τους! Ευχαριστούμε θερμά τον Φορέα Διαχείρισης υγροτόπων Αμβρακικού για τη στήριξη και βοήθειά του στη διοργάνωση και πραγματοποίηση του σεμιναρίου στην υπέροχη τοποθεσία της λιμνοθάλασσας Λογαρού, καθώς και τους παλαίμαχους IBA Caretakers που βοήθησαν κατά την εκδρομή. Ευχαριστούμε επίσης τη Μαργαρίτα Τζάλη για τη πολύτιμη συμβολή της στην εξέλιξη και ενδυνάμωση του δικτύου όλα αυτά τα χρόνια και τη συνεχιζόμενη στήριξή της. Ευχόμαστε καλή αρχή στους νέους εθελοντές και καλή συνέχεια στους υπόλοιπους! Για περισσότερες πληροφορίες για το πρόγραμμα των ΙΒΑ, αλλά και το εθελοντικό Πρόγραμμα επισκεφτείτε την ιστοσελίδα: www.ornithologiki.gr/gr/sppe/caretakers.php

ΤΑ ΝΕΑ ΜΑ Σ

LIFE+11 NAT/GR/1011

Μελετώντας τα Κιρκινέζια στον Θεσσαλικό κάμπο: 1ος χρόνος δράσεων

Εφαρμογή για τον ορνιθοτουρισμό στις ΙΒΑ της Μεσογείου της Ρούλας Τρίγκου

του Πάνου Κορδοπάτη Συντονιστή Προγράμματος LIFE για το Κιρκινέζι για την Ορνιθολογική

Έ

νας χρόνος μελέτης των Κιρκινεζιών στον Θεσσαλικό κάμπο ολοκληρώθηκε, στο πλαίσιο του Προγράμματος LIFE+ «Διατήρηση και διαχείριση του Κιρκινεζιού Falco naumanni σε τρεις Ζώνες Ειδικής Προστασίας της Ελλάδας». Οι δράσεις που πραγματοποιήθηκαν όλη αυτή την πρώτη περίοδο περιλαμβάνουν ένα ευρύ φάσμα προπαρασκευαστικών και διαχειριστικών παρεμβάσεων, με πρωταρχικό σκοπό τη μελέτη και καταγραφή του πληθυσμού στην περιοχή, αλλά και την βελτίωση των συνθηκών φωλεοποίησης και τροφοληψίας του είδους, εντός και εκτός οικισμών, στις αγροτικές εκτάσεις. Οι δράσεις που συμμετείχε η Ορνιθολογική τον πρώτο χρόνο εστιάστηκαν κυρίως, μεταξύ άλλων, στην απογραφή του πληθυσμού σε όλη την περιοχή μελέτης, τη δημιουργία Υλικού Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και την πιλοτική εφαρμογή του, τη δημιουργία τοπικής Εθελοντικής Ομάδας, τη δακτυλίωση νεοσσών και την τοποθέτηση πομπών τηλεμετρίας σε ενήλικα Κιρκινέζια. Η τελευταία δράση ήταν ίσως και η πιο ενδιαφέρουσα, από ορνιθολογικής πλευράς. Τοποθετήθηκαν περίπου 20 ραδιοπομποί και καταγραφείς δεδομένων GPS σε ενήλικα αρσενικά και θηλυκά Κιρκινέζια, με σκοπό την καταγραφή των καθημερινών διαδρομών τους και τον εντοπισμό των περιοχών τροφοληψίας. Τα πρώτα δεδομένα, αν και ακόμα υπό ανάλυση, μας δίνουν πολύ ενδιαφέροντα αποτελέσματα για τον τύπο καλλιέργειας όπου προτιμούν να κυνηγούν, τις αποστάσεις που διανύουν κάθε μέρα, ακόμα και τον τρόπο και τη μεθοδολογία που ακολουθούν για να συλλάβουν τη λεία τους. Στον χάρτη φαίνεται ότι το συγκεκριμένο θηλυκό Κιρκινέζι διένυσε περίπου 18 χιλιόμετρα σε λιγότερο από 5 ώρες, μέσα σε μια περιοχή 1 km2! Η μέγιστη απόσταση από φωλιά που καταγράφηκε ήταν 3,5 χιλιόμετρα (μέσος όρος 2,2 χλμ.), ενώ είναι σαφής η προτίμηση του είδους σε καλλιέργειες αγρωστωδών, όπου μπορεί πιο εύκολα να εντοπίσει τα έντομα που αποτελούν την κύρια τροφή του. Μάθετε περισσότερα για το Κιρκινέζι και τις δράσεις του Προγράμματος στον ιστότοπο: www.lifelesserkestrel.eu

3

Μ

ια νέα εφαρμογή για έξυπνα κινητά (smartphones) και tablets είναι πλέον διαθέσιμη, δίνοντας την ευκαιρία σε ορνιθοπαρατηρητές και οικοτουρίστες να σχεδιάσουν τα ταξίδια τους χρησιμοποιώντας διαδραστικούς χάρτες, λίστες ειδών και πληροφορίες για προσβασιμότητα και εγκαταστάσεις για όλες τις Σημαντικές Περιοχές για τα Πουλιά (IBAs) γύρω από τις περιοχές τις οποίες σκοπεύουν να επισκεφτούν. Η εφαρμογή Mediterranean Birds έχει δημιουργηθεί από τη BirdLife International στο πλαίσιο του Προγράμματος IPOT - MediterAves με σκοπό την προώθηση του αειφόρου ορνιθολογικού τουρισμού στη Μεσόγειο. Το Πρόγραμμα χρηματοδοτείται από την Ε.Ε. και σε αυτό συμμετέχουν επίσης οι εταίροι της BirdLife στην Ισπανία (SEO), την Πορτογαλία (SPEA), την Ελλάδα (Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία) και την Κύπρο (Πτηνολογικός Σύνδεσμος Κύπρου). Μια αρχική έκδοση της εφαρμογής ήταν ήδη διαθέσιμη, υπό τη μορφή της εφαρμογής IberAves, για τους επισκέπτες της Ισπανίας και Πορτογαλίας. Η νέα έκδοση καλύπτει επίσης την Ελλάδα και την Κύπρο και για πρώτη φορά επιτρέπει στους επισκέπτες να ανανεώνουν τους χάρτες των περιοχών προσθέτοντας τα δικά τους σημεία ενδιαφέροντος, όπως παρατηρητήρια πουλιών, θέσεις θέας, συστάδες δέντρων, αγρούς ή άλλα φυσικά στοιχεία που αξίζει κανείς να επισκεφτεί, Κέντρα Πληροφόρησης κ.ά. www.mediteraves.org

ΤΑ ΝΕΑ ΜΑ Σ

Ιούλιος - Δεκέμβριος 2013 Δασική Ομάδα Φύλαξης: μια πρωτοποριακή συνεργασία για την πάταξη της λαθροθηρίας LIFE10 NAT/GR/000638

Η ανοιξιάτικη μεταναστευτική περίοδος του 2014 πλησιάζει! του Χρήστου Μπαρμπούτη Συντονιστή Προγράμματος δακτυλίωσης πουλιών του ΟΣΑ

Μανόλια Βουγιούκαλου Συντονίστρια Προγράμματος LIFE+ για τη Νανόχηνα Παναγιώτης Βαφείδης Δασολόγος Δασαρχείου Ξάνθης, Υπερσυντονιστής Δασικής Ομάδας Φύλαξης Προγράμματος LIFE+ για τη Νανόχηνα

4

Μ

ε την άφιξη του κοπαδιού Νανοχηνών τον Οκτώβριο, ξεκίνησε και για τη φετινή χειμερινή περίοδο (2013-2014) η φύλαξη στις περιοχές του Προγράμματος LIFE+ για την προστασία της Νανόχηνας, δηλαδή στη λίμνη Κερκίνη, τη λίμνη Ισμαρίδα και το Δέλτα του Έβρου. Ο στόχος της δράσης αυτής είναι ο εκμηδενισμός των περιστατικών απώλειας ατόμων Νανόχηνας λόγω λαθροθηρίας και η μείωση της όχλησης του κοπαδιού εξαιτίας της. Από τη δράση αυτή φυσικά επωφελούνται εκτός της Νανόχηνας και οι υπόλοιποι κάτοικοι των υγροτόπων. Η συνεργασία είναι πρωτοποριακή αλλά και πρωτότυπη, καθώς για πρώτη φορά Περιβαλλοντική ΜΚΟ εκτελεί κοινές περιπολίες με Κρατική Υπηρεσία αρμόδια για τον έλεγχο της λαθροθηρίας. Πενήντα τέσσερις (54) Δασικοί υπάλληλοι από τα Δασαρχεία Σιδηροκάστρου, Αλεξανδρούπολης, Σουφλίου, Ξάνθης και τη Διεύθυνση Δασών Ροδόπης απαρτίζουν τη Δασική Ομάδα Φύλαξης, οι οποίοι με σχετική απόφαση από το Πρωτοβάθμιο Υπηρεσιακό Συμβούλιο Υπαλλήλων Αποκεντρωμένης Διοίκησης Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης εκτελούν περιπολίες μαζί με προσωπικό της Ορνιθολογικής στις περιοχές του Προγράμματος. Από τη συνεργασία αυτή προκύπτουν και αξιόλογα παρελκόμενα οφέλη, όπως ότι επιτυγχάνεται η έντονη παρουσία ενός ελεγκτικού μηχανισμού στις περιοχές παρέμβασης και βελτιώνεται η συνολική προστασία της άγριας πανίδας. Επίσης, καλύπτεται εν μέρει η σημαντική έλλειψη των Δασικών Υπηρεσιών σε οχήματα και καύσιμα, ενώ παράλληλα επεκτείνεται χρονικά η παρουσία των ελεγκτικών υπαλλήλων, πέραν του γνωστού και απόλυτα προβλέψιμου ωραρίου των Δημόσιων Υπηρεσιών. Με τη συνεργασία αυτή επιτυγχάνεται η γνωριμία και η ανάπτυξη πνεύματος συνεργασίας μεταξύ της Ορνιθολογικής και ενός μεγάλου αριθμού Δημοσίων Υπαλλήλων που δραστηριοποιούνται στον τομέα της φύλαξης, καθώς επίσης επιτυγχάνεται η διαρκής ενημέρωση και ευαισθητοποίηση τόσο των επισκεπτών, όσο και των μόνιμων κατοίκων των περιοχών παρέμβασης.

Ο

ι προετοιμασίες για την ερχόμενη ανοιξιάτικη δειγματοληπτική περίοδο του Ορνιθολογικού Σταθμού Αντικυθήρων (ΟΣΑ) έχουν ήδη αρχίσει. Από την έναρξη των δακτυλιωτικών δραστηριοτήτων στα Αντικύθηρα το 1998 από την Ορνιθολογική, έχουν δακτυλιωθεί περίπου 45.000 πουλιά από 120 είδη. Η περσινή χρονιά θα μείνει στην μνήμη μας ως η χρονιά με το αρνητικό ρεκόρ δακτυλιωμένων πουλιών, πράγμα που κάνει σχεδόν σίγουρο ότι θα εκπληρωθούν οι προσδοκίες μας να είναι το 2014 καλύτερο από το 2013. Παρόλα αυτά, η χρονιά που πέρασε είχε και τις συγκινήσεις της, όπως η δεύτερη καταγραφή Καστανοστριτσίδας (Iduna opaca) στα Αντικύθηρα και την Ελλάδα και τη σύλληψη ενός Μαυρομυγοχάφτη (Ficedula hypoleuca) με ισπανικό δαχτυλίδι. Εκτός από τις καθιερωμένες δράσεις του ΟΣΑ, αυτή την άνοιξη θα επαναληφθεί η πιλοτική δράση παρακολούθησης της μετανάστευσης με την απευθείας παρατήρηση της Σελήνης (Moonwatching) και θα ξεκινήσει μια ερευνητική μελέτη για τους Συκοφάγους (Oriolus oriolus).

H μελέτη της οικολογίας των ενδιάμεσων μεταναστευτικών σταθμών του Συκοφάγου θα πραγματοποιηθεί από τον ΟΣΑ με την συνεργασία του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας της Στοκχόλμης και του Ορνιθολογικού Ερευνητικού Κέντρου του Πανεπιστημίου του Ondokuz Mayis της Τουρκίας. Αν σας ενδιαφέρει να συμμετέχετε στις δραστηριότητές μας, δηλώστε συμμετοχή στην ιστοσελίδα του ΟΣΑ: www.ornithologiki.gr/osa. Οι πρώτοι εθελοντές από την Ελλάδα, αλλά και από το εξωτερικό έχουν ήδη εξασφαλίσει μια θέση! Για καθημερινή ενημέρωση για την εξέλιξη της μετανάστευσης, μείνετε συντονισμένοι στο blog και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης του Σταθμού.

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥ ΣΙΑΣΗ

Συνέχεια των δράσεων της Ορνιθολογικής στη Σκύρο του Πάνου Κορδοπάτη

Birding in Greece.

Travel Guide to Birdwatching sites in Greece Από τον Χρήστο Βλάχο, τη Ρούλα Τρίγκου και τον Λευτέρη Σταύρακα

Ο Π

ολλές και σημαντικές ήταν οι δράσεις που πραγματοποίησε η Ορνιθολογική στην περιοχή της Σκύρου κατά τους προηγούμενους μήνες, στο πλαίσιο του Προγράμματος LIFE+ «Επιδεικτική εφαρμογή της προσέγγισης Σχέδιο Δράσης για τη Βιοποικιλότητα, για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας της Σκύρου». Οι περισσότερες από αυτές επικεντρώθηκαν σε σημαντικές για την ορνιθοπανίδα βραχονησίδες, αλλά και στα απόκρημνα βράχια όπου φωλιάζουν οι Μαυροπετρίτες. Για τους τελευταίους, η απογραφή του πληθυσμού τους, που πραγματοποιήθηκε τέλη καλοκαιριού, επιβεβαίωσε ότι η περιοχή της Σκύρου αποτελεί την μεγαλύτερη αποικία τους παγκοσμίως με περισσότερα από 950 ζευγάρια! Επιπλέον, στις νησίδες Μέσα Διαβατές και Μέσα Ποδιά τοποθετήθηκαν πιλοτικά 30 τεχνητές φωλιές για Μαυροπετρίτες. Σκοπός της δράσης αυτής είναι η μελέτη των συνθηκών φωλεοποίησης που προτιμά το είδος, μια γνώση που θα βοηθήσει πολύ και σε άλλες περιοχές του Αιγαίου όπου φιλοξενείται το συγκεκριμένο γεράκι. Επιπλέον, δολωματικοί σταθμοί για την εξάλειψη των αρουραίων τοποθετήθηκαν τον Νοέμβρη σε δύο νησίδες ανοιχτά της Σκύρου. Μέχρι σήμερα και από την αρχή υλοποίησης του Προγράμματος, έχουν εξαλειφθεί οι αρουραίοι σε περισσότερα από 72 εκτάρια, υπερκαλύπτοντας σχεδόν στο διπλάσιο τους αρχικούς μας στόχους. Τέλος, 15 τεχνητές φωλιές για Κουκουβάγιες τοποθετήθηκαν σε επιλεγμένα σημεία στο νησί της Σκύρου με τη βοήθεια της Τοπικής Εθελοντικής Ομάδας, στο πλαίσιο της παρακολούθησης της αποτελεσματικότητας των δράσεων του Προγράμματος.

Οδηγός αυτός έχει έναν καθαρό στόχο: να προσθέσει ένα νέο τουριστικό κεφάλαιο στην Ελλάδα. Ανάμεσα στις χιλιάδες ξενόγλωσσες εκδόσεις για νησιά, παραλίες και αρχαιολογικούς χώρους, υπήρχαν ελάχιστα για τη βιοποικιλότητα και σχεδόν τίποτα που να στόχευε σ’ ένα κοινό που μπορεί να στηρίξει τουριστικό ρεύμα: τους παρατηρητές πουλιών. Εδώ και πολλά χρόνια τονίζαμε ότι για μια χώρα που στηρίζει τόσα πολλά στον τουρισμό, η άγρια πανίδα -ιδιαίτερα τα πουλιά- αποτελεί μια σημαντική προστιθέμενη αξία. Αυτό πρέπει να αναδειχτεί. Η έκδοση είναι στα αγγλικά και αναδεικνύει 33 κορυφαίους προορισμούς για παρατήρηση πουλιών στην Ελλάδα. Ξεκινά από τη Δαδιά και καταλήγει στα Αστερούσια στην Κρήτη. Για κάθε περιοχή περιλαμβάνονται χάρτης, είδη που παρατηρούνται, οδηγίες για πρόσβαση και διαδρομές αλλά και επιπλέον πληροφορίες για αξιοθέατα, αρχαιολογικούς χώρους κ.λπ. Υπάρχει, φυσικά, πλούσιο φωτογραφικό υλικό και ο σχεδιασμός είναι όσο γίνεται πιο απλός, ώστε ο οδηγός να είναι εύκολος στη χρήση. Η χρησιμότητα του οδηγού είναι μεγάλη, όχι μόνο για τους παρατηρητές πουλιών αλλά και για εκείνους που ασχολούνται με τον τουρισμό και την ευημερία της υπαίθρου. Με τον οδηγό, μπορεί κανείς με ασφάλεια να οργανώσει τη δική του επίσκεψη αλλά και να σχεδιάσει επισκέψεις ομάδων ή να εμπλουτίσει το «τουριστικό προϊόν» σε ολόκληρη τη γύρω περιοχή. Αναγκαστικά, ο Οδηγός εστιάζει σε μερικές μόνο περιοχές σε κάθε γεωγραφικό διαμέρισμα. Είναι το πρώτο βήμα για την ανάδειξη του πολύχρωμου θησαυρού της ελληνικής ορνιθοπανίδας. Πρέπει να τον ακολουθήσουν δουλειές που σταδιακά θα αναδείξουν κι άλλα σημεία και διαδρομές όπου βρίσκει κανείς ενδιαφέροντα πουλιά στην Ελλάδα. Στόχος μας παραμένει η προστασία των άγριων πουλιών και των βιοτόπων τους και αυτό τον πλούτο πρέπει να τον μάθουν όλοι.

Κώστας Παπακωνσταντίνου Τέως Πρόεδρος ΕΟΕ, Εκπαιδευτικός

5

ΑΜΒΡΑΚΙΚΟΣ

Γ. Ρουσσόπουλος

Ιβάρι Αϊ Γιωργιού Βίγλας

Αμβρακικός κόλπος Οι τεκτονικές δυνάμεις της γης δημιούργησαν μέσα στον σχετικά πρόσφατο γεωλογικό χρόνο ένα μεγάλο βύθισμα στη Δυτική Ελλάδα. Η θάλασσα του Ιονίου εισήλθε σ΄ αυτό μέσω του πορθμού Ακτίου-Πρέβεζας. Γεννήθηκε έτσι μια κλειστή μαγευτική κι ιδιαίτερη θάλασσα, φωλιασμένη καλά και ταιριασμένη στα τοπία της στεριάς. Ο Άμβραξ, γιος του Θεσπρωτού σύμφωνα με τον μύθο, ίδρυσε στις παρυφές της την πόλη Αμβρακία, που ήκμασε κατά την αρχαιοελληνική εποχή. Έτσι, η κλειστή αυτή θάλασσα ονομάστηκε Αμβρακικός κόλπος.

6

Γιάννης Ρουσόπουλος Περιβαλλοντολόγος, Φωτογράφος φύσης

Ο

Αμβρακικός αποτελεί μοναδικό και σύνθετο γεωφυσικό σύνολο, με διεθνές ενδιαφέρον και ιδιαίτερα υψηλή βιοποικιλότητα. Παράλληλα δε, αποτελεί κι ένα μοναδικό γεωοικονομικό δεδομένο, όπου ο άνθρωπος εντάσσεται από την προϊστορική εποχή. Δημιουργεί γύρω από αυτόν αρχαίες πόλεις (Αμβρακία, Νικόπολη, Θύρειον, Αμφιλοχικό Άργος κ.λπ.) κι εκμεταλλεύεται τη γεωστρατηγική σημασία της θέσης και τους πλούσιους φυσικούς πόρους. Πρόκειται για τόπο εξαιρετικής φυσικής ομορφιάς που εκπλήσσει τον επισκέπτη, παντρεύοντας μοναδικά στο φως, γη, νερό και αέρα. Αν κανείς σταθεί σε μια απόμακρη ακτή μιας λιμνοθάλασσας κι ατενίσει, θα διακρίνει ολόγυρα δεκάδες βουνά και λόφους να κυκλώνουν τον ορίζοντα. Του Βάλτου και το Μακρυνόρος στα ανατολικά. Τα Ακαρνανικά στον νότο. Τη Λευκάδα και τους γήλοφους της Πρέβεζας στα δυτικά. Τον βορρά στεφανώνουν αυτά του Ζαλόγγου, των Θεσπρωτικών, του Ξηροβουνίου και τα

Τζουμέρκα. Η θαλάσσια έκταση του κόλπου είναι 405 τ.χλμ. Το συνολικό μήκος της ακτογραμμής είναι 180 χλμ., το μεγαλύτερο μήκος είναι 33 χλμ. και το πλάτος του μεταξύ 6-21 χλμ. Το μεγαλύτερο θαλάσσιο βάθος είναι 63 μέτρα, ενώ το μέσο βάθος 26 μέτρα. Το 15% της θαλάσσιας έκτασης έχει βάθη μικρότερα των πέντε μέτρων και εντοπίζεται κυρίως στο βόρειο τμήμα. Εκεί, τρεις ποταμοί, ο Άραχθος, ο Λούρος και ο μικρότερος Βωβός, κουβαλούν αδιάκοπα υλικά της στεριάς και γλυκά νερά στον κόλπο και σχηματίζουν ένα πολύμορφο υγροτοπικό μωσαϊκό.

Για να ανανεωθεί το σύνολο του όγκου των νερών του κόλπου από το Ιόνιο, απαιτείται περίπου ένα έτος. Επίσης, ο όγκος γλυκών νερών που εισρέουν από την ξηρά είναι μεγαλύτερος του όγκου των νερών που εξατμίζονται (θετικό ισοζύγιο). Ως αποτέλεσμα, η αλατότητα των νερών του κόλπου παραμένει χαμηλότερη από του Ιονίου. Τα παραπάνω, σε συνδυασμό με τις ήπιες κλιματικές συνθήκες, τα άφθονα θρεπτικά άλατα που κουβαλούν οι ποταμοί και τις εκτεταμένες εύφωτες ζώ-

ΑΜΒΡΑΚΙΚΟΣ

Γ. Ρουσσόπουλος

Πεδιάδα Πέτρας-Στρογγυλής από Κάστρο Ρωγών

νες των ρηχών νερών, δημιουργούν ιδανικές συνθήκες για πάμπολλες θαλάσσιες μορφές ζωής δεμένες μεταξύ τους σε μια πολύπλοκη τροφική αλυσίδα. Τα εύτροφα νερά, πλούσια σε πλαγκτόν, συντηρούν μεγάλη ποσότητα πελαγικών ψαριών, όπως, σαρδέλες, γάβρους, φρίσσες, αθερίνες κ.ά. Κοντά στον βυθό ζουν κουτσομούρες, σελάχια, σουπιές, γωβιοί, αχινιοί, αστερίες, πίνες, γάμπαρες (γαρίδες που αποτελούν πολύτιμο έδεσμα), κ.ά. Ο πλούτος της θάλασσας συνεισφέρει σημαντικά στην οικονομία του τόπου. Στηρίζει ακόμα τη διατροφή της θαλασσοχελώνας Caretta caretta, η οποία εδώ έχει τη μεγαλύτερη πληθυσμική πυκνότητα στη Μεσόγειο. Δεν ωοτοκεί όμως στην περιοχή. Ύστερα από μια ανοιξιάτικη βροχούλα βλέπει κανείς τα σύννεφα να τραβιούνται στα βουνά τριγύρω από τον κόλπο, ο οποίος σαν μεγάλη ρηχή υδατοσυλλογή καθορίζει το τοπικό κλίμα, διατηρώντας το ήπιο. Τότε στα νερά ανθίζει το πλαγκτόν και καταναλώνεται από μεγάλα κοπάδια ψαριών που εισέρχονται για να τραφούν. Παρέες ρινοδέλφινων -τα οποία αποτελούν απομονωμένο πληθυσμό και περνούν όλη τους τη ζωή στον κόλπο- κυνηγούν τα κοπάδια αυτά. Τρομαγμένα ψάρια πηδούν στην επιφάνεια για να γλιτώσουν από τα δελφίνια. Τότε, ασημόγλαροι, καστανοκέφαλοι γλάροι, σκουφοβουτηχτάρια, μαυροβουτηχτάρια, κορμοράνοι, λαμπροβούτια, θαλασσοπρίστες, ορμούν, δράττοντας την ευκαιρία. Οι αργυροπελεκάνοι σπεύδουν κι αυτοί, αφού αντιληφθούν από μακριά το συμβάν μέσω της συμπεριφοράς των άλλων πουλιών. Στήνεται έτσι καταμεσής στα γαλήνια νερά ένα μεγάλο πανηγύρι αμοιβαίας επωφελείας, αγώνα επιβίωσης αλλά κι ανταγωνισμού. Το εκτενές τριπλό Δέλτα Αράχθου-Λούρου-Βωβού χαρακτηρίζει τις βόρειες ακτές του Αμβρακικού. Τα φερτά υλικά των ποταμών σωριάζονται σε μακριές λωρίδες στα ρηχά νερά, κατευθυνόμενα από θαλάσσια ρεύματα, τον άνεμο και τον κυματισμό. Μεγάλες ποσότητες οστράκων στοιβάζονται πάνω σε αυτές τις λωρίδες και τις ανυψώνουν. Τα ιδιόρρυθμα φυτά που αντέχουν αυτές τις αντίξοες συνθήκες, τις αποικίζουν και τις σταθεροποιούν. Σχηματίζονται έτσι οι λουρονησίδες που εγκλωβίζουν τις ρηχές θαλάσσιες εκτάσεις και δημιουργούν τριγύρω στον κόλπο 20 λιμνοθάλασσες, συνολικής έκτασης 70 περίπου τ. χλμ. Οι μεγαλύτερες εξ

αυτών είναι κατά μήκος της βόρειας ακτογραμμής το Τσουκαλιό, η Λογαρού και η Ροδιά. Πολλές από τις λουρονησίδες δομούνται αποκλειστικά από όστρακα δίθυρων και γαστερόποδων και αποτελούν μοναδικό γεωμορφολογικό φαινόμενο. Αποτελούν δε βασικό ενδιαίτημα πολλών παρυδάτιων πουλιών, όπως οι στρειδοφάγοι, οι τουρλίδες, οι χαλικοκυλιστές, και αρκετών ειδών από τις ομάδες των χαραδριών, τρυγγών και σκαλιδρών. Πολυδαίδαλοι σχηματισμοί μικρών νησίδων καλυμμένων με αλατούχα φυτά (αρμυρήθρες) υπάρχουν διάσπαρτοι μέσα στις λιμνοθάλασσες. Πάνω σε αυτές φωλιάζουν με ασφάλεια οι καλαμοκανάδες, οι κοκκκινοσκέληδες και τέσσερα είδη γλαρονιών. Οι λιμνοθάλασσες του κόλπου φιλοξενούν το μεγαλύτερο αριθμό υδρόβιων πουλιών από κάθε άλλον ελληνικό υγρότοπο. Διαχειμάζουν εδώ περισσότερες από 100.000 πάπιες και φαλαρίδες. Αποτελούν την κοιτίδα ενός ιδιαίτερου πληθυσμού αργυροπελεκάνων, που κινείται στους υγρότοπους της Δυτ. Ελλάδας. Αξίζει να σημειωθεί η από τα μέσα του ΄80 ουσιαστική και επιτυχής δράση της Ορνιθολογικής για την προστασία τους, ενώ τότε βρίσκονταν στα όρια του αφανισμού. Στα ρηχά νερά τους οι γωβιοί, τα χέλια πέντε είδη κεφάλων, λαβράκια, τσιπούρες, ζουν σε μεγάλους αριθμούς. Περί τα 60 τ.χλμ. επίπεδων εκτάσεων που εκτείνονται εκατέρωθεν του Αράχθου, αποτελούνται από αλατούχα αργιλώδη εδάφη. Η χαμηλή παλίρροια της Μεσογείου και κυρίως οι νοτιάδες πλημμυρίζουν παροδικά μεγάλο τμήμα αυτής της έκτασης, κάνοντας ασαφές το όριο της ακτογραμμής. Η έντονη εξάτμιση το θέρος αφήνει στη γη αλάτι. Όταν υποχωρούν τα νερά απομένουν γυμνοί από βλάστηση λασπότοποι. Στην πλούσια σε οργανισμούς λάσπη τρέφονται κοπάδια από 37 είδη χαραδριόμορφων πουλιών που έχουν εντοπισθεί στην περιοχή. Μια επίσκεψη στην κορυφή του λόφου της Αγίας Αικατερίνης στο χωριό Στρογγυλή αποτελεί εμπειρία δυνατή. Με θέα προς το Δέλτα του ποταμού Λούρου απλώνεται ο μεγαλύτερος γλυκόβαλτος της Ελλάδας,

7

ΑΜΒΡΑΚΙΚΟΣ

ντικά είδη αρπακτικών πουλιών, όπως ο φιδαετός, ο μπούφος, η γερακίνα, το διπλοσάινο, ο στικταετός κ.ά. Ως το 1992 φώλιαζε εδώ ο Θαλασσαετός. Οι αλλόκοτες βραχώδεις εξάρσεις στον λόφο της Αγίας Αικατερίνης - δημιούργημα πιθανά των παγετώνων - η εξαίσιας αρχιτεκτονικής μονή Παναγίας Ροδιάς (καλοδιατηρημένο μνημείο των βυζαντινών χρόνων), η σπηλιά του ασκητή Αϊ Βλάσση στο Μαυροβούνι, προσδίδουν γεωλογικά και ιστορικά-πολιτιστικά ενδιαφέροντα στο τοπίο. Όλοι οι λόφοι φιλοξενούν πλούσια ερπετοπανίδα και κάποια σπάνια μικροπούλια όπως η λιοστριτσίδα, και ο βουνοτσιροβάκος.

Γ. Ρουσσόπουλος

Κρυπτοτσικνιάς (Ardeola ralloides)

ο βάλτος της Ροδιάς, έκτασης περίπου 28 τ.χλμ. Πλούσια υδροχαρής βλάστηση. από καλαμώνες, νερόκρινα, ψαθιά και νούφαρα, εναλλάσσεται με ανοιχτές εσωτερικές λίμνες. Στο Β και Δ όριο του βάλτου ρέει ο ποταμός Λούρος μέσα σε πλατιά ζώνη πλημμυρών, που αποτελεί παράδεισο για τα πουλιά.

8

Υγρά λιβάδια διαδέχονται περιφερειακά τον βάλτο και αποτελούν πολύ σημαντικό οικότοπο, που έχει όμως ανεπανόρθωτα συρρικνωθεί. Αντίστοιχοι οικότοποι αναπτύσσονται στην περιοχή του χωριού Ψαθοτόπι. Επτά είδη ερωδιών φωλιάζουν, σχηματίζοντας τη μεγαλύτερη αποικία στη χώρα μας. Επίσης, φωλιάζουν λαγγόνες ενώ τρέφονται πλήθος αρπακτικών, όπως κίρκοι, πετρίτες, γερακίνες, στικταετοί, βασιλαετοί κ.ά. Κοινά είδη είναι η βίδρα, η αγριόγατα και τελευταία οι μυοκάστορες. Παλαιότερα υπήρχαν στην περιοχή σημαντικές εκτάσεις υγρών πεδινών δασών Διασώζονται δυο αντιπροσωπευτικά κομμάτια. Το πρώτο σε παλαιό μαίανδρο του Αράχθου στον κάμπο της Άρτας. Το δεύτερο κοντά στην κοίτη του Λούρου, όπου και το βυζαντινό ξωκλήσι του Αγίου Βαρνάβα. Στα δάση αυτά αναπτύσσονται φράξοι, φτελιές, ιτιές, πλατάνια σκλήθρα και ασημόλευκες. Δασόβια πουλιά όπως ο μπούφος, ο χουχουριστής, ο μαυροσκούφης, ο μυγοχάφτης, οι παπαδίτσες φωλιάζουν στα φυλλώματα. Μπορεί κανείς να συναντήσει εδώ και τρία είδη δρυοκολαπτών. Οι ασβεστολιθικοί λόφοι του Μαυροβουνίου της Σαλαώρας και της Αγίας Αικατερίνης δεσπόζουν κοντά στους υγρότοπους και με την καμπυλότητα και το σκουροπράσινο χρώμα τους κοσμούν το επίπεδο τοπίο. Μεσογειακοί θάμνοι, αιωνόβιες αγριελιές και φυλλοβόλα όπως οι μελικουκιές και οι βαλανιδιές, χαρακτηρίζουν τη βλάστησή τους. Το Μαυροβούνι επιλέγουν σημα-

Τα γύρω από τον Αμβρακικό βουνά συλλειτουργούν οικολογικά με τους υγρότοπους. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα όρη Προφήτης Ηλίας και Βαλαωρίτης, στα Β και Δ του Βάλτου της Ροδιάς. Στις πλαγιές τους διαβαθμίζονται οικότοποι μεσογειακής βλάστησης και δάση βαλανιδιάς. Στα όρη αυτά φωλιάζει ο φιδαετός, το σαΐνι, η γερακίνα, ο σφηκιάρης, ο δεντρογέρακας και το ξεφτέρι. Στα γκρεμνά τους φωλιάζει ο πετρίτης, το βραχοκιρκίνεζο κι ο μπούφος. Διαχειμάζουν ακόμα λιγοστοί χρυσαετοί, και βασιλαετοί. Μέχρι πρόσφατα φώλιαζαν ο κραυγαετός και ο σπιζαετός. Τα Κορακόνησα είναι 6-7 διάσπαρτες νησίδες, καλυμμένες με σκούρο, πράσινο μανδύα θάμνων που δεσπόζουν στην καρδιά του κόλπου. Σε μία από τις τρεις βόρειες νησίδες βρίσκεται το ψαροχώρι της Κορωνησίας και νοτιότερα η Βουβάλα, με τους τρεις ανεξάρτητους λόφους ενωμένους μεταξύ τους με λουρονησίδες οστράκων που εσωκλείουν μικρή λιμνοθάλασσα. Αποτελεί πραγματικά ένα μοναδικό φαινόμενο ανέγγιχτης φυσικότητας. Αντίστοιχα ενωμένες είναι και οι τρεις νησίδες της Κορωνησίας. Η πεδιάδα της Άρτας χτίστηκε από ποτάμιες προσχώσεις. Δεν προσφέρει στον επισκέπτη ανοιχτό ορίζοντα, λόγω των πολλών δενδροσυστάδων που έχει, των θαμνοφραχτών και των πολλών στραγγιστικών αυλακιών. Κοντά στους υγρότοπους υπάρχουν μικροί κλήροι ενώ γενικά ακολουθείται ο παραδοσιακός τρόπος εκμετάλλευσης. Δημιουργείται έτσι ένα ποικίλο δίκτυο οικοτόπων που συλλειτουργεί με τον υγρότοπο. Η οικολογική του σημασία δεν έχει ανάλογα εκτιμηθεί και δεν έχουν ληφθεί για τούτο ουσιαστικά μέτρα προστασίας. Στα δυτικά της όχθης του Λούρου υψώνονται οι γήλοφοι της Πρέβεζας, ένα αρμονικό τοπίο που συνθέτουν τα δάση της βελανιδιάς, τα σπαρμένα λιβάδια, τα χέρσα χορτολίβαδα με τις ανθισμένες βοσκηνάρες (νάρκισσους) στην περιοχή της Νικόπολης και τέλος, το παραποτάμιο δάσος του Λούρου. Η ορνιθολογική ποικιλότητα του Αμβρακικού περιλαμβάνει περί τα 290 είδη πουλιών. Μεγάλη είναι η σημασία της περιοχής για τα διαχειμάζοντα υδρόβια και αρπακτικά πουλιά. Επίσης, για αρκετά φωλεάζοντα είδη, όπως τα γλαρόνια, τα νεροχελίδονα και τα ερωδιόμορ-

ΑΜΒΡΑΚΙΚΟΣ

ρέουν από την εφαρμογή της. Αντίστοιχα, δεν έχει δει την οικοτουριστική προοπτική. Ειδικότερα για την Ορνιθοπανίδα, πέραν των άλλων μορφών πίεσης που αντανακλούν κυρίως στα ενδιαιτήματά της, ουσιαστικό πρόβλημα αποτελεί η άμεση καταδίωξη ή και όχληση αρκετών προστατευόμενων και μη ειδών, λόγω της νόμιμης ή και παράνομης κυνηγετικής δραστηριότητας. Ο Αμβρακικός αποτελεί ιδιαίτερη περίπτωση, αφού το υδρόβιο θήραμα - που είναι εδώ πολυάριθμο - αποτέλεσε πατροπαράδοτα μέσο διατροφής για τους πληθυσμούς που άπτονται των υγροτόπων. Η συνήθεια αυτή διατηρείται ακόμα και δεν υπόκειται στις περί θήρας κανονιστικές διατάξεις. Έχει μάλιστα εκφυλιστεί σε ένα είδος παράνομου εμπορείου, που αποδίδει αρκετά χρήματα σε κυκλώματα οργανωμένων λαθροθηρών. Το πλέον χαρακτηριστικό θύμα αυτής της παράνομης πρακτικής είναι οι παγκοσμίως απειλούμενες βαλτόπαπιες, των οποίων ο πληθυσμός συνεχώς μειώνεται.

φα. Δεν λείπει το ενδιαφέρον για τα μεταναστευτικά είδη. Η ανθρώπινη παρουσία στην περιοχή δεν είναι πάντα σε αρμονία με τα φυσικά στοιχεία. Τη δεκαετία του ’70 εξοντώθηκαν τα τελευταία αγριογούρουνα που ζούσαν στον βάλτο. Το 1994 δηλητηριάστηκαν τα τελευταία τσακάλια στο Μαυροβούνι, μαζί με. το τελευταίο ζεύγος θαλασσαετών της Δυτικής Ελλάδας και άλλα αρπακτικά, όπως ο κραυγαετός, ο σπιζαετός και μια αποικία όρνιων στο γειτονικό Ζάλογγο. Πλήθος φωλεαζόντων γλαρονιών και άλλων ειδών έχασαν το ενδιαίτημα όπου φώλιαζαν, όταν έργα μετέτρεψαν απρόσιτες κι ανέγγιχτες λουρονησίδες σε δρόμους. Απώλειες σημαντικές και απολύτως ενδεικτικές των κινδύνων που απειλούν τη διατήρηση της βιοποικιλότητας. Σημαντικά περιβαλλοντικά προβλήματα, όπως, η ανατροπή του υδρολογικού ισοζυγίου, η οργανική ρύπανση με τα φαινόμενα της ανοξίας των νερών, η υποβάθμιση σημαντικών οικοτόπων κ.ά., παραμένουν άλυτα. Επίσης, τα προβλήματα που έχουν επέλθει από τη χωροταξική ασυδοσία και τη μη ορθολογική διευθέτηση της οικονομικής ανάπτυξης πέριξ του Κόλπου, δεν φαίνεται ακόμα να έχουν πλήρως συνειδητοποιηθεί. Παρά τις φιλότιμες προσπάθειες του Φορέα Διαχείρισης που λειτουργεί τα τελευταία έτη, η τοπική κοινωνία γενικότερα, δεν δείχνει να έχει εμπεδώσει στο βαθμό που θα έπρεπε τις αξίες που απορρέουν από το φυσικό περιβάλλον της περιοχής της, αλλά, ούτε να έχει ενστερνιστεί τις αρχές της αειφορικής διαχείρισης και των πολλών ανταποδοτικών ωφελειών που απορ-

Πρόσφατα, κατόπιν πίεσης των κυνηγετικών οργανώσεων προς την Πολιτεία, επετράπη το κυνήγι σε αρκετές εκτάσεις του - κατά τα άλλα προστατευόμενου - Εθνικού Πάρκου. Ο κυνηγετικός κόσμος εγγυήθηκε ως αντάλλαγμα την πάταξη του σοβαρού προβλήματος της λαθροθηρίας με χρήση δικών του μέσων και προσωπικού. Πρακτικά δηλαδή, το φυσικό απόθεμα που καρπούνταν λίγοι οργανωμένοι παράνομοι, να το καρπωθεί με πιο ορθολογικό τρόπο και κατανεμημένο σε πιο πολλούς, ο νόμιμος κυνηγετικός κόσμος. Όμως, δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι η λαθροθηρία πάντα θα λειτουργεί ως υποπροϊόν της νόμιμης θήρας. Επίσης, ότι η συρρίκνωση των πληθυσμών θηρεύσιμων ειδών, σύντομα θα αποδειχθεί ότι θα ενταθεί σε ανησυχητικό βαθμό. Τρώμε πλέον από το κεφάλαιο κι όχι από τους τόκους. Ακόμα, θα πρέπει να συνυπολογίσουμε ότι η νόμιμη θήρα σε υγροτόπους οχλεί, απομακρύνει και συχνά καταντά να επιφέρει απώλεια ενδιαιτήματος σε πολλά προστατευόμενα και απειλούμενα είδη πουλιών.. Τελικά, είναι ασύμβατη με τους στόχους προστασίας και διατήρησης της βιοποικιλότητας εντός του Εθνικού Πάρκου. Αν μια ομάδα συμπολιτών μας συναρτά την πνευματική και ψυχική της ολοκλήρωση (αναψυχή ή σποράθληση) με τη θήρευση/φόνευση των τελευταίων σημαντικών αποθεμάτων της φυσικής μας κληρονομιάς, και μάλιστα εντός του πυρήνα προστατευόμενης περιοχής διεθνούς σημασίας, τότε πώς θα μας μείνει ως κοινωνία ενέργεια για να δούμε, να οραματιστούμε και να λύσουμε τα πραγματικά και ουσιαστικά προβλήματα αυτού του τόπου; Με το όπλο στο χέρι πώς θα ανακαλύψουμε την ζώσα ομορφιά;

Γ. Ρουσσόπουλος

Δάσος ζώνης πλημμυρών Αράχθου

9

ΕΚΠΑΙΔΕΥ ΣΗ

Είμαστε οι Νανόχηνες χήνες του Βορρά Κάθε χειμώνα όμως ερχόμαστε σε σας Το κρύο σας είναι για μας ζεστό Και το χορτάρι άφθονο και τρυφερό Είμαστε οι χήνες του Βορρά Σε όλα αυτά γελάμε με χαρά Θα βρούμε τρόπο για να’ ρθούμε Τις λίμνες σας να ξαναδούμε

Είμαστε του Βορρά οι άγνωστοι κύριοι «χ» Από όλους οι πιο όμορφοι και δυνατοί Εσάς περιμένουμε όλο το καλοκαίρι Ναι! Σας έχουμε στήσει νέο πια καρτέρι! Είμαστε εδώ από την αυγή Όλοι ντυμένοι με παραλλαγή Και εάν και είναι μυστικό θα σας το πω Έχουμε ένα κρησφύγετο με θέα τον ουρανό!

Παχύναμε και γίναμε αφράτες Αλλά όχι για να μπούμε στον φούρνο με πατάτες Θα μείνουμε για διακοπές στην Ουγγαρία Που είναι όλα φίνα χωρίς καμία φασαρία Θα κάνουμε παρέα με αγελάδες που είναι στη χώρα τους αφεντάδες Φύγαμε από την Ουγγαρία Πετάξαμε για Βουλγαρία Μα ο τόπος γέμισε με μασκαράδες Παντού φωνές κακό και σαματάδες Άλλη λύση δεν θα βρούμε Μονάχα προς Ελλάδα να κινηθούμε

Τέτοια καθυστέρηση στο ορκίζομαι δεν ξανάδες Μούχλιασαν πια και οι πατάτες Αυτό είμαστε σίγουροι δεν έχει ξαναγίνει Ούτε κι αν οι χήνες μας έρχονταν με ένα μοναχά πατίνι Ποιος ακούει τώρα την κυρά - Ρήνη Τη μαγείρισσα που συνταγές και οδηγίες δίνει

Φίλοι μου καλοί κρυφτείτε στους γκιουσμέδες Να σου έρχονται από τον ουρανό οι μεζέδες! Κυρα - Ρήνη ζέστανε τη γάστρα Τις βλέπω αν και κρύβονται πίσω από τ’ άστρα

Να η Κερκίνη να και ο Έβρος Να και ο λαθροκυνηγός ο έρμος Νομίζει πως θα πιάσει τις χήνες τις παχουλές Μα δεν έμαθε πως δεν είμαστε απ’ αυτές Όσο στον ουρανό κοιτάτε Εμείς θα κράζουμε φευγάτε

10

Φέρε Μπάμπη το μαραφέτι Κόψε σκόρδο μοίρασε πιπέρι Σήμερα θα πάρω δέκα πόντους Θα ξεπεράσω μέχρι και τον ποντικό μικρότους Τις χήνες εγώ δεν θα στερηθώ Φιλώ το όπλο το καλό και σημαδεύω στο φτερό

Η Νανόχηνα η πρώτη στο κοπάδι Ήταν άριστη να κρατάει το πηδάλι Σφυρίζει με μαεστρία στον Θανάση Τη Νανόχηνα που πέταγε παρέα με ένα φαράσι Δίνει σήμα στη Νανόχηνα Πασχάλη Που ήταν άσσος στις βουτιές με το κεφάλι Από κοπάδι γίναν βέλος Ένα στόχο έβαλαν να δώσουν ένα τέλος Με τα ράμφη τεντωμένα και στεντόρειες κραυγές Στους αγνώστους κύριους «χ» μοίρασαν δαγκωματιές

Στους γκιουσμέδες χωθήκαν στη στιγμή οι λαθροκυνηγοί Από τότε γίναν χορτοφάγοι σικ και ζηλευτοί Τα πουλιά ζήσανε από όλους πιο καλά Ένα βέλος από φτερά ήταν αρκετό για όλα αυτά Στίχοι: Ευγενία Πανώριου

Ο έμμετρος λόγος στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση Άραγε μας έρχονται στον νου στιγμές που εμείς δοκιμάσαμε ως παιδιά (και όχι μόνο) να γράψουμε ένα ποίημα; Τα λαχνίσματα και τα σατιρικά ποιήματα αποτελούν ιδανικές φόρμες για να συντάξουν τα ίδια τα παιδιά τα δικά τους ποιήματα!

Ευγενία Πανώριου Υπεύθυνη Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης

Μ

έσα από τον έμμετρο λόγο, το παιδί έρχεται σε επαφή με τον ρυθμό, ασκεί τον προφορικό του λόγο, ενώ τα τελευταία χρόνια η εισαγωγή του στοιχείου του παραλόγου καθιστά την ανάγνωση ή ακόμα και τη σύνταξη ενός ποιήματος άκρως διασκεδαστική για τα παιδιά. Η θεματολογία δε της σύγχρονης παιδικής ποίησης περιλαμβάνει και τη φύση, όχι μονάχα σε ένα πρώτο περιγραφικό επίπεδο, αλλά και σε επίπεδο ανάδειξης των προβλημάτων που συνδέονται με τη διαχείρισή της. Μπορούμε εύκολα να ανακαλέσουμε από το παρελθόν εκείνες τις φορές που διαβάζαμε ή ακούγαμε ένα ποίημα στο πλαίσιο του μαθήματος της Νεοελληνικής Γλώσσας. Άραγε μας έρχονται στο νου στιγμές που εμείς δοκιμάσαμε να γράψουμε ένα ποίημα; Τα λαχνίσματα και τα σατιρικά ποιήματα αποτελούν ιδανικές φόρμες για να συντάξουν τα ίδια τα παιδιά τα δικά τους ποιήματα. Τα λαχνίσματα είναι μικρά ποιήματα, χωρίς νόημα, που τα χρησιμοποιούν τα παιδιά στα παιχνίδια τους. Τα λίμερικ, συνεισφορά του ζωγράφου και συγ-

γραφέα Edward Lear (The book of Nonsense, 1846), είναι επίσης σύντομα ποιήματα, που ακολουθούν συνήθως την ίδια δομή και στα οποία γίνεται χρήση παράλογων στοιχείων. Μπορεί κάποιος να αντλήσει έμπνευση από τα λίμερικ του Γιώργου Σεφέρη από το βιβλίο Ποιήματα με ζωγραφιές σε μικρά παιδιά, από το βιβλίο Το Φτερωτό Αριθμητάρι του Ευγένιου Τριβιζά με βασικούς πρωταγωνιστές τα πουλιά, από το βιβλίο Οι κακοί και οι καλοί πειρατές του Αντώνη Παπαθεοδούλου κ.ά. Για τη δημιουργία ενός έμμετρου, μπορούμε να έχουμε κατά νου στοιχεία όπως: εικονοπλασία στις στροφές, δράση μέσα από την εναλλαγή εικόνων, μουσικότητα στην έκφραση, χρήση του παράλογου στοιχείου και φαντασία! Το παραπάνω έμμετρο είναι εμπνευσμένο από τα αντικριστά ποιήματα του Παπαθεοδούλου, αλλά και από τη Νανόχηνα και τις περιπέτειες του ταξιδιού της. Σας ευχόμαστε καλή ανάγνωση!

Το Ταξίδι είναι Ζωή… Η ιδέα για μία ελληνική εκστρατεία ενάντια στην ανοιξιάτικη λαθροθηρία κατά τις περιόδους μετανάστευσης των πουλιών γεννήθηκε σαν σπόρος από τα δεκάδες τηλεφωνήματα που δεχόμασταν κάθε Απρίλη και Μάη για τους απροκάλυπτους και αμέτρητους πυροβολισμούς στα νησιά του Ιονίου. Για δεκαετίες δεν μπορούσαμε να απαντήσουμε κάτι ουσιαστικό σε όλους όσους ήθελαν να απολαύσουν την ευφορία της άνοιξης, καθώς οι αρμόδιες αρχές βρίσκονταν σε πλήρη παράλυση, η συντριπτική πλειοψηφία της τοπικής κοινωνίας συναινούσε στη λαθροθηρία, ενώ τα ΜΜΕ ήταν παντελώς αδιάφορα. Η διεθνής εκστρατεία «Το ταξίδι είναι ζωή» κάνει κάτι οικολογικά ριζοσπαστικό. Ενώνει τα σημεία στον χάρτη της Βορείου Μεσογείου όπου υπάρχει έντονη λαθροθηρία, αναγνωρίζοντας στην πράξη ότι τα πουλιά δεν γνωρίζουν σύνορα. Απευθύνεται και επενδύει στο υγιές κοινωνικό και περιβαλλοντικό κριτήριο της τοπικής κοινωνίας με σκοπό μια βαθιά αλλαγή της σχέσης με τη φύση. Δεν εναποθέτει την ελπίδα στους θεσμούς ή την καταστολή, γιατί έχουν επανειλημμένα απογοητεύσει. Δεν χαϊδεύει τις αντιλήψεις περί «παράδοσης», γιατί πια είναι παρωχημένη. Δεν αποζητά ένα… μαστίγιο από την

www.leavingisliving.org Η εκστρατεία χρηματοδοτείται από το ευρωπαϊκό πρόγραμμα LIFE+ Information and Communication με τίτλο «Ασφαλή καταφύγια για τα άγρια πουλιά: Αλλάζοντας κοινωνικές αντιλήψεις για το παράνομο κυνήγι στη Βόρεια Μεσόγειο για την προστασία της ευρωπαϊκής Βιοποικιλότητας» (LIFE+11 INF/IT/000253) και υλοποιείται από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, τις ιταλικές και ισπανικές ορνιθολογικές οργανώσεις LIPU και SEO αντίστοιχα και τη διαφημιστική εταιρεία JWT.

Ε.Ε. προς το ελληνικό κράτος, γιατί εκτιμά ότι ο πραγματικός φορέας της αλλαγής είναι η βάση της κοινωνίας. Και όντως… ύστερα από ένα μόνο χρόνο από την εκκίνηση της εκστρατείας έχουμε δει τόσες ελπιδοφόρες «μετατοπίσεις»! Αγανακτισμένοι με την παρανομία υπάλληλοι, ευσυνείδητοι κυνηγοί, σκεπτόμενα παιδιά του Γυμνασίου, ιδιοκτήτες οικοτουριστικών επιχειρήσεων, σιωπηρά μέλη της τοπικής κοινωνίας βρίσκουν πεδίο να ακουστεί η φωνή τους, με απώτερο αποτέλεσμα το επιθυμητό: την προστασία του μαγευτικού ανοιξιάτικου ταξιδιού των πουλιών. Στο αφιέρωμα που ακολουθεί επιλέξαμε συνειδητά να μη σας κουράσουμε με τις δράσεις του προγράμματος. Αντίθετα, προσπαθούμε να μεταδώσουμε τον πλουραλισμό και τις συνέργειες που έχει δημιουργήσει η εκστρατεία, να αναδείξουμε τις πολιτικές μας στρατηγικές και να καταθέσουμε το βίωμα ανθρώπων που βρίσκονται στις πρώτες γραμμές αυτής της προσπάθειας. … και η Ζωή είναι Ταξίδι Μαλαμώ Κορμπέτη Υπεύθυνη Προγράμματος

Χρήστος Βλάχος

Μελισσοφάγος (Merops apiaster)

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Σάκης Τσιλιανίδης

Βαλτόπαπια (Aythya nyroca)

Η ευρωπαϊκή διάσταση της ανοιξιάτικης λαθροθηρίας Η Οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα Πουλιά αποτελεί τον θεμέλιο λίθο για την προστασία τους στην Ευρώπη. Με τη θέσπισή της, το 1979, έφερε την επανάσταση στις προσπάθειες διατήρησης σε όλο το εύρος της ηπείρου, συμβάλλοντας στην αντιμετώπιση της κλιμακούμενης οικολογικής κρίσης, η οποία απειλεί με αφανισμό ένα ανά οκτώ είδη πουλιών στο άμεσο μέλλον.

12

Ariel Brunner Διευθυντής Ευρωπαϊκής Πολιτικής BirdLife International

Έ

νας από τους τομείς όπου παρατηρείται θεσμική βελτίωση της προστασίας των πουλιών είναι η καλύτερη ρύθμιση της θήρας. Έως και τη δεκαετία του ’70, τα περισσότερα είδη θηρεύονταν αδιακρίτως. Πολλά από τα πλέον τρωτά, όπως αρπακτικά, ερωδιοί και γερανοί, είχαν κυριολεκτικά εξαφανιστεί από πολλές περιοχές και οι πληθυσμοί τους είχαν μειωθεί δραματικά. Η Οδηγία για τα Πουλιά αναγνωρίζει μεν το κυνήγι ως νόμιμη δραστηριότητα, προϋποθέτει ωστόσο τη διενέργειά του υπό αυστηρούς όρους, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι προσπάθειες διατήρησης των ειδών δεν τίθενται σε κίνδυνο. Η Οδηγία κατά την εφαρμογή της έχει βρεθεί αντιμέτωπη με πολλές καθυστερήσεις και ισχυρούς πολέμιους. Ωστόσο, τις τρεις τελευταίες δεκαετίες έχουμε διαπιστώσει ότι οι ρυθμίσεις περί θήρας σε όλη την Ευρώπη συγκλίνουν προς πιο βιώσιμες πρακτικές: μείωση του καταλόγου θηρεύσιμων ειδών, εξάλειψη των μη επιλεκτικών μεθόδων θήρας, θέσπιση προστατευόμενων περιοχών και αυστηρότεροι κανονισμοί σχετικά με την κυνηγετική κάρπωση.

Μολονότι η λαθροθηρία εξακολουθεί να είναι ανεξέλεγκτη σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, έχουν συντελεστεί πολύ σημαντικές αλλαγές εντός της ίδιας της κυνηγετικής κοινότητας. Στις μέρες μας, οι Ευρωπαίοι κυνηγοί -σε σημαντικό ποσοστό- συνειδητοποιούν την ανάγκη για δράσεις προστασίας. Επίσης, παρ’ όλες τις τοπικές μερικές φορές αντιδράσεις, συχνά αποδέχονται αυστηρότερους κανόνες σχετικά με το κυνήγι. Αποφασιστικό ρόλο σε αυτές τις αλλαγές διαδραμάτισε η συμφωνία μεταξύ της BirdLife και της Ομοσπονδίας Οργανώσεων για το Κυνήγι και τη Διατήρηση της Άγριας Πανίδας της Ε.Ε. (FACE), με την οποία η Οδηγία για τα Πουλιά αναγνωρίστηκε ως η αδιαμφισβήτητη βάση για την ορθή διαχείριση του κυνηγιού και της προστασίας των ειδών στην Ε.Ε. Θεμελιώδης αρχή της βιώσιμης θήρας είναι ότι τα πουλιά δεν πρέπει να θηρεύονται κατά τη διάρκεια της περιόδου αναπαραγωγής και τα μεταναστευτικά είδη δεν πρέπει να θηρεύονται κατά τη διάρκεια της επιστροφής τους στους τόπους αναπαραγωγής τους. Ενώ με το φθινοπωρινό κυνήγι θανατώνονται πολλά νεαρά πουλιά, που ούτως ή άλλως θα πέθαιναν κατά τη διάρκεια της πρώτης διαχείμασής τους, το ανοιξιά-

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Αντώνης Τσακνάκης

Καλημάνα (Vanellus vanellus)

τικο πλήττει κατά κύριο λόγο ενήλικα, έτοιμα να αναπαραχθούν. Ορισμένα είδη ζευγαρώνουν ήδη κατά τη διάρκεια του ταξιδιού της επιστροφής, επομένως αν κάποιο από τα δύο θανατωθεί, θα προκληθεί αποτυχία αναπαραγωγής για εκείνο που θα επιζήσει. Το κυνήγι επίσης προκαλεί υψηλά επίπεδα άγχους σε εξαντλημένα πουλιά που κάποιες φορές έχουν διασχίσει τεράστιες εκτάσεις πάνω από ερήμους και θάλασσες, πράγμα που σημαίνει ότι φτάνουν στους τόπους αναπαραγωγής τους πολύ αδύναμα, με αποτέλεσμα και πάλι την απώλεια της αναπαραγωγικής ικανότητάς τους. Υπάρχει, επομένως, επιστημονική ομοφωνία εδώ και δεκαετίες ότι το ανοιξιάτικο κυνήγι είναι ιδιαίτερα επιβλαβές για τα είδη, αλλά και ζημιογόνο για τους ίδιους τους κυνηγούς: όσο λιγότερο επιτυχημένη η αναπαραγωγή, τόσο λιγότερα θηρεύσιμα πουλιά θα είναι διαθέσιμα για τους κυνηγούς το επόμενο φθινόπωρο. Η απαγόρευση του κυνηγιού κατά τη διάρκεια της επιστροφής των πουλιών στους τόπους όπου αναπαράγονται έχει πολλάκις προσβληθεί από ορισμένα κράτη μέλη της Ε.Ε. και στο πέρασμα των χρόνων έχει αποσαφηνιστεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Σε αυτό το πλαίσιο, προβλέπονται λεπτομερείς μεθοδολογίες για τον καθορισμό της ημερομηνίας έναρξης της μετανάστευσης για τα διαφορετικά είδη. Η «άνοιξη», για πολλά πουλιά, ξεκινά ήδη τον Φεβρουάριο! Η απαγόρευση του ανοιξιάτικου κυνηγιού έχει ορατά αποτελέσματα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, ο επαναποικισμός διάφορων περιοχών στη νότια Ευρώπη από είδη όπως η Καλημάνα (Vanellus vanellus), ο Καλαμοκανάς (Himantopus himantopus) και διάφορα είδη πάπιας, τα οποία δεν μπορούσαν να αναπαραχθούν στο παρελθόν εξαιτίας της όχλησης από το κυνήγι κατά την πρώιμη άνοιξη, όταν τα πουλιά ορίζουν τις αναπαραγωγικές επικράτειές τους. Δυστυχώς, αν και σημαντικό ποσοστό των συμμορφωμένων με τον νόμο κυνηγών σέβεται τους νόμους, υπάρχει ένα επίσης σημαντικό ποσοστό που εξακολουθεί να επιλέγει επίμονα παράνομες πρακτικές. Αν και η κατάσταση σε ορισμένα «μελανά σημεία», όπως το Στενό της Μεσσήνης στην Ιταλία, έχει βελτιωθεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε οι πυροβολισμοί αρπακτικών πουλιών κατά την άνοιξη να

έχουν ουσιαστικά εξαλειφθεί, σε άλλες περιοχές, όπως η Μάλτα και η Ελλάδα, η βαριά ανοιξιάτικη λαθροθηρία παραμένει ανεξέλεγκτη. Εμπόδιο στη βελτίωση της επιβολής του νόμου σε κάποιες περιοχές συνιστά η κατάχρηση από πλευράς ορισμένων κρατών μελών της Ε.Ε. των παρεκκλίσεων που επιτρέπονται από την Οδηγία. Η χρήση των παρεκκλίσεων γίνεται με σκοπό τη συνέχιση των λεγόμενων παραδοσιακών πρακτικών, όπως το ανοιξιάτικο κυνήγι τρυγονιών και ορτυκιών ή η παγίδευση μικρών πουλιών κυρίως κατά το φθινόπωρο. Η BirdLife αντιτίθεται στη χρήση τέτοιων παρεκκλίσεων, ειδικά όταν αυτές στοχεύουν σε είδη των οποίων οι πληθυσμοί γνωρίζουν σημαντική μείωση. Δυστυχώς, κάποια κράτη μέλη, όπως η Μάλτα, και διάφορες ιταλικές περιφέρειες παραβιάζουν συστηματικά τη νομοθεσία της Ε.Ε. σε αυτόν τον τομέα, σε σημείο μάλιστα να καταδικαστούν από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Αυτές οι αθέμιτες παρεκκλίσεις συχνά αλλάζουν ανά έτος, ανακαλούνται και κατόπιν συντάσσονται εκ νέου, προβάλλονται ως αντικείμενο πολιτικών υποσχέσεων και μετά καταργούνται κ.λπ. Με αυτό τον τρόπο, η διαχωριστική γραμμή μεταξύ νόμιμου και παράνομου γίνεται ασαφής, ενώ οι κυνηγοί, τα όργανα επιβολής του νόμου και το ευρύτερο κοινό λαμβάνουν ένα εξαιρετικά αρνητικό μήνυμα. Η εξάλειψη της παράνομης θανάτωσης πουλιών αποτελεί θεμελιώδη ευθύνη των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων. Μόλις πριν από δύο χρόνια, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και οι άμεσα ενδιαφερόμενες κυβερνήσεις, περιλαμβανομένης και της Ελλάδας, υπέγραψαν τη «Διακήρυξη της Λάρνακας», δεσμευόμενες να επιδείξουν «μηδενική ανοχή» σε περιπτώσεις παράνομης θανάτωσης ή παγίδευσης πουλιών. Η ευρωπαϊκή νομοθεσία θα έπρεπε προ πολλού να έχει επιβληθεί σε κάθε γωνιά της Ε.Ε. και να εφαρμόζεται στο έπακρο. Η BirdLife και οι εταίροι της θα συνεχίσουν να εργάζονται αδιάκοπα, με τη συνεργασία των ευσυνείδητων κυνηγών, προκειμένου να διασφαλίσουν την εφαρμογή της.

13

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Παντελής Θωμαϊδης

Τρυγόνι (Streptopelia turtur)

Τρυγόνι: αν είχε φωνή, θα φώναζε «βοήθεια» 14

Dr. Danaë Sheehan Συντονίστρια του Προγράμματος για τα Μεταναστευτικά Πουλιά RSPB

Το Τρυγόνι (Streptopelia turtur) είναι το μοναδικό μεταναστευτικό περιστεροειδές της Ευρώπης και από τα είδη πουλιών με την πιο ραγδαία πληθυσμική μείωση. Περνά λιγότερο από το μισό του ετήσιου κύκλου του στην Ευρώπη, φτάνοντας στην Αγγλία για να αναπαραχθεί στα τέλη Απριλίου - αρχές Μαΐου, προτού αναχωρήσει και πάλι για τις περιοχές διαχείμασής του στην άγονη Υποσαχάρια Δυτική Αφρική κατά τον Σεπτέμβριο-Οκτώβριο.

Σ

το ξεκίνημα του 20ού αιώνα, τα Τρυγόνια εξακολουθούσαν εμφανώς να αυξάνονται σε εξάπλωση και αριθμό, αλλά ήδη από τη δεκαετία του 1980 άρχισαν οι αναφορές σχετικά με μειώσεις ανώτερες του 50% των πληθυσμών τους σε Βρετανία, Γαλλία και Ρουμανία παρόλο που οι πληθυσμοί στα υπόλοιπα μέρη της Ευρώπης εμφανίζονταν σταθεροί. Στο Ηνωμένο Βασίλειο ο πληθυσμός του είδους παρουσίασε ραγδαία μείωση με απώλειες ύψους 95% τα τελευταία 40 χρόνια (1970-2011) και μείωση κατά 51% μόνο τα τελευταία 5. Συνολικά στην Ευρώπη έχει καταγραφεί μείωση της τάξεως του 73% μεταξύ 1980 και 2011, με το είδος να χαρακτηρίζεται ως Τρωτό στον Κόκκινο Κατάλογο Απειλούμενων Ειδών της Ε.Ε.. Αναμφίβολα, η πτωτική αυτή τάση προκαλεί ανησυχία. Παρόλο που σε αρκετές περιπτώσεις οι πληθυσμοί των πουλιών σταθεροποιούνται ύστερα από μια περίοδο ραγδαίας μείωσης, δε φαίνεται να συμβαίνει το ίδιο και με τα Τρυγόνια. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, το Τρυγόνι βρίσκεται στο όριο της εξάπλωσής του, όμως τα δεδομένα του Πανευρωπαϊκού Προγράμματος Παρακολούθησης Κοινών Ειδών Πουλιών (PECBMS) υποδεικνύουν ότι ανάλογες μειώσεις υφίστανται σε όλη την ήπειρο,

υποδηλώνοντας ίσως ότι οι ανησυχητικά μικροί αριθμοί που παρατηρούνται στο Ηνωμένο Βασίλειο αποτελούν προειδοποίηση για το τι μέλλει γενέσθαι για τα Τρυγόνια και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Σύμφωνα με έρευνα που διενεργήθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο, διαπιστώθηκε ότι παρόλο που τα ποσοστά επιτυχίας φωλιάσματος παρέμειναν στην πλειονότητά τους σταθερά από τη δεκαετία του 1960 μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του 1990, ο μέσος αριθμός προσπαθειών αναπαραγωγής κάθε καλοκαίρι από τρεις έως τέσσερις μειώθηκε σε μόλις μία ή δύο. Το πιθανότερο αίτιο για τη μείωση του αριθμού των προσπαθειών αναπαραγωγής είναι η μεγάλη μείωση μεταξύ των δεκαετιών του 1960 και 1980 των αροτραίων καλλιεργειών, οι καρποί των οποίων ήταν άλλοτε σημαντική πηγή τροφής για τα Τρυγόνια. Τα πουλιά από τη Δυτική Ευρώπη μεταναστεύουν σύμφωνα με έρευνες, μέσω της Ιβηρικής χερσονήσου και διαχειμάζουν στο Σάχελ, στη Δυτική Αφρική, ενώ τα πουλιά από την Ανατολική και την Κεντρική Ευρώπη μεταναστεύουν κατά κύριο λόγο μέσω Ιταλίας, Μάλτας, Κύπρου, Τυνησίας και Λιβύης, και πιθανόν να έχουν εύρος διαχείμασης πιο ανατολικά, στο Σουδάν,

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Νίκος Σαμαριτάκης

Τρυγόνι (Streptopelia turtur)

την Αιθιοπία και το Τσαντ. Το Τρυγόνι περιλαμβάνεται στο Παράρτημα ΙΙ/2 της Οδηγίας της Ε.Ε. για τα Πουλιά και επομένως το κυνήγι του επιτρέπεται σε αρκετά κράτη μέλη της Ε.Ε. Συγκεκριμένα, το Τρυγόνι αποτελεί περιζήτητο θήραμα σε Ελλάδα, Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία, Κύπρο, Μάλτα, Αυστρία και Πορτογαλία, που στο σύνολό τους είναι σημαντικές περιοχές στάθμευσης για το είδος κατά τη διάρκεια της μετανάστευσής του. Το κυνήγι και η απώλεια βιοτόπων απειλούν σε σημαντικό βαθμό όσα πουλιά μεταναστεύουν μέσω των χωρών του Μαγκρέμπ και ειδικά μέσω Μαρόκου και Μαυριτανίας. Στο Σχέδιο Διαχείρισης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το Τρυγόνι 2007-2009, το οποίο έχουν συντάξει από κοινού φορείς προστασίας των πουλιών και κυνηγετικές οργανώσεις, προκύπτει ότι από τον πληθυσμό Τρυγονιών που εκτιμάται ότι ανέρχεται σε 3-6 εκατομμύρια ζευγάρια, τα οποία αναπαράγονται σε Ευρώπη και Ρωσία, το ετήσιο σύνολο θηραμάτων μόνο στα κράτη μέλη της Ε.Ε. είχε υπολογιστεί σε 2-3 εκατομμύρια πουλιά. Εάν αυτές οι εκτιμήσεις είναι ακριβείς τότε σε συνδυασμό με τη μείωση της αναπαραγωγικής ικανότητας του είδους, αλλά και της απώλειας των ενδιαιτημάτων του, είναι εμφανές ότι το κυνήγι έχει διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στις πρόσφατες μειώσεις των πληθυσμών. Οι απειλές, σε κλίμακα τοπίου, στα ενδιαιτήματα που χρησιμοποιούνται από τα Τρυγόνια στο εύρος διαχείμασής τους είναι περίπλοκες, καθώς σχετίζονται με ζητήματα επισιτιστικής ασφάλειας σε περιοχές με ραγδαία εξάπλωση ανθρώπινου πληθυσμού. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται αλλαγές στις χρήσεις γης ως

επακόλουθο της μετατροπής ημιφυσικών χορτολιβαδικών εκτάσεων, θαμνοτόπων και δασών σε γεωργικές εκτάσεις εντατικής καλλιέργειας, γεγονός που σχετίζεται με την εγκατάλειψη παραδοσιακών πρακτικών καλλιέργειας και την άσκηση εντατικής βόσκησης. Οι προσπάθειες για την προστασία του είδους πρέπει σύμφωνα με έρευνες να επικεντρωθούν στη διατήρηση κατάλληλων ενδιαιτημάτων για τροφοληψία και αναπαραγωγή. Τα μέτρα αυτά αποσκοπούν στην αύξηση του αριθμού των αναπαραγωγικών προσπαθειών ανά ζεύγος και κατά συνέπεια του αριθμού των ικανών για πτήση νεαρών ατόμων. Εάν οι δοκιμές στο Ηνωμένο Βασίλειο επιτύχουν, μια πανευρωπαϊκή προσέγγιση στη συνέχεια μπορεί να έχει θετικά αποτελέσματα. Τέτοιου είδους παρεμβάσεις ωστόσο, είτε στην Ευρώπη είτε στην Αφρική, είναι προς το παρόν μικρής κλίμακας και χωρίς ουσιαστική υποστήριξη μέσω της αγροτικής πολιτικής. Επιπλέον, καθώς η ζήτηση για γεωργικά προϊόντα αυξάνεται παράλληλα με τον ανθρώπινο πληθυσμό, η κατάσταση απλώς θα επιδεινωθεί σε όλη την εξάπλωση του είδους μέσα στα επόμενα χρόνια. Εν τω μεταξύ, και δεδομένων των εξαιρετικά ραγδαίων και σημαντικών μειώσεων πληθυσμού, τα μέτρα διατήρησης με τις περισσότερες πιθανότητες άμεσων αποτελεσμάτων είναι η ενίσχυση της επιβολής της νομοθεσίας για την εξάλειψη της λαθροθηρίας και η υιοθέτηση εθελοντικού μορατόριουμ για το κυνήγι των Τρυγονιών. Είναι ζήτημα τόσο λογικής όσο και ευθύνης να τεθούν περιορισμοί σε οποιοδήποτε αίτιο θνησιμότητας των Τρυγονιών μέχρις ότου ο πληθυσμός παρουσιάσει σημαντική ανάκαμψη.

15

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Μανώλης Σαρρής

Δασοφύλακες της Δ/νσης Δασών Δωδεκανήσου και Θηροφύλακες του Κυνηγετικού Συλλόγου Ρόδου συνέλαβαν 3 άτομα που κατείχαν 130 ξόβεργες και 11 καρδερίνες

Ειδικά μέτρα για τη βελτίωση της φύλαξης των υγροτόπων της Ελλάδας 16

Νίκος Μπόκαρης Προϊστάμενος του Τμήματος Αισθητικών Δασών, Δρυμών και Θήρας του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής

Στη χώρα μας, ένα από τα πιο σημαντικά ζητήματα που αποτελεί και σημείο τριβής μεταξύ κοινωνικών φορέων, περιβαλλοντικών οργανώσεων και διοίκησης είναι η αδυναμία ανταπόκρισης της τελευταίας στην υποχρέωση που απορρέει από το Σύνταγμα και τους Νόμους του Ελληνικού κράτους για την αποτελεσματική προστασία των δασικών και υδάτινων οικοσυστημάτων.

Ι

διαίτερα στην Ελλάδα, όπου λόγω του μικρού της μεγέθους οι χρήσεις γης και οι μορφές των διαφόρων ενδιαιτημάτων και του φυσικού τοπίου εναλλάσσονται, δημιουργώντας μια σχέση άμεσης εξάρτησης μεταξύ τους, η ανάγκη λήψης μέτρων αποτελεσματικής προστασίας των προστατευόμενων περιοχών αποτελεί τη βάση για την οργάνωση της όποιας δραστηριότητας, είτε αναφερόμαστε στο κυνήγι, είτε στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις, είτε στην εν γένει ανθρώπινη παρουσία στις περιοχές αυτές. Η αρμοδιότητα για τον έλεγχο περιστατικών λαθροθηρίας ανήκει στις Δασικές Υπηρεσίες των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων και ασκείται από τους υπηρετούντες δασικούς υπαλλήλους που είναι υποχρεωμένοι να πραγματοποιούν συνεχείς ελέγχους (Ν. 998/79 άρθρο 18, Ν.Δ.86/69, 1845/89 κλπ). Στο έργο αυτό συνεπικουρούνται, στο πλαίσιο του Δασικού Κώδικα, από την Ομοσπονδιακή Θηροφυλακή καθώς και από τους επόπτες των Φορέων Διαχείρισης. Από το σύνολο των 13.195.740 εκταρίων του ελληνικού χώρου ο δασικός και μη χώρος που προστατεύεται από τις δασικές υπηρεσίες - περιλαμβανομένου δηλαδή και του γειτονικού γεωργικού αλλά και περιαστικού χώρου - ξεπερνά τα 9.000.000 εκτάρια, δηλαδή σε ποσοστό 68% και άνω του ελλαδικού χώρου. Σήμερα, και μετά την ενσωμάτωση της Ελληνικής Αγροφυλακής στις Δα-

σικές Υπηρεσίες, το ποσοστό ευθύνης – αστυνόμευσης του ελλαδικού χώρου ξεπερνά το 95%. Συνεπώς υπάρχει ένα σαφές πλαίσιο χωρικών αρμοδιοτήτων για την άσκηση των προβλεπόμενων ελέγχων για τη λαθροθηρία, το οποίο θα πρέπει να επιβάλλει την αντίστοιχη στελέχωση και οργάνωση των υπηρεσιών. Η λήψη ειδικών μέτρων για την προστασία της άγριας πανίδας επιβάλλεται για πολλαπλούς λόγους: α) Το νομικό πλαίσιο για την κατοχή κυνηγετικών όπλων και ο δυσανάλογα μεγάλος αριθμός τους, σε σχέση με τον αριθμό των κυνηγετικών αδειών που εκδίδονται, επιβάλλει τη συστηματική πραγματοποίηση ελέγχων στο πεδίο. β) Δεν υπάρχουν επαρκείς επιστημονικές μελέτες για τους πληθυσμούς των θηρεύσιμων ειδών και αυτό έχει ιδιαίτερες επιπτώσεις αν συνδυαστεί με τις ελλείψεις των δασικών υπηρεσιών και την ανεξέλεγκτη λαθροθηρία. γ) Το κυνήγι όταν ασκείται βιώσιμα δε θεωρείται πρωταρχική απειλή για την άγρια πανίδα. Στην Ελλάδα ωστόσο, και σε συνδυασμό με τη λαθροθηρία, αποτελεί σημαντική πίεση για την άγρια πανίδα, η οποία αντιμετωπίζει ήδη δυσκολίες λόγω της όχλησης, της απώλειας ενδιαιτημάτων, τα φυτοφάρμακα, την κλιματική αλλαγή κ.λπ.

δ) Η Ελλάδα έχει το πλεονέκτημα να φιλοξενεί - στους ίδιους ακριβώς βιοτόπους μαζί με τα θηρεύσιμα είδη - και πολλά προστατευόμενα είδη, αρκετά εκ των οποίων είναι σήμερα πολύ σπάνια ή και παγκοσμίως απειλούμενα. Συνεπώς η χώρα μας έχει σοβαρή υποχρέωση και ευθύνη για την εξασφάλιση της διαβίωσής τους. ε) Ειδικότερα για τα πουλιά, η παρακολούθηση της θηραματικής δραστηριότητας έχει μεγάλη σημασία ιδίως κατά τον μήνα Φεβρουάριο, όπου και αρχίζει η ανοιξιάτικη μετανάστευση για την πλειονότητα των ειδών – οπότε και η θήρα μπορεί να γίνει ιδιαίτερα επιβαρυντική. Αυτό συμβαίνει διότι το κυνήγι τον Φεβρουάριο επηρεάζει άμεσα και αρνητικά τους αναπαραγωγικούς πληθυσμούς των πουλιών, αφαιρώντας δηλαδή πουλιά τα οποία μετακινούνται προς τις περιοχές αναπαραγωγής για φωλεοποίηση. Για τον λόγο αυτό, ειδικά τα τελευταία δεκαήμερα της κυνηγετικής περιόδου πρέπει να λαμβάνονται ιδιαίτερα προληπτικά και κατασταλτικά μέτρα για την προστασία του κύκλου μετανάστευσης και τον περιορισμό της όχλησης από τη θήρα.

ώστε να εξασφαλίζεται η αποτελεσματική προστασία της άγριας πανίδας. Το σημαντικότερο ζήτημα που τίθεται για τη διοίκηση είναι η δυνατότητα συστηματικής παρακολούθησης και ελέγχου από τις Δασικές Υπηρεσίες της κυνηγετικής δραστηριότητας, έτσι ώστε να τηρούνται οι δεσμεύσεις της ρυθμιστικής απόφασης αλλά και οι γενικότεροι περιορισμοί στην άσκηση της θήρας, που λαμβάνονται είτε λόγω των πυρκαγιών, είτε λόγω του προστατευτικού καθεστώτος που ισχύει για ορισμένες περιοχές της επικράτειας. Κύρια έμφαση του προγράμματος είναι οι υγρότοποι και οι προστατευόμενες περιοχές, διότι σε αυτές τις ευαίσθητες περιοχές το πρόβλημα της λαθροθηρίας έχει σημαντικές επιπτώσεις. Στο πλαίσιο αυτό το ΥΠΕΚΑ θεωρεί ότι η άσκηση προληπτικού και κατασταλτικού ελέγχου είναι απαραίτητη.

Για όλους τους παραπάνω λόγους, το 2012 προτάθηκε η επιπλέον χρηματοδότηση των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων προκειμένου να υλοποιήσουν ένα ειδικό πρόγραμμα για την παρακολούθηση της δραστηριότητας της θήρας, με έμφαση στις ευαίσθητες και προστατευόμενες περιοχές της χώρας καθώς και για την πάταξη της λαθροθηρίας σε αυτές με τη συστηματική παρουσία δασικών υπαλλήλων στους χώρους άσκησής της. Προτεραιότητα για την ένταξη στο ειδικό πρόγραμμα έχουν τα Εθνικά Πάρκα που περιλαμβάνουν μεγάλους υγρότοπους, οι υγρότοποι Ραμσάρ και οι Ζώνες Ειδικής Προστασίας του δικτύου Natura 2000, με τις 16 αντίστοιχες Δασικές Υπηρεσίες, όπως φαίνονται και στον πίνακα.

Το ειδικό πρόγραμμα για την προστασία των υγροτόπων («Πρόγραμμα προστασίας της Άγρια Πανίδας») υλοποιείται φέτος για δεύτερη χρονιά με τη συμμετοχή των Δασικών Υπηρεσιών των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων. Διαρκεί τους πέντε μήνες της κυνηγετικής περιόδου κάθε έτους. Μάλιστα, οι περιοχές που καλύπτονται από το πρόγραμμα την τρέχουσα περίοδο αυξάνονται και ελπίζουμε να μπορέσουμε να συμπεριλάβουμε περισσότερες την επόμενη περίοδο. Στο πρόγραμμα συμμετέχει συγκεκριμένος αριθμός υπαλλήλων από κάθε Δασική Υπηρεσία, ο οποίος κάνει βάρδιες πέραν του ωραρίου γραφείου, αλλά και τα Σαββατοκύριακα, συνεργαζόμενος με τους Θηροφύλακες και τους Φορείς Διαχείρισης. Επιπλέον, υπάρχει πια γραμμή καταγγελιών για περιστατικά λαθροθηρίας, το 1591, που δέχεται καταγγελίες από οποιοδήποτε μέρος της Ελλάδας μέχρι και τις 10 το βράδυ.

Βασικό στοιχείο του σχεδιασμού μας είναι η άσκηση ελέγχου όχι μόνο στις περιοχές που επιτρέπεται η θήρα, αλλά και στις περιοχές που ισχύουν απαγορεύσεις,

Ελπίζουμε το ειδικό αυτό πρόγραμμα να φέρει μια εμφανή βελτίωση της φύλαξης στις ευαίσθητες περιοχές της χώρας μας.

Υπηρεσία υλοποίησης προγράμματος

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Περιοχή παρέμβασης

Χαρακτηρισμός

1

Δασαρχείο Αλεξανδρούπολης

Δέλτα Έβρου

Υγρότοπος Ραμσάρ / ΖΕΠ

2

Δ/νση Δασών Νομού Ροδόπης

Λ. Βιστωνίδα - Πόρτο Λάγος

Υγρότοπος Ραμσάρ / ΖΕΠ

3

Δασαρχείο Ξάνθης

Λ. Βιστωνίδα - Πόρτο Λάγος και Δέλτα Νέστου

Υγρότοπος Ραμσάρ / ΖΕΠ

4

Δασαρχείο Καβάλας

Δέλτα Νέστου

Υγρότοπος Ραμσάρ / ΖΕΠ

5

Δασαρχείο Σιδηροκάστρου

Λ. Κερκίνη

Υγρότοπος Ραμσάρ / ΖΕΠ

6

Δασαρχείο Θεσσαλονίκης

Δέλτα Αξιού - Λουδία - Αλιάκμονα

Υγρότοπος Ραμσάρ / ΖΕΠ

7

Δασαρχείο Βεροίας

Δέλτα Αξιού - Λουδία - Αλιάκμονα

Υγρότοπος Ραμσάρ / ΖΕΠ

8

Δ/νση Δασών Νομού Πιερίας

Δέλτα Αξιού - Λουδία - Αλιάκμονα

Υγρότοπος Ραμσάρ / ΖΕΠ

9

Δασαρχείο Λαγκαδά

Λ. Κορώνεια - Βόλβη

Υγρότοπος Ραμσάρ / ΖΕΠ

10

Δ/νση Δασών Θεσπρωτίας

Δέλτα Καλαμά

ΖΕΠ

11

Δασαρχείο Αμφιλοχίας

Αμβρακικός

Υγρότοπος Ραμσάρ / ΖΕΠ

12

Δ/νση Δασών Νομού Άρτας

Αμβρακικός

Υγρότοπος Ραμσάρ / ΖΕΠ

13

Δ/νση Δασών Νομού Πρέβεζας

Αμβρακικός

Υγρότοπος Ραμσάρ / ΖΕΠ

14

Δασαρχείο Μεσολογγίου

Υγρότοποι Μεσολογγίου - Αιτωλικού

Υγρότοπος Ραμσάρ / ΖΕΠ

15

Δασαρχείο Πατρών

Λ/Θ Κοτύχι

Υγρότοπος Ραμσάρ / ΖΕΠ

16

Δασαρχείο Αμαλιάδας

Λ/Θ Κοτύχι

Υγρότοπος Ραμσάρ / ΖΕΠ

17

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Αρχείο Κυνηγετικού Συλλόγου Κέρκυρας

Θηροφύλακες Κυνηγετικής Ομοσπονδίας Ηπείρου

18

Γιώργος Α. Μαυρόπουλος Πρόεδρος Δ.Σ. του Κυνηγετικού Συλλόγου Κέρκυρας

Ας προσπαθήσουμε μαζί! Κανείς μας δεν περισσεύει… Το μεγαλύτερο πρόβλημα που έχουν να αντιμετωπίσουν οι κυνηγετικές οργανώσεις διαχρονικά είναι η πάταξη της λαθροθηρίας. Μία από τις χειρότερες μορφές της είναι και η λαθροθηρία κατά τη διάρκεια της μετανάστευσης την άνοιξη, εκτός κυνηγετικής περιόδου, αλλά και εκτός της οποιασδήποτε κυνηγετικής ηθικής!

Ο

Κυνηγετικός Σύλλογος Κέρκυρας (λόγω της γεωγραφικής θέσης του νησιού που βρίσκεται εντός ζώνης διάβασης αποδημητικών) κάθε χρόνο βρίσκεται στο μάτι του κυκλώνα, απολογούμενος επειδή μία μικρή μειοψηφία με την απαράδεκτη συμπεριφορά της μας εκθέτει και μας γεμίζει οργή και αγανάκτηση. Οι 3 θηροφύλακες της Ε’ Κυνηγετικής Ομοσπονδίας που εδρεύουν στο νησί καθοδηγούμενοι από τον Σύλλογό μας καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια και οι παραβάσεις που βεβαιώνονται (υποβολή μηνύσεων, κατάσχεση όπλων κ.λπ.) είναι για εμάς τους υπόλοιπους τίτλος τιμής. Αν μάλιστα λάβουμε υπόψη το γεγονός ότι εγώ και οι συνεργάτες μου στο Διοικητικό Συμβούλιο επανεκλεγόμαστε επί 14 χρόνια από το σύνολο των κυνηγών του νησιού, τότε το συμπέρασμα προκύπτει αβίαστα πως η συντριπτική πλειοψηφία των μελών μας αποδοκιμάζει και αυτού του είδους τις συμπεριφορές. Προσπαθώντας να αναλύσουμε τα αίτια του φαινομένου, διαπιστώσαμε πως πέρα από την κακώς εννοούμενη «παραδοσιακή» αυτή δραστηριότητα, καταλήγουμε στο συμπέρασμα πως η Κυνηγετική Κοινότητα ως κομμάτι της κοινωνίας μας παρουσιάζει τις αδυναμίες που

παρατηρούμε συνολικά στην συμπεριφορά της και ειδικότερα: Πως είναι δυνατόν να έχουμε έλλειμμα οδικής παιδείας, φορολογικής παιδείας, πειθαρχίας κ.λπ. και οι ίδιοι άνθρωποι στο κυνήγι να είναι νομοταγείς και πειθαρχημένοι; Ευθύνες για αυτό έχουμε όλοι μας, πρώτα εμείς οι εκπρόσωποί τους που αποτύχαμε σε μεγάλο βαθμό να εμπεδώσουμε την κυνηγετική παιδεία στα μέλη μας και τον απαραίτητο σεβασμό στους νόμους και τις διατάξεις της ρυθμιστικής διάταξης θήρας και στον Δασικό Κώδικα. Όμως, είναι αυτοί οι άνθρωποι συνολικά μέλη Κυνηγετικών οργανώσεων; Εκδίδουν άδεια θήρας; Πού θα τους είναι χρήσιμη; Έχουν προσέλθει ποτέ σε ημερίδες που διοργανώνουμε για τη μετανάστευση των αποδημητικών; Μας αναλογεί άραγε τόσο μεγάλη ευθύνη για εκείνους τους οπλοφόρους που αυτοπροδιορίζονται ή χαρακτηρίζονται «κυνηγοί»; Και γιατί επί τέλους εγώ να έχω ενοχές επειδή μοιάζω στην ενδυμασία ή ως φιγούρα με αυτούς; Ο Κυνηγετικός Σύλλογος Κέρκυρας από την πρώτη στιγμή είδε με μεγάλη ικανοποίηση την πρωτοβουλία – εκστρατεία της Ορνιθολογικής για την αντιμετώπιση

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Ρούλα Τρίγκου

Αλυκές Λευκίμμης Κέρκυρας

της ανοιξιάτικης λαθροθηρίας. Θεωρούμε πως η ενημέρωση, αλλά και η μελέτη των συμπεριφορών αυτών μπορεί να βοηθήσει στον περιορισμό του φαινομένου και θα συνεχίσουμε να συνεργαζόμαστε σε αυτή την κατεύθυνση. Όμως, οι παράμετροι της παραβατικής συμπεριφοράς είναι αρκετές και τα αίτια πολλά και σύνθετα. Καταρχάς, η αποδοχή που έχει σε ένα μεγάλο βαθμό στην κοινωνία (δυστυχώς). Έπειτα είναι η ατιμωρησία των συλληφθέντων, η ξεπερασμένη νομοθεσία (νόμοι του 1969), ενώ κερασάκι στην τούρτα είναι και οι επαναλαμβανόμενες παραγραφές των κυνηγετικών παραβάσεων (έγινε πάλι πρόσφατα) με το επιχείρημα της αποσυμφόρησης των Δικαστηρίων. Θα επικεντρώσω την προσοχή μου σε μία παράμετρο που θα μπορούσε να βελτιώσει την κατάσταση και θα ζητήσω μέσα από τις φιλόξενες στήλες του περιοδικού σας την βοήθεια όλων εκείνων των φιλοπεριβαλλοντικών οργανώσεων (όπως σίγουρα είναι η Ορνιθολογική) οι οποίες δεν πάσχουν από ιδεοληψίες συνολικής απαγόρευσης του κυνηγιού, αρκεί αυτό να γίνεται με κανόνες, διαχείριση και σύνεση, αποβάλλοντας εκτός της κυνηγετικής κοινότητας τους υπότροπους λαθροθήρες. Ειδικότερα, τροποποίηση του Ν. 86/1969 (Δασικός Κώδικας) που αφορά στις ποινές που επιβάλλονται στους παραβάτες (άρθρα 287, 288). Οι κατασχέσεις και οι ποινές φυλάκισης δεν φέρνουν κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα, αφού πρακτικά στις περισσότερες περιπτώσεις τα Δικαστήρια αποφεύγουν να επιβάλλουν αυτές τις αυστηρές ποινές για να τιμωρήσουν τη θήρα ενός Τρυγονιού, ή παραγράφονται με πολιτική απόφαση. Προτείνουμε επίσης την επιβολή προστίμων σε κάθε κυνηγετική παράβαση, ανάλογα με το είδος της παράβασης (έσοδο για το πράσινο ταμείο του ΥΠΕΚΑ!) όχι κατασχέσεις και ποινές φυλάκισης που σχεδόν ποτέ δεν επιβάλλονται, ενώ όταν επιβάλλονται δημιουργούν αίσθημα αδικημένου πολίτη στην υπόλοιπη κοινωνία. Η εξόφληση των προστίμων (όπως οι παραβάσεις του ΚΟΚ) θα γίνεται μέσα σε τακτή προθεσμία και η μη εξό-

φληση θα απαγορεύει την έκδοση άδειας θήρας την επόμενη περίοδο. Επίσης κάθε πρόστιμο ανάλογα την παράβαση θα αντιστοιχεί σε βαθμούς ποινής σε ένα καθορισμένο ποινολόγιο του οποίου η συμπλήρωση συγκεκριμένων ορίων θα συνεπάγεται την προσωρινή αναστολή ή την οριστική του διαγραφή από τα μητρώα των κυνηγετικών οργανώσεων, αλλά και την ανάκληση των δελτίων κατοχής κυνηγετικών όπλων, αφού αυτά δεν θα του είναι πλέον χρήσιμα. Τα χρηματικά πρόστιμα, ειδικά αυτήν την εποχή, μπορούν να είναι εξίσου αποτελεσματικά, δεν θα έχουν την κοινωνική συμπάθεια της ποινής φυλάκισης ή των κατασχέσεων (που θα μπορούν να επιβάλλονται σε σοβαρές παραβατικές συμπεριφορές), ενώ οι υπότροποι που θα κινδυνεύουν με οριστική διαγραφή και αφαίρεση της άδειας θήρας και οπλοφορίας σίγουρα θα συνετιστούν πολύ περισσότερο. Προτάσεις για αλλαγή στον τρόπο ελέγχου και διαχείρισης της κυνηγετικής δραστηριότητας έχουμε πολλές, κατατέθηκαν, απορρίφθηκαν, ξεχάστηκαν. Ζητάμε (όπως με την Ορνιθολογική) συνεργασία, ανταλλαγή εμπειριών, απόψεων, κατάθεση προτάσεων, αφού όλοι θέλουμε πάταξη λαθροθηρίας, διαχείριση και αειφορία. Είμαστε στη διάθεση οποιουδήποτε φορέα να συμμετέχουμε, να συζητήσουμε, να βοηθήσουμε να αλλάξουν όσα κακώς κείμενα συμβάλλουν ή δεν αντιμετωπίζουν τις παραβατικές συμπεριφορές, είμαστε επίσης έτοιμοι να αναλάβουμε τις ευθύνες που μας αναλογούν. Όσοι μπορούν να δεχθούν το κυνήγι ως νόμιμη και παγκόσμια αποδεκτή ανθρώπινη δραστηριότητα είναι για εμάς σύμμαχοι και συνοδοιπόροι. Οι συνολικές απαγορεύσεις, οι ακραίες θέσεις, οι ιδεοληψίες και οι αφορισμοί δεν λύνουν το πρόβλημα, το κυνήγι που ασκείται με κανόνες, περιορισμούς, διαχειριστικό πνεύμα και σεβασμό στις απαγορεύσεις δεν είναι κομμάτι του προβλήματος. Πρόβλημα είναι οι λαθροθήρες και όχι οι κυνηγοί. Ας προσπαθήσουμε μαζί! Κανείς μας δεν περισσεύει…

19

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

20

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

21

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Αρχείο ΑΝΙΜΑ

Mαυροκιρκίνεζα, Σπάτα

Στοπ στην ανοιξιάτικη λαθροθηρία για μια κυνηγετική ηθική Kίρκοι, Μαυροκιρκίνεζα, Ερωδιοί, Μελισσοφάγοι μαζί με Πετρίτες, Γερακίνες, Βραχοκιρκίνεζα, αλλά και Κουρούνες και Δεκαοχτούρες… Και μια χρονιά, ένας Πελαργός από τη Μαγνησία.

22

Μαρία Γανωτή Συντονίστρια Δράσεων της ΑΝΙΜΑ

Α

υτά είναι μερικά από τα είδη που έρχονται συχνότερα πυροβολημένα στον Σταθμό Α΄ Βοηθειών της ΑΝΙΜΑ (Σύλλογος Προστασίας και Περίθαλψης Άγριας Ζωής) τους μήνες Απρίλη και Μάη, όταν η εαρινή μετανάστευση βρίσκεται στο απόγειό της, με το περίεργο μείγμα «παράδοση-σπορ» να βρίσκεται δυστυχώς και αυτό στο απόγειό του. Περιοχές από όπου στέλνονται, σχεδόν όλη η χώρα, αλλά σίγουρα κάθε χρόνο, η Ζάκυνθος, η Κέρκυρα, η Κεφαλονιά, τα Αντικύθηρα. Ο σημαντικός αυτός μεταναστευτικός διάδρομος της Ελλάδας είναι στρωμένος με κάλυκες, ενώ θα έπρεπε να είναι παράδεισος ανεφοδιασμού και ξεκούρασης για τα πουλιά που έχουν καταφέρει να επιβιώσουν στο δύσκολο τους ταξίδι από την Αφρική. Μεγάλο ρόλο παίζει βέβαια αν το πέρασμα των Τρυγονιών θα συμπέσει μια χρονιά με τις διακοπές του Πάσχα, όταν και γίνεται πραγματική φιέστα λαθροθηρίας στα Ιόνια νησιά, καθώς και μια σειρά άλλων παραγόντων που έχουν σχέση με τις καιρικές συνθήκες κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους. Φυσικά τα πουλιά που τραυματίζονται, παραμένουν ζωντανά , τα βρίσκει ένας ευαίσθητος πολίτης και φτάνουν τελικά σ’ ένα Κέντρο Περίθαλψης είναι μια πολύ μικρή μειοψηφία αυτών που πυροβολούνται. Και δεν είναι τυχαίο το ότι σχεδόν ποτέ δεν περιλαμβάνονται

στις εισαγωγές Τρυγόνια και άλλα «εδώδιμα» είδη. Τα καημένα τα Τρυγόνια τελικά «παίρνουν στον λαιμό τους» και τα υπόλοιπα μεταναστευτικά, τα οποία μπορεί να μην έχουν ενδιαφέρον ως τροφή αλλά έχουν φαίνεται σκοπευτικό ενδιαφέρον. Τα προστατευόμενα είδη που πυροβολούνται αποτελούν κατά τη γνώμη μου δείκτη μιας κοινωνικής αντίληψης, η οποία αντιλαμβάνεται την ανοιξιάτικη λαθροθηρία ως ψυχαγωγία, ανταγωνιστικότητα μεταξύ των ανδρών, πάθος με το στόχο (όχι δηλαδή μόνον ως παραδοσιακό μέσον προσπορισμού τροφής). Φυσικά και οι λαθροθήρες δεν είναι ο μόνος κίνδυνος της μετανάστευσης. Η αλλαγή χρήσεων της γης (αστικοποίηση της υπαίθρου, αποξήρανση και μπάζωμα υγροτόπων, διάνοιξη δρόμων κ.λπ.), τα καλώδια, τα αυτοκίνητα, αλλά και τα τζάμια των ψηλών κτιρίων κάνουν το ταξίδι της επιστροφής ένα ταξίδι γεμάτο εμπόδια. Ωστόσο, είναι τόσο κρίμα τα πουλιά που καταφέρνουν να αντεπεξέλθουν σε όλα αυτά –πάντα μου θυμίζουν τους εμποδιστές αθλητές του στίβου- και φτάνουν κοντά στο νήμα του τέρματος, να βρίσκουν μπροστά τους τις κάννες… Αν μη τι άλλο είναι μια αντιαθλητική συμπεριφορά, που υπονομεύει την επιδίωξη των ασκούντων τη θήρα να θεωρηθεί το κυνήγι άθλημα.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Αρχείο ΑΝΙΜΑ

Πορφυροτσικνιάς στο χειρουργείο

Νομίζω ότι ο ρόλος ενός Κέντρου Περίθαλψης σε ό,τι αφορά την ανοιξιάτικη λαθροθηρία δεν είναι τόσο ότι θα σώσει τον ένα Καλαμόκιρκο ή έναν Πετρίτη, όσο κι αν αυτό μας αγγίζει όλους συναισθηματικά. Εμείς καταδεικνύουμε κυρίως τις πολλαπλές διαστάσεις του φαινομένου. Ότι πέρα δηλαδή από την «παραδοσιακή» διάσταση της λαθροθηρίας -μια παράδοση που με το πέρασμα του χρόνου όλο και ξεφτίζει, αλλοιώνεται, γίνεται παρωχημένη- η κοινωνική αποδοχή είναι ουσιαστικά αυτή που δίνει την πλήρη κάλυψη στη σοβαρή παρανομία, χωρίς καμία δικαιολογία. Νομίζω λοιπόν ότι είναι ρόλος ενός Κέντρου Περίθαλψης να κάνει δουλειά σε επικοινωνιακό και εκπαιδευτικό επίπεδο, συμπληρώνοντας τη δουλειά των περιβαλλοντικών οργανώσεων διατήρησης, όπως είναι η Ορνιθολογική, σ’ αυτόν τον τομέα: να «χρησιμοποιήσει» τα δυστυχή θύματα της ανοιξιάτικης λαθροθηρίας ως παράδειγμα προς αποφυγήν, και έτσι να μιλήσει για μια βαθιά αλλαγή στις κοινωνικές αντιλήψεις και τη σχέση του ανθρώπου με τη φύση. Φυσικά κανείς δε λέει ότι ο δρόμος για την κοινωνική αλλαγή είναι εύκολος- το έχουμε όλοι καταλάβει καλά αυτό τα τελευταία χρόνια. Πρέπει να είμαστε πολύ προσεχτικοί με τον διάλογο που ανοίγουμε με τις τοπικές κοινωνίες, ιδιαίτερα στα Ιόνια νησιά. Και αυτό γιατί στα νησιά υπάρχει πλήρης αποδοχή της λαθροθηρίας από την κοινωνία. Οι Ζακυνθινοί που δεν κυνηγούν δεν έχουν καμία σχέση με τον μέσο μη κυνηγό της Αθήνας, γιατί έχουν από παιδιά συνηθίσει το ξεπουπούλιασμα και τα σμπάρα. Γι’ αυτό νομίζω ότι ο διάλογος με την τοπική κοινωνία θα πρέπει να αφορά όλο το φάσμα της και όχι μόνο την κοινότητα των κυνηγών. Η ενημέρωση για το γιατί υπάρχει η απαγόρευση του κυνηγιού την άνοιξη πρέπει να γίνει σε όλον τον πληθυσμό. Επίσης, με δεδομένο το γεγονός ότι ο Έλληνας έχει (δικαιολο-

γημένα) μια καχυποψία για το κράτος, το οποίο εν πολλοίς το αντιλαμβάνεται ως κακό και ξενόδουλο, μας οδηγεί στο να μην καταφύγουμε στην εύκολη λύση της καταστολής, τουλάχιστον όχι πριν-και χωρίς- την εκπαίδευση. Οι δύο αυτές προσεγγίσεις –ενημέρωση και επιβολή του νόμου- θα πρέπει να συνδυαστούν έτσι ώστε να γίνει κατανοητό από όλους ότι η απαγόρευση αυτή δεν είναι μια ξενόδουλη και υπαγορευμένη από την Ευρωπαϊκή Ενωση (μαζί με τα μνημόνια και τα σχετικά) εμμονή των οικολόγων, αλλά αφορά στην προστασία των μεταναστευτικών πουλιών για τις επόμενες γενιές, αφορά δηλαδή στην κυνηγετική ηθική.

23

Αρχείο ΑΝΙΜΑ

Σταχτοτσικνιάς, Κως

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Αρχείο Ιταλικής Ορνιθολογικής Εταιρείας

Γκουρμέ θανατώσεις και άλλες ιστορίες της Σαρδηνίας 24

Το Σούλτσις είναι μια περιοχή στο νοτιοδυτικό τμήμα των νησιών της Σαρδηνίας, που καλύπτεται από τεράστιας έκτασης δάση. Πρόκειται για το μεγαλύτερο ανέπαφο κομμάτι συνεχόμενης μεσογειακής μακίας στη λεκάνη της Μεσογείου. Κάθε φθινόπωρο και χειμώνα η περιοχή φιλοξενεί εκατοντάδες χιλιάδες μεταναστευτικά πουλιά, ως επί το πλείστον Κελαηδότσιχλες (Turdus philomelos), που κάνουν στάση κατά τη διάρκεια του μεταναστευτικού ταξιδιού τους ή διαχειμάζουν εδώ.

Umberto Gallo-Orsi Διαχειριστής έργου στη LIPU

Η

σύλληψη μεταναστευτικών πουλιών αποτελεί «παράδοση» με μακρά ιστορία στην περιοχή και μέχρι το 1968 ρυθμιζόταν από την Περιφερειακή Διοίκηση, η οποία συνήθιζε να εκδίδει κάποιες οδηγίες για τη σύλληψη άγριων σπουργιτιών, που στη συνέχεια χρησιμοποιούνταν για την παρασκευή ενός χαρακτηριστικού τοπικού πιάτου ονόματι «Γκρίβε». Μετά την καθολική απαγόρευση της δραστηριότητας, πολλοί ήταν εκείνοι που εξακολούθησαν να παγιδεύουν άγρια πουλιά, προκειμένου να προμηθεύουν λαθραία τα τοπικά εστιατόρια με το κύριο υλικό για το παράνομο «γκουρμέ» έδεσμα. Τα πουλιά συλλαμβάνονται με ειδικού τύπου παγίδες, προσεκτικά τοποθετημένες ανάμεσα στη μεσογειακή βλάστηση, τόσο στο έδαφος όσο και ανάμεσα σε κλαδιά δέντρων. Οι παγίδες ουσιαστικά αποτελούνται από μια θηλιά και ένα δόλωμα. Οι παγίδες εδάφους είναι οπλισμένες με ελατήριο, ενώ εκείνες στα κλαδιά συχνά αποτελούνται από διάφορες θηλιές που πιάνουν τα πουλιά καθώς εκείνα αναπηδούν από κλαδί σε κλαδί προς αναζήτηση τροφής· και στις δύο περιπτώσεις, τα

πουλιά πεθαίνουν ύστερα από πνιγμό. Ένας ακόμη δημοφιλής τρόπος σύλληψης πουλιών είναι τα δίχτυα. Από το 2005, η Ιταλική Ορνιθολογική Εταιρεία (LIPU) διοργανώνει κατασκηνώσεις εθελοντών κατά της λαθροθηρίας τον μήνα Δεκέμβρη κάθε χρόνου με περίπου 30 εθελοντές. Οι εθελοντές, που προέρχονται από όλα τα μέρη της Ιταλίας, περιπολούν τα αμέτρητα μονοπάτια των λόφων που περιβάλλουν τις πόλεις Καποτέρα, Ούτα, Σαντάντι και Ασέμινι, απομακρύνουν τις παγίδες και τα δίχτυα, ενώ παράλληλα συνεργάζονται με τις αρχές προκειμένου να εντοπίσουν οποιονδήποτε λαθροθήρα και να τον συλλάβουν επ’ αυτοφώρω να στήνει τις παγίδες ή να παίρνει τα πουλιά. Μέχρι στιγμής, οι εθελοντές έχουν απομακρύνει περισσότερες από 95.000 παγίδες και έχουν καταγγείλει δώδεκα άτομα στην αστυνομία! Εκτός αυτού, έχουν κατονομάσει και καταγγείλει στις αρχές δύο εστιατόρια που προσφέρουν το παράνομο «Γκρίβε». Είναι σημαντικό για εμάς να λαμβάνουμε υπόψη ότι το Σούλτσις πλήττεται από υψηλό ποσοστό ανεργίας, ενώ οι κύριοι πάροχοι εργασίας στην περιοχή είναι

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Αρχείο Ιταλικής Ορνιθολογικής Εταιρείας

δύο διυλιστήρια πετρελαίου. Εξαιτίας της δυσμενούς κοινωνικοοικονομικής κατάστασης, πολλοί θεωρούν τη λαθροθηρία ζήτημα ήσσονος σημασίας ή ακόμη και θεμιτή εναλλακτική πηγή εισοδήματος. Από την άλλη, πολλοί ντόπιοι θεωρούν τη λαθροθηρία απαράδεκτη και πιστεύουν ότι πρέπει να σταματήσει. Είναι πολύ δύσκολο να τοποθετηθείς εναντίον μιας «παράδοσης», οπότε η προσέγγιση που απαιτείται είναι διττή: από τη μία πλευρά, η δέουσα εφαρμογή του νόμου κρίνεται επιβεβλημένη, και γι’ αυτό η LIPU βρίσκεται σε συνεργασία με την τοπική αστυνομία και τη Δασική Υπηρεσία· από την άλλη, το τρέχον Πρόγραμμα LIFE+ Information and Communication, μέσω της ενημερωτικής εκστρατείας με τίτλο «Το ταξίδι είναι ζωή», μας δίνει τη δυνατότητα να αλλάξουμε την αντίληψη των τοπικών κοινωνιών, των πολιτικών παραγόντων και των αρχών. Αυτό το καταφέρνουμε μέσα από σειρά ενημερωτικών και εκπαιδευτικών δράσεων (διαφημιστικές καταχωρίσεις σε περιοδικά, ραδιοφωνικό σποτ) σχετικά με τη σημασία των μεταναστευτικών πουλιών για τη ζωή μας. Η εκστρατεία δίνει έμφαση στο ότι τα πουλιά έχουν για δικαίωμα να μεταναστεύουν, να ταξιδεύουν με ασφάλεια από τον τόπο γέννησής τους προς τις περιοχές διαχείμασής τους και το αντίθετο. Είναι ενδιαφέρον ότι οι διάσημες προσωπικότητες, όπως η παρουσιάστρια Τέσα Τζελίζιο και ο τραγουδιστής Βινίτσιο Καποσέλα, έχουν ενδιαφερθεί επίσης να γίνουν «πρέσβεις» του μηνύματός μας. Μέχρι στιγμής έχουμε προσεγγίσει με αυτά τα μηνύματα πάνω από 16 εκατομμύρια πολίτες. Επίσης, κάθε χρόνο, την άνοιξη και το φθινόπωρο, θα διοργανώνονται δημόσιες εκδηλώσεις για την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με τη σημαντικότητα του Σούλτσις ως προς τη διατήρηση

της βιοποικιλότητας. Την άνοιξη του 2013 διοργανώθηκε η πρώτη εκδήλωση, που συνίστατο σε ξεναγήσεις στην τοπική περιοχή, με τη συνεργασία του Δημάρχου της Καποτέρα, κύριας πόλης του Σούλτσις, και της Περιφερειακής Δασικής Υπηρεσίας. Τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους, το ντοκιμαντέρ Φτερωτή Μετανάστευση (Winged Migration) αποτέλεσε το επίκεντρο της ανοιχτής εκδήλωσης στο Ασέμινι. Προσπαθούμε λοιπόν με δημιουργικό και ανοιχτό τρόπο να μιλήσουμε για τη μαγεία της μετανάστευσης και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα πουλιά. Κύριοι σύμμαχοι μας σε αυτήν την προσπάθεια αποτελούν οι αρχές επιβολής του νόμου, οι τοπικοί πολιτικοί παράγοντες, οι εισαγγελείς, αλλά και εθελοντές περιβαλλοντικοί φύλακες. Βέβαια η ενημέρωση δεν αρκεί σε καμία περίπτωση. Γι’ αυτό έχουμε σχεδιάσει ένα πρόγραμμα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης που απευθύνεται στα τοπικά σχολεία, ιδίως σε παιδιά ηλικίας 11-17 ετών και στους δασκάλους τους. Με το πρόγραμμα αυτό, οι μαθητές, ενθαρρύνονται να αναλάβουν ενεργό ρόλο στην υπεράσπιση του τοπικού περιβάλλοντος μέσω του σχολείου. Μέχρι στιγμής, στο πρόγραμμα έχουν συμμετάσχει 42 τάξεις (860 μαθητές). Μία εξ αυτών συνόδευσε για μία μέρα τους εθελοντές με στόχο να απομακρύνουν τις παγίδες από το δάσος. Εκτιμούμε ότι η εκστρατεία έχει αποδώσει καρπούς ήδη από το πρώτο έτος. Η συνεργασία μας με τις υπηρεσίες επιβολής του νόμου έχει βελτιωθεί, ενώ αρχίζει να διαφαίνεται μια αυξημένη ευαισθητοποίηση των τοπικών κοινωνιών και του τοπικού τύπου στο θέμα. Σκοπεύουμε να συνεχίσουμε έτσι δυναμικά και μέχρι το 2016 να έχουμε πετύχει μια ριζική αλλαγή στις κοινωνικές αντιλήψεις γύρω από την παράνομη θανάτωση πουλιών!

25

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Αρχείο Ισπανικής Ορνιθολογικής Εταιρείας

Η σιωπή των ξόβεργων Παρότι ζω στη Μαδρίτη περισσότερα από πέντε χρόνια, στην Ισπανική Ορνιθολογική Εταιρεία (SEO) είμαι πιο γνωστός ως «ο τύπος απ’ το Καστεγιόν» - για την ακρίβεια, «ο τύπος απ’ τη Βιγιαρεάλ» - και συνήθως με ρωτούν αν έχω βρεθεί ποτέ σε στήσιμο ξόβεργων. Aλλά όχι, δεν έχω βρεθεί ποτέ - ούτε και θα ήθελα.

26 Arantza Leal Nebot Εθελοντής της SEO

Η

πόλη μου, η Βιγιαρεάλ, είναι γνωστή λόγω της ομώνυμης ποδοσφαιρικής της ομάδας. Η πόλη έχει ένα γραφικό παρεκκλήσι κοντά στον ποταμό Μιγιάρ, ενώ το κέικ ντομάτας είναι ό,τι καλύτερο υπάρχει μετά το ψωμί για τοστ! Είναι πραγματικά ένα πολύ ωραίο μέρος για να ζεις, ενώ την άνοιξη μοσχοβολά απ’ τους ανθούς των οπωρώνων, όπου αργότερα καρποφορούν μανταρίνια τα οποία πωλούνται σε άλλες περιοχές της Ισπανίας.

κή πρακτική» και «Τι θα απογίνουν όλα τα άλλα πουλιά που παγιδεύονται;»– εκείνοι δεν λογικεύονται. Αντίθετα, αντικρούουν τα επιχειρήματα με την απάντηση «είναι παράδοση».

Η πόλη μου ωστόσο είναι μια πόλη με ξόβεργες, σε μια ευρύτερη περιοχή που οι κάτοικοι χρησιμοποιούν πολύ ξόβεργες. Μάλιστα η Βιγιαρεάλ αποτελεί έδρα του Συλλόγου «Ξόβεργα» (Parany Society) και γι’ αυτό έχει στηθεί μνημείο ξόβεργας σε έναν οδικό κόμβο φτιαγμένο με τους φόρους που πληρώνουμε εμείς οι φορολογούμενοι! Επίσης, το Δημοτικό Συμβούλιο χρηματοδοτεί μια σχολή όπου διδάσκουν πώς στήνονται οι ξόβεργες, ενώ έχει θεσπίσει τον Ετήσιο Διαγωνισμό Κράχτη. Αυτή είναι η πόλη μου- και είναι προτιμότερο να μη μιλάς για ξόβεργες αν είσαι εναντίον τους.

Είναι, όμως, στ’ αλήθεια παράδοση; Όχι, τώρα πια όχι. Ο πρώτος λόγος για τον οποίο λέω κάτι τέτοιο είναι επειδή είναι ΠΑΡΑΝΟΜΕΣ· δεν επιτρέπονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ούτε στην Ισπανία. Δεν αποτελούν παραδοσιακή πρακτική πλέον, αφού ο παγιδευτής έχει πάψει προ πολλού να κάνει ο ίδιος τον κράχτη, όπως παλιά, προκειμένου να προσελκύσει περισσότερες ή λιγότερες τσίχλες στην παγίδα. Επιπλέον, στις περισσότερες περιπτώσεις οι ξόβεργες δεν στήνονται σε ελαιώνες, όπως παλιά που τις χρησιμοποιούσαν οι αγρότες για να προστατέψουν τις ελιές τους από τις τσίχλες που τους προκαλούσαν οικονομική ζημία. Τέλος, υπάρχει και ένας άλλος σημαντικός λόγος για να πούμε όλοι «όχι στις ξόβεργες»: κι αυτός είναι ο φρικιαστικός τρόπος με τον οποίο πεθαίνουν τα πουλιά -νομίζω πως αυτό δε χρειάζεται περισσότερη εξήγηση.

Ανέκαθεν διαφωνούσα γι’ αυτό το ζήτημα με την οικογένειά μου, ειδικά τον Οκτώβριο, όταν δίνονται οι άδειες για τη δραστηριότητα, και την περίοδο των Χριστουγέννων. Είναι ένα θέμα το οποίο επανέρχεται διαρκώς στις συζητήσεις μας: «Τσίχλες είναι, μωρέ, σιγά το πράγμα» ή «Και ποια η διαφορά με την καραμπίνα;». Όσο πολύ κι αν προσπαθείς να τους εξηγήσεις –«Είναι παράνομες, γιατί πρόκειται για μαζική και μη επιλεκτι-

Όταν φτάνει ο καιρός να στηθούν οι ξόβεργες, κλαδάκια, κόλλες και διαλυτικά φιγουράρουν στα καταστήματα. Τα καταστήματα κυνηγετικών ειδών διαθέτουν συσκευές που αναπαράγουν ηχογραφημένα καλέσματα διάφορων τσιχλών (κράχτες). Με αυτές οι φωνές μπορούν να ακούγονται όλο το βράδυ, χωρίς καμία διακοπή. Έχω επίσης συνειδητοποιήσει, οδηγώντας μεταξύ πορτοκαλεώνων της περιοχής, ότι οι ξό-

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Αρχείο Ισπανικής Ορνιθολογικής Εταιρείας

βεργες είναι εκτεθειμένες και στο φως της μέρας (ενώ κατά παράδοση ήταν μόνο τη νύχτα). Οι παγιδευτές τις στήνουν, αλλά οι ίδιοι δεν παραμένουν στο σημείο. Πηγαίνουν στα σπίτια τους να κοιμηθούν σαν πουλάκια, ενώ τα πραγματικά πουλιά που πέφτουν στην παγίδα υπομένουν φριχτά μαρτύρια μέχρι να πεθάνουν. Πώς το ξέρω; Ο σύζυγος μιας πρώην συναδέλφου, ο οποίος ήταν παγιδευτής, δεχόταν τηλεφωνήματα από τους ομοϊδεάτες του βραδιάτικα όταν υπήρχε ισχυρό μεταναστευτικό ρεύμα, προκειμένου να μη χάσει 200 τσίχλες σε μια νύχτα. Κάποτε -από το 1990 μέχρι το 1998- η Κυβέρνηση της Βαλένθια έδινε άδεια για παγίδευση με ανώτατο όριο μέχρι και 30 πουλιά ανά νύχτα. Δεν παγιδεύονται μόνο Τσίχλες, το κατ’ εξοχήν είδοςστόχος, αλλά και πολλά άλλα είδη. Θυμάμαι την ιστορία κάποιου παγιδευτή, ο οποίος εξηγούσε πόσο φοβήθηκε όταν είχε βρει έναν Μπούφο στον πάτο της παγίδας με τα φτερά του κολλημένα στις βέργες να επιδεικνύει στάση άμυνας (υψωμένα φτερά και κρωγμός). Ο παγιδευτής τηλεφώνησε σε κάποιους φίλους και μαζί κατάφεραν να ξεκολλήσουν τον Μπούφο και να τον απελευθερώσουν. Δεν μπορώ να ξέρω σε τι κατάσταση βρισκόταν ο Μπούφος, αλλά δεδομένου ότι η ταχύτητα και η σιωπηλή πτήση είναι τα καλύτερα όπλα ενός Μπούφου για να τραφεί, η επιβίωση του συγκεκριμένου πιθανότατα να επηρεάστηκε αρνητικά. Ακούγοντας διάφορες ιστορίες από κυρίες που πίνουν καφέ και συζητούν ότι δεν ξέρουν τι να κάνουν με τόσες Τσίχλες στην κατάψυξη και παραπονιούνται για το πόσην ώρα τούς παίρνει να τις ξεπουπουλιάσουν, γίνομαι έξω φρενών. Και αυτό γιατί βλέπω την κοινωνική υποστήριξη που εξακολουθούν να απολαμβάνουν οι παγιδευτές, οι οποίοι συμπεριφέρονται συχνά σαν να είναι οι ίδιοι τα θύματα κι έχουν το θράσος να ζητούν την προστασία «επιστημονικών» προγραμμάτων για να συνεχίσουν να θανατώνουν πουλιά αδιακρίτως. Είναι δύσκολο να κατάγεσαι από αυτήν την περιοχή και να μην μπορείς να εκφράζεις ελεύθερα την άπο-

ψή σου, εξαιτίας του φόβου για αντίποινα. Υπάρχουν, ωστόσο, θαρραλέοι άνθρωποι και οργανώσεις που θέτουν σε κίνδυνο τη σωματική ακεραιότητά τους καταγγέλλοντας την πρακτική των ξόβεργων εδώ και πολλά χρόνια. Χάρη σε συνεργασίες όπως αυτές των Agró, GECEN, GER, Ecologists in Action και SEO αυτή τη χρονιά για πρώτη φορά εμποδίστηκε μια «παράλογη» άδεια. Με αυτήν, η αυτόνομη κυβέρνηση της Βαλένθια είχε εγκρίνει 33 «επιστημονικού τύπου ξόβεργες» για την αιχμαλώτιση ειδών -Κελαηδότσιχλες, Κοκκινότσιχλες, Μαυροσκούφηδες, Κοκκινολαίμηδες και Χοντρομύτηδες- με στόχο τη μελέτη της μετανάστευσής τους. Το θράσος της έγκρισης ουσιαστικά κορόιδευε απροκάλυπτα την επιστημονική κοινότητα αποκαλώντας αυτό μελέτη της μετανάστευσης, και έκανε ένα ποτήρι σχεδόν γεμάτο εδώ και πολύ καιρό να ξεχειλίσει. Ωστόσο, στην ανάκληση της άδειας, η κυβέρνηση αναφέρει ότι δεν επέτρεψε κάτι που ήταν εκτός νόμου. Αυτό σημαίνει ότι, παρόλο που αυτή η μικρή μάχη κερδήθηκε, χρειάζονται πολλές ακόμη προσπάθειες για την υπεράσπιση όχι μόνο των πουλιών και της φύσης, αλλά και της επιβολής του νόμου. Είναι τέλος ενθαρρυντικό να ξέρουμε ότι σε αυτό το ταξίδι για την προστασία των πουλιών και των μεταναστευτικών τους σταθμών κατά μήκος των διαδρομών τους δεν είμαστε μόνοι, αλλά μαζί μας ταξιδεύει και η Ευρωπαϊκή Ένωση. Από το 2013 υλοποιείται το Πρόγραμμα LIFE+ «Ασφαλή καταφύγια για τα άγρια πουλιά», με την Ελλάδα, την Ιταλία και την Ισπανία να ενώνουν τις δυνάμεις τους στην προσπάθεια να μειώσουν τη λαθροθηρία των πουλιών στην περιοχή της Βόρειας Μεσογείου με τη διεθνή ενημερωτική εκστρατεία «ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΕΙΝΑΙ ΖΩΗ». Ποικίλες δράσεις έχουν επικεντρωθεί στην ενημέρωση των τοπικών κοινωνιών σχετικά με τη λαθροθηρία, αλλά και την ευαισθητοποίηση του κοινού ως προς τη σημασία των μεταναστευτικών πουλιών για τα οικοσυστήματα.

27

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

David Tipling Nature Picture Library

Ένας εθελοντής του «Ανοιξιάτικου Παρατηρητηρίου» το 2013 «σκανάρει» τον ορίζοντα για μεταναστευτικά πουλιά

Αγώνας για να σώσουμε τα μεταναστευτικά πουλιά την άνοιξη 28

Rupert Masefield Υπεύθυνος Επικοινωνίας της BirdLife Malta

Σε μια περίοδο που υπάρχουν τόσες πιέσεις για τα αναπαραγόμενα πουλιά της Ευρώπης, τόσες που πολλοί πληθυσμοί ειδών μειώνονται, η ανοιξιάτικη μετανάστευση είναι πιθανώς σημαντικότερη για την επιβίωσή τους από ποτέ. Δεν είναι τυχαίο που η Οδηγία για τα Πουλιά προστατεύει τα μεταναστευτικά πουλιά κατά τη διάρκεια της άνοιξης με την απαγόρευση της θανάτωσής τους «κατά την επιστροφή τους στους τόπους αναπαραγωγής». Όμως, η Οδηγία αφήνει ένα παράθυρο ανοιχτό για εξαιρέσεις ή παρεκκλίσεις σε αυτόν τον κανόνα…

Ο

ι παρεκκλίσεις αυτές χρησιμοποιούνται από τα περισσότερα κράτη μέλη, όπως για παράδειγμα στο θέμα των ανταγωνιστικών ειδών ή ειδώνεισβολέων, προκειμένου να προστατευτούν οι καλλιέργειες. Παρόλα αυτά, όταν κράτη μέλη εκμεταλλεύονται τις παρεκκλίσεις της Οδηγίας για να επιτρέψουν το κυνήγι προστατευόμενων ειδών την άνοιξη για ψυχαγωγικούς σκοπούς, τότε υπάρχει σοβαρό πρόβλημα. Αυτό είναι το πρόβλημα της Μάλτας. Επτακόσια χιλιόμετρα δυτικά της Ελλάδας, ακριβώς πάνω στον Κεντρικό Μεταναστευτικό Διάδρομο των πουλιών, ορνιθοπαρατηρητές και επιστήμονες στη Μάλτα έχουν βιώσει τις καταστροφικές συνέπειες αυτού του κυνηγιού στους πληθυσμούς που πετούν πάνω από το νησί την άνοιξη. Πριν η Μάλτα μπει στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2004, οι πάνω από 10,000 κυνηγοί της απολάμβαναν το επίσημο άνοιγμα της κυνηγετικής περιόδου για τον Απρίλιο και τον Μάιο, τότε που το σύμπλεγμα των νησιών δεχόταν τεράστια κύματα πουλιών τα οποία πετούσαν από πάνω για να επιστρέψουν στους τόπους αναπαραγωγής τους. Οι Μαλτέζοι κυνηγοί πυροβολούσαν και

θανάτωναν αναρίθμητες χιλιάδες πουλιά την άνοιξη, συμπεριλαμβανομένων πολλών προστατευόμενων ειδών τα οποία κυνηγιούνταν ως τρόπαια για παράνομες συλλογές ιδιωτών και για σπορ. Έτσι η Μάλτα απέκτησε την παγκόσμια φήμη της ως «μία από τις χειρότερες μαύρες τρύπες της Ευρώπης για την παράνομη θανάτωση άγριων πουλιών». Κατά τις δεκαετίες του ’70 και του ’80 ο Πετρίτης, η Τυτώ, και η Κάργια κυνηγήθηκαν μέχρι την τοπική εξαφάνισή τους και έκτοτε δεν έχουν επιστρέψει στη Μάλτα ως μόνιμοι κάτοικοι. Εν τω μεταξύ, το κυνήγι του Τρυγονιού και της Πέρδικας την άνοιξη έχει επισπεύσει τη μείωσή τους σε όλη την Ευρώπη. Το 2005 η BirdLife Malta αρχίζει το “Spring Watch camp”, ένα ακτιβιστικό ανοιξιάτικο παρατηρητήριο που λαμβάνει χώρα κάθε άνοιξη. Σκοπός μας είναι να παρακολουθούμε τη μετανάστευση των πουλιών και το παράνομο κυνήγι τους. Οι εθελοντές που έρχονται από όλη την Ευρώπη συμμετέχουν στην προσπάθεια της BirdLife Malta να συλλέξει στοιχεία έτσι ώστε να τεκμηριώσει τις επιπτώσεις της «παρέκκλισης», αλλά και να καταγράψει το παράνομο κυνήγι ώστε τα στοι-

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Rupert Masefield

Η ομάδα και οι εθελοντές της BirdLife Malta το 2013 διαμαρτύρονται για τις θανατώσεις και ζητούν την δημιουργία ενός ειδικού σώματος φύλαξης για την άγρια ζωή

χεία να χρησιμοποιηθούν στις ανακρίσεις των λαθροθήρων από την Αστυνομία. Το 2008 όλη αυτή η δουλειά του ανοιξιάτικου παρατηρητηρίου, μαζί με το επίμονο lobbying της BirdLife Malta και της BirdLife International, φάνηκε ότι θα ανταμειφθεί. Η Επιτροπή παρέπεμψε στο Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων τη Μαλτέζικη κυβέρνηση γιατί συνέχιζε να παραβιάζει την νομοθεσία, ενώ οι επιστήμονες αρχίζαμε να έχουμε ελπίδα ότι το ανοιξιάτικο κυνήγι θα είναι πια παρελθόν. Την χρονιά εκείνη, και για μόνο μία φορά στην ιστορία γενεών του νησιού, δεν υπήρξε ανοιξιάτικη κυνηγετική περίοδος (κάποιοι παρόλα αυτά κυνήγησαν παράνομα). Οι κάτοικοι της Μάλτας, 95% από τους οποίους δεν κυνηγάνε, μπόρεσαν επιτέλους να απολαύσουν το φυσικό μεγαλείο της ανοιξιάτικης μετανάστευσης, παρακολουθώντας εκατοντάδες είδη πουλιών να πετάνε πάνω από το κεφάλι τους για μερικές εβδομάδες. Το 2009, το Δικαστήριο καταδίκασε τη Μάλτα. Είπε ότι παραβίασε την Οδηγία για τα Πουλιά γιατί άνοιξε την κυνηγετική περίοδο την άνοιξη τα έτη 2004-2007. Παρόλη όμως την ανησυχητική κατάσταση στην οποία βρίσκεται η Πέρδικα και (ακόμη περισσότερο) το Τρυγόνι, το Δικαστήριο δέχτηκε το επιχείρημα της Μαλτέζικης κυβέρνησης ότι η πεντάμηνη κυνηγετική περίοδος του φθινοπώρου δεν αποτελεί «επαρκή εναλλακτική» για το «παραδοσιακό ανοιξιάτικο έθιμο» του κυνηγιού. Επίσης, το Δικαστήριο έλαβε υπόψη του την κατάσταση αυτών των ειδών μόνο σύμφωνα με την παγκόσμια λίστα της IUCN και αγνόησε ευρωπαϊκή κατάσταση διατήρησής τους που είναι «μειούμενο». Από το 2010, η Μάλτα επέστρεψε στις παλιές της «συνήθειες» και χρησιμοποιεί τις παρεκκλίσεις από την Οδηγία για να θεσπίζει κάθε χρόνο όλο και μεγαλύτερες σε διάρκεια κυνηγετικές περιόδους την άνοιξη.

Άρχισε με 6 μέρες, 2.500 κυνηγετικές άδειες και 7.500 κάρπωση το 2010 και μέχρι το 2013 έφτασε στις 21 μέρες, με 10.600 κυνηγετικές άδειες και κάρπωση 11.000 Τρυγονιών και 5.000 Πέρδικων. Η BirdLife Malta, μέσω του Ανοιξιάτικου Παρατηρητηρίου, συνεχίζει να παρακολουθεί και να καταγράφει το ανοιξιάτικο κυνήγι υπό το πέπλο των παρεκκλίσεων. Με τους πολιτικούς να μην έχουν καμία πολιτική βούληση να ελέγξουν την κατάσταση, το κυνήγι την άνοιξη του 2013 βγήκε τελείως εκτός ελέγχου, με αποτέλεσμα να πρέπει να βοηθήσει επικουρικά ο Τακτικός Στρατός. Εν τω μεταξύ, η Επιτροπή παρόλο που έχει ενημερωθεί, δεν έχει πάρει καμία πρωτοβουλία από το 2010 και η υπόθεση παραμένει ανοιχτή. Με τη δημόσια γνώμη να είναι αυτή τη στιγμή κάθετη ενάντια στο ανοιξιάτικο κυνήγι και υπό το πρίσμα ότι η Ε.Ε. καθυστερεί να διαχειριστεί αποτελεσματικά τις παραβιάσεις της Μαλτέζικης κυβέρνησης, φέτος η BirdLife Malta συμμετέχει σε μια συμμαχία 13 οργανώσεων, την Coalition for the Abolition of Spring Hunting. Σκοπός είναι να συλλέξουμε πάνω από 40.000 υπογραφές των Μαλτέζων έτσι ώστε να γίνει εθνικό δημοψήφισμα για την απαγόρευση του ανοιξιάτικου κυνηγιού. Εάν κερδίσουμε, αυτό θα είναι μία ισχυρή ένδειξη ότι ο λαός της Μάλτας αναγνωρίζει μια αποτυχία στις προηγούμενες κυβερνήσεις να αφουγκραστούν τις όλο και αυξανόμενες περιβαλλοντικές ανησυχίες του. Ελπίζουμε ότι το δημοψήφισμα θα ανοίξει νέους ορίζοντες για τις τακτικές των περιβαλλοντικών οργανώσεων της Ευρώπης. Εάν οι εθνικές κυβερνήσεις και οι Ευρωπαίοι γραφειοκράτες αποτυγχάνουν να προστατέψουν τα πουλιά της Ευρώπης, η άμεση δημοκρατία προσφέρει στους επιστήμονες και το κοινό έναν άλλο δρόμο προς την περιβαλλοντική δικαιοσύνη.

29

Π

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

30 Maristella Filippucci Υπεύθυνη Προώθησης της LIPU

ώς γεννήθηκε η ιδέα της εκστρατείας "Leaving is Living"; Μ.Σ.: Η συνάντηση με τους υπεύθυνους της LIPU μας έφερε σε επαφή με ένα φαινόμενο καταπίεσης του οποίου δεν γνωρίζαμε την έκταση. Η μετανάστευση δεν είναι «ένα μέρος» της ζωής των πουλιών: είναι η ίδια τους η ζωή. Και έχει μέσα της μία σειρά αξιών πολύ ευγενικών και πολύ… ανθρώπινων. Λοιπόν, θα έλεγα ότι προσπαθήσαμε να μεταδώσουμε αυτές τις αξίες με ένα μήνυμα που θα μετέφερε την ίδια συγκίνηση που σιγά σιγά αισθανθήκαμε εμείς όταν εξετάσαμε σε βάθος το περιεχόμενό του.

Το ταξίδι είναι ζωή! Συνέντευξη με τους Μάριο Μανάσσε και Μάρκο Σανταρέλλι, δημιουργικούς διευθυντές της διαφημιστικής εταιρείας JWT Italia και εμπνευστές της εκστρατείας "Leaving is Living" που αναπτύχθηκε από την Ιταλική Ένωση για την Προστασία των Πουλιών (LIPU), την Ισπανική Ορνιθολογική Εταιρεία (SΕΟ BirdLife) και την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία με σκοπό την ευαισθητοποίηση για τη λαθροθηρία στη Μεσόγειο στο πλαίσιο του προγράμματος LIFE+ «Ασφαλή καταφύγια για τα Άγρια Πουλιά».

Η συμμετοχή των εταίρων της BirdLife στην Ελλάδα και την Ισπανία κάνουν τη "Leaving is Living" μία διεθνή εκστρατεία. Πώς επηρέασε αυτό την ανάπτυξη της εκστρατείας; Μ.Μ.: Ήδη από την πρώτη παρουσίαση που κάναμε στους εταίρους μας από το εξωτερικό, κατά τη διάρκεια της οποίας προτάθηκαν τέσσερις δημιουργικές ιδέες, υπήρξε μία πολύ θετική ανταπόκριση και μια ομοιομορφία απόψεων για αυτήν την εκστρατεία. Η προσαρμογή της μορφής στις τοπικές ανάγκες και στα διάφορα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης δεν ήταν δύσκολη, καθώς ο ενθουσιασμός όλων, της εταιρείας και του πελάτη, αυξανόταν με κάθε πρόταση. Η λαθροθηρία, με τη θανάτωση και την αιχμαλωσία των πουλιών, αποτελεί ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα που έχει διαφορετικές διαστάσεις και μεθόδους από χώρα σε χώρα. Αλλά η ανάγκη να αναγνωρίζεται και να προστατεύεται το δικαίωμα στη μετανάστευση είναι καθολική. Είχατε εργαστεί και παλαιότερα για την ανάπτυξη των εκστρατειών της LIPU. Σε ποια σας άρεσε περισσότερο να δουλεύετε και γιατί; Μ.Σ.: Στην πραγματικότητα, οι προηγούμενες εκστρατείες ήταν περισσότερο μέρος μίας επικοινωνιακής πολιτικής που προηγείτο των τακτικών και τοπικών δράσεων με τα παραδοσιακά Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Η τρέχουσα εκστρατεία έχει κάνει, αντίθετα, μία στροφή 360 μοιρών, αρκετή για να κρατήσει στον χρόνο και έχει δει μια πιο σημαντική επένδυση κεφαλαίων και ενέργειας εκ μέρους όλων. Μου αρέσει να σκέφτομαι ότι η "Leaving is Living" αποτελεί, περισσότερο από μία εκστρατεία ευαισθητοποίησης, μία νέα συνείδηση και επομένως μία νέα και μόνιμη στάση απέναντι στα πουλιά. Πώς είναι να εργάζεσαι με ένα διάσημο εμπορικό σήμα για έναν περιβαλλοντικό στόχο; Μ.Μ.: Για έναν δημιουργικό διευθυντή, το να συμβάλλει σε έναν κοινωνικό και περιβαλλοντικό στόχο αποτελεί μία ακαταμάχητη πρόκληση. Όχι μόνο επειδή αυτού του είδους οι εκστρατείες σου επιτρέπουν να είσαι πιο ελεύθερος δημιουργικά ή να έχεις λιγότερους περιορισμούς ή στρατηγικά και τακτικά εμπόδια, αλλά επίσης επειδή σχεδόν πάντα αγγίζουν εσωτερικές χορδές, κάτι που δεν καταφέρνουν να κάνουν όλα τα πιο παραδοσιακά προϊόντα.

IBA - CARETAKERS

Ρούλα Τρίγκου Στροφάδια

GR087 Νησίδες Στροφάδες

Οι ΙΒΑ μέσα από τα μάτια των Caretakers

Η

έναρξη της απασχόλησης μου ως εκπαιδευτικός στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων το 2006 και η εγκατάσταση μου στη Ζάκυνθο, μου έδωσε τη δυνατότητα να επισκεφτώ για πρώτη φορά τα Στροφάδια. Η εκπαιδευτική εξόρμηση παρουσία φοιτητών μου, πραγματοποιήθηκε την άνοιξη του 2007 οπότε και φύτρωσε η επιθυμία να ασχοληθώ πιο συστηματικά με τη μελέτη της ορνιθοπανίδας στην περιοχή. Παράλληλα με την έναρξη της Διδακτορικής Διατριβής μου με αντικείμενο την αποικία του Αρτέμη (Calonectris diomedea) σε αυτό το απομονωμένο νησιωτικό σύστημα του νότιου Ιονίου, ξεκίνησα να αποτελώ και τα μάτια του Δικτύου των ΙΒΑ Caretakers στις Πλωτές, όπως αλλιώς λέγονται οι Στροφάδες, λόγω της επίπεδης γεωμορφολογίας τους. Εκτός από τη σημασία των Στροφάδων για τον Αρτέμη, με τις νεότερες εκτιμήσεις να ανέρχονται στα 5.000 έως 6.000 ζευγάρια (η μεγαλύτερη αποικία του είδους στην ανατολική Μεσόγειο), ιδιαίτερης αναφοράς χρήζει και η αξία της περιοχής ως ενδιάμεσος μεταναστευτικός σταθμός για τα πουλιά την άνοιξη. Η συλλογή στοιχείων για τη μετανάστευση πραγματοποιείται τα τελευταία πέντε χρόνια με συστηματικές δακτυλιώσεις, επιτρέποντας σύγκριση παρατηρήσεων με τα αντίστοιχα δεδομένα από τα Αντικύθηρα και τη Γαύδο. Η συμβολή μου στην ενίσχυση της αναγκαιότητας επόπτευσης των Στροφάδων για την παύση της ανοιξιάτικης λαθροθηρίας με στόχο κυρίως το Τρυγόνι (Streptopelia turtur) αποτελεί μία από τις βασικές μου δραστηριότητες ως Caretaker. Παράλληλα, η διάχυση

1

Γιώργος Καρρής

2

Καθηγητής ΤΕΙ Ιονίων Νήσων

3

7

6

4 5

1

31 της πληροφορίας για τις δράσεις έρευνας, διαχείρισης και προστασίας των Στροφάδων στην τοπική κοινωνία της Ζακύνθου (και όχι μόνο), συνεχίζει να καλύπτει μέρος της δραστηριότητας μου. Η πιο σημαντική στιγμή της ενασχόλησής μου με τα Στροφάδια ήταν η παγίωση της παρουσίας φορέων φύλαξης στην περιοχή κατά τη διάρκεια της ανοιξιάτικης μετανάστευσης, με συνέπεια η λαθροθηρία να έχει εκλείψει στις μέρες μας. Ιδιαίτερη στιγμή ήταν επίσης η απογευματινή καταγραφή μίας συγκέντρωσης 10.000 περίπου ατόμων Αρτέμη στη θάλασσα και σε κοντινή απόσταση από τα Στροφάδια, λίγο πριν επισκεφθούν τις φωλιές τους με το απόλυτο σκοτάδι.

3

4

Γιώργος Καρρής 1. Φωλιά Ασημόγλαρου (Larus michahellis) στο Σταμφάνι με φόντο την Άρπυια. Οι Ασημόγλαροι έχουν αρχίσει να αυξάνονται στην περιοχή, ασκώντας θηρευτική πίεση στους Αρτέμηδες 2. Φωλιά Αρτέμη με τον γονιό και τον νεοσσό στην Άρπυια. Ο Αρτέμης αποτελεί το είδος κριτήριο για την περιοχή των Στροφάδων 3. Το Μαυροκιρκίνεζο (Falco vespertinus) είναι ένα από τα πιο κοινά μεταναστευτικά αρπακτικά είδη που μπορούν να παρατηρηθούν στα Στροφάδια την άνοιξη 4. Μικρά κοπάδια Μαχητή (Philomachus pugnax) γίνονται αντιληπτά κάθε άνοιξη στα Στροφάδια 5. Ο Σταχτομυγοχάφτης (Muscicapa striata) είναι από τους πιο μικρόσωμους και άφθονους φτερωτούς μετανάστες που παρατηρούνται στα Στροφάδια

2 5

6

7

6. Ο αρσενικός Αιγαιοτσιροβάκος (Sylvia rueppelli) συνιστά ένα από τα σημαντικά ευρήματα των δακτυλιώσεων στα Στροφάδια 7. Το Καστρομονάστηρο της Θεοτόκου της Παντοχαράς που χτίστηκε στο πρώτο μισό του 13ου αιώνα μ.Χ. δίπλα στο βορεινό αγκυροβόλιο στο Σταμφάνι

ΠΟΥΛΙΑ ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΟΥ

Νίκος Φωκάς

Βραχοκιρκίνεζο (Falco tinnunculus)

32

Μια διαφορετική προσέγγιση στις... πτήσεις του «Ελευθέριος Βενιζέλος» Ξημέρωμα στον Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών «Ελευθέριος Βενιζέλος» και οι νυσταγμένοι επιβάτες στο επίπεδο αναχωρήσεων βρίσκονται στη φάση επιβίβασης. Ίσως μερικοί από αυτούς που αγναντεύουν από τα παράθυρα να παρατηρήσουν πάνω στον διάδρομο ένα αυτοκίνητο το οποίο ελέγχει την ύπαρξη πουλιών στην περιοχή κίνησης των αεροσκαφών...

Γιάννης Βλατσιώτης Ειδικός Παρακολούθησης Πανίδας Υπηρεσίας Περιβάλλοντος Διεθνούς Αερολιμένα Αθηνών

Ο

έλεγχος αυτός διεξάγεται από ένα μέλος της Ομάδας Παρακολούθησης Πανίδας, η οποία αποτελείται από τέσσερις ορνιθολόγους και δραστηριοποιείται από την έναρξη της λειτουργίας του αεροδρομίου, το 2001. Αν και ο βασικός ρόλος της Ομάδας, που ανήκει στην Υπηρεσία Περιβάλλοντος του αεροδρόμιου, είναι η παρακολούθηση των πουλιών από το πρώτο μέχρι το τελευταίο φως της ημέρας, αλλά και η λήψη μέτρων ώστε να αποφεύγονται περιστατικά που θέτουν σε πιθανό κίνδυνο αεροσκάφη και πουλιά, η συνεχής παρουσία των μελών της στο πεδίο έχει ως αποτέλεσμα μια ενδιαφέρουσα καταγραφή «πτήσεων» που δεν σχετίζονται με τα αεροσκάφη! Το «Ελευθέριος Βενιζέλος» βρίσκεται στην περιοχή των Μεσογείων, 20 χλμ. ανατολικά της Αθήνας και όπως τα περισσότερα αεροδρόμια, χαρακτηρίζεται από μεγά-

λες λιβαδικές εκτάσεις με κοντό χορτάρι. Υπάρχει επίσης μια περιμετρική ζώνη με θάμνους και δένδρα ελεγχόμενου ύψους, από τα είδη της χλωρίδας της Αττικής που ανταποκρίνεται σε περιβαλλοντικές και λειτουργικές απαιτήσεις, περιοχές με ψηλά δένδρα (κυρίως ευκάλυπτοι αλλά και πεύκα), περιοχές με φυσική βλάστηση που δεν διαφέρουν από τα φυσικά οικοσυστήματα των γύρω λόφων, αλλά και ζώνες αστικού πράσινου γύρω από τα κτίρια. Γενικά η περιοχή του αεροδρομίου, παρουσιάζοντας μια ποικιλία από διαφορετικά «μικρά» οικοσυστήματα σε μια περιοχή έκτασης περίπου 17.000 στρεμμάτων, αποτελεί μια «νησίδα» μέσα στο κατεξοχήν αγροτικό τοπίο των Σπάτων, ένα μωσαϊκό από ελαιώνες, αμπέλια και φιστικιές, αλλά και φυσικά μεσογειακά οικοσυστήματα. Η άνοιξη στο αεροδρόμιο είναι ίσως η πιο ενδιαφέ-

ΠΟΥΛΙΑ ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΟΥ

Νίκος Φωκάς

Πετρίτης (Falco peregrinus)

ρουσα ορνιθολογικά περίοδος, ακολουθώντας το ίδιο πρότυπο με την υπόλοιπη χώρα. Η πιο χαρακτηριστική ομάδα πουλιών αυτήν την εποχή είναι οι κίρκοι. Οι πρώτοι Καλαμόκιρκοι παρατηρούνται στα τέλη Φλεβάρη και θα συνεχίσουν το πέρασμά τους μέχρι και τον Μάιο. Στα μέσα Μαρτίου εμφανίζονται οι πρώτοι Στεπόκιρκοι, κατά κανόνα αρσενικοί, ενώ τον Απρίλη οι Λιβαδόκιρκοι πετούν αργά πάνω από τους θάμνους, κυνηγώντας ακρίδες. Η παρουσία των Χειμωνόκιρκων, αν και λιγότερο έντονη, παραμένει συνεχής μέχρι τον Απρίλη και έτσι δεν είναι λίγες οι φορές που παρατηρούνται και τα τέσσερα είδη κίρκων μέσα στην ίδια μέρα! Ένα ακόμα χαρακτηριστικό αρπακτικό είναι το Μαυροκιρκίνεζο, με σταθερή παρουσία μικρών (αλλά μερικές φορές και μεγαλύτερων) κοπαδιών κάθε χρόνο στα τέλη Απριλίου, ενώ μαζί τους παρατηρούνται και ελάχιστα Κιρκινέζια.

σταδιακά κορυφώνεται η αναπαραγωγική περίοδος. Κάθε χρόνο λοιπόν, αγροτικά είδη όπως η Μικρογαλιάντρα, ο Αμπελουργός, ο Κοκκινοκεφαλάς και ο Τσιφτάς φωλιάζουν στις θαμνώδεις περιοχές του αεροδρομίου. Άλλο χαρακτηριστικό φωλεάζον είδος είναι ο Ποταμοσφυριχτής ο οποίος χρησιμοποιεί τις χέρσες εκτάσεις του αεροδρόμιου και το ίδιο κάνουν σταθερά κάθε χρόνο και ένα-δύο ζευγάρια από Πετροτουρλίδες. Το Βραχοκιρκίνεζο και η Γερακίνα αναπαράγονται τακτικά, ενώ όσον αφορά τα νυκτόβια έχει επιβεβαιωθεί η αναπαραγωγή της Κουκουβάγιας.

Άλλα μικρότερα μεταναστευτικά τα οποία εμφανίζονται σε σημαντικούς αριθμούς, εκμεταλλευόμενα τα λιβάδια του αεροδρομίου, είναι οι Σταχτοπετροκλήδες, οι Κιτρινοσουσουράδες, οι Ωχροκελάδες, οι Κοκκινοκελάδες, αλλά και μεταναστευτικά κοπάδια από Μικρογαλιάντρες. Στους θάμνους παρατηρούνται τα συνηθισμένα είδη τσιροβάκων, ενώ ποικιλία ειδών από μυγοχάφτες και φυλλοσκόπους τρέφονται στα δέντρα.

Η φθινοπωρινή μετανάστευση αρχίζει στα μέσα Αυγούστου με μικρές ομάδες από Λευκοπελαργούς να περνούν πάνω από αεροδρόμιο. Μεικτά κοπάδια από διάφορα είδη χελιδονιών τρέφονται και συνεχίζουν προς τα νότια, ενώ αρκετά παρυδάτια σταθμεύουν στα λίγα στάσιμα νερά. Στον φράχτη του αεροδρομίου παρατηρούνται Αετομάχοι και Σταχτοκεφαλάδες, ενώ στα δέντρα πρωταγωνιστεί ο Σταχτομυγοχάφτης, με την παράσταση να κλέβουν όμως οι λίγοι Νανομυγοχάφτες. Την περίοδο αυτή παρατηρείται στις χέρσες εκτάσεις του αεροδρομίου και ο Βουνοσφυριχτής ο οποίος είναι πλέον τακτικός, αλλά πάντα σπάνιος επισκέπτης στην περιοχή. Αξίζει να σημειωθούν οι 16 παρατηρήσεις του είδους τα τελευταία 5 χρόνια, με μέγιστη μέτρηση των 8 ατόμων.

Αν και η παρουσία νερού στο αεροδρόμιο περιορίζεται μόνο στο αποστραγγιστικό σύστημα, κατά την κορύφωση της μετανάστευσης παρατηρείται ποικιλία παρυδάτιων πουλιών, όπως ο Λασπότρυγγας, η Νανοσκαλίδρα, ο Μαχητής κ.ά., σε μικρούς όμως αριθμούς. Και ενώ από τα μέσα Μαΐου η μετανάστευση φθίνει,

Ο χειμώνας σηματοδοτείται από την άφιξη πολυάριθμων κοπαδιών από σποροφάγα πουλιά όπως ο Σπίνος, η Σταρήθρα, ο Τσιφτάς, τα Φανέτα. Αρχές Νοέμβρη οι αριθμοί των Ψαρονιών αυξάνονται σημαντικά, ενώ μαζί τους εμφανίζονται αρπακτικά όπως η Γερακίνα, η Αετογερακίνα, ο Πετρίτης, το Νανογέρακο και φυσι-

33

ΠΟΥΛΙΑ ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΟΥ

Νίκος Φωκάς

Ποταμοσφυριχτής (Charadrius dubius)

κά τα αεικίνητα Ξεφτέρια. Η Λιβαδοκελάδα βρίσκεται πλέον παντού ενώ στους θάμνους εκτός από τα κοινά είδη δεν λείπουν εκπλήξεις όπως η Κοκκινότσιχλα και ο Χειμωνόσπινος. Τέλος, ένα χαρακτηριστικό «χειμωνιάτικο» πουλί στο αεροδρόμιο είναι το Βροχοπούλι με τακτική παρουσία κάθε χρόνο στις χέρσες περιοχές.

34 Νίκος Φωκάς

Ψαρόνια (Sturnus vulgaris)

Εκτός από τα κοινά είδη, στο αεροδρόμιο έχουν καταγραφεί και 8 είδη σπάνιων πουλιών για την Ελλάδα όπως είναι ο Τρυγγίτης, ο Ξανθοκεφαλάς, το Μαυρόφτερο Νεροχελίδονο, ο Στεποσφυριχτής, η Διπλοκελάδα, το Στεπογέρακο, ο Αμμοδρόμος και φυσικά ο Βουνοσφυριχτής. Υπάρχουν όμως και καταγραφές ασυνήθιστων ειδών όπως το Όρνιο, το Διπλομπεκάτσινο, ο Γερανός, ο Γελαδάρης, το Φερεντίνι, η Χαλκοκουρούνα, το Αγιοπούλι, η Κιτροσουσουράδα κ.ά. Συνολικά η λίστα των πουλιών που έχουν παρατηρηθεί στο αεροδρόμιο περιλαμβάνει έως σήμερα 195 είδη. Θα πρέπει βέβαια να σημειωθεί ότι όπως κάθε τύπος ενδιαιτήματος, έτσι και το αεροδρόμιο, έχει τα δικά του χαρακτηριστικά τα οποία υποστηρίζουν (ή όχι) με τη σειρά τους συγκεκριμένα είδη πανίδας. Αξιοσημείωτη είναι λοιπόν η σχεδόν πλήρης απουσία ορισμένων κοινών ειδών όπως το Κοτσύφι, η Κουρούνα, ο Καλόγερος κ.ά. Πέρα από τις καταγραφές ειδών, μια ακόμα αμιγώς ορνιθολογική δραστηριότητα της ομάδας είναι οι δακτυλιώσεις πουλιών, οι οποίες συντονίζονται από αδειούχο δακτυλιωτή - μέλος της ομάδας και με τη συνδρομή του Ελληνικού Κέντρου Δακτυλίωσης Πουλιών. Από το 2007 έχουν συνολικά δακτυλιωθεί 390 πουλιά από 24 διαφορετικά είδη. Η συστηματική δακτυλίωση Βραχοκιρκίνεζων (159 άτομα) και Ποταμοσφυριχτών (112

άτομα) έχει ως αποτέλεσμα την καταγραφή ορισμένων αξιόλογων επανευρέσεων για τα είδη αυτά. Αξίζει λοιπόν να σημειωθεί η παγίδευση ενός Βραχοκιρκίνεζου με δακτυλίδι από τη Φινλανδία και η επανασύλληψη ενός Ποταμοσφυριχτή στην ίδια περιοχή του αεροδρομίου όπου, πριν από 3 χρόνια, είχε δακτυλιωθεί ως νεοσσός. Το πλήθος των παραπάνω παρατηρήσεων που αποτυπώνουν την παρουσία των διαφορετικών ειδών στη διάρκεια του έτους, είναι κυρίως αποτέλεσμα ορισμένων παραγόντων όπως η καθημερινή παρουσία εξειδικευμένου προσωπικού στο πεδίο, η εύκολη πρόσβαση των μελών της ομάδας σε όλες τις περιοχές του αεροδρομίου, η απουσία ανθρώπινης παρουσίας σε ένα μεγάλο τμήμα της έκτασης του και η σημαντική ποικιλία σε οικοσυστήματα. Έτσι λοιπόν την επόμενη φορά που θα αναχωρείτε για κάποιον… ορνιθοτουριστικό προορισμό ξεκινήστε τη λίστα των παρατηρήσεων σας από το «Ελευθέριος Βενιζέλος»!

ΠΑΠΙΕΣ

Μιχάλης Κωτσάκης 1. Καστανόπαπια

Παντελής Θωμαϊδης 2. Βαρβάρα

1

2

3

4

Πάπιες

Δημήτρης Βαβύλης 3. Σφυριχτάρι

«Μια πάπια, μα ποιά πάπια;», είναι το κλασικό ερώτημα που ταιριάζει απόλυτα στην περίπτωση των νέων παρατηρητών πουλιών που επισκέπτονται κάποιον από τους υγρότοπους της χώρας μας. Και είναι λογικό, αφού στο άπειρο μάτι οι περισσότερες πάπιες, ειδικά οι θηλυκές, μοιάζουν ίδιες. Σε αυτό βοηθάει και το γεγονός ότι τις περισσότερες φορές τις παρατηρούμε από μεγάλες αποστάσεις (να ‘ναι καλά οι φίλοι μας οι κυνηγοί…).

Ο

ι πάπιες ανήκουν στην τάξη των Χηνόμορφων στην οποία ανήκουν επίσης οι κύκνοι και οι χήνες. Σε όλο τον κόσμο απαντούν πάνω από 145 είδη, ενώ οι ανακατατάξεις είναι συνεχείς. Στην Ελλάδα έχουν καταγραφεί έως τώρα 25 είδη πάπιας. Τα περισσότερα έρχονται τον χειμώνα, ενώ κάποια διατηρούν μόνιμους πληθυσμούς ή έρχονται την άνοιξη για να αναπαραχθούν. Οι πάπιες χωρίζονται σε αφρόπαπιες και βουτόπαπιες. Οι πρώτες τρέφονται με υδρόβια βλάστηση που βρίσκουν είτε στην επιφάνεια, είτε σε μικρό βάθος και βουτούν μόνο το κεφάλι τους, ενώ οι δεύτερες μπορούν και βουτούν σε μεγαλύτερα βάθη για να τραφούν.

στους περισσότερους παράκτιους υγρότοπους της Βόρειας Ελλάδας, αλλά και ορισμένων μεγάλων νησιών (π.χ. Λήμνος).

Σφυριχτάρι (Anas penelope)

Το Σφυριχτάρι, που πήρε το όνομά του από τη χαρακτηριστική φωνή του πολύ όμορφου αρσενικού, αποτελεί κοινό χειμερινό επισκέπτη σε όλη την Ελλάδα. Σε ορισμένες λίμνες και λιμνοθάλασσες (π.χ. Δέλτα Έβρου) μπορούμε να δούμε πολλές χιλιάδες από το είδος αυτό. Σε αντίθεση με τις περισσότερες αφρόπαπιες, προτιμάει να τρέφεται έξω από το νερό, βόσκοντας σε ομάδες. Αρκετές φορές, προσεγγίζει κύκνους, χήνες, αλλά και Φαλαρίδες για να τραφεί με χόρτα που πέφτουν από το στόμα τους.

Καπακλής (Anas strepera) Καστανόπαπια (Tadorna ferruginea)

Όμορφη και σπάνια, η Καστανόπαπια φωλιάζει σε μεγάλα νησιά του Αιγαίου (π.χ. Λέσβος, Λήμνος, Κως) και σε ορισμένους υγρότοπους της βορειοανατολικής Ελλάδας. Τον χειμώνα, συγκεντρώσεις που μπορούν να ξεπεράσουν τα 300 άτομα μπορούν να παρατηρηθούν στο Δέλτα Έβρου, ενώ είναι πολύ λιγότερο κοινή στην υπόλοιπη χώρα. Παρατηρείται σε παράκτιες περιοχές, ενώ η φωλιά της μπορεί να βρίσκεται σε τρύπες δέντρων, βράχια ή απότομες όχθες.

Βαρβάρα (Tadorna tadorna)

Μεγαλύτερη από τη μέση πάπια, αλλά μικρότερη από τις χήνες, η Βαρβάρα είναι από τους ομορφότερους κατοίκους των υγροτόπων της χώρας μας. Αρκετά κοινή και εξαπλωμένη τον χειμώνα, ακόμα και σε νότιες περιοχές, το καλοκαίρι τη βρίσκουμε να φωλιάζει

Από τους λιγότερο κοινούς χειμερινούς επισκέπτες, παρατηρείται σε όλη την Ελλάδα, σχεδόν πάντα όμως σε μικρές ομάδες. Ένας πολύ μικρός αριθμός παραμένει όλο τον χρόνο στην Ελλάδα για να φωλιάσει. Το αρσενικό δεν έχει εντυπωσιακά χρώματα, αλλά ακόμα και το γκρίζο φτέρωμά του έχει μια ιδιαίτερη ομορφιά. Συχνάζει σε ρηχές λίμνες και λιμνοθάλασσες.

Κιρκίρι (Anas crecca)

Ο πιο πολυάριθμος και εξαπλωμένος εκπρόσωπος της οικογένειας τον χειμώνα μπορεί να παρατηρηθεί παντού: από τους μεγάλους υγρότοπους της Βόρειας Ελλάδας ως τους μικρούς ταμιευτήρες στα νησιά του Αιγαίου. Όσο μέγεθος του λείπει (είναι ουσιαστικά η μικρότερη πάπια που εμφανίζεται), τόση δύναμη έχει καθώς μπορεί να απογειωθεί κάθετα (σαν ελατήριο), ενώ η πτήση του είναι νευρική και με πολλούς ελιγμούς.

Νίκος Σαμαριτάκης 4. Καπακλής

Λευτέρης Σταύρακας

35

ΠΑΠΙΕΣ

Λαυρέντης Σιδηρόπουλος 5. Κιρκίρι

Παντελής Θωμαϊδης 6. Πρασινοκέφαλη Πάπια

6

7

9

Αμερικανική Σαρσέλα (Anas discors)

Νίκος Σαμαριτάκης 7. Ψαλίδα

Πρόκειται για το πιο σπάνιο είδος που έχει καταγραφεί στην Ελλάδα. Υπάρχει μόνο μία παρατήρηση ενός ζευγαριού στο Μεσολόγγι, στις 25 και 26 Απριλίου 1986.

Νίκος Σαμαριτάκης 8. Σαρσέλα

Χουλιαρόπαπια (Anas clypeata) 5

Martin Gaethlich 9. Αμερικανική Σαρσέλα

Πρασινοκέφαλη Πάπια (Anas platyrhynchos)

36

8

Ο πρόγονος της εξημερωμένης πάπιας και η πιο κοινή αναπαραγόμενη αγριόπαπια στην Ελλάδα. Τον χειμώνα τη βρίσκουμε σε μεγάλους αριθμούς σε όλη την Ελλάδα, ενώ φωλιάζει στους περισσότερους υγρότοπους της χώρας μας, τόσο στην ηπειρωτική, όσο και στη νησιωτική χώρα, αρκεί να υπάρχει επαρκής βλάστηση για να φτιάξει τη φωλιά της.

Το πολύ πλατύ ράμφος της που θυμίζει κουτάλα (χουλιάρα) είναι το απόλυτο διαγνωστικό στοιχείο αυτής της κοινής χειμωνιάτικης πάπιας. Αποτελεί επίσης και ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο, αφού λειτουργεί ως φίλτρο για να μπορεί να βρίσκει εύκολα την τροφή της (ασπόνδυλα και φυτική ύλη) μέσα στη λάσπη. Κοινή και εξαπλωμένη, τη βρίσκουμε σε όλους τους υγρότοπους της Ελλάδας, τόσο ηπειρωτικούς όσο και νησιωτικούς.

Ψαλίδα (Anas acuta) Πάνος Περαντωνάκης 10. Χουλιαρόπαπια

Η μακριά και μυτερή ουρά (που παλαιότερα της έδωσε το όνομα Σουβλόπαπια) την κάνει να ξεχωρίζει από μακριά. Αποκλειστικά χειμερινός επισκέπτης, πολύ συχνά τη βρίσκουμε και μέσα στη θάλασσα, πάντα όμως κοντά σε υγρότοπους. Τρέφεται με το μισό σώμα βυθισμένο και το πίσω μέρος να εξέχει σε ορθή γωνία.

Σαρσέλα (Anas querquedula)

Η μοναδική πάπια που έρχεται από την Αφρική κάθε άνοιξη για να φωλιάσει στη χώρα μας. Μικρή σε μέγεθος, σαν Κιρκίρι, προτιμάει υγρότοπους με πυκνή βλάστηση, αποφεύγοντας να κολυμπάει για πολύ σε ανοιχτούς χώρους. Κατά την αναπαραγωγική περίοδο συναντάται στη Βόρεια Ελλάδα, αλλά κατά τη μετανάστευση μπορεί να παρατηρηθεί σε όλη τη χώρα.

10 Στικτόπαπια (Marmaronetta angustirostris)

Είδος που παλαιότερα είχε καταγραφεί να φωλιάζει, ενώ τώρα πλέον παρατηρείται σπάνια. Οι περισσότερες καταγραφές κατά το παρελθόν αφορούσαν στην Κρήτη, ενώ οι πιο πρόσφατες εντοπίζονται στη Βόρεια Ελλάδα, κυρίως στο Δέλτα του Έβρου.

Νίκος Σαμαριτάκης 11. Στικτόπαπια

Μιχάλης Κωτσάκης 12. Φερεντίνι

11

12

ΠΑΠΙΕΣ

Σάκης Τσιλιανίδης 13. Γκισάρι

Πάνος Περαντωνάκης 14. Βαλτόπαπια

13

14

Φερεντίνι (Netta rufina)

Σπάνιος χειμερινός επισκέπτης που συναντάται πάντα σε μικρές ομάδες. Τη δεκαετία του ’70 το είδος ήταν πολύ κοινό στην Πελοπόννησο, η αποξήρανση όμως της λιμνοθάλασσας της Αγουλινίτσας, που μέχρι τότε φιλοξενούσε πάνω από 4.000 Φερεντίνια κάθε χρόνο, συνέβαλε στη δραματική μείωση των χειμερινών πληθυσμών του.

15

16

Χιονόπαπια (Clangula hyemalis)

Πολύ σπάνιος επισκέπτης του χειμώνα, παρατηρείται δύσκολα και σχεδόν εξ’ ολοκλήρου στους υγρότοπους της Βόρειας Ελλάδας.

Βαλτόπαπια (Aythya nyroca)

Σπάνιο και απειλούμενο είδος που στην Ελλάδα διατηρεί (ευτυχώς) σημαντικούς αναπαραγόμενους πληθυσμούς. Τη συναντάμε σε υγρότοπους με πυκνή βλάστηση και καλαμώνες. Τον χειμώνα, οι πληθυσμοί δεν αυξάνονται σημαντικά, απλά τα πουλιά συγκεντρώνονται και μπορούμε να τα δούμε και σε περιοχές όπου δεν φωλιάζουν. Ο βάλτος της Ροδιάς στον Αμβρακικό Κόλπο αποτελεί μία από τις σημαντικότερες περιοχές για το είδος κατά την περίοδο της αναπαραγωγής.

17 Μαυρόπαπια (Melanitta nigra)

Σπάνιος χειμερινός επισκέπτης, αλλά αυτό μπορεί να οφείλεται και στο γεγονός ότι προτιμάει να τρέφεται στη θάλασσα, οπότε μπορεί να περάσει απαρατήρητη. Τρέφεται με μύδια και άλλα μαλάκια που βρίσκει σε βάθος έως και 20 μέτρων. Οι περισσότερες καταγραφές του είδους τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει στον Αμβρακικό Κόλπο και στη θαλάσσια περιοχή των Δέλτα Γαλλικού - Αξιού - Λουδία - Αλιάκμονα (ΓΑΛΑ).

Σταχτόπαπια (Aythya marila)

Σπάνιος χειμερινός επισκέπτης, εμφανίζεται σχεδόν πάντα μεμονωμένα ή σε μικρές ομάδες που δεν ξεπερνούν τα 5 άτομα σε υγρότοπους της Βόρειας και Δυτικής Ελλάδας.

37

Οδυσσέας Τσιμούλης 18. Χιονόπαπια

Μαυροκέφαλη Πάπια (Aythya fuligula)

Χειμερινός επισκέπτης που, αν και εξαπλώνεται σχεδόν σε όλη την ηπειρωτική χώρα, είναι πολύ πιο κοινός στα βόρεια και δυτικά. Αν και στην Ευρώπη αποτελεί την πιο κοινή βουτόπαπια, η Ελλάδα φιλοξενεί σχετικά μικρό αριθμό πουλιών. Το αρσενικό έχει χαρακτηριστικό λοφίο που του έδωσε και το όνομα Τσικνόπαπια παλαιότερα.

Μιχάλης Κωτσάκης 16. Σταχτόπαπια

Λευτέρης Σταύρακας 17. Πουπουλόπαπια

Γκισάρι (Aythya ferina)

Η πιο τυπική βουτόπαπια που εμφανίζεται στη χώρα μας τον χειμώνα. Μεγάλοι αριθμοί βρίσκονται στη Βιστωνίδα, τη Βόλβη και τον Αμβρακικό Κόλπο. Προτιμάει να τρέφεται τη νύχτα, γι’ αυτό και τις περισσότερες φορές τη βλέπουμε να ξεκουράζεται τη μέρα.

Μιχάλης Κωτσάκης 15. Μαυροκέφαλη Πάπια

Άκης Γαϊτανάκης 19. Μαυρόπαπια

18

19

Βελουδόπαπια (Melanitta fusca)

Πολύ σπάνιος χειμερινός επισκέπτης που προτιμάει την ανοιχτή θάλασσα γι’ αυτό και είναι πολύ εύκολο να περάσει απαρατήρητη, χωρίς αυτό βέβαια να σημαίνει ότι είναι κοινή.

Πουπουλόπαπια (Somateria mollisima)

Ακόμα ένας σπάνιος χειμερινός επισκέπτης που παρατηρείται σποραδικά στη Βόρεια Ελλάδα. Η παρουσία ενός θηλυκού ατόμου τον Δεκέμβριο του 2010 στις εκβολές του Γαλλικού αποτέλεσε πόλο έλξης για πλήθος παρατηρητών πουλιών από όλη την Ελλάδα!

Οδυσσέας Τσιμούλης 20. Βελουδόπαπια

20

ΠΑΠΙΕΣ

Μπέινα Τζιβιντζελή 21. Βουκεφάλα

Δημήτρης Βαβύλης 22. Νανοπρίστης

21 Μιχάλης Κωτσάκης 23. Θαλασσοπρίστης

Μπέινα Τζιβιντζελή 24. Χηνοπρίστης

22

Βουκεφάλα (Bucephala clangula)

Το εντυπωσιακά μεγάλο κεφάλι της αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμα που επιτρέπει την αναγνώριση του είδους ακόμα και από μεγάλη απόσταση. Παρατηρείται κάθε χρόνο, αλλά σε μικρούς αριθμούς, κυρίως σε υγρότοπους της Βόρειας Ελλάδας (Κερκίνη, Καστοριά κ.λπ.), αν και σε περιόδους βαρυχειμωνιάς πουλιά έφτασαν μέχρι και την Αττική.

Νανοπρίστης (Mergellus albellus)

38

Σπάνιος χειμερινός επισκέπτης, ιδιαίτερα το πανέμορφο αρσενικό. Παρατηρείται σε μικρούς αριθμούς στη Βόρεια Ελλάδα, κυρίως στη λίμνη Κερκίνη και το Δέλτα του Έβρου, μολονότι σε περιόδους βαρυχειμωνιάς έχει παρατηρηθεί ακόμα και στο Πάρκο «Α. Τρίτσης» στην Αθήνα!

23

24

Χηνοπρίστης (Mergus merganser)

Η Ελλάδα έχει το προνόμιο να είναι το νοτιότερο σημείο εξάπλωσης για την αναπαραγωγή αυτού του είδους σε ολόκληρη τη Δυτική Παλαιαρκτική! Φωλιάζει στη Μεγάλη Πρέσπα, ενώ τον χειμώνα συναντάται και σε άλλους υγρότοπους της Βόρειας Ελλάδας, κυρίως στη λίμνη Καστοριάς και τη λίμνη Κερκίνη.

Κεφαλούδι (Oxyura leucocephala)

Άλλος ένας σπάνιος χειμερινός επισκέπτης για τον οποίο η λίμνη Βιστωνίδα αποτελεί το μοναδικό μέρος όπου εμφανίζεται σταθερά κάθε χρόνο. Το είδος είναι παγκόσμια απειλούμενο και οι πληθυσμοί του έχουν μειωθεί δραματικά τα τελευταία χρόνια, κάτι που φαίνεται και στη μείωση των αριθμών που παρατηρούνται στην Ελλάδα.

Θαλασσοπρίστης (Mergus serrator)

Ο πιο κοινός εκπρόσωπος της οικογένειας του, τον χειμώνα εξαπλώνεται σε μεγάλο μέρος της ηπειρωτικής χώρας, σχεδόν πάντα σε παράκτιες περιοχές. Τρέφεται αποκλειστικά με ψάρια που πιάνει βουτώντας στα βαθιά.

Χάρης Κουρουζίδης 25. Κεφαλούδι

25

Βιβλιογραφία Handrinos, G. & Aktriotis, T. (1997) The Birds of Greece.

London: Helm.

Couzens, D. (2005) Collins Birds. A complete Guide to all British and European Species. London: Collins. Επιτροπή Αξιολόγησης Ορνιθολογικών Παρατηρήσεων: www.ornithologiki.gr/rarities

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΛΑΘΡΟΘΗΡΙΑΣ Από τα 25 προαναφερθέντα είδη, μόνο τα 9 είναι νόμιμα θηρεύσιμα (Σφυριχτάρι, Καπακλής, Κιρκίρι, Ψαλίδα, Χουλιαρόπαπια, Πρασινοκέφαλη Πάπια, Σαρσέλα, Γκισάρι, Μαυροκέφαλη Πάπια). Παρόλα αυτά, είναι συχνό το φαινόμενο της τυχαίας ή ηθελημένης λαθροθηρίας μη θηρεύσιμων ειδών. Η Βαλτόπαπια αποτελεί ένα από τα πιο συχνά θηρευόμενα είδη, μαζί με τη Βαρβάρα. Σε ορισμένες περιοχές, όπως ο Αμβρακικός Κόλπος, η παράνομη θήρευση παπιών γίνεται μαζικά και τα θηράματα καταλήγουν σε τοπικές ταβέρνες, συντηρώντας έτσι ένα φαύλο κύκλο παρανομίας που αποφέρει μεγάλα κέρδη και τελείται υπό την ανοχή, αν όχι τη συμμετοχή, των τοπικών αρχών…

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΕΡΙΒΑ Λ ΛΟΝΤΟΣ

Πολιτική για τη Φύση.

Διεκδικούμε το δικαίωμα της άγριας φύσης για ζωή Σαρωτική νίκη για ένα πληγωμένο ποτάμι

Δ

εν είναι συχνό να σας ανακοινώνουμε καλά νέα από την στήλη της πολιτικής, αλλά αυτή τη φορά έχουμε μία από τις πιο ελπιδοφόρες εξελίξεις της δεκαετίας. Επιτέλους, ανατράπηκαν οριστικά τα έως σήμερα σχέδια για την εκτροπή του Αχελώου μετά την απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας! Δικαιώθηκε έτσι ένας συνεπής, υπομονετικός, αλλά και συγκρουσιακός οικολογικός αγώνας 20 και πλέον ετών. Η αρχική σύλληψη του έργου της εκτροπής του Αχελώου πάει πίσω στη δεκαετία του 1950, όταν τέθηκαν οι βάσεις της εντατικής οικονομικής ανάπτυξης της χώρας. Η «πρωτοτυπία» του έργου έγκειτο όχι μόνο στο τεράστιο της κλίμακάς του, αλλά και στο γεγονός ότι θα κατασκευαζόταν, όχι όπως συμβαίνει συνήθως κατά την κατασκευή υδροταμιευτήρων στα κατώτερα τμήματα του ποταμού, αλλά πολύ κοντά στις πηγές του Αχελώου, στον Ασπροπόταμο. Εν τέλει, το 1992 εγκρίθηκαν οι περιβαλλοντικοί όροι για την κατασκευή των τεχνικών έργων εκτροπής 1,5 δισ. κ.μ. νερού ετησίως, με σκοπό την άρδευση της θεσσαλικής πεδιάδας και την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Η ποσότητα αυτή μειώθηκε στα 600 εκατομμύρια κ.μ. νερού ετησίως το 1995, μετά από παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η εκτροπή του Αχελώου, ποταμού που τροφοδοτεί ολόκληρη τη δυτική πλευρά της οροσειράς της Πίνδου και φθάνει ως τις λιμνοθάλασσες ΜεσολογγίουΑιτωλικού, και οι συνέπειες της τόσο στα οικοσυστήματα της Δυτικής Ελλάδας όσο και στην οικονομική και κοινωνική ζωή των τριγύρω περιοχών, προκάλεσε εξ αρχής πολύ έντονες αντιπαραθέσεις. Έτσι άνοιξαν τέσσερις κύκλοι δικών (1994, 2000, 2005, 2007) με αιτούντες περιβαλλοντικές οργανώσεις και άλλους φορείς, όλοι εκ των οποίων κατέληξαν σε ακυρωτικές αποφάσεις του ΣτΕ. Μάλιστα, η ζέση των κυβερνήσεων για το έργο ήταν τόσο μεγάλη που ο τότε Υπουργός ΠΕΧΩΔΕ, Γιώργος Σουφλιάς, είχε κάνει την ιστορική (και εξωφρενική) δήλωση: «[…] Εν πάση περιπτώσει πρέπει να αντιμετωπίσουμε και το ΣτΕ, αν, πράγματι, θέλουμε να γίνει η εκτροπή του Αχελώου […]», υπονοώντας την στοχευμένη υποβάθμιση του ανώτατου δικαστηρίου της χώρας. Βέβαια, οι τρεις πρώτες ακυρωτικές αποφάσεις του ΣτΕ δεν έγιναν ποτέ δεκτές από τον Γ. Σουφλιά, με αποτέλεσμα το χτίσιμο της σήραγγας της Συκιάς και διάφορων επιμέρους φαραωνικών τεχνικών έργων. Το 2009 όμως εκδόθηκε απόφαση αναστολής των κατασκευαστικών εργασιών. Η τελευταία λοιπόν απόφαση του ΣτΕ είναι ιστορικής σημασίας και βάζει καθοριστικά την «ταφόπλακα» στο

Μαλαμώ Κορμπέτη Υπεύθυνη Θεμάτων Πολιτικής Περιβάλλοντος

Η.Τσιρίτης WWF Ελλάς

Το φράγμα της Συκιάς

έργο γιατί κάνει δεκτούς όλους τους λόγους που είχαν προβάλει οι οργανώσεις: • Παραβίαση του αρθρ. 24 του Συντάγματος για την προστασία του περιβάλλοντος • Παραβίαση της κοινοτικής οδηγίας 2000/60/ΕΚ για τα ύδατα • Παραβίαση της οδηγίας 85/337/ΕΟΚ για την εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων • Παραβίαση της οδηγίας 92/43/ΕΟΚ για τους οικοτόπους και τα είδη • Παραβίαση της Σύμβασης της Γρανάδας για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς. Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, WWF Ελλάς, Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης και Δίκτυο Μεσόγειος SOS αισθανόμαστε δικαιωμένες και ελπίζουμε ότι η απόφαση θα είναι αφετηρία για οικολογικά και κοινωνικά βιώσιμες γεωργικές πολιτικές και πρακτικές. Για να μην ξεχνιόμαστε όμως… παραμένει ένα μεγάλο ερωτηματικό: τι θα γίνει με τις τεράστιες ζημιές από τις μέχρι σήμερα εργασίες στην περιοχή; Θα γίνει αποκατάσταση; Παρακαλούμε τους αναγνώστες του Οιωνού να σκεφτούν δημιουργικά και να απαντήσουν στην κρίσιμη ερώτηση: Πώς θα μπορούσε να αξιοποιηθεί το φράγμα της Συκιάς και η σήραγγα; (Ως τσουλήθρα-μαμούθ; Ως υπόγειο μουσείο μικροοργανισμών; Ως κελάρι;) Στείλτε μας τις ιδέες σας στο: mkorbeti@ornithologiki.gr Η καλύτερη ιδέα θα δημοσιευτεί στον επόμενο Οιωνό!

39

BIRDLIFE PARTNERS

Η BirdLife International συμμαχεί με την Κίνα

Η

BirdLife International άνοιξε επισήμως τα φτερά της και στην Κίνα, υπογράφοντας μνημόνιο συνεργασίας με την Κινεζική Ορνιθολογική Εταιρεία (COS), κατά την τελετή έναρξης του 12ου συνεδρίου της COS, στην πόλη Ανγκζού. Μεταξύ άλλων, ο Γενικός Γραμματέας της �������� COS����� , καθηγητής ������������������������������������ Zhang������������������������������� ������������������������������ Zhengwang��������������������� , εξέφρασε την ικανοποίησή του χαρακτηρίζοντας την υπογραφή του μνημονίου ιστορικό γεγονός. Ο Δρ. ���������� Marco����� Lam���� bertini����������������������������������������� , Διευθύνων Σύμβουλος της ��������������� BirdLife������� , τόνισε τους σχεδόν ταυτόσημους στόχους των δύο οργανώσεων και τις συντονισμένες προσπάθειες που θα γίνουν από κοινού για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας στην Κίνα, η οποία διαθέτει 568 Σημαντικές Περιοχές για τα Πουλιά (�������������� IBA����������� ) και φιλοξενεί τουλάχιστον 1.237 είδη ορνιθοπανίδας.

Από δεξιά προς αριστερά οι απεικονιζόμενοι είναι οι εξής: Α.Π.Λεβέντης - Πρόεδρος του Πτηνολογικού Συνδέσμου Κύπρου, Χ. Χαραλαμπίδης - Ταμίας του Πτηνολογικού Συνδέσμου Κύπρου, Δρ Κ. Παπάζογλου Εκτελεστική Διευθύντρια του Πτηνολογικού Συνδέσμου Κύπρου, Κ.Ν. Παπανικόλας Πρόεδρος του Ινστιτούτου Κύπρου, Μ. Χαραλαμπίδης Πρόεδρος του Συμβουλίου του Πτηνολογικού Συνδέσμου Κύπρου.

40

10 χρόνια Πτηνολογικός!

Κατερίνα Γιοσμά

Ο

Πτηνολογικός Σύνδεσμος Κύπρου γιόρτασε τη 10η επέτειό του με μια ιδιαίτερη γιορτή στις 15 Οκτωβρίου 2013, στο Λεβέντειο Δημοτικό Μουσείο Λευκωσίας. Την εκδήλωση παρακολούθησαν πάνω από 300 άτομα και χαιρέτισαν οι Μελής Χαραλαμπίδης, Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Πτηνολογικού, Αναστάσιος Λεβέντης, Πρόεδρος του Πτηνολογικού και του Ιδρύματος Α. Γ. Λεβέντη, Ιωάννα Παναγιώτου, Επίτροπος Περιβάλλοντος Κύπρου, Ανδρέας Ασσιώτης, Γενικός Διευθυντής του Υπουργείου Εσωτερικών, Δρ Hazell Shokellu Thompson, Διευθυντής Partnership, Capacity and Communities του BirdLife International και Δρ Κλαίρη Παπάζογλου, Εκτελεστική Διευθύντρια του Πτηνολογικού. Μετά τις ομιλίες, ο κ. Λεβέντης εγκαινίασε έκθεση με θέμα «Από τον κόσμο των πουλιών της Κύπρου» που διοργανώθηκε από κοινού από το Λεβέντειο Δημοτικό Μουσείο Λευκωσίας και τον Πτηνολογικό Σύνδεσμο Κύπρου. Η έκθεση περιλαμβάνει φωτογραφίες των πουλιών της Κύπρου οργανωμένες κατά τύπο βιοτόπου και αντικείμενα του Μουσείου που απεικονίζουν πουλιά. Τέλος, οι κ.κ. Λεβέντης και Χαραλαμπίδης έσβησαν τα κεράκια της τούρτας γενεθλίων. Ο Πτηνολογικός Σύνδεσμος Κύπρου (BirdLife Cyprus) ιδρύθηκε το 2003 από τη συνένωση των δύο Κυπριακών Ορνιθολογικών Συνδέσμων του 1957 και του 1970.

Η Βουλγαρία στο Δικαστήριο για μη εφαρμογή οδηγιών για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας

Τ

ον Οκτώβριο, η βουλγαρική κυβέρνηση παραπέμφθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο Ανώτατο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο με την κατηγορία της μη εφαρμογής των οδηγιών της Ε.Ε. για τα πτηνά και τα ενδιαιτήματα. Μείζονα θέματα αποτέλεσαν η μη προστασία της χερσονήσου της Καλιάκρα, τόπου διαχείμασης της παγκοσμίως απειλούμενης Κοκκινόχηνας, τα αιολικά πάρκα που απειλούν τα πουλιά στην περιοχή, αλλά και η καταστροφή οικοτόπων στέπας. Η Βουλγαρική Εταιρεία για την Προστασία των Πουλιών (BSPB) με τρέχον πρόγραμμά της επικεντρώνει στη μακροπρόθεσμη προστασία της Κοκκινόχηνας. Η BirdLife Europe και η BSPB ευελπιστούν η προβολή του θέματος να αφυπνίσει τη βουλγαρική κυβέρνηση, ώστε να αποτραπεί η δημιουργία άλλων έργων όπως το αιολικό πάρκο στο Σμιν, που απειλεί διαχειμάζοντα είδη στη γειτονική λίμνη Ντουράνκουλακ.