Τι πουλί είναι αυτό;
Οδηγός αναγνώρισης πουλιών για νέους εξερευνητές
Κείμενα: Έλενα Μαρκιτανή Επιμέλεια έκδοσης: Έλενα Μαρκιτανή Εικονογράφηση πουλιών: Πασχάλης Δουγαλής Γραφιστική επιμέλεια: Λούης Κατσαντώνης, Έλενα Μαρκιτανή Εκτύπωση - Βιβλιοδεσία: Lithofit Ltd © Πτηνολογικός Σύνδεσμος Κύπρου 2017 Απαγορεύεται η αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή, ολική ή μερική, του περιεχομένου με οποιονδήποτε τρόπο, μηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογράφησης ή άλλο, χωρίς προηγούμενη γραπτή άδεια του Πτηνολογικού Συνδέσμου Κύπρου.
Πτηνολογικός Σύνδεσμος Κύπρου Τ.Θ. 12026, 2340 Λευκωσία, Κύπρος Τηλ: 22455072, Φαξ: 22455073 birdlifecyprus@birdlifecyprus.org.cy www.birdlifecyprus.org
ISBN 978-9963-2982-2-8
Περιεχόμενα Τα πουλιά είναι παντού γύρω μας Από πού να αρχίσεις Παρακολουθώ τα πουλιά υπεύθυνα Γλωσσάρι Υπόμνημα
3 4-5 6-7 8-9 10 - 11
Πρασινοτζέφαλη Σαξάνα Βαλτόπαπια Σαρσέλλι Νεροβούττης Καραπαττάς Γελαδάρης Χιονάτη Σταχτοψαροφάς Νυχτοκόρακας Χαλκόκοτα Φλαμίνγκο Κορμοράνος Νανοπλουμίδι Πελλοκατερίνα Καλαμοκαννάς Χωραφόγλαρος Τρουλλουρία Κίτσης Μαυροφάλκονο Μαυρομμάτης Ζάνος Μελισσοσιάχινο Διπλογέρακο Γύπας Σπιζαετός Βαλτοσιάχινο Αθρωποπούλλι Θουπί
12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40
1
Περιεχόμενα (συνέχεια) Κουκκουφκιάος Περτίτζι Φραγκολίνα Φάσσα Φιλικουτούνι Κράγκα Μελισσοφάγος Αλκυόνη Πουπούξιος Σκορταλλός Πετροχελίδονο Χελιδόνι Ασπροχελίδονο Ασπροζευκαλάτης Κοκκινολαίμης Αηδόνι Τζίηκλα Σκαλιφούρτα Παπαθκιά Τρυπομάζης Αμπελοπούλλι Πέμπετσος Τσαγκαρούδι Δακκανούρα Κίσσα Κατσικορώνα Κοράζινος Σπίνος Λουλουδάς Σγαρτίλι Στρούθος Σιταροπούλλι Τιρίλινγκος Γαλαζοκότσυφος
41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74
Ποια από αυτά έχεις δει; Σημειώσεις Μάθε περισσότερα
75 - 78 79 80
2
Τα πουλιά είναι παντού γύρω μας Τα πουλιά είναι μαγευτικά πλάσματα. Μας φέρνουν σε επαφή με τον ρυθμό του φυσικού κόσμου και μας συνδέουν με ό,τι είναι άγριο και ελεύθερο. Σε όλο τον κόσμο υπάρχουν περισσότερα από 10.000 είδη πουλιών. Κάθε είδος είναι διαφορετικό και μοναδικό. Κάποια πουλιά έχουν φανταχτερά χρώματα για να προσελκύσουν ταίρι, ενώ άλλα έχουν μουντά χρώματα για να κρύβονται και να προστατεύονται. Κάποια είναι πολύ μεγάλα, ενώ άλλα είναι πολύ μικρά. Κάποια έχουν μεγάλο ράμφος και άλλα πολύ ψηλά πόδια. Κάποια πετούν με απίστευτη ταχύτητα και άλλα μπορούν να στέκονται ακίνητα για ώρες. Κάποια ζουν μαζί μας στις πόλεις και στα χωριά και μας ξυπνούν το πρωί με το γλυκό τους κελάηδημα, ενώ άλλα κάνουν τον περίπατό μας στη φύση πιο ευχάριστο. Είναι παντού γύρω μας και μας καλούν να συντονιστούμε με τον μαγικό παλμό της φύσης έχοντας τα μάτια και τα αυτιά μας ανοιχτά. Το επόμενο βήμα είναι να έρθουμε πιο κοντά στα πουλιά και να τα γνωρίσουμε καλύτερα παρατηρώντας τα. Αυτή είναι η ουσία της παρατήρησης πουλιών, μια ενασχόληση την οποία μπορεί να απολαύσει οποιοσδήποτε οπουδήποτε! Η μαγεία της παρατήρησης, όμως, δεν βρίσκεται μόνο στην αναγνώριση των διαφόρων ειδών πουλιών, αλλά στην παρατήρηση των πουλιών, των συμπεριφορών τους, των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους και της σχέσης τους με τον φυσικό κόσμο γύρω τους. Έτσι, αν καμιά φορά δυσκολευτούμε να αναγνωρίσουμε κάποιο είδος πουλιού, δεν υπάρχει λόγος για απογοήτευση! Η αναγνώριση πουλιών χρειάζεται εξάσκηση και υπομονή. Ακόμη και αν δεν είμαστε σε θέση να αναγνωρίσουμε ένα είδος, η παρατήρηση και μόνο αυτών των φτερωτών πλασμάτων είναι αρκετή για να ξυπνήσει μέσα μας τον θαυμασμό και την έμπνευση. Η παρατήρηση πουλιών, εκτός από την όραση, βασίζεται επίσης και στην ακοή. Για πολλά είδη, το κελάηδημα ή το κάλεσμά τους είναι το πρώτο σημάδι της παρουσίας τους. Τα πουλιά χρησιμοποιούν κελαηδήματα (πιο μεγάλα σε διάρκεια) και καλέσματα (πιο σύντομα σε διάρκεια) για να υπερασπιστούν την περιοχή τους, να προειδοποιήσουν για κίνδυνο, να ειδοποιήσουν ότι βρήκαν τροφή, να προσελκύσουν ταίρι και να καλέσουν τα μικρά τους ή άλλα πουλιά του είδους τους. Κάθε είδος πουλιού έχει τον δικό του μοναδικό ήχο. Με εξάσκηση θα μπορέσεις σιγά σιγά να ξεχωρίζεις και να αναγνωρίζεις είδη μόνο από τα κελαηδήματα και τα καλέσματά τους. Ας ξεκινήσουμε!
3
Από πού να αρχίσεις Ώρα να αφήσεις τον κόσμο της παρατήρησης πουλιών να σε συνεπάρει λοιπόν! Από πού αρχίζεις όμως; Πού θα βρεις πουλιά και πότε; Τι πρέπει να έχεις μαζί σου; Η παρατήρηση πουλιών είναι πιο εύκολη από ότι νομίζεις, αλλά χρειάζεται εξάσκηση. Μην ανησυχείς όμως! Έχεις, εξάλλου, στα χέρια σου ένα από τα πιο σημαντικά εργαλεία, τον οδηγό αναγνώρισης. Στην Κύπρο έχουν καταγραφεί περισσότερα από 400 είδη πουλιών. Στον οδηγό αυτό παρουσιάζονται 63 είδη πουλιών, τα οποία θα μπορέσεις να δεις και να αναγνωρίσεις με σχετική ευκολία. Μια καλή μελέτη του οδηγού θα σε προετοιμάσει για τις πρώτες σου εξορμήσεις δίνοντας σου πληροφορίες για το τι μπορείς να δεις, που και πότε. Για παράδειγμα, κάποια πουλιά προτιμούν κάποιες περιοχές περισσότερο από άλλες, είναι δηλαδή συνδεδεμένα με συγκεκριμένους οικοτόπους. Επίσης, πολλά από τα πουλιά της Κύπρου είναι μεταναστευτικά, πράγμα που σημαίνει ότι θα τα δεις εδώ μόνο συγκεκριμένους μήνες, ενώ άλλα είναι μόνιμοι κάτοικοι, πράγμα που σημαίνει ότι θα τα βρεις εδώ ολόχρονα. Η θέση της Κύπρου είναι ιδιαίτερα σημαντική για τα πουλιά καθώς βρίσκεται σε έναν από τους μεγαλύτερους μεταναστευτικούς διαδρόμους μεταξύ Ευρώπης και Αφρικής. Έτσι, κάθε φθινόπωρο και άνοιξη περνούν από το νησί μας εκατοντάδες χιλιάδες πουλιά.
Αλλά, ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή... •
Εξοπλίσου! Ένας οδηγός αναγνώρισης όπως αυτός που έχεις στα χέρια σου θα σου επιτρέψει να μάθεις περισσότερα για τα πουλιά και τις συμπεριφορές τους. Ένα ζευγάρι κιάλια (προτίμησε προδιαγραφές 8χ30, 8χ40, 10χ30, 10χ40) θα σου επιτρέψει να απολαύσεις και να παρατηρήσεις τα πουλιά από ασφαλή απόσταση, χωρίς να τα ενοχλήσεις.
• Ντύσου κατάλληλα. Φόρεσε άνετα ρούχα και παπούτσια, ζεστά για να σε προστατεύουν από το κρύο, εάν είναι χειμώνας, ενώ εάν είναι καλοκαίρι, καπέλο, αντηλιακό και νερό είναι απαραίτητα!
4
•
Άρχισε από κάπου κοντά στο σπίτι σου. Ο κήπος σου, η γειτονιά σου ή ένα κοντινό πάρκο μπορεί να επιφυλάσσουν πολλές εκπλήξεις. Όσο αποκτάς εμπειρία, μπορείς να αρχίσεις να εξερευνάς πιο μακρινές και φυσικές περιοχές, όπως οι υγρότοποι, η ύπαιθρος και τα δάση, καθώς και περιοχές με μονοπάτια της φύσης ή και πτηνοπαρατηρητήρια.
• Επίλεξε μια ώρα της ημέρας όταν τα πουλιά είναι πιο δραστήρια. Συνήθως οι καλύτερες ώρες είναι είτε νωρίς το πρωί ή αργά το απόγευμα. Όταν έχει άνεμο ή βρέχει πολύ τα πουλιά κρύβονται. •
Βρες περιοχές που είναι σημαντικές για τα πουλιά. Σε όλο το νησί υπάρχουν περιοχές τις οποίες τα πουλιά προτιμούν γιατί εκεί βρίσκουν καταφύγιο, τροφή και χώρους για να φωλιάσουν. Στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου θα βρεις ένα χάρτη με τις σημαντικότερες από αυτές, οι οποίες είναι ιδανικές για παρατήρηση πουλιών. Βέβαια κάποια είδη πουλιών θα τα βρεις σε όλο το νησί, ακόμη και στις πόλεις!
•
Ανάμενε να δεις τα πάντα αλλά και… τίποτα! Αν και συνδέονται με τους βιοτόπους τους, τα πουλιά είναι ελεύθερα και έρχονται και φεύγουν όποτε αυτά θελήσουν. Όταν δεν έχουμε προσδοκίες δύσκολα απογοητευόμαστε, ενώ είναι πολύ πιο πιθανόν να βρεθούμε προ εκπλήξεως.
•
Κράτα ημερολόγιο. Καταγράφοντας ή και ζωγραφίζοντας τις παρατηρήσεις σου και τις εμπειρίες σου σε ένα μικρό σημειωματάριο, οξύνεις την παρατηρητικότητά σου και αποτυπώνεις τα βιώματά σου στη φύση με περισσότερη λεπτομέρεια.
• Απόλαυσέ το! Η παρατήρηση πουλιών είναι εύκολη και διασκεδαστική! Με εξάσκηση θα γίνεσαι όλο και καλύτερος/η. • Επισκέψου την ιστοσελίδα του Πτηνολογικού Συνδέσμου Κύπρου στο www.birdlifecyprus.org για να μάθεις περισσότερα για τα πουλιά αλλά και για τις δωρεάν εξορμήσεις που διοργανώνονται για παρατήρηση πουλιών!
5
Παρακολουθώ τα πουλιά υπεύθυνα Είσαι έτοιμος/η για την πρώτη σου εξόρμηση. Τι πρέπει να έχεις υπόψη σου όμως όταν βρίσκεσαι στη φύση; Εκτός από ησυχία και υπομονή, χρειάζεται επίσης να σεβόμαστε τα πουλιά και τη φύση – αυτή είναι άλλωστε το σπίτι τους. Μόνο έτσι θα μας ανταμείψουν με την παρουσία τους και τις εκπληκτικές τους συμπεριφορές καθώς ζουν τη δική τους ιδιαίτερη καθημερινότητα ανενόχλητα. Φυσικά, δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι πολλά είδη πουλιών είναι πλέον απειλούμενα, αφού οι χώροι που χρειάζονται καταστρέφονται κυρίως λόγω υπερβολικής ανάπτυξης (δημιουργία νέων δρόμων και κτηρίων), αλλά και λόγω υπερβολικής εκμετάλλευσης και ενόχλησης από τον άνθρωπο.
Διάβασε πιο κάτω τους σημαντικούς κανόνες τους οποίους κάθε καλός παρατηρητής πουλιών γνωρίζει και τηρεί κάθε φορά που βρίσκεται έξω στη φύση. • Μιλώ χαμηλόφωνα, κινούμαι αργά και περπατώ όσο πιο αθόρυβα γίνεται. Έχω το κινητό στην αθόρυβη ρύθμιση. •
Αποφεύγω να πάω κοντά στα πουλιά. Εάν ένα πουλί πετάξει μακριά ή σημάνει τον κίνδυνο, τότε σημαίνει είμαι πολύ κοντά και πρέπει να απομακρυνθώ. Ένα ζευγάρι κιάλια ή ένα τηλεσκόπιο (για υγρότοπους) με βοηθάει να απολαύσω τα πουλιά από μακριά χωρίς να τα ενοχλώ.
• Φοράω ρούχα σε γήινους χρωματισμούς και αποφεύγω τα έντονα, φωτεινά χρώματα. Έτσι, δεν τρομάζω τα πουλιά.
6
•
Προσέχω ιδιαίτερα όταν βρίσκομαι σε περιοχή και εποχή φωλιάσματος (Μάρτης – Ιούλης). Τα πουλιά είναι ιδιαίτερα ευάλωτα εκείνη την περίοδο και η ανθρώπινη παρουσία μπορεί να προκαλέσει ενόχληση. Παρατηρώ από μακριά και κρατώ ασφαλή απόσταση από τη φωλιά και τα μικρά.
• Μένω σε σηματοδοτημένα μονοπάτια όπου είναι δυνατόν και αποφεύγω να μπαίνω σε ιδιωτική περιουσία ή περιφραγμένο χώρο. • Δεν χρησιμοποιώ ήχους από το κινητό μου ή από οποιαδήποτε άλλη συσκευή για να προσελκύσω τα πουλιά. • Σέβομαι το φυσικό περιβάλλον και δεν πετάω σκουπίδια. Καλή πτηνοπαρατήρηση!
7
Γλωσσάρι Μετανάστευση Η μετακίνηση πουλιών από ένα σημείο του κόσμου σε ένα άλλο κάθε φθινόπωρο και άνοιξη για λόγους επιβίωσης ως αποτέλεσμα των εποχιακών καιρικών αλλαγών. Η λέξη αποδημία έχει την ίδια σημασία. Μεταναστευτικός διάδρομος Τα πουλιά χρησιμοποιούν συγκεκριμένες διαδρομές όταν μεταναστεύουν. Αυτοί είναι οι μεταναστευτικοί διάδρομοι. Η Κύπρος βρίσκεται σε έναν από τους κύριους μεταναστευτικούς διαδρόμους μεταξύ Ευρώπης και Αφρικής και έτσι κάθε άνοιξη και φθινόπωρο περνούν από την Κύπρο χιλιάδες μεταναστευτικά πουλιά. Περαστικός μετανάστης Μεταναστευτικό είδος πουλιού το οποίο περνά από τη χώρα μας κατά τη μετανάστευση, αλλά δεν είμαστε ο τελικός του προορισμός. Συνήθως θα κάνει στάση εδώ για λίγες μέρες ή ώρες για να τραφεί και να ξεκουραστεί πριν συνεχίσει το ταξίδι του. Χειμερινός επισκέπτης Μεταναστευτικό είδος πουλιού το οποίο έρχεται στη χώρα μας για να περάσει τον χειμώνα (διαχείμαση). Ο χειμώνας στην Κύπρο είναι πιο ήπιος σε σχέση με πιο βόρειες χώρες της Ευρώπης και έτσι πολλά πουλιά έρχονται εδώ για να αποφύγουν το κρύο και για να βρουν ευκολότερα τροφή. Μόνιμος κάτοικος Ένα είδος πουλιού το οποίο μένει σε μια περιοχή ή χώρα ολόχρονα και δεν μεταναστεύει. Είδος Μια ομάδα ζώων ή φυτών (ταξινομική μονάδα) τα οποία μοιάζουν μεταξύ τους και αναπαράγονται με άλλα του ίδιου είδους και όχι με άλλα είδη. Ενδημικό Ένα είδος το οποίο φωλιάζει μόνο σε μία περιοχή ή χώρα και πουθενά αλλού στον κόσμο. Στην Κύπρο υπάρχουν δύο ενδημικά είδη πουλιών που φωλιάζουν μόνο εδώ, η Σκαλιφούρτα και ο Τρυπομάζης. Αρπακτικό πουλί Κατηγορία πουλιών τα οποία κυνηγούν άλλα ζώα, κυρίως πετώντας. Έχουν γαμψά ράμφη και νύχια προσαρμοσμένα να σχίζουν τη σάρκα. Τέτοια πουλιά είναι οι αετοί, τα γεράκια, οι γύπες, τα σιαχίνια και οι κουκουβάγιες.
8
Παρυδάτιο πουλί Πουλί με ψηλά συνήθως πόδια που βρίσκεται κοντά ή μέσα στο νερό. Υδρόβιο πουλί Πουλί το οποίο βρίσκεται μέσα στο νερό και κολυμπά, όπως οι πάπιες. Νυχτόβιο πουλί Ενεργό τη νύχτα, όπως οι κουκουβάγιες. Τα νυχτόβια πουλιά έχουν συνήθως μεγάλα κίτρινα μάτια για να βλέπουν καλά στο σκοτάδι. Φτέρωμα Το σύνολο των φτερών τα οποία καλύπτουν το σώμα ενός πουλιού. Για κάποια είδη, το φτέρωμα αλλάζει ανάλογα με την εποχή, το φύλο και την ηλικία του πουλιού. Επιστημονική Ονομασία Κάθε είδος έχει τη δική του επιστημονική ονομασία, η οποία αποτελείται από δύο ονόματα με λατινικούς χαρακτήρες. Αν και ένα είδος μπορεί να έχει διαφορετικά ονόματα σε κάθε γλώσσα, η επιστημονική ονομασία είναι πάντοτε η ίδια. Αυτό βοηθάει τους επιστήμονες σε όλο τον κόσμο να ανταλλάσσουν ευκολότερα πληροφορίες για τα είδη. Για παράδειγμα, το αρπακτικό Falco peregrinus ονομάζεται Ζάνος στην Κύπρο και Πετρίτης στην Ελλάδα, αλλά ονομάζεται Falco peregrinus σε όλο τον κόσμο. Οικότοπος ή βιότοπος Ο χώρος στον οποίο ζουν, τρέφονται και αναπαράγονται ζώα ή φυτά. Οι οικότοποι περιλαμβάνουν μια κοινότητα ζώων και φυτών μαζί με νερό, οξυγόνο, χώμα ή βράχια. Σε όλο τον πλανήτη υπάρχουν διάφοροι τύποι και μεγέθη οικοτόπων. Τα δάση, οι λίμνες, η έρημος, τα ποτάμια και οι γεωργικές περιοχές είναι μερικά παραδείγματα οικοτόπων. Επικράτεια Η περιοχή όπου ζευγαρώνει, φωλιάζει και τρέφεται ένα πουλί και την οποία υπερασπίζεται ως δική του. Κούρνιασμα Όταν τα πουλιά μαζεύονται σε ένα μέρος για να κοιμηθούν το βράδυ. Ορνιθολογία Η επιστήμη η οποία μελετά τα πουλιά.
9
Υπόμνημα Στις σελίδες που ακολουθούν παρουσιάζονται 63 είδη πουλιών της Κύπρου, τα οποία θα μπορέσεις να δεις και να αναγνωρίσεις με ευκολία. Συμβουλέψου το πιο κάτω υπόμνημα που επεξηγεί τα σύμβολα που χρησιμοποιούνται και μελέτησε προσεκτικά τις πληροφορίες που δίνονται για το κάθε είδος. Για κάθε είδος παρουσιάζεται πρώτα η κυπριακή ονομασία και δίπλα η ελληνική (όπου διαφέρει).
Αρσενικό
Θηλυκό
Εποχές
Ολόχρονα
Άνοιξη
Καλοκαίρι
Φθινόπωρο
Χειμώνας
Τύποι οικοτόπων
Πόλεις και χωριά
Γεωργικές περιοχές
Θαμνώνες
Ακτές και παραθαλάσσιοι γκρεμοί
Δάση και βουνά
Υγρότοποι (φυσικές λίμνες, φράγματα)
10
Τροφή
Ψάρια και άλλοι υδρόβιοι οργανισμοί
Ερπετά
Ασπόνδυλα (έντομα, σκουλήκια κτλ)
Τρωκτικά
Φρούτα
Ξηροί καρποί και σπόροι
Μικρά πουλιά και θηλαστικά
Κατηγορίες πουλιών Μεταναστευτικό είδος. Κάποια μεταναστευτικά πουλιά καταφθάνουν την άνοιξη και το καλοκαίρι στην Κύπρο για να φωλιάσουν, κάποια περνούν τον χειμώνα εδώ και άλλα κάνουν μονάχα μια σύντομη στάση κάθε φθινόπωρο ή/και άνοιξη για να ξεκουραστούν και να ανεφοδιαστούν πριν συνεχίσουν το ταξίδι τους.
Φωλιάζει στην Κύπρο
Μόνιμος κάτοικος
Είδη τα οποία χρειάζονται ειδικά και επιπρόσθετα μέτρα προστασίας είτε επειδή απειλούνται με εξαφάνιση σε παγκόσμιο ή τοπικό επίπεδο ή μειώνονται ή έχουν μειωθεί σημαντικά σε αριθμό ή είναι σπάνια ή εξαρτώνται από πολύ συγκεκριμένους βιότοπους.
11
Πρασινοτζέφαλη / Πρασινοκέφαλη Anas platyrhynchos
Μήκος σώματος 50 - 60 εκ. μεταλλικό πράσινο κίτρινο ράμφος
λευκό περιλαίμιο
μπλε
Η Πρασινοτζέφαλη είναι η πιο κοινή πάπια της Κύπρου. Όταν βρίσκεται στη ξηρά μπορεί να περπατάει όρθια με άνεση αφού τα πόδια της βρίσκονται στο κέντρο του σώματός της. Για να φάει, βουτάει το σώμα κάθετα στο νερό. Τα θηλυκά φωλιάζουν στο έδαφος και συχνά παρατηρούνται με τα νεαρά τους τον Απρίλη.
Θα τη δεις σε φυσικούς υγρότοπους αλλά και σε τεχνητές λίμνες, φράγματα και στη δεξαμενή επεξεργασίας λυμάτων στη Λάρνακα.
12
Σαξάνα / Χουλιαρόπαπια Spatula clypeata
Μήκος σώματος 44 - 52 εκ. μακρύ και φαρδύ ράμφος πράσινο κεφάλι
λευκό στήθος
πλατύ γκρίζο ράμφος
Τη Σαξάνα θα την αναγνωρίσεις από τον κοντό λαιμό, τα ανοιχτόχρωμα κίτρινα μάτια και το εξαιρετικά μακρύ και πλατύ ράμφος που μοιάζει με σπάτουλα. Το αρσενικό έχει ένα ιδιαίτερο ιριδίζον σκούρο πράσινο χρώμα στο κεφάλι. Επισκέπτεται την Κύπρο τον χειμώνα, και περνά επίσης κατά την ανοιξιάτικη μετανάστευση. Το φθινόπωρο και τον χειμώνα μαζεύονται εκατοντάδες Σαξάνες στους υγρότοπους της Κύπρου, όταν οι λίμνες στην υπόλοιπη Ευρώπη παγώνουν. Θα τη δεις στους υγρότοπους του νησιού αλλά και σε τεχνητές λίμνες και φράγματα καθώς και στη δεξαμενή επεξεργασίας λυμάτων στη Λάρνακα.
13
Βαλτόπαπια Aythya nyroca
Μήκος σώματος 38 - 42 εκ.
υπερυψωμένη κορώνα
λευκό μάτι
λευκό
Η μικρή και κομψή Βαλτόπαπια με το καφεκόκκινο φτέρωμα επισκέπτεται τακτικά την Κύπρο τον χειμώνα και περνά κατά τη μετανάστευση το φθινόπωρο και την άνοιξη. Στην Κύπρο φωλιάζει μόνο σε λιγοστές περιοχές, όπως στους υγρότοπους του Ακρωτηρίου και στο Φράγμα της Άχνας. Όταν πετάει, φαίνονται οι φαρδιές κάτασπρες ρίγες στις φτερούγες της.
Θα τη δεις στους υγρότοπους του νησιού αλλά και σε τεχνητές λίμνες, φράγματα και στη δεξαμενή επεξεργασίας λυμάτων στη Λάρνακα.
14
Σαρσέλλι / Κιρκίρι Anas crecca
Μήκος σώματος 34 - 38 εκ. καστανό κεφάλι με πράσινο στο πλάι
κίτρινο
πράσινο
Το Σαρσέλλι έρχεται τον χειμώνα στην Κύπρο για να αποφύγει το κρύο στις πιο βόρειες χώρες. Το θηλυκό, όπως οι περισσότερες θηλυκές πάπιες, έχει καστανωπό φτέρωμα, ώστε να κρύβεται καλά όταν κλωσάει τα αυγά της. Περνά τον χειμώνα στην Κύπρο και πολλά κάνουν στάση εδώ κατά τη μετανάστευση, πριν συνεχίσουν το ταξίδι τους, οπότε θα τα δεις και στις ακτές. Είναι η πιο μικρή πάπια του κόσμου! Θα το δεις στους υγρότοπους του νησιού αλλά και σε τεχνητές λίμνες, φράγματα και στη δεξαμενή επεξεργασίας λυμάτων στη Λάρνακα.
15
Νεροβούττης / Νανοβουτηχτάρι Tachybaptus ruficollis
Μήκος σώματος 23 - 29 εκ.
καστανά μάγουλα
κίτρινο στόμα
Ο Νεροβούττης είναι ένα μικρό υδρόβιο πουλί, το οποίο θα βρεις σε φυσικούς και τεχνητούς υγρότοπους. Το σώμα του είναι στρογγυλό και μοιάζει παχουλό, και έχει καφέ κυρίως χρώμα. Για να βρει τροφή, βουτά ολόκληρος κάτω από το νερό. Φωλιάζει στους καλαμιώνες και η φωλιά του, που είναι φτιαγμένη από φυτά, επιπλέει στο νερό. Τα μικρά μπορούν να κολυμπούν από τη στιγμή που θα εκκολαφθούν.
Θα τον δεις στους υγρότοπους της Κύπρου, όπως η Λίμνη Ορόκλινης, το Λιβάδι Ακρωτηρίου και το Πάρκο Αθαλάσσας.
16
Καραπαττάς / Φαλαρίδα Fulica atra
Μήκος σώματος 36 - 42 εκ. άσπρο μέτωπο και ράμφος μαύρο κεφάλι
κοντή ουρά
Τον Καραπαττά θα τον αναγνωρίσεις αμέσως από το μαύρο φτέρωμα και το λευκό ράμφος που προεκτείνεται στο μέτωπο. Αν και είναι μόνιμος κάτοικος εδώ, τον χειμώνα και κατά τη μετανάστευση αυξάνονται οι αριθμοί του καθώς επισκέπτονται την Κύπρο και άλλα πουλιά του είδους για να περάσουν εδώ τον χειμώνα. Ένα είδος που μοιάζει πολύ και θα το δεις συχνά με τον Καραπαττά είναι το Αρκοπετείναρο Gallinula chloropus, το οποίο όμως έχει κόκκινο μέτωπο και ράμφος, με κίτρινο στην άκρη του ράμφους, είναι πιο λεπτοκαμωμένο και έχει μια λεπτή άσπρη λωρίδα στο πλάι του σώματός του. Θα τον δεις σε όλους τους υγρότοπους του νησιού.
17
Γελαδάρης Bubulcus ibis
Μήκος σώματος 45 - 52 εκ. κοντό κίτρινο ράμφος
πορτοκαλί
γκριζοκίτρινα πόδια
Ο Γελαδάρης ανήκει στην οικογένεια των ερωδιών, όπως και η Χιονάτη, αλλά είναι λίγο πιο μικρός. Όπως λέει και το όνομά του, θα τον δεις συχνά δίπλα σε αγελάδες (ή πρόβατα και κατσίκια) καθώς εκεί βρίσκει ευκολότερα έντομα που τα ζώα αυτά ενοχλούν καθώς βόσκουν. Θα τον δεις την άνοιξη και το φθινόπωρο να πετάει κατά μήκος των ακτογραμμών καθώς μεταναστεύει, και θα τον δεις επίσης να φωλιάζει σε υγρότοπους την άνοιξη και το καλοκαίρι. Από μακριά φαίνεται πιο λευκός απ’ ότι είναι. Θα τον δεις στη Λίμνη Ορόκλινης, στο Λιβάδι Ακρωτηρίου, στο Πάρκο Αθαλάσσας, στη Λίμνη Αγίου Λουκά στην επαρχία Αμμοχώστου και σε παράκτιες περιοχές κατά τη μετανάστευση.
18
Χιονάτη / Λευκοτσικνιάς Egretta garzetta
Μήκος σώματος 55 - 65 εκ.
μακρύ μαύρο ράμφος
μαύρα πόδια με κίτρινα δάκτυλα
Η μικρή και κομψή Χιονάτη περνά τον χειμώνα στους υγρότοπους της Κύπρου σε μικρούς αριθμούς, αλλά πολλές περισσότερες πετούν κατά μήκος των ακτών ή κάνουν μια σύντομη στάση εδώ κατά τις περιόδους της μετανάστευσης. Μεταξύ Μαρτίου και Μαΐου και από τον Αύγουστο μέχρι τον Οκτώβρη θα δεις κοπάδια, συνήθως δέκα ή περισσότερων πουλιών, να περνούν από τις ακτές, ιδιαίτερα του Ακάμα. Την άνοιξη αναπτύσσει δύο ή τρία μακριά φτερά που ξεκινούν από το πίσω μέρος του κεφαλιού της. Θα τη δεις σε υγρότοπους όπως η Λίμνη Ορόκλινης, το Λιβάδι Ακρωτηρίου και το Πάρκο Αθαλάσσας.
19
Σταχτοψαροφάς / Σταχτοτσικνιάς Ardea cinerea
Μήκος σώματος 84 - 102 εκ.
ίσιο γκριζοκίτρινο ράμφος
γκρίζο φτέρωμα
μακρύς λαιμός
O Σταχτοψαροφάς είναι ένας μεγάλος γκρίζος ερωδιός που δύσκολα θα τον μπέρδευες με κάποιο άλλο πουλί. Έχει πολύ μακριά πόδια, μακρύ και λεπτό λαιμό και μακρύ ράμφος. Κατά τη μετανάστευση, θα τον δεις συνήθως να πετά ή να ξεκουράζεται πάνω σε βράχους στην ακτή. Θα τον δεις επίσης σε υγρότοπους ή στις όχθες μιας λίμνης να μένει ακίνητος για ώρες. Όταν πετάει, μαζεύει τον λαιμό του σε σχήμα ‘S’. Θα τον δεις στους υγρότοπους της Κύπρου, όπως η Λίμνη Ορόκλινης, το Λιβάδι Ακρωτηρίου και το Πάρκο Αθαλάσσας.
20
Νυχτοκόρακας Nycticorax nycticorax
Μήκος σώματος 58 - 65 εκ.
μαύρο
κοντό ράμφος
κοκκινωπά πόδια (στην αναπαραγωγή)
Ο Νυχτοκόρακας (είδος ερωδιού) είναι μεταναστευτικό είδος το οποίο περνά από την Κύπρο κατά τη μετανάστευση, αν και πλέον μπορείς να τον δεις και καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Κάποιοι φωλιάζουν επίσης εδώ. Όπως λέει και το όνομά του, είναι κυρίως νυχτόβιο είδος, αλλά πολύ πιθανόν να τον δεις και κατά τη διάρκεια της μέρας.
Θα τον δεις καθώς μεταναστεύει κατά μήκος της ακτής από σημεία γύρω από τον Κόλπο της Πόλης Χρυσοχούς τέλη Αυγούστου μέχρι αρχές Οκτωβρίου αλλά και όλο τον χρόνο σε υγρότοπους όπως η Λίμνη Ορόκλινης και το Πάρκο Αθαλάσσας.
21
Χαλκόκοτα Plegadis falcinellus
Μήκος σώματος 55 - 65 εκ. μακρύ ράμφος κυρτό προς τα κάτω
μακρύς λαιμός
πράσινη γυαλάδα
Τη Χαλκόκοτα θα τη δεις να ξεκουράζεται και να τρέφεται σε υγρότοπους ή μπορεί να τη δεις σε μικρά κοπάδια καθώς πετά κατά μήκος των ακτών του νησιού. Είναι πολύ εντυπωσιακή, με ιριδίζον φτέρωμα σε χρωματισμούς καφέ, μωβ και πράσινου. Μικρός αριθμός φωλιάζει στη Κύπρο. Το μεγάλο, καμπυλωτό της ράμφος το χρησιμοποιεί για να τρυπήσει το έδαφος για να βρει τροφή.
Θα τη δεις στους υγρότοπους της Κύπρου, όπως η Λίμνη Ορόκλινης, το Λιβάδι Ακρωτηρίου και το Πάρκο Αθαλάσσας.
22
Φλαμίνγκο / Φοινικόπτερο Phoenicopterus roseus
Μήκος σώματος 120 - 145 εκ.
μαύρη άκρη
κόκκινο
ροζ πόδια
Το Φλαμίνγκο είναι ένα από τα πιο γνωστά μεταναστευτικά πουλιά που περνούν τον χειμώνα στην Κύπρο. Κάποιες χρονιές υπάρχουν χιλιάδες πουλιά στις Αλυκές Ακρωτηρίου και Λάρνακας, που φθάνουν συνήθως τον Νοέμβρη και φεύγουν τέλος του Φλεβάρη. Αν υπάρχει νερό ακόμη στις αλυκές, πιθανόν να μείνουν μέχρι και το καλοκαίρι. Θα το δεις να ανακατεύει τη λάσπη με τα πόδια του και με το ράμφος του βουτηγμένο ανάποδα στο νερό να φιλτράρει τη λάσπη για τροφή. Οι μικρές γαρίδες με τις οποίες τρέφεται δίνουν το ροζ χρώμα στο φτέρωμά του. Τα νεαρά, όμως, έχουν καφετί φτέρωμα το οποίο γίνεται ροζ μετά από 2 - 4 χρόνια. Θα το δεις στις Αλυκές Λάρνακας και Ακρωτηρίου, στη Λίμνη Ορόκλινης και στη Λίμνη Παραλιμνίου.
23
Κορμοράνος Phalacrocorax carbo
Μήκος σώματος 77 - 94 εκ
άσπρα μάγουλα
χοντρός λαιμός
μαύρο με πρασινωπή γυαλάδα
Ο Κορμοράνος επισκέπτεται την Κύπρο κυρίως τον χειμώνα, αλλά θα τον δεις και το φθινόπωρο και την άνοιξη καθώς περνά από την Κύπρο κατά τη μετανάστευση. Κυνηγάει ψάρια κάνοντας βουτιές συνήθως σε ρηχά νερά. Όταν βρίσκεται στη ξηρά, θα τον δεις να κάθεται με τις φτερούγες του ανοικτές για να στεγνώσει.
Θα τον δεις σε φυσικούς υγρότοπους και υδατοφράκτες της Κύπρου αλλά και στις ακτές όταν μεταναστεύει.
24
Νανοπλουμίδι / Θαλασσοσφυριχτής Charadrius alexandrinus
Μήκος σώματος 15 - 17 εκ.
κοκκινωπό σβέρκο
λεπτό μαύρο ράμφος
μαύρο
Το Νανοπλουμίδι είναι ένα μικρό παρυδάτιο πουλί που φωλιάζει σε μικρούς αριθμούς στις Αλυκές Λάρνακας και Ακρωτηρίου. Προτιμάει να περπατά ή να τρέχει παρά να πετάει. Φτιάχνει τη φωλιά του στο έδαφος και όταν απομακρυνθεί από τη φωλιά καλύπτει προσωρινά τα αυγά με άμμο. Κάποια Νανοπλουμίδια επισκέπτονται την Κύπρο όταν μεταναστεύουν, ενώ άλλα μπορεί να περάσουν τον χειμώνα εδώ. Αν και τα δύο φύλα είναι διαφορετικά, τον χειμώνα το αρσενικό μοιάζει πολύ με το θηλυκό. Θα το δεις στις Αλυκές Λάρνακας και Ακρωτηρίου.
25
Πελλοκατερίνα / Αγκαθοκαλημάνα Vanellus spinosus
Μήκος σώματος 25 - 28 εκ.
μαύρο ράμφος
λευκό μάγουλο
μαύρο στήθος και πλευρά
Η Πελλοκατερίνα έρχεται στην Κύπρο κατά τη μετανάστευση, ενώ μερικά πουλιά μένουν και τον χειμώνα. Της αρέσουν οι ανοιχτές περιοχές με νερό, όπως οι λίμνες, τα φράγματα και οι αλυκές. Η Λίμνη Ορόκλινης αποτελεί μια από τις καλύτερες περιοχές της Κύπρου για την αναπαραγωγή του είδους. Την άνοιξη το θορυβώδες κάλεσμά της δεν περνά απαρατήρητο. Εάν όμως είναι πολύ έντονο, σημαίνει ότι ενοχλείται ή υπάρχει απειλή κοντά στα μικρά της. Θα τη δεις στις περιοχές όπου φωλιάζει όπως η Λίμνη Ορόκλινης, η Λίμνη Παραλιμνίου, οι Αλυκές Λάρνακας και το Φράγμα Άχνας.
26
Καλαμοκαννάς Himantopus himantopus
Μήκος σώματος 33 - 36 εκ.
λεπτό σαν βελόνα
μακριά κόκκινα πόδια
Τα μακριά κόκκινα πόδια και το οξύ τσίριγμα του Καλαμοκαννά σίγουρα θα σου τραβήξουν την προσοχή. Συνήθως φτιάχνει τη φωλιά του σε μικρές νησίδες που περιβάλλονται από νερό ή κοντά σε ρηχό νερό, που σημαίνει ότι είναι ευαίσθητο στις απότομες αλλαγές της στάθμης του νερού. Η λίμνη Ορόκλινης είναι η πιο σημαντική περιοχή για το φώλιασμα του είδους αυτού στην Κύπρο. Θα τον δεις στη Λίμνη Ορόκλινης, στις Αλυκές Λάρνακας και Ακρωτηρίου και στο Φράγμα Άχνας.
27
Χωραφόγλαρος / Καστανοκέφαλος Γλάρος Larus ridibundus
Μήκος σώματος 35 - 39 εκ. σκούρο καφέ
σκούρο κόκκινο ράμφος
σκούρα κόκκινα πόδια
Ο Χωραφόγλαρος είναι κοινωνικό και πολύ θορυβώδες πουλί. Επισκέπτεται την Κύπρο τον χειμώνα ενώ μερικοί έρχονται και την άνοιξη και το φθινόπωρο κατά τη μετανάστευση. Έχει επιδέξια πτήση και όταν πετάει φαίνεται κυρίως άσπρος. Τον χειμώνα το κεφάλι του είναι σχεδόν λευκό, με μια μαύρη κουκκίδα πίσω από το μάτι, ενώ όταν αναπαράγεται αποκτά σκούρο καφέ χρώμα, όπως στην εικόνα.
Θα τον δεις σε μικρές ομάδες σε ακτές και σε υγρότοπους.
28
Τρουλλουρία / Πετροτουρλίδα Burhinus oedicnemus
Μήκος σώματος 38 - 45 εκ.
μεγάλα κίτρινα μάτια
μαύρη άκρη
λευκή λωρίδα
Η Τρουλλουρία προτιμά ανοιχτές περιοχές με χαμηλή βλάστηση ή ξεροχώραφα. Είναι πιο δραστήρια τη νύχτα ή στο ημίφως (νυχτόβιο είδος) και βασίζεται στο καμουφλάζ για να περνά απαρατήρητη. Γίνεται όμως αντιληπτή από τη διαπεραστική φωνή της που ακούγεται τη νύχτα. Αν και μόνιμος κάτοικος, υπάρχει και μεταναστευτικός πληθυσμός που έρχεται στην Κύπρο για στάση και για να περάσει εδώ τον χειμώνα. Έχει μεγάλα κίτρινα μάτια για να βλέπει καλά στο σκοτάδι. Θα τη δεις στην Πεδιάδα Πάφου, στην Κοιλάδα Ξερού, στη Μεσαορία και στις Αλυκές Λάρνακας.
29
Κίτσης / Βραχοκιρκίνεζο Falco tinnunculus
Μήκος σώματος 31 - 37 εκ.
γκρίζο-μπλε κεφάλι
μαύρα στίγματα
γκρίζα ουρά με μαύρη λωρίδα
Ο Κίτσης είναι το πιο κοινό αρπακτικό της Κύπρου! Έχει μυτερές φτερούγες και μακριά ουρά την οποία έχει κλειστή όταν πετάει και ανοιχτή σαν βεντάλια όταν αιωρείται. Θα τον δεις να κάνει έντονα φτεροκοπήματα επιτόπου για πολύ ώρα για να εντοπίσει τη λεία του. Φωλιάζει σε γκρεμούς αλλά και σε ψηλά κτίρια στις πόλεις. Το αρσενικό ξεχωρίζει από το γκρι κεφάλι και το λεπτό μουστάκι. Θα τον δεις σε όλη την Κύπρο, αλλά όχι τόσο στα δάση, καθώς προτιμά ανοικτές περιοχές για να κυνηγά.
30
Μαυροφάλκονο / Μαυροκιρκίνεζο Falco vespertinus
Μήκος σώματος 28 - 34 εκ.
|
Άνοιγμα φτερούγας 65 - 76 εκ.
γκριζογάλανο σώμα
πορτοκαλιά πόδια
κόκκινα παντελόνια (νεαρό)
Το Μαυροφάλκονο είναι ένα μικρό αρπακτικό που τρέφεται με έντομα και ιδιαίτερα με ιπτάμενα μυρμήγκια. Θα το δεις την άνοιξη και το φθινόπωρο, ιδιαίτερα κατά τις απογευματινές ώρες, να κυνηγά σε μικρά κοπάδια συνήθως, σε καλλιεργημένες περιοχές και κοντά σε νερό. Χρησιμοποιεί ηλεκτρικά καλώδια για το κούρνιασμα και ως σημεία εφόρμησης όταν κυνηγά. Το θηλυκό διαφέρει έντονα από το αρσενικό. Θα το δεις στην Πεδιάδα Πάφου, στο Ακρωτήρι, στο Κάβο Γκρέκο και στην Καρπασία.
31
Μαυρομμάτης / Μαυροπετρίτης Falco eleonorae
Μήκος σώματος 36 - 42 εκ.
|
Άνοιγμα φτερούγας 87 - 104 εκ.
(σκούρα μορφή)
στρογγυλεμένο λευκό μάγουλο
(ανοιχτόχρωμη μορφή)
κοκκινοκάστανο
Ο Μαυρομμάτης έχει μακριές και μυτερές φτερούγες, μακριά ουρά και λεπτό σώμα. Θα τον δεις σε δύο χρωματισμούς (μορφές), ή σκούρο καφέ ή πιο ανοιχτόχρωμο. Και οι δύο μορφές έχουν χαρακτηριστικές σκούρες καφέ φτερούγες. Δεν φωλιάζει την άνοιξη όπως τα άλλα πουλιά, αλλά αργότερα το καλοκαίρι, για να εκμεταλλευτεί τη φθινοπωρινή μετανάστευση χιλιάδων μικροπουλιών τα οποία πιάνει στον αέρα, για να ταΐσει τα μικρά του. Όταν δεν έχει μικρά, τρέφεται με έντομα. Θα τον δεις ευκολότερα σε παράκτιους γκρεμούς όπου φωλιάζει όπως το Ακρωτήρι, οι Γκρεμοί της Επισκοπής, το Παραμάλι, ο κόλπος της Αυδήμου μέχρι δυτικά του Ακρωτηρίου Άσπρο προς την Πέτρα του Ρωμιού.
32
Ζάνος / Πετρίτης Falco peregrinus
Μήκος σώματος 38 - 51 εκ.
|
φαρδύ μακρύ μουστάκι
Άνοιγμα φτερούγας 89 - 113 εκ.
άσπρος λαιμός
οριζόντιες ρίγες
Ο Ζάνος είναι ένα πολύ δυνατό γεράκι με ογκώδες σώμα. Χαρακτηριστική είναι η φαρδιά μαύρη κάθετη λωρίδα στο πλάι του κεφαλιού του, που μοιάζει σαν μουστάκι. Όταν πετά ξεχωρίζει από τις μυτερές φτερούγες και την κοντή ουρά. Πετάει συχνά σε ευθεία γραμμή και όταν κάνει απότομες κάθετες βουτιές αποκτά μεγάλη ταχύτητα. Είναι το γρηγορότερο πουλί του κόσμου! Όπως συμβαίνει με πολλά αρπακτικά πουλιά, το θηλυκό είναι αρκετά πιο μεγάλο από το αρσενικό. Θα τον δεις σε περιοχές με γκρεμούς όπως ο Ακάμας, οι Γκρεμοί Χανουτάρη, οι Γκρεμοί Επισκοπής και ο Πενταδάκτυλος.
33
Μελισσοσιάχινο / Σφηκιάρης Pernis apivorus
Μήκος σώματος 52 - 59 εκ.
|
Άνοιγμα φτερούγας 113 - 135 εκ.
κίτρινο μάτι
λεπτός λαιμός
Μεγάλο αρπακτικό με λεπτό λαιμό και μικρό κεφάλι το οποίο πιο πιθανόν να το δεις καθώς πετά παρά όταν ξεκουράζεται. Παρουσιάζει εξαιρετικά μεγάλη ποικιλία στους χρωματισμούς του πράγμα που μπορεί να σε δυσκολέψει στην αναγνώριση. Χαρακτηριστικά είναι το μικρό κεφάλι και οι φαρδιές γραμμές (λωρίδες) στο κάτω μέρος των φτερούγων. Παρόλο που είναι αρπακτικό, είναι ασυνήθιστο καθώς τρέφεται με μέλισσες και σφήκες. Περνά από την Κύπρο όταν μεταναστεύει και θα το δεις σε μεγάλους αριθμούς, και πολλές φορές σε κοπάδια, κυρίως το φθινόπωρο. Θα το δεις κυρίως στο Ακρωτήρι, το Κάβο Γκρέκο και την Πεδιάδα Πάφου.
34
Διπλογέρακο / Αετογερακίνα Buteo rufinus
Μήκος σώματος 50 - 58 εκ.
|
Άνοιγμα φτερούγας 130 - 155 εκ.
βαρύ ράμφος
σκούρα κοιλιά και ‘παντελόνια’
Το Διπλογέρακο είναι ένα μεγάλο αρπακτικό με μακριές φτερούγες. Φωλιάζει σε γκρεμούς και μεγάλα δέντρα. Θα το ξεχωρίσεις από το πορτοκαλοκόκκινο φτέρωμά του, ιδιαίτερα στην ουρά και στο κεφάλι, και από το μαύρο σημείο κάτω από την κάθε φτερούγα (στον ‘αγκώνα’ των φτερούγων). Σε αντίθεση με το Μελισσοσιάχινο, οι γραμμές κάτω από τις φτερούγες είναι πολύ μικρές και λεπτές. Είναι το μόνο είδος γερακίνας που φωλιάζει στην Κύπρο. Θα το συναντήσεις στους Γκρεμούς της Έζουσας, στην Κοιλάδα Διαρίζου, στον Ακάμα, στο Φράγμα Ασπρόκρεμμου και στο Φράγμα Ευρέτου.
35
Γύπας / Όρνιο Gyps fulvus
Μήκος σώματος 95 - 110 εκ.
|
Άνοιγμα φτερούγας 230 - 265 εκ.
μακρύς λαιμός
ασπριδερό περιλαίμιο
φαρδιές φτερούγες
Ο Γύπας είναι ένα μεγάλο και βαρύ αρπακτικό, με φαρδιές φτερούγες με πολύ μακριά ‘δάχτυλα’ στις άκρες. Κερδίζει ύψος εκμεταλλευόμενο θερμά ρεύματα και συνήθως πετά σε μεγάλους, αργούς κύκλους. Θα τον δεις να αερογλιστρά με ακίνητες φτερούγες διασχίζοντας μεγάλες αποστάσεις. Φωλιάζει από αρχές Ιανουαρίου σε γκρεμούς μακριά από ανθρώπους και κάνει μόνο ένα αυγό κάθε φορά. Τρέφεται με ψοφίμια που βρίσκει στην ύπαιθρο και έτσι είναι γνωστός ως ‘ο καθαριστής της φύσης’. Στην Κύπρο απειλείται με εξαφάνιση κυρίως λόγω χρήσης δηλητηριασμένων δολωμάτων. Η μεγαλύτερη αποικία του είδους βρίσκεται στους Γκρεμούς της Επισκοπής στην επαρχία Λεμεσού.
36
Σπιζαετός Aquila fasciata
Μήκος σώματος 55 - 65 εκ.
|
Άνοιγμα φτερούγας 145 - 165 εκ.
λεπτές σκούρες γραμμές γκρίζα ουρά
Τον Σπιζαετό θα τον δεις να πετάει μόνος του συνήθως. Κάποτε μπορεί να δεις και ζευγάρια να κάνουν κύκλους ψηλά στον ουρανό. Όταν πετάει, το σώμα του μοιάζει ολόασπρο, με γκρίζες φτερούγες και μαύρους ‘αγκώνες’ ενώ στην άκρια της ουράς του διακρίνεται μια μαύρη λωρίδα. Έχει μακριές και πλατιές φτερούγες, μεγάλο και ογκώδες σώμα και μεγάλο ράμφος. Τα νεαρά πουλιά έχουν κοκκινωπό χρώμα στο κάτω σώμα και κάτω από τις φτερούγες. Όπως και σε πολλά άλλα αρπακτικά πουλιά, το θηλυκό είναι λίγο μεγαλύτερο από το αρσενικό. Είναι το μοναδικό είδος αετού που φωλιάζει στην Κύπρο. Θα τον δεις στο Δάσος Πάφου, στον Πενταδάκτυλο, στον Ακάμα και στην Κοιλάδα Διαρίζου.
37
Βαλτοσιάχινο / Καλαμόκιρκος Circus aeruginosus
Μήκος σώματος 43 - 55 εκ.
|
Άνοιγμα φτερούγας 115 - 140 εκ. κρεμόλευκα κορόνα και λαιμός
σκούρα καφέ ουρά
σκούρο καφέ σώμα
Το Βαλτοσιάχινο θα το δεις να πετά χαμηλά πάνω από τους βάλτους και τους καλαμιώνες ψάχνοντας για θήραμα. Είναι σχετικά μεγάλο σε μέγεθος με πλατιές φτερούγες. Μπορείς να το δεις να κάθεται πάνω σε γυμνούς θάμνους στις άκρες των καλαμιώνων ειδικά κατά τη διάρκεια της ανοιξιάτικης και φθινοπωρινής μετανάστευσης. Μερικά περνούν τον χειμώνα στην Κύπρο.
Θα το δεις στη Λίμνη Ορόκλινης και στο Λιβάδι Ακρωτηρίου.
38
Αθρωποπούλλι / Τυτώ Tyto alba
Μήκος σώματος 33 - 39 εκ.
λευκό πρόσωπο σε σχήμα καρδιάς μαύρα μάτια
μακριές φτερούγες
Η καλύτερη ώρα για να δεις το Αθρωποπούλλι είναι το σούρουπο, λίγο πριν σκοτεινιάσει. Φωλιάζει σε τρύπες μέσα σε βράχους και παλιά κτίρια. Το άσπρο του πρόσωπο έχει σχήμα καρδιάς και μοιάζει με το ανθρώπινο πρόσωπο. Είναι άδικα παρεξηγημένο λόγω της διαπεραστικής του κραυγής. Είναι εξαιρετικά χρήσιμο για τους γεωργούς καθώς τρώει μέχρι και 1000 ποντίκια τον χρόνο και έτσι χρησιμοποιείται σε γεωργικές περιοχές για καταπολέμηση των τρωκτικών. Θα το δεις σε γεωργικές περιοχές σε όλη την Κύπρο.
39
Θουπί / Γκιώνης Otus scops cyprius
Μήκος σώματος 19 - 21 εκ.
κίτρινα μάτια
ομοιόμορφο φτέρωμα
Το Θουπί είναι μια μικρή κουκουβάγια την οποία είναι πολύ πιο εύκολο να την ακούσεις παρά να τη δεις. Το σχεδόν μελαγχολικό κελάηδημά του αποτελείται από σύντομες νότες σαν φλαούτο το οποίο επαναλαμβάνεται κάθε 2 - 4 δευτερόλεπτα. Περιμένει το πλήρες σκοτάδι για να κυνηγήσει ενώ κατά τη διάρκεια της ημέρας μπορεί να το πετύχεις να κάθεται ακίνητο στα κλαδιά των δέντρων. Το Θουπί της Κύπρου διαφέρει από αυτά της υπόλοιπης Ευρώπης στο φτέρωμα και κυρίως στο κελάηδημά του. Θα το δεις σε ολόκληρο το νησί, σε δάση, κήπους, ελαιώνες, φάρμες και ανοιχτούς χώρους όπου υπάρχουν δέντρα.
40
Κουκκουφκιάος / Κουκουβάγια Athene noctua
Μήκος σώματος 23 - 27 εκ.
άσπρα φρύδια
κίτρινα μάτια
Τον Κουκκουφκιάο μπορείς να τον δεις ευκολότερα από οποιοδήποτε άλλο είδος κουκουβάγιας επειδή είναι δραστήριος και κατά τη διάρκεια της ημέρας, ειδικά την αυγή και το σούρουπο. Χαρακτηριστικά είναι τα κίτρινα μάτια και τα άσπρα ‘φρύδια’. Συνήθως, θα τον δεις να κάθεται πάνω σε κλαδιά δέντρων, στύλους ή βράχους τελείως ακίνητος. Όταν ξαφνιαστεί, αρχίζει να ανεβοκατεβάζει το κεφάλι του. Έχει πολύ χαρακτηριστικό οξύ κάλεσμα ‘κιιιου’ το οποίο επαναλαμβάνει συχνά. Θα τον συναντήσεις σε ολόκληρο το νησί, σε κάμπους και σε αγροτικές περιοχές.
41
Περτίτζι / Νησιώτικη Πέρδικα Alectoris chukar
Μήκος σώματος 32 - 35 εκ.
φαρδύ φρύδι μπεζ λαιμός
κάθετες γραμμές
Το Περτίτζι συνήθως θα το ακούσεις πριν το δεις. Το κάλεσμά του είναι δυνατό και επαναλαμβανόμενο (‘τσακ-τσακ-τσακ’). Θα το βρεις σε μια μεγάλη ποικιλία βιοτόπων, από ακτές μέχρι πιο ορεινές περιοχές. Φωλιάζει στο έδαφος και αφού τα μικρά εκκολαφθούν μένουν με τους γονείς τους σε κοπάδια. Τα μικρά μπορούν να περπατήσουν από τη στιγμή που εκκολάπτονται. Όταν ένα Περτίτζι αντιληφθεί κίνδυνο, θα προσποιηθεί ότι είναι τραυματισμένο για να τραβήξει την προσοχή των θηρευτών μακριά από τα μικρά του. Είναι πολύ εύκολο να το αναγνωρίσεις! Θα το δεις σε όλη την Κύπρο.
42
Φραγκολίνα / Φραγκολίνος Francolinus francolinus
Μήκος σώματος 33 - 36 εκ.
λευκό
καστανοκόκκινο λευκές κηλίδες
Την ντροπαλή Φραγκολίνα θα τη συναντήσεις σε πλατιές πεδιάδες κοντά στις ακτές, σε υγρότοπους και σε καλλιεργημένα χωράφια. Το αρσενικό έχει πολύ χαρακτηριστικό τραγούδι (‘κκιοκ-κι-κιικ-κι-κο-κιικ’), το οποίο ακούγεται όλη μέρα από πολύ μακριά κατά την αναπαραγωγική περίοδο και το οποίο είναι συνήθως το πρώτο σημάδι της παρουσίας του.
Θα τη δεις σε καλλιεργημένες εκτάσεις σε όλη την Κύπρο αλλά κυρίως στην επαρχία Πάφου και στην Καρπασία.
43
Φάσσα Columba palumbus
Μήκος σώματος 38 - 43 εκ. κίτρινο μάτι γυαλιστερό πράσινο και μωβ
λευκό
Η Φάσσα, αν και δείχνει γκρίζα από μακριά, στην πραγματικότητα έχει ροζέ στήθος, γκριζοκαφετιά πλάτη και ένα άσπρο σημάδι στο λαιμό. Όταν απογειωθεί, οι φτερούγες της κάνουν δυνατό θόρυβο. Όπως και με άλλα είδη περιστεριού, οι νεοσσοί τρέφονται με ένα ειδικό υγρό από τους γονείς γνωστό ως ‘γάλα περιστεριού’.
Θα τη δεις σε όλο το νησί όπου υπάρχουν δέντρα, από πεδιάδες μέχρι βουνά.
44
Φιλικουτούνι / Δεκαοχτούρα Streptopelia decaocto
Μήκος σώματος 29 - 33 εκ.
σκούρο μάτι
μακριά ουρά
μαύρη ρίγα
Το Φιλικουτούνι, το οποίο είναι λίγο μικρότερο από τη Φάσσα, είναι ένα από τα πιο κοινά πουλιά της Κύπρου. Είναι χλωμό και γκρίζο, με πιο σκούρες φτερούγες και μια ροζέ απόχρωση στο κεφάλι, τον λαιμό και το στήθος και στενό κολάρο στο πίσω μέρος του λαιμού. Έχει χαρακτηριστικό μονότονο κελάηδημα, το οποίο ακούγεται σαν να λέει ‘δεκαοχτώ’. Συχνά θα το δεις μαζί με το ταίρι του.
Θα το δεις σε όλες τις κατοικημένες περιοχές της Κύπρου.
45
Κράγκα / Χαλκοκουρούνα Coracias garrulus
Μήκος σώματος 29 - 32 εκ.
κοκκινοκαφέ
ανοιχτό γαλάζιο
Την εντυπωσιακή Κράγκα θα τη συναντήσεις στην ύπαιθρο καθισμένη σε ηλεκτρικά καλώδια ή άλλα ψηλά σημεία. Αν και μοιάζει με κοράκι, συγγενεύει περισσότερο με τον Μελισσοφάγο και την Αλκυόνη. Το χοντρό ράμφος της κάνει το κεφάλι της να φαίνεται πολύ μεγάλο σε σχέση με το σώμα της. Φωλιάζει σε τρύπες, κυρίως σε γκρεμούς δίπλα σε όχθες ποταμών, σε πεδιάδες και στους πρόποδες βουνών. Η Κύπρος είναι ιδιαίτερα σημαντική για την Κράγκα λόγω του σχετικά μεγάλου αριθμού που φιλοξενεί. Θα τη δεις στον Ακάμα, στις Κοιλάδες Διαρίζου και Ξερού, στον Πεντάσχοινο και στην Καρπασία.
46
Μελισσοφάγος Merops apiaster
Μήκος σώματος 25 - 29 εκ.
κόκκινα μάτια
μπλε
Ο πολύχρωμος Μελισσοφάγος θα κάνει γνωστή την παρουσία του με το χαρακτηριστικό του κάλεσμα ‘προύικ-προύικ’. Με τα έντονα χρώματα στο φτέρωμά του δεν θα δυσκολευτείς να τον αναγνωρίσεις! Θα τον δεις να πετά σε μικρά κοπάδια ή να κάθεται μαζί με άλλους Μελισσοφάγους σε ηλεκτρικά καλώδια ορμώντας από αυτά για να πιάσει έντομα. Αν και μεταναστευτικό, υπάρχει ένας μικρός αριθμός Μελισσοφάγων που φωλιάζουν στην Κύπρο. Θα τον δεις σε ολόκληρο το νησί και σε μεγάλους αριθμούς στο Κάβο Γκρέκο και στο Ακρωτήρι κατά τη μετανάστευση.
47
Αλκυόνη Alcedo atthis
Μήκος σώματος 17 - 19,5 εκ.
λαμπερή γαλάζια πλάτη
μακρύ μαύρο ράμφος
πορτοκαλί
Η εντυπωσιακή και λαμπερή Αλκυόνη περνά από την Κύπρο κυρίως το φθινόπωρο, ενώ κάποιες μένουν τον χειμώνα στην Κύπρο. Θα τη δεις κοντά σε καλαμιώνες να κρατά το κεφάλι σκυφτό με κλίση προς τα κάτω περιμένοντας υπομονετικά για ψάρια. Συνήθως, λίγο πριν βουτήξει στο νερό για τη λεία της, θα φτεροκοπήσει την ουρά της πάνω κάτω. Καμιά φορά η παρουσία της γίνεται αισθητή από το δυνατό και διαπεραστικό της κάλεσμα, καθώς πετά χαμηλά. Θα τη δεις στους υγρότοπους της Κύπρου και σε βραχώδεις ακτές.
48
Πουπούξιος / Τσαλαπετεινός Upupa epops
Μήκος σώματος 25 - 29 εκ.
λοφίο ορθωμένο (όταν προσγειώνεται)
ασπρόμαυρες ραβδωτές πλατιές φτερούγες
λεπτό μακρύ ράμφος
Με τις έντονες μαύρες και άσπρες γραμμές στις φτερούγες, το χαρακτηριστικό λοφίο και το μακρύ κυρτό ράμφος, δύσκολα θα μπερδέψεις τον Πουπούξιο με άλλο πουλί! Είναι συνήθως από τα πρώτα μεταναστευτικά πουλιά που βλέπουμε την άνοιξη, συχνά ακόμα και τον Φεβρουάριο. Φωλιάζει σε κουφάλες δέντρων ή κοιλότητες βράχων. Θα τον δεις συνήθως στο έδαφος ψάχνοντας για τροφή. Χαρακτηριστικό το κελάηδημά του ‘που-που-που’. Θα τον δεις σε περιοχές με δάση ή περιοχές με δέντρα, κυρίως στα βουνά.
49
Σκορταλλός / Κατσουλιέρης Galerida cristata
Μήκος σώματος 17 - 19 εκ.
μυτερό λοφίο
μακρύ ράμφος
γραμμώσεις
Κοινό πουλί της Κύπρου στο οποίο αρέσει η ανοιχτή ύπαιθρος αλλά ζει και κοντά σε κατοικημένες περιοχές. Χαρακτηριστικό το μυτερό του λοφίο και το ράμφος το οποίο κυρτώνει ελαφρά προς τα κάτω. Φωλιάζει σε ανοιχτές εκτάσεις με ελάχιστη ή και καθόλου βλάστηση. Το βλέπουμε κυρίως στο έδαφος και έχει γλυκό και χαρακτηριστικό κάλεσμα που αποτελείται από 2 - 4 σφυρικτές νότες.
Θα τον δεις σε όλες τις πεδινές περιοχές της Κύπρου.
50
Πετροχελίδονο / Σταχτάρα Apus apus
Μήκος σώματος 17 - 18,5 εκ.
στενές φτερούγες σε σχήμα δρεπανιού
κοντή διχαλωτή ουρά
λευκός λαιμός
Τα Πετροχελίδονα αρχίζουν να καταφθάνουν στην Κύπρο τέλη Φεβρουαρίου και είναι από τα πρώτα μεταναστευτικά που αποχωρούν για την Αφρική, τον Ιούλη. Φωλιάζουν αποκλειστικά σε πόλεις και χωριά, κάτω από στέγες και κεραμίδια και μέσα σε ρωγμές κτιρίων. Τρώνε, πίνουν, κοιμούνται και ζευγαρώνουν στον αέρα! Θα τα δεις και θα τα ακούσεις τις απογευματινές ώρες καθώς πετούν σε ομάδες πάνω από οροφές κτιρίων τσιρίζοντας. Είναι από τα γρηγορότερα πουλιά του κόσμου! Θα το δεις σε όλη την Κύπρο και κυρίως σε κατοικημένες περιοχές.
51
Χελιδόνι / Σταβλοχελίδονο Hirundo rustica
Μήκος σώματος 17 - 21 εκ.
μπλε-μαύρο
βαθιά ψαλιδωτή ουρά κόκκινος λαιμός
Τα Χελιδόνια είναι από τα πρώτα μεταναστευτικά είδη που φτάνουν στην Κύπρο την άνοιξη και προαναγγέλλουν τον ερχομό της. Το μαύρο χρώμα του Χελιδονιού έχει μπλε γυαλάδα όταν αντανακλάται επάνω του το φως. Θα τα δεις να πετάνε πολύ γρήγορα και χαμηλά πάνω από το έδαφος κυνηγώντας έντομα. Τα αρσενικά έχουν πιο μακριά ουρά από τα θηλυκά. Κατά τη μετανάστευση, περνούν χιλιάδες από την Κύπρο ενώ πολλά μένουν για να φωλιάσουν σε πόλεις και χωριά. Η φωλιά τους έχει σχήμα κυπέλου. Θα το δεις σε όλη την Κύπρο.
52
Ασπροχελίδονο / Σπιτοχελίδονο Delichon urbicum
Μήκος σώματος 13,5 - 15 εκ.
γυαλιστερό μπλε-μαύρο
λευκός λαιμός
κοντή ουρά
Όπως και το Χελιδόνι, το Ασπροχελίδονο δεν περνά πολύ χρόνο στο έδαφος και συχνά θα το δεις να πετά ή να κάθεται σε ηλεκτρικά καλώδια. Είναι λίγο πιο μικρό από το Χελιδόνι με πιο κοντή διχαλωτή ουρά. Περνά από την Κύπρο κατά τη μετανάστευση ενώ πολλά φωλιάζουν επίσης εδώ. Η φωλιά του μοιάζει με αυτή του Χελιδονιού, αλλά είναι πιο κλειστή με μικρή είσοδο.
Θα το δεις κυρίως σε χωριά στα ορεινά και ημι-ορεινά.
53
Ασπροζευκαλάτης / Λευκοσουσουράδα Motacilla alba
Μήκος σώματος 16,5 - 19 εκ.
άσπρο μέτωπο
ασπρόμαυρη στενή μακριά ουρά
μαύρο
Ο Ασπροζευκαλάτης είναι ένα από τα πιο κοινά και χαρακτηριστικά πουλιά που επισκέπτονται την Κύπρο τον χειμώνα. Έχει πολύ μακριά ουρά την οποία ανεβοκατεβάζει συνεχώς καθώς περπατά. Πετάει με χαρακτηριστική κυματιστή κίνηση. Το σούρουπο θα δεις μεγάλα κοπάδια από εκατοντάδες Ασπροζευκαλάτες να μαζεύονται στα κέντρα των πόλεων για να κουρνιάσουν σε μεγάλα δέντρα.
Θα τον δεις σε όλη την Κύπρο, αλλά όχι στα δάση.
54
Κοκκινολαίμης Erithacus rubecula
Μήκος σώματος 12,5 - 14 εκ.
πορτοκαλοκόκκινο
λεπτά και μακριά πόδια
Ο ζωηρός Κοκκινολαίμης βρίσκεται στην Κύπρο από τον Οκτώβρη μέχρι τον Μάρτη. Έχει πορτοκαλί πρόσωπο και λαιμό και έτσι αναγνωρίζεται πολύ εύκολα. Επειδή είναι ντροπαλό πουλί όμως, είναι πιο εύκολο να τον ακούσεις παρά να τον δεις. Είναι από τα λίγα είδη που κελαηδούν και τον χειμώνα. Έχει μελωδικό και λίγο μελαγχολικό κελάηδημα.
Θα τον δεις σε όλη την Κύπρο, σε δασώδεις περιοχές, περβόλια, κήπους σπιτιών και πάρκα.
55
Αηδόνι Luscinia megarhynchos
Μήκος σώματος 15 - 16,5 εκ.
καφέ πλάτη
ανοιχτόχρωμο δακτυλίδι γύρω από το μάτι
κοκκινοκάστανη ουρα
Το γνωστό Αηδόνι πιο συχνά το ακούμε παρά το βλέπουμε. Συνήθως βρίσκεται ανάμεσα σε πυκνά χαμόκλαδα, θάμνους και φουντωτά δέντρα ή στο έδαφος όταν κατεβαίνει για να ψάξει για τροφή. Αν και έχει μουντή εμφάνιση, το Αηδόνι είναι πασίγνωστο για το μελωδικό και ποικίλο του κελάηδημα, το οποίο θα το ακούσεις συνήθως το βράδυ. Έρχεται στην Κύπρο αρχές του Απρίλη. Θα το δεις σε δασώδεις περιοχές όπως στο δάσος Τροόδους, Πάφου και Μαχαιρά.
56
Τζίηκλα / Τσίχλα Turdus philomelos
Μήκος σώματος 20 - 22 εκ.
καστανό
μαύρα στίγματα
Η Τζίηκλα επισκέπτεται την Κύπρο τον χειμώνα. Έχει καφέ πλάτη και πολλές μαύρες κηλίδες στο στήθος και στην κοιλιά. Είναι δύσκολο να τη δεις όμως, καθώς είναι ντροπαλή και βρίσκεται συνήθως ανάμεσα σε κλαδιά και φυλλώματα. Έχει γλυκό και δυνατό κελάηδημα με επαναλαμβανόμενες φράσεις. Τρώει σαλιγκάρια αφού σπάσει το κέλυφός τους χτυπώντας το πάνω σε πέτρες.
Θα τη δεις στις γεωργικές περιοχές και στα δάση της Κύπρου.
57
Σκαλιφούρτα / Πετροκλής της Κύπρου Oenanthe cypriaca
Μήκος σώματος 14 - 15 εκ.
μουντή λευκή κορόνα και σβέρκο μαύρος λαιμός
απαλό πορτοκαλί
Το μαυρόασπρο φτέρωμα της Σκαλιφούρτας είναι πολύ χαρακτηριστικό και έτσι είναι εύκολο να την αναγνωρίσεις. Το αρσενικό θα το δεις να κελαηδά από κορυφές δέντρων και θάμνων με ήχους σαν γρύλου και τριζονιού, ιδιαίτερα από τον Απρίλη ως τον Ιούνη. Περνά τον χειμώνα στην Αφρική. Η Σκαλιφούρτα φωλιάζει μόνο στην Κύπρο και πουθενά αλλού στον κόσμο (είναι ενδημικό είδος). Θα τη δεις από τον Μάρτη ως τον Οκτώβρη σε όλη την Κύπρο, από τα βουνά του Τροόδους μέχρι τις ακτές.
58
Παπαθκιά / Μαυρολαίμης Saxicola torquatus
Μήκος σώματος 11,5 - 13 εκ.
μισό άσπρο κολλάρο
πορτοκαλί στήθος
Η Παπαθκιά επισκέπτεται την Κύπρο τον χειμώνα και μέχρι τα μέσα του Μάρτη φεύγει. Είναι εύκολο να την εντοπίσεις επειδή κάθεται σε εμφανή σημεία όπως κορυφές χαμηλών θάμνων. Σπάνια αποχωρίζεται το ταίρι της, γι’ αυτό τα βλέπουμε σχεδόν πάντα μαζί. Το αρσενικό έχει κατάμαυρο κεφάλι, άσπρο κολάρο και πορτοκαλί χρώμα στην κοιλιά, ενώ το θηλυκό έχει καφέ κεφάλι και πλάτη. Όταν αντιληφθεί κίνδυνο, προειδοποιεί το ταίρι της με ένα χαρακτηριστικό ήχο που ακούγεται σαν δύο πέτρες να χτυπούν μαζί. Θα τη δεις στις πεδινές περιοχές της Κύπρου.
59
Τρυπομάζης / Τσιροβάκος της Κύπρου Sylvia melanothorax
Μήκος σώματος 12,5 - 13,5 εκ.
μαύρο κεφάλι
έντονα στίγματα γκρι σώμα
Αν και οι περισσότεροι Τρυπομάζηδες μένουν στην Κύπρο ολόχρονα (κάποιοι περνούν τον χειμώνα στη Μέση Ανατολή), είναι ευκολότερο να τους δεις την άνοιξη όταν τα αρσενικά οριοθετούν την περιοχή τους. Το αρσενικό θα το δεις να κάθεται στην κορυφή κάποιου χαμηλού θάμνου κελαηδώντας το τραγούδι του το οποίο ακούγεται σαν γρατσούνισμα. Χαρακτηριστικές είναι οι μαύρες κουκκίδες στον λαιμό και στο στήθος. Κάποτε είναι λίγο δύσκολο να τον δούμε επειδή είναι μικρός και του αρέσει η πυκνή βλάστηση. Φωλιάζει μόνο στην Κύπρο και πουθενά αλλού στον κόσμο (είναι ενδημικό είδος). Θα τον δεις σε θαμνώδεις περιοχές σε ολόκληρη την Κύπρο.
60
Αμπελοπούλλι / Μαυροσκούφης Sylvia atricapilla
Μήκος σώματος 13,5 - 15 εκ. μαύρος σκούφος
γκρι
Μικρό, γκρι-καφέ πουλί με χαρακτηριστικό μαύρο σκούφο (ή καφε-κόκκινο σκούφο για τα θηλυκά και τα νεαρά). Τα Αμπελοπούλλια περνούν από την Κύπρο κάθε άνοιξη και φθινόπωρο. Κάποια όμως μένουν τον χειμώνα εδώ και θα τα ακούσεις να κελαηδούν σε πάρκα στις πόλεις, στα χωριά και σε καλλιέργειες δέντρων. Είναι γνωστό και ως ‘Αηδόνι του Βορρά’ γιατί το κελάηδημά του μοιάζει με αυτό του Αηδονιού. Τα Αμπελοπούλλια αποτελούν, δυστυχώς, τον κύριο στόχο των παγιδευτών οι οποίοι παράνομα τα παγιδεύουν με δίχτυα και ξόβεργα μαζί με άλλα πουλιά. Θα τον δεις σε όλο το νησί και κυρίως στο Κάβο Γκρέκο κατά τη μετανάστευση.
61
Πέμπετσος / Ελατοπαπαδίτσα Periparus ater cypriotes
Μήκος σώματος 10 - 11,5 εκ. λευκό σβέρκο μολυβιά πλάτη
άσπρο μάγουλο
Ο Πέμπετσος είναι ένα μικροσκοπικό πουλί το οποίο θα δεις να φτερουγίζει από κλαδί σε κλαδί στα πεύκα, ψάχνοντας για έντομα και αράχνες. Φωλιάζει σε τρύπες δέντρων, τοίχους και ρωγμές βράχων. Είναι το πιο κοινό είδος των δασικών περιοχών της Κύπρου και είναι πολύ ‘φλύαρο’. Τα νεαρά έχουν πολύ περιέργεια και δεν θα φοβηθούν να σε πλησιάσουν. Ανήκει στην ίδια οικογένεια με το Τσαγκαρούδι.
Θα τον δεις στα δάση Τρόοδους, Πάφου και Μαχαιρά.
62
Τσαγκαρούδι / Καλόγερος Parus major aphrodite
Μήκος σώματος 13,5 - 15 εκ.
μαύρο κεφάλι με άσπρα μάγουλα
μαύρη λωρίδα
κίτρινο
Το Τσαγκαρούδι είναι ένας από τους πιο κοινούς μόνιμους κάτοικους της Κύπρου. Θα το βρεις σε περιοχές με δέντρα και θάμνους, χαμηλή βλάστηση και γεωργικές εκτάσεις, καθώς και σε χωριά και κήπους. Το αρσενικό έχει πιο χοντρή μαύρη λωρίδα στο σώμα απ’ ότι το θηλυκό. Φωλιάζει σε τρύπες σε δέντρα και τοίχους. Η εγκατάσταση μιας τεχνητής φωλιάς στον κήπο σου πολύ πιθανόν να το προσελκύσει. Έχει πολλά διαφορετικά καλέσματα, το καθένα με συγκεκριμένο σκοπό. Θα το δεις σε όλη την Κύπρο!
63
Δακκανούρα / Παρδαλοκεφαλάς Lanius nubicus
Μήκος σώματος 17 - 18,5 εκ. μαύρη γραμμή
μαύρη πλάτη
βαθύ πορτοκαλί
Η Δακκανούρα έρχεται στην Κύπρο την άνοιξη για να φωλιάσει. Οι φωλιές της, τις οποίες κτίζει σε θάμνους και δέντρα, έχουν σχήμα κυπέλου και είναι φτιαγμένες από λεπτά κλαδιά και χόρτα. Χαρακτηριστική είναι η λεπτή μαύρη λωρίδα στο μάτι. Το θηλυκό μοιάζει με το αρσενικό αλλά έχει πιο μουντά χρώματα. Συνηθίζει να ‘καρφώνει’ τη λεία της πάνω σε αγκάθια θάμνων προτού τη φάει. Έχει χαρακτηριστικό κάλεσμα που ακούγεται σαν δυνατό γρατσούνισμα. Θα τη δεις στις πεδιάδες, τους λόφους και τα βουνά, αλλά κυρίως όπου υπάρχει δάσος.
64
Κίσσα Garrulus glandarius glaszneri
Μήκος σώματος 32 - 35 εκ.
ανοιχτό γαλάζιο με λεπτές μαύρες ρίγες
μαύρο μουστάκι
μαύρη ουρά
Η Κίσσα είναι ένα σχετικά μεγάλο πουλί που ζει στα δάση της Κύπρου. Αν και ντροπαλή, το βραχνό και δυνατό κάλεσμά της σίγουρα θα σου τραβήξει την προσοχή. Συνήθως θα τη δεις καθώς απομακρύνεται πετώντας. Η κυπριακή Κίσσα έχει κοκκινωπό μέτωπο και έτσι είναι διαφορετική από την Κίσσα της υπόλοιπης Ευρώπης. Της αρέσει να θάβει βαλανίδια στο έδαφος για να τα φάει τον χειμώνα.
Θα τη δεις στα δάση Τροόδους, Πάφου και Μαχαιρά.
65
Κατσικορώνα / Καρακάξα Pica pica
Μήκος σώματος 40 - 51 εκ.
μαύρα και άσπρα φτερά
πολύ μακριά ουρά
Τα μαύρα φτερά του σώματος της Κατσικορώνας φαίνονται μπλε, πράσινα και μωβ όταν αντανακλά το φως του ήλιου πάνω τους. Θα τη δεις να πετάει από δέντρο σε δέντρο κοντά στους δρόμους και όταν βρίσκεται στο έδαφος κάνει μικρά πηδηματάκια καθώς περπατάει. Φωλιάζει ψηλά σε δέντρα φτιάχνοντας θολωτές φωλιές από κλαδιά. Τρώει τα πάντα και είναι ένα από τα εξυπνότερα πουλιά του κόσμου!
Θα τη δεις σε αγροτικές περιοχές σε όλη την Κύπρο.
66
Κοράζινος / Κουρούνα Corvus corone (cornix)
Μήκος σώματος 44 - 51 εκ.
μαύρο κεφάλι
μαύρες φτερούγες
γκρίζο σώμα
Τον έξυπνο Κοράζινο θα τον συναντήσεις συχνά στην άκρη του δρόμου. Τρώει σχεδόν τα πάντα και κλέβει φαγητό και από μικρότερα πουλιά. Έχει μεγάλο κεφάλι και μεγάλες φτερούγες. Θα τον δεις να κουρνιάζει μαζί με άλλους Κοράζινους στις κορυφές ψηλών δέντρων. Παραμένει με το ίδιο ταίρι για όλη του τη ζωή.
Θα τον δεις σε όλη την Κύπρο, εκτός από τα ψηλότερα βουνά.
67
Σπίνος Fringilla coelebs
Μήκος σώματος 14 - 16 εκ. γκρι-μπλε σκούφος άσπρη λωρίδα
χλωμό ροζ
Ο Σπίνος είναι ένα μικρό πουλί στο μέγεθος του Στρούθου, αλλά με πιο μακριά ουρά. Το αρσενικό έχει πιο λαμπερά χρώματα από το θηλυκό, ιδιαίτερα την άνοιξη και το καλοκαίρι. Έχουν όμως και τα δύο τις άσπρες λωρίδες στις φτερούγες, πράγμα το οποίο μας βοηθά να τα αναγνωρίζουμε. Το καλοκαίρι θα τον βρεις στα βουνά, ενώ τον χειμώνα κατεβαίνει και πιο χαμηλά σε περιοχές όπου έχει δέντρα. Θα τον δεις σε όλο το νησί, στα βουνά του Τρόοδους το καλοκαίρι και στις πεδιάδες τον χειμώνα.
68
Λουλουδάς / Φλώρος Chloris chloris
Μήκος σώματος 14 - 16 εκ.
χοντρό ράμφος
κιτρινοπράσινο
κίτρινο στο φτερό και στην ουρά
Το καλοκαίρι, ο αρσενικός Λουλουδάς έχει φωτεινό λαδί χρώμα με εντυπωσιακό κίτρινο χρώμα στις φτερούγες και στην ουρά του. Τον χειμώνα θα τον δεις συχνά σε κοπάδια με Σγαρτίλια και Σπίνους. Φωλιάζει σε όλο το νησί, όπου έχει δέντρα (συχνά σε κυπαρίσσια), ακόμη και στο Τρόοδος.
Θα τον δεις σε όλο το νησί!
69
Σγαρτίλι / Καρδερίνα Carduelis carduelis
Μήκος σώματος 12,5 - 13 εκ. κόκκινο πρόσωπο
φαρδιά κίτρινη ρίγα
άσπρο μάγουλο και λαιμός
Το όμορφο Σγαρτίλι συχνά θα το δεις να κάθεται πάνω σε αγκάθια με τους σπόρους των οποίων τρέφεται. Θα το δεις συνήθως σε μικρές ομάδες (μέχρι 20 πουλιά) να πετούν μαζί από θάμνο σε θάμνο. Καθώς πετάνε καλούν με ένα ρυθμικό, μεταλλικό τιτίβισμα. Έχει μελωδικό κελάηδημα και ανάλαφρο πέταγμα.
Θα το δεις σε όλες τις αγροτικές περιοχές της Κύπρου!
70
Στρούθος / Σπιτοσπουργίτης Passer domesticus
Μήκος σώματος 14 - 16 εκ.
μαύρες και καφέ φτερούγες μαύρος λαιμός
Ο Στρούθος είναι από τα πιο γνωστά πουλιά της Κύπρου. Τις περισσότερες φορές θα τον βρεις κοντά σε περιοχές όπου υπάρχει ανθρώπινη παρουσία. Του αρέσει να ζει κοντά στους ανθρώπους και να φωλιάζει σε τρύπες σε κτίρια. Επισκέπτεται ανοικτές εκτάσεις σε μεγάλα κοπάδια για να τραφεί με σπόρους. Το θηλυκό είναι πιο ομοιόχρωμο χωρίς μαύρο χρώμα στο λαιμό.
Θα τον δεις σε όλη την Κύπρο!
71
Σιταροπούλλι / Φρυγανοτσίχλονο Emberiza caesia
Μήκος σώματος 14 - 15,5 εκ.
γκριζο-μπλε
βαθύ κανελί-καφέ
Το Σιταροπούλλι, με το χαρακτηριστικό γκριζο-μπλε κεφάλι, έρχεται στην Κύπρο την άνοιξη για να φωλιάσει ενώ κάποια περνούν από την Κύπρο κατά τη μετανάστευση. Όταν κελαηδά, θα το δεις να κάθεται στο έδαφος, σε χαμηλούς βράχους και χαμηλούς θάμνους. Το απλό αλλά ευχάριστο κελάηδημά του είναι ένας από τους πιο χαρακτηριστικούς ήχους που θα ακούσεις την άνοιξη στο δάσος. Θα το δεις στα δάση Τροόδους, Πάφου, Μαχαιρά και Πενταδακτύλου καθώς και σε θαμνώδεις περιοχές όπως ο Ακάμας.
72
Τιρίλινγκος / Αμπελουργός Emberiza melanocephala
Μήκος σώματος 15,5 - 17,5 εκ.
μαύρη κουκούλα
καστανοκόκκινη πλάτη
κίτρινο
Ο Τιρίλινγκος, αφού περάσει τον χειμώνα στην Ινδία, φθάνει στην Κύπρο μέσα Απριλίου και πολύ σπάνια παρατηρείται μετά τον Αύγουστο. Το τραγούδι του μοιάζει με καναρινιού και τον αρσενικό Τιρίλινγκο θα τον δούμε να τραγουδά καθισμένος σε κάποιο σημείο που προεξέχει. Το θηλυκό είναι λιγότερο εντυπωσιακό με πιο μουντά χρώματα. Του αρέσουν οι αμπελώνες, αρκεί να υπάρχουν κοντά κάποια δέντρα και θάμνοι. Φωλιάζει σε δέντρα ή θάμνους, σε κλαδιά κοντά στο έδαφος. Θα τον δεις σε γεωργικές περιοχές, ιδιαίτερα στην Πάφο, στον Ακάμα, στον Μαχαιρά και στην Καρπασία.
73
Γαλαζοκότσυφος / Γαλαζοκότσυφας Monticola solitarius
Μήκος σώματος 21 - 23 εκ.
σκούρο μπλε χρώμα μακρύ ράμφος
ασπριδερό περιλαίμιο
Ο Γαλαζοκότσυφος έχει σχετικά μεγάλο και λεπτό σώμα και μακρύ ράμφος. Θα τον δεις κυρίως σε βραχώδεις περιοχές να στέκεται συχνά όρθιος και ακίνητος. Αν και μεταναστευτικό που περνά τον χειμώνα εδώ, μερικά μένουν μόνιμα στην Κύπρο και έτσι τα βρίσκουμε εδώ ολόχρονα. Από μακριά, το όμορφο μπλε χρώμα του αρσενικού φαίνεται πιο σκούρο. Όπως συμβαίνει στα περισσότερα πουλιά, το θηλυκό έχει πιο μουντά χρώματα από το αρσενικό. Θα τον συναντήσεις στους Γκρεμούς της Επισκοπής, στο Φράγμα του Ασπρόκρεμμου, στον Πενταδάκτυλο και στο Κάβο Γκρέκο.
74
Η λίστα του παρατηρητή! Ποια από αυτά έχεις δει;
Ποια από αυτά τα πουλιά έχεις δει; Σημείωσε τα εδώ!
Πρασινοτζέφαλη σελίδα 12
Σαξάνα σελίδα 13
Βαλτόπαπια σελίδα 14
Σαρσέλλι σελίδα 15
Νεροβούττης σελίδα 16
Καραπαττάς σελίδα 17
Γελαδάρης σελίδα 18
Χιονάτη σελίδα 19
Σταχτοψαροφάς σελίδα 20
Νυχτοκόρακας σελίδα 21
Χαλκόκοτα σελίδα 22
Φλαμίνγκο σελίδα 23
Κορμοράνος σελίδα 24
Νανοπλουμίδι σελίδα 25
Πελλοκατερίνα σελίδα 26
75
Η λίστα του παρατηρητή! Ποια από αυτά έχεις δει;
76
Καλαμοκαννάς σελίδα 27
Χωραφόγλαρος σελίδα 28
Τρουλλουρία σελίδα 29
Κίτσης σελίδα 30
Μαυροφάλκονο σελίδα 31
Μαυρομμάτης σελίδα 32
Ζάνος σελίδα 33
Μελισσοσιάχινο σελίδα 34
Διπλογέρακο σελίδα 35
Γύπας σελίδα 36
Σπιζαετός σελίδα 37
Βαλτοσιάχινο σελίδα 38
Αθρωποπούλλι σελίδα 39
Θουπί σελίδα 40
Κουκκουφκιάος σελίδα 41
Περτίτζι σελίδα 42
Φραγκολίνα σελίδα 43
Φάσσα σελίδα 44
Φιλικουτούνι σελίδα 45
Κράγκα σελίδα 46
Μελισσοφάγος σελίδα 47
Αλκυόνη σελίδα 48
Πουπούξιος σελίδα 49
Σκορταλλός σελίδα 50
Πετροχελίδονο σελίδα 51
Χελιδόνι σελίδα 52
Ασπροχελίδονο σελίδα 53
Ασπροζευκαλάτης σελίδα 54
Κοκκινολαίμης σελίδα 55
Αηδόνι σελίδα 56
Τζίηκλα σελίδα 57
Σκαλιφούρτα σελίδα 58
77
Η λίστα του παρατηρητή! Ποια από αυτά έχεις δει;
78
Παπαθκιά σελίδα 59
Τρυπομάζης σελίδα 60
Αμπελοπούλλι σελίδα 61
Πέμπετσος σελίδα 62
Τσαγκαρούδι σελίδα 63
Δακκανούρα σελίδα 64
Κίσσα σελίδα 65
Κατσικορώνα σελίδα 66
Κοράζινος σελίδα 67
Σπίνος σελίδα 68
Λουλουδάς σελίδα 69
Σγαρτίλι σελίδα 70
Στρούθος σελίδα 71
Σιταροπούλλι σελίδα 72
Τιρίλινγκος σελίδα 73
Γαλαζοκότσυφος σελίδα 74
Σημειώσεις
Τι σου έκανε εντύπωση;
79
Μάθε περισσότερα Εάν το βιβλίο αυτό σου έχει κεντρίσει το ενδιαφέρον για τα άγρια πουλιά και τη φύση και θα ήθελες να μάθεις περισσότερα για αυτά και για τη σημασία της προστασίας τους, μπορείς να επισκεφθείς την ιστοσελίδα του Πτηνολογικού Σύνδεσμου Κύπρου στο www.birdlifecyprus.org Ο Πτηνολογικός Σύνδεσμος Κύπρου είναι ο πιο δραστήριος κυπριακός οργανισμός, ο οποίος εργάζεται για την προστασία των άγριων πουλιών της Κύπρου, των οικοτόπων τους και της βιοποικιλότητας γενικότερα, μέσω δράσεων παρακολούθησης, διατήρησης και εκπαίδευσης, καθώς και μέσω ανάπτυξης της εκτίμησης των ανθρώπων για τη φύση. Μπορείς να συμβάλεις στην προστασία των πουλιών της Κύπρου υποστηρίζοντας το έργο του Πτηνολογικού με το να γίνεις μέλος μας. Επικοινώνησε μαζί μας ή επισκέψου την ιστοσελίδα μας για να μάθεις πώς. Γιατί πρέπει να προστατεύουμε τα πουλιά; Κάθε ζωντανός οργανισμός, συμπεριλαμβανομένων των πουλιών, αποτελεί μέρος της οικολογικής αλυσίδας και κάθε κομμάτι της αλυσίδας αυτής είναι σημαντικό για τη διατήρηση της ισορροπίας στη φύση. Εκτός από αυτό, τα πουλιά είναι σημαντικά γιατί προαναγγέλλουν προβλήματα στο φυσικό μας περιβάλλον. Υγιείς πληθυσμοί πουλιών σημαίνει υγιές φυσικό περιβάλλον και αυτό με τη σειρά του σημαίνει υγιής πλανήτης μέσα στον οποίο ευδοκιμούν όχι μόνο η άγρια ζωή αλλά και εμείς οι άνθρωποι. Αν θες να εμπλουτίσεις περισσότερο τις γνώσεις σου για τα πουλιά της Κύπρου τα πιο κάτω βιβλία θα σε βοηθήσουν: • Τα Πουλιά της Ελλάδας, της Κύπρου & της Ευρώπης, Οδηγός Αναγνώρισης, Lars Svensson • Τα Πουλιά της Κύπρου, Jane Στυλιανού
80
Οι καλύτερες περιοχές της Κύπρου για παρατήρηση πουλιών
Πού μπορείς να δεις πουλιά;
Παντού! Αλλά κάποιες περιοχές τις προτιμούν τα πουλιά γιατί εκεί βρίσκουν καταφύγιο, τροφή και χώρους για να φωλιάσουν, και έτσι εκεί θα τα δεις ευκολότερα.
Κράγκες, ενδημικά και πολλά μεταναστευτικά υδρόβια πουλιά το φθινόπωρο
Αρπακτικά και άλλα μεταναστευτικά πουλιά!
Στο Δάσος Πάφου και Τρόοδους μπορείς να δεις όλα τα ενδημικά είδη πουλιών της Κύπρου αλλά και το μοναδικό είδος αετού που φωλιάζει στην Κύπρο
Εδώ θα βρεις τη μεγαλύτερη αποικία Γύπα στο νησί!
Υδρόβια είδη τον χε μεταναστευτικά αρ Βαλτόπαπιες και ερωδιοί. Στην περιοχή υπάρχουν επίσης και δύο πτηνοπαρατηρητήρια
Φραγκολίνες, μαυροφάλκονα, κράγκες και μεταναστευτικά
Δακκανούρες και αρπακτικά σε υπέροχο βουνίσιο τοπίο!
Περδίκια, γαλαζοκότσυφες, αμπελοπούλλια και μεταναστευτικά αρπακτικά
Επισκέψου τη Λίμνη Ορόκλινης την άνοιξη για να δεις πελλοκατερίνες και καλαμοκαννάδες, αλλά και πολλά άλλα υδρόβια πουλιά από τα πτηνοπαρατηρητήρια! Φλαμίνγκο τον χειμώνα και την άνοιξη, και πολλα άλλα υδρόβια είδη!
ειμώνα και πολλά ρπακτικά το φθινόπωρο!
Τι πουλί είναι αυτό;
Οδηγός αναγνώρισης πουλιών για νέους εξερευνητές Τα πουλιά είναι τα πιο ορατά και τα πιο ηχητικά από όλα τα άγρια ζώα. Βρίσκονται παντού γύρω μας και μας καλούν να συντονιστούμε με τον μαγικό παλμό της φύσης. Μπορείς να μάθεις περισσότερα για αυτά και τις εκπληκτικές τους συμπεριφορές παρατηρώντας τα. Ο οδηγός αυτός αποτελεί μια εισαγωγή στην παρατήρηση πουλιών και παρουσιάζει 63 είδη πουλιών της Κύπρου τα οποία θα μπορέσεις να δεις και να αναγνωρίσεις με σχετική ευκολία. Μια καλή μελέτη του οδηγού θα σε προετοιμάσει για τις πρώτες σου εξορμήσεις δίνοντας σου πληροφορίες για το τι μπορείς να δεις, που και πότε, ενώ στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου θα βρεις ένα χάρτη με τις καλύτερες περιοχές της Κύπρου για παρατήρηση πουλιών.
ISBN 978-9963-2982-2-8