Wind Energy Poland 2013 by BiznesPolska/CEE Business Media

Wind Energy Poland 2013 • Directory of nearly 100 Developers • Map of All Wind Farms in Poland • Expert Opinions and Advice

A Special Publication of

OUR STRONGEST ARGUMENT FOR MORE EFFICIENCY. NOW CONNECTED TO THE GRID. The N117/2400 is setting new standards: Especially designed for inland use, it has larger and lighter rotor blade dimensions. Now certiﬁed and connected to the grid, the turbine offers best-in-class efﬁciency.

www.nordex-online.com/N117

ISSN 1643-4692

Publisher: BiznesPolska Sp.z o.o. ul. Długa 44/50, bud. D, lok 704, 00-241 Warszawa tel./fax: 022 831 7062 Research Director: Magdalena Adamczyk madamczyk@biznespolska.pl Marketing Executive: Wiktor Gliński wglinski@biznespolska.pl President: Thom Barnhardt barnhardt@biznespolska.pl

Wind Energy Poland 2013 Table of Contents Wind Sector

4 Wind energy market in Poland in 2012 and its perspectives for 2013

Regulations

7 Poland to cut renewables subsidies

Legal

8 Polish Energy market – the current landscape

Community Relations

10 Re-direct the energy

Investors

12 Investment returns and revenues in an uncertain environment

The Map

22 Wind Farms in Poland/Farmy wiatrowe w Polsce

Inwestorzy

35 Zwroty z inwestycji w niepewnym otoczeniu prawnym

Prawo

36 Sytuacja na polskim rynku energetycznym

Relacje społeczne

38 Przekieruj energię

Sektor energii wiatrowej

40 Rynek energetyki wiatrowej w Polsce i perspektywy jego rozwoju

The Directory

13 Developers of Wind Energy in Poland Graphic Design/DTP: Sławek Parfianowicz sparfianowicz.wordpress.com

Next Edition April 2014

Następne wydanie kwiecień 2014

Wind energy off-take solutions at its best. Axpo offers customized short and long term off-take and hedging solutions to optimize your wind farm production income for both electricity and green certificates. Axpo Polska Sp. z o.o. | Al. Jerozolimskie 123 | PL-02-017 Warsaw T +48 22 529 79 45 | F +48 22 529 79 44 | biuro.pl@axpo.com

ranked # 1 dealer in power in Eastern Europe

www.axpo.com

axpo_ins_190x133.indd 1

05.04.13 10:34

Wind Sector

Wind energy market in Poland in 2012 and its perspectives for 2013 Katarzyna Michałowska-Knap

Wind Energy

Poland 2013

Institute for Renewable Energy (IEO)

According to URE data at the end of 2012, around 2,5 GW of wind power capacity was installed in Poland. The yearly installed capacity in 2012 was 880 MW, which is the largest growth ever noted in Poland. However, this growth is not likely to continue in current market circumstances. 3,8 TWh of electricity has been produced from wind energy in Poland in 2012. Since 2005 the share of wind energy in the total energy production from RES has been increasing steadily – it is expected that in 2012 it will be around 30%. However, the majority of renewable electricity (50%) in Poland is still delivered by large co-firing plants. Further development of Polish wind energy sector is unclear, because of the current market situation. The biggest wind farm in Poland, completed in 2012, is the 80 MW portfolio of projects located near Darłowo, in zachodniopomorskie voivodeship. Also, the first larger developments in southern Poland were completed (in dolnosląskie and opolskie). However, the majority of new capacity installed in 2012 is located in the north-western part of the country. In addition to the above-mentioned projects which typically employ 2MW turbines, smaller projects are quite popular in Poland – these are mostly “second-hand” from repowering. Small and locally-owned enterprises or private persons are usually operators in such cases. As presented on the map, bigger projects are located usually in northern Poland, which has the highest wind potential (especially zachodniopomorskie), whereas small developments are characteristic for the interior of the country (especially kujawskopomorskie, with 210 installations and total capacity of 281,88 MW). The high density of wind farm concepts in some areas is resulting in growing problems blocking the development of many (even well-prepared) projects. This concerns mainly lack of further possibilities of grid connection of the wind farms. According to TSO (PSE Operator) and DSO’s : Grid connection terms are currently issued for 25 000 GW of wind projects; over 50% of it corresponds to the connection terms issued by TSO, for 34 wind farms, mainly large portfolio (over 200 MW), owned by development companies. Approx. 13 000 MW of wind projects currently signed connection contracts, which should be completed before 2015, it is including 15 projects, which

intends to connect to transmission grid; of all the applications, two concern connecting offshore wind farms: one with the capacity of 1200 MW and the second with the capacity of 1045,5 MW. These applications have been accepted and connection conditions will be issued for these power plants. In some regions, like zachodniopomorskie and wielkopolskie, there are around 4000 GW under development. Also several projects are in development in regions where the market has developed slowly up to now, like southern Poland (dolnoslaskie and podkarpackie). However the prospects for completing projects located there are unclear, because of several barriers, mostly related to uncertain market circumstances, environmental limitations and weak grid. The large concentration of wind farm concepts in some areas raises the issue of the possible negative impact on the environment, as well as frequently leads to social conflicts. Over 300 protests against wind de-

velopments have been reported by the end of 2012, some of them leading to serious problems in the permitting procedures (in some cases up to rejection of applications or cancellation of permits). Wind energy projects have usually been met with enthusiasm by municipal authorities, because of the higher expected tax income to the local budget. The legal regulations created an opportunity to impose on the owner of the wind farm a property tax of 2% of the value of the building part of the investment, which would be very significant income to the municipality budget. However, in many cases the impact of wind farms on the landscape and perceived potential negative impact on tourism has become a political and economic issue. Turbine manufacturers Poland is a promising market for all of the major wind turbine manufacturers. At the end of 2012, Vestas was the leader in Poland with 30% market share, though the signifi-

Fig. 1 Installed capacity of RES-E In Poland 2001-2012

Fig. 2: Renewable energy production in Poland – 2005 to 2012 (2012 – IEO estimate).

Wind Sector

cance of other suppliers is increasing steadily. There are especially big opportunities for manufacturers offering wind turbines for lower wind speeds. Nordex and GE, for example, are strengthening their positions, offering this type of product, and are considered for many new developments, especially in central and southern Poland, where wind speeds are lower. The future of the wind power sector in Poland after 2012 will depend mainly on final decisions about the way the EU Climate Package will be implemented in Poland, including new directive 2009/28/EC about the promotion of the use of renewable energy sources. In December 2010 the Ministry of Economy submitted to the European Commission the National Renewable Energy Action Plan to 2020 (NREAP), required by the directive and including the range of commitments for electric power generation from renewable sources. The Polish target for 2020 is 15% of RES share in final energy consumption. 26% of that (32,4 TWh) is expected to be generated from renewable electricity. The official scenario assumes that in 2020 there will be 5600 MW of wind turbines installed onshore, 500 MW offshore and 550 MW of small wind turbines. This capacity is expected to deliver 47% of renewable electricity. The scenario proposed by government was rather disappointing for the Polish wind industry, because it is not very ambitious given the high wind potential Poland has onshore and offshore. The other problem is that NREAP does not provide details of actions to be taken to implement the plans - especially the support system for RES for 2010-2020

was unclear. Only some general announcements on changes were presented in NREAP, including intention of introduction of technology specific support system (diversification of certificate value for technologies). However final actions will be included in so-called “Renewable Energy Act”. The first draft of the planned Act was published in December 2011, which is in general assump-

www.solarforum.ieo.pl/en

The 6th SOLAR ENERGY INDUSTRY FORUM

Wind Energy

Fig. 3 Regional distribution of installed wind farms in Poland, end of 2011

Introduction of feed-in-tariffs for small scale RES and micro-generation. In general the RES owner will be entitled to obtain CoO’s for 15 years since the commissioning, where the correction factor will remain unchanged (on the level from first year of operation). Strong limitations for biomass co-firing with coal are introduced - the CoO’s for co-firing will be available for the plant owner only for 5 years from the start of electricity supply to the grid, but no longer than to the end of 2020. The correction factors will decrease every year for new installations commissioned. For 2013-2017 the values of factors are given in the introductory Act, with starting correction coefficient for onshore wind 100-500 kW 1,45, onshore wind larger than 500 kW 0,9 and for offshore

Poland 2013

tions consistent with NREAP. This proposal was a part of so called “Energy Three-pack”, including also amendment of Energy Law and Gas Law. After completing the consultation process, new version of the draft Act was published in May 2012 and next changes were presented in October 2012. The draft version of the RES Act from October 2012 is the last available complete official version of the proposed regulation. The most important elements regarding the large scale RES, also wind farms, are: Continuation, in general framework, the existing support system for RES electricity (TGC and quota obligation for traders), with introduction of technology specific correction coefficients

PHOTOVOLTAIC and solar collectors systems as a key elements of consumer small scale heat and power production

MAY 13 - 14, 2013, Toruń Registration until 7th of may 2013

Organiser: Institute for Renewable Energy

General Partner:

Partners:

Honorary Patronage:

Wind Energy

Poland 2013

Wind Sector

wind 1,8. For following years the factors will be specified in the resolution of Minister of Economy, every 2 years, taking into account the technology maturity and the RES market development. The installations commissioned before the Act will come into force, will keep correction factor 1 for 15 years from the commissioning date, except of co-firing installations, for which it will be 5 years The guaranteed purchase of RES electricity has been kept. The supplier of last resort on the area where renewable energy source is located, will be obliged to buy all the amount of electricity produced. The price per electricity remains unchanged and is fixed in the Act, as 198,90 PL/MWh in 2013, and in next years will be valorized by inflation rate. This mechanism will be used unless the average price of electricity on the spot market in the previous year will not be lower than valorization result. In such a case average spot market price will be paid. The consequences of that mechanism is, that the RES owner will not profit from the fact, that electricity prices in Poland might grow faster than inflation rate. The official set price for every year will be calculated and announced by the president of Energy Regulatory Office. Significant change is, that the RES owner is allowed to sell the electricity at higher price than fixed in the Act without forfeiting rights to obtain CoO’s. However, upper cap for electricity price was introduced – to obtain CoO’s, maximum price cannot be higher that 105% of the official purchase price. For the volume of electricity sold at higher price, no certificates will be issued. The substitute fee is fixed in the draft Act on the current level, 286,74 PL/MWh, and will not be valorized in next years. Thus, effectively, its actual value will decrease with time. This solution is kept from the previous draft of the RES Act, despite the negative opinions of RES market actors. The Ministry of Economy is justifying that decision by the necessity of lowering the cost of the system for the end-users. Currently, it is difficult to assume that the draft RES Act version from October 2012 is likely to be adopted by Parliament. The Act is currently consulted internally by the government. Several negative comments to the proposed solutions were received from the Ministry of Finance and Ministry of Treasury, especially concerning the shape of future support system for RES electricity. Because of the risk of the EC penalty for lack of implementation of energy directives (including RES directive 28/2009) into the Polish law, there is a trial of simplified implementation of them, through so called “Small Threepack”. This initiative was raised by the group of MP’s from the governing party and is now in advanced stage of proceeding by the Polish Parliament. Practically, if the “Small

Fig. 4 Installed capacity of the wind farms in Polish voivodships, 2011 and 2012 (source: URE)

Three-pack” will be approved, the current support system will be kept. The adoption of proposed regulation might significantly slow down the proceeding of RES Act. Thus, the current catastrophic situation on TGC spot market might prolonge for longer time. At the moment the majority of RES electricity in Poland (over 50%) is produced from biomass co-firing with coal. The nonambitious quota obligation 2010-2012, lower than expected growth of electricity use in Poland and significant growth of new RES investment 2011-2012 resulted in significant surplus of certificates of origin and related decrease of prices of CoO’s on Polish Power exchange (even to 100 PL/MWh, three times less compared to first half 2012). The further development of that market if difficult to forecast, because in case of CoO’s the spot market system does not fully follow usual market rules. However, as the IEO market simulations show, in case of lack of fast decision about further proceeding of RES Act in a shape similar to last draft from October 2012, current price tendencies will last until 2014 (depending on exact date of adoption of new regulation and its final shape). The onshore wind energy in Poland noted in 2012 the highest growth of installed capacity (up to 2.5 GW) in its history. This was caused by the implementation of the investment, which obtained financing before the first draft of RES Act has been announced, as well as speed up of some investment activities, which will result in keeping correction coefficient 1 certificates of origin, even if new regulations will come into force. However, it is expected, that this growth is only temporary effect and will slow down even in 2013, because of problems with securing the financing. In current circumstances, financial institutions are already very careful in taking decisions about financing wind energy projects, due to the low prices of CoO’s on Polish Power Exchange and uncertainties

Fig. 5: Market shares of wind turbine suppliers in Poland at the end of 2012 (based on 60 biggest).

related to changes in law regulations. Taking into account the current stage of currently developed and constructed wind projects, it could be assumed, that total installed capacity of onshore wind in Poland will be approx. 3 GW at the end of 2013, and will keep current correction coefficient. The assumption further development of the wind energy investment is highly uncertain. This is resulting of not only the legal uncertainty, but also limited grid connection possibilities and social and environmental problems faced by the projects. For the moment grid connection terms were issued in Poland for 25 GW of onshore wind farms, half of them having closed connection contract. However, because of economic and procedural problems, it is doubtful, that more than a 50% of them will be constructed before 2020, even in case of RES Act adoption and solving of CoO’s surplus issue. In general, the realistic assumption of the installed capacity of onshore wind in 2020 is around 6 GW (as stated in NREAP). Maximum scenario of the development should not overgrow 10 GW, which was also the market potential of onshore wind for 2020 identified by IEO. n

Regulations

Poland to cut renewables subsidies Proposals put forward in October 2012 were in reaction to calls from the European Union for the country to adopt renewables targets by 2020. The government aims to expand its renewable energy capacity to 15% by 2020. As it currently stands, Poland will offer FiTs to PV projects up to 100kW and green certificates for installations between 100kW and 2MW. The FiT offered is US$0.337 for 15 years, which is higher than that in Germany. However, the government claims the cost of state support for renewables will further increase the country’s budget deficit. The government estimates that state support for renewables will rise to 10.8 billion zloty in 2020 from 5.5 billion zloty in 2014. The government budget deficit in the first quarter widened to 25 billion zloty, the most in a decade. A final draft – perhaps by the end of the third quarter 2013- is expected to lock in payments for smaller projects, establish a tradable green energy certificate system and set up a stabilisation fund to maintain the value

of those securities. Darkest before the dawn Some wind-sector investors are optimistic that the new law will come into effect by Q1 2014, as the Polish government faces EUimposed penalties of nearly Euro 100,000 per day for failing to implement necessary renewable-energy regulation. PMOZE_A (green certificates) Prices of green certificates have been squeezed in the last 12 months, by a toxic mix of a slowing economy which has reduced the growth rate of demand for energy, an oversupply of green certificates (partially due to non-expiration of older certificates), and the slow legislative adoption of higher RES in the overall energy mix.  The total trading volume for PMOZE_A instrument (also known as Green Certificates) in 2012 reached the level of 19,864,954 MWh. This figure includes transactions made during trading sessions – 3,575,080 MWh and OTC deals – 16,289,874 MWh.  n

Poland 2013

Fiddling while Rome burns While the wait continues for the long-awaited energy law to be passed by the Polish parliament, investors in Poland’s renewables sector, particularly the capital-intensive wind sector, continue to suffer the consequences. Some investors are waiting patiently, some have sold out, and still others see opportunities to combine forces and consolidate. Yet one trend is clear: whatever the final mix of subsidies for Poland’s renewable energies sector, those subsidies will be less than expected several years ago, squeezed by budget pressures at both the European Union level and the increasingly-tight Polish budget. In April, Deputy economy minister Jerzy Pietrewicz has said he is updating proposals to set out a renewable energy draft law in October this year with a particular emphasis on wind and biomass - while halting plans for solar PV. “We don’t plan a retreat from support, but we see that progress in technology allows us to reduce rates proposed earlier,” Pietrewicz said in an interview on renewables.

Wind Energy

300

250

200

150

100

Prices of Green Certificates

2013-04-04

2013-03-19

2013-02-28

2013-02-12

2013-01-24

2013-01-08

2012-12-13

2012-11-27

2012-11-08

2012-10-18

2012-10-02

2012-09-13

2012-08-28

2012-08-09

2012-07-24

2012-07-05

2012-06-19

2012-05-29

2012-05-10

2012-04-17

2012-03-29

2012-03-13

2012-02-23

2012-02-07

2012-01-19

2012-01-03

Legal When will the RES Act be in force, and what to expect?

Polish Energy market – the current landscape

Wind Energy

Poland 2013

Dr Christian Schnell

In 2012 all investors awaited the RES Act, but the legislative process has been stuck in the Council of Ministers since October 2012, which leads to uncertainty. Due to oversupply, the certificate price on the spot market has been decreasing since spring 2012, which was forecast as early as in autumn 2011 by the think-tank Institute of Renewable Energy IEO. At the very moment the price on the spot market amounts to PLN 120, i.e., 40 percent of the compensation fee for 2013. Finally, average electricity prices have started to stabilize for the time being at a level of PLN 200 after an increase in the last years, and most experts predict that the electricity prices will be stable as well in the forthcoming years due to merit orders. To start with a general statement: the Polish government seems to have no strategic planning for its energy mix for the next two decades. Shale gas exploration now seems to be less attractive due to economic and ecological reasons. Additionally Gazprom recently offers a more advantageous price. Poland moved forward resolutely with this topic, but most other EU countries have been less affirmative, for some good reasons: the negotiation power of Gazprom is weakening as US gas is getting cheaper, in addition the import of liquid gas from third countries is threatening Gazprom’s negotiating position, and Polish shale gas deposits are much more difficult to reach than it was originally predicted on the basis of the original imprecise geological information resulting in an increase of costs. Furthermore environmental constraints are serious in areas with a relatively dense population. What about the Polish nuclear power plants? Polish nuclear power plants seem not to be a serious undertaking thus far, as the government has postponed its final investment decision until 2015, i.e., after the next Parliamentarian elections. The Polish stateowned utilities have already claimed that they do not have financial resources to develop shale gas extraction and nuclear power plants at the same time. Furthermore, Russia is moving ahead with the construction of its Baltic nuclear power plant involving approx. 2.3 GW to be located in the Kaliningrad

district with an anticipated grid connection in 2017/2018. As 49 percent of the shares will be offered to foreign investors, export of power outside of the Kaliningrad district is planned, which questions the economics of the planned nuclear power plant in northern Poland. For the time being coal and lignite firing are still ruling with a 90 percent share of the Polish energy mix. Coal, especially lignite, is experiencing a worldwide renaissance, as the International Energy Agency recently stated, even in Germany. The traditional Polish energy sector is delighted about this development, as it seems to favor Polish coal mines. But this is not the whole truth. Approximately 25 percent of energy coal is already imported to Poland, mostly from Eastern Europe. Polish coal mines, although subsidized, are and will be hardly able to compete with the major coal exporters such as Russia, Ukraine or South Africa. With shrinking coal imports to the US due to the US shale gas revolution, these countries will export cheap energy coal to other markets. Therefore, the future of Polish coal mines remains far from bright. Although the European Trade Emissions Scheme is under political pressure, back loading of CO2 certificates at least until 2020 is still likely. Especially for still profitable lignite firing this seems to be a real danger. So does the Polish strategy seems to favor the import of Russian gas, Russian coal (including Russian biomass) and Russian nuclear power? Rather not by purpose, although the recent development has substantial consequences for Polish trade balance, not to talk about the political impact of energy independence. The Polish stateowned energy sector still favors its special way of going green: co-firing of biomass in depreciated coal firing power plants. The technical solution is not innovative, and biomass shipping of more than 3 million tons in 2012 does not provide an acceptable carbon footprint. But the European Union is still not able to decide on a reasonable solution as to how to improve sustainability by certification obligation to restrict the worldwide transportation of biomass. To avoid the implementation of an expensive capacity market, Polish co-firing seems to be necessary to cross-subsidise coal power

plants, which are far from state of the art. But until 2020 one quarter of Polish (coal) power plants has to be shut off. Although the Transmission Grid Operator PSE already warned utilities that new investments are necessary to avoid black-outs, state-owned utilities are rather reducing their investment plans concerning coal power plants, as in the case of Rybnik (EDF) or Opole (PGE). Is this a chance for the renewable energy sector? Hopefully, as only renewables are able to increase capacity in the foreseeable future. Infringement procedure speeds up the RES Act Due to the lack of transposition of the Internal Market in Electricity Directive 72/2009 as well as the Internal Market in Gas Directive 73/2009, in October/November 2012 the Commission requested that the European Court of Justice impose daily penalties payment against the Republic of Poland of € 84,748 and € 88,819 respectively. The daily penalties would accrue from the date of the Court’s ruling until Poland notifies the Commission that it has fully implemented the rules into the national law, i.e. when the respective law enters into force. The small

Legal

Re-calculation of correction coefficients This Minister of Economy has recently announced a tender for re-calculation of correction coefficients. Presumably, the final result will not be known before the end of May. As the most important element for calculation, the minimum level of the certificate price is still under discussion, an open formula for each technique and size of installation to be adopted in the final version of the RES Act will most likely be subject of expertise. The

Increasing the quotation obligation The Ministry of Economy plans to issue a revised regulation “on detailed scope of obligations to be met to receive and present certificates of origin for redemption...” dated October 18, 2012 increasing the limit of green certificates which in a given year should be acquired by utilities and energy trading companies. This will be necessary since large energy consumers will not be obliged to acquire green certificates in the future, which provides for a lower amount of the calculation basis for the quotation obligation. Combining the quotation obligation with the final gross energy consumption [EU target] rather than with the final net energy consumption is being discussed. This would contribute to an increase of the quotation obligation by approx. 20 percent. Stabilization funds The stabilization funds initially announced by the Deputy Minister of Economy Mr. Pietrewicz to stabilize the green certificate price on the Warsaw Power Exchange at a certain level of the compensation fee – between 85 and 75 percent - are subject to ongoing discussion. Trade limitations with green certificates The plans to limit the validity of green certificates to a period of 24 or 36 months to avoid “certificate stashing” are good common sense. Actually, green certificates issued in 2006 and 2007 are still on the market which causes uncertainty. Additionally, an obligation to trade at least 50 percent of green certificates on the power exchange is being discussed. Only 20 percent of green certificates are traded on the power exchange now, the remaining certificates are traded OTC,

often within large vertically integrated energy groups. Limitation of co-firing In the draft of the RES Act and the act implementing the so-called tri-pack of October 9, 2012 the legislator proposed to exclude the co-firing installations from the system five years after a given installation receives its concession as a RES installation. A significant majority of the operating co-firing installations were granted concessions in 2008 and 2009. Hence, exclusion from the system would take place shortly after the entry of the RES Act into force. Due to the intervention of the Ministry of the State Treasury this solution did not win governmental support. Actually, the main players, including PGE, propose a phase-out of so-called “direct co-firing” [burning of coal and biomass in the same boiler] in power plants for the already-licensed installations. Co-firing in power plants would therefore slowly disappear if these installations are shut down due to LCP directive and technical acceptance test. Co-firing in CHP will still be allowed. The fact that direct co-firing in power plants will not have its market-maker function in the future is of the greatest importance. n Dr Christian Schnell, partner with DMS law firm, has 15 years of experience in energy law. He advises energy companies, property developers, financial institutions and private equity funds on numerous investment projects and transactions, including project finance.He studied law in Bonn and Cologne and is admitted to the bar in Poland. He has a PhD in economy. He is an associate professor in the Warsaw School of Economics. He speaks at various conferences and is an author of a dozen of articles devoted to legal issues, mainly from the field of energy law, including renewable energy and protection of environment. He is responsible for the initiative “econet Poland” with the German-Polish Chamber of Commerce, an expert for renewable energy with PKPP Lewiatan and a co-founder of the Polish Photovoltaic Energy Association.

Poland 2013

What to expect from the revised RES Act? Due to the legislative procedures and notification obligations, the large “tri-pack” should enter into parliamentarian legislation proceedings soon, in order to come into force at the end of the Q1 2014 to avoid penalty payments. So the revised draft of the RES Act should be send to Parliament before summer. And more and more details of the final draft to enter the parliamentary legislative process are known.

final correction coefficients will be published in a by-law at a later stage of the legislation process. And most probably correction coefficients will be published only for two years (besides offshore wind).

Wind Energy

”tri-pack” [amendment to Energy Law to avoid penalty payments due to the abovementioned EU infringement procedures] is delayed, but should come into force within the next months to avoid penalty payments to be calculated from Q4 of this year. In addition, to date Poland has not yet transposed the Renewable Energy Directive 28/2009, which had to be transposed by Member States by December 5, 2010. Finally, the Commission requested that the European Court of Justice impose daily penalties payment of € 133,228 against the Republic of Poland. Penalty payments will accrue from the end of Q1 of 2014. Prime Minister Tusk recently announced that the small ”tri-pack” will not implement any solutions required to transpose the Renewable Energy Directive, i.e., a large “tri-pack” [Energy Law, Gas Law, the Renewable Energy Sources Act with the new support system and secondary legislation] will be necessary to do so.

Subscribe to BizPoland Magazine and get…

Community Relations

Re-direct the energy Whoever has a goal in life will face opposing forces. To eliminate them, he will have to learn how to force them to work to his advantage. – O’Sensei Morihei Ueshiba Anna Wieczorek & Joanna Stefańska

Wind Energy

Poland 2013

www.PracowniaDialoguLokalnego.pl

Renewable energy sources belong to a group of oft-quoted priorities for Poland’s national development. But when we look at the local level, priorities shift. It is not difficult to notice that at the municipal or regional level, conflicts around wind farms are becoming more and more common, which blocks investments. Many convenient locations remain under-utilized only because local stakeholders refuse to accept the presence of wind turbines. Local communities talk of disease, noise, corrupted landscape, birds getting killed; they call upon their own experts, look for negative examples of how wind farms may affect their daily life, their health, their routines and surroundings. In fact, despite the general support for “green energy” as an abstract concept, wind farms as such are perceived to be a threat. Similarly to other new technologies, preconceptions about them are rooted in non-rational psychological mechanisms: fear of novelty, fear of change in places considered to be homeland, fear of “strangers”. Natural responses to such opposition take the shape of waiting it out, perhaps providing information or persuading, possibly confronting each other. Sometimes the investor decides to stay silent, hoping that people will get tired or bored, or may-

tages of renewable energy sources, or maybe calls on experts to convince people that wind power technologies are safe. The two parties talk about entirely different things, and they tend to talk louder and louder,

“ about turbines and money.

It is war, and this war is no longer

It is a struggle for a sense of dignity, for respect, self-worth and saving face be simply will not notice what is going on. Sometimes, the company underlines the positive ecological impact of wind power, points out negative consequences of global reliance on fossil fuels and stresses advan-

”

building up frustration and anger. Battle lines are drawn, with both sides ready to face the enemy and clash in a frontal assault. Legal battles are fought with the best lawyers waving their codices.

It is war, and this war is no longer about turbines and money. It is a struggle for a sense of dignity, for respect, self-worth and saving face. If all permissions are granted and the paperwork is formally correct, the investor may decide to force the project upon the community and puts the measurement mast there... Sometimes, the tension becomes so unbearable that the community explodes. We hear people calling names, we see ropes of the measurement mast cut. If both sides enter upon the warpath, it is very difficult to get off it. And yet, in essence, it is a fight between potential business partners, for long-term returns. What are the chances, with this kind of process, that the local community and the wind farm will peacefully coexist for the next 30 years? Why does this happen? Can it be done better? The “Wind Energy in Poland” Report, published by DPZ, recommends typical educational and informational PR activities to minimize losses caused by local protests. Unfortunately, neither PR nor education can solve these urgent local problems.

however, as there are specialists available who are able to be there and who have the know-how about two-way communication and constructive dialogue. The process begins when we find the source of energy that fuels the conflict, identify its direction and engage in re-directing it. This requires certain skills that allow us to leave the trenches of war in favour of the opportunity for neutral communication: about mutual perceptions, about perceived risks, values and goals, and how they can be turned into specific action and scenarios. Finding common points in this labyrinth of issues, things that both the investor and the community share and agree upon, is an important and unique skill. That is why such processes are oftentimes managed by professional negotiators or mediators. The first step is to understand the specific context and the people who live there and how we, the company, are perceived by them. Who are they? Not only, “do they oppose us?” Who are we as a company in this community? Not only, “what did we tell them about ourselves?” What do they really need to get invested in the project? Not only, “what we can give them?” What do we want, what type of a relationship do we want to establish? Not only, “how many turbines?” What can we do together in the

years to come? Not only, “what do we want to do now?” Using the services of a neutral and impartial third party regulates the process of getting to know each other and creating shared solutions. It prevents the compulsion of confrontation or saving face. The process of re-directing energy of the system from conflict towards cooperation can take different forms. All actions should be thoughtfully adapted to the particulars of the given conflict situation and its participants. These solutions can look very different from one location to another because they are created every time with local actors to fit the local context. The situation of open conflict with a local community can be compared to facing a speeding train on the wrong track. In order to control it, you can’t just stop it--this would be too difficult, brings the risk of a catastrophe and costs a lot of energy. What we can do, however, is to be smart, and change the switch at just the right moment, so that the train safely reaches its destination. Conflict management, if done well, uses the energy and engagement of the local community to facilitate relevant and constructive dialogue with the investor, which results in long-term cooperation and peaceful co-existence based on mutual understanding. n

Wind Energy

If we look at the relationships between the investor and the local community as a system, it is noticeable that conflict itself generates energy as a result of differences in viewpoints, beliefs or needs. Conflict management, then, is an attempt to manage this energy. As O’Sensei Morihei Ueshiba teaches, it is not about destroying one’s opponents, it is about utilizing their strength and engagement in a constructive way. Managing energy in conflict situations is not an easy task. It requires a complete change of approach, abandoning emotional, automatic tendencies to retaliate and replacing them with thoughtful and responsible actions that help all parties work together towards a solution. In some cases, this means admitting mistakes or lack of knowledge, accepting that the other party is not rational, giving up the position of power (“even though I could do it my way without their consent, I will consult them anyway”). This approach requires presence and attention within the community, which enables a constant monitoring of the situation and in particular the effects of our actions. In most cases, the investor lacks the time to be present in the community and the know-how to recognize important social processes. Not all is lost,

Poland 2013

Community Relations

Investors

Investment returns and revenues in an uncertain environment Wojciech Sztuba

Wind Energy

Poland 2013

wojciech.sztuba@tpa-horwath.pl

The number of investments in wind farms in Poland has been increasing from year to year, which means that, so far, this sector has enjoyed attractive conditions for development. At the end of the first half of 2012, there were 619 licensed wind installations in operation, with aggregate installed capacity of 2,188 MW. This means a rise in installed capacity of slightly more than 35 percent compared to 2011 and a healthy 58-percent rise compared to the respective period of 2011. As much as 44 percent of the installed capacity in Poland is located within the provinces of Zachodniopomorskie and Pomorskie. The great popularity of wind investments in recent years resulted mainly from them being seen as a relatively stable form of capital investment with a relatively high rate of return. Unfortunately, the changes planned to the European Union climate policy as well as Polish energy law, may entail far-reaching consequences for the wind energy sector. In the view of the future changes to the regulations on support systems described in point 7 part 2, forecasting profitability of wind projects has become particularly difficult, and such uncertainty in profitability assessment of wind projects translates into a temporary freezing of new investments as well as investor withdrawal. Wind farms are a highly capital intensive type of investment, which makes the development costs one of the key elements of business profitability analysis. High capital expenditures are offset by relatively low yearly operating costs of a wind farm, accounting for ca. 3-4 percent of the yearly investment costs. Market data analysis shows that average investment expenditures for wind farms in operation stood at 6.0 million PLN per 1 MW of capacity whereas average planned investment expenditures for farms in development equalled 6.6 million PLN per 1MW. One should bear in mind that, depending on the type of technology applied or the location site chosen for a wind farm, these values can oscillate between 4.4 million and the high level of 8.0 million PLN per 1MW. An overwhelming percentage of total investment expenditures is taken up by wind turbines. In recent years, there has been a moderate decline in their share in the overall structure of expenditures. Market data show that the average level of this ratio is currently oscillating between 60 and 75 percent of the project value. Since 2009, the prices of wind turbines have fallen by ca. 20 percent, and now their cost stands at 910 thousand EUR/MW.

Wojciech Sztuba, Managing Partner, TPA Horwath Polska

One should bear in mind that the choice of wind turbines determines the level of revenues and operating costs in the future. Choosing more expensive, but also more reliable turbines will result in lower service costs, which in the case of a wind farm may represent up to 90 percent of variable costs of maintenance. The uncertainty of investment is also increased by volatile currency exchange rates, and it has to be stressed that the prices of wind turbines are usually set in euro. Given that revenues from energy sale are generated in PLN, turbine purchases and their financing are usually made in EUR the investor should take into account the exposure to significant exchange rate risk and consider a strategy to hedge it. Although the costs of turbine purchase constitute a substantial percentage of investment expenditures, they do not exhaust the scope of analysis. The costs of foundations as well as preparing the infrastructure are also crucial. These costs are mostly determined by the choice of location site and the quality of land. Depending on the specific conditions, they can range from 5 to even 24 percent of expenditures. The very process of investment preparation, which takes on average ca. 4 years, is another significant factor. The costs related to it represent 6 percent of expenditures and include preparing expert studies and carrying out administrative procedures. These costs may currently amount to 400 thousand PLN per 1MW of installed capacity. Expenditures on connecting the farm to the power grid strongly depend on its dis-

tance from the transforming/switching station. The estimated value of expenditures has been set at the level of 100 thousand PLN per 1 km (research done for the province of Zachodniopomorskie), therefore special attention should be paid to energy infrastructure parameters of the location site. The connection cost should not constitute a significant factor in the decision-making process. This cost is estimated to account for only 1 to 2 percent of investment expenditures. The revenue generated by producers depends on both energy prices and the (green) certificates of origin (CoO). The price of electricity is set each year in advance by the Energy Regulatory Office (URE), based on the average prices in a competitive market from the previous year and in 2013, this price is 201.36 zł / MWh. The problem is now that the prices of green certificates, which are listed on the market, were highly correlated, until recently, with so-called “replacement fees” determined by the regulator. Replacement fees for 2013 had been set at 297,35 zł / MWh, but already at the end of 2012 we observe a sharp drop in prices of CoOs. While the average price of certificates of origin is determined based on the average-weighted index OZEX_A (for the first seven months of 2012 stood at 271.43 zł / MWh, which at that time replacement charge equal to 286.74 zł / MWh, and representing 95% of the replacement fee), the year 2013 brought a market crash. Prices of green certificates fell below 120 zł / MWh, and therefore to approximately 40% of the replacement fees. There are multiple reasons for this high oversupply of certificates. It is hoped that the problem of oversupply of certificates will be solved as soon as possible by changes in the law; otherwise, the further development of the renewable energy market, and also the maintenance of the existing system may come into question.  If one could eliminate the problem of oversupply of certificates and restore the high correlation rates of certificates of origin and replacement fees, then for 1 MWh of energy produced by wind farms the investor could expect average revenue of about 450 zł. It can be assumed that the price cap, possibly further reduced by about 6-7% in the event of a factor of 0.9 for onshore wind in the spirit of the draft law, would be sufficient to achieve a satisfactory level of return on investment projects. In the absence of regulations for the new support systems for renewable energy sources, it is not possible to make reliable predictions about the project and its viability. n

»Section Name Goes Here«

Developers of Wind Energy in Poland

www.acciona.com

Ownership: Acciona Energia International S.A. Company Profile: Acciona Energy, the energy division of the ACCIONA Group, is a world leader in the field of renewable energy sources. ACCIONA develops, builds, sells and operates wind parks for its own and for its clients worldwide. At 31 December 2012, ACCIONA Energy had installed a total 7,096 MW of owned capacity. The company also has installed 1,472 MW for clients. ACCIONA is present throughout the value chain, providing a complete range of services, including EPC contracting and long-term O&M services.

Strategy in Poland: Increase the portfolio of the projects in operation. EPC contracting for third parties. Sales of wind turbines. 64 units already installed in Poland. Projects in Poland:» Golice Wind Farm, 38 MW, lubuskie voivodeship, Słubice municipality, Golice - operational date: March 2012. KROBIA WIND FARM, 33 MW, wlkp voivodeship, Krobia municipality, Ciołkowo. Advisory Partners: Confidential Reference numbers on map: 141, 168

AES Poland Wind Sp. z o.o. Top Management in Poland: Johnny Holm - Managing Director Contact data: ul. Hryniewickiego 6, Gdynia, (Poland) tel. 59 717 60 00 www.aes.com

Company Profile: AES Poland Wind Sp. z o.o. headquartered in Gdynia is a company belonging to U.S.

energy industry giant AES Corporation, which manufactures and distributes electricity in 26 countries. AES Wind Generation operates in the international energy market since 2004 and has wind farms in the United States, China and Europe. Currently, AES is in the process of wind farm projects in the north of Poland.

Aldesa Polska Contact data: Postepu 18 – Neptun Building, 8th floor, Warsaw, tel. 22 570 44 65 biuro@aldesa.pl www.aldesa.es

Projects in Poland:» Built wind farms for Tauron and PGE

Alpha Wind Top Management in Poland: Jens Borsting Petersen - Prezes Zarządu Contact data: ul.Wysogotowska 23, Przeźmierowo, k/ Poznania, (Poland)

Greenpower Fair - the meeting of all RES sectors ism farm” will be held. Owners of agritourism farms invited for participation in the fair will have an opportunity to gain knowledge on how to improve the profitability of their farms by installing e.g. photovoltaic panels that provide energy which can be used to satisfy the needs of the farms in terms of electricity, solar collectors for water heating, or of the possibility to install small windmills and a heat pomp. The conference is free of charge.

Current market innovations from Poland and abroad, experts and decision-makers of the energy sector, recent developments, as well as sharing of specialized knowledge – these are all the evidence for the evolution of the Greenpower fair (14th-16th May, 2013) with an eye to the specialists visiting Poznań. The latest models of briquetting machines, water heaters, transportable briquetting factories, shredding lines or inverters will be presented at the forthcoming Greenpower fair in Poznań. Apart from the product solutions, it will be also possible to acquaint oneself with the technological novelties, inter alia, with an application for more efficient biogas plant management. The Greenpower exhibitors will present a wide offer of the solar and biomass sectors. Moreover, in hall no. 5A, where the fair exhibition is located, other RES sectors, such as: wind, water and geothermal energy, as well as energyefficient technologies will also be exhibited.

About the solar energy

A forum “Photovoltaics for everyone” will be held on the first day of the Greenpower fair. The programme will include lectures on the latest trends of technology and solutions applied in this sector both in Poland and abroad. The head of the department of Renewable Energetics in the Ministry of Economy will present the most up-to-date law regulations

concerning the industry. Investors who plan constructing solar power stations of greater capacity will also have an opportunity to familiarize themselves with legal and environmental conditions for such accomplishments. The admission to the forum is free of charge. On the second day a photovoltaic workshop and SOLAR+ system demonstration will be performed for those who plan to go into trade and construction of photovoltaic systems. The complete process will be presented: starting from the principles of selection and complementation of a photovoltaic system, through security assortment, ending with practical aspects of the system installation. It will be the sole photovoltaic system of this kind in Poland exhibited at the Greenpower fair. The admission fee to the workshop is charged.

Poland 2013

Suibsidiary firms specializing in Wind Energy: Acciona Windpower S.A. Top Management in Poland: Andrzej Konarowski - Managing Director, 22 403 81 95 Contact data: Pańska 96/105, Warsaw, (Poland) tel. 22 403 81 95 magdalena.liberadzka@acciona.com

Wind Energy

Acciona Energy Poland Sp. z o.o.

Future technologies in the power industry

How can the progressing development of renewable energy sources be applied in the most effective way? What are the technologies of energy storage? Which advanced IT solutions for the energy sector can be used? The answers for these and many other questions will be possible to arrive at during the conference of the Polish Economic Chamber of Renewable Energy. On the first day of the fair the future technologies of the power and building industries, wind and photovoltaic technologies, as well as these used in biogas plants will be discussed. The admission to the Greenpower fair is free of charge upon registration.

Agritourism with RES

For the first time at the fair a special conference titled “Energy self-sufficient agritour-

Developers of Wind Energy in Poland tel. 61 279 42 06 mail@aw-pol.pl

Poland 2013

www.aw-pol.pl

Ownership: Eurowind Energy A/S, Alpha Wind Energy Aps, Private shareholder. Alpha Wind Polska company was founded in August 2008 by Danish company Alpha Wind Energy (AWE), active in wind energy-related operations for over a decade. Alpha Wind Polska is one of the entities that make up the organizational structure of the Alpha Wind Energy. In 2010, AWP’s shareholder and key partner in Europe became another Danish company Eurowind Energy A/S (EWE). By buying the AWP’s shares, EWE acquired also its projects and started together several new wind farm projects. Strategy in Poland: As for today Alpha Wind Polska represents related companies and performs their own statutory tasks for them including formation of SPV under which specific projects of wind farms are developped in Poland under names Eurowind Polska I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII, IX, X, XI Sp. z o.o. oraz Stargardwind Sp. z o. o.

Alpine-Energie Polska Sp z o.o.

Wind Energy

Contact data: Gdyńska 25, Świdnica, (Poland) tel. 74 640 97 00 office@alpine-energie.pl www.alpine-energie.pl

Ownership: Alpine-Energie Holding AG (Part of FCC SA) Company Profile: EPC-Contracting Renewable Energy (Wind, Photvoltaics, Biomass) with more than 800 MW of capacity erected all over Europe.

ALSTAL Grupa Budowlana Sp. z o.o. S.k. Top Management in Poland: Alojzy Szczupak - Prezes Zarządu, Jarosław Szczupak - Prokurent Contact data: Jacewo 76, Inowrocław, (Poland) tel. 52 355 54 00 biuro@alstal.eu www.alstal.eu

Company Profile: ALSTAL is a General Contractor for wind farms, and a reliable partner or member of a consortium for the construction of wind turbines. We also offer: - general construction services - construction of halls and steel structures - building infrastructure concrete production - maintenance services Strategy in Poland: Implementation services for general contracts for projects and subcontracting

services. The implementation of their investment projects through the development of their wind farm projects and acquisition of projects available in the market. Projects in Poland:» Own projects - a total of 50 MW Other details: Members of PSEW

Altus Polska Sp. z o.o. Top Management in Poland: Hans Eymann - Prezes Zarządu, Gerhard Haußmann - Member of the Board Contact data: 17 Stycznia 37/4, Rawicz, (Poland) tel. 65 572 75 91 info@altus-ag.de www.altus-ag.de

Projects in Poland:» Wądroże wielkie (Mierczyce, Skała, Granowice) 50, 60 MW Reference numbers on map: 213

Avallon Suibsidiary firms specializing in Wind Energy: Avallon Sp. z o.o. Top Management in Poland: RafałłAugustyniak - Prezes Zarządu Contact data: ul. Piołunowa 15c, Poznań, (Poland) tel. 61 67 133 87 avallon@avallon.com.pl www.avallon.com.pl

Ownership: Avallon Sp. z o.o. Polska, private shareholders Company Profile: All aspects of wind farm development Projects in Poland:» Near Piła 36 MW,Jarocin 2 MW, Koło 1,6 MW Advisory Partners: Norrwind, Energotelprojekt, CGP Kancelaria Adwokatów i Radców Prawnych Reference numbers on map: 44, 54, 179, 189

Axpo Trading AG (previously EGL Polska) Top Management in Poland: Michael Waldner - Head of Energy Ventures, 41 44 749 43 05, michael.waldner@axpo.com; Luca Pedretti - Senior Manager Energy Ventures, 41 44 749 45 08, luca.pedretti@axpo. com; Zbigniew Olszewski - Prezes Zarządu Axpo Polska, 22 529 79 45, zbigniew.olszewski@axpo.com Contact data: Al. Jerozolimskie 123, Warsaw, (Poland) tel. 22 529 79 45 biuro.pl@axpo.com

www.axpo.com

Ownership: Axpo Trading AG Company Profile: Since the start of its Polish operations 10 years ago, Swiss-based Axpo Trading has emerged as the leading independent provider of customized off-take and hedging solutions for electricity and green certificates for wind farms in Poland. Customers benefit from Axpo's strong balance sheet and the vast experience in energy trading and energy risk management solutions brought from other markets to Poland. In whole Europe, customers with more than 10,000 MW in installed capacity trust in Axpo Trading's energy risk management capabilities to manage their assets. Axpo Trading was ranked # 1 power dealer in Eastern Europe for 2013 by the Energy Risk Commodity Ranking.

Baltic Wind Sp. z o.o. Suibsidiary firms specializing in Wind Energy: Sagittarius Solutions sp z o.o, Eko Park I sp z o.o., Eko Park III sp z o.o. Top Management in Poland: Zbigniew Modecki, Christopher Guzowski,Michal Polanowski Contact data: ul. Nowolipki 4/19, Warsaw, (Poland) tel. 22 621 32 10 chris@balticwind.com www.balticwind.com

Ownership: Company is owned by the management team. Company Profile: Wind Farm Developer, Owner and Operator active throughout Poland, focusing on <10MW projects. Strategy in Poland: Baltic Wind will develop, build and manage individual projects in Poland, particularly those under 15 MW. Baltic Wind assists its partners with developing projects which are larger than 15 MW. Projects in Poland:» Ciechocinek 7.5MW - operation date: February 2013, Włocławek 6MW - operation date: 2014; Susz 5MW - operation date: 2014 Advisory Partners: Windtest Grovenbroich, Raiffeisen, Vent Energy Operator, Wind Prospect, Kancelaria Adwokacka Tomasz Krzyzanowski Reference numbers on map: 103, 116, 194

Betpol (Grupa PBG) Contact data: ul. Inwalidów 49, Bydgoszcz, (Poland) tel. 52 518 20 00

betpol@bezpol.pl

www.cerac.eu

info@cezpolska.pl

www.betpol.pl

Company Profile: Central European Renewable Acquisition Corp - develops, syndicates, finances, builds and owns wind farms with focus on Eastern Europe starting in Poland. CERAC's primary focus is wind energy and its pipeline of projects currently totals more than 600 MW of wind assets in different stages of development, all in Poland. Strategy in Poland: CERAC and RatioPower have joined forces to work on ad hoc basis in Poland and in other countries on co-development of projects. RatioPower has strategic turbine sales, project development, and wind farm sales experience from a broad range of countries. Projects in Poland:» Kanin 20 MW, Orla 37,5 MW, Kwydzin planned Advisory Partners: PEC, Nordex, Bank DnB Nord, Plenus Reference numbers on map:

www.cezpolska.pl

104, 208, 50

Company Profile: Czech CEZ Group produces and distributes electricity and heat, as well as electricity trading, coal mining and trading of natural gas. It focuses in particular on the markets of Central and Southeastern Europe, where it can use the experience in managing an electricity conglomerate during the liberalization of the electricity market. CEZ Group companies have offices also in Albania, Bulgaria, Romania, Poland, Netherlands, Bosnia and Herzegovina, Germany, Hungary, Turkey, Serbia and Slovakia. Strategy in Poland: In Poland the CEZ Group has two coal-fired power plants, located near the border with the Czech Republic. CEZ Poland is also the owner of 67% of Eco Wind Construction. Projects in Poland:» Recently announced plans to scale back investments in Romania and instead focus on Poland.

CEZ Polska

Clean Energy Venture S.A.

Top Management in Poland: Bohdana Horackova - Country Manager Contact data: Emili Plater 53, Warsaw, (Poland) tel. 22 370 11 22

Contact data: Al. Jana Pawła II 61 lok.211, Warszawa, tel. 22 838 19 33

Cerac Sp. z o.o. Top Management in Poland: Adam Broncel - CEO & Board Member & Head of the Polish Division, Adam T Ofek Executive Chairman & Board Member, Ron Weissberg - President & Board Member Contact data: Natolin 15, Łódź, (Poland) tel. 42 671 46 44 info@cerac.eu

www.cevsa.pl

Wind Energy

Company Profile: Betpol, company 70% owned by PBG, has signed a contract to build a wind farm in the county Wicko Lębork (Pomeranian). The scope of works includes the execution of earthworks, foundations, and the supply, installation and commissioning of five complete wind turbines with an installed power of 2 MW each. The contract value exceeds 15.4 million euros. Strategy in Poland: Principal building the Wicko farm is a private company. Projects in Poland:» Wicko (powiat lęborski woj. Pomorskie) 10 MW Reference numbers on map:

Poland 2013

Developers of Wind Energy in Poland

Wind Energy

Poland 2013

Ownership: Spartan Capital S. A. Company Profile: Clean Energy Venture S.A. (CEV) is a specialist development and investment company, which invests in promising renewable energy markets (REM). CEV focuses on investments in high-profit projects such as wind farms and photovoltaic farms. It also makes investments in small- and mediumsized production and service companies from the clean technology sector (Cleantech).We provide financing or co-financing for wind farm projects from greenfield to the construction permit, as well as for other projects in the Cleantech sector and REM. Projects in Poland:» Invest in 2 projects 70 (zachodniopomorskie) and 33 MW (kujawsko-pomorskie)in Poland.

Continental Wind Poland Sp. z o.o. Suibsidiary firms specializing in Wind Energy: PSWM Wielkopolska Sp. z o.o. Top Management in Poland: Tracy.Dziedzic@continentalwind.com

Contact data: ul. Choragwi Pancernej 80, Warsaw tel. 22 380 53 00 poland@continentalwind.com www.continentalwind.com

Ownership: Continental Wind Poland is a wholly-owned subsidiary of Continental Wind Partners, a privately-owned company registered in U.S. Company Profile: CWP is a leading developer of wind projects in Central and Eastern Europe and Australia. CWP's core business is to develop onshore wind energy projects. The company's expertise is taking projects through all stages of the project lifecycle: securing land, conducting wind analyses, performing GIS mapping and windfarm layout optimization, securing environmental and building consents, and procuring turbines, equipment and construction works. The Fantanele wind farm in Romania, with over 380 MW currently commissioned, is an example of our construction management capabilities. Strategy in Poland: CWP has been present in Poland since 2007 and is currently completing the development of its 160 MW Duszniki project. The

company has a portfolio of of approximately 300 MW of earlier stage projects in Poland and is committed to building its presence in the market through partnerships acquisitions and new investments in greenfield projects. Projects in Poland:» Duszniki: 160 MW, other projects total appproximately 300 MW Advisory Partners: CWP works with all major turbine suppliers, construction firms and technical advisory firms. The company has extensive experience in technical procurement and managing all aspects of project design, development and construction. Reference numbers on map: 161

Contino Wind Group Top Management in Poland: Marcin Nawrocki - Prezes Zarządu Contact data: Liberty Corner, ul. Mysia 5, Warsaw tel. 22 596 50 20 info@continowind.com www.continowind.com

Ownership: Poleol S.R.L Company Profile: The business model of Contino Wind Group includes both development of wind farms, as well as acquisitions and purchases of prepared projects and projects with obtained licenses. The main objective is to build and operate a portfolio of wind farms. Strategy in Poland: Contino Wind Group has more than 15 years experience. Concern for energy security and environmental issues assures responsible development and high-return on investment. Projects in Poland:» Several hundred MW potential projects underway. Projects are of different sizes, ranging from small (5 MW) to large projects up to 90 MW. Active in many areas of Poland. Planned and existing projects are: Białogard 5MW, Kujawsko -Pomorskie I 9 MW, Lubelskie I about 63 MW (2016), Lubelskie II about 63 MW (2016), Lubelskie III about 21 MW (2016), Lubelskie IV about 48 MW (2016), Lubelskie V about 21 MW, Lubelskie VI about 90 MW, Małopolskie I abour 90 MW, Małopolskie II about 6 MW (2015), Mazowieckie I about 30 MW, Mazowieckie II about about 30 MW, Mazowieckie III about 60 MW, Podlaskie I about 90 MW, Podlaskie II about 90 MW, Śląskie I about 39 MW, Świętokrzyskie I about 30 MW (2014), Świętokrzyskie II about 21 MW (2016), Świętokrzyskie III about 42 MW (2015), Świętokrzyskie IV about 24 MW (2015), Wielkopolskie I about 60 MW, Zachodniopomorskie I about 90 MW

Developers of Wind Energy in Poland

DOMREL Biuro Usług Inwestycyjnych Sp. z o. o. Suibsidiary firms specializing in Wind Energy: Wielkopolskie Elektrownie Wiatrowe Sp. z o.o., EW Czyżewo Sp. z o. o. Top Management in Poland: Roman Kierys - Prezes Zarządu, 91 812 21 05, biuro@domrel.pl Contact data: Odzieżowa 12c/1 , Szczecin, (Poland) tel. 91 812 21 05 biuro@domrel.pl www.domrel.pl

Company Profile: Domrel develops, constructs and manages wind park projects in western Poland. Strategy in Poland: Full range of development, construction and management of wind farms. Projects in Poland:» Wielkopolska I 52,5 MW (gm. Nekla, Środa Wielkopolska, Piaski, Pępowo, Rydzyna, Bojanowo i Śmigiel), Czyżewo 6 MW, Słupca (Graboszewo) 4,8 MW Other details: Membership in PIGEO and PSEW Reference numbers on map: 24, 163, 165, 166, 170, 171, 172, 174, 177

E.ON Suibsidiary firms specializing in Wind Energy: E.ON Energie Odnawialne Sp. z o.o, E.ON daugther company responsible for the Polish wind business of E.ON and located in Szczecin. Top Management in Poland: Rüdiger Rittner, Sebastian Mertens Contact data: Plac Rodła 8, lok.II-405, Szczecin , (Poland) tel. 91 359 42 81 info.szczecin@eon.com

215, 262, 5, 9, 48, 83, 87, 139, 162, 164, 7

Eco-Wind Construction S.A. (majority-owned by CEZ) Top Management in Poland: Piotr Beaupre - Prezes Zarządu, Jan Mališ - Board Member, Jaromir Peconka - Board Member Contact data: ul. Marynarska 11, Warsaw, (Polska) tel. 22 444 08 81 biuro@ecowind.pl

www.polska.edf.com

Ownership: In 1998, EDF participated in the first privatisation of the Polish energy sector – the purchase of Elektrociepłownia Kraków. Since then, EDF has become the main shareholder in many Polish energy companies generating heat and electricity, including EDF Rybnik (Rybnik Power Plant) and combined heat and power plants in Gdansk, Zielona Góra, Torun and Wroclaw. The Group also includes servicing companies: EDF Paliwa – supplying coal and biomass to all companies in the Group; EDF Energia – a company for electricity trading owned by the EDF Group, and Fenice Poland – outsourcing power and ecological activities in industrial companies. Company Profile: Owner of Starke Wind. EDF Energies Nouvelles (EDF EN), a subsidiary of EDF, is the Group’s standard bearer for renewable energy and in particular wind energy, its development priority. Projects in Poland:» Linowo 48 MW + Starke Wind projects Reference numbers on map: 109, 114, 128, 140, 142, 143, 149, 151, 152, 153, 156, 160

www.ecowind.pl

Ownership: Majority shareholder is CEZ Poland Distribution B.V. Company Profile: Eco-Wind Construction SA undertakes projects in the wind energy industry, such as the acquisition of interesting locations for wind farms, the further development of the project until the administrative licenses and building permits and the implementation of the total investment including financing and turnkey construction organization. In addition, the company offers services related to the operation and management of wind farm complex in the Wind Farm Operation Center for their own use and for customers interested in these services. Projects in Poland:» Słupsk I-V 16; 90; 18; 42,5; 40 MW , Elbląg 48; 48; 48; 48; 16; 4 MW , Kukowo 50 MW, Koszalin West 70 MW, Grudziądz I-IX 42,5; 28; 47,5; 47,5, 47,5 (VII, VIII, IX – 142,5 MW), Olsztyn I i II, III 34; 96; 62 MW, Kielce 35 MW, Lublin I i II 48; 48 Reference numbers on map: 41, 66, 68, 102, 118, 122, 135, 237, 245

www.eon.pl

Ownership: Korporacja E.ON Company Profile: E.ON is one of the largest investors in the energy sector. It employs more than 85000 people around the world. E.ON focuses on the production of green energy, has 3600

tel. 22 556 53 00

Poland 2013

173, 202, 226, 232, 233, 235, 236, 205, 238, 240, 243, 246, 247, 248, 250, 37, 38, 105, 132, 137, 206, 207, 241

MW of installed capacity and plans for further investments of 2.6 billion € in 2013. Strategy in Poland: With investments of over € 200 million over the past six years E.ON is one of the five largest players in the Polish wind sector. Currently operates four wind farms with installed capacity of 86.5 MW that supply 80000 Polish households with clean wind energy. Projects in Poland:» Barzowice 20,7 MW, Łebcz I, Łebcz II, Leśniowice, Wrocław/Legnica, Wind farm near Zalew Szczeciński 40 MW, Wielkopolska I near Poznań 52,5 MW, Wielkopolska IIa (Czempin, Góra, Dolsk) 15 MW, Wysoka I,II,III 77,5 Reference numbers on map:

EDF Top Management in Poland: Katarzyna.Majchrzak@edf.pl Contact data: ul. Złota 59 (budynek Skylight), Warszawa, (Poland)

EDP Renewables Polska Sp z o.o. Top Management in Poland: Joao Paulo Costeira - Board member, Rui Teixeira - Board member, Grzegorz Szymczak - Country Manager (grzegorz.szymczak@edpr.com) Contact data: ul. Postępu 17b, Warsaw, (Poland) tel. 22 331 01 88 office@edprenovaveis.com www.edpr.com

Wind Energy

Advisory Partners: CWG is involved in partnership with Von der Heyden Group, an international investor and developer with strong presence in Poland. One of the biggest partners of CWG is Green Power Development, and the suppliers of wind turbines include, among others, Nordex, Siemens, and Vestas. Reference numbers on map:

Ownership: EDP Renewables Europe S.L. Company Profile: EDP Renewables (Euronext: EDPR), a world leader in the renewable energy sector, designs, develops, manages and operates power plants that generate electricity from renewable energy sources. The majority shareholder of the company is Energias de Portugal. Strategy in Poland: To establish the leadership position in the renewable energy sector in Poland. Projects in Poland:» Two farms totalling 190 MW. Margonin 120 MW, Korsze 48 MW, Pawłowo 90 MW Reference numbers on map: 209, 56, 125, 57

EEZ Contact data: ul. Gotarda 9 , Warszawa, (Poland)

Developers of Wind Energy in Poland tel. 22 548 48 12 eez@eez.pl

Wind Energy

Poland 2013

www.eez.pl

Company Profile: Eneria builds wind farms. So far Eneria owns and helps in the operation of the projects with a total capacity exceeding 300 MW. Eneria wind farms in Poland are about 90 MW. Additionally Eneria is building grids and obtains energy from biomass gasification. The company has participated in development of: Strzelce Krajeńskie 48 MW, Kaczkowo 44 MW, Krosino,Wałbrzych 6 MW, Pniewy 70 MW

Company Profile: In June 2005, the Company EEZ began construction of a wind park in Tymień, western Pomerania (municipality Będzino, district Koszalin). The area of the project area is about 700 hectares, the area is located at a distance of 5 km from the coast. Average wind speed documented in the investment of 100 m is 7.3 - 7.4 m / s The total installed capacity of the wind park of 50 MW. With an average wind speed at the indicated level annual production of electricity from the wind farm will be about 100 GWh. Projects in Poland:» Tymień 50 MW Advisory Partners: Some of our V.80 Vestas wind turbines with a capacity of 2 MW each have a wingspan of up to 80 m. The total investment amounted to over 240 million. The project is funded in cooperation with the Bank of Environmental Protection BOS SA and the National Fund for Environmental Protection and Water Management. The company has received funding under the EU Structural Funds, by the Sectoral Operational Programme Increase of Economic Competitiveness and EkoFundusz Foundation Reference numbers on map:

36, 99, 190, 17

EnerCap

Energia Eco

Contact data: Revolucni 1, 110 00, Praha 1, (Czech Republic) tel. +420 227 316 222 Company Profile: EnerCap Capital Partners specialises in private equity investments in renewable energy projects across Central, Eastern and South-Eastern Europe. The EnerCap Power Fund I L.P. was created to capture the exponential growth in renewable energy projects expected in the region. Investor in GEO Renewables S.A. Projects in Poland:» Ścieki Wind Farm - 22 MW Reference numbers on map:

Top Management in Poland: Bogdan Stachowiak - CEO Contact data: ul. Gotarda 9, Warsaw, (Poland) tel. 22 548 48 45 energiaeco@energiaeco.pl Strategy in Poland: Energia - Eco in December 2001 launched in Poland the first large-scale wind park consisting of nine wind turbines, with a total installed capacity of 18 MW. Projects in Poland:» Cisowo 18 MW Reference numbers on map:

Enterprise Investors

201

Enerco(EEZ)

Eneria

Contact data: ul. Gotarda 9 , Warsaw, (Poland) tel. 22 548 48 12 www.enerco.pl

Top Management in Poland: Leszek Nicgorski - Dyrektor Generalny Contact data: Izabelin Dziekanówek nr 6 , (Poland) tel. 22 201 36 76 elektrownie_wiatrowe@eneria.pl

Company Profile: Enterprise Investors (EI) is a private equity and venture capital firm operating in Poland and Central and Eastern Europe. EI plans to build wind farms in Poland, via a new subsidiary Wento, and has allocated about 40 million euro. In the next few years, the company wants to build wind power of several hundred megawatts.

enerco@enerco.pl

Company Profile: The company has completed construction of two wind farms: in Cisowo and the largest in Central Europe – Parku Wiatrowego in Tymień.

Projects in Poland:» Tymień 50 MW Reference numbers on map:

ENERGA Elektrownie Wiatrowe Sp. z o.o. Suibsidiary firms specializing in Wind Energy: Energa Elektrownie Słupsk Top Management in Poland: Mirosław Bieliński, Roman Szyszko Contact data: ul. Rybacka 4a, Słupsk, (Poland) tel. 59 841 69 00 sekretariat@energawiatr.pl www.energawind.pl

Ownership: Cooperation with KWB Adamów Company Profile: Production, sale and distribution of energy mainly from renewable sources. Production, and sale of energy dysytubucja eneltrycznej mainly from renewable sources. Strategy in Poland: The company buys ready-made wind farms, and develops its own projects. Projects in Poland:» Energa bought wind farms from - Iberdrola - Karścino, Bystra and DONG Energy wind farm - Karcino, Przykona 40 MW Reference numbers on map:

www.energiaeco.pl

www.eneria.pl

Ownership: Eneria S.A. France, Grup Bergerat Monnoyeur

Enertrag Polska Sp. z o.o. Top Management in Poland: Christoph Sowa - Prokurent, 91 488 64 00, Christoph.Sowa@enertrag.com Contact data: Al. Papieża Jana Pawła II 15/4, Szczecin, (Poland) tel. 91 488 64 00 Christoph.Sowa@enertrag.com www.enertrag.com

Ownership: ENERTRAG Aktiengesellschaft Company Profile: ENERTRAG Polska is owned by the German group ENERTRAG - highly-focused on the renewables energy sector for more than 20 years, including wind and biogas. Enertrag has experience developing 520 wind projects in Germany, Bulgaria, France and UK. Strategy in Poland: Preparing and developing own wind projects (dedicated to network 110kv/SN). Projects in Poland:» Wind farms in various stages of preparation: Krajnik Górny 500 MW, Dunowo 250 MW, Wierzbięcin 240 MW, Karwowo 66 MW and Widuchowa 18 MW. Reference numbers on map: 1, 2, 15, 20, 40

Top Management in Poland: Jacek Siwicki - Prezes Contact data: ul. Emilii Plater 53, 31 floor, Warsaw tel. 22 458 85 00 www.ei.com.pl info@ei.com.pl

Environmental Investment Partners III Suibsidiary firms specializing in Wind Energy: Environmental Investment Partners III

Developers of Wind Energy in Poland EPA Wind Sp. z o.o. spółka komandytowa Top Management in Poland: Wojciech Głoćko - Prezes, Anna Pasławska Misztal - Wiceprezes Zarządu, Pawełł Włoch - Wiceprezes Zarządu Contact data: ul. Wojska Polskiego 154, Szczecin, (Poland) tel. 91 424 84 00 info@epawind.pl

www.eip.com.pl

Ownership: American investment fund specialized in early stage environmental investments in Central Europe Company Profile: The fund invests in development companies such as solar, wind, waste water, solid & liquid wastes, sustainable energy and recycling, and companies operating sustainably in all sectors of the green economy. Since 1998 the fund has invested in developers of many wind parks (over 5000 MW under development), biogas and PV. Strategy in Poland: EIP seeks to provide equity to experienced renewables (wind) developers seeking capital to expand their scope of operations: new regions, new technologies, new projects. Projects in Poland:» EIP is a shareholder of various companies developing wind projects in Poland, such as Continental Wind Partners and Greenfield Wind. Advisory Partners: No preferencies, willing to work with all parties.

Eolfi Polska Sp. z o.o. Suibsidiary firms specializing in Wind Energy: FW1, FW2, FW3 FW4, FW5, FW6, FW7, FW8, FW9, FW13, FW14, Wind Energy Polska, Wind Energy Polska II, SPV10, SPV12, SPV15, SPV16, SPV17, SPV18, FW19, FW20, FW21, FW22

Top Management in Poland: Andrzej Gromadziński - General Director and Board member Contact data: ul. Sienna 39, Warsaw, (Poland) tel. 22 595 14 70 biuro@eolfi.pl www.eolfi.pl

Ownership: Eolfi Francja S.A. Company Profile: Eolfi Poland belongs to the group Veolia Environnement, a world leader in environmental services in sectors: water, transport, waste management and energy. Founded in 2004, Eolfi is now one of the leading investors in the renewable energy industry and operator of wind farms and solar parks in Europe and the United States. Eolfi also manages investment funds for the acquisition, financing and construction of renewable energy sources. Scope of activities includes the preparation, construction, financing and operation of wind farms and solar. Strategy in Poland: Firma Eolfi operates in Poland since 2007, employs 18 people, and services 18 projects totaling 1016,6 MW. Projects in Poland:» Udanin 57,5 MW Advisory Partners: Technical and turbines providers: Nordex, Windhunter, GE, Gamesa Repower. Advisors and financial partners: KPMG, City Handlowy, Raiffeissen Bank Polska, Millenium, West LB, Lacaixa, Societe Generale, BZWBK, Mariusz Prus - tax adviser. Legal advisers: BCH Bartosiewicz Chabocka Kancelaria Radców Prawnych, Rak Wierzbicki i Wspólnicy, Babiaczyk Skrocki i Wspólnicy, Robaczewska & Płoszka. Reference numbers on map:

Equiventus Holding Top Management in Poland: Bigna Berchtold, Sales and Investor Relations Manager (berchtold@equiventus.ch Contact data: Zurich, (Switzerland) tel. +41-44-380-2535 www.equiventus.ch

Company Profile: Equiventus pursues wind projects from development to completion, while securing the expected return to its investors on a long term perspective. Through its subsidiaries Equiventus Capital based in Luxembourg, and Equiventus Advisory based in Munich, Germany, Equivetus group identifies, structures and finances the development and the construction of wind projects, and acquires and operates wind parks through strategic partnerships with key players in the wind industry. Strategy in Poland: By creating a sustainable wind park portfolio, an equity investment in Equiventus Group shall be under best control during the entire investment cycle, from the development to the operation phases over two decades, and beyond. Projects in Poland:» New wind farm on Baltic coast since November 2011.

Wind Energy

Top Management in Poland: Adam de Sola Pool - CEO, pool@eip.com.pl Contact data: Piaskowa 12 C, Konstancin-Chylice, (Poland) tel. 22 756 32 32 pool@eip.com.pl

Ownership: EPA Sp. z o.o. Company Profile: The largest company projects were built for market leaders such as DONG Energy, Polish Energy Partners and GDF Suez. Strategy in Poland: The company provides all services related to construction and preparation of wind farms from site selection and delivery to a building permit to the planning, and all the necessary measurements and construction. Projects in Poland:» Finished projects: about 160 MW, projects completed with partners: 103 MW, Projects prepared for other parties about 150 MW. Firm plans to build about 15 projects in Woj. wielkopolskim, dolnośląskim, warmińskomazurskim, kujawsko-pomorskim.

Poland 2013

www.epawind.pl

218

Developers of Wind Energy in Poland Erbud S.A. Suibsidiary firms specializing in Wind Energy: Przedsiębiorstwo Budownictwa DrogowoInżynieryjnego S.A. Top Management in Poland: Dariusz Grzeszczak – Board member, Józef Adam Zubelewicz – Board member Contact data: Puławska 300 A, Warsaw, (Poland) tel. 22 548 70 00, 22 548 70 01 info@erbud.pl

Wind Energy

Poland 2013

www.erbud.pl

Ownership: Wolff & Müller Baubeteiligungen GmbH & Co. KG of which Wolff & Müller Holding GmbH & Co. KG - 32,84 %, Juladal Investment Limited - 22,29 %, AVIVA - 9,36 %, ING OFE - 10,04 %, Dariusz Grzeszczak - 5,93 % , Józef Zubelewicz - 1,98 %, Free float - 17,56% Company Profile: Erbud is a Polish construction groups, providing services in the commercial sector, utilities, energy, housing and road-engineering, in Poland and other European countries, including Germany, Belgium, France, Luxembourg and the Netherlands. Strategy in Poland: In the future Erbud intends to continue the ongoing development activities relating to strengthening its competitive position in renewable energy. Projects in Poland:» Pągów 17 x 3 MW, Działoszyn 2 x 2 MW, Rząśnia 5,85 MW Reference numbers on map: 224, 227, 229

EWE Polska Sp.z o.o. Suibsidiary firms specializing in Wind Energy: EWE Zielona Energia Sp. z o.o. Top Management in Poland: Markus Rapp - Prezes Zarządu, Dariusz Brzozowski - Board member Contact data: ul. Małe Garbary 9 , Poznań, (Poland) tel. 61 885 71 02 sekretariat.poznan@ewe.pl www.ewe.pl

Ownership: EWE AG Company Profile: Multiservice firm Strategy in Poland: Development and exploitation of firm's own portfolio of projects. Projects in Poland:» Three projects with total power of 111 MW in the areas of wielkopolskie, lubuskie and zachodniopomorskie (Okonek 60 MW Województwo wielkopolskie., 30 MW Stara Dąbrowa - Województwo zachodniopomorskie, Bledzew 21 MW - Lubuskie)

Contact data: ul. Okrzei 17 , Legnica, (Poland) tel. 76 852 28 10 info@windfarm.pl

- developed. With the aim to grow, Falck is looking for opportunities to enter wind farm projects at various stages of development. We would like to also encourage landowners to approach us in order to achieve experience partner with 680 MW of operating assets. Projects in Poland:» Łyszkowice Commune, Łyszkowice Wind Farm, 20MW, Wysoka Wind Farm 63 MW (cooperation with Avallon) Other details: Recently announced plan to work with Avallon to develop next wind farm. Reference numbers on map:

www.windfarm.pl

191, 54

Advisory Partners: Cooperation with external developers, including: WindStrom Polska Energia Innowacyjna Sp. z o.o. Project finance, including from firm's own capital. Reference numbers on map: 14, 52, 148

EWG Elektrownie Wiatrowe

Company Profile: Our team has been working on creating projects and construction of wind farms since 1999. It was then that we began realization of one of first investments in the field of production of wind energy in our country, the project was situated in the region of Puck Projects in Poland:» Gnieżdżewo (Puck community) - 8 MW, Gnieżdżewo (Puck) - 10 MW. Wind Farm 10 MW built in the village, community Puck. Installed 4 turbines of type Nordex N 90 with power output 2.5 MW each. Reference numbers on map: 88, 89

Falck Renewables Wind Limited Suibsidiary firms specializing in Wind Energy: Bonwind Sp. z o.o. Top Management in Poland: Grzegorz Cieślak 22 332 58 55, Mob 601 331 203 (GCieslak@falckrenewables.com), Łukasz Hudyka 22 332 58 53, Mob 502 294 499 (lukasz.hudyka@falckgroup.eu) Contact data: Bonifraterska 17, Warsaw, (Poland) tel. 22 332 58 55 www.falckrenewables.eu

Ownership: Falck Group SPA Company Profile: Falck Renewables, listed on the Italian stock market, is backed by the experience of the Falck Group which has been an important industrial company in Italy for over 100 years. Falck Renewables generates energy from wind, solar, biomass and waste. It ranks second on the Italian stock exchange for the production of renewable energy and fourth among the European players. Falck Renewables operates in Europe with more than 680 MW of installed capacity (end of 2011) and is well positioned for continued strong growth. Strategy in Poland: Falck Renewables develops, designs, constructs and manages energy production plants. We established successful cooperation with strong local Partners in Poland with whom wind farm projects are being co

Fusion Invest Polska SA Top Management in Poland: Jarosław Pawluk - Prezes Zarządu, Katarzyna Pawluk - Wiceprezes Zarządu Artur Rusiecki - Członek Zarządu ds. Inwestycji, Bożena Ziemba Grodska Wiceprezes Zarządu Contact data: Rondo ONZ 1, Budynek Rondo 1 - 26 floor, Warsaw, (Poland) tel. 22 544 91 11 info@fusion-invest.eu www.fusion-invest.eu

Company Profile: Investments in projects related to renewable energy, either directly or through partners.

Gamar GHL Sp. z o.o. Top Management in Poland: Jarosław Pasek - Managing Director, (j.pasek@gamarghl.pl) Contact data: Plac Wolności 19, Rybnik, (Poland) tel. 32 440 73 15 gamarghl@gamarghl.pl www.reh-plc.com

Ownership: Renewable Energy Holdings PLC Company Profile: Wind farm developer Projects in Poland:» Kobylany Wind Farm - 30 MW (podkarpackie, south of Krosno) Reference numbers on map: 239

Gamesa Energia Polska Sp. z o.o. Contact data: ul. Krucza 16/22, 7 floor, Warsaw, (Poland) tel. 22 434 26 44 islocinska@gamesacorp.com www.gamesacorp.com

Ownership: Gamesa Energia SA

THERE IS A GLOBAL WIND BLOWING IN OUR INDUSTRY - BUT IN WHICH DIRECTION?

New opportunities are increasingly found in challenging locations and in mature markets. With our 4,000 employees worldwide, and 20 years of experience constructing and servicing windfarms, we are a trusted partner to the world's leading companies in wind and solar. Meet us at PWEA 2013 for an informative and inspiring talk. Who will be on the wind-ing side? With you all the way

Find us at PWEA stand 26 www.services-ges.com

Map of Wind Farms in Poland

Wind Energy Poland 2013

Wind Energy

Poland 2013

NORTH

1 Krajnik Górny 500 MW (Enertrag Polska) 2 Widuchowa 18 MW (Enertrag Polska) 3 Zagórze 30 MW (Vattenfall – Tauron) 4 Lake Ostrowo (Jagniątkowo) 30,6 5 Wind farm near Zalew Szczeciński 40 MW (E.ON) 6 Miłowo (Prokon) 7 Wysoka III 22,5 (E.ON) 100 km south of Szczecin 8 Marszewo 100 MW (Tauron Ekoenergia) 9 Wysoka II 47,5 (E.ON) 100 km south of Szczecin 10 Jarszewo (WindStrom Polska) 11 Śniatowo 30 MW (Vortex) 12 Skrobotowo 26 MW 13 Karnice 30 MW 14 Stara Dąbrowa 30 MW (EWE) 15 Wierzbięcin 240 MW (Enertrag Polska) 16 Roby 4,25 MW (juwi Energia Odnawialna) 17 Karcino 51 MW (Energa) 18 Smolęcin 66,7 MW (GreenTech Energy Systems Polska) 19 Resko 90 MW (PGE Energia Odnawialna) 20 Karwowo 66 MW (Enertrag Polska) 21 Choszczno (Wind Prospect) 22 Krzęcin 6 MW (Impax Asset Management, former owner Eolia) 23 Krzęcin 14 MW (RWE) 24 Czyżewo 6 MW (Domrel) 25 Strzelce Krajeńskie 48 MW 26 Kołobrzeg 51 MW 27 Stramnica 4 MW (RP Global) 28 Jarogniew-Mołtowo 20 MW (GDF Suez – expansion planned) 29 Mołtowo (21 MW) 30 Wartkowo 30 MW (GDF Suez) 31 Kukinia 28 MW (RP Global Poland) 32 Pobłocie Małe 13,5 MW 33 Wartkowo 30 MW 34 Krosino 35 Tymień 50 MW (EEZ via Enerco) 36 Karścino 69 MW (Energa bought it from Iberdrola) 37 Białogard 5 MW (Contino Wind Group) 38 Zachodniopomorskie I 90 MW (Contino Wind Group) 39 Parnowo 12,5 MW (GreenTech Energy Polska) 40 Dunowo 250 MW (Enertrag Polska) 41 Koszalin West 70 MW (EcoWind) 42 Porzecze-Dobiesław 22,5 MW (Wind Invest) 43 Wałcz 4,5 MW (RP Global) 44 Piła 36 MW (Avallon) 45 Trzcianka 4 MW 46 Darłowo 302,5 MW (Invenergy) – Boryszewo 32,5; Dobiesław 27,5 MW; Gorzyce 37,5 MW; Jeżyce 27,5 MW; Krupy 17,5 MW; Nowy Jarosław 25 MW; Pekanino 37,5 MW; Stary Jarosław 22,5 MW; Tymień 50 MW; Wiekowice 25 MW 47 Cisowo 18 MW (Energia Eco) 48 Barzowice 20,7 MW (E.ON.) 49 Karwice 40 MW 50 Kanin 20 MW (Cerac) 51 Polanów 160 MW (PGE Energia Odnawialna) 52 Okonek 60 MW (EWE) 53 Klukowo/Samborsko 105 MW (GDF Suez) 54 Wysoka 63 MW (Falck and Avallon) 55 Komarowo 60 MW (KDE Energy) 56 Margonin 120 MW (EDP Renewables)

57 Pawłowo 90 MW (EDP Renowables) 58 Tychowo 50 MW (RP Global Poland) 59 Nosalin 1,6 MW 60 Tychowo 50 MW (RWE) 61 Bierkowo 10 MW – Private capital (few investors) 62 Ustka 29,9 MW (GreenTech Energy Systems Polska) 63 “Pomorze” Ustka/Słupsk 240 MW (Green Power) 64 Widzino 42 MW (Mitsui i J-Power) 65 Kończewo 42 MW (Renpro) 66 Słupsk I-V 16; 90; 18; 42,5; 40 MW (EcoWind) 67 Łosino 48 MW (J-Power, Mitsui) 68 Kukowo 50 MW (EcoWind) 2 69 Warblewo 40 MW 70 Poborowo (Prokon) 1 71 Wałdowo 1,1 MW (Nowa Energia S.A.) 72 Darżyno 6 MW (Nowa Energia SA) 73 Potęgowo 12 MW 74 Wicko 10 MW (Betpol Grupa PBG) 75 Wicko 40 MW (Tauron Ekoenergia) 76 Wicko 10 MW (Nowa Energia S.A.) 77 Wojciechowo 32,2 (GreenTech Energy Systems Polska/PGE) 78 Zwartowo 20 MW (GDF Suez) 79 Tuchola 6 MW (Nowa Energia) 80 Gniewino 300 MW (PGE Energia Odnawialna) 81 Gniewino 8,4 MW (Prokon) 82 Lisewo 10,8 MW (Ren Power Investments) 83 Łebcz 2 10 MW (E.ON) 84 Połczyno 1,6 MW (Greentech Energy Polska) 85 Liniewo 34 MW (Nowa Energia S.A.) 86 Pomorze offshore 99 MW (GreenTech Energy Systems Polska) 87 Łebcz 1 3,2 MW (E.ON) 88 Gnieżdżewo II 8 MW (EWG) 89 Gnieżdżewo I 10 MW (EWG) 90 Połczyno 1,6 MW (GreenTech Energy Systems Polska wcześniej Wiatropol International) 91 Puck 22 MW (PEP) 92 Puck 12 MW (GreenTech Energy Systems Polska) 93 Jeżewo 14 MW (West Coast Energy) 94 Wabcz (Prokon) 95 Zajączkowo 48 MW (J-Power / Mitsui) 96 Swarożyn 16 MW (Prokon) 97 Pelplin 48 MW (PGE Energia Odnawialna, former owner Gamesa) 98 Marusza 8 MW (Prokon) 99 Bystra (Energa bought it from Iberdrola) 100 Subkowy 8 MW (Nowa Energia) 101 Subkowy 10 MW (Prokon) 102 Grudziądz I-IX 42,5; 28; 47,5; 47,5, 47,5 (VII, VIII, IX – 142,5 MW) (Eco-Wind) 103 Ciechocinek 7,5 MW (Baltic Wind) 104 Kwidzyn (Cerac) 105 Kujawsko-Pomorskie I 9 MW (Contino Wind Group)

86 87 88 76 78 8082 89 75 83 91 74 77 81 84 90 92

62 63 68 48 61 47 66 59 64 73 46 50 72 69 49 27 42 58 60 65 67 26 3135 39 70 41 12 16 17 51 28 40 29 13 71 10 30 33 37 3 36 18 4 11 5 34 32 19 6 15 20 79 52 14 53 43 Szczecin 38 7 Bydgoszcz 21 41 54 22 23 8 55 45 24 56 9 57 25

106 Nowy Staw (39 MW) RWE 107 Myszkowo (Prokon) 108 Malbork 18 MW 109 Goraj 22 MW (Starke Wind – EDF)

Gorzów Wlkp.

139 143

154

158

151

140 141 142

148 153

145 146

209

210

156

149

164 160

150 147

211

110 Koniecwałd 18 MW 111 Postolin 40 MW 112 Sztum 14,5 113 Kisielice 18 MW (IMPAX) 114 Linowo ok. Grudziądza 48 MW (EDF) 115 Kisielice 40,5 MW 116 Susz 5 MW (Baltic Wind) 117 Kisielice 22 MW 118 Elbląg 48; 48; 48; 48; 16; 4 MW (Eco-Wind) 119 Krasin 20 MW (Norvento Polska) 120 Żuromin 1 i 2 60 MW (PGE Energia Odnawialna) 121 Działdowo 4 MW (Sunflower) 122 Olsztyn I i II, III 34; 96; 62 MW (Eco-Wind) 123 Szydłowo (Prokon) 124 Czernice Borowe (Prokon) 125 Korsze 70 MW (EDP) 126 Piecki 32 MW (RWE) 127 Wąsewo (Prokon) 128 Gołdap 69 MW (Starke Wind – EDF) 129 Gołdap/Wronki 48 MW (Vortex Energy) 130 Kowale Oleckie 100 MW (PGE Energia Odnawialna) 131 Taciewo 30 (RWE)

169

174

102 98 94

1 114 105

Toruń 103 163

194

183

187 185 189 188

178 179 170 165 171 168 173 180 166 186

223

224

190 191

Łódź

228

225

229 227

220 222

Opole

219

226

Katowice

139 Wysoka I 7,5 MW (E.ON) 140 Górzyca 28 MW (Starke Wind – EDF)

193 192

221

CENTRAL

108 109 111 113

177 184

Wrocław

132 Podlaskie I 90 MW (Contino Wind Group) 133 Wysokie Mazowieckie 28 MW (Renovatio Power) 134 Szepietowo 117 MW (Green Bear) 135 Suwałki I-III 47,5; 47,5; 160 MW (Eco-Wind) 136 Suwałki 41,4 (RWE) 137 Podlaskie II 90 MW (Contino Wind Group) 138 Babiki 38 MW (Martifer)

107

104

172

212 216 218 213 215 217

216

161

154 155 163

110

106 96 100 101 97 112

Poznań

161 152 162 145

Zielona Góra 144

162

167

157

Gdańsk

Legend Wind speed colors: blue and green areas indicate low wind speeds below 6.5 m/s, not necessarily sufficient for good power production. Areas in yellow or orange colors promise average yields with wind speeds up to about 8 m/s, while red or purple colors provide excellent wind conditions.

Mapa farm wiatrowych w Polsce

ńsk

147 Kartowice 1,5 MW (juwi Energia Odnawialna) 148 Bledzew 21 MW (EWE) 149 Stypułów 28 MW (Starke Wind – EDF) 150 Stypułów 4,5 MW (juwi Energia Odnawialna)

151 Nowa Niedrzwica 50 MW (Starke Wind – EDF) 152 Myszęcin 22 MW (Starke Wind – EDF) 153 Szczaniec 70 MW (Starke Wind – EDF) 154 Piątkowo 48 MW (Norvento Polska)

6 107

118

108 109 111 2 113

104

155 Uście 40 MW WindPower Poland 156 Sława 82 MW (Starke Wind – EDF) 157 Pniewy 70 MW

128 131 130

125

135 136

129

119

Olsztyn

116 117 115

126

122

132 138

114

105

Białystok

121 123

120

124

127 204

194

195 202 196

227

206

208

177 Słupca 4,8 MW (Domrel) 178 Gizałki 36 MW (Martifer) 179 Jarocin 2 MW (Avallon) 180 Ostrów Wielkopolski 1,6 MW (Used to be Avallon current owner is Greek fund Tollerton) 181 Ludkowo 1,8 MW 182 Inowrocław 32 MW (Vortex) 183 Jóźwin 2A 48 MW (Global Wind Energy via KWE) 184 Kazimierz Biskupi

Warszawa 207

197 200

Łódź

203

137

133 134

48 MW (KWE) 185 Jóźwin 2B 27 MW (Global Wind Energy via KWE) 186 Wysocko Wielkie 2,4 MW 187 Lubstów 30 MW (KWE)

205

201

199 198

231 230 235 236

237

Lublin

244

239 240 243

Kielce

245

246 247

234 233

Kraków

261 262

248 249 250

241 232

158 Popowo (juwi Energia Odnawialna) 159 Kąkolewo 18 MW (PGE Energia Odnawialna) 160 Wschowa 80 MW (Starke Wind – EDF) 161 Duszniki 160 MW (Continental Wind Partners) 162 Wielkopolska IIa (Czempin, Góra, Dolsk) 15 MW (E.ON) 163 Park Wiatrowy Wielkopolska I Śmigiel 52,5 MW (Domrel) 164 Wielkopolska I near Poznań 52,5 MW (E.ON) 165 Park Wiatrowy Wielkopolska I Rydzyn a 52,5 MW (Domrel) 166 Park Wiatrowy Wielkopolska I Bojanowo 52,5 MW (Domrel) 167 Oborniki 8 MW (Martifer) 168 Krobia 32 MW (Acciona) 169 Kleszczewo (Prokon) 170 Park Wiatrowy Wielkopolska I Piaski 52,5 MW (Domrel) 171 Park Wiatrowy Wielkopolska I Pępowo 52,5 MW (Domrel) 172 Park Wiatrowy Wielkopolska I Środa Wielkopolska 52,5 MW (Domrel) 173 Wielkopolskie I 60 MW (Contino Wind Group) 174 Park Wiatrowy Wielkopolska I Nekla 52,5 MW (Domrel) 175 Kaczkowo 44 MW 176 Mogilno 34 MW (Vortex)

251

238 242

Rzeszów 253 254

255

256 257 258

252 259

260

188 Chojny (juwi Energia Odnawialna) 189 Koło 1,6 MW (Avallon) 190 Przykona 40 MW (Energa S.A.) 191 Łyszkowice 20MW Falck Renewables 192 Sieradz 8 MW (Terna Energy) 193 Szadek 8 MW (Terna Energy) 194 Włocławek 6MW (Baltic Wind) 195 Dobrzyń 34 MW (Vortex) 196 Miksztal 10 MW (Global Wind Power) 197 Krzyżanów 20 MW (Terna Energy via Eolos Polska) 198 Czarnocin (Prokon) 199 Popielawy 22 MW (Gewind) 200 Dąbrowice 39 MW (GDF Suez) 201 Ścieki 22 MW (EnerCap) 202 Mazowieckie I 30 MW (Contino Wind Group) 203 Nasielsk 10 MW (Terna Energy)

204 Andrzejewo (Prokon) 205 Lubelskie IV 48 MW 2016 (Contino Wind Group) 206 Podlaskie III 45 MW (Contino Wind Group) 207 Mazowieckie II 30 MW (Contino Wind Group) 208 Orla 37,5 (Cerac)

SOUTH

209 Zgorzelec 70 MW (GEO Renewables, EDP) 210 Nowogrodziec 48 MW (GEO Renewables) 211 Modlikowice 24 MW (PEP) 212 Łukaszów 34 MW (PEP) 213 Wądroże Wielkie 50, 60 MW (Altus Polska) 214 Taczalin 45 MW (WSB Neue Energien GmbH in Poland WSB Service) 215 Wrocław/Legnica (E.ON) 216 Wałbrzych 6 MW 217 Piersno 18 MW (Martifer) 218 Udanin 57,5 MW – Eolfi 219 Ciepłowody 40 MW 220 Turów 150 MW (PGE Energia Odnawialna) 221 Lipniki 30,7 MW (Tauron Ekoenergia) 222 Jędrzychowice 70 MW (Fornax) 223 Bierutów (Visavento) 224 Pągów 51 MW (Erbud / GDF Suez) 225 Czarnożyły 16 MW (Terna Energy) 226 Śląskie I 39 MW (Contino Wind Group) 227 Działoszyn 2x2 MW (Erbud) 228 Rusiec (Prokon) 229 Rząśnia 5,85 MW – Erbud 230 Kamieńsk 30 MW (PGE Energia Odnawialna) 231 Gorzkowice 12 MW (Terna Energy przez spółkę Eolos Polska) 232 Małopolskie II 6 MW 2015 (Contino Wind Group) 233 Małopolskie I 90 MW (Contino Wind Group) 234 Poręba Górna ok. 18 MW (juwi Energia Odnawialna) 235 Świętokrzyskie III 42 MW – 2016 (Contino Wind Group) 236 Świętokrzyskie IV 24 MW– 2015 (Contino Wind Group) 237 Kielce 35 MW (Eco-Wind) 238 Świętokrzyskie II 21 MW – 2016 (Contino Wind Group) 239 Kobylany 30 MW (Gamar GHL) 240 Mazowieckie III 60 MW (Contino Wind Group) 241 Świętokrzyskie I 30 MW (Contino Wind Group) 242 Biały Bór 166 MW (Ibereolica) 243 Lubelskie II 63 MW – 2016 (Contino Wind Group) 244 Kurów 38,5 MW (West Coast Energy) 245 Lublin I i II 48; 48 (Eco-Wind) 246 Lubelskie VI 90 MW (Contino Wind Group) 247 Lubelskie I 63 MW – 2016 (Contino Wind Group) 248 Lubelskie V 21 MW (Contino Wind Group) 249 Łada 44 MW (Martifer) 250 Lubelskie III 21 MW 2016 (Contino Wind Group) 251 Biszcza (Relight) 252 Gmina Gać <50 MW (Ostrów, Dębów, Mirocin) (Gewind) 253 Markowa 20 MW (Martifer) 254 Jawornik 10 MW (Martifer) 255 Łęki Dukielskie 10 MW (IKEA Group) 256 Rymanów 26 MW (IKEA Group/ Martifer) 257 Orzechowa I 36 MW, Orzechowa II 10 MW (Martifer) 258 Bukowsko 18 MW (IKEA Group) 259 Hnatkowice Orzechowce (12 MW) 260 Żurawica 12 MW 261 Chełm 12,5 MW (PGE Energia Odnawialna) 262 Leśniowice – E.ON

Energia Wiatrowa w Polsce Wiosna 2013

141 Golice 38 MW (Acciona) 142 Rzepin 58 MW (Starke Wind – EDF) 143 Bogdaniec 30 MW (Starke Wind – EDF) 144 Budziechów 6 MW (Gewind) 145 Grabik 6 MW (Gewind) 146 Grabik 6 MW (Sunflower)

Developers of Wind Energy in Poland Company Profile: Production of wind turbines and development of wind farms Strategy in Poland: To develop wind energy. Advisory Partners: Gamesa Eolica, Gamesa Wind, Corporacja Gamesa

GDF SUEZ Zielona Energia Sp. z o.o. Top Management in Poland: Robert Zadora - Prezes Zarządu, 22 434 28 00, robert.zadora@gdfsuez.pl Contact data: Zawada 26, Połaniec, (Poland) tel. 32 603 05 99 biuro.katowice@gdfsuez.pl

Wind Energy

Poland 2013

www.gdfsuez-energia.pl

Ownership: GDF SUEZ Energia Polska S.A. Company Profile: Energy producer, with increasing focus on renewable sources. Strategy in Poland: GDF SUEZ Zielona Energia Sp. z o.o. is owner of three wind farms with 102 MW of capacity. Projects in Poland:» Jarogniew Mołtowo (woj. zachodniopomorskie), 20 MW, operation date: 12/2010; Wartkowo (woj. zachodniopomorskie), 30 MW, operation date: 03/2012; Pągów (woj. opolskie), 51 MW, operation date: 12/2012, Klukowo/Samborska 105 MW, Dąbrowice 39 MW (woj. łódzkie) Reference numbers on map: 28, 30, 53, 78, 200

Generacja Wiatrowa Polska Sp. z o.o.(part of Enhol Group) Top Management in Poland: Alejandro Labarga - dyr. generalny, Łukasz Jasiński - dyr. ds. Inwestycji i Rozwoju Contact data: Mickiewicza 63 lok. 212, Warsaw, (Poland) tel. 22 560 58 72, 22 560 58 73 biuro@enhol.pl www.generacjawiatrowa.pl

Ownership: Grupo Empresarial ENHOL S.L.. The ENHOL Group is an independent Spanish family enterprise the core business of which is the renewable-energy sector involving the promotion, design, construction and operation of wind power plants, photovoltaic power plants and biomass-fed co-generation plants. Company Profile: Generacja Wiatrowa Polska Sp. z o.o. is a member of the Enhol Group, a family business group which operates in power engineering, general industry and agriculture. We perform complex execution of renewable energy source investments in Poland.

Strategy in Poland: Currently the firm develops projects in dolnośląski, lubelski, warmińsko-mazurski and kujawsko-pomorski of total 100 MW.

GEO Renewables S.A. Top Management in Poland: Radek Nowak, Evan Gibb, Zbynek Dvorak Contact data: ul. Marynarska 15, III floor, Warsawv tel. 22 378 29 00 geor@georenewables.pl www.georenewables.pl

Ownership: GEO LTD. Company Profile: We manage projects focused on developing, constructing and operating wind parks in Poland. EnerCap Capital Partners - investor. Projects in Poland:» Pipeline of over 1500 MW in various locations in Poland, including Nowogrodziec 48 MW, Zgorzelec 70 MW

Advisory Partners: EnerCap Capital Partners, Gamesa, Iberdrola, Chadbourne & Park, Enerpark, Mott MacDonald Limited, GL Garrad Hassan, Dewey & LeBoeuf, Lahmeyer International GmbH, Weil, Gotshal & Manges, Norton Rose Piotr Strawa and Partners, Clifford Chance, KPMG, Ernst&Young Reference numbers on map: 209, 210

Gestamp Wind Poland Sp. z o.o. Top Management in Poland: Riberas Mera Juan Maria - Prezes Zarządu, Riberas Mera Francisco Jose - Board member, Sulgostowski Piotr - Board member, Fernandez Auray Dionisio Angel - Board member Contact data: ul. Racławicka 130, Warsaw, (Poland) tel. 22 646 02 11 www.gestampeolica.com.pl

Ownership: Corporacion Gestamp

Developers of Wind Energy in Poland

Suibsidiary firms specializing in Wind Energy: Gewind Grabik Sp. z o.o., Popielawy Sp. z o.o., Porwind Sp. z o.o. Top Management in Poland: Paulo Albuquerque - Director, 507 129 224, gewind@gewind.pl Contact data: Poznańska 62/68, Poznań, (Poland) tel. 507 129 224 gewind@gewind.pl www.gewind.pl

Ownership: Gesfinu S.A. Company Profile: Gesfinu is an investment holding company in the real-estate & renewable energy sector in Portugal. The Group manages and operates several renewable energy plants in Portugal with a total power capacity of around 75 MW. Strategy in Poland: Development, construction and operation of windfarms in Poland. Projects in Poland:» Lubuskie, Gewind Grabik, 6MW - operation date: 11.2013, Lubuskie, Gewind Budziechów, 6 MW - operation date: 102014, Łodzkie, Popielawy, 22 MW - operation date: 12-2014, Podkarpackie, Porwind, 40 MW - operation date: 12-2015 Advisory Partners: Megajoule Sp z o.o., Windflower Sp z o.o., Repower Systems S.A. Reference numbers on map: 252, 144, 145, 199

Global Wind Energy Poland Sp. z o.o. Top Management in Poland: Reuven Sharon, Bartłomiej Karbowy Contact data: Wilcza 66/68, Warsaw, (Poland) tel. 22 622 32 21 info@globalwindenergy.pl www.globalwindenergy.pl

Ownership: Global Wind Energy Ltd. (Ampal, Clal Industries & Investment) Israel Company Profile: Building, developing and later servicing of wind farms from greenfield stage. Strategy in Poland: Develop our own projects, and seek opportunities for acquisition of wind farm projects in advanced stages of development.

183, 185

Global Wind Power Suibsidiary firms specializing in Wind Energy: Global Wind Power Poland Sp. z o. o., Miksztal Windfarm Sp. z o. o. Top Management in Poland: Morten Klitgaard - Senior Business Advisor, 45 24 60 21 16, mok@globalwindpower.com Contact data: Jernbanegade 11, 7700 Thisted, (Denmark) tel. 45 96 19 21 00 info@globalwindpower.com www.globalwindpower.com

Ownership: Global Wind Power A/S Company Profile: Global Wind Power is a leading international project developer specialising in developing, implementing, selling and managing wind turbine projects for professional investment. The wind turbine projects are sold to a range of international customers: Industrial, institutional and private. Today, we have more than 570 MW of international experience and an even larger project pipeline on the way. Our ambition to Turn Wind into Value on new and mature markets demands both know-how and adaptability. With more than 300 wind turbines built in 57 wind parks across Europe, we have established a business concept with global potential. Besides our Danish Headquarters, we have active Country Units in Germany, France, Bulgaria and Romania with local employees. Strategy in Poland: In parallel with the sale and implementation of the 10 MW Miksztal Windfarm will we establish the local representation and involvement for the successful completion and monitoring of this as well as new wind turbine projects. Projects in Poland:» Miksztal Windfarm - 10 MW Reference numbers on map: 196

Green Bear Corporation Poland Sp. z o.o. Suibsidiary firms specializing in Wind Energy: More than 10 projects.

Top Management in Poland: Jean-Claude Moustacakis - CEO, 22 212 61 01, jcm@greenbearcorp.com Contact data: ul. Wilcza 46, Warsaw, (Poland) tel. 22 212 61 01 poland@greenbearcorp.com www.greenbearcorp.com

Ownership: Green Bear S.A. Company Profile: Green Bear is a player in the renewable energy market with a core business of acquiring, developing & operating wind energy projects in Poland. Green Bear has been established in January 2007. It is registered in Luxembourg, while the Company's operational headquarters is located in Warsaw. Green Bear has experience in finding, securing, developing, constructing and operating projects. Strategy in Poland: Green Bear is developing a portfolio of more than 800 MW of wind farm projects and is currently starting new greenfield projects to increase its portfolio to more than 1000 MW. The company expects to obtain building permits for 85 MW in 2013 and to start construction. Projects in Poland:» 600 MW + planned (Szepietowo 117 MW) Advisory Partners: GFKK, Tebodin, Wind Prospect, Garrrad Hassan, Vestas Reference numbers on map: 134

Green Energy Solutions Top Management in Poland: Gorka Isasi - Country Manager, 697 869 404, gisasi@services-ges.es Contact data: Al. Jerozolimskie 125/127, Warsaw, (Poland) tel. 22 699 71 60 gespoland@services-ges.com

Poland 2013

Gewind Sp z o.o.

Projects in Poland:» Develop wind farms via spv KWE Sp. z o.o. Cooperation with Kopalnia Węgla Brunatnego "Konin" w Kleczewie S.A. Projects: Jóźwin 2A 48 MW, Jóźwin 2B 27 MW, Kazimierz Biskupi 48 MW Advisory Partners: Kornelius Sp. z o.o.(local partner in Poland) Reference numbers on map:

Wind Energy

Strategy in Poland: Goal of Gestamp Wind is to have a working wind farms world-wide with capacity of over 2000 MW by 2015; in the same year, the company also wants to have another 400 MW under construction.

www.services-ges.com

Ownership: GES Company Profile: Trusted service partner for the wind and solar industry. GES is the global market leader in construction and services for the wind and solar industry. We are also a leading services provider for the electricity and process industry in Spain and Portugal. Over 4,000 employees Present in 20 countries with local staff and execution capacity Services in the whole value chain: Engineering, construction, assembly and O&M Unmatched track record Wind: 10,800 MW BoP, 20,600 MW Assembly, 12,500 MW O&M Solar: 260 MW BoP/EPC, 350 MW O&M

Wind Energy

Poland 2013

Developers of Wind Energy in Poland Strategy in Poland: To date, GES has carried out several projects in Poland, which has enabled the company to acquire a deep knowledge and experience in the country. More than 620 MW in BOP, 540 MW in Assembly and 630 MW in O&M are our figures. GES is responsible of the 26% of the installed capacity in Poland. Projects in Poland:» Puck 22 MW - operation date: 2007, Margonin 120 MW - operation date: 2010, Piecki 32 MW - operation date: 2010, Pelplin 48 MW - operation date: 2012, Golice 38 MW operation date: 2012, Ścieki 22 MW - operation date: 2012, Żuromin 60 MW - operation date: 2012, Taciewo 30 MW - operation date: 2012, Korsze 70 MW - operation date: 2012, Zgorzelec 24 MW - operation date: 2013 Advisory Partners: 120 MW - operation date: 2010, Piecki 32 MW - operation date: 2010, Pelplin 48 MW - operation date: 2012, Golice 38 MW operation date: 2012, Ścieki 22 MW - operation date: 2012, Żuromin 60 MW - operation date: 2012, Taciewo 30 MW - operation date: 2012, Korsze 70 MW - operation date: 2012, Zgorzelec 24 MW - operation date: 2013

Green Power Development Sp. z o.o. Suibsidiary firms specializing in Wind Energy: GP Alfa Sp. z o.o., GP Beta Sp. z o.o., FW Gamma Sp. z o.o., FW Delta Sp. z o.o., FW Sigma Sp. z o.o., FWAn Sp. z o.o., FWBo Sp. z o.o., FWBe Sp. z o.o., FWFr Sp. z o.o., FWSz Sp. z o.o., FWWo Sp. z o.o., FWZa Sp. z o.o. Top Management in Poland: Sławomir Spórna - Prezes Zarządu, Zbigniew Kosiński - Wiceprezes ds. Technicznych, Adam Królikowski - Wiceprezes ds. Realizacji Projektów Contact data: ul. Halicka 9, Kraków, (Poland) tel. 12 412 01 41 office@green-power.com.pl www.green-power.com.pl

Company Profile: Green Power Development Sp. z o.o. offers comprehensive design work for wind farms and individual turbines. We assist in choosing the right location, we obtain all required permits and supervise the investment of time to run. During our work we focus on working closely with landowners, local and regional administration, and power plants, making the investment process runs smoothly and without disruption. Strategy in Poland: Mission of Green Power Development is the development of wind power including care of environmental and social interests. In carrying out the projects we care also about maximizing the positive impact on the environment and fully identify ourselves with the idea of socially responsible business.

Our strategy is to establish harmonious relations with the community and local government, power companies and environmental organizations. Projects in Poland:» 13 projects completed in these voivods: lubelskie, świętokrzyskie, małopolskie, podkarpackie and mazowieckie of total capacity more than 400 MW. Advisory Partners: Development partner - Contino Wind Group

Greenfield Wind Sp. z o.o. Top Management in Poland: Peter Hogen - Managing Director, Karol Nagòrka - Development Director Contact data: ul. Mikołaja Kopernika 11/23, Warsaw, (Poland) tel. 22 266 85 95 info@greenfieldwind.com www.greenfieldwind.pl

Ownership: Greenfield Wind AB Company Profile: Polish wind power developer focusing on partner development with early stage partner funding. The company is currently developing 130 MW with partner(s) ready to be commissioned in early 2015. Remaining portfolio consists of 180 MW ready for partner development. Projects in Poland:» Favonius project in opolskie - 63 MW, łódzkie : Eurus 45 MW, Freja 45 MW, Vidar 25 MW, Asar 47,5 MW, Asar West 10 MW, Oden 37,5 MW, Thor 45 MW, Kvaser 27,5 MW; wielkopolskie - Skadi 20 MW, mazowieckie - 1088 25 MW

Advisory Partners: Greendfield Wind partners are Relight CEE, Environmental Investment & Partners, and Swedish Trade Council.

Greentech Energy Systems Polska Sp. z o.o. Suibsidiary firms specializing in Wind Energy: Eolica Połczyno Sp. z o.o., Wiatropol Ustka Sp. z o.o., Wiatropol Parnowo Sp. z o.o., Top Management in Poland: Sławomir Sikorski - President of the Board, 58 661 22 60, biuro@greentech.dk Contact data: Jaśkowa Dolina 81, Gdańsk, (Poland) tel. 58 661 22 60 biuro@greentech.dk www.greentech.com.pl

Ownership: Greentech Energy Systems A/S Company Profile: Investment in wind energy sector. Construction and operation of wind farms. Strategy in Poland: Increasing the amount of energy produced from renewable energy sources in Poland. Projects in Poland:» Parnowo 12,5 MW, Smolęcin 66,7 MW, Osieki 12,5 MW, Farma Wiatrowa w Połczynie 1,6 MW,Ustka 29,9 MW, Pomorze-Offshore, Puck 12 MW Advisory Partners: Turbines suppliers: Nordex, Vestas, Enercon Other details: Previous name of the company was Wiatropol International Sp. z o.o. Reference numbers on map: 84, 86, 90, 92, 18, 39, 62, 77

prpl@ikea.com

Top Management in Poland: Karolina Pinna - Owner Contact data: Poznańska 14a, Owińska, (Poland) tel. 514 098 088 info@habner.pl

www.IKEA.pl

www.habner.pl

Company Profile: Development from greenfield of PV and Wind farms, managing many MW of assets in liaison with foreign companies. Strategy in Poland: Our long-lasting presence on the field allows us to make an initial evaluation for the projects and keep the pulse of the situation once the projects are started. This allows for great savings and it typically leads to low mortality rates during the lifecycle of the development.

Company Profile: In September 2011 IKEA Retail acquired two operational wind farms from the group Martifer (28MW) and committed to purchase a third wind farm to be built (26MW). This investment will enable the production of energy demand for 16 IKEA stores and is a continuation of earlier investments in roof solar panels, cogeneration of heat and electricity in our industry groups and other measures to improve energy efficiency in Poland. Projects in Poland:» Łąki Dukielskie 10 MW, Rymanów 26 MW, Bukowsko 18 MW Reference numbers on map: 258, 255, 256

Ibereolica Sp. z o.o.

IMPAX

Top Management in Poland: Ignacio Huarte - Prezes Zarządu, Rafałł Siwiec - Operations Director Contact data: Chmielna 101/102, Gdańsk, (Poland) tel. 58 301 61 60 office@ibereolica.com

Contact data: Norfolk House 31 St James's Square, London, (United Kingdom) tel. 44 20 7432 2609 clientservices@impaxam.com

www.urielinversiones.com, www. ibereolica.com

Ownership: Ibereolica is a subsidiary of Iniciativas Energeticas SA, dedicated to the construction and operation of power generation from renewable sources in Poland. Holding company is owned by Uriel Inversiones SA. Company Profile: Uriel Inversioness SA began operations in 1927. The main area of action is renewable energy. The company has hydroelectric power plants with total capacity of 14.2 MW, wind farms with total capacity of 268.4 MW. Moreover, the group currently operates in the following sectors: biofuels, processing and disposal of waste, production of components for automotive engines, agro-breeding industry, food industry and real estate. Strategy in Poland: Focus is on northern area of Poland, with plans for 422 MW. Biały Bór 166 MW near Gdańsk. Advisory Partners: Kancelaria Domański Zakrzewski Palinka, KPMG, Deloitte, Global Energy Services, Garrad Hassan, Proeko Reference numbers on map: 242

www.impaxam.com

Ownership: Impax Asset Management, London. Projects in Poland:» IMPAX bought wind farms from FERSA. FERSA announced that it has signed a purchase agreement, subject to certain conditions, under which it transmits shares of its Polish subsidiaries, owners of Kisielice project, comprised by a wind farm (24 MW) and other pending construction (18 MW), both situated in Kisielice (Poland) as well as certain loans granted by the Company to its subsidiaries, owners of Kisielice project. Those shares and loans are acquired by funds managed by the group IMPAX. Advisory Partners: Krzęcin 6 MW, Kisielice 18 MW Reference numbers on map: 22, 113

Infusion Polska Sp. z o.o. Top Management in Poland: Luis Meneses - Member of the Board, Goncalo Coutinho - CFO, Adam Dogoński Senior Project Manager Contact data: Al. Solidarnosci 117, Warsaw, (Poland) tel. 22 440 58 91 polska@infusion.pt www.infusion.pt

IKEA Group Contact data: Pl. Szwedzki 3, Janki, Warsaw, Raszyn, (Poland) tel. 22 711 22 00

Ownership: Infusion SGPS - Portugal Company Profile: Infusion is a Portugese renewable energy company that was incorporated in 2005 with the aim of developing and operat-

ing wind energy projects in prime wind resources locations. Infusion is currently developing projects in several geographies across Europe, namely Portugal, Poland, Romania. Infusion started operating its first wind farm (located in Portugal) in 2011. Strategy in Poland: Site assessment and selection, environmental, technical and economic feasibility studies, completion of licensing procedures, construction and operation of projects. Projects in Poland:» Wind farm project development is financed through shareholders' equity. Construction will be financed on a project finance basis. Projects: podkarpackie 54 MW, małopolskie 144 MW, dolnośląskie 74 MW, kujawskopomorskie 156 MW, podlaskie 66 MW, warmińsko-mazurskie 272 MW, pomorskie 52 MW, zachodniopomorskie 108 MW Advisory Partners: DZP - legal advisors, CDM - environmental consultants, Megajoule - wind resource consultants, Tebodin - technical design

Invenergy LLC Suibsidiary firms specializing in Wind Energy: Invenergy Systems Polska Top Management in Poland: Michael Polsky - President and CEO, Jim Murphy - Executive Vice President, Chief Operating Officer, Chief Financial Officer Contact data: One South Wacker Drive, Suite 1900, Chicago, tel. (312) 224-1400 Poland - 22 548 48 50 Company Profile: Invenergy is the largest independent developer of wind farms in the United States. Strategy in Poland: Owned companies are projects with a total capacity of more than 2200 MW in US and Europe. In construction and plans are projects with total capacity of 1500 MW, whose implementation is planned for the end of 2013. Projects in Poland:» Village of Nowy Jarosław, Darłowo Municipality (“Gmina”), Sławno County (“Powiat”), northwest Poland - 25 MW, Village of Pekanino, Darłowo Municipality (“Gmina”), Sławno County (“Powiat”), northwest Poland - 37,5 MW, Village of Stary Jarosław, Darłowo Municipality (“Gmina”), Sławno County (“Powiat”), northwest Poland - 22,5 MW, Tymien, Poland (Kujawy-Pomerania County/Zone) - 50 MW, Village of Wiekowice, Darłowo Municipality (“Gmina”), Sławno County (“Powiat”), northwest Poland - 25 MW (Darłowo region 302,5 MW) Other details: Paul Domanski (top exec for Poland)

Wind Energy

Habner

Poland 2013

Developers of Wind Energy in Poland

Developers of Wind Energy in Poland Reference numbers on map:

KDE Energy Polska

Martifer Renewables

Top Management in Poland: Frank Hoiting - Managing Director, Jakob Jacobus Wolters - President of the Board Contact data: Stefana Batorego 5/19, Szczecin, (Poland) tel. 91 813 67 08 info-Polska@kde-energy.com

Suibsidiary firms specializing in Wind Energy: Martifer Renewables SA Top Management in Poland: Antonio Castro, Artur Violante, Izabela Jakubiec Contact data: ul. Wyczółkowskiego 16, Gliwice, (Poland) tel. 32 775 28 00 info@martifer.com

J-Power / EPDC Suibsidiary firms specializing in Wind Energy: Zajaczkowo Windfarm Sp. z o.o. Contact data: 15-1, Ginza 6-chome. Chuo-ku, Tokyo, (Japan) tel. 81 335 46 2211 artur_grybek@jpower.com.pl

Wind Energy

Poland 2013

www.jpower.co.jp

Company Profile: J-Power is a manufacturer and distributor of wholesale electricity. It was founded in 1952 by the Japanese government and fully privatized in 2004. As a market leader in conventional and renewable energy in Japan , the firm is specialized in construction, operation and maintenance of power plants and transmission lines. Our power of 17 GW in Japan and 9 GW abroad generates electricity from coal, gas, geothermal, water, waste and wind. Strategy in Poland: J-Power for a few years (along with Mitsui) is active in the Polish wind energy market. We are in the process of building a portfolio of new projects and investments in renewable energy market in Poland and abroad. We work with developers and industry consultants. Projects in Poland:» Wind farms in Zajączkowo (gm. Kobylnica) of 48 MW, Widzino 42 MW, Łosino 48 MW Reference numbers on map: 64, 67, 95

juwi Energia Odnawialna Sp. z o.o. Top Management in Poland: Marie-Luise Portner - Prezes Zarządu Contact data: ul. Opolska 100, Cracow, (Poland) tel. 12 299 88 00 info@juwi.com.pl www.juwi.com.pl

Company Profile: Juwi's vision is to achieve 100% renewable energy. Juwi involved at the wind development stage of consulting and planning through design, financing, implementation and operation of the resulting farm. Projects in Poland:» Currently juwi Energia Odnawialna is developing several projects totaling 300 MW, located in different regions of Poland. Projects: Popowo, Chojny, Kartowice 1,5 MW, Stypułów 4,5 MW, Poręba Górna - planned about 18 MW, Roby 4,25 MW Reference numbers on map: 147, 150, 158, 188, 234, 16

www.kde-energy.com

Ownership: KDE Energy Europe Company Profile: KDE Energy develops, builds and operates wind parks. Projects in Poland:» KDE Energy develops, builds and operates wind parks in north-west and south-west Poland (Komarowo wind farm + Zachodniopomorskie I - 12 MW, Zachodniopomorskie II - 6 MW, Zachodniopomorskie III - 6 MW, Zachodniopomorskie IV - 21 MW), Komarowo 60 MW Reference numbers on map: 55

Ownership: Martifer Renewables SA belongs to Martifer Group, an industrial portuguese company. Company Profile: In late 2011, sold 3 wind farms to IKEA Group. Projects in Poland:» Gizałki 36 MW, Oborniki 8 MW, Piersno 18 MW, Rymanów 26 MW, Markowa 20 MW, Orzechowa II 10 MW, Orzechowa I 36 MW, Jawornik 10 MW, Łada 44 MW, Babiki 38 MW Reference numbers on map: 217, 249, 253, 254, 257, 138, 167, 178

KWE Sp. z o.o. Top Management in Poland: Reuven Sharon - CEO, 22 622 32 21, reuven@ kwe.konin.pl; Bartłomiej Karbowy - Board Member, 22 622 32 21, bartek@kwe.konin. pl; Grzegorz Frąckowiak - Board Member, 63 247 37 35, grzegorz@kwe.konin.pl Contact data: 600-lecia 9, Kleczew, (Poland) tel. 63 247 37 35 info@kwe.konin.pl www.kwe.konin.pl

Ownership: PAK Kopalnia Węgla Brunatnego Konin S.A. and Global Wind Energy Poland Sp. z o.o. Company Profile: Professional development of wind farm projects from greenfield phase and their further operation. Strategy in Poland: Development of wind farm projects up to 175 MW in the koniński district. Projects in Poland:» Wind farm developments of 175 MW in the area of Koniń. KWE projects: Kazimierz Biskupi - 48 MW, gm. Kazimierz Biskupi, powiat koniński, woj .wielkopolskie; Jóźwin 2A - 48 MW, Jóźwin 2B - 27 MW, Lubstów - 30 MW, gm. Sompolno, powiat koniński, woj. wielkopolskie Advisory Partners: Collaboration with leading companies: business, legal, advisory, research, construction and wind turbine manufacturers. Other details: See us at facebook.com - www.facebook. com/pages/KWE-Sp-z-oo/247828238580378 Reference numbers on map: 183, 184, 187

www.martifer.pt

Megawat Kanin Top Management in Poland: Adam Ofek - Członek Zarządu, Jerzy Zimmermann - Członek Zarządu Contact data: Natolin 15, Gdynia, (Poland)

Mitsui Suibsidiary firms specializing in Wind Energy: Mitsui & Co Japan Contact data: 24 King William Street, London, (United Kingdom) tel. 44 (0) 207 822 0321 www.mitsui.com

Company Profile: In 2007, Mitsui was established in the European market. Projects in Poland:» Zajączkowo 48 MW, Widzino 42 MW, Łosino 48 MW Advisory Partners: Cooperation with J-Power Reference numbers on map: 64, 67, 95

Norvento Polska Sp. z o.o. Top Management in Poland: Tomasz Hennig - Engineering Manager, 22 370 61 80, thennig@norvento.com; Wojciech Jędrasik - Finance Manager, 22 370 61 80, wjedrasik@norvento.com Contact data: ul. Emilii Plater 53, WFC, Warsaw , (Poland ) tel. 22 370 61 80

Developers of Wind Energy in Poland

Ownership: Norvento Enerxia, Hiszpania Company Profile: Engineering advisory, construction and development of renewable energy sources: wind, water, PV and biomass. Strategy in Poland: Project acquisition at the early stage of its completion, then development, construction, and long-term ownership. Projects in Poland:» Krasin Farm 20 MW, Piątkowo 48 MW Reference numbers on map: 119, 154

Novenergia II Top Management in Poland: Richard Mathieu - Prezes Zarządu Contact data: Wierzbowa 9/11, Warsaw, (Poland) Ownership: Novenergia Poland Sp. z o.o. belongs to a group of companies that are part of an investment fund Novenergia II – Energy & Environment with private equity of € 450 million (SICAR with its registered office in Luxembourg) involved in the promotion of renewable energy sources throughout Europe. Founded in 2001, the Fund develops wind and photovoltaic projects in Portugal, Italy, Bulgaria, Spain, France, Hungary, Poland, and Romania. Company Profile: Novenergia has established recently two new subsidiaries in Romania and Poland, and is studying projects in other countries. Novenergia is constituting its portfolio in Poland, including the successful purchase of a first fully licensed wind farm. Strategy in Poland: In Poland, the company coordinates a project of a wind farm in Głuchów located in Łódzkie Voivodship with a total capacity of 40 MW. The farm will be implemented in two phases in 20 MW each. The company intends to acquire wind projects totalling 150 MW in the near future until 2015.

Nowa Energia SA Suibsidiary firms specializing in Wind Energy: 3E Sp. z o.o., JM Energia Sp. z o.o. Top Management in Poland: Marek Trepka - Prezes Zarządu, Dariusz Rutkowski - Wiceprezes Zarządu, Marcin Bagiński - Projects Coordinator Contact data: Wiczlińska 4, Gdynia, (Poland) tel. Tel/fax 58 624 80 09 biuro@nowaenergiasa.pl

Company Profile: Company provides a complete investment process including: the design of wind farms from choice of location to obtain a building permit, construction of wind farms, commissioning and operating wind farm management. Strategy in Poland: In the coming years, the company plans to build individually-owned and operated wind parks with a total installed capacity of over 500 MW, and build and sell ready-made wind parks with a total capacity of over 500 MW. Projects in Poland:» Wałdowo 1,1 MW, Darżyno 6 MW, Wicko 10 MW, Subkowy 8 MW, Liniewo 34 MW, Tuchola 6 MW Advisory Partners: Cooperation with leading European manufacturers of wind turbines, professional experts in the field of construction, supervision and operation of wind farms, as well as experienced legal and audit offices. Reference numbers on map: 71, 72, 76, 79, 85, 100

PGE Energia Odnawialna Suibsidiary firms specializing in Wind Energy: EW Kamieńsk, EW Resko, EW Gniewino, EO Baltica, EW Turów Top Management in Poland: Bogdan Pilch- Prezes Zarządu, Norbert Sadek - Wiceprezes Zarządu, Michałł Prażyński - Wiceprezes Zarządu Contact data: ul. Ogrodowa 59a , Warsaw, (Poland) tel. 22 433 13 00, 22 433 13 01 sekretariat@pgeeo.pl www.pgeeo.pl

Projects in Poland:» Resko 90 MW, Gniewino 300 MW, Kąkolewo 18 MW, Turów 150 MW, Kowale Oleckie 100 MW, Polanów 160 MW, Chełm 12,5 MW, Kamieńsk 30 MW, Pelplin 48 MW, Żuromin 1 i 2 60 MW. Firm plans 3 offshore farms of power 1000 MW Reference numbers on map: 19, 51, 80, 97, 120, 130, 159, 220, 230, 261

PKN Orlen Contact data: ul. Chemików 7, Płock, (Poland) tel. 24 256 00 00 zarzad@orlen.pl www.orlen.pl

Company Profile: PKN Orlen is targeting 1,000 MW in offshore wind farm projects. Projects in Poland:» Offshore wind farms projects - Baltic Sea

Polenergia S.A. Suibsidiary firms specializing in Wind Energy: Bałtyk Środkowy I Sp. z o.o., Bałtyk Środkowy II Sp. z o.o., Bałtyk Środkowy III Sp. z o.o., Baltex-Power S.A. Top Management in Poland: Jacek Głowacki – Prezes Zarządu, Bartłomiej Dujczyński – Wiceprezes Zarządu, Marek Durski – Wiceprezes Zarządu MichałłKozłowski – Wiceprezes Zarządu Contact data: Krucza 24/26, Warsaw, (Poland) tel. 22 522 39 00 www.polenergia.pl

Company Profile: Polenergia S.A. is a part of KI Energy, which is the power energy arm of Kulczyk Invest-

Poland 2013

www.norvento.com

www.nowaenergiasa.pl

Wind Energy

wjedrasik@norvento.com, thennig@norvento.com

Ownership: PGE Polska Grupa Energetyczna S.A. Company Profile: PGE Energia Odnawialna S.A. is 100% owned by PGE Polska Grupa Energetyczna S.A. The Group currently manages 29 hydroelectric power plants, three wind farms and has a number of development projects that focus on the use of wind, water, biomass and PV. Strategy in Poland: By 2015, the Group assumes power increase of approximately 1,000 MW, of which the vast majority is an increase in wind power. The company bought projects in 2012 from DONG Energy and Iberdrola. PGE has contracts to acquire operating wind farms with a total installed capacity of 70.5 MW, and a package of projects with planned capacity of 36 MW which are in an advanced stage of development.

Developers of Wind Energy in Poland ments. The company focuses on ownership and development of renewable energy sources in Poland. Strategy in Poland: Investing in offshore wind farms. Projects in Poland:» Four offshore wind farm projects are planned in the area of Baltic Sea.

Polish Energy Partners Top Management in Poland: Zbigniew Prokopowicz - Prezes Zarządu, MichałłKozłowski - Wiceprezes Zarządu, Anna Kwarcińska - Wiceprezes Zarządu Contact data: ul. Wiertnicza 169, Warsaw, (Poland) tel. 22 390 81 00 info@pepsa.com.pl

Wind Energy

Poland 2013

www.pepsa.com.pl

Ownership: Publicly-traded on the Warsaw Stock Exchange. Kulczyk is the largest shareholder. Company Profile: The company specializes in developing, implementing and managing projects in the field of electricity and heat energy and fuel production. Projects originally managed by the company produce more than 8% of the country's renewable energy from wind and biomass combustion. Strategy in Poland: PEP's portfolio includes wind farm projects of nearly 1000 MW. Projects in Poland:» Łukaszów 34 MW, Modlikowice 24 MW, Puck 22 MW

Reference numbers on map: 91, 211, 212

Prokon New Energy Poland Sp. z o.o. Top Management in Poland: Rodbertus Carsten Wilhelm - Prezes Zarządu, Mau Henning - Wiceprezes, Dohmann Ralf - Wiceprezes Contact data: ul. Budowlanych 64D, Gdańsk, (Poland) tel. 58 342 46 23 polska@prokon.net www.prokon-pl.net

Ownership: Prokon Holding GmbH & Co. Verwaltings Company Profile: The company invests in green energy, wind power and biogas extraction for more than 15 years, and owns more than 30 wind farms in Germany and some in Poland. Projects in Poland:» Gniewino 8,4 MW, Swarożyn 16 MW, Subkowy 10 MW, Marusza 8 MW Reference numbers on map: 228, 6, 70, 81, 94, 96, 98, 101, 107, 123, 124, 127, 169, 198, 204

Relight CEE Sp. z o.o. Suibsidiary firms specializing in Wind Energy: Relight CEE Sp. z o.o. Top Management in Poland: Marcello Deplano - CEO, 724 868 114, marcello.deplano@relight.it

Contact data: Chalubinskiego 8, 00-613, Warsaw, (Poland) tel. 724 868 114 relight.dee@relight.it www.relightcee.eu

Ownership: Relight Group Italy Company Profile: Relight CEE is the creation of Relight Group with Headquarters in Milan, Italy. A leading operator on the Italian renewable energy market, Relight also gained extensive experience in International markets such as Turkey, USA, Kazakhstan. Relight CEE will benefit from the support of its headquarters and will make large use of local Polish expertise in order to bring to realisation its pipeline of 800MW. Strategy in Poland: Relight CEE is managing a wind pipeline of about 800 MW. Out of this total, circa 280 MW are in advanced development with construction expected to start in 2015. Additionally, Relight CEE is also building up a pipeline in mini-hydro for about 10 MW and is also looking into opportunities in PV solar. Projects in Poland:» Biszcza Advisory Partners: DPPA Tax Katarzyna Klimkiewicz, DMS legal, www.habner.pl Reference numbers on map: 251

Ren Power Investments

www.rp-global.pl

www.windkraft.de

Company Profile: RENPower Investments Group is a Netherlands based investor & developer with over 50 megawatts of solar photovoltaic and wind power currently installed across Europe. Recent expansion into developing EU markets means capacity is expected to reach 300 MW over the next three years - a significant contribution to the continent’s renewable energy supply targets - with the ultimate aim of creating a pan-European green energy utility company. Projects in Poland:» Owner of Lisewo wind farm, previously owned by Green Bear. Negotiations to purchase an 8 MW wind farm. Development of 14 MW Wind project in Poland just started. Evaluation of 30 MW wind projects in Poland. Reference numbers on map:

Ownership: RP Poland Development SLU Company Profile: Full range of wind-farm development and construction. Strategy in Poland: Present in Poland since 2005. Currently, RP Global plans wind farms with a total capacity of 600 MW; in the next five years will be realized mainly in Pomerania. Projects in Poland:» In operation: Projekt Tychowo 50 MW, Projekt Wałcz 4,5 MW, Projekt Stramnica 4,6 MW, Kukinia 28 MW operation date: 09.2013 Reference numbers on map:

Ownership: Saxovent Ökologische Investments GmbH & Co. KG Company Profile: Saxovent was founded in 1997 with the goal of implementing wind power projects in Saxony and Saxony-Anhalt; the firm's name therefore reflects its beginnings. After many years of controlled, continuous growth, our firm has become one of the main providers of turnkey investments in the wind industry, with a leading position of independence. We now do business worldwide. In the planning, financing, and construction of wind farms, we have already realised more than 200 wind turbines of various performance classes from various manufacturers, with an overall installed capacity exceeding 340 megawatts. Projects in Poland:» Linowo 48 MW - kujawsko-pomorskie (owner is EDF) Advisory Partners: DMS, BSJP - Law firms

Renovatio Power Polska Sp. z o.o. Top Management in Poland: Michael Moczkowski - Member of the Board Contact data: Plac Trzech Krzyży 18, Warsaw, (Poland) tel. 508 008 362 poland@rnvgroup.com www.rnvgroup.com

Ownership: R.G. Renovatio Group Limited Company Profile: Renovatio's approach on the Polish market is green-field development of small and medium size projects, where the small projects will become a part of Renovatio's operating asset portfolio, while the medium sized projects are to be marketed to interested investors. Strategy in Poland: At the moment Renovatio is developing a pipeline of 100 MW in wind energy, ranging from 14 MW to 30 MW. The projects are being developed by Renovatio Power Poland, the locally specialised development vehicle. Projects in Poland:» Wysokie Mazowieckie 28 MW Reference numbers on map: 133

RP Global Poland Sp. z o.o. Suibsidiary firms specializing in Wind Energy: Megawatt Baltica Sp. z o.o., Megawind Polska Sp. z o.o., Wiatrowa Baltica Sp. z o. o., Top Management in Poland: Tomasz Zelek - Member of the Board Contact data: Al. Wojska Polskiego 70, Szczecin, (Poland) tel. 91 432 25 80 hq.szczecin@rp-global.com

RWE Renewables Polska Sp. z o.o. Suibsidiary firms specializing in Wind Energy: RWE Renewables Polska Sp. z o.o. Top Management in Poland: Robert Macias - Prezes RWE Renewables Polska Contact data: ul. Wybrzeże Kościuszkowskie 41, Warsaw, (Poland) tel. 22 821 31 11 info@rwe.pl www.rwe.pl

Ownership: RWE Innogy GmbH Company Profile: RWE Renewables Polska is part of the RWE Poland group. Strategy in Poland: RWE Renewables Polska plans til 2015 to build wind farms of capacity 300 MW. In Nowy Staw will be the firm's fourth wind farm. With investment value exceeding 60 million euro,19 turbines will comprise the farms (Repower), of 2.05 MW each. Projects in Poland:» In 2009 RWE built its first wind farm in Poland. First investment was Park Wiatrowy Suwałki – with 18 turbin, with each of 2,3 MW. In 2011 RWE activated next wind farms: Piecki (16 x 2 MW) i Tychowo (15 x 2,3 MW). Nowy Staw - Żuławy 39 MW, Krzęcin 14 MW, Taciewo 30 MW (took over from Gamesa). Reference numbers on map: 106, 126, 131, 136, 23, 60

Saxovent Energy Sp. z o.o. Sp. k. Top Management in Poland: Sebastian Kochalski - Managing Director Contact data: Dziadoszańska 10, Poznań, (Poland) tel. 61 874 29 11 info@saxovent.pl

Sevivon Suibsidiary firms specializing in Wind Energy: Windfarm Polska Sp. z o.o., Windfarm Polska II Sp. z o.o., Windfarm Polska III Sp. z o.o., Windfarm Polska IV Sp. z o.o., Windfarm Polska V Sp. z o.o., Windfarm Polska VI Sp. z o.o., Windfarm Polska VII Sp. z o.o., ZOMAR Sp. z o.o. Top Management in Poland: Stefan Ebeling – Prezes Zarządu, 49 160 884 91 91; Bogdan Gutkowski – Vice Prezes Zarządu, 600 906 631 Contact data: ul. Wojska Polskiego 24-26, Koszalin, (Poland) tel. 94 342 54 51 info@sevivon.pl

Wind Energy

27, 31, 43, 58

Poland 2013

Developers of Wind Energy in Poland

www.sevivon.pl

Company Profile: WKN AG engaged in designing, financing, building and operating wind farms since 1991. Wind farms with a total capacity exceeding 1000 megawatts by WKN been realized in Germany and abroad. In addition to headquarters, WKN also has subsidiaries and joint ventures in many countries of Europe and the USA.

Siłownie Wiatrowe S.A. Top Management in Poland: Wojciech Romaniszyn - Attorney-in-Fact (wrom@e-wind.eu), Wawrzyniec Romaniszyn - Business Manager (wawa@e-wind.eu)

Developers of Wind Energy in Poland Contact data: Słowiańska, Ustka, (Poland) tel. 59 810 91 00 info@silowniewiatrowe.com www.e-wind.eu

Poland 2013

Ownership: Wojciech Romaniszyn - the main shareholder Company Profile: Wind power and PV development and investment Strategy in Poland: Mostly remote turbines with medium voltage grid connection, all projects as turn-key. Projects in Poland:» 300 MW located in Central and Southern Poland Advisory Partners: Iustitia - Kancelaria Prawno-Gospodarcza Co Ltd, Energy Invest Group Co. Ltd

Starke Wind Polska Sp. z o.o. Top Management in Poland: Fabienne Demol - Prezes Zarządu, Jan Starke - Member of the Board, Géraldine Anceau - Member of the Board, Antoine Garret - Member of the Board Contact data: Kosynierów Gdyńskich 51, Gorzów Wielkopolski, (Poland) tel. 95 737 06 66 biuro@starkewind.pl

Wind Energy

www.starkewind.pl

Ownership: EDF EN Polska Sp. z o.o. Company Profile: Starke Wind was acquired by EDF. The current shareholder of Starke Wind is a subsidiary of EDF EN Poland Sp. of o.o.. Strategy in Poland: All stages of wind farm development and execution. Projects in Poland:» Wind farm Rzepin (Gmina Rzepin, locations: Kowalów, Lubiechnia Wielka, powiat słubicki, województwo lubuskie) - 58MW (planned 68MW); Wind farm Górzyca (Gmina Górzyca, locations Radówek, powiat słubicki, województwo lubuskie) - 28MW (planned 34MW);Wind farm Goraj - 22MW; Wind farm Nowa Nied (Gmina Przytoczna, locations Chełmsko - Nowa Nied , powiat międzyrzecki, województwo lubuskie) 50MW; Wind farm Sława (Gmina Sława, locations: Stare Strącze, Przybyszów, Lipinki, powiat wschowski, województwo lubuskie) - 82 MW; Wind farm Bogdaniec (Gmina Bogdaniec, locations Stanowice, powiat gorzowski, województwo lubuskie) - około 20MW; Wind farm Myszęcin (Gmina Szczaniec, locations Myszęcin, powiat Świebodzin, województwo lubuskie) - 22MW; Wind farm Wiatrowa Stypułów (Gmina Kożuchów, locations Stypułów,

powiat Nowa Sól, województwo lubuskie) - 26MW; Wind farm Szczaniec (Gmina Szczaniec, powiat Świebodzin, województwo lubuskie) - 72MW; Wind farm Wschowa (Gmina Wschowa, powiat wschowaki, województwo lubuskie) - 30MW Advisory Partners: Kancelaria Wardyńscy&Wspólnicy, Energoprojekt-Poznań S.A., Biuro Inżynierskie Windtel, Windhunter - Serwis sp. z.o.o., Autorskie Biuro Projektów M&G Reference numbers on map: 128, 140, 142, 143, 149, 151, 152, 153, 156, 160, 109

Sunflower Top Management in Poland: Adi Gazit - Business Development Director Contact data: Rogovin Tidhar Tower, 11 Menachem Begin st., Ramat Gan , (Israel) tel. 972 3 377 0011 contact@sunflower-sit.com www.sunflower-sit.com

Ownership: Public, Redmill, Roni Biram & Gil Deutsch, Ronin Investments, Beresheit Fund Company Profile: Sunflower is a public company in Israel that invest in renewable energy since 2008. The company operates 46 MW of Solar plants in Italy, Spain and Israel and looking strongly to expand in Poland - to execute Wind and Solar plants. Projects in Poland:» Działdowo 4 MW, Grabik (next to Żary) 6 MW Reference numbers on map: 146, 121

Taiga Mistral Top Management in Poland: Mikel Garay, managing director. mikel. garay@taigamistral.com Contact data: Słomińskiego 5/259, Warsaw, (Poland) tel. 22 530 94 94 tundra@tundraadvisory.com www.tundraadvisory.com

Ownership: Spanish banks and private investors. Management entity is Taiga Mistral Gestión SGECR, SA Company Profile: Taiga Mistral, an alternative and pioneering project that was conceived in the last quarter of 2007, aims to meet the demand of real investment in renewable energies. Taiga Poland I was set up at the beginning of 2008 with €74 million of equity under management with the aim of investing in wind power projects in Poland. The fund is currently invested in 5 wind power projects in the country. Strategy in Poland: Buying well-prepared and executed wind farm projects from local developers. Then the completion of next phases of developments, acquisition financing, construction and operation of owned wind farms. Projects in Poland:» 41,4 MW in operational phase in northern Poland. Advisory Partners: Tundra Advisory Sp. z o.o. as the main and exclusive agent in Poland. Also the best consulting firms and law firms dealing with wind energy. Other details: The company is interested in buying wind projects 10 - 50 MW in an advanced stage or with a building permit.

Developers of Wind Energy in Poland

www.tauron-ekoenergia.pl

Ownership: Tauron Polska Energia Company Profile: Tauron Group has a second position on the Polish market in terms of energy production and sales for corporate clients and individuals. Projects in Poland:» Wicko 40 MW, Marszewo 100 MW, Lipniki 30,7 MW, Zagórze 30 MW Reference numbers on map: 221, 3, 8, 75,

Terna Energy (Eolos Polska) Suibsidiary firms specializing in Wind Energy: Eolos Polska Top Management in Poland: Spyrou Georgios - Prezes Contact data: Szpitalna 1/58, Warsaw, (Poland) Ownership: Terna Group Company Profile: The company is active in the renewable energy sector. Particularly relevant branch of activity is the construction of wind farms, small hydro, waste treatment and energy generation from biomass. Projects in Poland:» Gorzkowice 12 MW, Krzyżanów Kutno, Łódź area) - 20 MW, Nasielsk (Nowy Dwór Mazowiecki area) - 10 MW, Szadek (Kalisz area) - 8 MW, Czarnożyły (Wieluń, Łódź area) - 16 MW, Sieradz (Woj. łódzkie) - 8 MW Reference numbers on map: 192, 193, 197, 203, 225, 231

Tundra Advisory Top Management in Poland: Grzegorz Skarżyński - Dyrektor Inwestycyjny, Aneta Pochroń - Dyrektor Techniczny Contact data: ul. Słomińskiego 5/259, Warsaw, (Poland) tel. 22 530 94 94 tundra@tundraadvisory.com www.tundraadvisory.com

Company Profile: We are an official adviser to a Spanish investment fund (Taiga), which has a potential 300 million euro investment intended

only for investment in renewable energy sector in Poland. Currently, we advise the implementation of wind projects with a total capacity of over 120 MW. Projects in Poland:» involve in Kobylnica 41,5 MW project preparation. Advisory Partners: Taiga Mistral

Visavento Suibsidiary firms specializing in Wind Energy: Visavento Ekologiczny Bierutów Sp. z o.o. Contact data: Hauptstrasse 36a, Islikon, Thurgau, 8546, (Switzerland) tel. +41-527232500 Ownership: Visavento Holding AG Projects in Poland:» Bierutów (Woj. dolnośląskie, powiat oleśnicki). Project developed in cooperation with Ecovation Energy Polska. Reference numbers on map: 223

Vortex Polska Management Sp. z o.o. Vortex Polska Sp.k. Suibsidiary firms specializing in Wind Energy: Windpark Śniatowo Management GmbH EW Śniatowo Sp.k., Gołdap 2007 Management GmbH EW Gołdap Sp.k., Windpark Ino 1 Management GmbH INO 1 Sp.k., Windpark Dobrzyn 2008 Management GmbH EW Dobrzyń Sp.k., Vortex Windcon Sp. z o.o. Sp.k. - General constructor Top Management in Poland: Till Jeske, Adam Pantkowski Contact data: ul. Malczewskiego 26, Szczecin, (Poland) tel. 91 431 53 80 biuro@vortex-energy.de www.vortex-energy.de

Ownership: Vortex Polska Management Sp. z o.o. Company Profile: The area of our activity is planning, financing, implementation and management of projects related to wind energy. Strategy in Poland: The main objective of the companies belonging to Vortex Energy Group is the ecological, safe and economical production of electric energy. Projects in Poland:» At the present moment Vortex Windcon Sp. z o.o. Sp.k. (general contractor) is building three wind farms in Poland, but the company, which owns the farms is not included in Vortex Energy Group.Projects: Gołdap/Wronki 48 MW, Mogilno 34

MW, Inowrocław 32 MW, Dobrzyń 34 MW, Śniatowo 30 MW Advisory Partners: Vestas, HSH Nordbank, White & Case, Clifford Chance Reference numbers on map: 11, 129, 176, 182, 195,

Wento Top Management in Poland: Wojciech P. Cetnarski - Prezes Zarządu, Marcin Guzik - Członek Zarządu – Dyrektor d/s Rozwoju, Piotr Matwijów - Członek Zarządu – Dyrektor Finansowy Contact data: ul. Miodowa 10, Warszawa, (Poland) tel. 22 395 65 80 Company Profile: WENTO is an investment company created by Enterprise Investors, a leading private equity fund manager in CEE, with over 20 years experience, 7 funds raised for total amount of 1.7 bn EUR, over 100 investments executed.EI judged positively the outlook of renewable energy sector in CEE, and allocated 40–60 million EUR from PEF VI Fund to investments through WENTO in wind energy industry in Poland. Strategy in Poland: WENTO is investing mainly into medium size (20-100 MW) wind farm projects, where its equity used during the construction phase of a fully developed wind farm project, creating in this way tangible assets, which can be sold to strategic investors, such as local and foreign utilities, or financial investors, interested in holding of such assets for longer term.

West Coast Energy Polska Sp. z o.o. Top Management in Poland: Mary Czulowski, Duarte Costa, Marek Kot Contact data: ul. Górki 7, Poznań, (Poland) tel. 61 866 77 46 info@westcoastenergy.pl

Poland 2013

Top Management in Poland: Małgorzata Wojcik-Stasiak - Prezes Zarządu, Ryszard Turek - Wiceprezes Zarządu Contact data: ul. Obrońców Pokoju 2B, Jelenia Góra, (Poland) tel. 75 754 68 82 sekretariat@tauron-ekoenergia.pl

Wind Energy

Tauron Ekoenergia

www.westcoastenergy.pl

Ownership: Geraint Jewson Company Profile: West Coast Energy Polska is the polish subsidiary of the leading independent wind energy developer West Coast Energy Ltd based in Mold, North Wales. West Coast Energy Ltd intends to develop hundreds of megawatts of wind power generation in the Polish and UK market where they have secured planning permission for a range of onshore and offshore wind farms totalling in excess of 670 MW. Strategy in Poland: Development of green field projects as well as other opportunities for joint venture

Developers of Wind Energy in Poland cooperation with local partners through acquisition. Projects in Poland:» Development projects in provinces of wielkopolski, kujawsko-pomorski, lubuski and pomorski. Projects: Jeżewo 14 MW, Kurów 38,5 MW Advisory Partners: Atmos Consulting, Double-K Consulting, CMS Cameron Mckenna, Ernest & Young, EM&CA, Metropolia Satini. Reference numbers on map: 93, 244

Wind Invest Contact data: ul. Gotarda 9, Warszawa, (Poland) tel. 22 548 48 12 Projects in Poland:» Porzecze-Dobiesław wind farm - 22,5 MW Reference numbers on map: 42

Wind Prospect Polska Top Management in Poland: Amiel Gabriel - Member of the Board, Wojtysiak Krzysztof - Member of the Board, Kavanagh Peter Enda - Member of the Board Contact data: ul. Miła 6, Warsaw, (Poland) tel. 22 498 17 70 biuro@windprospect.com www.pl.windprospect.com

Ownership: Wind Prospect Group Company Profile: Australia-based Wind Prospect is one of the most successful independent renewable energy developers in the world, and has played a major role in the development of wind energy onshore and offshore internationally. Strategy in Poland: Wind Prospect operates globally in all aspects of renewable energy development, construction, operation and advisory services. We have developed and engineered wind-energy projects around the world since building the UK's second wind farm in 1992. Projects in Poland:» Choszczno Reference numbers on map: 21

WindPower Poland Top Management in Poland: Jesse Andreas Contact data: Dąbrowskiego 7, Poznań, (Poland) Projects in Poland:» Uście 40 MW

Reference numbers on map:

WSB Service Sp. z o.o.

155

Suibsidiary firms specializing in Wind Energy: WSB Service GmbH, WSB Neue Energien, WSB Parki Wiatrowe Sp. z.o. Top Management in Poland: Stephan Neugebauer - Top Manager, 49 351 21183-0, s.neugebauer@wsb.de; Beata Komorowska - 664 472 390, b.komorowska@ wsbservice.pl Contact data: Strzegomska, Wrocław, (Poland) tel. 71 707 34 99 info@wsbservice.pl

WindSpace Top Management in Poland: Flemming Engelstoft - Partner, 45 2082 78 27, fe@windspace.dk; Rune Blæsbjerg - Partner, 45 417 88 858, rb@windspace.dk; Jens Elton Andersen - Partner, 45 201 48 322, jea@windspace.dk Contact data: Warsaw, (Denmark/Poland) tel. 45 208 27 827 info@windspace.dk www.windspace.dk

Company Profile: WindSpace is an experienced developer of wind park projects. Based on our expertise and professional network we are able to provide projects with a minimum of risk with respect to the project development and construction phase. Our key markets are Poland and Sweden. Strategy in Poland: WindSpace has initiated and fully realized three wind park projects in Poland. Current investment projects under development in Poland and Sweden range from 6MW to 100MW in capacity. Projects in Poland:» Two projects 6 and 10 MW in Poland

WindStrom Polska Energia Innowacyjna Sp.z o.o. Suibsidiary firms specializing in Wind Energy: WindStrom Unternehmensgruppe Top Management in Poland: Joachim Mrotzek - Prezes Zarządu, Wilfried Glander - Board member, Steffen Warneboldt - Board member Contact data: Garbary 95/C71, Poznań, (Poland) tel. 61 824 51 15 info@windstrom.pl www.windstrom.pl

Ownership: WindStrom Unternehmensgruppe Company Profile: Development of wind farms. Strategy in Poland: Companies that belong to Group WindStrom design, build and operate wind farms since the early 90's in Germany and Europe - including WindStrom France, Italy, Poland and Bulgaria. Its area covers the technical and commercial management. Projects in Poland:» Jarszewo Reference numbers on map: 10

www.wsbservice.pl

Company Profile: Wind park management; Technical management with cooperation partner Wsb Service GmbH Projects in Poland:» WP Lipniki ;15 WEA ; 30,75 MV - operation date: 2011; WP Taczalin; 22 WEA; 45 MV operation date: 2013 Reference numbers on map: 214

Inwestorzy

wojciech.sztuba@tpa-horwath.pl

Liczba inwestycji w farmy wiatrowe w Polsce, z roku na rok rośnie co oznacza, że dotychczas warunki rozwoju tego sektora były atrakcyjne. Na koniec pierwszego półrocza 2012 roku, funkcjonowało 619 koncesjonowanych instalacji wiatrowych o łącznej zainstalowanej mocy 2 188 MW. Oznacza to wzrost zainstalowanej mocy o nieco ponad 35% w porównaniu do roku 2011 i aż o 58% w porównaniu do analogicznego okresu 2011 roku. Aż 44% zainstalowanej mocy w Polsce zlokalizowane jest w województwach zachodniopomorskim oraz pomorskim. Duża popularność inwestycji wiatrowych w ostatnich latach wynikała głównie z faktu postrzegania ich jako relatywnie stabilnej lokaty kapitału ze stosunkowo wysoką stopą zwrotu. Niestety, planowane zmiany w polityce klimatycznej Unii Europejskiej oraz polskim prawie energetycznym mogą spowodować, iż sytuacja w branży energetyki wiatrowej diametralnie się zmieni. W świetle przyszłych zmian regulacji dotyczących systemów wsparcia, opisanych w punkcie 7 rozdz. 2, prognozowanie opłacalności projektów wiatrowych staje się szczególnie trudne, a niepewność w zakresie oceny rentowności projektów wiatrowych przekłada się na tymczasowe wstrzymanie nowych inwestycji i odpływ inwestorów. Nakłady inwestycyjne Farmy wiatrowe są inwestycjami wysoce kapitało-chłonnymi, w związku z czym koszty rozwoju inwestycji są jednym z kluczowych elementów analizy rentowności przedsięwzięcia. Wysokie nakłady rekompensowane są stosunkowo niskimi rocznymi kosztami eksploatacji farmy wiatrowej, które stanowią ok. 3-4% kosztów inwestycyjnych (w skali roku). Z analizy danych rynkowych wynika, iż przeciętne nakłady inwestycyjne farm prowadzących działalność operacyjną kształtowały się na poziomie 6,0 mln zł w przeliczeniu na 1 MW mocy, natomiast przeciętne planowane nakłady farm będących w fazie rozwoju kształtują się na poziomie 6,6 mln zł na 1 MW. Należy pamiętać, że w zależności od wykorzystanych technologii czy wyboru lokalizacji farmy wiatrowej wartości te mogą się wahać od 4,4 mln aż do 8 mln zł za 1 MW mocy. Zdecydowaną większość ogólnych nakładów inwestycyjnych pochłaniają turbiny wiatrowe. W ostatnich latach zauważyć można nieznaczny spadek udziału tego kosztu w ogólnej strukturze nakładów. Z danych rynkowych wynika, iż stosunek ten wynosi obecnie średnio

od 60% do 75% wartości projektu. Ceny turbin wiatrowych w okresie od 2009 roku spadły o około 20% a ich koszt aktualnie kształtuje się na poziomie 910 tys. euro w przeliczeniu na 1 MW. Należy mieć na uwadze, iż wybór turbin wiatrowych determinuje wysokość przyszłych przychodów oraz kosztów eksploatacji. Wybór droższych, bardziej niezawodnych turbin, wpłynie na obniżenie kosztów serwisowania, które mogą stanowić nawet do 90% kosztów zmiennych obsługi farmy wiatrowej. Niepewność inwestowania zwiększa również zmienność kursów walut a trzeba podkreślić, iż ceny turbin wiatrowych usta lane są zazwyczaj w euro. Z uwagi na fakt, iż przychody ze sprzedaży energii generowane są w zł, a zakupy turbin oraz ich finansowanie jest dokonywane najczęściej w euro inwestor może być zatem narażony na istotne ryzyko kursowe i powinien przemyśleć odpowiednią strategię zabezpieczającą. Koszty zakupu turbin mimo, iż stanowią zdecydowany udział nakładów inwestycyjnych nie wyczerpują zakresu analizy. Istotnym elementem są również koszty fundamentów oraz przygotowania infrastruktury. Koszty te w dużej mierze determinowane są wyborem lokalizacji oraz warunkami geotechnicznymi, a w zależności od wybranych warunków koszty te mogą stanowić od 5% nawet do 24% nakładów. Kolejnym ważnym czynnikiem jest sam proces przy-gotowania inwestycji, który zajmuje średnio około 4 lata. Koszty z tym związane stanowią do 6% wartości nakładów i obejmują przede wszystkim opracowanie ekspertyz i przeprowadzenie procedur administracyjnych. Koszty te mogą wynieść obecnie do 400 tys. zł na 1 MW zainstalowanej mocy. Wydatki na przyłączenie farmy do sieci energetycznej zależą w dużej mierze od jej odległości od GPZ. Szacowana wysokość nakładów ustalona została na poziomie 100 tys. zł za kilometr (badania przeprowadzone dla województwa zachodniopomorskiego), dlatego należy zwrócić szczególną uwagę na parametry infrastruktury energetycznej wybranej lokalizacji. Koszt przyłączenia nie powinien stanowić istotnego czynnika przy podejmowaniu decyzji. Szacuje się, że koszt ten stanowi jedynie od 1% do 2% nakładów inwestycyjnych. Przychody Wysokość przychodów generowanych przez producentów uzależniona jest od ceny energii oraz (zielonych) certyfikatów pochodzenia. Cenę energii ustala Urząd Regulacji Energetyki (URE) na każdy rok z góry, na podstawie średnich cen na rynku konkurencyjnym z roku poprzedniego i w 2013 cena

ta wynosi 201,36 zł/MWh. Problemem stała się natomiast cena zielonych certyfikatów, które są prawem majątkowym notowanym na giełdzie towarowej, a jego cena do niedawna była wysoko skorelowana z wysokością tzw. opłaty zastępczej ustalanej przez URE, tj. kary jaką uiścić muszą dostawcy energii do odbiorców końcowych w razie nieprzedstawienia odpowiedniej liczby zielonych certyfikatów. Wysokość opłaty zastępczej na rok 2013 została ustalona na poziomie 297,35 zł/ MWh, jednak już przed końcem roku 2012 obserwujemy gwałtowny spadek notowań certyfikatów pochodzenia. Podczas gdy średnia cena świadectw pochodzenia ustalona w oparciu o średnio-ważony indeks OZEX_A za pierwszych siedem miesięcy 2012 roku ukształtowała się na poziomie 271,43 zł/MWh, co przy ówczesnej opłacie zastępczej równej 286,74 zł/MWh stanowiło 95% wartości opłaty zastępczej, to rok 2013 przyniósł wyraźne załamanie rynku. Notowania zielonych certyfikatów spadały miejscami poniżej 120 zł/MWh, a zatem do poziomu ok. 40% opłat zastępczej. Przyczyną tego stanu rzeczy jest wysoka nadpodaż certyfikatów, wynikająca z różnego rodzaju czynników, leżących głównie po stronie nadreprezentacji współspalania biomasy w obecnym portfelu OZE, kumulowania świadectw przez zakłady energetyczne czy wręcz uiszczania przez nie opłaty zastępczej mimo możliwości zakupu tanich certyfikatów. Należy mieć nadzieję, że problem nadpodaży certyfikatów zostanie jak najszybciej rozwiązany na drodze zmian ustawowych (np. w ramach opracowywanej od dłuższego czasu ustawy o OZE), w przeciwnym razie dalszy rozwój rynku OZE, ale także utrzymanie istniejących instalacji, mogą stanąć pod znakiem zapytania. Jeśli udałoby się wyeliminować problem nadpodaży certyfikatów i przywrócić wysoką korelację ceny świadectw pochodzenia i opłaty zastępczej, wówczas z 1 MWh wyprodukowanej energii przez lądowe farmy wiatrowe można oczekiwać średniego przychodu w wysokości około 450 zł. Można założyć, że taki pułap cen, ewentualnie dodatkowo obniżony o ok. 6-7% w przypadku wprowadzenia współczynnika 0,9 dla instalacji onshore w duchu projektu ustawy o OZE, byłby wystarczający dla uzyskania satysfakcjonującego poziomu zwrotu z inwestycji projektów cechujących się wietrznością na poziomie 2 100 MWh lub wyższym. W braku regulacji prawnych dotyczących nowego systemu wsparcia dla OZE nie jest jednak możliwe przeprowadzenie wiarygodnych przewidywań dotyczących wartości projektu czy jego rentowności. n

Energia Wiatrowa

Wojciech Sztuba

Polska 2013

Zwroty z inwestycji w niepewnym otoczeniu prawnym

Prawo Jaki jest termin wejścia w życie Ustawy o OZE i czego możemy się spodziewać?

Sytuacja na polskim rynku energetycznym

Energia Wiatrowa

Polska 2013

Dr Christian Schnell

Rok 2012 związany był z powszechnym oczekiwaniem na Ustawę o Odnawialnych Źródłach Energii, która w październiku 2012 roku utknęła w Radzie Ministrów, co było źródłem niepewności. Od wiosny 2012 roku z uwagi na nadpodaż certyfikatów, ich cena na rynku spotowym TGE spadała, co było zgodne z przewidywaniami Instytutu Energetyki Odnawialnej z jesieni 2011 roku. Obecnie, cena na rynku spotowym uplasowała się na poziomie 120 złotych, czyli wynosi 40 procent opłaty zastępczej ustalonej na rok 2013. Wreszcie, po podwyżkach mających miejsce w ostatnich latach średnie ceny energii elektrycznej zaczęły się stabilizować na poziomie 200 złotych a dzięki bilansom energetycznym większość ekspertów przewiduje stabilizację cen prądu także w nadchodzących latach. Na początek stwierdzenie ogólne: polski rząd zdaje się jeszcze nie mieć żadnego strategicznego planu na miks energetyczny na nadchodzących dwadzieścia lat. Obecnie wydobycie gazu łupkowego zdaje się być mniej atrakcyjne ze względów ekonomicznych i ekologicznych. Ponadto, w ostatnim czasie Gazprom oferuje korzystniejszą cenę za gaz importowany. W tym zakresie, Polska robiła sukcesywne kroki naprzód, podczas gdy większość pozostałych krajów UE była mniej pozytywnie nastawiona, z pewnego słusznego powodu: siła negocjacyjna Gazpromu słabnie w miarę jak amerykański gaz tanieje, a ponadto import gazu płynnego z krajów trzecich zagraża pozycji negocjacyjnej Gazpromu, a dostęp do polskich złóż gazu łupkowego jest dużo trudniejszy niż pierwotnie przewidywano w oparciu o oryginalne nieprecyzyjne informacje geologiczne tym samym skutkując wzrostem kosztów. Ponadto, ograniczenia środowiskowe są poważne na obszarach o stosunkowo dużym zagęszczeniu ludności. A co z elektrowniami jądrowymi w Polsce? Na chwilę obecną polskie elektrownie jądrowe zdają się nie być poważnym przedsięwzięciem, jako, że rząd przełożył ostateczną decyzję inwestycyjną na rok 2015, tj. po wyborach parlamentarnych. Polskie championi już stwierdziły że nie posiadają wystarczających środków na rozwój wydoby-

cia gazu łupkowego i elektrowni jądrowych w tym samym czasie. Ponadto, Rosja posuwa się naprzód z budową bałtyckiej elektrowni jądrowej w obwodzie kaliningradzkim o szacowanej mocy 2.3 GW, której przyłączenie do sieci planowane jest na przełom roku 2017/2018. Oferta sprzedaży 49 procent akcji zostanie złożona inwestorom zagranicznym a plany eksportu poza obręb obwodu kaliningradzkiego kwestionują sens ekonomiczny planowanej elektrowni jądrowej w północnej Polsce. Na chwilę obecną, spalanie węgla kamiennego i brunatnego, z udziałem 90 procent, nadal zajmuje czołową pozycję w polskim miksie energetycznym. Według Międzynarodowej Agencji Energetycznej, węgiel a przede wszystkim węgiel brunatny przeżywa światowy renesans nawet w Niemczech. Tradycyjny polski sektor energetyczny z zadowoleniem przyjął taki obrót wydarzeń, jako, że zdaje się on sprzyjać polskim kopalniom. Ale nie jest to do końca prawda. Już w przybliżeniu 25 procent węgla importuje się do Polski, głównie z Europy Wschodniej. Polskie kopalnie, pomimo dotacji, nie są i raczej nie będą w stanie konkurować z głównymi eksporterami takimi jak Rosja, Ukraina czy Afryka Południowa. Wraz z kurczącym się importem węgla do USA w związku z rewolucją w sektorze amerykańskiego gazu łupkowego, kraje te będą eksportować tani węgiel na inne rynki. Dlatego też, przyszłość polskich kopalni wcale nie jawi się więc w tak jasnych barwach. Pomimo, że Europejski System Handlu Emisjami podlega presji politycznej, zmiana harmonogramu aukcji certyfikatów CO2 [eng. backloading] przynajmniej do 2020 roku jest nadal prawdopodobna, co zdaje się stanowić rzeczywiste ryzyko w szczególności dla nadal dochodowego spalania węgla brunatnego. Czyżby więc rzeczywiście polska strategia sprzyjała importowi rosyjskiego gazu, rosyjskiego węgla (w tym rosyjskiej biomasy) oraz rosyjskiej energii jądrowej? Jeśli już, to raczej nie celowo, pomimo, że ostatnie wydarzenia zasadniczo wpływają na polski bilans handlowy, nie mówiąc już o politycznym wpływie niezależności energetycznej. Polski państwowy sektor energetyczny nadal faworyzuje swój specyficzny sposób przechodzenia na zieloną energię: współspalanie biomasy w zamortyzowanych

elektrowniach węglowych. Rozwiązanie techniczne nie jest innowacyjne, a przewóz biomasy o masie przekraczającej 3 miliony ton w 2012 roku nie zapewnił właściwego śladu węglowego. Ale Unia Europejska nadal nie jest w stanie podjąć decyzji co do rozsądnego rozwiązania dotyczącego poprawy równowagi poprzez wprowadzenie obowiązku certyfikacyjnego zmierzającego do ograniczenia niekontrolowanego światowego transportu biomasy. Aby uniknąć wysokich cen mocy na rynku, system współspalania istniejący w Polsce zdaje się być istotny w celu dotowania elektrowni węglowych, których stan często jest daleki od nowoczesnego. Niemniej jednak do 2020 roku jedna czwarta polskich elektrowni (węglowych) powinien zostać zamknięta. Pomimo, że Polskie Sieci Elektroenergetyczne PSE ostrzegały przedsiębiorstwa użyteczności publicznej o tym, że nowe inwestycje są niezbędne aby uniknąć black-outów, do chwili obecnej przedsiębiorstwa zarówno te prywatne jak i państwowe bardziej skłaniają się ku unieważnieniu swoich planów inwestycyjnych dotyczących elektrowni węglowych, jak miało to miejsce w Rybniku (EDF) czy Opolu (PGE). Czy stanowi to szansę dla sektora energii odnawialnej? Miejmy nadzieję że tak. W końcu tylko odnawialne źródła energii są w stanie poprawić wydajność energetyczną w najbliższej przyszłości.

Prawo

Czego można spodziewać się po zmienionej Ustawie o OZE? Z uwagi na procedury legislacyjne oraz obowiązki sprawozdawcze, do czerwca powinny ruszyć prace parlamentarne nad dużym „trójpakiem”, aby wejście w życie było możliwe w pierwszym kwartale 2014 roku, a tym samym aby uniknąć kar finansowych. Tak więc zmieniony projekt ustawy o OZE powinien trafić do Parlamentu przed wakacjami. A znamy coraz więcej szczegółów dotyczących końcowego projektu, który będzie przedmiotem prac legislacyjnych. Ponowne wyliczenie współczynników korygujących Ministerstwo Gospodarki ogłosił przetarg na ponowne wyliczenie współczynników korygujących. Zakładamy, że wynik nie będzie znany przed końcem maja. Jako najważniejszy element wyliczenia, minimalny poziom cen certyfikatów jest nadal

Zwiększenie obowiązkowego limitu certyfikatów Ministerstwo Gospodarki planuje wydać zmienione rozporządzenie „o szczegółowym zakresie obowiązków do uzyskania i przedłożenia do umorzenia świadectw pochodzenia...” z dnia 18 października 2012 roku zwiększające limit zielonych certyfikatów, które w danym roku winny zostać nabyte przez przedsiębiorstwa użyteczności publicznej oraz spółki handlujące energią. Będzie to niezbędne w związku z tym, że duzi konsumenci energii nie będą zobowiązani do nabycia zielonych certyfikatów w przyszłości, co skutkować będzie niższą podstawą do wyliczenia limitu zielonych certyfikatów. Obecnie toczą się dyskusje w sprawie powiązania obowiązkowego limitu z końcową konsumpcją energii brutto [docelowa wartość UE] zamiast z końcową konsumpcją energii netto. To z kolei przyczyniłoby się do zwiększenia obowiązkowego limitu o ok. 20 procent. Należy przede wszystkim uzgadniać system wsparcia z Krajowym Planem Działań. Cel zgodnie z rozporządzeniem kwotowym Ministerstwa Gospodarki z 18. października 2012r. powinien zostać podwyższony do finalnej konsumpcji energii elektrycznej brutto zgodnie z dyrektywą 28 z 2009r. i z Krajowym Planem Działań. Fundusz stabilizacyjny Nadal toczą się dyskusje dotyczące funduszu stabilizacyjnego pierwotnie ogłoszonych przez Wice Ministra Gospodarki Pana Pietrewicza w celu ustabilizowania ceny zielonych certyfikatów na Warszawskiej Giełdzie Energetycznej na określonym poziomie opłaty zastępczej – np. pomiędzy 85 a 75 procent. Obecnie funkcjonujący system wsparcia energii elektrycznej z OZE nie jest stabilny i przez to utrudnia finansowanie długoletnich inwestycji. System wsparcia więc nie zapewnia rozwoju sektora w sposób kontrolowany i zaplanowany zgodnie z Krajowym Planem Działań. Obserwowana nadpodaż Świadectw Pochodzenia nie wpływa korzystnie na rozwój rynku OZE i stanowi poważne zagrożenie w zakresie już realizowanych projektów inwestycyjnych jak i może blokować rozwój tego rynku.

Ograniczenia w obrocie zielonymi certyfikatami Plany ograniczenia ważności zielonych certyfikatów do okresu 24 – 36 miesięcy w celu uniknięcia „ukrywania certyfikatów” są dyskutowane. Rzeczywiście, zielone certyfikaty wyemitowane w roku 2006 i 2007 nadal znajdują się na rynku powodując niepewność. Ponadto, rozważany jest obowiązek obrotu przynajmniej 50 procentami zielonych certyfikatów na giełdzie. Obecnie jedynie 20 procent zielonych certyfikatów znajduje się w obrocie na giełdzie energii, a pozostałe certyfikaty znajdują się w obrocie pozagiełdowym, często w ramach dużych zintegrowanych grup energetycznych. Ograniczenie współspalania W Ustawie o OZE oraz ustawie wdrażającej tak zwany duży trójpak z 9 października 2012 roku ustawodawca zaproponował wyłącznie instalacji współspalania z systemu pięć lat po uzyskaniu przez daną instalację koncesji jako instalacja OZE. Zasadnicza większość funkcjonujących instalacji współspalających otrzymała koncesje w latach 2008-2009. Stąd też, wyłączenie z systemu miałoby miejsce wkrótce po wejściu w życie Ustawy o OZE. W związku z interwencją Ministerstwa Skarbu Państwa, rozwiązanie to nie zyskało poparcia rządu. W rzeczywistości, główni gracze w tym PGE proponują stopniowe wycofanie tak zwanego bezpośredniego współspalania [spalanie węgla i biomasy w tym samym kotle] w elektrowniach dla instalacji posiadających już koncesje. Tym samym, współspalanie w elektrowniach zostałoby stopniowo wyeliminowane w przypadku gdy instalacje te zostaną zamknięte w związku z Dyrektywą LCP oraz testem technicznym. Współspalanie w CHP będzie nadal dozwolone. Najważniejszy element jest fakt, iż współspalanie w elektrowniach nie będzie pełniło funkcji regulatora rynku. Podstawowym elementem modyfikacji systemu wsparcia powinno być wykorzystanie elastyczności współspalania bezpośredniego w elektrowniach celem rocznego zamykania celu zgodnie z KPD do 2020r., z pierwszeństwem rozwoju nowoczesnych technologii inwestycyjnych, zgodnie z założeniami KPD.

Polska 2013

dyskutowany, a otwarta formuła dla każdej techniki oraz rozmiaru instalacji, która ma zostać przyjęta w ostatecznej wersji Ustawy o OZE najprawdopodobniej będzie przedmiotem ekspertyz. Ostateczna wartość współczynników korygujących zostanie opublikowana w rozporządzeniu na dalszym etapie procesu legislacyjnego. I prawdopodobniej, współczynniki korygujące będą publikowane wyłącznie na okres dwuletni (poza współczynnikami dla morskich elektrowni wiatrowych).

Energia Wiatrowa

Procedura o naruszenie przepisów przyspiesza Ustawę OZE W związku z brakiem transpozycji Dyrektywy 72/2009 o wspólnych zasadach wewnętrznego rynku energii elektrycznej jak również Dyrektywy 73/2009 o wspólnych zasadach wewnętrznego rynku gazu, na przełomie października i listopada ubiegłego roku Komisja zawnioskowała, aby Europejski Trybunał Sprawiedliwości nałożył na Polskę kary w wysokości odpowiednio € 84,748.24 i € 88,819.20 dziennie. Kary te będą naliczane począwszy od dnia wydania wyroku przez Trybunał do momentu, w którym Polska powiadomi Komisję o pełnej implementacji tych przepisów do prawa krajowego, tj., kiedy odpowiednie prawo wejdzie w życie. Wejście w życie tzw. małego „trójpaku” ostatnio opóźnia się, ale powinno nastąpić w ciągu najbliższych kilku miesięcy, tym samym pozwalając Polsce uniknąć naliczania kar finansowych w czwartym kwartale tego roku. Ponadto, Ale Polska również nadal nie wdrożyła Dyrektywy 28/2009 w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych, którą państwa członkowskie miały implementować do 5 grudnia 2010 roku. W końcu, Komisja zażądała w marcu tego roku aby Europejski Trybunał Sprawiedliwości nałożył na Polskę karę w wysokości € 133,228.80 dziennie. Kara finansowa będzie prawdopodobnie naliczana począwszy od drugiego kwartału 2014 roku. Premier Donald Tusk ogłosił w ostatnim czasie, że tzw. mały „trójpak” nie wprowadzi pełnych rozwiązań wymaganych do transpozycji Dyrektywy w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych, co oznacza, że niezbędny do tego będzie duży „trójpak” [Prawo energetyczne, Prawo gazowe, Ustawa o odnawialnych źródłach energii wraz z nowym systemem wsparcia oraz przepisami wykonawczymi].

Brak wsparcia dla dużych zamortyzowanych elektrowni wodnych Duże elektrownie wodne wybudowane dawno temu nadal otrzymują wsparcie jako instalacje OZE. Zastępca Ministra słusznie określił to wsparcie jako bezużyteczne. Duże zamortyzowane elektrownie wodne produkujące około 2.0 TWh zielonej energii elektrycznej znikną z systemu wsparcia, tym samym ograniczając ryzyko nadpodaży. n

Relacje społeczne

Przekieruj energię Ktokolwiek ma w życiu cel, stawi czoła przeciwnym siłom. Aby je wyeliminować, będzie musiał nauczyć się w jaki sposób zmusić je, by pracowały na jego korzyść. – O’Sensei Morihei Ueshiba Anna Wieczorek & Joanna Stefańska

Energia Wiatrowa

Polska 2013

www.PracowniaDialoguLokalnego.pl

Wykorzystanie odnawialne źródeł energii jest często przedstawiane jako jeden z priorytetów rozwojowych kraju. Jednak gdy przyjrzymy się Polsce lokalnej, na poziomie gminy czy powiatu nietrudno dostrzec, że konflikty wokół farm wiatrowych są coraz powszechniejsze i coraz skuteczniej blokują procesy inwestycyjne. Wiele dogodnych lokalizacji nie może być wykorzystanych tylko dlatego, że lokalni aktorzy sprzeciwiają się budowie turbin. Mieszkańcy mówią o chorobach, hałasie i popsutych widokach, zabitych ptakach, powołują swoich ekspertów, szukają negatywnych przykładów tego jak farma wpłynie na ich codzienne życie, na ich zdrowie, aktywności, otoczenie. Faktycznie, mimo generalnej akceptacji dla „zielonej energii”, turbiny wiatrowe są postrzegane jako zagrożenie. Podobnie jak ocena ryzyka w przypadkach innych nowych technologii, są to przekonania oparte na dalekich od racjonalności mechanizmach psychologicznych: strachu przed nowością, strachu przed zmianą miejsca traktowanego jako własne, strachu przed wpuszczeniem „obcych”. Naturalne odpowiedzi na taki opór to próba przeczekania, próby informowania lub przekonywania, wreszcie konfrontacja. Czasem inwestor strategicznie milczy, licząc na to, że ludzie zmęczą się lub znudzą, a może w ogóle nie zauważą problemu. Czasem firma podkreśla pro-ekologiczne zalety energii wiatrowej, wskazuje na globalne skutki nadmiernego polegania na paliwach kopalnych i zalety energii odnawialnej, powołuje ekspertów by przekonać o nieszkodliwości technologii wiatrakowych. Obie strony mówią o zupełnie różnych rzeczach, mówią coraz głośniej i u obu stron narasta frustracja i złość. Formują się waleczne drużyny, gotowe ruszyć na wroga i zetrzeć się we frontalnym starciu. Do akcji wkraczają prawnicy zmagający się w boju na paragrafy. Wytaczane są najcięższe działa, zaczyna być to bój już nie tylko o wiatraki i pieniądze, to walka o poczucie własnej godności, szacunku, o wizerunek, o wyjście

z twarzą. Jeśli formalnie wszystko uda nam się domknąć stawiamy maszt do pomiaru, forsujemy… Czasem jednak napięcie staje się tak nieznośne, że dochodzi do wybuchu. Słyszymy wykrzyczane obelgi i widzimy przecięte liny masztu wiatromierza. Strony są na wojennej ścieżce, a z niej bardzo trudno zawrócić. A przecież to walka niejako między potencjalnymi partnerami biznesowymi, w dodatku inwestycja ma być długoterminowa. Jakie są szanse, przy tak prowadzonym procesie, na pokojowe współistnienie przez kolejne 30 lat? Warto zastanowić się, dlaczego tak się dzieje i co można zrobić by nadać zdarzeniom inny bieg. Raport DPZ „Energetyka Wiatrowa w Polsce zaleca prowadzenie działań edukacyjnych oraz informacyjnych typu PR w celu zminimalizowania strat wywołanych protestami społecznymi. Sęk w tym, że ani PR ani edukacja nie stanowią dobrej odpowiedzi na bardzo lokalny i doraźny problem.

Jeśli spojrzymy na relacje inwestor- lokalni aktorzy społeczni jak na system, łatwo zauważyć, że konflikt generuje energię pojawiająca się w wyniku różnic w zakresie punktów widzenia, przekonań czy potrzeb. Możemy, zastanawiając się nad możliwymi działaniami w sytuacji konfliktu, zastanowić się nad tym, jak tą energią zarządzać. Trochę jak w aikido nie chodzi więc, o to by zniszczyć przeciwnika, ale o to by skorzystać z jego zaangażowania i siły w sposób dla układu konstruktywny. Zarządzanie energią konfliktu nie jest łatwe. Wymaga odejścia się od odruchowych, emocjonalnych reakcji odwetowych na rzecz przemyślanych i odpowiedzialnych działań, które pomagają obu stronom konfliktu pracować na rzecz jego rozwiązania. Czasem to oznacza przyznanie się do błędów lub niewiedzy, akceptację tego, że druga strona nie posługuje się racjonalnymi argumentami, rezygnację z wyjątkowej pozycji i władzy („nawet jak mogę zrobić to bez ich wiedzy

Relacje społeczne go po prostu zatrzymać, to trudne, grozi wykolejeniem i w dodatku kosztuje ogromnie dużo energii. To co możemy robić, to umiejętnie przestawiać odpowiednie zwrotnice, w odpowiednich momentach, tak by pociąg dzięki własnej energii dotarł do naszego celu. Profesjonalnie przeprowadzony proces wspólnego dochodzenia do rozwiązania wykorzystuje energię zainteresowanie i zaangażowanie mieszkańców do tego, by nawiązali rzeczowy i konstruktywny dialog z inwestorem, a jego efektem jest wieloletnia współpraca i pokojowe współistnienie, oparte na wzajemnym zrozumieniu. n Joanna Stefańska - partner zarządzający w Pracowni Dialogu Lokalnego. Konsultant, psycholog, trener, specjalizuje się w systemowym podejściu do prowadzenia procesów dialogu w złożonych sytuacjach, z wykorzystaniem metod symulacyjnych. Anna Wieczorek - partner zarządzający w Pracowni Dialogu Lokalnego. Konsultant, moderator, mediator, specjalizuje się w prowadzeniu procesów dialogu w sytuacach kryzysowych i otwartych konfliktach. Pracownia Dialogu Lokalnego - nasz zespół przeprowadza kompleksową diagnozę krajobrazu społecznego w miejscu inwestycji. Mając na uwadze lokalne, specyficzne potrzeby zarówno inwestora, jak i mieszkańców projektujemy strategiczny proces dochodzenia do porozumienia.

CONFERENCE OF THE WINDPOWER ENGINEERING COMMUNITY WITH EXHIBITION JUNE 18–19, 2013 / BERLIN, GERMANY

Polska 2013

jesteśmy dla nich jako firma: Kim są, a nie tylko czy są przeciw? Kim jest nasza firma w tej społeczności, a nie tylko co im o nas powiedzieliśmy? Czego oni potrzebują, by się zaangażować na rzecz projektu, a nie tylko co im dać? Czego my chcemy, jakich relacji, a nie tylko ilu turbin? Co możemy zrobić wspólnie przez kolejne lata, a nie tylko dziś? Dzięki skorzystaniu z neutralnej i postrzeganej jako bezstronna osoby trzeciej, która porządkuje proces poznawania się i dochodzenia do wspólnych rozwiązań – zdejmujemy ze swych barków odruchowy przymus konfrontacji, konieczność obrony swojego wizerunku w walce. W ramach procesu przekierowania energii systemu z konfliktu na współpracę jest bardzo wiele możliwych rodzajów działań. Na podstawie fachowej wiedzy powinny one zostać umiejętnie dostosowane do sytuacji konfliktowej i jej uczestników. Takie rozwiązania mogą wyglądać inaczej w każdym miejscu, ponieważ za każdym razem wypracowywane są tak, by pasowały do lokalnego kontekstu. Sytuację otwartego konfliktu ze społecznością lokalną można więc porównać od sytuacji, w której mamy do czynienia z rozpędzonym pociągiem sunącym z dużą prędkością na niewłaściwym torze. Aby przejąć nad nim kontrolę, nie można chcieć

Energia Wiatrowa

i zgody, zapytam ich o zdanie”). Taka postawa wymaga jednak przede wszystkim obecności w społeczności i uważności, po to by stale monitorować stan systemu i efekty naszych działań. Choć często sam inwestor nie ma ani czasu żeby być dłużej w jednej lokalizacji, ani wiedzy by móc dostrzegać zmiany istotne społecznie, może skorzystać ze wsparcia ludzi zajmujących się komunikacją. Przy czym chodzi tu o komunikację bezpośrednią i dwukierunkową opartą na dialogu, nie zaś oderwane od kontekstu działania PR. Potrzeba znaleźć bijące źródło energii napędzającej konflikt, określić jej kierunek, a następnie zaangażować się w jej przekierowanie. To wymaga wyjścia ze swych okopanych pozycji i umiejętności neutralnego rozmawiania: o wzajemnym postrzeganiu, o tym co dla kogo jest ryzykowne, cenne czy ważne i jak może się to przekładać na konkretne działania, o możliwych scenariuszach rozwoju sytuacji. Niebagatelną umiejętnością i najczęściej powodem, dla którego szukamy wsparcia profesjonalnych negocjatorów czy mediatorów jest odnalezienie w tej plątaninie punktów wspólnych, kwestii które łączą lub mogą łączyć inwestora i społeczność. Niemal zawsze początkiem tej drogi jest zrozumienie jaka jest specyfika danego miejsca i ludzi, którzy tam mieszkają oraz zrozumienie kim my

An event organized by VDI Wissensforum GmbH

Over 80 renown speakers from 20 countries will speak on the following topics:

OFFICAL PARTNERS

– Innovative Gearbox Design: Today and Tomorrow – Increasing Reliability of Main Shaft Bearings – Future Rotor Blade Designs – Effective Reliability and Failure Analysis of Wind Turbines – Innovative Technology for Vibration Control & Damping

VDI THE ASSOCIATION OF GERMAN ENGINEERS

Panel discussion: “What can manufactures do to reduce the cost of energy?”

– Testing and Simulations – New Approaches to realistic Load Assumptions – Offshore Certification and Risk Analysis – New Concepts for a Sustainable Maintenance – International Emerging Markets for Wind Power

Panel discussion: “Which further expansion of wind energy in Europe is desirable?”

WFEO WORLD FEDERATION OF ENGINEERING ORGANZIATIONS

FEANI EUROPEAN FEDERATION OF NATIONAL ENGINEERING ASSOCIATIONS

SUPPORTING ASSOCIATIONS

www.cowec.de

Sektor energetyki wiatrowej

Rynek energetyki wiatrowej w Polsce i perspektywy jego rozwoju Katarzyna Michałowska-Knap

Energia Wiatrowa

Polska 2013

Institute for Renewable Energy (IEO)

Jak podaje URE, w końcu 2012 roku w Polsce zainstalowane były turbiny wiatrowe o mocy 2,5 GW. W ciągu roku zainstalowano 880 MW nowych turbin wiatrowych, co jest rekordowym wzrostem w historii rozwoju w Polsce energetyki wiatrowej. W obecnych uwarunkowaniach nie należy jednak oczekiwać, że wzrost ten utrzyma się w kolejnych latach. Energetyka wiatrowa dostarczyła w roku 2012 3,8 TWh energii elektrycznej. Od roku 2005 udział energetyki wiatrowej w całkowitej produkcji energii ze źródeł odnawialnych systematycznie wzrasta – w 2012 roku było to już 30 %. Jednakże większość (50%) energii odnawialnej w Polsce jest nadal produkowana w dużych instalacjach współspalających biomasę z węglem. Dalszy rozwój polskiego rynku energetyki wiatrowej jest trudny do przewidzenia, ze względu na aktualną sytuacje na rynku OZE. Największy projekt oddany do użytku w 2012 roku to 80 MW portfolio w okolicach Darłowa, w woj. Zachodniopomorskim należące do spółki Invenergy Wind. Także w Polsce południowej (w opolskim i dolnośląskim) powstaje coraz więcej projektów wiatrowych. W dalszym ciągu jednakże energetyka wiatrowa rozwija się głównie w północno-zachodniej części kraju. Obok ww. Dużych projektów, zwykle wykorzystujących turbiny o mocach rzędu 2 MW, w Polsce popularne są mniejsze projekty, zwykle realizowane z wykorzystaniem używanych turbin z tzw. „repoweringu” w krajach UE. Właścicielami takich instalacji są zwykle osoby prywatne lub małe przedsiębiorstwa lokalne. Załączona mapa pokazuje, że większe projekty realizowane sa głównie w Polsce północnej, gdzie potencjał rozwoju energetyki wiatrowej jest wyższy (zwłaszcza w województwie zachodniopomorskim). Natomiast mniejsze projekty powstają głównie w centralnej części kraju (szczególnie w kujawsko-pomorskim, gdzie znajduje się 210 instalacji, których łączna moc wynosi tylko 281,88 MW). Zagęszczenie koncepcji farm wiatrowych na niektórych terenach, skutkuje narastaniem tam problemów blokujących dalszy rozwój wielu (nawet dobrze przygotowanych) projektów. Dotyczy to przede wszystkim braku możliwości przyłączeniowych do sieci elektroenergetycznej. Wg. informacji PSE Operator oraz operatorów sieci dystrybucyjnych: warunki przyłączenia do sieci posiada obecnie ponad 25000 MW projektów OZE; ok. 50% to

warunki wydane przez PSE Operator, dla 34 projektów farm wiatrowych, głównie dużych portfolio (powyżej 200 MW) będących w posiadaniu firm developerskich; ok. 13000 MW projektów wiatrowych posiada obecnie zawarte umowy przyłączeniowe, których realizacja ma nastąpić przed 2015 rokiem; wśród nich znajduje się 15 portfolio projektów, które zawarły umowy z PSE Operator; ponadto PSE Operator zaakceptowała także przyłączenie 2 projektów morskich farm wiatrowych, o mocach 1200 oraz 1045,5 MW W niektórych regionach, takich jak zachodniopomorskie i wielkopolskie, rozwijanych jest nawet 4000 GW projektów wiatrowych. Również w regionach, gdzie dotychczas energetyka wiatrowa rozwijała się wolniej realizowane są nowe inwestycje (np. w województwie dolnośląskim i opolskim). Jednakże perspektywy dla nowych inwestycji nie są obecnie jasne, ze względu na szereg barier rozwojowych stojących przed energetyką wiatrową, do których należy przede wszystkim zaliczyć trudną sytuację na rynku, ograniczenia środowiskowe i brak

możliwości przyłączeniowych. Znaczna liczba koncepcji farm wiatrowych budzi na wielu obszarach obawy o możliwy negatywny wpływ na środowisko i prowadzi do narastania konfliktów społecznych. Do niedawna energetyka wiatrowa z reguły spotykała się z entuzjastycznym przyjęciem władz gminnych, ze względu na oczekiwane przychody dla lokalnego budżetu. Niskie tempo rozwoju sektora i brak spodziewanych wpływów, w połączeniu z pojawianiem się publikacji krytycznych wobec energetyki wiatrowej powoduje narastanie liczny protestów – do chwili obecnej zdarzyły się one w ponad 300 miejscach Polsce. Niektóre z nich spowodowały istotne utrudnienia w procesie pozyskiwania pozwoleń i budowy farm wiatrowych. Szczególne obawy wzbudza możliwy wpływ energetyki wiatrowej na zdrowie człowieka, krajobraz i potencjalne ograniczenie przychodów z turystyki. Polska staje się coraz atrakcyjniejszym rynkiem dla największych producentów elektrowni wiatrowych. Liderem rynku jest nadal firma Vestas z 30% udziałem w mocy

Rys. 1 Moc zainstalowana w energii elektrycznej w Polsce 2001-2012

Rys. 2: Produkcja energii ze źródeł odnawialnych w Polsce 2005 - 2012 (2012 – oszacowanie IEO).

zainstalowanej, niemniej jednak rośnie pozycja innych dostawców. Duże znaczenie ma tu rozwój technologii turbin przeznaczonych na tereny charakteryzujące się niższą prędkością wiatru, zwłaszcza w Polsce południowej (np. GE i Nordex). Przyszłość energetyki wiatrowej w Polsce po roku 2012, będzie zależała w dużej mierze od ostatecznych decyzji w sprawie sposobu wdrażania w Polsce Pakietu Klimatycznego UE, w tym nowej dyrektywy 2009/28/ WE o promocji stosowania odnawialnych źródeł energii. W grudniu 2010 roku Ministerstwo Gospodarki przesłało do Komisji Europejskiej Krajowy Plan Działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych (KPD), wymagany przez dyrektywę i zawierający scenariusze rozwoju produkcji energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych. Polski cel krajowy na rok 2020 wynosi 15% energii z OZE w końcowym zużyciu energii. 26% z tej ilości, odpowiadająca 32,4 TWh ma być zrealizowana w formie energii elektrycznej. Oficjalny scenariusz zakłada, że w roku 2020 zostanie zainstalowane w Polsce 5600 MW turbin wiatrowych na lądzie, 500 MW na morzu i 550 MW w małej energetyce wiatrowej. Taka ilość miałaby dostarczyć 47% energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych. Scenariusz zaproponowany przez rząd w KPD był pewnym rozczarowaniem dla sektora energetyki wiatrowej, jako mało ambitny i nie w pełni uwzględniający znaczące zasoby energii wiatru jakimi Polska dysponuje na morzu i na lądzie. Polski Krajowy Plan Działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych (KPD) tylko w niewielkim stopniu odnosi się do przyszłego kształtu regulacji prawnych dla OZE. Większość dokumentu to diagnoza stanu obecnego, brakuje spójnej wizji funkcjonowania systemu

do roku 2020. Nie zawiera on też harmonogramu rzeczowo-finansowego, ani jasno zdefiniowanej odpowiedzialności organów państwa za poszczególne działania. Brak stosownych przepisów prawnych wdrażających dyrektywę 2009/28/WE kwitowany jest lakoniczną informacją o trwających pracach nad ustawą o odnawialnych źródłach energii, gdzie problemy te zostaną rozwiązane. W grudniu 2011 roku opublikowano pierwszą wersję planowanej Ustawy o OZE, zgodną w ogólnych założeniach z zapow-

VI FORUM

www.solarforum.ieo.pl

PRZEMYSŁU ENERGETYKI SŁONECZNEJ FOTOWOLTAIKA i kolektory słoneczne w systemach energetyki prosumenckiej

Energia Wiatrowa

Rys. 3 Rozkład projektów wiatrowych w regionach Polski, koniec 2012 roku

iedziami KPD. Propozycja ta stanowiła część tzw. „Trójpaku energetycznego. Po zakończeniu procesu konsultacji ustawy, kolejną wersję opublikowano w maju 2012 r, a następne zmiany zaprezentowano w październiku 2012. Wersja Ustawy OZE z października 2012 jest ostatnią dostępną oficjalnie wersją tej regulacji. W odniesieniu do wielkoskalowej energetyki odnawialnej, w tym również farm wiatrowych, najważniejsze elementy planowanej regulacji to: Utrzymanie, w ogólnych ramach, obecnie istniejącego systemu (świadectwa pochodzenia oraz zobowiązania ilościowe), jednakże z wprowadzeniem współczynników korekcyjnych różnych w zależności od technologii. Wyłączenie mikroinstalacji z systemu wsparcia świadectwami pochodzenia i wprowadzenie dla tych urządzeń stałych cen gwarantowanych za energię elektryczną. Wprowadzenie zasady, że świadectwo pochodzenia wraz z określonym na stałym poziomie współczynnikiem korekcyjnym przysługuje instalacji OZE przez okres 15 lat od dnia oddania instalacji do użytkowania, za wyjątkiem instalacji współspalania, gdzie okres ten wynosi 5 lat, jednak nie dłużej niż do 31 grudnia 2020 r. Wprowadzenie zasady, że w przypadku instalacji oddanych do użytkowania przed dniem wejścia w życie ustawy, świadectwo pochodzenia wraz z określonym na stałym poziomie współczynnikiem korekcyjnym równym 1 przysługuje przez okres kolejnych 15 lat liczony od dnia oddania do użytkowania instalacji

Polska 2013

Sektor energetyki wiatrowej

13 - 14 maja, Toruń, 2013 Rejestracja trwa do 7 maja 2013 r.

Organizator Forum: Instytut Energetyki Odnawialnej

Partner Generalny:

Partnerzy Forum:

Patronat Honorowy:

Energia Wiatrowa

Polska 2013

Sektor energetyki wiatrowej

OZE, za wyjątkiem instalacji współspalania, dla których okres ten wynosi 5 lat Współczynniki korekcyjne na lata 20132017 dla poszczególnych rodzajów i łącznej mocy zainstalowanej instalacji OZE podane zostały w tzw. ustawie wprowadzającej; kolejne współczynniki będą określane co 3 lata w drodze rozporządzenia. Dla turbin wiatrowych zaproponowano współczynniki korekcyjne w wysokości 1,45 dla turbin wiatrowych lądowych o mocach 100-500 kW, 0,9 dla turbin o mocach powyżej 500 kW oraz 1,8 dla morskich farm wiatrowych. Wprowadzono obowiązek zakupu energii elektrycznej z OZE przez sprzedawców z urzędu, po cenie równej średniej sprzedaży na energii elektrycznej na rynku konkurencyjnym w roku 2011, a więc równej 198,90 zł, przy czym cena ta ma być waloryzowana corocznie zgodnie ze wskaźnikami inflacji. Może to ulec zmianie w przypadku, kiedy średnia cena energii na rynku konkurencyjnym w roku poprzedzającym będzie niższa od wyniku waloryzacji – wówczas obowiązkowy będzie zakup energii po cenie równej średniej cenie z roku ubiegłego. Każdorazowo obowiązująca cena energii ogłaszana będzie przez Prezesa URE. Dodatkowo wprowadzone zostały ograniczenia dla handlu energią elektryczną z OZE na wolnym rynku. W przypadku sprzedaży energii po cenie wyższej niż 105% ceny urzędowej, za wolumen energii sprzedanej po tej cenie nie przysługują świadectwa pochodzenia. Rozwiązanie to jest złagodzeniem poprzedniego stanowiska, kiedy to w przypadku sprzedaży energii po cenie wyższej niż obowiązująca, właścicielowi OZE nie przysługiwałyby świadectwa pochodzenia. Opłata zastępcza ustalona została na poziomie 286,74 zł/MWh, przy czym nie będzie ona waloryzowana, a więc będzie efektywnie spadać. Obecnie trudno jest stwierdzić, na ile prawdopodobne jest wejście w życie Ustawy o OZE w kształcie z października 2012 roku. Ustawa znajduje się obecnie na etapie wewnętrznych konsultacji rządowych, a z opublikowanych protokołów rozbieżności wynika, że szereg zastrzeżeń do proponowanych rozwiązań wnosi Minister Finansów oraz Minister Skarbu Państwa. Ze względu na zagrożenie karą ze strony KE za niewdrożenie dyrektyw energetycznych (w tym dyrektywy 28/2009), podjęta została próba uproszczonego ich wdrożenia za pomocą tzw. „małego trójpaku”. Inicjatywa ta została zgłoszona przez posłów koalicji rządzącej i znajduje się obecnie w zaawansowanej fazie procedowania przez Sejm. W praktyce, w odniesieniu do OZE, polega ona na utrzymaniu obowiązującego systemu wsparcia i czysto mechanicznym przeniesieniu do ustawy Prawo Energetyczne zapisów dyrektywy nieobecnych dotąd w polskim prawie. Przyjęcie „małego trójpaku” może zastopować, lub co najmniej znacząco

Rys. 4 Moc zainstalowana farm wiatrowych w Polsce, 2011 i 2012 (źródło: URE)

opóźnić prace nad Ustawą o OZE, co może spowodować, że obecna katastrofalna sytuacja na rynku świadectw pochodzenia energii z OZE utrzyma się przez dłuższy okres. W chwili obecnej większość energii z OZE (ponad 50%) produkowana jest we współspalaniu z węglem. Ze względu na mało ambitne cele ilościowe w latach 20102012 oraz brak spodziewanego wzrostu zużycia energii elektrycznej w Polsce, a także znaczący przyrost nowych inwestycji w latach 2011-2012 wytworzyła się znacząca nadpodaż świadectw pochodzenia, oraz powiązany z nią spadek cen świadectw na Towarowej Giełdzie Energii, nawet do ok. 100 PL/MWh (trzykrotny spadek w porównaniu do cen z pierwszej połowy 2012 roku). Dalszy rozwój rynku jest trudny do prognozowania, jako, że system TGE w przypadku Rynku Praw Majątkowych nie działa w pełni na zasadach giełdowych. Jednakże jak pokazują symulacje, w przypadku braku szybkiej decyzji o procedowaniu ustawy o OZE w kształcie zbliżonym do propozycji z 5.10, obecne tendencje cenowe utrzymają się do 2014 roku (zależy to od dokładnej daty wejścia w życie ustawy i konkretnych jej zapisów). Energetyka wiatrowa zanotowała w do września 2012 roku rekordowy przyrost mocy zainstalowanej (do 2.5 GW). Jest to spowodowane zarówno realizacją inwestycji, które uzyskały finansowanie (w tym dotacje ze środków UE) przed ogłoszeniem pierwszego projektu Ustawy o OZE, jak i przyspieszeniem działań inwestycyjnych w celu utrzymania współczynnika korekcyjnego równego 1 po wejściu w życie ew. nowych regulacji prawnych. Należy się jednak spodziewać, że to tempo wzrostu jest jedynie efektem przejściowym i już w roku 2013 może osłabnąć, ze względu na trudności z pozyskaniem finansowania. Instytucje finansujące już obecnie wykazują daleko idącą ostrożność przy podejmowaniu decyzji o kredytowaniu inwestycji wiatrowych, ze względu na utrzymujący się od ponad pół roku spadek

Rys.5 Udziały poszczególnych producentów turbin wiatrowych w zrealizowanych projektach farm wiatrowych w Polsce. 2011

cen ŚP na giełdzie oraz niepewność co do kierunku zmian prawa. Uwzględniając stan rozwoju obecnie realizowanych projektów wiatrowych można założyć, że całkowita moc zainstalowana w energetyce wiatrowej na koniec 2013 roku (współczynnik korekcyjny =1) sięgnie 3000 MW. Oszacowanie skali inwestycji wiatrowych lądowych w kolejnych latach obarczone jest wysokim stopniem niepewności. Wynika on nie tylko z czynników regulacyjnych, ale także z możliwości przyłączeniowych oraz konfliktów społecznych i środowiskowych wokół tej technologii. W chwili obecnej ocenia się, że warunki przyłączenia do sieci posiada w Polsce ok. 19GW lądowych elektrowni wiatrowych, z czego połowa zawarła już umowy przyłączeniowe. Jednakże ze względu na czynniki ekonomiczne i problemy proceduralne, wątpliwe jest aby do 2020 roku zrealizowana została więcej niż połowa tych inwestycji, nawet w przypadku wejścia w życie ustawy OZE i rozwiązania problemów rynku świadectw pochodzenia. Ogólnie jako realny poziom rozwoju lądowej energetyki wiatrowej w roku 2020 należy ocenić poziom 6 GW, zakładany w KPD. Maksymalny poziom rozwoju, biorąc pod uwagę realne możliwości inwestycyjne, nie powinien przekroczyć 10 GW (potencjał rynkowy szacowany przez IEO). n

1.5 MW 2.5 MW 3.0 MW New in 2013

Reliable VENSYS technology now available in three power classes. Permanent magnet technology, direct drive, full power converter system, patented blade pitch system: VENSYS wind turbines deliver: all over the world with more than 13,300 MW* installed already – and more to come. * as of February 2013

Direct drive

Permanent magnet technology

Full power converter system

VENSYS blade pitch system

+++ Visit us at AllEnergy 2013 in Aberdeen/UK, 22 – 23 May 2013 – stand G 110 +++

www.vensys.de

Air cooling