Sakl› Tarih Sinan Meydan
"Atatürk ‹ngiliz Valisi Olmak ‹stiyordu" Yalan›na Yan›t
A
Atatürk’ün kurdu¤u
1
“ba¤›ms›z” Türkiye Cumhuriyeti’nin yerine kurulmas› planlan Yeni Osmanl›’ya uygun yeni bir tarih kurgulamakla görevlendirilmifl baz› tarihçiler, Atatürk’ü halk›n gözünden düflürmek için flimdi de Atatürk’ün Anadolu’da ‹ngiliz valisi olmak istedi¤i yalan›n› dile getiriyorlar. Bu yaz›mda ‹ngiliz gazeteci W. Price'a dayanarak "Atatürk ‹ngiliz valisi olmak istiyordu" diyen bu tarihçilere yan›t verece¤im. 47
BD HAZ‹RAN 2013
‹ngiliz Gazeteci W. PriceAtatürk Görüflmesi Atatürk 14 Kas›m 1918’de ‹ngiliz Daily Mail gazetesi yazar› Ward Price ile ‹stanbul Pera Palas’ta görüflmüfltür. Lord Kinross, “Atatürk” adl› kitab›nda bu görüflmeyi flöyle anlatmaktad›r: “Mustafa Kemal… Pera Palas otelinin müdürüyle haber göndererek gazeteciyi kahve içmeye ça¤›rd›. Ward Price da Genelkurmay›n istihbarat servisindeki albaya dan›flt›ktan sonra ça¤r›y› kabul etti. Mustafa Kemal onu üniformas›yla de¤il de, s›rt›nda jaketatay ve bafl›nda fesle karfl›lad›. Ward Price, Mustafa Kemal’i yak›fl›kl› ve erkek tipli buldu. Elini kolunu oynatmadan, sakin ve ölçülü bir sesle konufluyordu.” ‹ddiaya göre Atatürk bu görüflmede Price’a, “Bu böyle olmaz vatan› bafltan bafla de¤ifltirmek laz›m, yenilefltirmek laz›m” demifltir.
Ward Price’da Daily Mail Gazetesine Verdi¤i Demeç (1918) Ward Price, 1918 y›l›nda Daily Mail gazetesine verdi¤i demeçte ise ‹stanbul’da Atatürk’le görüfltü¤ünü anlatm›fl, ancak Atatürk’ün o görüflmede kendisine ‹ngiliz valisi olmak iste¤ini söyledi¤inden hiç söz etmemifltir.
Price’›n Cumhuriyet Gazetesi’ne Verdi¤i Demeç (1939) Price, 1939 y›l›nda ‹stanbul’a gelmifl ve Cumhuriyet gazetesine bir demeç vermifltir. Price bu demecinde, 1918’ de Atatürk’le yapt›¤› görüflmeyi kas48
‹ngiliz Gazeteci Ward Price
"O zamanlar do¤rusu bu sözlere pek dikkat etmemifltim. Mesle¤imin her zaman hat›rlayaca¤›m büyük hatas›, bu emsalsiz dehay› o zaman keflfedememifl olmamd›r” tederek, “O zamanlar do¤rusu bu sözlere pek dikkat etmemifltim. Mesle¤imin her zaman hat›rlayaca¤›m büyük hatas›, bu emsalsiz dehay› o zaman keflfedememifl olmamd›r” demifltir. Hepsi bu! Price yine 1918’deki o görüflmede Atatürk’ün kendisine ‹ngiliz valisi olmak istedi¤ini söyledi¤inden hiç söz etmemifltir.
BD HAZ‹RAN 2013
Price’›n “Ekstra-Special Correspondant” Adl› Kitab›ndaki ‹ddias› (1957) Ancak ayn› Price, bu demeçten (1939’ daki) tam 18 y›l sonra 1957 y›l›nda “Extra-special Correspondent” yani “Çok Özel Gazeteci” adl› bir kitap yazm›fl ve kitab›nda Atatürk’’ün 1918’ deki görüflmede kendisine, “E¤er ‹ngilizler Anadolu için sorumluluk kabul edecek olurlarsa, ‹ngiltere yönetiminde bulunan tecrübeli Türk valileriyle çal›flmak gere¤ini duyacaklard›r. Böyle bir yetki çerçevesinde hizmetlerimi sunabilece¤im uygun bir yerin mevcut olup olamayaca¤›n› bilmek isterim” dedi¤ini iddia etmifltir. Price, bu görüflme s›ras›nda Albay Refet Bele’nin de orada oldu¤unu belirtmifltir. Price, ayr›ca Atatürk’ün böyle bir göreve istekli oldu¤unu, kendisinin bu öneriyi ‹ngiliz askeri istihbarat›ndan Albay Hoywood’ a bildirdi¤ini, ancak ‹ngilizlerin bu öneriye o s›rada fazla önem vermedi¤ini ileri sürmüfltür.
Atatürk üniforma-
lar›n› ç›kar›p sivil giysilerini giyerek gizli, aç›k ‹ngiliz ve Frans›z yetkililerin amaçlar›n›, planlar›n› ö¤renmek istemektedir. s›n›n koflullar›n› ve Mustafa Kemal’in çal›flmalar›n› dikkate alarak inceleyelim iddiay›: 1. Görüflmenin zaman›: (14 Kas›m 1918): Atatürk, daha bir gün önce 13 Kas›m’da (‹stanbul’un fiilen iflgal edildi¤i gün) ‹stanbul’a gelmifl ve aya¤›n›n tozuyla Pera Palas Oteli’ne yerleflmifltir. Pera Palas Oteli’ne yerleflmesinin temel amac›, ifl-
Ak›l Oyunlar› Price’›n, “Mustafa Kemal ‹ngiliz valisi olmak istiyordu!” iddias›n› “do¤ru” kabul etmeden önce sorgulayal›m. Atatürk ve Cumhuriyet düflman› tarihçiler sadece Atatürk’ün lehine durumlar› sorgulamaya, Atatürk aleyhine durumlar› ise “peflinen do¤ru” kabul etmeye al›fl›kt›rlar! Bu nedenle bu konuyu sorgulamaya gerek duymazlar. 1918 öncesinin ve sonra-
Pera Palas oteli 49
BD HAZ‹RAN 2013
Atatürk’ün bugün müze olarak kullan›lan Pera Palas’taki odas› galci ‹ngiliz ve Frans›z subaylar›n›n yap›s›n› ‹stanbul’da haz›rlam›flt›r. ve gazetecilerinin de daha çok Pera (Bkz. Sinan Meydan, Parola Nuh-AtaPalas’› tercih etmeleridir. Atatürk üni- türk’ün Gizli Kurtulufl Planlar›, formalar›n› ç›kar›p sivil giysilerini ‹nk›lap Kitabevi, ‹stanbul, 2008.) giyerek gizli, aç›k ‹ngiliz ve Frans›z yetkililerin amaçlar›n›, planlar›n› ö¤- K›saca demem o ki, Atatürk, ‹srenmek istemektedir. Bir askeri ve tanbul’a geleli daha bir gün olmufltur strateji dehas› olan Atatürk, her zaman ve daha ‹stanbul’daki siyasi havay› öncelikle düflman›n› tan›may› ilke yeterince koklamam›fl, gerekli görüfledinmifltir. Daha bir gün önce ‹stanbu- meleri yapmam›flt›r. Durup dururken l’a gelen Atatürk’ün, daha ne olup bir ‹ngiliz gazeteciye “Beni Anadobitti¤ini tam olarak anlamadan apar lu’ya valiniz olarak atay›n!” demesi topar ‹ngiliz gazetecisine, “Ben Ana- çok anlams›zd›r. dolu’da ‹ngiliz valisi olmak istiyo2. Price’›n çeliflkileri: rum!” demesi pek de mümkün de¤il- ‹ddia güvenilmezdir; çünkü Ward dir. Atatürk Anadolu’ya geçmeden Price, 1918 y›l›nda Daily Mail gazeteönce ‹stanbul’da Osmanl› Hükümeti sine ve 1939’da Cumhuriyet gazetesiçevrelerinde siyasi yollara baflvurmay› ne verdi¤i demeçlerde “Mustafa Kedüflünmektedir. ‹flgal ‹stanbul’da ara- mal’in ‹ngiliz valisi olma iste¤inden” lar›nda padiflah›n da oldu¤u yetkililer, söz etmezken, 1957 y›l›nda yay›nlanan devlet adamlar› ve silah arkadafllar›yla “Çok Özel Gazeteci” adl› kitab›nda görüflmeler yapmay› düflünmektedir. “Mustafa Kemal’in ‹ngiliz valisi olNitekim 14 Kas›m1918-16 May›s mak istedi¤ini” iddia etmifltir. E¤er 1919 aras›ndaki alt› ay boyunca ‹stan- iddias› do¤ruysa neden 1918'de ve bul’da kalan Atatürk, bütün bu kifliler- 1939'da bu iddiay› dile getirmemifltir? le çok say›da gizli, aç›k görüflme yap3. Refet Pafla iddias›: m›fl, Kurtulufl Savafl›’n›n bütün alt Price, Atatürk’le yapt›¤› görüflme s›-
K
50
BD HAZ‹RAN 2013
ras›nda Refet Pafla’n›n da orada oldu¤unu ileri sürmüfltür, ancak 14 Kas›m’ da henüz Atatürk, Refet Pafla ile görüflmemifltir. Price baflka birini Refet Pafla ile kar›flt›rm›fl da olabilir tabi! 4. Bir hafta kadar önce Atatürk ‹ngilizlere direnmekten söz ediyordu: Atatürk, Price ile ‹stanbul’da görüflmesinden çok de¤il daha bir hafta kadar önce (3-8 Kas›m 1918’de) Adana’dan Sadrazam ve Harbiye Bakan› Ahmet ‹zzet Pafla’ya gönderdi¤i telgraflarda aç›kça "‹ngiliz karfl›tl›¤›n›" ortaya koymufl, emrindeki orduya “‹ngilizlere ateflle karfl›l›k vermeyi emretti¤ini” belirtmifltir:
“…‹ngilizlerin elde edece¤i sonucu onlara kendi yard›m›m›zla bahfletmek, tarihte Osmanl›l›k için ve özellikle bugünkü hükümetimiz için kara bir sayfad›r.” önüne geçmeye imkân kalmayacakt›r.” “…‹skenderun’a her ne sebep ve bahane ile asker ç›karmaya giriflecek ‹ngilizlere ateflle engel olunmas›n› 7. Ordu’ya emrettim.” “…‹ngilizlerin elde edece¤i sonucu onlara kendi yard›m›m›zla bahfletmek, tarihte Osmanl›l›k için ve özellikle bugünkü hükümetimiz için kara bir sayfad›r.” “… ‹ngilizlerin i¤falkar hareketlerini, ‹ngilizlerden ziyade hakl› görenlerle iflbirli¤i yapmaya yarad›l›fl›m müsait de¤ildir.”
B
Bir hafta önce “‹ngilizlere ateflle
Mustafa Kemal Atatürk ‹flte Price’nin iddias›n› yerle bir eden, Atatürk’ün ‹ngilizlere karfl› direnifle kararl› oldu¤unu gösteren o telgraflar›ndan baz› bölümler: “…‹ngilizlerin her dedi¤ine boyun e¤ilecek olursa onlar›n ihtiraslar›n›n
karfl›l›k vermekten” söz eden Atatürk’ün bir hafta sonra “‹ngiliz valisi olmaktan söz etmesi” ne kadar inand›r›c›d›r? Price, e¤er o günlerde Atatürk’ün daha birkaç gün önce Adana’dan Harbiye Bakanl›¤›’na gönderdi¤i “‹ngiliz karfl›t›” bu telgraflar› bilseydi, bu gülünç dedikoduyu flüphesiz ki kitab›na koymazd›, koyamazd›. • sinanmeydan@butundunya.com.tr Gelecek ay:‹lk silahl› direnifl 51