Land Kunst Krant 2014 by Kunstloc Brabant

noord-brabant

Land Kunst Krant 2014

Belevingsroutes Eersel Hilverkaveling Biesbosch MuseumEiland Ecodorp Boekel Levende brug Buisse Heide Riels Laag Halvezolenlijn

Uitgave van bkkc www.landkunst.nl

Redactioneel Land Kunst Krant 2014

m landkunst landkunst

colofon Redactie en organisatie bkkc · Mieke Prinse, projectleiding · Sandra Holleman, communicatie en advertentiewerving Teksten · Partners en bkkc Foto’s · Cover: Jak Peters, hok pok nok (Landkunst in het

et trots presenteert bkkc u de Land Kunst Krant 2014, boordevol mooie projecten in Noord-Brabant die u dit seizoen kunt bezoeken. Een levende brug in Boskant bij Sint-Oedenrode, het atelier van Henriette Roland Holst op de Buisse Heide in Achtmaal, Landkunstwerken aan de Maas tussen Empel en Grave en belevingsroutes in Vessem niet ver van Eindhoven; heel Brabant staat op de kaart. Deze krant is het vervolg op de succesvolle eerste editie van vorig jaar. We brengen in de Land Kunst Krant – die een jaarlijkse traditie wordt – initiatieven van partners samen en laten zien welke ontwikkelingen er op stapel staan. De projecten zijn divers – literatuur, beeldende kunst, locatietheater, dans – maar hebben een aantal zaken gemeen: ze gaan over verbindingen tussen stad, land, cultuurhistorie en hedendaagse kunst. Ze vertellen over een gebied en de ontwikkelingen in dat gebied, ze reageren op de genius loci, de geest van de plek.

Het verbeteren van de ruimtelijke kwaliteit in Noord-Brabant is een van onze aandachtsgebieden. We zetten ons in om kunst en cultuur deel te laten uitmaken van infrastructurele kwesties, gebiedsontwikkelingen en vraagstukken over versterking van de regionale identiteit. Landkunst stimuleert sectoren – natuur, cultuur, erfgoed, kunst – om gezamenlijk projecten te ontwikkelen die op verschillende manieren ingrijpen in het landschap. Bkkc speelt daarbij verschillende rollen, bijvoorbeeld als (mede)initiator of als adviseur op inhoudelijk, procesmatig en financieel gebied.

Er verandert veel; in de culturele sector, bij natuurorganisaties, in het bedrijfsleven en het maatschappelijk veld. Partijen moeten op zoek naar nieuwe samenwerkingsverbanden en eenmalige activiteiten maken meer en meer plaats voor lange-termijnvisies. Dat is niet altijd makkelijk, maar deze krant laat zien dat partijen ook in deze tijden van verandering de handen ineenslaan en mooie projecten weten te realiseren. Bkkc – brabants kenniscentrum kunst Ik licht er graag twee voorbeelden uit. De komende jaren wordt een prachtig en cultuur – is de provinciale steunfunctie voor de professionele kunsten. stadslandgoed ontwikkeld bij Kasteel

Stapelen in Boxtel waar de Paters Assumptionisten volgend jaar hun honderdjarig jubileum vieren. Het park wordt opengesteld voor publiek en ingericht als plek waar stilte, religie, kunst, bomen en natuur de hoofdrol spelen. Een ander mooi voorbeeld is Stadsboerderij Eyghentijds in Rosmalen, waar de familie van Wagenberg – eigenaar van De Jofrahoeve in Esch, al jaren een vaste Landkunstlocatie – een bijzondere ontmoetingsplaats creëert waar zorg, educatie, natuur, platteland en kunst samenkomen.

landkunst

In de krant leest u over deze Landkunstontwikkelingen; initiatieven en ideeën die de komende jaren uitgezet worden, gebieden die u in de gaten moet houden. Daarnaast vindt u inhoudelijke en praktische informatie over tijdelijke exposities en permanente Landkunstwerken. Op de Land Kaart in het midden van de krant staat alles overzichtelijk vermeld. We nodigen u van harte uit om al deze bijzondere plekken in NoordBrabant te komen bezoeken. Mieke Prinse, bkkc Juni 2014

Leenderbos, 2013), foto Koen Dijkman, Bureau KD · Daar waar geen fotograaf wordt benoemd, partners en bkkc

De nummers en letters bij de artikelen en in de agenda verwijzen naar de locatiegegevens op pagina 10 en 11.

Grafisch ontwerp · Steffen Maas, Rotterdam Drukwerk · Rodi Rotatiedruk B.V. Noord-Scharwoude

Hilverkaveling | willem claassen

nieu

Land Kunst Krant is een

wat

uitgave van bkkc, Tilburg

Hilverkaveling

Juni 2014, oplage 8500

Willem Claassen

www.landkunst.nl

waar

www.bkkc.nl

De Hilver, landinrichtingsgebied ten zuidoosten van Tilburg tussen Biest-Houtakker en Haghorst

met wie Dienst Landelijk Gebied, Landinrichtingscommissie

De puzzelstukken van Hilverkaveling – een autonoom werk én een ontmoetingplaats – verbeelden het nieuw gevormde landschap door de landherinrichting tussen 1996 en 2012. Vanaf het kunstwerk genieten de recreant en de passant van een fraai uitzicht over de Reusel en haar ‘nieuwe’ bedding.

de Hilver, provincie NoordBrabant, Waterschap de Dommel, bkkc

wanneer Oplevering juni 2014

Meer informatie en de exacte locatie vindt u op www.landkunst.nl landkunst

opening ‘landkunst op de buisse heide 2012’, atelier roland holst

incent van Gogh kwam er in zijn jeugd regelmatig om te wandelen in de bossen en op de heide. De inspiratie die de Buisse Heide hem bood, zien we terug in zijn latere schilderijen. Het echtpaar Henriette en Richard Roland Holst maakten er aan het begin van de twintigste eeuw een artistieke buitenplaats van. Ze ontvingen er tal van gasten uit de wereld van de politiek, kunst en literatuur.

Landkunst op de Buisse Heide De aantrekkingskracht van het landgoed op natuur- en cultuurliefhebbers is nu nog even sterk als toen. De Herenkamer, de Angorahoeve en het atelier van Roland Holst zijn in oude glorie hersteld. Natuurmonumenten zorgt voor behoud en herstel van het natuurgebied en beschermt de dierenpopulatie. Van zonsopkomst tot zonsondergang wordt het landgoed opengesteld voor wandelaars. Er zijn verschillende routes uitgezet,

waaronder de Gedichtenroute van Henriette Roland Holst. Langs deze Gedichtenroute organiseren het Vincent van GoghHuis en bkkc in 2014 voor de derde maal Landkunst op de Buisse Heide. Hedendaagse kunstenaars en schrijvers maken van de heide opnieuw hun artistieke domein. Natuurlijk biedt de historie van deze bijzondere buitenplaats volop inspiratie. Daarom verblijven de kunstenaars een tijdlang

als artist-in-residence in het atelier Roland Holst en de schrijvers in de Angorahoeve, waar Henriette Roland Holst veel van haar teksten heeft geschreven. Vervolgens maken de kunstenaars en schrijvers objecten die tijdelijk langs de gedichtenroute worden geplaatst. Deelnemende kunstenaars: Paul den Hollander, Couzijn van Leeuwen, Jak Peters. Deelnemende schrijvers: Marjolijn van Heemstra, Kira Wuck. Het werk van Lucia Luptáková (editie 2012) is ook nog te bezichtigen.

· Landkunst op de Buisse Heide is te bezichtigen van 12 september t/m 2 november 2014, van zonsopkomst tot zonsondergang. · Startlocatie: Roosendaalsebaan 19, 4885 kc Achtmaal. · De wandelroute is verkrijgbaar bij het Vincent van GoghHuis/vvv Zundert. Tijdens de hierboven genoemde tentoonstellingsperiode is de route ook beschikbaar via de app brabant vertelt (www.brabantvertelt.nl). www.vangoghhuis.nl

vincent van goghhuis

koen broucke | bles, fok, does, teddy, bruintje en zwartje (editie 2013) foto marja van hassel

thomas bakker | discipline (editie 2013) foto marja van hassel

Het Vincent van GoghHuis is een levend kunstcentrum op de geboortegrond van één van de beroemdste kunstenaars uit de geschiedenis. Geen klassiek museum, maar een actieve belevingswereld, voor zowel kunstliefhebber als toerist. Met een prikkelende presentatie over het leven en werk van Vincent van Gogh. De vaste presentatie Vincent van Gogh – De wortels van een meester staat op zichzelf, maar vormt ook een opmaat voor de wisseltentoonstellingen. Het programma richt zich op kunstenaars van de 20e en 21e eeuw die zich lieten of laten inspireren door Vincent van Gogh. Op een steenworp afstand van het Vincent van GoghHuis staat de gerestaureerde kosterswoning uit de tijd van Van Gogh. Hier is een galerie gevestigd en ernaast staat een nieuw gastatelier waar kunstenaars uit binnen- en buitenland werken ‘in de geest van Van Gogh’. De resultaten daarvan worden in het Vincent van GoghHuis gepresenteerd.

simon kentgens | ‘instructies voor de buisse heide’ (editie 2013) foto marja van hassel

denise collignon | het stilleven als archief (editie 2013) foto marja van hassel

Levende Brug | roos terra en jaap dirk tump wat Levende Brug, Roos Terra & Jaap Dirk Tump

waar Bij Gasthuishoeve, in een ‘oksel’ van hulstkwekerij van Eric van den Hurk, op de kruising Liempdseweg – Kremselen te Boskant (gemeente St. Oedenrode)

met wie Stichting Roois Landschap en Rooise Boomkwekers, gemaakt door de Natuurwerkgroep van het Roois Landschap o.l.v. hoepelmaker Fried van den Brand. In opdracht van Euro Land Art.

wanneer Fase 1: Het wilgentenen staketsel van de brug is gebouwd, mei 2014

nieu

Levende brug is letterlijk en figuurlijk een fysieke, levende en groeiende ratificatie van een ‘Landschaps Convenant’, dat door lokale boomkwekers uit de gemeente Sint-Oedenrode, de gemeente Sint-Oedenrode en Stichting Roois Landschap is getekend. Met haar ene poot in de kwekerij en met haar andere poot in het bloemrijk grasland verbindt de brug de grenzen tussen economische, ecologische en cultuurhistorische belangen. Het staketsel van de brug is gemaakt van wilgen die op authentieke wijze worden gevlochten. Aan de zijkanten worden struiken geplant die na 5 á 8 jaar worden gevlochten tot een vlechtheg. Traditioneel vakmanschap in een hedendaags jasje.

Fase 2: De struiken worden

Meer informatie en de exacte locatie vindt u op www.landkunst.nl

geplant, najaar 2014 Fase 3: De struiken worden gekapt, najaar 2020

Trek je wandelschoenen aan en ‘Beleef de Kempen’! Een netwerk van beleving et project Beleef de Kempen, pilot Vessem, komt voort uit het dorpontwikkelingsplan Vessem. Vanuit dit project zijn er vijf nieuwe, duidelijk herkenbare wandelroutes ontwikkeld die de schat aan bezienswaardigheden en activiteiten, die al in Vessem aanwezig zijn, zichtbaar en beleefbaar maken voor de wandelaar. Routes die het aanbod van een typisch Kempisch landschap met beekdalen, bolle akkers, grafheuvels en een dorpskern met vele karakteristieke elementen verrijken. Dit verrijken doen ze doordat ze het totale aanwezige aanbod met elkaar verbinden. Maar ook door informatie te geven en verhalen te vertellen aan de wandelaar. De routes vertrekken vanuit vier verschillende startpunten in en buiten de dorpskern van Vessem, gemeente Eersel.

pilot in vessem

Diversiteit in beleving De vijf routes zijn niet alleen verschillend in lengte en omgeving, maar ook in de manier waarop ze beleefd kunnen worden. De ene meer informatief, de andere juist verhalend, maar altijd met de insteek om wandelaars wat extra’s te bieden waardoor ze later nog eens terug komen. De routes zijn op een innovatieve en toekomstbestendige manier te beleven door de speciaal hiervoor ontwikkelde app.

routekaart atelier van asseldonk Naast de app is er, voor de wandelaars die liever gebruik maken van kaartmateriaal, ook een belevingskaart verkrijgbaar en zijn er markeringen aangebracht bij de interessante punten langs de routes. De wandelaar kan dus zelf kiezen op welke manier hij de routes wil beleven. Om het onderhoud en de continuïteit van de routes te garanderen, lopen de routes over het aanwezige wandelknooppunten netwerk. Hoog ambitieniveau De ontwikkelde huisstijl, de belevingskaart, de informatiepanelen en de markeringen bij de interessante punten passen perfect in het Kempisch landschap en bij zijn karakteristieke elementen. Hiervoor heeft Atelier van

Asseldonk uit Mariaheide zich verdiept in de omgeving en een invulling gepresenteerd die het hoge ambitieniveau van dit project waarmaakt. De markeringen zijn uitgevoerd als een soort grenspalen die van oudsher al voorkomen in deze omgeving. Deze vorm komt als symbool ook terug op de andere materialen waardoor de samenhang direct duidelijk is. Cortenstaal, beton en ongestreken papier zorgen voor de juiste uitstraling die past bij de contente mens, één van de iconen van Eersel.

Zij had het idee om de wandelaar de omgeving te laten beleven door mensen te interviewen die leven, werken en recreëren rondom de Kleine Beerze, de beek die voor een deel meanderend langs Vessem stroomt en het landschap vormgeeft. Hannie van den Bergh heeft haar idee uitgewerkt tot acht prachtige, via de app te beluisteren interviews, die de wandelaar anders naar de omgeving laten kijken. Bij elk fragment is het mogelijk een bijdrage of reactie toe te voegen die gedeeld kan worden via social media. Hierdoor is een nieuwe dimensie toegevoegd aan Beleef de Kempen. De begeleiding van de ontwerpers is vanuit een samenwerking uitgevoerd door bkkc. Het project Beleef de Kempen, pilot Vessem is mogelijk gemaakt door de gemeente Eersel en subsidie van het sre-Leader in het kader van de gebiedsontwikkeling Kleine Beerze. www.vessem.info www.eerselwandelgemeente.nl

Toppunt van beleving Tijdens het project ontstond het contact met kunstenaar Hannie van den Bergh (Studio HB) die afkomstig is uit deze regio maar woont in Amsterdam. 28 29

informatiezuilen atelier van asseldonk

hans van gerwen | schakel 304 25

Kunst kijken aan de Maas Actief en cultureel Kunst aan de Maas biedt een unieke kans om kunst kijken te combineren met actief bezig zijn in een prachtige omgeving. De kunstwerken voegen iets toe aan het landschap en vertellen over het gebied. De route van zo’n 35 kilometer leidt langs kunstwerken die allemaal geïnspireerd zijn op verhalen en de historie van het gebied en de Maas. Download de route via www.kunstaandemaas.nl en ervaar het zelf! We willen er een jaarlijks terugkerend event van maken dat zichzelf steeds overtreft. De deelnemende kunstenaars zijn uitgedaagd om het nog grootser en spannender dan vorig jaar aan te pakken. Want, er valt iets te winnen! Bezoekers kunnen op de website stemmen op het mooiste kunstwerk. Kunstenaar Hans van Gerwen kreeg de vorige editie de meeste stemmen en won met zijn werk Schakel 304 een permanente plek in het gebied. Dit kunstwerk is binnenkort te bezichtigen op een prachtige locatie die we nog even geheim houden. Kunst aan de Maas, juni – oktober 2014. maarten luijk | maaslands ooienvaarsdorp

anton versteegde | olympische spelen, londen

Luxor aan de Maas In 2015 zal Luxor aan de Maas, een megakunstwerk van internationale allure in Megen verschijnen. Het is een project van Mater Mosa, een verbindende culturele biënnale langs 925 kilometer Maas in Frankrijk, België en Nederland, die in de zomer van 2015 voor het eerst zal plaatsvinden. De Brabantse kunstenaar Antoon Versteegde bouwt dan de beroemde Egyptische Tempel van Luxor na. Een enorme installatie gemaakt van alleen bamboe en elastieken. Het initiatief Mater Mosa inspireerde hem om de beroemde tempel in het Egyptische Luxor op ware grootte te gaan bouwen. Niet aan de Nijl, maar aan onze eigen Maas, in Megen. Een enorm bouwwerk van 260 meter lang en meer dan 20 meter hoog blijft in 2015 de hele zomer het decor voor tal van culturele activiteiten.

in ontwikkeling

unst aan de Maas is een vorm van ‘Landkunst’; kunst in het landschap dus. Een mooie route voert je langs twaalf fascinerende kunstwerken. Je komt op mooie plaatsen langs de oevers of de directe omgeving van de Maas en geniet tegelijkertijd van bijzondere kunst. Een leuke, actieve manier om kunst en cultuur te beleven in het buitengebied tussen Empel en Grave. Vorig jaar vond de eerste editie plaats. Ruim 6.000 bezoekers hebben genoten van dit event. Afgaand op de hoeveelheid mensen die de route heeft opgehaald of gedownload én de vele enthousiaste reacties, was het een groot succes.

http://matermosa.eu/nl/projecten2015/luxor/

www.kunstaandemaas.nl

iabr 2014 urban by nature De zesde editie van de Internationale Architectuur Biennale Rotterdam vindt nog tot 24 augustus 2014 plaats in de Kunsthal in Rotterdam. De Nederlandse landschapsarchitect Dirk Sijmons is de curator. Vanuit het perspectief van de landschapsarchitectuur kijkt iabr 2014 eerst naar wat stad en stedelijkheid eigenlijk is. Stad en landschap vloeien steeds meer in elkaar over en daarom onderzoekt iabr 2014 de tapijt van brabantstad door tilburgs textiellab foto iabr relatie tussen stad en natuur. Hoe meer we daarvan weten, hoe meer houvast we hebben bij het ontwermanieren te ontwikkelen om met de grote steden pen, plannen en besturen van onze complexe stedeom te kunnen gaan in strategieën voor het stadslandlijke landschappen. schap (projectatelier BrabantStad). Het Projectatelier Een belangrijk onderdeel van de biënnale zijn de BrabantStad is een samenwerking van de iabr en drie iabr projectateliers; Texel, Rotterdam en de provincie Noord-Brabant, de gemeenten ’s-HerBrabantStad. Elk projectatelier is gekoppeld aan één togenbosch, Eindhoven, Tilburg, Breda en Helmond, van de drie subthema’s van iabr 2014 – urban by en de Waterschappen Noord-Brabant. De iabr nature die de leidraad vormen van de hoofdtentoon- projectateliers worden door de iabr uitgevoerd stelling: de relatie tussen stad en natuur in de aarde als leadpartner in het rijksprogramma Regionale een tuin (projectatelier Texel), het belang van de en Lokale Ontwerpdialoog van de Actie Agenda analyse van de stofstromen in het stedelijk metabolisme Architectuur en Ruimtelijk Ontwerp (aaaro) van (projectatelier Rotterdam) en de noodzaak nieuwe het Ministerie van Infrastructuur en Milieu.

BrabantStad is in feite een verstrooide stad, of beter, een stadslandschap. Deze tapijtmetropool vormt een even omvangrijk als bont mozaïek met vele vormen van grondgebruik in hoge en lage dichtheden, met steden en dorpen, intensieve landbouw en veel kleine industrie en met veel natuur en water. De ontwerpbureaus Architecture Workroom Brussel, Floris Alkemade Architect en lola Landscape Architects hebben gewerkt aan alternatieve ontwikkelmodellen voor de tapijtmetropool. De traditionele ontwikkelmodellen zijn niet meer up-to-date door de gevolgen van de economische crisis en de energie samenleving. Hiervoor formuleerden de ontwerpbureau’s zes ‘ontwikkelprincipes’. Deze principes en alle andere resultaten zijn onderdeel van de hoofdtentoonstelling van iabr 2014. Vanaf oktober 2014 start een reizende expositie door Brabant. Met een uitgebreide programmering wordt een beroep gedaan op de betrokkenheid van de Brabanders. Hoe wil je dat Brabant er in de toekomst uitziet en waar moeten wij volgens jou aandacht aan besteden? Meer informatie omtrent de randprogrammering via bkkc, Frederiek Dijkstra/ f.dijkstra@bkkc.nl www.bkkc.nl | www.iabr.nl

Ochtendgebed

De Kwekerij presenteert:

Landlopers

Alle dag liefde voor de levende natuur Hooglied vooraf aan de kunst Niet denken, straks kunst L.A. Adriaans

Het landschap van de verbeelding wandelen, kijken, stilstaan, stil zijn, luisteren, beleven, ontdekken, verwonderen, doorlopen, achterblijven, dwalen en verdwalen.

Vaaggrond

Artists in Residence Adriaans

kunst | cultuur | natuur In het buitengebied van Veldhoven, aan de rand van de vroegere dorpskern Oerle in het gehucht ’t Vlutteke, presenteert Vaaggrond van 25 december t/m 4 januari voor de zevende keer een jaarlijks terugkerende winterexpositie. De activiteiten vinden plaats op een bos/tuinperceel omgeven door bos en akkers.

artists in residence foto: james van leuven Onder de titel Landlopers presenteert De Kwekerij deze zomer verschillende wandelingen in het Brabantse buitengebied. Tussen de bomen, in het open veld of aan de oever van een ven word je verrast door theater, dans, circus en muziek. Verrassende ingrepen, beelden en gebeurtenissen in het landschap grijpen in elkaar en vormen samen een eigenzinnig universum waarvan de wandelaar deel uitmaakt.

Landkunst 2010. Onder de titel De Boer op kwamen theater, dans, beeldende kunst en natuur bij elkaar in een bijzondere totaalbelevenis op het schilderachtige platteland van Esch. In 2012 vond de tweede editie plaats op het platteland rondom een biologische varkenshouderij in Rosmalen.

Het buitengebied eist een andere aanpak dan stedelijke locaties. De natuur is leidend, uitgestrekter, ruwer, eigenzinniger en vooral onvoorspelbaar. Al deze factoren zijn De Kwekerij maakt al meer dan tien jaar theater en dans op buitengewone essentiële medespelers. Het ongedwongen karakter van een actieve locaties. Sloopwoningen, het terrein wandeling, het genieten van de van een oude waterzuivering, een buitenruimte en de stilte openen de fabriekshal en het platteland waren zintuigen en laten je het landschap eerder het decor voor voorstellingen op een bijzondere manier beleven. van De Kwekerij. De poëzie van het landschap is niet slechts een omlijsDit jaar wordt Landlopers ook aanting van de voorstellingen, maar is geboden aan diverse bedrijven, juist bepalend en sturend. Ze duwt de inhoud in onverwachte richtingen instellingen en conferentiecentra. De wandeling zou een mooie afsluien verleidt zowel theatermaker als ting kunnen zijn van een zakelijke publiek tot een avontuur waarin met bijeenkomst. Of juist een inspirerennieuwe ogen gekeken wordt. de start voor een dag van vergaderen, trainen of team-builden. De Kwekerij realiseerde al eerder theaterwandelingen in het Brabantse buitengebied, onder andere op uitno- www.dekwekerij.nl diging van de Zomermanifestatie

Vaaggrond speelt in op de geschiedenis van dit gebied. De naam Vaaggrond verwijst naar de lokale archeologische vorstvaaggronden. In het verleden werden er op deze arme gronden geboerd, akkers bewerkt, bosbouw gepleegd, papegaaien opgevangen, gerecreëerd en in grond gespeculeerd. Nu werkt de tuinman er die de natuur naar zijn hand probeert te zetten. Kunstenaars reageren op de van oudsher vage gronden door de vruchtbare humuslaag, het klimaat en de functies van het perceel te gebruiken voor hedendaagse creatieve en artistieke activiteiten. Het gaat om werk dat winterse weersinvloeden kan doorstaan en een interactie aangaat met cultuur en natuur. Vaaggrond vormt een ontmoetingsplek waar een wisselend samengestelde groep kunstenaars praat met buurtbewoners over de geschiedenis en de culturele achtergronden van deze buurt. De afgestudeerde autonoom beeldend kunstenaars, vormgevers, fotografen, (video)performers, schrijvers en musici opereren op ondernemende wijze. Vaaggrond is het resultaat van hun gezamenlijke investering en activiteiten. Tijdens de expositie worden er drie keer per dag rondleidingen verzorgd. Bezoekers kunnen op deze wijze kennis maken met kunst, cultuur, natuur. Expositie: 25 december 2014 t/m 4 januari 2015 | 11.00 t/m 17.00 uur | Kleine Vliet 1d, 5507 px Veldhoven | www.vaaggrond.nl

p het Sterrenbos, gelegen in het Bossche Broek ten zuiden van ’s-Hertogenbosch, is sinds een jaar de ‘Artists in Residence Adriaans’ gerealiseerd. Een project waarbij kunstenaars, vanuit diverse disciplines en met belangstelling voor de landelijke cultuur en het landschap, voor een bepaalde periode op uitnodiging kunnen wonen en werken. Aansluitend kunnen de tot stand gekomen werken van de betreffende kunstenaar worden gepresenteerd aan het publiek.

In het Bossche Broek worden nieuwe wandel-/ fiets-/ vaarroutes ontwikkeld. Voor de vaarroutes kan gebruik gemaakt worden van de opstapplaats bij het nieuw gebouwde gemaal, waardoor het Sterrenbos per boot beIn de monumentale reikbaar is vanuit de boerderij op het Sterren- stad. bos woonde en werkte Het Bossche Broek is de kunstenaar Leon onlosmakelijk verbonden Adriaans (1944–2004). met de verdedigingsHet was voor Adriaans werken van de stad. De essentieel in de natuur waterhuishouding van te kunnen zijn. Hij liet het gebied was daarop zich er door inspireren. ingericht. In het landZijn werk is permanent schap zijn daarvan nog te zien in onder andere duidelijke sporen terug het Noordbrabants te vinden. Het gebied Museum te ’s-Hertogengrenst aan het stadsbosch. centrum van ’s-HertoHet atelier van Leon genbosch waardoor, Adriaans is – mede door sinds het besluit het onde betrokkenheid van bebouwd te laten, een Stichting Brabants unieke relatie tussen Landschap – behouden stad en land is ontstaan.

leon adriaans

gebleven voor toekomstige generaties en is op afspraak opengesteld voor publiek. Regelmatig wordt het atelier bezocht door geïnteresseerden, waaronder groepen scholieren in het kader van kunstprojecten.

euro land art

Landkunst, echt iets voor Het Groene Woud Het Groene Woud zoekt in landkunst (land art) een eigen en vernieuwende manier om het buitengebied te beleven. In het gebied tussen Eindhoven, Tilburg en Den Bosch zijn veel mooie werken te bezoeken. Groots zijn Huize Moerenburg en Waterpaviljoen in Moerenburg te Tilburg. In Sint-Oedenrode staat een spannende uitkijktoren, Observatorium geheten (Boskantseweg/ rondweg), en vlakbij aan de Liempdseweg (hoek Kemselen) gaat een kunstvlechtwerk Levende Brug groeien als symbool voor de samenwerking van boomteelt en het Roois Landschap. Vanuit station Den Bosch kunt u de Ontsnappingsroute nemen door de plantennamen

als wegwijzer naar Het Groene Woud te volgen. In Schijndel kunt u uw karakter herkennen in een boom in het Boomkompas en wellicht vindt u De Glazen Boerderij op de markt alhier ook landkunst? Een mooie plek voor een pauze. In Boxtel is de betekenis van De Dommel en samenspel van water en oer verbeeldt met het werk Oerbank. Landgoed Velder te Boxtel is met het sterrenbos op zich ‘landkunst’; hier zijn enkele werken te bezoeken. Bovendien kunt u op diverse plaatsen een tentoonstelling van enkele Observaties van buitenlandse kunstenaars gaan bezoeken. Kortom, alle reden voor een fietstocht. Onder de naam Euro

martijn engelbregt | ontsnappingsroute Land Art verkent het Streeknetwerk Het Groene Woud (gemeenten, provincie en organisaties) de inbreng van land art met drie andere Europese regio’s in Frankrijk, Duitsland en Kroatië. Dat leidt tot nieuwe ideeën. Zoals de idee om kunst en kennis bij elkaar te brengen en jonge kunsten kenniszzp’ers te laten werken aan lokale vragen: Garage Rural.e genoemd.

LandArt-Diessen 2014

inspirerende wandeling met landschapskunst

Heeft u een vraag, of wilt u aan de slag met jonge professionals in ‘kunst en kennis’? Dan biedt Het Groene Woud u een ingang. Een overzicht van alle werken, toelichting, locaties, routetips vindt u op www. eurolandart.nl. Hier vindt u ook nieuws over de tentoonstellingen in 2014.

streekhuis het groene woud

Landkunst brengt de mystiek van Het Groene Woud tot leven Het Waterpaviljoen in Landschapspark Moerenburg bij Tilburg doet verstillen en verrijkt het aanwezige water. Een wandelende meditatie door het labyrint van druivenplanten bij Winery & Herbs in Schijndel geeft inzicht in je levenspad. De Tuin van Taal bij het natuurtheater van Oisterwijk verbeeldt de synergie tussen natuur en cultuur. Daar waar de negen dreven samenkomen op Landgoed Velder in Liempde wordt in het gelijknamige kunstwerk respect getoond voor de mystieke plek. Het zijn slechts enkele voorbeelden van de veertien Landkunstwerken die permanent te zien zijn in Het Groene Woud, het Nationaal Landschap tussen de steden Eindhoven, Tilburg en ’s-Hertogenbosch. Het Groene Woud beslaat 35.000 hectare: 7500 hectare natuurkern bestaande uit bossen, moerassen, vele populieren en heide, omringd door fraaie dorpen, rijk aan cultuurhistorie en waardevol landschap. Het Groene Woud is met recht een Landschap van Allure.

irene fortuyn | waterlabyrinth, tilburg ne Woud. Het zien van een fraai kunstwerk in ochtenddauw, volle zon, stromende regen of schemering kan een welhaast mystieke ervaring zijn, die een extra dimensie geeft aan de beleving van Het Groene Woud. Stichting Streekhuis Het Groene Woud zet zich in om natuur en cultuur duurzaam te verbinden en steeds meer mensen het gebied bewust te laten beleven, nu en in de toekomst. In dit licht is Landkunst van grote waarde. Landkunst scherpt de geest in het nieuwe denken over natuur, duurzaamheid en leefbaarheid en helpt in het nadenken over de toekomst van Het Groene Woud, waarin natuur, mens en economie met elkaar in harmonie zijn.

Landkunst ondersteunt de schoon- www.hetgroenewoud.com heid en natuurkracht van Het Groe- www.eurolandart.nl

Vluchteling/Vreemdeling

thematisch tweedaags cultureel fietsevent bels lijntje 2014

solidpack opera house | jan doms Voor de zevende keer wordt er in Diessen een geweldig evenement georganiseerd: LandArt-Diessen – een tentoonstelling met landschapskunst – dat gepresenteerd gaat worden in het gebied rond de rivier de Reusel en het Turkaa bos. Gerenommeerde kunstenaars worden uitgedaagd te werken met bio-based materiaal dat ontwikkelaars en producenten van de bio- based industrie beschikbaar stellen. Zo ontstaat er een duurzaam kunstwerk. Met het jaarthema Boeiende beelden belooft het ook dit jaar weer een inspirerend evenement te worden. Tevens is er een paviljoen waar de nieuwste bio-based producten worden gepresenteerd door de producenten. Hier worden ook presentaties en workshops gehouden. Reserveer alvast een datum in uw agenda om de prachtige kunstroute van vier kilometer te gaan lopen en alle kunstwerken te komen bewonderen.

thea van vliet | a place to be

U bent van harte uitgenodigd! Het bezoek aan LandArt is gratis en begint bij het paviljoen aan de Molenstraat 17a te Diessen. LandArt-Diessen ligt in het Hart van Brabant, op een half uur rijden van Den Bosch, Eindhoven en Breda. De expositie is open van 6 september tot en met 21 september 2014, dagelijks van 8.00 uur tot 20.00 uur. www.landartdiesen.nl

Op 13 en 14 september staat het tweedaags cultureel Fietsevent Bels Lijntje tussen Tilburg en Turnhout op het programma. Het programma wil een herbeleving bieden van de rol die het Bels Lijntje speelde bij de vluchtelingenstroom tijdens WO I. Het programma is informatief, onderhoudend, verrassend, veelzijdig, ontspannend, luchtig en soms werkelijk ‘confronterend’. Op eigentijdse wijze wordt invulling gegeven aan de geschiedenis met bels lijntje onder andere theater, muziek, zang, poëzie, foto’s, daag, de vreemdeling in zijn algemeenheid. Het film en beeldende kunst. Bels Lijntje is historische grond, want voor tienduizenden Belgische vluchtelingen was het de Vanuit Nederlandse zijde hebben tal van organisavluchtweg om zich in 1914 in veiligheid te brenties als Stadsmuseum Tilburg, Theaterproducties gen. Ze vonden onderdak in Tilburg. De Kwekerij, Forum Kunst en Cultuur, Theatercollectief Eelt en individuele kunstenaars, musici en De ‘Grenzhochspannungshindernis’ zoals de Duitartiesten hun medewerking toegezegd. Vanuit se bezetter die aanlegde en wat in de volksmond Turnhout wordt met de partners Stad Bureau de ‘dodendraad’ werd genoemd, is een onheilToerisme en Cultuurhuis De Warande volop meespellend reliek. Een erfenis uit de geschiedenis gewerkt aan het doen slagen van dit culturele zoals dit helaas ook vandaag de dag op tal van fietsevent. plaatsen in de wereld opnieuw, nog steeds, zijn tol eist. Want honderd jaar later zien we dagelijks Er zal een mix plaatsvinden van Nederlandse en nieuwe, andere vluchtelingenstromen zich verVlaamse artiesten/groepen en van muzikale, theaplaatsen over de wereld. Het leed is van alle tijden. trale en literaire optredens. In het programma wordt ruimte gemaakt voor zowel professionals als We vragen alle uitvoerende kunstenaars en musici op eigen wijze de verbinding te leggen tussen veramateurs. In het participatieprogramma dat De leden en heden in hun artistieke performance. Kwekerij aanbiedt transformeren honderden deelnemers in spelers. www.belslijntje.com In 2014 wordt WO I ‘de Grote Oorlog’ herdacht. Om die reden is gekozen voor het thema vluchteling/ 7 vreemdeling. De vluchteling van toen en van van-

maaide weg dwars door landerijen en maisvelden.

Landkunst in Veghels Buiten

Tijdelijk en permanent De Landkunsttentoonstelling in Veghels Buiten was bedoeld als tijdelijke tentoonstelling, maar de meeste kunstwerken staan er nog steeds. Van de tien kunstwerken zijn er twee door de tijd vergaan. Een paar kunstwerken houden ook in de toekomst een plekje in het woongebied.

eghels Buiten wordt een prachtig woongebied. Je woont er in Brabantse buurtschappen midden in het groen. Maar al vanaf 2010 biedt het gebied ruimte aan één van de grootste Landkunsttentoonstellingen van Nederland. Tien internationaal gerenommeerde kunstenaars tonen er hun werk. Zij lieten zich inspireren door het landschap, de omgeving en de veranderingen in Veghels Buiten. Imposante kunstwerken De kunstwerken vertellen het verhaal van het gebied. De schoonheid, de geschiedenis en de verandering. Het thema van de tentoonstelling is dan ook: transformatie naar de toekomst. Dat heeft verrassende ontwerpen opgeleverd: van een openluchttheater, een reusachtig varken dat jongleert met aardbeien en een spiegel zo groot als een bioscoopscherm, tot aan een tijdloze fontein en een ge-

florentijn hofman | aardbeivarken 26

tjep | van maaiveld tot goot en nok

Er is een prachtig fotoboek gemaakt van de tentoonstelling Landkunst in Veghels Buiten. Dit 76 pagina’s tellende Kunstboek is te koop bij de boekhandels in Veghel en te bestellen bij de gemeente Veghel, voor € 24,95 (plus € 7,- verzendkosten bij online bestellen). Meer informatie: www.veghelsbuiten.nl

Kunstroutefolder Langs de verschillende kunstwerken voert een wandelen fietsroute van ongeveer zes kilometer. De route en meer informatie over de kunstwerken staan in de gratis kunstroutefolder, verkrijgbaar bij het Uitpunt aan de Markt in Veghel en bij het gemeentehuis. Pak de fiets of trek je wandelschoenen aan, haal de kunstroutefolder en ga deze unieke tentoonstelling bekijken! De route is ook opgenomen in de app brabant vertelt.

Kunst en Bomen 2014 in Oisterwijk honderd kunstenaars maken kunst in honderd bomen

Deelnemende kunstenaars: Frank Havermans, Andreas Hetfeld, Florentijn Hofman, Simon Kentgens, Doornroosje (Hélène Rosenmöller en Elsbeth Doorenbos), Hans van Lunteren, Hester Pilz, Rob Plattel, Tjep (Frank Tjepkema) en Ralf Witthaus.

In Oisterwijk is op zondag 25 mei Kunst en Bomen 2014 van start gegaan. De kunstmanifestatie duurt tot eind oktober. Honderd kunstenaars uit Nederland en andere Europese landen zijn uitgenodigd kunstwerken te maken in honderd bomen.

Landkunst in de Biesbosch Van 30 augustus t/m 30 november presenteren de Academie akv|St. Joost, het Biesbosch Museumeiland, Staatsbosbeheer en bkkc de buitenexpositie Werk in Uitvoering in de polder Pannenkoek en de Jantjesplaat in Nationaal Park de Biesbosch. Kunstenaars Joost Adriaanse, Mischa Doorenweerd, Tim Hoefnagels, Roman Pankonin en Josua Wechsler worden uitgenodigd nieuw werk te maken voor dit prachtige gebied in ontwikkeling. Beweging De polders rondom het Biesbosch Museumeiland kennen een even bewogen als rijke geschiedenis. Het landschap is al eeuwen onderwerp van het vaak

harde spel tussen water en natuur. Het Programma van Ruimte voor de Rivier, dat net voor de eeuwwisseling werd ingezet in dit gebied, bracht in een kort tijdsbestek een essentiële verandering in dit gebied, namelijk de feitelijke ontpoldering en de omvorming tot een nieuw natuurgebied. Nu, lente 2014, worden de vele hectaren van de grote Noordwaard heringericht. In 2015 is het grondig vernieuwde Biesbosch Museumeiland klaar. Het museum heeft dan ook gelegenheid zijn collectie te verbinden met eigentijdse kunst. Het museum ligt dan ingebed

in een volstrekt andere omgeving. Expositie De expositie Werk in Uitvoering beoogt een prelude te zijn op deze ingrijpende fysieke omwentelingen. Kunstenaars worden uitgenodigd hun visie te geven op de veranderingen in dit gebied en om hun verbeelding te laten werken. Zij krijgen de opdracht de kwaliteit van de omgeving, die nu opnieuw door mensenhanden is gevormd, te verbeelden. Het zijn tijdelijke kunstwerken, bij voorkeur opgebouwd met het materiaal uit de directe omgeving. De

kunstwerken fungeren niet als pleitbezorgers van veranderingen maar kiezen positie en vormen daarmee een referentiepunt voor de beschouwer: wat gebeurde er hier, hoe kun je kijken naar het landschap of ook, welke gevolgen hebben de onophoudelijke menselijke ingrepen in dit gebied voor de natuur en haar bewoners, de mensen, de flora en de fauna. De kunstwerken worden verbonden met de bestaande wandelen fietsroutes. Meer informatie vindt u op www.landkunst.nl. Daar kunt u ook lezen over het project Zicht op de Noordwaard, waarbij vier kunstenaars landschapskunstwerken maakten die een plek hebben kregen in de Brabantse Biesbosch.

urs pfannenmuller | uitkijk op het landschap foto agnes van noorloos

Kunst en Bomen wil natuur en kunst tot een geheel smeden op deze kunstzinnige plek in een lommerrijke natuur. De bomen en kunstwerken zijn door middel van gratis wandelen fietsroutes met elkaar verbonden. De manifestatie wordt voorzien van een flankerend programma, waaronder een stadsdichtersfestival, poppentheater, wagenspel, muziek en dans en een Bomencafé. Tijdens de kunstmanifestatie worden er meet and greets met de kunstenaars georganiseerd. Een catalogus in het Nederlands en Engels vertelt het verhaal van de kunstenaars, hun kunst en de bomen waarin de kunst is bevestigd. De kunstmanifestatie is geheel door vrijwilligers georganiseerd. Met dit evenement wordt ingehaakt op de precies een eeuw oude relatie tussen natuur en kunst in Oisterwijk. In 1914 vond voor de eerste keer in de Oisterwijkse bossen een openluchtspel plaats. Natuur is tot op de dag van vandaag een belangrijke economische factor in Oisterwijk. Het acht eeuwen oude stadje heeft daarnaast naam gemaakt als plaats waar professionele kunst op een laagdrempelige manier bij het grote publiek onder de aandacht wordt gebracht. De honderd bomen zijn geselecteerd op historie, soort, bijzondere groeiwijze en situering. De bomen staan in de natuurgebieden, de buitengebieden en de bebouwde kommen van Oisterwijk, Moergestel en Heukelom. Deze drie dorpen vormen samen de gemeente Oisterwijk. Behalve met kunst beoogt Kunst en Bomen 2014 de bezoekers in contact te brengen met bomen, de koningen van de natuur. Het bijzondere evenement is georganiseerd door een werkgroep waarin de meeste maatschappelijke geledingen zijn vertegenwoordigd, zoals Natuurmonumenten, de scholen, het toeristisch bedrijfsleven, culturele- en vrijwilligersorganisaties. De wandelen fietsroutes langs de bomen met de kunstwerken zijn op verschillende adressen in het centrum van Oisterwijk en Moergestel verkrijgbaar. www.kunstenbomen.inoisterwijk.nl

susan dona | connection foto paul spapens

lobke burgers | kraaimars - de tweede rust

Martijn Engelbregt,OntsnapOntsnapMartijn Engelbregt, pingsroute pingsrouteBossche BosscheBroek, Broek, ’s-Hertogenbosch

Lucia Meanwhile MartijnLuptáková, Engelbregt, Ontsnapin the woods... Oude Buisse pingsroute Bossche Broek, Heide, Achtmaal ’s-Hertogenbosch

Carmela Bogman, Woeste Martijn Engelbregt, OntsnapStilte Bossche Broek,Broek, Vught pingsroute Bossche ’s-Hertogenbosch

Landkunst op de Buisse Heide, Achtmaal

Willem Martijn Claassen, Engelbregt,HilverkaveOntsnapling Hilver, tussen Biestpingsroute Bossche Broek, Houtakker en Haghorst ’s-Hertogenbosch

Sannah Belzer, Watermerk Vlijmen, Biessertpolder/A59

Paul de Kort, De Wassende Maan Bandijk, Werkendam

Jeroen Hoogstraten, Panoramatafel Bandijk, Werkendam

Mozaïek Brabant (onderzoeksresultaten IABR) Den Bosch | Eindhoven | Tilburg | Breda | Helmond

Cultureel Fietsevent Bels Lijntje, Tussen Tilburg en Turnhout

D E

tijdelijke projecten

H 7

9 8

BIESBOSCH

Winterexpositie Vaaggrond Buitengebied Veldhoven

Kunst aan de Maas Buitengebied tussen Empel en Grave

Landlopers Tilburg en het Brabantse buitengebied

BREDA

C C

TILBU

LandArt Diessen Reuseldal en Turkaabos, Diessen

11 Landkunst in de Biesbosch Biesbosch Museumeiland en omgeving, Werkendam

A 2

Land Kaart

Kunst en Bomen 2014 Oisterwijk

Ecodorp Boekel

Stadslandgoed Stapelen, Boxtel

Halvezolenlijn Van Raamsdonk tot ’s-Hertogenbosch

Stadsboerderij Eyghentijds Rosmalen

dertien hectare (2015) Heeswijk-Dinther

Gebiedsontwikkeling en Landkunst in de Peel

in ontwikkeling 10

De activiteitenagenda vindt u op de achterpagina. Exacte locaties van (semi)permanente werken vindt u op www.landkunst.nl

Landkunstmanifestatie in RielsLaag (2015) Goirle

Roos Terra en Jaap Dirk Tump Levende Brug

Kunsttoepassing Natuurbruggen Oss en Leende

Veghels Buiten Ralf Witthaus Kunstweg

Beleef de Kempen Atelier van Asseldonk Informatiezuilen

Veghels Buiten Tjep Van Goot tot Nok

Beleef de Kempen Studio HB Dwaallandschap

Veghels Buiten Simon Kentgens De Spiegel

Artists in Residence Adriaans, Bossche Broek, ’s-Hertogenbosch

Veghels Buiten Frank Havermans kapkar/gbt-3s

Urs PfannenmĂźller, Uitkijk op het landschap De Hilweg, Werkendam

Frank Halmans, (Her)huisvesting Polder Pannekoek, Werkendam

Frank Halmans, Rustplaats voor vogels De Hilweg, Werkendam

Auke van der Heide/Jan Wessendorp, De emmer van toen... Binnenbandijk, Bergen op Zoom

Edward Geluk, De Traan 2e Hoogerwaardseweg, Woensdrecht

Marius Boender, De Wachter Oostdijk, Willemstad

Irene Fortuyn, Waterlabyrinth Moerenburg, Tilburg

14 15

(semi) permanente kunstwerken

Nienke Korthof, LDD Oude Bosschebaan, Biezenmortel

16 E

Lucas Lenglet, Uitkijktoren rond door recht Boskantseweg, Sint-Oedenrode

Q C 5

DEN BOSCH

1 3

21 31 F

ILBURG

Frank Havermans, Observatorium Dommel, Sint-Oedenrode

KAMPINA

17 16

Bram Braam: Occupied Spaces Landgoed Velder, Liempde

33 4

Kees Wevers, Droomtijd van de raaf Kasteel Nemerlaer, Kasteellaan 2, Haaren

EINDHOVEN

20 28

29 D Margriet Kemper, In de schaduw van de taal Natuurtheater, Gemullehoekenweg 147, Oisterwijk

grote peel

MariĂŤlle Lapidaire, Het Boomkompas Structuurweg, Schijndel

Biologische varkensboerderij De Jofrahoeve, Esch

Hester Pilz en Marten Groen Oerbank, Waterschapshuis De Dommel, Boxtel

Willem Claassen, De Maasarm Maasdijk, Keent

NAR routes Veghel | Oss | Eindhoven | Son en Breugel

33 23

Veghels Buiten Andreas Hetfeld De Groene Ontmoeting

Veghels Buiten Florentijn Hofman Aardbeivarken

Veghels Buiten Hans van Lunteren IJkplaats

Veghels Buiten Hester Pilz Hier begin ik...

Hans van Gerwen Schakel 304 Nabij Maren-Kessel

Roberto Ruggiu, Intending White Ravenstein

Roberto Ruggiu, Project voor de Peelrandbreuk Heiakker, Deurne

Ga je mee op pad?

kiki van eijk en joost van bleiswijk | voetbrug nar - prothese paalgraven

Brabant vertelt. Over die mooie oude boerderij in het centrum van het dorp. Over dat ene kunstwerk langs de snelweg. Of over het ontstaan van het landschap. Elke fiets- en wandelroute in deze gratis app heeft zijn eigen verhaal. Met gedichten, geluiden, beelden en animaties nemen we je mee op reis door de vele verhalen die Brabant rijk is. De thema’s van de routes zijn divers. Verhalen over stad en land, over kunst en cultuur en over erfgoed en historie. Samen ontdek je de mooiste plekken en verhalen van Brabant. Goed om te weten: je kunt de routes thuis downloaden, zodat je verder geen internet nodig hebt. Bovendien laat de app je zien waar je kunt parkeren, waar de bezienswaardigheden op de route zijn en waar je even lekker kunt pauzeren met een kopje koffie. Download de app via google play of app store en ga samen op pad! Nieuwe routes Brabant vertelt bevat routes door heel Brabant en er komen regelmatig routes bij. Zo zijn onlangs de nar (Nieuwe Arcadische Route) routes Doden-en godenlandschap Paalgraven en nar Blixembosch Eindhoven en nar Ekkersrijt Son en Breugel ontwikkeld.

foto koen dijkman, bureau kd

NAR routes

gps routes in het snelweglandschap In Noord-Oost Brabant slingert sinds 2005 het nieuwe deel van de snelweg a50, tussen Oss en Eindhoven, zich een weg door het landschap. Nieuwsgierig geworden wat er zoal verborgen ligt achter de enorme geluidsschermen en anonieme bedrijventerreinen, die je met hoge snelheid voorbij raast? Trek dan je wandelschoenen aan en ga het snelweglandschap ontdekken. Dit kan met je smartphone met de nar routes, die je verleiden de verborgen verhalen van de streek te leren kennen. Want er is veel te vertellen over vorstengraven, grafheuvels, urnenvelden, pelgrimsroutes, houtwallen, beekdalen, industrieparken en bijzondere woonwijken. De routes zijn te downloaden via de app brabant vertelt (zie hierboven). Doden- en Godenlandschap Paalgraven nar staat voor Nieuwe Arcadische Route. Het zijn gps struinroutes in het snelweglandschap van de a50. De nar route Doden-en Godenlandschap Paalgraven is gelegen rondom een verborgen parel;

App brabant vertelt

paul de kort | de wassende maan

Het zijn avontuurlijke gps routes die je een nieuwe kijk geven op het snelweglandschap van het Brabantse deel van de a50. Hieronder leest u meer over de nar route Doden-en Godenlandschap Paalgraven bij Oss en de nar routes nar Blixembosch Eindhoven en nar Ekkersrijt Son en Breugel. Uw route in de app brabant vertelt? Bkkc heeft als missie het zichtbaar maken van de waarde van kunst en cultuur. Door de app brabant vertelt

het archeologisch monument Paalgraven bij de gemeente Oss. Je kunt in principe starten waar je wilt, maar parkeren is handig bij de Slabroekseweg aan de rand van natuurgebied De Maashorst. Je zult zien dat rond de grafheuvels in dit gebied, dat bekend staat als Zevenbergen, een klaverblad is aangelegd als verbinding tussen de a50 en a59. De heuvels zijn daarbij archeologisch onderzocht. De site is sinds kort te bezoeken en je smartphone wijst je de weg, met de app brabant vertelt. Een unieke cortenstalen wandelbrug ontworpen door kunstenaars Kiki van Eijk en Joost van Bleiswijk uit Eindhoven, faciliteert een directe verbinding tussen Paalgraven en De Maashorst. De wandelbrug is het eerste onderdeel van een netwerk van zogenaamde landschapsprotheses. Dit zijn hulpmiddelen – overstapjes voor omheiningen, vlonders, bruggetjes – die het wandelaars en fietsers mogelijk maken diep door te dringen in het landschap. Ekkersrijt – Blixembosch De nar routes Blixembosch Eindhoven en Ekkersrijt Son en Breugel zijn gesitueerd rondom de bijzondere Eindhovense wijk Blixembosch en het industriepark Ekkersrijt bij Son en Breugel, dat we allemaal kennen van Ikea. Hier heeft het snelweglandschap een geheel andere uitstraling. Deze nar route, die je ook in twee rondjes kunt lopen, start je bij Ikea. Vandaar voeren schrijver Rob van Kranenburg en kunstenaar Bas van den Hurk je al pratend over de meubelboulevard en het kantoorlandschap. Hun cultuurkritische beschouwingen zijn ingegeven door de hoge dynamiek van consumptie en werkplekken, die de geest van de tijd weergeven. De verborgen kunstwerken die je tegen zult komen vormen een herkenbare maar

verbinden we kunst en cultuur met erfgoed, recreatie en natuur. We bundelen de vele prachtige routes in Brabant, die we gezamenlijk promoten. Wilt u uw bestaande route opnemen in de app of een nieuwe (kunst) route ontwikkelen? Neem dan contact op met Eefje Sperber (e.sperber@bkkc.nl). www.brabantvertelt.nl www.bkkc.nl/brabantvertelt

foto koen dijkman, bureau kd

nar is een onderdeel van het project ‘Kunst aan de a50’. Een initiatief van de gemeente Veghel dat uitgroeide tot een grootschalig kunstproject waarin wordt samengewerkt door de acht a50 gemeenten, de provincie Noord-Brabant, rws, skor en bkkc. Bkkc voert de projectleiding in opdracht van Stichting Kunst aan de a50. Het project is financieel mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van bng Cultuurfonds. Meer informatie? Neem dan contact op met Netty van de Kamp (n.vandekamp@bkkc.nl). soms confronterende spiegel van recente tijdsbeelden. Aan de andere kant van de a50, achter een hoge geluidswal ligt de woonwijk Blixembosch. In de woonwijk word je meegenomen via de ogen en ervaringen van Joshua, een opgroeiend kind in Blixembosch. Deze wijk is zichtbaar geïnspireerd op bouwstijlen uit vele landen en kent zelf ook een lange Brabantse geschiedenis met het oprichten van de Philipswijk als een hoogtepunt. Twee routes om je te helpen stil te staan bij hedendaagse ontwikkelingen die ons allen aangaan en dagelijks raken, maar waar we zo vaak aan voorbij gaan.

De Peel gebiedsontwikkeling en landkunst Bkkc zoekt proactief naar mogelijkheden om kunst en cultuur te integreren in de inrichting en het gebruik van de openbare ruimte om zo de ruimtelijke kwaliteit te versterken en een bijdrage te leveren aan duurzame ontwikkelingsconcepten. We ontwikkelen pilotprojecten die laten zien welke meerwaarde cultuur genereert bij gebiedsontwikkeling en welke kansen er voor makers liggen in diverse maatschappelijke sectoren.

Een van die projecten is gericht op de Peel, een gebied met enerzijds prachtige dorpen en natuur, maar ook met de hoogste veedichtheid van Europa. Vanuit de relatie stad/platteland willen we samen met partners, waaronder het Peelnetwerk en dlg, een meer jaren durend programma ontwikkelen. Dit gaat over de invloed van voedsel op de cultuur, de inrichting en het functioneren van ommeland en stedelijke structuren in de regio Noord-Oost Brabant, de Brainport regio en de Peel in het bijzonder.

Tegenwoordig zorgt een wereldwijd netwerk van veelal anonieme producenten en supermarktketens voor het dagelijks voedsel van miljoenen mensen. Wat betekent dit voor het aanbod, de smaak en de keuze van ons voedsel? Welk effect heeft dit op onze dagelijkse omgeving: zowel op de inrichting en werking van de huidige stad als die van het platteland? Hoe denken we over voedselproductie, voedselketens en dierenwelzijn? Het (terug) naar de stad brengen van voedsel, de stedeling brengen naar de boer, diens land en bedrijf én het zichtbaar maken van de voedselproductie kan het bewustzijn van de waarde van voedsel versterken en tevens helpen te voorzien in een gezonde, groene, leefbare en duurzame leefomgeving in stad en ommeland. FoodLabPeel is een voorstel tot een programma dat door middel van creatieve en ontwerpende ingrepen stad en land, boeren en burgers dichter bij elkaar wil brengen en onvergetelijke ontmoetingen tot stand wil brengen. Toegankelijkheid in meerdere dimensies. Voor meer informatie over het voorstel, de reacties hierop en de mogelijkheid zelf te reageren: www.peelpanorama.nl/selectietrechter/als-stad-en-land-elkaar-ontmoeten/plannen

Hoe keren we de vervreemding die mensen ervaren ten opzichte van voedselproductie en landschap? Biodesign/Dynamic Food kan daar een belangrijke rol in spelen en legt relaties tussen de pilots van de Brainportregio: food-design-kennis (technologie). Kunstenaars en ontwerpers kunnen nieuwe verbindingen tot stand brengen waar mens en natuur profijt van hebben. Hoe leggen we nieuwe verbindingen tussen consument en producent en kan gaming daaraan bijdragen? Vanuit dit vraagstuk kan worden bekeken of een spelmethode, een game, ontwikkeld kan worden om effectief in te zetten bij maatschappelijke problematiek die heerst in de Peel. De game kan bijdragen aan het stimuleren van bewustwording over de effecten van de sector op het alledaagse leven en gedrag van mensen.

pig chase concept video still, een design research project van de hku games and interaction en wur naar de betekenis van speelvormen tussen mens en dier

in ontwikkeling

foodlabpeel programmavoorstel

Ctrl + Alt + Del – de toekomst nu

dertien hectare in heeswijk-dinther

Controle Alles moet onder controle zijn middels planologie, ruilverkaveling, camerabewaking, persoonsregistratie Stichting dertien hectare ontleent haar enzovoorts. En dat wordt van boven af (topdown) opgelegd door beleidsnaam aan een terrein van 13 hectaren waarop vijftig jaar nationaal makers, projectontwikkelaars en vanuit directiekamers. Maar in een en Europees landbouwbeleid veel sporen heeft achtergelaten. De ten- periode waarin de overheid terugtoonstellingslocatie behoorde tot een treedt en de ‘participatiemaatschappij’ gepredikt wordt als opvolger van klein gemengd boerenbedrijf dat de verzorgingsstaat, wordt van iederlater uitgroeide tot een intensieve varkenshouderij. Na de sanering van een actieve deelname en meer verantdat bedrijf werden 35.000 boompjes woordelijkheid verwacht. geplant op de landbouwgrond. Die radicale transformatie is uitgegroeid Alternatief tot een prachtig wandelgebied én een Van onder af (bottom up) worden – uitdagende locatie voor kunstenaars. ook op kleine schaal – alternatieven ontwikkeld voor bijvoorbeeld landCtrl + Alt + Del – de toekomst nu in bouw, economie, communicatie, enermei-juni 2015 wordt de achtste tengievoorziening, woon- en samentoonstelling. Ctrl + Alt + Del is een beruchte combinatie op het toetsen- levingsvormen en (religieuze) zinbord en herstart de computer als het geving. Als altijd zijn voorlopers op systeem vastloopt: reset. De individu- zoek naar innovaties die de kwaliteit ele betekenis van de woorden control, van leven voor hen en anderen vergroot. alternative en delete verwijzen heel precies naar het momentum in Verwijder Brabantse dorpen anno 2014. Er wordt veel weggegooid en gesloopt: oude normen en waarden, sociale structuren, zaken die nieuwe ontwikkelingen en vooruitgang in de weg 14

maze de boer | [de] constructie, het weiland dat beroemd wilde worden, dertien hectare 2007 staan. Ook bijzondere en waardevolle gebouwen die op het moment van sloop geen functie meer hebben, maar die achteraf een leegte achterlaten, ook in de geschiedenis die we nu schrijven. Hoe het Brabantse dorpsleven er in de toekomst uit gaat zien, is ongewis. Bewoners nemen zelf in toenemende mate verantwoordelijkheid. Ze zoeken naar een andere rol, een andere functie. Naar zinvolle bestemming en onderlinge verbinding. Een streven om de toekomst nu zelf ter hand te nemen. dertien hectare wil daar actief in participeren. Voor de nieuwe tentoonstelling wordt de bekende thuisbasis uitgebreid met twee sleutellocaties in het dorp. Ook daar zijn de veranderingen zeer ingrijpend en vaak onomkeerbaar. De plekken vertellen het maatschappelijke, economische en culturele verhaal van de veranderingen in Heeswijk-Dinther, die ook spelen in andere Brabantse dorpen. Deze transities hebben betrekking op drie gebieden: het leven van boer, burger en broeder. dertien hectare maakt dit zichtbaar op: · haar eigen 13 ha tentoonstellingsterrein. · het winkelcentrum van Heeswijk-Dinther. Het kunstmatig tot stand gekomen winkelcentrum

(economie en consumentisme) met supermarkten, bejaardenwoningen, braakliggende grond en leegstand. · de Abdij van Berne. Het hoofdgebouw (geestelijke verdieping en zingeving) met de kapel, tuin, boekhandel, en leegstaande bedrijfsgebouwen. Én de bakermat van landbouw coöperaties als ncb en Boerenleenbank, de huidige Rabobank. www.dertienhectare.nl

atelier van lieshout | monument agricola novus, dertien hectare 2012

van raamsdonk tot ’s-hertogenbosch

Kunstroute Halvezolenlijn

uitzicht op raamsdonk

Kunsttoepassing Natuurbruggen

provincie noord-brabant In opdracht van de provincie Noord-Brabant begeleidt bkkc een kunstproject verbonden aan de onlangs in gebruik genomen vier natuurbruggen aan de a50 en de n324 bij Oss en de a2 en n396 bij Leende. De beide natuurbruggen bij gemeente Oss verbinden de natuurgebieden Maashorst en Herperduin met elkaar. De twee andere verbinden Leenderbos, Valkenhorst en Groote Heide. De kunstenaars krijgen de opdracht eigentijdse verbindingen te leggen met de cultuur- en natuurhistorie van het gebied. Op deze wijze kan een ‘familie’ van natuurbruggen worden gecreëerd. De ecoducten gaan door de kunstwerken functioneren als herkenbare bakens in het gebied, zowel voor automobilisten als voor fietsers en wandelaars en onderscheiden zich van andere infrastructurele kunstwerken. Er zijn vier kunstenaars gevraagd om schetsontwerpen te maken. Dit zijn Sigrid Calon, Jean-Luc Moerman, Arno Coenen en Rick Messemaker. Samen met Rijkswaterstaat, vertegenwoordigers van Stuurgroep de Maashorst, Stuurgroep Grote Heide en betrokken gemeenten zal een projectgroep van de provincie twee winnende ontwerpen selecteren, die in 2015 worden uitgevoerd.

wars door de Langstraat loopt de voormalige Halvezolenlijn, een in de 19e eeuw aangelegde spoorlijn die zich uitstrekte van ’s-Hertogenbosch tot Geertruidenberg. Deze spoorlijn werd speciaal voor de ontsluiting van de schoen- en lederindustrie aangelegd, op een hoge langgerekte zandrug die de Langstraatdorpen met elkaar verbindt. De gemeenten Geertruidenberg, Heusden en Waalwijk willen de Halvezolenlijn weer betekenis geven en aantrekkelijk maken. Op het tracé ligt een fietspad (Halvezolenpad) dat begint in Raamsdonk en loopt tot in Drunen waar het wordt onderbroken om in Vlij-

spoorbrug waalwijk richting drunen

historie met inzet van de landschappelijke kwaliteiten van het gebied en hedendaagse kunstuitingen aantrekkelijk te maken voor bewoners De drie gemeenten en bezoekers. Voor de hebben bkkc opdracht gegeven om een kunst- kunstroute zijn vijf plekken geselecteerd waar visie voor het Halvezotussen 2014–2016 lentraject op te stellen. kunstwerken gerealiDe kunstvisie met als seerd worden die referetitel ‘Verbindingen in ren aan de oude spoorbeweging’ wil deze belijn en/of de schoen- en langrijke verbinding door middel van kunst- lederindustrie. Geertruidenberg geeft voor de toepassingen meer locatie Raamsdonk een zichtbaar en vooral beeldend kunstenaar beleefbaar maken voor toeristen en passanten. opdracht om twee kunstwerken te maken Het plan is ontwikkeld om de schoen- en leder- die een relatie leggen met de geschiedenis van industrie, die zo bepade spoorlijn. In Waspik lend is voor de Langskomt een kunsttoepastraatregio, extra onder de aandacht te brengen. sing in natuurpark De Vest met een verwijzing De gemeenten en bkkc naar een aanwezig kiezen er voor om de men te worden vervolgd en via de Venkantbrug wordt voortgezet tot in ’s-Hertogenbosch.

vestingwerk uit het verre verleden. In Waalwijk komt een imponerend kunstwerk bij de brug over de Baardwijkse Overlaat. Heusden wacht nog met het aanwijzen van een definitieve locatie in Drunen, tot de plannen rond de a59 bekend zijn. Er wordt een app voor deze kunstroute gemaakt. Hierin krijgen de fysieke werken een plek. De app vertelt historische verhalen over het gebied, laat speciaal ontwikkelde animatiefilms zien en vertelt gedichten die te beluisteren zijn via de smartphone. Ook komt er een app speciaal voor kinderen.

natuurpark de vest in waspik

arno coenen | ontwerp binnenzijde markthal rotterdam, 2014

zonnebloemwoningen in ecodorp boekel

Landkunstmanifestatie in Riels Laag (Goirle) p enkele kilometers ten zuiden van Tilburg ligt een klein, voorheen agrarisch dorp Riel, dat met de laatste gemeentelijke herindeling is ondergebracht bij de gemeente Goirle. Enkele partijen hebben het plan opgevat om in de zomer van 2015 in het omringende natuurgebied de ‘Regte heide’ een landkunstmanifestatie te organiseren. De drie partijen die de handen ineen hebben geslagen zijn Mart Janssens (lid van de commissie kunst en cultuur van de gemeente Goirle), drs. Jan Roymans (archeoloog bij raap en actief in deze streek) en Wim de Jong (beheerder van Brabants Landschap Midden-Zuid). De aanleiding voor dit initiatief ligt in een archeologisch rapport uit 2011, betreffende de herinrichting van de Oude Leij, een oud riviertje dat al enige tijd zijn natuurlijke loop heeft teruggekregen. Dit rapport zal dienen als blauwdruk en bron van aanleidingen voor kunstzinnige activiteiten van professionele kunstenaars. Op de kaarten die onderdeel zijn van het genoemde rapport is sprake van interessante archeologische en cultuurhistorische vindplaatsen en eigenschappen van Riels Laag. Dat levert aansprekende landschappelijke

sites op, gevonden archeologische objecten, toponiemen en interessante historische culturele aanpassingen in het landschap en bebouwing. Een schatkamer voor de verbeelding van kunstenaars. Elk type gegeven kan aanleiding zijn voor verwerking in diverse kunstdisciplines. Hierdoor kan jaarlijks in Riels Laag een route ontstaan die leidt langs diverse kunstwerken die telkens op een eigen manier reageren op het landschap en de cultuurhistorie. Dat verbeelden kan leiden tot een kunstwerk in én met de natuur, een gedicht of verhaal waar die plek aanleiding voor is, een spel van beweging dan wel een gedramatiseerde episode of verhaal, of een auditieve representatie. De organisatie streeft dit eerste jaar naar een overzichtelijk aantal kunstwerken dat zal worden geëxposeerd in augustus 2015. De manifestatie wordt afgerond met de Week van het landschap, waarbij naast landkunstobjecten ook andere kunstdisciplines zullen worden ingezet om de beleving van het landschap te versterken. Er wordt naar gestreefd deze manifestatie tot een regionaal gedragen activiteit te maken, waar diverse partijen een rol in spelen.

waterstoep in het beekdal van de oude leij

Ecodorp Boekel als inspiratiebron Over 50 jaar leven we allemaal in een duurzaam dorp of duurzame stad, er is geen andere mogelijkheid. De klimaatverandering en de uitputting van hulpbronnen zal komende decennia alleen maar toenemen. Er komt een moment waarop ook de meerderheid beseft dat we zo niet door kunnen gaan. Dan komt de vraag; hoe dan? En dan zijn er inspirerende voorbeelden nodig… Ecodorp Boekel wil zo’n uniek, inspirerend Brabants voorbeeld zijn voor duurzaam leven in verbinding. In Ecodorp Boekel gaan we duurzaam in onze levensbehoeften voorzien. We dragen hierdoor oplossingen aan voor klimaatverandering, milieuvervuiling en uitputting van hulpbronnen, in samenwerking met onze omgeving. We gaan met eigen handen onze huizen bouwen, met organische materialen; een buurthuis, kantoren en een werkplaats. We hebben geoefend op De Kleine Aarde in Boxtel, waar we een experimentele, duurzame woning gebouwd hebben met 300 vrijwilligers. Daar hebben we kunnen experimenteren met innovatieve bouwmaterialen en -technieken. En we gaan ons eigen voedsel verbouwen met permacultuur, een vorm van landbouw waarbij je 400–500 eetbare gewassen verbouwt. Deze gewassen versterken en ondersteunen elkaar

zodat je sterke planten krijgt, met voedzame vruchten, bladen en knollen. Permacultuur is ook heel klimaatbestendig, want als het een maand regent of droog is, zijn er altijd wel gewassen die extra voedsel produceren, omdat de omstandigheden dan perfect zijn voor ze. We gaan ook 100% van onze eigen, duurzame energie opwekken en zelf ons afvalwater zuiveren met een rietbedfilter. Onze huizen worden niet aangesloten op het riool, want ons afvalwater is zo zuiver dat het in een nabijgelegen stroompje mag stromen. Een inspirerend voorbeeld willen we zijn en kunst kan dan de taal zijn die de inspiratie kan overbrengen. Daarom willen we een landkunstroute ontwikkelen die start in het ecodorp en doorloopt in het wandelbos erachter. Ook willen we een woning bouwen voor een artist in residence, die ons mee kan helpen het dorp en de omgeving vorm te geven. Die vormgeving is voor ons heel belangrijk. Want als je mensen echt wil raken, is de verpakking een belangrijk deel van de boodschap. Het ongesproken, ongeschreven raakt je op een plek waar rationaliteit geen plaats heeft… in je hart. www.ecodorpboekel.nl

in ontwikkeling

riels laag - ringwalheuvel

et Kasteel Stapelen in Boxtel is al een eeuw lang in gebruik als klooster van de Paters Assumptionisten, die de groene entourage van het kasteel hebben verrijkt. Op dit moment verblijven er nog tien paters in het kasteel. Het kasteel fungeert als klooster en als thuisbasis voor de Nederlandse Assumptionisten en is de bestuurslocatie van de Assumptie-stichting. Het is sinds 2008 de uitdrukkelijke wens van de Paters Assumptionisten om het park open te stellen voor publiek en het park een transitie te laten doormaken tot het Stadspark van de gemeenschap van Boxtel en de regio. In 2015 wonen en werken de Paters Assumptionisten 100 jaar in Boxtel en vieren ze hun 100-jarig jubileum. Stadslandgoed Stapelen bevindt zich op de plek waar de Dommel het centrum van Boxtel in stroomt. Het bestaat uit dertien deelgebieden met een gezamenlijke oppervlakte van circa vijfentwintig hectaren waarin elf eigenaren participeren (zie kaart). De Assumptie-stichting heeft het initiatief genomen om het tot nu toe nagenoeg gesloten kloosterpark om te vormen tot een openbaar landgoed. Het park opnieuw ingericht als park waar stilte, religie, kunst, bomen en natuur de hoofdrol spelen. Door het koppelen van wandelroutes en het inbrengen van culturele elementen maken mensen kennis met deze verborgen cultuurhistorische parel aan de Dommel. De kunst en cultuur die wordt ingebracht brengt allure en beleving op lokaal, regionaal en bovenregionaal niveau. Daarnaast geven Kasteel Stapelen en de daarin woonachtige Paters Assumptionisten een extra dimensie aan de beleving van het park. Versterking landschap Het park met het kasteel en het ommeland is een cultuurhistorische plek in het beekdal van de Dommel, waar eeuwenoude bomenlanen en structuren nog altijd herkenbaar aanwezig zijn. Met het creëren en het doorontwikkelen van het stadslandgoed krijgt het park een blijvende cultuurhistorische en ecologische waarde. Door het behouden en verbeteren van de imposante, oude bomen en bomenlanen en de vergroening van de toegangswegen is het landgoed een versterking voor het landschap: de ruimtelijke beleving wordt krachtiger. De nieuwe ontwikkelingen in het park versterken de nabij gelegen natuur (langs de Dommel) en de natuur door het stedelijk gebied van Boxtel. Het plaatsen van kunst en het renoveren van de Mariagrot geven de beleving een extra dimensie, maar ook het maken van een ‘bezinningsmoment’ is een hedendaagse uiting van beleving in het landschap. Met de realisatie van Park Stapelen zal het recrea-

Stadslandgoed Stapelen allure en beleving in boxtel Betrokken partijen De Assumptie-stichting, de Gemeente Boxtel, Sint Lucas, Jacob Roelands Lyceum, Brabants Landschap, Stichting ‘de Dommelbimd’, Waterschap De Dommel, Woonstichting Sint Joseph, IMvest-projectontwikkeling & vastgoed en enkele particuliere initiatieven. www.kasteelstapelen.nl

klooster paters assumptionisten tief gebruik van het gebied toenemen. Er ontstaat een eenheid met hoge cultuurhistorische en landschappelijke kwaliteiten en waarden, een Stadslandgoed waar verborgenheid, stilte, geheim, spanning tussen binnen en buiten in relatie tot kunst en natuur beleefd kunnen worden.

Het gebied ‘Over de Dommel’, centraal gelegen aan de oostzijde van de Dommel, wordt samengevoegd met Park Stapelen. Door ook hier kunst, religie en bomen als uitgangspunt te nemen, ontstaat er een nog sterker samenhangend Stadslandgoed.

Kunst geeft te denken, kunstwerken versterken de identiteit van het landschap. Het park is niet alleen een oord van traditie, maar ook een plek van vernieuwing en verbreding. Elke plek heeft een context en een geschiedenis, functies en betekenissen. Inspelen op de behoeften van een plek kan alleen als het kunstwerk wordt ingebed in een proces waarbij de grondeigenaren samen met de maatschappelijke partners en de gebruikers van die plek betrokken worden. Voor de kunstmomenten in het park wordt inspiratie gezocht bij Insel Hombroich en is er een nauwe samenwerking met Sint Lucasopleiding voor beroepen in de creatieve industrie en de Kunststichting Boxtel.

Aan de andere zijde van de Dommel ligt het Dommeldal. Een fraai waardevol kleinschalig cultuurlandschap. Eigenaar Brabants Landschap en burgerinitiatief ‘de Dommelbimd’ willen dit gebied omvormen van agrarisch landschap in natuur, die natuur duurzaam veiligstellen en een functie geven voor de bewoners van Boxtel.

2014 en 2015 staan in het teken van de grote aanpak. In deze jaren wordt in het kader van de subsidieregeling ‘Landschappen van Allure’ het kasteelpark in ere hersteld. In enkele grote stappen zal in samenwerking met de betrokken partijen gewerkt worden aan de realisatie van deze plannen en het samenvoegen van de verschillende gebieden.

De Dommel, die door het gehele gebied slingert, is een dragend landschapselement in het Stadslandgoed Stapelen. De Dommel verbindt binnen het Kloppend Hart van Het Groene Woud de kunstprojecten Park Stapelen met het ‘Duizendjarig Woud’ in SintOedenrode. Omdat er in het Dommeldal aanvullende kunst-belevingsplekken zoals de Hulsthoeve worden gerealiseerd, ontstaat er een thematisch gerichte wandel- of fietsbeleving. Deze ervaring kan verder uitgebreid worden naar bijvoorbeeld het Van Abbemuseum in Eindhoven (bovenstrooms) en de Binnendieze in ’s-Hertogenbosch (benedenstrooms).

stadslandgoed stapelen

De boer is van oudsher de bewerker van het land. Dat begon toen de mens zich op een vaste woonplaats ging vestigen en de natuur naar zijn hand ging zetten. Zo ontstonden nederzettingen waar handel werd gedreven en zo kon het gebeuren dat wij steden gingen bouwen. Het bewerken van het land en het houden van vee ligt aan de basis van ons aller bestaan. Ons erfgoed ligt er in verankerd.

Het Groot Varkensboerenboek

Nu leven we voornamelijk in steden. Hoewel onze voedselvoorziening zich voor het grootste deel buiten de stad afspeelt wordt actief gezocht naar nieuwe verbindingen. Steeds meer mensen willen weten waar hun voedsel vandaan komt. In Brabant leven meer varkens dan mensen, maar de varkens zijn meestal onzichtbaar voor de consument. De varkensboer is vaak al net zo onzichtbaar, maar de kans is groot dat we ons er wel een beeld van vormen. Wie is DE boer? Al snel blijkt dat DE boer niet bestaat. Elke boer heeft een persoonlijke geschiedenis, een persoonlijk verhaal. In een serie die blijft groeien legt fotograaf Tineke Schuur-

in ontwikkeling

mans de varkensboerenfamilie vast. Tegen een neutrale achtergrond zoeken de familieleden hun plek ten opzichte van de ruimte en ten opzichte van elkaar. Niets in beeld vertelt dat het hier om boeren gaat. Het gaat over mensen. Mensen die een spilfunctie vervullen in ons bestaan. Ook de boerderij wordt vanuit een vast standpunt in beeld gebracht. De woningen zeggen iets over de bewoners, maar ook over de geschiedenis van het platteland. Er zijn op dit moment circa 2000 varkensboeren in Brabant. De foto’s worden uiteindelijk in een boek samengebracht en vertellen zo een verhaal van nu, een momentopname waarin heden, verleden en toekomst met elkaar verbonden zijn in een tijd waarin heel snel heel veel verandert. Daarmee wordt het een boek dat niet alleen het heden in beeld brengt, maar ook openingen zal bieden voor de toekomst. Fotografie: Tineke Schuurmans Vormgeving: Steffen Maas U kunt met uw bijdrage dit boek mede mogelijk maken. Facebook: varkensboerenboek Info: info@tinekeschuurmans.nl

Stadsboerderij Eyghentijds in Rosmalen amilie van Wagenberg heeft vanuit haar visie en leefwijze op de biologische varkenshouderij en boerderijwinkel De Jofrahoeve in Esch, de deuren opengezet voor kunstenaars en theatergroepen. Zo werd een aantal jaar geleden in samenwerking met bkkc het project De Boer op gepresenteerd, een project van De Kwekerij waar u elders in deze krant over leest. Op het boerenerf staat een herbouwde Vlaamsche schuur waar ruimte is om activiteiten onder te brengen die hun visie uitdragen: mensen verbinden met het platteland, de dieren, natuur en cultuurhistorie. De vraag: hoe kun je de mens nog meer enthousiasmeren om de stap te zetten naar het platteland, kan beantwoord worden met: platteland verhuizen naar de stad. Daarom gaat De Jofrahoeve haar expertise verplaatsen naar een uniek plekje in Rosmalen. Hier is ruimte voor het ontvangen en onderbrengen van nieuwe projecten, waar verbinding in de

stadsboerderij eyghentijds in ontwikkeling meest brede betekenis, tot uiting kan komen. Het wordt een ont-moetingsplaats voor jong en oud, waar beleving en voelen centraal staan, omgeven door een prachtig stukje natuur. Alle elementen van het leven worden hier bij betrokken. Water, hout, vuur, lucht en aarde omringen ons, maar niet iedereen is zich hier van bewust. Wij hopen dat door initiatieven vanuit verschillende partijen, waaronder

bkkc, zich dit verder kan ontplooien. Naast dit alles, kun je op de stadsboerderij terecht in de boerderijwinkel, het boerderijterras, de zelfpluk/oogsttuin ’t Wild en de speeltuin. Er is ook ruimte voor educatie, beleving van muziek verzorgd door Modern Classic, dagbesteding voor ouderen ‘op eyghen wijze’, dagbesteding voor Cello, imkerij Stad en Streek, verschillende therapievormen en verschillende evenementen. Stadsboerderij Eyghentijds is nog in ontwikkeling en hoopt in het voorjaar van 2015 helemaal klaar te zijn met haar plannen. Momenteel is de winkel en het terras al geopend. De familie is ontzettend dankbaar dat ze dit mogen realiseren aan de rand van ’s-Hertogenbosch. Het ligt vlak langs de a2 en er zijn al veel belangstellenden vanuit de omliggende wijken, maar zeker ook ver daar buiten langsgekomen. Lunerkampweg 5, 5245 nb Rosmalen www.stadsboerderijeyghentijds.nl

de jofrahoeve in esch

agenda

Land Kunst Krant

Veel van de kunstwerken en projecten kunt u op ieder gewenst moment bezoeken. Meer informatie en concrete data vindt u op www.landkunst.nl en op de websites van de partners. Hieronder volgen specifieke momenten, die u niet mag missen.

juni E I F

Juni–oktober, Kunst aan de Maas, Empel – Grave Juni–oktober, Kunst en Bomen 2014, Oisterwijk 4–8 juni, De Kwekerij tijdens L’Avventura Stadsvaart, Piushaven Tilburg 18 juni, Conferentie BrabantStad+, (IABR–Projectatelier BrabantStad), Auditorium Kunsthal Rotterdam

frank havermans | kapkar/gbt-3s

wouter klein velderman | masking wood (2013) foto koen dijkman, bureau kd

juli F

11–13 juli, Landlopers van De Kwekerij, Moerenburg, Tilburg

augustus H

30 augustus–november 2014, Landkunst in de Biesbosch

september G A B

6 september–21 september, LandArt-Diessen 12 september–2 november, Landkunst op de Buisse Heide 13–14 september, Cultureel Fietsevent Bels Lijntje 2014 met oa voorstellingen van De Kwekerij, Tilburg–Turnhout 14 september, Open Monumentendag, Atelier Roland Holst, Buisse Heide 18–21, 26–28 september, Thema-editie van Landlopers door De Kwekerij in het Brabantse buitengebied 28 september, Symposium Van Gogh artist-in-residence (inclusief Buisse Heide), CultuurCentrum Zundert. Aansluitend veiling van werken die de deelnemende kunstenaars hebben afgestaan ten bate van het Vincent Van GoghHuis en Landkunst op de Buisse Heide.

andreas hetfeld | de groene ontmoeting

tim hoefnagels | zonder titel (2013)

femke dekkers | stilte-vorm (2013) foto marja van hassel

studio elmo vermijs | kas plek (2013) foto michel meeuwissen

oktober A

18 oktober, Starry Night Avondwandeling langs kunst en cultuur. Landgoed De Moeren, Rucphenseweg 37, Zundert. 18 oktober–maart 2015, Mozaïek Brabant | ontwerpen aan het nieuwste Brabant (onderzoeksresultaten vanuit de IABR); reizende expositie door Brabant

november F

20–22, 27–29 november, Presentatie thema-editie De Fluisterende Stad door De Kwekerij, Tilburgse Spoorzone

december D

25 december–4 januari 2015, Winterexpositie Vaaggrond, Veldhoven

studio tttvo | dear trophy, (2013) foto koen dijkman, bureau kd

frans van hintum | barbeel in de maas (2013) foto floris van hintum