د ا ﺪ ﺶ ﺰی و ﮫﺎ ﯽ آزاری ا ان ار ﯽ از ا ﺲ دا ه ﻮر ﻮ
ﺩﺭ ﺭﻭﺯﻫﺎﻯ ﺍﻭﻝ ﺗﺎ ﺳﻮﻡ ﻣﺎﻩ
ﮊﻭﺋﻴﮥ ﺍﻣﺴﺎﻝ ﺷﻬﺮ ﺗﻮﺭﻧﺘﻮ ﺷﺎﻫﺪ ﺑﺮﮔﺰﺍﺭﻯ ﮐﻨﻔﺮﺍﻧﺴﻰ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﺑﻮﺩ
ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﻨﻮﺍﻥ ”ﺩﮔﺮﺍﻧﺪﻳﺶ ﺳﺘﻴﺰﻯ
ﻭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺁﺯﺍﺭﻯ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ“ ﺩﺭ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺁﻥ ﺷﻬﺮ ﺑﺮﮔﺰﺍﺭ ﮔﺮﺩﻳﺪ.
ﭼﻨﻴﻦ ﮐﻨﻔﺮﺍﻧﺴﻰ ﺭﺍ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﻣﻰﺩﺍﻧﻴﻢ ﺯﻳﺮﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎﺭ
ﺍﻳﺮﺍﻥﺷﻨﺎﺳﺎﻥ
ﻭ
ﭘﮋﻭﻫﺸﮕﺮﺍﻥ
ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺑﺎ ﺳﻮﺍﺑﻖ ﻓﮑﺮﻯ ﻭ
ﺍﻋﺘﻘﺎﺩﺍﺕ ﺩﻳﻨﻰ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ﺩﺭ ﺯﻳﺮ
ﻳﮏ ﺳﻘﻒ ﺑﻪ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﺩﺭﺩﻫﺎﻯ ﺑﺰﺭﮒ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺍﻳﺮﺍﻥ
ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﺘﻴﺰ ﻭ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺑﺎ ﻫﺮ
ﻧﻮﻉ ﻧﻮﺍﻧﺪﻳﺸﻰ ﻭ ﺩﮔﺮﺍﻧﺪﻳﺸﻰ ،ﻣﺨﺼﻮﺻﴼ ﺑﻬﺎﺋﻰﺳﺘﻴﺰﻯ ﺍﺳﺖ .ﺍﻳﻦ ﻫﻤﺎﻳﺶ ﺑﻪ
ﻫﺪﻑ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﻭ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻰ ﺍﻳﻦ ﺧﺸﻮﻧﺖﻫﺎ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﮔﺮﺩﻳﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﮥ
ﺑﺮﮔﺰﺍﺭﮐﻨﻨﺪﮔﺎﻥ» :ﺗﺎﺭﻳﺦﺷﻨﺎﺳﺎﻥ ﻭ ﭘﮋﻭﻫﺸﮕﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎﻯ ﻣﺘﻔﺎﻭﺕ
ﺩﮔﺮﻫﺮﺍﺳﻰ ﻭ ﭼﮕﻮﻧﮕﻰ ﺗﻮﺍﻥﻓﺮﺳﺎﻳﻰ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ ﻭ ﺩﻳﻨﻰ ﻭ ﺣﻘﻮﻗﻰ
ﺍﺯ ﮐﺴﺎﻧﻰ ﻣﻰﭘﺮﺩﺍﺯﻧﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺯﺍﺩﮔﺎﻩ ﺧﻮﻳﺶ ﻏﻴﺮ ﺧﻮﺩﻯ ﻭ ﻏﺮﻳﺒﻪ ﭘﻨﺪﺍﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ .ﺍﻳﻦ ﺍﻳﺮﺍﻥﺷﻨﺎﺳﺎﻥ ﺑﺎ ﺭﻭﺵ ﻭ ﻧﮕﺮﺷﻰ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻫﻰ ﻭ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺑﺮﺍﻯ
ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎﺭ ﺑﻪ ﺑﺎﺯﮐﺎﻭﻯ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﺭﻭﻧﺪ ﭘﻴﻮﺳﺘﮥ ﺑﻬﺎﺋﻰﻫﺮﺍﺳﻰ ﻭ ﺧﺸﻮﻧﺖﺯﺩﺍﻳﻰ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻪ ﻭ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻰﺩﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﺁﻳﻴﻨﻰ ﺍﺻﺎﻟﺘﴼ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﺩﺭﺻﺪ ﻭ ﺷﺼﺖ ﺳﺎﻝ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎ ﺁﺯﺍﺭ ﻭ ﺗﺒﻌﻴﺾ ﭘﻴﮕﻴﺮ ﺭﻭﺑﺮﻭ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ .ﺑﺎ ﺑﺮﺭﺳﻰ
ﺑﻬﺎﺋﻰﻫﺮﺍﺳﻰ ﻭ ﺑﻬﺎﺋﻰﺁﺯﺍﺭﻯ ،ﺷﺮﮐﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎﻥ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﮐﻨﻔﺮﺍﻧﺲ ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻰ
ﺷﺎﻟﻮﺩﻩﻫﺎﻳﻰ ﻣﻰﭘﺮﺩﺍﺯﻧﺪ ﮐﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﺪﺍﺭ ﻏﺮﻳﺐﻧﻮﺍﺯﻯ ﻭ ﺩﮔﺮﺩﻭﺳﺘﻰ ﺑﻪ ﺩﮔﺮﺳﺘﻴﺰﻯ ﻭ ﺧﺸﻮﻧﺖﭘﺮﻭﺭﻯ ﮔﺴﻴﻞ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ«.
ﺗﻮﮐﻠﻰ ﻃﺮﻗﻰ ﻭ ﭘﺮﻭﻓﺴﻮﺭ ﺗﺎﺩ ﻻﻭﺳﻮﻥ ﺍﻳﻦ ﮐﻨﻔﺮﺍﻧﺲ ﺑﻪ ﺍﺑﺘﮑﺎﺭ ﺁﻗﺎﻳﺎﻥ ﭘﺮﻓﺴﻮﺭ ّ
ﺍﺳﺘﺎﺩﺍﻥ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺗﻮﺭﻧﺘﻮ ،ﻭ ﺧﺎﻧﻢ ﺩﮐﺘﺮ ﻣﻴﻨﺎ ﻳﺰﺩﺍﻧﻰ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﮐﻨﺘﺎﮐﻰ ﺷﺮﻗﻰ ﺑﺮﮔﺰﺍﺭ ﻣﻰﺷﺪ ﻭ ﻗﺮﻳﺐ ﺳﻰ ﺗﻦ ﺍﺯ ﺍﺳﺎﺗﻴﺪ ﺳﺨﻨﺮﺍﻧﻰﻫﺎﻳﻰ ﺩﺭ
ﺑﺨﺶﻫﺎﻯ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ﺑﻪ ﺷﺮﺡ ﺯﻳﺮ ﺍﺭﺍﺋﻪ ﺩﺍﺩﻧﺪ :ﻧﮕﺮﺵ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ -ﺩﻋﻮﺕ ،ﻧﻔﻰ
ﻭ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦ ﻣﻮﻋﻮﺩ -ﺗﺠﺪﺩ ﺟﻨﺴﻰ -ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎﻯ ﺟﻬﺎﻧﻰ ،ﻫﻮﻳّﺖﻫﺎﻯ ﻓﺮﺍﻣﺮﺯﻯ-
ﺟﺪﻝﻫﺎ ﻭ ﭼﺎﻟﺶﻫﺎ -ﺁﺯﺍﺭ ﺷﻨﺎﺳﻰ -ﻧﺎﺑﺮﺩﺑﺎﺭﻯ -ﺧﻮﺩﻯ ،ﻏﻴﺮ ﺧﻮﺩﻯ ﻭ ﺣﻘﻮﻕ
ﺑﺸﺮ -ﺷﻬﺮﻭﻧﺪﻯ ﻭ ﺣﻘﻮﻕ .ﺩﺭ ﻫﺮ ﻳﮏ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺑﺨﺶﻫﺎ ﺳﻪ ﺗﻦ ﺍﺯ ﻣﺪﻋﻮﻳﻦ ﻫﺮ
ﻳﮏ ﺑﻪ ﻣﺪﺕ ﺑﻴﺴﺖ ﺩﻗﻴﻘﻪ ﺳﺨﻦ ﻣﻰﮔﻔﺘﻨﺪ .ﮐﻨﻔﺮﺍﻧﺲ ﺩﺭ ﻃﺎﻻﺭ Isabel Baderﺩﺭ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺗﻮﺭﻧﺘﻮ ﺑﺮﮔﺰﺍﺭ ﮔﺮﺩﻳﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺟﻠﺴﻪ ﻗﺮﻳﺐ ﺳﻴﺼﺪ ﺗﻦ ﺍﺯ
ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻥ ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﺣﻀﻮﺭ ﻣﻰﻳﺎﻓﺘﻨﺪ .ﮔﺮﻭﻫﻰ ﺍﺯ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻥ ﻭ ﺩﺍﻭﻃﻠﺒﺎﻥ ﺑﻪ ﺗﺴﻬﻴﻞ ﺍﻣﻮﺭ ﮐﻨﻔﺮﺍﻧﺲ ﻣﻰﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﭼﻨﺪ ﺟﺎ ﻏﺮﻓﻪﻫﺎﻳﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﻓﺮﻭﺵ ﮐﺘﺎﺏ ﺑﺮﭘﺎ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ.
ﺍﺯ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﮔﺎﻥ ﻋﺰﻳﺰ ﺩﻋﻮﺕ ﻣﻰﮐﻨﻴﻢ ﻭﻳﺪﻳﻮﻯ ﮐﺎﻣﻞ ﺳﺨﻨﺮﺍﻧﻰﻫﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ
ﺳﺎﻳﺖ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ:
http://www.sitenama.net ﺑﺮﺍﻯ ﺁﻥ ﺩﺳﺘﻪ ﺍﺯ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﮔﺎﻥ ﮐﻪ ﺍﻣﮑﺎﻥ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﮐﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ،
ﺑﺨﺶﻫﺎﻳﻰ ﺍﺯ ﭼﻨﺪ ﺳﺨﻨﺮﺍﻧﻰ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺯﻳﺮ ﻣﻰﺁﻭﺭﻳﻢ .ﺩﺭ ﺳﺨﻨﺮﺍﻧﻰﻫﺎ ﺍﺣﺘﻤﺎﻝ
ﺧﻄﺎﻫﺎﻯ ﮐﻮﭼﮏ ﺑﺎﺯﻧﻮﻳﺴﻰ ﺍﺯ ﺭﻭﻯ ﻧﻮﺍﺭ ﺻﻮﺗﻰ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ .ﻣﺘﻦ ﮐﺎﻣﻞ ﻫﺮ ﺳﺨﻨﺮﺍﻧﻰ ﺭﺍ ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﺩﺭ ﻧﺸﺎﻧﻰ ﺑﺎﻻ ﺷﻨﻴﺪ.
ﻋﺒﺎﺱ ﺍﻣﺎﻧﺖ ﺩﮐﺘﺮ ّ
ﺑﺎﺯﻧﮕﺮﻯ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﺑﻬﺎﺋﻰﺁﺯﺍﺭﻯ ﺩﮐﺘﺮ ﻋﺒّﺎﺱ ﺍﻣﺎﻧﺖ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺭﺷﺘﮥ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﻳﻴﻞ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ﺳﺨﻨﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺑﻴﺎﻥ ﺩﻻﻳﻞ ﺍﻫﻤﻴّﺖ ﮐﻨﻔﺮﺍﻧﺲ ﺗﻮﺭﻧﺘﻮ ﺁﻏﺎﺯ ﮐﺮﺩ. ﻳﮑﻰ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺍﻳﻦ ﮐﻨﻔﺮﺍﻧﺲ ﺩﺭ ﻣﺮﺣﻠﻪﺍﻯ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻨﮥ ﺑﻬﺎﺋﻰﺳﺘﻴﺰﻯ ﺗﺸﮑﻴﻞ
ﻣﻰﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﮐﺎﻭﺵ ﺩﺭ ﺷﻴﻮﻩﻫﺎ ﻭ ﻋﻠﻞ ﺍﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﻫﺮ ﻣﻮﻗﻊ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ
ﺩﻭﻡ ﺁﻧﮑﻪ ﺗﺒﻌﺎﺕ ﺩﮔﺮﺍﻧﺪﻳﺶﺳﺘﻴﺰﻯ ﻓﻘﻂ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﻫﻤﻴّﺖ ﺩﺍﺭﺩّ . ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﭘﺪﻳﺪﻩﺍﻯ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻤﻊ ﺑﺰﺭﮔﻰ ﺍﺯ ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﭼﻪ ﺩﺭ ﺩﺍﺧﻞ ﭼﻪ ﺩﺭ ﺧﺎﺭﺝ ﮐﺸﻮﺭ ﻧﮕﺮﺍﻥ ﻣﻰﮐﻨﺪ .ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﻧﻤﺎﺩ ﻭ ﻧﺸﺎﻧﮥ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﻭﺳﻴﻊﺗﺮﻯ ﺍﺯ
ﻧﺎﺑﺮﺩﺑﺎﺭﻯ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺩﺭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻭ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺳﺖ .ﺳﺨﻨﺮﺍﻥ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ
ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻯ ﮐﻼﻥﮐﺸﻰ ،ﻳﺎ ﻧﺴﻞ ﺑﺮﺍﻧﺪﺍﺯﻯ ﺩﺭ ﺷﺮﻕ ﻭ ﻏﺮﺏ ﺩﺭ ﻳﮑﻰ ﺩﻭ ﻗﺮﻥ
ﺍﺧﻴﺮ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻫﻴﭽﮕﺎﻩ ﮐﻼﻥﮐﺸﻰ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﻣﮕﺮ ﺗﺎ ﺣﺪﻭﺩﻯ ﺩﺭ ﻗﺮﻥ ﻫﻔﺘﻢ ﻣﻴﻼﺩﻯ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻣﺰﺩﮐﻴﺎﻥ ﻭ ﻳﺎ ﮐﺸﺘﺎﺭ ﺳﻨّﻰﻫﺎ
ﺩﺭ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺻﻔﻮﻳﺎﻥ ﺩﺭ ﺗﺒﺮﻳﺰ .ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺣﺎﻝ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﺍﺻﻄﻼﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪﺍﻯ ﺩﮔﺮ ﺁﺯﺍﺭ ﻳﺎ ﺳﺘﻤﮕﺮ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺒﻰ ﻫﻮﻳﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺟﺪﺍ ﮐﺮﺩﻥ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺍﺯ
ﺧﻮﺩ )ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺍﻗﻠّ ّﻴﺖ ﮐﻮﭼﮏﺗﺮ ﻭ ﺿﻌﻴﻒﺗﺮ( ﻭ ﺩﺭ ﺗﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎ ”ﺩﻳﮕﺮﻯ“ ﺑﺎﺯ ﻣﻰﻳﺎﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ ...ﺑﺎ ﭘﻴﺪﺍﻳﺶ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺷﺮﻋﻰ ﻣﺪﻭﻧﻰ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺻﻔﻮﻳﻪ ﻭ ﻗﻮﺕ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺗﺎ ﺩﻭ ﺳﻪ ﻗﺮﻥ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺻﻔﻮﻳﻪ ﻧﻴﺰ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻰ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ّ
ﻋﻠﻤﺎء ﻭ ﻓﻘﻬﺎء ﻫﻮﻳّﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﺮﺯ ﺑﻴﻦ ”ﺧﻮﺩ“ ﻭ ”ﺩﻳﮕﺮﻯ“ ﺫﻣﻪ ﺩﺭ ﻗﺮﻥ ﻫﻔﺪﻫﻢ ﺑﻪ ﻓﺘﻮﺍﻯ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﻗﺮ ﻣﺠﻠﺴﻰ ،ﮐﻪ ﻣﻰﻳﺎﻓﺘﻨﺪ .ﺁﺯﺍﺭ ﺍﻫﻞ ّ
ﺩﺭ ﻃﻮﻝ ﻗﺮﻭﻥ ۱۸ﻭ ۱۹ﻧﻴﺰ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﻣﻰﻳﺎﺑﺪ ،ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻰﺩﻫﺪ ﮐﻪ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ
ﺑﻪ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﻳﺎﻓﺘﻦ ”ﺩﮔﺮﻯ“ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﺍﻧﺴﺠﺎﻡ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﻳﺪ .ﻫﻤﻴﻦ
ﺍﻣﺮ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﺒﺎﺭﺯﺍﺕ ﻣﺠﺘﻬﺪﻳﻦ ﺍﺻﻮﻟﻰ ﺑﺎ ﺍﺧﺒﺎﺭﻳﻮﻥ ،ﺗﮑﻔﻴﺮ ﺷﻴﺨﻴﻪ ،ﺯﺭﺩﺷﺘﻰ ﻭ ﻳﻬﻮﺩﻯ ﺁﺯﺍﺭﻯ ،ﺳﺘﻢ ﺑﺮ ﺁﺳﻮﺭﻳﺎﻥ ،ﺍﻫﻞ ﺣﻖ ﻭ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﻣﻰﺑﻴﻨﻴﻢ.
ﺍﻣﺎ ﻣﻮﺍﺟﻬﻪ ﺑﺎ ﺑﺎﺑﻴﺎﻥ ﻭ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﭼﻨﺪ ﻭﺟﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﻳﮕﺮ
ﺟﺮﻳﺎﻧﺎﺕ ”ﺩﮔﺮﺳﺎﺯﻯ“ ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﻣﻰﺳﺎﺯﺩ:
ﺫﻣﻪ ،ﻧﻬﻀﺖ ﺍﻭﻝ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺮ ﺧﻼﻑ ﻳﻬﻮﺩﻳﺎﻥ ﻳﺎ ﺩﻳﮕﺮ ﺟﻮﺍﻣﻊ ﺍﻗﻠّ ّﻴﺘﻰ ﺍﻫﻞ ّ ّ ﺑﺎﺑﻰ ﻭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺟﺮﻳﺎﻧﻰ ﻓﺮﺍﺍﺳﻼﻣﻰ ﻣﻰﺷﻤﺮﺩ ﻳﻌﻨﻰ ﺍﺯ ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ
ﺗﺼﻮﺭﻯ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ،ﻳﺎ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩﻯ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻭﺭﺍﻯ ﺍﺳﻼﻡ ﻣﻰﺩﺍﻧﺴﺖ .ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ّ ﺗﺼﻮﺭ ﺩﻭﺭﻩﻫﺎﻯ ﺗﺼﻮﺭﻯ ﺯﻣﺎﻥﻣﺪﺍﺭ ﺭﺍ ﻭﺍﺭﺩ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩﺍﺕ ﺧﻮﺩ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ .ﺍﻳﻦ ّ ّ ﻇﻬﻮﺭ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺭﺍ -ﺍﻋﻢ ﺍﺯ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻤﻰ ﻳﺎ ﻏﻴﺮ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻤﻰ -ﺩﻧﺒﺎﻝ ﻫﻢ ﺫﻣﻪ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﺩﺍﺷﺖ. ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻰﺩﺍﺩ ﻭ ﭼﻮﻥ ﻓﺮﺍ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﺑﻮﺩ ﺑﺎ ﺍﻗﻠّﻴّﺖ ﺍﻫﻞ ّ
ﺩﻭﻡ ﺁﻧﮑﻪ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺩﺭﮔﻴﺮﻯﻫﺎﻯ ﻣﺴﻠّﺤﺎﻧﻪ ﺑﺎﺑﻴﺎﻥ ﺩﺭ ﺁﻏﺎﺯ ﻧﻬﻀﺖ ﺑﺎﺑﻰ ﺑﺎ ّ ﻗﻮﺍﻯ ﺩﻭﻟﺘﻰ ،ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺍﻣﺮ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺍﺑﻼﻍ ﮐﻠﻤﻪ ﻳﻌﻨﻰ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﮔﻔﺘﻤﺎﻥ ﻭ ﻣﺒﺎﺣﺜﻪ ﭘﻴﺶ ﺑﺮﺩ ﻧﻪ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺟﻬﺎﺩ ﺑﻪ ﺳﻴﻒ .ﺁﻳﻴﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺍﺯ
ﺳﻮﻳﻰ ﺍﺳﻼﻡ ﺭﺍ ﻣﻰﭘﺬﻳﺮﻓﺖ ﻭ ﺟﺰﺋﻰ ﺍﺯ ﺗﺠﺮﺑﮥ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﺩﻳﻨﻰ ﻣﻰﺩﺍﻧﺴﺖ ﻭ ﺍﺯ
ﺟﺎﻧﺒﻰ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﭘﻴﺶ ﻣﻰﮔﺮﻓﺖ .ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺍﺳﻼﻡ
ﻣﻰﺑﺎﻳﺴﺖ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺑﻪ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻨﺸﻴﻨﻨﺪ ﻭ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﮐﻨﻨﺪ ﻧﻪ ﺁﻥ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ
ﺗﮑﻔﻴﺮ ﺁﻥ ﭘﺮﺩﺍﺯﻧﺪ.
ﺳﻮﻡ ﺁﻧﮑﻪ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺳﻴّﺎﻟﻰ ﺑﻮﺩ .ﺩﺭ ﺩﻧﻴﺎﻳﻰ ﮐﻪ ﺩﻳﻮﺍﺭﻫﺎﻯ ﺑﻠﻨﺪ ّ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﻣﺤﮑﻢ ﻭ ﺍﺳﺘﻮﺍﺭ ﺑﻮﺩ ،ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺑﭙﻴﻮﻧﺪﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺟﺪﺍ
ﺷﻮﻧﺪ .ﺳﻮﺍﻯ ﺁﻥ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺷﻬﺮ ﻭ ﺭﻭﺳﺘﺎ ﻳﮕﺎﻧﻪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺷﺎﻳﺪ
ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻬﻀﺘﻰ ﺑﻮﺩ ﺩﺭ ﻗﺮﻥ ﻧﻮﺯﺩﻫﻢ ﻭ ﺑﻴﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﻫﻢ ﺩﺭ ﺷﻬﺮ ﻭ ﻫﻢ ﺩﺭ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎ ﻧﻔﻮﺫ ﺩﺍﺷﺖ .ﺩﺭ ﺁﻥ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺻﺪﺍﻯ ﺯﻧﺎﻥ ﺷﻨﻴﺪﻩ ﻣﻰﺷﺪ ﻭ ﺍﻗﻠّﻴّﺖﻫﺎﻯ ﻣﺬﻫﺒﻰ
ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻋﻀﻮﻳﺖ ﺁﻥ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ.
ﭼﻬﺎﺭﻡ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﭘﻴﺎﻣﺶ ﺗﺠﺪﺩ ﺑﻮﻣﻰ ﺑﻮﺩ ،ﺗﺠﺪﺩ ﺍﻋﻼﻡ ﺷﺪﻩ ﺍﺯ ﺑﺎﻻ
ﻳﺎ ﻭﺍﺭﺩﺍﺗﻰ ﻧﺒﻮﺩ .ﺯﺑﺎﻧﺶ ﺯﺑﺎﻥ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻮﺩ ﻭ ﭘﻴﺎﻣﺶ ﭘﺬﻳﺮﺵ ﻋﺎﻣﻪ ﺩﺍﺷﺖ .ﺷﻌﺎﻳﺮ
ﻭ ﻣﺤﺪﻭﺩﻳﺖﻫﺎﻯ ﻓﻘﻬﻰ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺷﻴﻌﻰ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺑﻴﻦ ﺑﺮﺩ ،ﻳﮏ ﻧﻮﻉ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻯ ﺷﻬﺮﻯ ﭘﺮﻭﺭﺵ ﺩﺍﺩ ،ﺍﺻﻮﻝ ﻣﻬﻤﻰ ﻣﺜﻞ ﺁﻣﻮﺯﺵ ،ﺑﻬﺪﺍﺷﺖ ،ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﺑﻪ
ﺍﺧﻼﻗﻴﺎﺕ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺷﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﻭ ﻫﻤﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻳﮏ ﭘﻴﺎﻡ ﺗﺠﺪﺩ ﻣﻰﺁﻭﺭﺩ .ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﺎﺕ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺯﻳﺮ ﻳﮏ ﺳﻘﻒ ﺍﻓﺮﺍﺩﻯ ﺑﺎ ﺳﻮﺍﺑﻖ
ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺩﻳﻨﻰ ﻭ ﻋﻘﻴﺪﺗﻰ ﺟﻤﻊ ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻧﺠﺎﺳﺖ ﺭﺍ ﻧﺎﺩﻳﺪﻩ
ﻣﻰﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺍﻳﻦ ﺧﻮﺩ ﻳﮏ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﻓﮑﺮﻯ ﺑﺸﻤﺎﺭ ﻣﻰﺭﻓﺖ.
ﺗﺤﻮﻟﻰ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺨﺸﻰ ﺍﺯ ﺍﻣﺎ ﺍﻳﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﮤ ﻣﺸﺮﻭﻃﻪ ﻭ ﭘﻬﻠﻮﻯ ﺩﭼﺎﺭ ّ ّ ﺗﺤﻮﻝ ﺍﺳﺎﺳﻰ ﺩﺭ ﺗﻤﺎﻡ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩ .ﻳﻌﻨﻰ ﺁﻥ ﭘﻴﺎﻡ ﻣﺪﺭﻧﻴﺘﻪ ﻭ ﺗﺠﺪﺩ ﻳﮏ ّ
ﺑﻮﻣﻰ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺗﺎ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩﺍﻯ ﺑﺎ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺳﺘﺪ ﺑﺎ ﺗﺠﺪﺩﻯ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﻣﺸﺮﻭﻃﻪ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺩﻭﻟﺖ ﭘﻬﻠﻮﻯ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻋﺮﺿﻪ ﺷﺪ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺩ .ﭼﺮﺍ؟ ﭼﻮﻥ ﺩﺭ ﻋﻮﺽ
ﺍﻣﻨﻴﺖ ﭘﻴﺪﺍ ﮐﺮﺩ ،ﺭﻓﺎﻩ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﺪ ،ﻧﺨﺒﮕﺎﻥ ﻭ ﺗﺤﺼﻴﻞﮐﺮﺩﻩﻫﺎﻯ ﺁﻥ
ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﺪﻧﺪ .ﺁﻥ ﭘﻴﺎﻡ ﺗﺠﺪﺩ ﻭ ﻣﺪﺭﻧﻴﺘﻪ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﻣﺸﺮﻭﻃﻪ ﺭﺍ ﺍﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﻄﻮﺭ ﮐﺎﻣﻞ
ﺍﻣﺎ ﻧﺘﻮﺍﻧﺴﺖ ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﺍﺻﻠﻰ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺣﺎﻣﻞ ﺁﻥ ﭘﻴﺎﻡ ﺑﺎﺷﺪ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﻧﺪﺍﺩ ّ ﭘﻴﺪﺍ ﮐﻨﺪ. ﺣﺎﻝ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ۳۲ﺳﺎﻝ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻰﺁﻳﺪ
ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺷﮑﻞ ﺗﺎﺯﻩﺍﻯ ﭘﻴﺪﺍ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺁﻥ ﭘﻮﻳﺎﻳﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻧﻮﻋﻰ
ﺍﻧﺰﻭﺍﻯ ﺩﺍﺧﻠﻰ ﺗﺎ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩﺍﻯ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﺑﺎﺯ ﻳﺎﻓﺘﻪ .ﺍﮔﺮ ﭼﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﺟﻨﺒﮥ
ﺍﻣﺎ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻗﺪﺭﺗﻤﻨﺪﺗﺮ ﻭ ﺑﺎ ﺍﻃﺎﻋﺖ ﺍﺯ ﺩﻭﻟﺖ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﻧﺪﺍﺩﻩ ّ ﺗﻮﺍﻧﻤﻨﺪﻯﻫﺎﻯ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺣﺴﺎﺱ ﻣﻰﮐﻨﺪ.
ﺗﻮﮐﻠﻰ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﭘﺪﻳﺪﮤ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﺩﻭﺳﺖ ﻋﺰﻳﺰﻡ ﺁﻗﺎﻯ ﺩﮐﺘﺮ ّ
ﺗﻮﻃﺌﻪ ﭘﻨﺪﺍﺭﻯ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺧﻴﻠﻰ ﻭﺳﻌﺖ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺷﺎﻣﻞ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﻫﻢ ﻣﻰﺷﻮﺩ ﭘﺪﻳﺪﻩﺍﻯ ﺑﻮﺩ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﻌﻒ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻗﺪﺭﺕﻫﺎﻯ ﺑﺰﺭﮔﺘﺮ ﻳﺎ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻣﺴﺄﻟﮥ ﻣﺪﺭﻧﻴﺘﻪ .ﻳﻌﻨﻰ ﻳﮏ ﻧﻮﻉ ﺿﻌﻴﻒﮐﺸﻰ ﺭﺍ ﺩﺍﺧﻞ
ﺧﻮﺩﺵ ﻋﺎﻣﻠﻰ ﻣﻰﺩﺍﻧﺴﺖ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﻮﺍﻧﻤﻨﺪﻯ .ﺍﮔﺮ ﻧﻤﻰﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺑﺎ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ
ﺧﺎﺭﺟﻰ ﻣﻮﺍﺟﻪ ﺷﻮﺩ ﺑﺎﻳﺪ ﻳﮏ ﺩﻳﮕﺮﺩﺭﻭﻧﻰ ﺭﺍ ﻣﻨﮑﻮﺏ ﮐﻨﺪ ﻳﺎ ﺁﺯﺍﺭ ﺩﻫﺪ .ﺍﻳﻦ ﻭﺟﻪ ﺿﻌﻴﻒﮐﺸﻰ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻋﺪﻡ ﺗﻮﺍﻧﻤﻨﺪﻯ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﻴﮕﺎﻧﮥ ﺑﻴﺮﻭﻧﻰ ،ﮐﻪ ﺳﺎﺧﺘﮥ ﺗﺼﻮﺭ ﻭ ﭘﻨﺪﺍﺭ ﺧﻮﺩﺵ ﺑﻮﺩ ،ﺣﺎﻝ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺁﺯﺍﺭﻯ ﺩﺭﻭﻧﻰ ﻭ
ﺿﻌﻴﻒﮐﺸﻰ ﻧﻤﺎﻳﺎﻥ ﻣﻰﺷﺪ .ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺷﺎﻋﺮ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻰ ﺍﻭﺩﻥ W. H. Auden
”ﻣﻦ ﺧﻮﺩ ﺁﻥ ﺩﺍﻧﻢ ﻭ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﻧﻴﺰ ،ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﮐﻮﺩﮐﺎﻥ ﺑﻪ ﻣﮑﺘﺐ ﺁﻣﻮﺯﻧﺪ :ﺁﻧﺎﻥ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺳﺘﻤﻰ ﺭﻓﺖ ﺧﻮﺩ ﺳﺘﻤﮑﺎﺭ ﺑﺮ ﺩﮔﺮﺍﻧﻨﺪ“.
ﺩﮐﺘﺮ ﺁﺭﺵ ﻧﺮﺍﻗﻰ
ﺍﺳﻼﻡ ،ﻣﺪﺍﺭﺍ ،ﻭ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺣﻘﻮﻕ ﺷﻬﺮﻭﻧﺪﺍﻥ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺩﮐﺘﺮ ﺁﺭﺵ ﻧﺮﺍﻗﻰ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺩﺭ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﻣﻮﺭﺍﻭﻳﻦ Moravianﺳﺨﻨﺮﺍﻧﻰ
ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺑﺨﺶ ﺯﻳﺮ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺁﻭﺭﺩ:
ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪﺍﻯ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎﻯ ﺍﺻﻞ ﻋﺪﺍﻟﺖ ﺑﻨﺎ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺻﺎﺣﺒﺎﻥ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻭ
ﺍﺩﻳﺎﻥ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎﻯ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻫﻤﺰﻳﺴﺘﻰ
ﻣﺴﺎﻟﻤﺖﺁﻣﻴﺰ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ .ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ،ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﭼﺎﻟﺶﻫﺎﻯ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ﺑﺮﺍﻯ ﺑﻪ ﺭﺳﻤﻴﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ ﺣﻘﻮﻕ ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﺁﻳﻴﻦ ﺑﻬﺎﺋﻴﺖ ﭼﺎﻟﺸﻰ
ﻧﺎﺣﻖ ﺑﻮﺩﻥ“ ﺍﺳﺖ. ﺣﻖ ّ ﻧﻈﺮﻯ ﺑﺮﺍﻯ ﺑﻪ ﺭﺳﻤﻴﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ ” ّ
ﺣﻖ ﻳﺎ ﺩﺳﺖ ﮐﻢ ﺍﺯ ﺣﻴﺚ ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﺩﻳﻦ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ّ ﺣﻖ ﺑﻮﺩﻥ ﻳﺎ ﺑﺮﺗﺮﻯ ﺩﻳﻦ ﺍﻳﺸﺎﻥ ،ﺑﻪ ّ ﺍﻣﺎ ّ ﻣﻬﻤﻰ ﺑﺮﺗﺮ ﺍﺯ ﺳﺎﻳﺮ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﺑﺪﺍﻧﻨﺪّ ،
ﺻﺤﺖ ،ﻣﻄﻠﻘﴼ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﺠﺎﺯ ﻧﻤﻰﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﺣﻘﻮﻕ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﻭ ﻓﺮﺽ ّ ﺷﻬﺮﻭﻧﺪﻯ ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﺳﺎﻳﺮ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻭ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﺎﻟﮑﻴّﺖ ﻋﺮﺻﻪ ﻋﻤﻮﻣﻰ ﺑﻪ
ﺍﻣﺎ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻣﻠﮏ ﻣﺸﺎﻉ ﻫﻤﻪ ﺷﻬﺮﻭﻧﺪﺍﻥ ﺷﺮﻳﮏ ﻫﺴﺘﻨﺪ ،ﻧﺎﺩﻳﺪﻩ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪّ . ﻣﻦ ،ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻡ ﺑﻪ ﺭﺳﻤﻴﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ ﺣﻘﻮﻕ ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﺁﻳﻴﻦ ﺑﻬﺎﺋﻴﺖ ﺑﺎ
ﻣﻬﻢ ﻭ ﺧﻄﻴﺮ ﺍﺳﺖ. ﭼﺎﻟﺶ ﻋﻤﻠﻰﺍﻯ ﻫﻢ ﺭﻭﺑﺮﻭ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ّ ﻣﺪﺍﺭﺍ ﻭ ﻫﻤﺰﻳﺴﺘﻰ ﻣﺴﺎﻟﻤﺖﺁﻣﻴﺰ ﺑﺎ ”ﺩﻳﮕﺮﻯ“ ﺭﺍ ﺩﺷﻮﺍﺭ ﺑﺘﻮﺍﻥ ﺻﺮﻓﴼ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺤﺚﻫﺎﻯ ﻧﻈﺮﻯ ﻭ ﻋﻘﻠﻰ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﮐﺮﺩ .ﻫﻤﺰﻳﺴﺘﻰ ﻣﺴﺎﻟﻤﺖﺁﻣﻴﺰ ﻭ ﺗﻮﺃﻡ ﺑﺎ
ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﻫﺮ ﭼﻴﺰ ﻣﺤﺼﻮﻝ ﻫﻤﺪﻟﻰ ﻭ ﺷﻔﻘﺖ ﺍﺳﺖ .ﻭ ﺍﻳﻦ
ﻫﻤﺪﻟﻰ ﻭ ﺷﻔﻘﺖ ﺩﺳﺖ ﻧﻤﻰﺩﻫﺪ ﻣﮕﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﺍﻧﺴﺎﻥﻫﺎ ﺑﺘﻮﺍﻧﻨﺪ ﺁﺯﺍﺩﺍﻧﻪ ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺑﻴﺎﻣﻴﺰﻧﺪ ،ﺩﺭﺩ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺭﺍ ﺍﺯ ِ ﺁﻥ ﺧﻮﺩ ﮐﻨﻨﺪ ،ﻭ ﺟﻬﺎﻥ ﺭﺍ ﮔﺎﻩ ﺍﺯ ﭘﺲ
ﭘﻨﺠﺮﻩ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺑﻨﮕﺮﻧﺪ .ﺗﻮﺍﻧﺎﻳﻰ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺩﺭ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻈﺮﮔﺎﻩ ،ﻭ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺟﺎﻯ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﻧﻬﺎﺩﻥ ،ﻭ ﺩﺭﺩ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺧﻮﺩ ﮐﺮﺩﻥ ،ﻫﻤﺪﻟﻰ ﻭ ﺷﻔﻘﺖ ﻣﻰﺁﻓﺮﻳﻨﺪ.
ﻗﺎﻋﺪﻩ ﻃﻼﻳﻰ ﺯﻧﺪﮔﻰ ﺍﺧﻼﻗﻰ ،ﻳﻌﻨﻰ »ﺁﻧﭽﻪ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﻮﺩ ﻧﻤﻰﭘﺴﻨﺪﻯ ﺑﺮ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﻫﻢ ﻣﭙﺴﻨﺪ« ،ﺩﺭ ﺟﺎﻥ ﻓﺮﺩ ﻧﻤﻰﻧﺸﻴﻨﺪ ﻣﮕﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﻓﺮﺩ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﺩﺳﺖ ﮐﻢ
ﮔﺎﻩ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﻳﮑﻰ ﺑﭙﻨﺪﺍﺭﺩ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﻫﻢﺫﺍﺕ ﭘﻨﺪﺍﺭﻯ ﺩﺳﺖ
ﺣﺪﻯ ﺍﺯ ﺗﺨﻴّﻞ ﺍﺧﻼﻗﻰ ﺑﻬﺮﻩﻣﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ. ﻧﻤﻰﺩﻫﺪ ﻣﮕﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﻓﺮﺩ ﺍﺯ ّ
ﺍﻣﺎ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﻔﺮﺕ ﻭ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﭘﻴﺶ ﻭ
ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﻫﺮ ﭼﻴﺰ ﻗﺪﺭﺕ ﺗﺨﻴّﻞ ﺍﺧﻼﻗﻰ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺭﺍ ﻓﻠﺞ ﻣﻰﮐﻨﺪ .ﻧﻔﺮﺕ ”ﺩﻳﮕﺮﻯ“ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪﺍﻯ ﻓﺮﻭﺗﺮ ﺍﺯ ﺍﻧﺴﺎﻧﻴّﺖ ﻣﻰﺭﺍﻧﺪ ،ﻭ ﺍﻣﮑﺎﻥ ﻫﻢﺫﺍﺕ
ﭘﻨﺪﺍﺭﻯ ﻭ ﺑﻪ ﺗﺒﻊ ﻫﻤﺪﻟﻰ ﺑﺎ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻣﻰﺳﺘﺎﻧﺪ .ﺩﺭﺩ ﺍﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﺩﻝ ﻣﺮﺍ ﺑﻪ ﺩﺭﺩ
ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﺁﻩ ﺍﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﺷﻔﻘﺖ ﻣﺮﺍ ﺑﺮ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺍﻧﮕﻴﺨﺖ .ﺩﺭ ﻓﻀﺎﻯ
ﻧﻔﺮﺕ ،ﺩﺭﻫﺎﻯ ﮔﻔﺖ ﻭ ﮔﻮ ﺑﺴﺘﻪ ﻣﻰﺷﻮﺩ ،ﻭ ﺗﻨﻬﺎ ﺻﺪﺍﻳﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﻮﺵ
ﻣﻰﺭﺳﺪ ﻫﻴﺎﻫﻮﻯ ﺁﻩ ﻭ ﻓﺮﻳﺎﺩ ﺍﺳﺖ.
ﺟﺮﻳﺎﻥ ﻏﺎﻟﺐ ﺭﻭﺣﺎﻧﻴﺖ ﺷﻴﻌﻪ ﺩﺭ ﻃﻮﻝ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ ﺩﻭ ﺳﺪﻩ ﺑﺮﺍﻯ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ
ﺁﻳﻴﻦ ﺑﻬﺎﺋﻴﺖ ﺩﺭ ﺭﻭﺡ ﻭ ﺟﺎﻥ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ﺑﺬﺭ ﻧﻔﺮﺕ ﻭ ﮐﻴﻨﻪ ﺍﻓﺸﺎﻧﺪﻩ ﻭ ﺧﻮﻥ ﻭ
ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺩﺭﻭﻳﺪﻩ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﺑﻪ ﺟﺎﻯ ﻧﻘﺪ ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺣﺮﻳﻒ ﺗﻤﺎﻡ ﺟﻬﺪ
ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﺼﺮﻭﻑ ﺣﺬﻑ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺁﻣﻴﺰ ﺍﻭ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻴﺎﻥ
ﺑﻬﺎﺋﻰﺳﺘﻴﺰﻯ ﻭ ﻧﻘﺪ ﻋﺎﻟﻤﺎﻧﻪ ﻭ ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪ ﺁﻳﻴﻦ ﺑﻬﺎﺋﻴﺖ ﺗﻤﺎﻳﺰ ﻧﻬﺎﺩ .ﺗﻔﺎﻭﺕ ﻣﻨﺘﻘﺪ ﻣﻨﺼﻒ ﺁﻳﻴﻦ ﺑﻬﺎﺋﻴﺖ ﻭ ﻓﺮﺩ ﺑﻬﺎﺋﻰﺳﺘﻴﺰ ﻓﻘﻂ ﺩﺭ ﺭﻭﺵ ﭘﮋﻭﻫﺶ ﻭ
ﻣﺪﻋﻴﺎﺕ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻧﻴﺴﺖ .ﻣﻨﺘﻘﺪ ﻣﻨﺼﻒ ،ﺑﺮﺧﻼﻑ ﻓﺮﺩ ﺳﺘﻴﺰﻩﮔﺮ ،ﺑﺮ ﻣﺤﺘﻮﺍﻯ ّ
ﺧﻮﺩ ﻓﺮﺽ ﻣﻰﺩﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﮔﺸﻮﺩﻥ ﺑﺎﺏ ﺑﺤﺚ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩﻯ ﺍﻃﻤﻴﻨﺎﻥ ﻳﺎﺑﺪ
ﮐﻪ ﺷﺮﻳﮏ ﮔﻔﺖ ﻭ ﮔﻮﻯ ﺍﻭ ﺩﺭ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺍﻣﻦ ﻭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺑﻪ ﺑﺤﺚ ﮔﺎﻡ ﻣﻰﻧﻬﺪ.
ﭘﻴﺶﺷﺮﻁ ﻧﻘﺪ ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪ ﺁﻳﻴﻦ ﺑﻬﺎﺋﻴﺖ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﺘﻘﺪ ﻣﻨﺼﻒ ﺍﻃﻤﻴﻨﺎﻥ
ﻳﺎﺑﺪ ﮐﻪ ﺣﻘﻮﻕ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﻭ ﻣﺪﻧﻰ ﺷﻬﺮﻭﻧﺪﺍﻥ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺷﻬﺮﻭﻧﺪﺍﻥ ،ﻣﺤﺘﺮﻡ
ﻭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺑﻪ ﺭﺳﻤﻴﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ.
ﺩﺭ ﺷﺮﺍﻳﻄﻰ ﮐﻪ ﺣﺮﻳﻒ ﺩﺭ ﻣﻌﺮﺽ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﺗﺤﻘﻴﺮﻫﺎ ﻭ ﻗﺮﺑﺎﻧﻰ ﺍﻧﻮﺍﻉ
ﺧﺸﻮﻧﺖﻫﺎﺳﺖ ،ﻭ ﺣﻘﻮﻕ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﻭ ﻣﺪﻧﻰ ﺍﻭ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﮔﺴﺘﺮﺩﻩ ﻭ ﺳﻴﺴﺘﻤﺎﺗﻴﮏ ﻧﻘﺾ ﻣﻰﺷﻮﺩ ،ﻧﻘﺪ ،ﻭﻟﻮ ﻧﻘﺪ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺮ ﻣﻮﺍﺯﻳﻦ ﻋﻠﻤﻰ ،ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﺪ )ﻭ ﺩﺭ ﻏﺎﻟﺐ
ﻣﻮﺍﺭﺩ ﺑﻪ ﺁﺳﺎﻧﻰ ﻣﻰ ﺗﻮﺍﻧﺪ( ﺩﺳﺖﻣﺎﻳﻪ ﺗﺸﺪﻳﺪ ﻭ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﺳﺮﮐﻮﺏ ﻭ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺷﻮﺩ ،ﻭ ﺑﻪ ﺟﺎﻯ ﻧﻘﺪ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ﺭﻗﻴﺐ ،ﺑﻪ ﻧﻔﻰ ﺯﻧﺪﮔﻰ ﺭﻗﻴﺐ ﺑﻴﻨﺠﺎﻣﺪ.
ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﻤﺎﻥ ﻣﻦ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﻭ ﻧﻮﺍﻧﺪﻳﺸﺎﻥ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﺑﺎﻳﺪ
ﺣﺴﺎﺏ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﻏﺎﻟﺐ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺭﻭﺣﺎﻧﻴﺖ ﺷﻴﻌﻪ ﺟﺪﺍ ﮐﻨﻨﺪ ،ﻭ ﺑﺮﺍﻯ
ﺗﻠﻄﻴﻒ ﻓﻀﺎﻯ ﺍﺧﻼﻗﻰ ﻭ ﻣﻌﻨﻮﻯ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﺍﺯ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺧﻮﻧﺒﺎﺭﻯ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻃﻮﻝ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ ﺩﻭ ﺳﺪﻩ ﺑﺮﺍﻯ ﺷﻬﺮﻭﻧﺪﺍﻥ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﺁﻓﺮﻳﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ،
ﺗﺒﺮﻯ ﺑﺠﻮﻳﻨﺪ ،ﻭ ﺑﺮﺍﻯ ﮔﺸﻮﺩﻥ ﺑﺎﺏ ﮔﻔﺖ ﻭ ﮔﻮﻯ ﻋﺎﻟﻤﺎﻧﻪ ﻭ ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪ ﺑﺎ ّ ﺻﺎﺣﺒﺎﻥ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ،ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﺁﻳﻴﻦ ﺑﻬﺎﺋﻴﺖ ،ﻧﺨﺴﺖ ﺍﻃﻤﻴﻨﺎﻥ
ﻳﺎﺑﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﻘﻮﻕ ﻭ ﮐﺮﺍﻣﺖ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺗﻤﺎﻣﻰ ﺷﻬﺮﻭﻧﺪﺍﻥ ،ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ ﺍﺯ ﺁﺭﺍ ﻭ
ﻋﻘﺎﻳﺪﺷﺎﻥ ،ﺑﻪ ﻳﮑﺴﺎﻥ ﺣﺮﻣﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ) .ﺗﺄﮐﻴﺪﻫﺎ ﺍﺯ ﻣﺎﺳﺖ(.
ﺩﮐﺘﺮ ﻣﻬﺮﺍﻧﮕﻴﺰ ﮐﺎﺭ
ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻭ ﺗﺒﻌﻴﺾ ﺩﻳﻨﻰ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻓﻌﺎﻝ ﺣﻘﻮﻕ ﺑﺸﺮ ﻭ ﻫﻤﮑﺎﺭ ﻣﺮﮐﺰ ﺩﮐﺘﺮ ﻣﻬﺮﺍﻧﮕﻴﺰ ﮐﺎﺭ ﻭﮐﻴﻞ، ﻣﺤﻘﻖ ،ﻭ ّ ّ
ﺣﻘﻮﻕ ﺑﺸﺮ ﺩﺭ ﻣﺪﺭﺳﮥ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺕ ﺩﻭﻟﺘﻰ ﺟﺎﻥ ﺍﻑ .ﮐﻨﺪﻯ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﻫﺎﺭﻭﺍﺭﺩ ﺩﺭ
ﻃﻰ ﺳﺨﻨﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺑﻪ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻭ ﮔﻔﺖ ﻭ ﺷﻨﻮﺩ ﺩﺭ ﻣﺤﻴﻄﻰ ﺁﺯﺍﺩ
ﺍﺷﺎﺭﻩ ﮐﺮﺩ ﻭ ﮔﻔﺖ ﻧﺰﺩﻳﮏ ﺷﺪﻥ ﺟﻮﺍﻣﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻭﻗﺘﻰ ﺍﻣﮑﺎﻥ ﭘﺬﻳﺮ
ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺑﺘﻮﺍﻧﻨﺪ ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ ﺍﺯ ﺗﻨﺎﻗﺾﻫﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻧﺸﺴﺖ ﻭ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﺪﻭﻥ ﺁﻧﮑﻪ ﮐﺴﻰ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺁﻳﻴﻦ ﺩﻳﻨﻰ ﻭ ﻳﺎ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﺧﻮﺩ ﺩﻋﻮﺕ
ﮐﻨﺪ .ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻣﻬ ّﻤﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺭﻓﺖ ﻭ ﺁﻣﺪ ﻭ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺍﺳﺖ .ﺍﮔﺮ ﺷﺨﺺ ﺍﺣﺴﺎﺱ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻃﺮﻑ ﻭﺍﺭﺩ ﺯﻣﻴﻨﻪﺍﻯ ﻣﻰﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺁﻥ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﻫﺪﻓﺶ ﺟﻠﺐ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﺑﻪ ﺁﻳﻴﻦ ﻳﺎ ﻋﻘﻴﺪﮤ ﺍﻭﺳﺖ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻣﻰﮐﻨﺪ ﻭ ﻣﻦ
ﺍﻣﻴﺪﻭﺍﺭﻡ ﺍﻳﻦ ﻣﺎﻧﻊ ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﺮﺩﺍﺷﺘﻪ ﺷﻮﺩ .ﺩﮐﺘﺮ ﻣﻬﺮﺍﻧﮕﻴﺰ ﮐﺎﺭ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎ ﺑﺮﺧﻰ ﻓﺮﻫﻴﺨﺘﮕﺎﻥ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺗﻤﺎﺱﻫﺎﻳﻰ ﺣﺎﺻﻞ
ﺍﻣﺎ ﻣﺠﺒﻮﺭ ﺷﺪﻳﻢ ﺯﻭﺩ ﺍﻳﻦ ﺗﻤﺎﺱ ﺭﺍ ﻗﻄﻊ ﮐﻨﻴﻢ ﻧﻪ ﺍﺯ ﺗﺮﺱ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﺮﺩﻳﻢ ّ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺧﺎﻃﺮ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻗﺼﺪ ﻭﺍﺭﺩ ﺷﺪﻥ ﺩﺭ ﺑﺤﺚ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﻭ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺁﻳﻴﻦ ﺧﻮﺩ
ﺭﺍ ﻧﺪﺍﺷﺘﻴﻢ.
ﺳﺨﻨﺮﺍﻥ ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻣﺸﮑﻼﺗﻰ ﮐﻪ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻰ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﻣﺸﺮﻭﻃﻴﺖ ﺑﺎ ﺁﻥ
ﺭﻭﺑﺮﻭ ﺑﻮﺩ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺑﺤﺚ ﺩﺭ ﺍﺻﻮﻝ ۱۳ ،۱۲ﻭ ۱۴ﻗﺎﻧﻮﻥ
ﺍﺳﺎﺳﻰ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩ ﮐﻪ ﺗﺮﮐﻴﺐ ﺍﻳﻦ ﺍﺻﻮﻝ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﻧﻘﺾ ﺣﻘﻮﻕ ﺍﻗﻠّﻴّﺖﻫﺎﻯ
ﺩﻳﻨﻰ ﺧﺼﻮﺻﴼ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺍﺳﺖ .ﻧﻘﺺ ﺩﻳﮕﺮ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻰ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ
ﻣﺮﺟﻌﻰ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺷﮑﺎﻳﺖ ﺷﻬﺮﻭﻧﺪﺍﻥ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻭﺟﻮﺩ
ﻧﺪﺍﺭﺩ ﺣﺎﻝ ﺁﻧﮑﻪ ﺩﺭ ﻣﺼﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺮﺟﻌﻰ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺍﺣﮑﺎﻣﻰ ﺻﺎﺩﺭ
ﻣﻰﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺍﺳﻼﻡ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺑﻪ ﺣﻘﻮﻕ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﻧﺰﺩﻳﮏ ﺍﺳﺖ.
ﺧﺎﻧﻢ ﮐﺎﺭ ﺩﺭ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺑﻪ ﻟﺰﻭﻡ ﻣﺸﺎﺭﮐﺖ ﻫﻤﮥ ﻗﺸﺮﻫﺎﻯ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺗﻘﺎﺿﺎﻯ
ﺣﻘﻮﻕ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﺧﻮﻳﺶ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻗﻄﻌﻪ ﺍﺯ ﻳﮏ ﺁﻫﻨﮓ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺩﺍﺩ:
ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺷﻮ ﻋﺰﻳﺰ ،ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺷﻮ ﻋﺰﻳﺰ .ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻤﺎﻥ ﺑﻪ ﺩﺭﺩ ،ﮐﺎﻳﻦ ﺩﺭﺩ ﻣﺸﺘﺮﮎ،
ﻫﺮﮔﺰ ﺟﺪﺍ ﺟﺪﺍ ﺩﺭﻣﺎﻥ ﻧﻤﻰﺷﻮﺩ.
ﺩﮐﺘﺮ ﻋﺒﺪﺍﻟﮑﺮﻳﻢ ﻻﻫﻴﺠﻰ
ﺟﻤﻬﻮﺭﻯ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ
ﮐﻤﻴﺘﮥ ﺭﻓﻊ ﺗﺒﻌﻴﻀﺎﺕ ﻧﮋﺍﺩﻯ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﺩﮐﺘﺮ ﻋﺒﺪﺍﻟﮑﺮﻳﻢ ﻻﻫﻴﺠﻰ ،ﻧﺎﻳﺐ ﺭﺋﻴﺲ ﻓﺪﺭﺍﺳﻴﻮﻥ ﺑﻴﻦﺍﻟﻤﻠﻠﻰ ﺟﺎﻣﻌﻪﻫﺎﻯ
ﺣﻘﻮﻕ ﺑﺸﺮ ﻭ ﺭﺋﻴﺲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺩﻓﺎﻉ ﺍﺯ ﺣﻘﻮﻕ ﺑﺸﺮ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺳﺨﻨﺮﺍﻧﻰ ﺧﻮﺩ ﺑﺎ
ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺑﺎﻻ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺑﻪ ﺩﻭ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻰ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻳﻌﻨﻰ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻰ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﻣﺸﺮﻭﻃﻴﺖ ﻭ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻰ ﺟﻤﻬﻮﺭﻯ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﻭ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻫﻴﭻ
ﻳﮏ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﻗﺎﻧﻮﻥ ،ﺍﺻﻠﻰ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺁﺯﺍﺩﻯ ﻣﺬﻫﺐ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺭﺩ .ﺩﺭ ﻗﺎﻧﻮﻥ
ﻣﺮﻭﺝ ﻣﺬﻫﺐ ﺷﻴﻌﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻭﻗﺘﻰ ﺍﺯ ﺁﺯﺍﺩﻯ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﮐﺘﺐ ﺍﺳﺎﺳﻰ ﺍﻭﻝ ،ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ّ
ﺳﺨﻦ ﻣﻰﺭﻭﺩ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﮐﺘﺎﺏﻫﺎﻯ ﺿﺎﻟّﻪ ﻣﺴﺘﺜﻨﻰ ﻣﻰﮔﺮﺩﺩ .ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻰ
ﺟﻤﻬﻮﺭﻯ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺳﻨﺪ ﺗﺒﻌﻴﺾ ﺟﻨﺴﻰ ،ﺗﺒﻌﻴﺾ ﻗﻮﻣﻰ ﻭ ﺗﺒﻌﻴﺾ
ﻣﺬﻫﺒﻰ ﺍﺳﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺳﻨﺪ ﻗﻴﻤﻮﻣﻴّﺖ ﻣﻠّﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺳﺖ .ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﻭﻗﺘﻰ ﺩﺭ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻰ ﭼﻴﺰﻯ ﺑﺮﺍﻯ ﺩﻓﺎﻉ ﺍﺯ ﺣﻘﻮﻕ ﻣﺮﺩﻡ ﻧﻤﻰﻳﺎﺑﻴﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺩﻧﺒﺎﻝ
ﺍﺑﺰﺍﺭﻫﺎﻯ ﺣﻘﻮﻗﻰ ﺑﻴﻦﺍﻟﻤﻠﻠﻰ ﺑﺮﻭﻳﻢ ﻣﺜﻞ ﻣﻴﺜﺎﻕ ﺑﻴﻦﺍﻟﻤﻠﻠﻰ ﺣﻘﻮﻕ ﻣﺪﻧﻰ ﻭ
ﺳﻴﺎﺳﻰ ﮐﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺭﮊﻳﻢ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ،۱۹۵۴ﺑﺎ ﻫﺸﺖ ﻧﻪ ﺳﺎﻝ ﺗﺄﺧﻴﺮ ﺁﻥ
ﺭﺍ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ .ﺭﮊﻳﻢ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﮐﻨﻮﺍﻧﺴﻴﻮﻧﻰ ﺑﻴﻦﺍﻟﻤﻠﻠﻰ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۱۹۶۵
ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻣﻠﺤﻖ ﺷﺪ ﻭ ﺁﻥ ﮐﻨﻮﺍﻧﺴﻴﻮﻥ ﺍﻟﻐﺎء ﻫﻤﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﺒﻌﻴﺾﻫﺎﻯ
ﻧﮋﺍﺩﻯ ﺍﺳﺖ .ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﮐﻨﻮﺍﻧﺴﻴﻮﻥ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ :ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻣﻨﺸﻮﺭ ﻣﻠﻞ
ﻣﺘﺤﺪ ﻣﺘّﮑﻰ ﺑﺮ ﺍﺻﻮﻝ ﮐﺮﺍﻣﺖ ﻭ ﺑﺮﺍﺑﺮﻯ ﺗﻤﺎﻡ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺑﺸﺮﻯ ﺍﺳﺖ ﺗﻤﺎﻣﻰ ﺍﻋﻀﺎﻯ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﻣﻠﻞ ﻣﺘﻌﻬﺪ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺨﺸﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﺍﻫﺪﺍﻑ ﺍﻳﻦ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺩﺭ ﺟﻬﺖ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺑﻪ ﺣﻘﻮﻕ ﺑﺸﺮ ﻭ ﺁﺯﺍﺩﻯﻫﺎﻯ ﺑﺸﺮﻯ
ﺑﺪﻭﻥ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﻧﮋﺍﺩ ،ﺯﺑﺎﻥ ﻭ ﻣﺬﻫﺐ ﮔﺎﻡ ﺑﺮﺩﺍﺭﻧﺪ...
ﺩﮐﺘﺮ ﻻﻫﻴﺠﻰ ﺩﺭ ﺑﺨﺶ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺍﺯ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﺧﻮﺩ ﺿﻤﻦ ﺑﺮﺷﻤﺮﺩﻥ ﻭﺟﻮﻩ
ﺑﻪ ﺷﺪﺕ ﺗﺒﻌﻴﺾﮔﺮﺍﻳﺎﻧﮥ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﺟﻤﻬﻮﺭﻯ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﺩﺍﺷﺖ ،ﺟﻤﻬﻮﺭﻯ
ﺍﺳﻼﻣﻰ ﺑﺎﻳﺪ:
-۱ﻣﻔﺎﺩ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻰ ،ﻗﺎﻧﻮﻥ ﻣﺠﺎﺯﺍﺕ ﺍﺳﻼﻣﻰ ،ﻗﺎﻧﻮﻥ ﻣﺪﻧﻰ ﻭ ﮐﻠﻴﻪ
ﻗﻮﺍﻧﻴﻨﻰ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ﻏﻴﺮ ﺷﻴﻌﻪ ﻭ ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻥ ﻏﻴﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﺒﻌﻴﺾ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻰﺩﻫﻨﺪ ﺍﺻﻼﺡ ﮐﻨﺪ ﻭ ﺁﻥﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻣﻔﺎﺩ ﮐﻨﻮﺍﻧﺴﻴﻮﻥ ﺑﻴﻦﺍﻟﻤﻠﻠﻰ ﺣﻘﻮﻕ ﺑﺸﺮ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺩﻫﺪ.
-۲ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻣﺸﺨﺺ ﺩﺭ ﺍﺻﻼﺣﻴﻪﻫﺎﻯ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻰ ﺣﻖ ﻫﻤﮥ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺑﻪ
ﺁﺯﺍﺩﻯ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ،ﺁﺯﺍﺩﻯ ﻭﺟﺪﺍﻥ ،ﺁﺯﺍﺩﻯ ﺩﻳﻦ ،ﺁﺯﺍﺩﻯ ﭘﺬﻳﺮﺵ ﻭ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺩﻳﻦ ﻭ ﺷﮑﺎﮐﻴّﺖ ﺭﺍ ﺑﮕﻨﺠﺎﻧﺪ. ﺁﺯﺍﺩﻯ ﺣﻖ ﻧﺎﺑﺎﻭﺭﻯ ﻭ ّ
ﭘﻴﺶ ﺷﺮﻁ ﺩﺳﺘﻴﺎﺑﻰ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﻫﺪﺍﻑ ﺣﺮﮐﺖ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﺳﻮﻯ ﺟﺎﻣﻌﮥ
ﺷﻬﺮﻭﻧﺪﻯ ﺍﺳﺖ ﻭﻟﻰ ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻰ ﻓﻌﻠﻰ ﭼﻨﻴﻦ ﺣﺮﮐﺘﻰ ﺍﻣﮑﺎﻥ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ
ﺍﺳﺖ.
ﺧﻄﺎﺏ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ
ﺩﮐﺘﺮ ﻻﻫﻴﺠﻰ ﺩﺭ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺳﺨﻨﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﺩﺍﺷﺖ :ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﮥ
ﺷﻬﺮﻭﻧﺪﻯ ﻭ ﺁﺯﺍﺩﻯﻫﺎ ،ﻭ ﺩﺭ ﺻﺪﺭ ﻫﻤﻪ ﺁﺯﺍﺩﻯ ﻭﺟﺪﺍﻥ ،ﺁﺯﺍﺩﻯ ﻋﻘﻴﺪﻩ،
ﺁﺯﺍﺩﻯ ﺩﻳﻦ ﻭ ﺁﺯﺍﺩﻯ ﺑﻰﺩﻳﻨﻰ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﮏ ﺭﺍﻩ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺁﻥ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺍﺳﺖ.
ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﺸﺮﻳﺖ ﻣﻰﺑﻴﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﻫﻴﭻ ﻗﻮﻣﻰ ﺑﺪﻭﻥ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ،ﺑﺪﻭﻥ ﻣﻄﺎﻟﺒﮥ
ﺣﻘﻮﻕ ﺑﻪ ﺣﻖ ﺧﻮﺩ ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺣﻘﻮﻗﻰ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﮐﺮﺍﻣﺖ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ. ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺍﮔﺮ ﺩﺭ ﺍﺻﻮﻝ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﺩﻳﻦ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ
ﻓﻌﺎﻟﻴّﺖ ﺳﻴﺎﺳﻰ ّ ﻓﻌﺎﻟﻴّﺖ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﻧﮑﻨﻴﺪ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﻣﻰﮔﺬﺍﺭﻡ .ﺍﻣﺎ ﺍﻳﻦ ّ ﻧﻴﺴﺖ .ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﮐﺴﻰ ﻳﺎ ﺿﺮﺭ ﮐﺴﻰ ﮐﺎﺭﻯ ﻧﻤﻰﮐﻨﻴﺪ .ﺷﻤﺎ ﺍﺯ ﮐﺮﺍﻣﺖ
ﺧﻮﺩﺗﺎﻥ ﺩﻓﺎﻉ ﻣﻰﮐﻨﻴﺪ .ﺷﻤﺎ ﺑﺎ ﺭﮊﻳﻤﻰ ﺳﺮ ﻭ ﮐﺎﺭ ﺩﺍﺭﻳﺪ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺣﻖ ﺯﻧﺪﮔﻰ ،ﻧﻪ ﺣﻖ ﺁﺯﺍﺩﻯ ﻭﺟﺪﺍﻥ ﻭ ﻧﻪ ﺣﻖ ﺁﺯﺍﺩﻯ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﻰﺩﻫﺪ.
ﺍﻳﻦ ﺭﮊﻳﻢ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﺷﻤﺎ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﻧﻤﻰﮔﺬﺍﺭﺩ .ﻣﻰﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﺗﺒﺪﻳﻞ
ﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﺪﻭﻥ ﮐﺮﺍﻣﺖ ،ﺑﻪ ﻳﮏ ﺑﺮﺩﻩ ﮐﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺍﺭﺩ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﻣﻮﻻﻳﺶ
ﺍﻣﺎ ﺍﻳﻦ ﻣﺒﺎﺭﺯﮤ ﻳﮏ ﺍﺳﺖ ،ﻣﻰﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﻳﮏ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪّ . ﮔﺮﻭﻩ ﻧﻴﺴﺖ ،ﻣﺒﺎﺭﺯﮤ ﻫﻤﻪ ﺍﺳﺖ .ﻭﻗﺘﻰ ﺑﻪ ﺣﻘﻮﻗﺘﺎﻥ ﺗﺠﺎﻭﺯ ﻣﻰﺷﻮﺩ ﻭ ﺗﻮﻗﻊ ﺩﺍﺭﻳﺪ ﻣﻦ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺩﻓﺎﻉ ﮐﻨﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﻭﻗﺘﻰ ﺑﻪ ﺣﻘﻮﻕ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﻫﻢ ﺗﺠﺎﻭﺯ ﻣﻰﺷﻮﺩ
ﻣﺘﻮﻗﻊ ﻧﺒﺎﺷﻴﺪ ﻣﺮﺩﻡ ﻓﻘﻂ ﺍﺯ ﺣﻖ ﺷﻤﺎ ﺩﻓﺎﻉ ﮐﻨﻨﺪ. ﺷﻤﺎ ﻫﻢ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺩﻓﺎﻉ ﮐﻨﻴﺪ. ّ
ﻓﻌﺎﻝ ﺯﻧﺎﻥ ﻭﻗﺘﻰ ﻣﻰﺑﻴﻨﻴﺪ ﻣﺪﺍﻓﻊ ﺣﻘﻮﻕ ﺑﺸﺮ ،ﻭﮐﻴﻞ ﻋﺪﻟﻴﻪ ،ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪﻧﻮﻳﺲ ﻳﺎ ّ ﺑﻪ ﺯﻧﺪﺍﻥ ﻣﻰﺍﻓﺘﺪ ﺍﻳﻦ ﻭﻇﻴﻔﮥ ﺷﻬﺮﻭﻧﺪﻯ ﺷﻤﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﻭ ﺩﻓﺎﻉ ﮐﻨﻴﺪ .ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻦ ﺍﮔﻨﻮﺳﺘﻴﮏ ،ﻫﻤﻪ ﺷﺮﮐﺖ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻬﺎﺋﻰ ،ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ،ﺷﻴﻌﻪ ،ﮐﺎﻓﺮِ ، ﮐﻨﻴﻢ ﺗﺎ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺷﻬﺮﻭﻧﺪﻯ ﺩﺭ ﺁﻳﻨﺪﮤ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺗﺤﻘﻖ ﻳﺎﺑﺪ .