B_nieuws 02, october 2009

02 B_NIEUWS

TNT Post Port betaald Port PayĂŠ Pays Bas

Faculty of Architecture

Opening t?f

Interview Edward Hulsbergen IABR @ NAi

Renovatie Pieterskerk

Designers of the Future: Interview

with Bob Allies

monthly periodical | october 5, 2009

B_Nieuws 06 | january 07, 2008 | report

... and much more Delft21 University of Technology

con- Coexistentialism tent

A Review of the IABR Events at the NAi

2-4

The International Architecture Biennale got off to a flying start Thursday, September 24th at the NAi in Rotterdam. A crowd of 1200 attended the opening celebration where speeches were held by Mayor Aboutaleb of Rotterdam, Minister Cramer of Spatial Planning and Curator Kees Christiaanse afterwhich Poet of the Nation Ramsey Nasr brought the house down with a poem that was written especially for the occasion, Mi Have een Droom. Part One of a series covering the events.

Coexistentialism

IABR Review

Anna Ghijs

5

Opening T?F

6-7

Anna Ghijs

BY ANNA GHIJS

Blik op verleden, als voorbeeld voor de toekomst?

Renovatie St. Pietersekerk

Maarten Kempenaar

8 -9

Be forewarned: Open City: Designing Coexistence is omnipresent and coming at you from all sides. Two days of exhibition previews was hardly enough to commit the study matter to memory, let alone place it in a more general context. Whereas larger, splashier biennials such as Venice attract big names from all over the world, the IABR, though international in content, is a distinctly Dutch event.

The democratic and equal distribution and presentation of the many points of view are a testimony to the typical Dutch polder model, which the Van Dale dictionary describes as ‘a decision-making model typified by consensus and harmony’ and which has become more generally to represent ‘a pragmatic recognition of pluriformity’1. Taking in the exhibition in the two odd hours that were planned in for it was like trying to read an epic novel by flipping through the pages. It is however a research biennial and as such contains rightly a large amount of data. This data is however not filtered in a way that draws the onlooker in… and so the exhibition is not for the faint of heart. So come prepared. Read the pamphlets. Plan in regular breaks. Remember to hydrate. For the journey will be long and arduous.

You will however emerge wiser, though perhaps a bit worse for wear, because Open City offers what its name would suggest: an unfettered view of the chaos of sights, sounds, and information that makes up the modern city. Here follows an attempt to bring order into the chaos.

Cultivating the City An interview with Bob Allies

Marcello Soeleman

10 Australia: in need of a wake-

up call?

An interview with Dr Raisbeck

Peter Smisek 11 Intro Graduation Project

Passages of Time

Marc Schoonderbeek 12-13 Graduation Project

Passages of Time: the national archive of Ukraïne

Carolien Schippers

14 De Bouwpub is weer open!

Linda de Vos 15 Minors: in het buitenland

Peter Smisek

16-17 De eerlijke stad

Een portret van Edward

Hulsbergen

Marcello Soeleman

18-19 Is Architecture an

international profession?

Khoi Tran

Joseph Haberl

20 Streets of BK City

Peter Smisek 21 Forum 22 News 23 Ten ways...

...to fight the swine flu

The Open City theme has a broad base in current society as the partner projects would attest to.

1. A fitting description provided by our good friends at Wikipedia

Accompanying the de rigueur lectures, exhibits, and workshops in this edition of the biennial are television documentaries, radio programs and an internet database. The program parts have been divided into sections according to location. This article will limit the scope to the events taking place at the NAi. The Netherlands Architecture Institute is the center of activities for the 4th IABR. The beating heart of the biennial is the Forum. The NAi building was reprogrammed and rerouted in order to create a large space in and around which activities and exhibitions would take place. To increase transparency and strengthen the Open City theme, the entrance to the building has been temporarily relocated to the eastern side of the building. The large exhibition space on the ground floor, now the location of the Forum, has been connected to the street by a temporary walkway over the surrounding pond.

The first impression upon entering the forum was of a beehive of activity, the final touches being put on the exhibitions, the air filled with scent of spray mount and freshly applied paint. After a brief introduction by Kees Christiaanse, head curator of the IABR, we were let loose, allowed to roam the exhibition spaces.

The Forum The Forum presents itself as a space that is, according to the IABR catalogue, ‘a rich collection of empirical facts but also playful theories and strategies that touch on the problems of the Open City’. Urban functions can be found here such as

Kees Christaanse puts the finishing touches on Urban Breeding Grounds

colofon B_Nieuws is a monthly periodical of the Faculty of Architecture, TU Delft Faculty of Architecture - BK City Delft University of Technology Julianalaan 134 2628 BL Delft room BG.Oost.050 T 06 34744325 E b_nieuws-bk@tudelft.nl W bnieuws.wordpress.com W b-nieuws@bk.tudelft.nl Editorial Board Anna Ghijs Anne de Haij Maarten Kempenaar Peter Smisek Marcello Soeleman Editorial Advice Board Jeroen Borst Marten Dashorst Machiel van Dorst Ania Molenda Robert Nottrot Linda de Vos Agnes Wijers Print Druk. Tan Heck, Delft Cover Illustration Masterplan Olympic Park in London by Bob Allies Contributors Marc Schoonderbeek, Carolien Schippers, B_Louche, Linda de Vos, Khoi Tran, Joseph Haberl, Robert Nottrot, Vincent Scholten Next deadline Wednesday October 21, 12.00 PM B_Nieuws 03, 2009 Illustrations only in: *.tif- or *.eps format, min. 300 dpi Unsolicited articles can have a maximum of 1000 words; announcements 100 words. The editorial board has the right to shorten articles, or to refuse articles that have an insinuating, accusing or vindicatory character or contain unnecessary coarse language. The editorial board informs the author(s) concerning the reason for its decision, directly after it has been made.

2

B_Nieuws 02 | october 05, 2009 | iabr@nai

a café, a bookshop, a library and a center for lectures, film and debate (The Hood). On paper the idea of creating an open space with urban facilities looks good, however, the layout of the forum is rather chaotic. The use of muted colors and lack of clear routing makes it difficult to pick-out the different sections. As one is used to entering the NAi and seeing the book store and café anyway, these parts do not immediately contribute to a larger picture, rather they seem to blend in and fall away. In the Forum two approaches to Open City are juxtaposed: (architecture) theory versus (urban) reality. The dreams and good intentions of the designer/planner set against the actual experiences of the city dweller on a daily basis. The ideal versus the real. What immediately catches one’s attention upon arrival is Kaisersrot’s Stadt-Igel, a cardboard globe with a diameter of 5 meters, manufactured by a computer-driven machine that cuts the layers of cardboard one by one. This city-world without beginning or end and virtually unmappable, represents a severe version of the continuous city, confrontationally infinite and offering an opposite extreme to the planet inhabited by the Little Prince from the novella by Saint-Exupéry. Both worlds display a lack of place and specificity, the planet B-612, desolate and small as a house, lacking any built structures, versus Stadt-Igel, where only buildings and infrastructure prevail.

Kees Christiaanse, together with Fabienne Hoelzel and Tim Reiniets, shows in Urban Breeding Grounds a collection of objects, books, photos, and drawings. In this presentation the importance

top right: hanging panel at Maakbaarheid middle right: detail of Stadt-Igel bottom right: Forum seen from ramp above images: Anna Ghijs

of the urban design as a breeding ground for the necessary elements of the open city is displayed.

The table on which the objects are situated is set up in such a way that the visitor feels as they they have stumbled across a designer’s work table just as he stepped away. A 1:500 model of a possible future city center in Rotterdam hangs above it, produced by students who participated in Parallel Cases. A large-scale chess set located on the floor nearby is the result of a collaboration with Madelon Vriesendorp and offers visitors the opportunity to play chess with buildings on a city grid.

Guide to Open Places by Martina Baum shows a selection of open places located in different places in the world. These examples are taken from an an ever-growing inventory of open places that are being collected on www.open-places.com. According to the website open places are ‘the spatial manifestation of the idea of coexistence’ and visitors to the site are encouraged to add to the database. This includes open places that currently exist, open places that have been lost as well as places that a visitor thinks should become open. It is an interactive experiment that extends beyond the biennial. Program parts such as this succeed in widening the scope and range of the biennial as they are no longer confined to a static exhibition that can be seen for a set number of weeks.

Also present in the Forum: Open City is… explores the relationship between the individual and the city showing the subjective experience of city dwellers; Open Buildings: The Meerpaal Revisited The Meerpaal (Van Klingeren, 1967) in Dronten was a symbol of architecture’s attempt to further the cause of cohesion in modern society. A look at the years shortly after it was built as well as an examination of other projects that celebrate the spirit of openness; Urban Islands: Mapping an Emerging Spatial Order shows the connectivity of urban islands, the

fragile balance of which is represented in a hanging mobile in the Forum space. Belhuis at the IABR examines the phenomenon of the phone house as a transcultural space. Migration: A World in Motion features a film by French geographer Philippe Rekacewicz. Mass migration as a phenomenon is discussed and Rekacewicz creates a new migration map especially for Open City. Crossing Rotterdam: Migrant Dependency Installation following the daily routine of 10 individuals from different neighborhoods in Rotterdam. Points of Observation: Open City A reading table with books chosen by contributors of the biennial, representing the various and many points of observation that make up the history of a city as opposed to a single cohesive history. Neotopia: The Equitable Distribution of the World Neotopia is a dream world where resources, land, hunger, luxury and money are distributed based on ultimate equality. Interactive installation that invites the visitor to redistribute goods and resources with magnets as a digital camera registers the progress. The Meal A table is set for 10 guests from around the world, all residents of Rotterdam.

The visitor is invited to take a place at the table and identify with the guests. The Polder Table The Municipality of Amsterdam offers nine principles for urban development based on democratic decisionmaking based on story-telling, the soft approach.

Hoboken 2009 Hoboken has been appointed by the City of Rotterdam as a research and development area where the cooperation and communication between municipality and residents is a key element in city planning.

In the VPRO pavilion documentaries are shown, and Open City’s digital archive can be consulted.

The Forum offers an introduction to the six subthemes of the 4th IABR: Maakbaarheid (Makeability), Refuge, Reciprocity, Collective, Squat and Community. b>

4th International Architecture Biennale Rotterdam Information Theme Open City: Designing Coexistence Dates 25 September 2009 - 10 January 2010 Curator Kees Christiaanse, architect and urbanist, professor affiliated with the ETH Zürich, and founding partner of KCAP Rotterdam.

Program Exhibition: Open City: Designing Coexistence, NAI, Parallel Cases - IABR@RDM, Vrijstaat Amsterdam (The Free State of Amsterdam) Open City Event Program, including debates, lectures, theater performances, documentaries.

Cross media project in cooperation with Dutch Broadcaster VPRO: Eeuw van de Stad (Urban Century).

Director IABR George Brugmans

Exhibition NAi Open City: Designing Coexistence 24 Sep– 10 Jan, Netherlands Architecture Institute (NAI), Rotterdam Exhibition design Maxwan architects+urbanists. Curators Kees Christiaanse, with Co-curator Tim Rieniets.

Sub-themes and sub-curators Community Interboro Partners Collective Bart Goldhoorn, Aleksander Sverdlov, Anna Bronowitskaya Refuge Philipp Misselwitz, Can Altay Squat Jörg Stollmann, Rainer Hehl Reciprocity Stephen Cairns, Daliana Suryawinata Maakbaarheid Crimson Architectural Historians www.iabr.nl www.nai.nl www.eeuwvandestad.nl

B_Nieuws 02 | october 05, 2009 | iabr@nai

3

Coexistentialism IABR Review Continued...

images from top to bottom Collective - Russian notice board Squat - Paraisopolis Light signs in the Forum Open City - Sao Paulo, Brazil images: IABR & Michelle Wilderom

Maakbaarheid: Reinventing Urban Projects in Rotterdam and Searching for a New Credibility for Architecture and Planning after the Crisis of 2008. Maakbaarheid is a politically-charged Dutch term that has its roots in 1960s and 1970s. Its meaning lies somewhere between the words makeable and feasible. The term is now generally seen as outdated and has come to be negatively associated with idealistic principles put forth by politicians who hope to influence and steer society through architecture and urban planning. According to Crimson Architectural Historians, who have been researching Rotterdam for the last fifteen years, there are signs that maakbaarheid is still present in the city. Nine realistic projects representing typical urban situations have been put into place where ‘the radical quality lies in not imagining a different societal set-up, but in accepting and understanding existing roles and possibilities’ 1.

The plans do not imply or promote a return to large-scale urban planning but rather attempt to address the current condition of decentralized planning and privatized urban development. The exhibition is made up of three parts: A manifesto Make No Big Plans, nine site projects in Facts on the Ground and a film, titled Story of an Open City. A project in Carnisse, a neighborhood in Rotterdam South, concentrates on the legacy of circa 3000 apartments designed by architect J.H. van den Broek built between 1938 and 1941. The dwellings in these blocks are privately owned and have always been, which is certainly visible after 70 years. A strategy is suggested to address the specific issues of vacancies, illegal usage and physical decay.

Refuge: Architectural Propositions for Unbound Space Refuge is divided into 4 subcategories: Providing Refuge, Preventing Refuge, Dismantling Refuge, and Improving Refuge. Providing Refuge deals with issues relating to refugees. Lampedusa is an island between Sicily and Tunisia where refugees from Africa are detained in abominable circumstances. A Lighthouse for Lampedus is a design competition for lighthouse on the island, meant as a navigation aid for refugees. The lighthouse would also function as a museum devoted to the plight of the refugees.

Preventing Refuge highlights a number of proactive projects geared toward preventing that large groups of city dwellers become refugees in their own city. In the case of the gecekondus in Istanbul the municipality has a new policy of bulldozing these districts to make way for new development. These shanty town districts came into being due to a Turkish law stating that structures that could be built in one night did not need a building permit. The authorities turned a blind eye to this semi-legal growth as the rise of the gecekondu often went hand in hand with economic growth. As large parts of Istanbul are still covered with these unsustainable neighborhoods, new solutions must be sought to prevent the polarization and segregation of social groups. Dismantling Refuge focuses on the plight of the Romani people and the new Roman poor on the outskirts on Rome. Both groups are the victims of long-term discrimination. A route is highlighted along the impoverished areas dotting the ring around Rome. The goal is to put an end to the negation politics surrounding these social groups. Improving Refuge focuses on the plight of circa 1,4 million Palestinians currently living in camps spread across Jordan, Gaza, the West Bank and Syria.

Reciprocity: Urban Trading Strategies in Jakarta This theme focuses on the phenomenon of reciprocity as a common form of payment and the implications for architecture and urban planning in the countries in which economic reciprocity is common place. In Indonesia reciprocity as an economical motor has its own word: Gotong Royong.

The exhibition concentrates on the capital city of Indonesia, Jakarta. An example of how architecture and reciprocity can be related is illustrated in the following case. In Jakarta it is commonplace for middle-class families to take in a live-in servant.

The servant is provided with room and board but little to no salary. Often the room is no larger than a broom closet. To improve the conditions for servants, the Indonesian architects Djuhara + Djuhara have been trying to convince employers that the living conditions of these servants are often inhumane and cramped, and at the same time developed a flexible floor plan with a light-weight room at the front of the house for the servant.

Community: The American Way of Living Is America obsessed with gaited communities? Judging by the sheer number of such places, one could conclude that this is indeed the case. Interboro, a design firm from New York, has conducted research on these segregated worlds. The results offer a slightly sunnier picture of the reasons behind the need for exclusion and reclusion than the most widely accepted one: fear of the (un) known. In fact, the motive for social segregation was quite often an innocent one: allergy sufferers wanting to group together, environmental idealists, star watchers who moved to a deserted part of the desert far away from city light. In spite of the closed, sheltered aspect of such places, characteristics of the Open City can be found here in abundance. This exhibition presents a face of the Open City that can be found in places that were not initially meant for it.

Squat: The Development of the Informal City More than a billion people world-wide live in informal settlements and the numbers are increasing. Squat poses the question: what new strategies can be found to mold the informal city? Squat is comprised of two main themes: Construction of Knowledge and Construction of the City. The database is concentrated around www.urbaninform. net where general information and cases of ‘best practice’ can be found as well as practical solutions for living in urban areas with no facilities. In Construction of the City two agglomerations with high density of illegal structures are displayed.

Collective: Architecture and Mass Production In the former Soviet Union 50 million standard apartments were built between 1956 and 1989 in housing districts that were known as microrayons. Since the collapse of the Soviet regime these monotonous districts are dealing with crises in their public spaces. Though the implementation of standardization in design and construction in this case is extreme and has led to problems in the post-cold war period, the need for a rationalized design and construction remains. Collective presents a way to build a bridge between the two extremes of one-off and mass-produced design, marrying the concept of desired uniqueness and individuality with the practicality and economy of standardization.

In addition to the main exhibition at the NAi, there are two other large exhibitions, Parallel Cases and Free State of Amsterdam, that will be discussed in the November issue of B_Nieuws. <b

1 Lay-out 09, Platform for recent design research. (Exhibition folder) p 3

4

B_Nieuws 02 | october 05, 2009 | iabr@nai

The Why Factory Opening A Q&A with Winy Maas

On October 15th an opening celebration will take place in the Eastern Courtyard, marking the appointment of Winy Maas as Professor of Architectonic and Urban Design as well as the official opening of his brainchild, The Why Factory.

B_Nieuw’s Anna Ghijs sat down with Winy Maas to discuss his inaugural speech, the day’s activities and his views on research and education.

editorial Verandering, voor de verandering.

Alles verandert. Voortdurend. Niks blijft bij het oude, alle wanhopige pogingen van de nostalgen onder ons ten spijt, de tijd tikt door. De snelheid van verandering is natuurlijk een ander verhaal – sommige zaken veranderen te snel, andere niet snel genoeg. Maar verandering an sich is een vaststaand feit.

BY ANNA GHIJS It looks like a full program on the day of your inaugural speech, with an opening, the speech itself and the presentation of a book…

“Yes, but additionally there will be many more things happening that day. It is a sort of combined attempt to start the Why Factory, to give it a kind of public momentum, to open it. At the same time, I’d say that it represents more than intent alone.”

It’s interesting to know how The Why Factory came into being.

“I will talk about that in the lecture. It will address the questions: why this kind of method, why this kind of factory, why this kind of visuality? Also, the reasoning behind positioning this kind of research: why it is needed, why I am advocating such a manner of education. It culminates of course in the proposal of what this specific entity can do, working on our or my or everyone’s future city and to model that. It leads to the introduction of the first booklet that comes out that day, The Visionary City. It can be read as a pamphlet for this operation. The Why Factory is an operation.”

Before The Why Factory was around you worked together with the DSD. How has that evolved?

“The faculty is in a constant state of change. For me,[in the beginning] the DSD was one of the more interesting zones in the former faculty, specifically the way that it wanted to incorporate and manifest a theoretical position on architecture and architects. The trouble these days is that we have this weird situation after the fire where I think that the school still hasn’t defined a collaboration between all the departments very clearly. At least at the moment it’s not there yet.”

The departments are like islands?

“Yes, though they have all been recovering. Of course we can be happy about the facility that we have but we lack almost a year of collaboration.

What I said to the dean as well: [the fire] has cost us a year of salaries because we are not able to either produce something decent on the spot or to establish fantastic collaborations…”

Due to the need for organizational infrastructure?

“That had disappeared completely. The good part is that you can do that now. In that way the relationship with the DSD was very specific in the tower and afterwards that fell away a little bit. Now what we are trying to do is figure out how the faculty should look in the future and in the short term.

Additionally how we think that we can become more effective, more collaborative, more fantastic and less chaotic and all those things which you still see happening here.”

So you’re optimistic about the possibilities?

“There is a need and if I weren’t that optimistic I would already have left this place. I think that an inaugural speech needs to address this.”

I think that an optimistic approach is the only way to be here, otherwise you sink away into cynism…

“And that can happen very rapidly due to the fact that it’s highly bureaucratic, unbending, very defensive on many fronts… it’s almost completely

unchangeable, while on the oth er hand you can do a lot. Currently, with the budget, it’s even more complicated. This all can easily lead to cynism, so you have to watch out for that.”

You’ve taught at different institutions. What is your view of research and education at Bouwkunde in Delft and elsewhere?

“Basically I have seen that the universities are struggling. Most of them, at least. They have no identity at all. Most of the research is not very deep due to nonconcentration and because they are ‘Google’-based and not test-based. Concentration and diversification of the universities would help. You do what you do, I do something else.

Have a discussion about what you do and what you don’t do. Make a faculty strong on a certain issue. ETH Zurich does it pretty well, compared to Bouwkunde.”

How do they manage that?

“Well, they concentrate. And it’s also one of the most expensive places on the planet. They have decent housing, decent research and reasonable budgets for research.”

Is there also more of a hierarchy there in terms of decision making?

“There is a limitation, I would say. If you become a professor there you have the whole chair. It implicates a certain amount of staff, a certain budget for research, the whole thing. As opposed to having 20 professors because a professor will always cost 2-3 million. Here it is accepted that you have professors for short periods, for instance 6 hours. I doubt whether this is a good idea to have all these people for a short time without any opportunities for output. ETH says you have only 6 professors.

They have a decent amount of people, a decent amount of money and they can do things. So they follow more I would say the medical model. So that’s a choice. My thought is that our system here is not sustainable after a while.”

Why did you choose the TU Delft? I’m sure you could have gone to other places to do your research and to be part of an academic community.

“I like being here at the moment because of the transformation that is going on, and more simply, the proximity. It also has to do with the situation I was offered here. I think that I got a reasonable offer, compared to some other people. I would like to make a plea for others to get the same kind of offer.”

Verandering brengt ook onzekerheid met zich mee, wat een logisch gevolg ervan lijkt te zijn. In deze (economische) periode, waarin we geen idee hebben waar het allemaal naartoe gaat, maar we alleen weten dat het allemaal minder wordt, wordt die onzekerheid nog eens versterkt.

Onzekerheid leidt tot angst, die rijkelijk gevoed wordt door indianenverhalen over terrorismedreiging, over de Islam, over de Mexicaanse griep (zie ook ten ways achterin dit nummer), en over diezelfde economische periode.

Though in the old building you were already around, before this (The Why Factory) was here…

“I also said that I would only come there if there was a sufficient amount of staff and good place to be with a recognizable identity. With a certain independence that could lead to a specific task. The top floor of the building was cleaned up and then a month later the building collapsed.

So that was already the idea in the other building but here it is more manifested. Yes, so that’s a coincidence. But it is also a risk for me because I am voluntarily in the middle of the students, within the noise.”

Maar verandering is nodig. Wij als ontwerpers leven voor – en van – verandering. Het houdt ons scherp, het zorgt voor verfrissing – mits we maar in de gaten houden waar het allemaal om draait. Designer of the Future Bob Allies koppelt verandering met continuïteit, en laat in het interview met hem zien dat dit absoluut geen tegenpolen hoeven te zijn. De Biënnale in Rotterdam, met als thema ‘Open City’, transformeert stedelijke concepten, toont een richting die de stad in kan slaan.

Being on such a busy spot, does that work well?

“Not completely yet. That’s why we are going to close the doors. We are going to adapt the building now that we see how it functions. We will do more things downstairs, such as more cupboards. It’s an evolutionary process. Again, that costs me time as well. It’s as if this professorship is not only content, but in the slipstream of the content you need potential. You can not only do that with words. So that’s what the professorship stresses, that what it advocates.”

Een verandering in het onderwijs, eerder regel dan uitzondering (ik bedoel dus overal in Nederland, niet alleen op deze faculteit…), zorgde voor de introductie van de Minors in BSc-5. De St. Pietersekerk is ook veranderd, zij het op een andere manier, minutieus, geduldig.

Je voelt hem al aankomen: ook B_Nieuws zal veranderen. Vlak voor de zomervakantie werd een internetenquête naar alle studenten en medewerkers gestuurd. En ja, met de resultaten hiervan wordt wel degelijk iets mee gedaan. Verwacht niet dat het nummer na dit nummer, en het nummer na het volgende nummer, hetzelfde gaan zijn als deze. Hoe dit precies vorm gaat krijgen weet ik niet. Immers, de tijd is de enige voorspelbare constante tegenover verandering; hiervan is de manifestatie per definitie niet te voorspellen.

So you are here one day a week?

“Yes, one day a week. It’s doesn’t always go very well time-wise but that’s how it is.”

By the way, we’re not going to have time to send you this article for review before the publishing deadline…

“Ok, I trust you. [into the microphone] The interview was quick and dirty, no screening, no filtering, no censorship on my part…”

Verandering is meer dan slechts een transititie van de ene fase naar de andere.

Het is de drijfveer van ons bestaan, maar het mooiste is: wij hebben zelf invloed op deze drijfveer. We kunnen het versnellen, vertragen, zelfs een andere richting geven.

We moeten het alleen willen.

Ok, I have you on tape.

Ik hoop dat deze ontzettend abstracte overpeinzingen een klein beetje stof tot nadenken hebben gegeven… verandert er al iets in je hoofd?

Inauguration speech by Winy Maas and Oostserre opening (info from Marketing & Communication)

Veel plezier!

On 24 January 2006, the Executive Board appointed ir. W.G.M. Maas as a professor in the Faculty of Architecture at TU Delft. Winy Maas works in the field of Architectonic and Urban Design.

Marcello Redactie

15 October 2009 | 16:00 o’clock location: Faculteit Bouwkunde, Oostserre To mark his appointment, on 15 October 2009 Winy Maas will give his inauguration speech entitled ‘My Future City’. At the same time, the Oostserre, Tribune and The Why Factory will be officially opened.

Inauguration programme 16.00 Welcome speech by Prof. J.T. Fokkema (Rector Magnificus).

Inauguration speech by Prof. Winy Maas

Opening of The Why Factory and Tribune by the minister of Education, Culture

and Science, Ronald Plasterk 17.00 Reception The Rector Magnificus of TU Delft, Prof. J.T. Fokkema, invites you to attend this ceremony. Following the speech there will be the opportunity to offer congratulations.

B_Nieuws 02 | october 05, 2009 | opening t?f

5

Blik op verleden, als voorb In gesprek met Prof.

Op 9 september is een symposium gehouden ter gelegenheid van het 888-jarig bestaan van de St. Pieterskerk in Leiden en het afronden van de acht jaar durende renovatie van de kerk, genaamd: ‘Symposium Pieterskerk: Voorbeeld voor de toekomst?’ Dit symposium werd mede georganiseerd door de afdeling RMIT, in samenwerking met de Stichting Pieterskerk en de Oudheidkundige Bond. Tijdens het symposium kwamen verschillende partijen aan het woord. Zij vertelden over hun rol in de grootschalige renovatie van de St. Pieterskerk. De nadruk werd voornamelijk gelegd op de samenwerking tussen deze partijen. Deze is door velen als zeer positief ervaren. Op welke wijze is dit ogenschijnlijke succes behaald, wat was doorslaggevend voor dit succesverhaal en is deze samenwerkingsvorm werkelijk een uniek voorbeeld? Wat is de rol van de jonge architectuurafdeling RMIT hierin geweest, en hoe zien zij de toekomst?

Ik ga het gesprek aan met Prof. Ir. Rob van Hees en Dr. Ir. Barbara Lubelli, beide werkzaam bij TNO. Alsmede verbonden aan de architectuurafdeling RMIT en, ook na de afronding nog, betrokken bij verschillende onderdelen van het renovatieproces van de kerk. We praten over de St. Pieterskerk, renovaties in Nederland, het belang van historisch bewustzijn en de problematiek van studentenprojecten in de praktijk.

Op 31 januari 2001 kent het ministerie van Cultuur, Onderwijs en Wetenschappen de Stichting Pieterskerk een kanjersubsidie toe van 4,8 miljoen gulden, ongeveer 2,2 miljoen euro. Het bedrag diende voor een grootscheepse renovatie, welke noodzakelijk bleek voor het behoud van de Pieterskerk. De subsidie volgde op langdurig onderzoek naar de gebreken van het gebouw. In 1989 werd de eerste grote aantasting vastgesteld: de aanwezigheid van de bonteknaagkever in de houten kapconstructie. Later bleken ook de natuurstenen vensters, de glas-in-lood ramen, het lood en de leien van het dak en de zerkenvloer veel problemen te geven in hun toenmalige staat. Alle gebreken zijn uiteindelijk vastgelegd door architectenbureau Veldman en Rietman in een onderzoeksplan.

De conclusie was dat niet langer gewacht kon worden met renoveren, en er is direct een gedetailleerd renovatieplan opgesteld. In september 2001 is een begin gemaakt met de renovatiewerkzaamheden.

De renovatie was opgedeeld in verschillende fasen.

Uitgangspunt hierbij was dat de Pieterskerk voor het grootste deel van het jaar geopend kon blijven, en zo haar functie als evenementenlocatie kon blijven vervullen.

Prof. Ir. Rob van Hees, hoogleraar aan deze faculteit, neemt plaats in de bouwrestauratiecommissie van de Pieterskerk. Deze commissie heeft tijdens de renovatie de architect op verschillende gebieden van advies voorzien. Van Hees richtte zich hierin vooral op de vraag waarom de verschillende oorspronkelijke materialen zijn aangetast en welke nieuwe materialen en bouwtechnieken toegepast konden worden.

Van Hees noemt de gefaseerde aanpak van de renovatie als één van de voornaamste redenen voor het slagen ervan. Door het project in verschillende fasen te bezien, kon zoveel mogelijk het overzicht bewaard worden. Hij acht het bijna onmogelijk om, bij een renovatieproject met een dergelijke omvang, vooraf een realistische kostenraming en tijdsplanning te maken voor het gehele project.

Van Hees: “Als men een kostenraming maakt voor een geheel project, wordt meestal een kubieke meterprijs vastgesteld die hierin leidend is. Echter vaak blijkt pas tijdens het proces, hoe ernstig de gebreken zijn, en welke oplossingen de juiste zijn.

Dit leidt in de meeste gevallen tot grote extra kostenposten en zo tot problemen in de samenwerking tussen aannemer, architect en opdrachtgever.

Deze onderlinge problemen en hierbovenop het inpassen van onverwachte extra werkzaamheden, zorgen vaak voor een grote vertraging en sterk verhoogde kosten van projecten.”

In elke fase richtte de renovatie zich op een specifiek onderdeel. Zo kon, door de kleinere schaal, veel realistischer bepaald worden welke ingrepen nodig waren en welke onderdelen extra onderzoek vergden. Op deze wijze is bijna geen kostenoverschrijding opgetreden en zijn er geen financiële problemen ontstaan in de samenwerking tussen de verschillende betrokken partijen. Ook is het hierdoor mogelijk gebleken de tijdsplanning te handhaven, wat van groot belang was voor het blijven functioneren van de Pieterskerk als evenementenlocatie.

Koor St. Pietersekerk

6

B_Nieuws 02 | otober 05, 2009 | renovatie pieterskerk

rbeeld voor de toekomst?

Ir. Rob van Hees en Dr. Ir. Barbara Lubelli

DOOR MAARTEN KEMPENAAR

Mede vanuit de bouwrestauratiecommissie is het initiatief gekomen om niet enkel de restauratie uit te voeren, maar ook in de fase na de restauratie onderzoek te doen naar de staat van het gebouw.

In de Pieterskerk zijn tijdens de restauratie zo’n zestig sensoren geplaatst waarmee verschillende waarden zoals de relatieve luchtvochtigheid, luchten oppervlaktetemperatuur, vocht in het hout en de wijdte van scheuren gemeten worden. Dr. Ir. Barbara Lubelli is namens de afdeling RMIT verantwoordelijk voor het vastleggen en vertalen van al deze gegevens. Zij vertelt dat het voornaamste doel is te kijken naar de invloed van het variërend gebruik van de Pieterskerk op de aantasting van het materiaal. Zo kan in de bakstenen kristalvorming ontstaan door een te hoge luchtvochtigheidsgraad in de binnenruimte. Een te hoge luchtvochtigheid kan ontstaan door een grote hoeveelheid personen die een langere tijd aanwezig zijn in de kerk, bijvoorbeeld bij een symposium of congres.

Om stookkosten te besparen is de Pieterskerk in

Houtconstructie aangetast door bonteknaagkever

de loop der jaren steeds beter geïsoleerd, dit heeft echter tot gevolg gehad dat de natuurlijke ventilatiemogelijkheden verslechterd zijn. Het gebrek aan natuurlijke ventilatie kan nadelige gevolgen hebben voor de levensduur van de houten constructieonderdelen.

Lubelli: “Al tijdens de restauratie zijn de verschillende invloeden met behulp van de sensoren in kaart gebracht. Deze gegevens variëren echter sterk omdat er tijdens de restauratiewerkzaamheden geen constante situatie gewaarborgd kon worden. Na het afronden van de restauratie wordt nog twee jaar doorgegaan met het monitoren van het gebouw.” Dit moet volgens Lubelli resulteren in een goed overzicht van de invloed die een variërend gebruik heeft op de staat van het gebouw.

Ook wordt gekeken naar kleine gebreken aan het gebouw die, als ze groter worden, een mogelijk nieuw probleem zullen vormen voor de Pieterskerk. Zo wordt ook de scheurvorming in de muren gemeten, om te zien of deze constant blijft of zich uitbreidt.

ten valt is moeilijk te zeggen, maar waarschijnlijk wordt er, financieel gezien, toch teveel naar de korte termijn gekeken. Op de lange termijn lijkt het monitoren van restauratieprojecten juist ook financieel gezien aantrekkelijk. Hij zou graag een database opstellen met verschillende restauratie-

De vloer van de kerk ten tijde van de renovatie van de zerkenvloer

projecten, de uitgevoerde ingrepen en het resultaat hiervan. In de huidige praktijk is het nog wel eens het geval dat men niet meer weet waarom een ingreep destijds is gedaan. Van Hees: “Op deze wijze leert men niet van in het verleden gemaakte keuzes, of deze achteraf nu goed of fout blijken te zijn.” Het liefst zou van Hees daarom zien dat een dergelijke database door de afdeling RMIT ontwikkeld wordt.

De ontwikkeling van zo’n database sluit, gedeeltelijk, aan bij de doelstellingen van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Zij hoopt namelijk dat er, na de verschillende in het verleden verleende kanjersubsidies, waar de Pieterskerk er één van is, door regelmatig kleinschalig onderhoud geen nieuwe grote subsidies van het rijk meer nodig zijn.

Dit is volgens professor van Hees veel te zwartwit gesteld. Restauraties zullen altijd aan de orde van de dag blijven. Het zorgvuldig monitoren van uitgevoerde restauraties kan wel tot gevolg hebben dat in toekomstige projecten betere, en meer gedegen keuzes gemaakt worden.

Deze monitorfunctie hoort zeker bij de TU Delft thuis. RMIT kan dan inventariserend en analytisch onderzoek verrichten, gericht op verdere samenwerking met de beroepspraktijk. Het blijft echter lastig om bij dergelijke opdrachten studenten te betrekken. Bij RMIT wordt wel getracht studenten een realistische aanpak van projecten aan te

leren, primair gericht op latere toepassing in de praktijk. Zo worden onderzoeken met betrekking tot materialen en conserveringstechnieken van TNO beschikbaar gesteld aan studenten. Op deze wijze kunnen projecten en onderzoeken een meer gedegen basis krijgen.

Rob van Hees Prof. Ir. Rob van Hees (1952) is hoogleraar Conserveringstechnieken aan de faculteit Bouwkunde, waar hij actief is binnen het kenniscentrum RMIT. Rob van Hees studeerde Bouwfysica en Bouwtechnologie aan de TU Eindhoven. Hij startte zijn professionele carrière in 1978 bij TNO IBBC als junior onderzoeker.

Van 1987 tot 1991 was hij hoofd van de afdeling Bouwfysica en hierna acht jaar lang hoofd van de afdeling Materiaalkunde van TNO Bouw.

Momenteel is hij naast zijn activiteiten voor RMIT, senior onderzoeker en research coördinator voor Cultureel Erfgoed bij TNO Bouw en Ondergrond.

Van Hees: “Een werkelijk restauratieproject laten uitvoeren door studenten is om verschillende praktische redenen niet haalbaar, het is echter wel van belang dat er meer historisch bewustzijn wordt gecreëerd bij studenten. Er is onder studenten een gemis aan kennis over de ontstaansgeschiedenis en de verschillende ontwikkelingsfasen van het gebouw of gebied waar een nieuwe transformatie moet worden ingepast.” Van Hees is niet per definitie tegen radicaal ingrijpen in transformatieopgaven, maar deze dient echter wel goed en bewust onderbouwd te worden, voordat zij in overweging wordt genomen. Volgens Lubelli zit het historisch bewustzijn in bijvoorbeeld Italië veel beter ingebakken. Zij heeft haar opleiding in Italië genoten, en hier werd veel meer de nadruk gelegd op historische kennis, en de zorgvuldige omgang hiermee in transformatieopgaven. Volgens van Hees is er in ons land dan ook een gebrek aan architecten met genoeg kennis op het gebied van renovaties, dit in tegenstelling tot architecten in andere landen.

Uniek aan RMIT is dat zij - in tegenstelling tot de aanpak in bijvoorbeeld Italië - transformatieopgaven vanuit verschillende schaalniveaus benadert.

Juist deze volledigheid, van materiaal tot gebouw en haar omgeving, is van groot belang voor transformatieopgaven en vindt nu nog veel te weinig plaats.

Barbara Lubelli Dr. Ir. Barbara Lubelli (1971) studeerde Bouwkunde in Italië (Politecnico di Milano). In 2006 promoveerde zij aan de TU Delft op basis van haar proefschrift ‘Sodium chloride damage to porous building materials’. Zij heeft zich op dat gebied verder gespecialiseerd en is als zodanig betrokken bij Europese onderzoeksprojecten. Bij RMIT is ze betrokken bij onderzoek en onderwijs op het vakgebied van de conserveringstechnieken, ook weer in het bijzonder zoutschade.

Renovatiefases Fase 1 - kappen kooromgang en fase 2 zijbeuken. De kappen bevinden zich boven de gemetselde gewelven. Hierdoor kon er gewerkt worden zonder overlast te veroorzaken in de kerk.

Fase 3 - koor en fase 4 – transepten. Dit betrof dakwerk, houtconstructies van de kappen, de gevels, het natuursteenwerk en glas van de vensters, in hoger gelegen gedeelten. In de zomer van 2003 is op 17 meter hoogte een werkvloer gemaakt in de kerk. Zo was het mogelijk boven deze vloer te werken aan spanten, dak en vensters zonder overlast voor de exploitatie.

Fase 5 - schip en lage gedeelten. Door vertraging in de subsidietoekenning zijn deze fases gesplitst in de volgende onderdelen.

Hoog. Hiervoor is in 2005 wederom op 17 meter hoogte een werkvloer gemaakt.

Laag. Op de daken van alle lage bouwdelen zijn op de brede goten looppaden en leuningen geplaatst, zo kon hier worden gewerkt zonder steigers.

Gevels. De vensters en gevels van kooromgang en zijbeuken.

Vloeren en infrastructuur. In de zomer van 2006 is een proefveld gemaakt, om de werkwijze en de restauratiemethode te testen. Voor de restauratie is de kerk een half jaar gesloten geweest.

Kapitelen en gewelven. Het werk aan de kapitelen in het schip en de zijbeuken vond plaats vanaf een schaarlift. Bij verhuringen kon hierdoor de kerk vrij worden gemaakt.

Met haar aanpak, gericht op projecten in de praktijk, lijkt RMIT een interessante partner voor de beroepspraktijk. Het renovatieproject van de Pieterskerk is hier een goed voorbeeld van. RMIT kan als onderzoekend en analytisch adviseur fungeren en hiermee de verbetering van renovatieprojecten ondersteunen. Vooral als een groeiend kennisbestand kan worden aangewend. Door studenten hiermee in aanraking te brengen wordt een groter historisch bewustzijn gecreëerd. Een groot probleem blijft echter de participatie van studenten in renovatieprojecten. Deze blijft vrij minimaal.

Wellicht kan de groeiende samenwerking tussen wetenschap en beroepspraktijk hier in de toekomst uitkomst bij bieden, maar op welke wijze blijft de vraag. <b

Na het monitoren van de komende twee jaar, moeten de verschillende cijfers resulteren in een gedegen gebouwbeheerssysteem. Het doel is om het beheer steeds verder te automatiseren. Het ventilatieniveau zal dan bijvoorbeeld, door middel van de metingen van de sensoren, automatisch worden aangepast aan het gebruik van de binnenruimte.

Het is merkwaardig dat een dergelijke aanpak niet structureel plaatsvindt bij renovatieprojecten. Volgens van Hees is de Pieterskerk één van de schaarse voorbeelden hierin. Waar dit precies aan te wij-

B_Nieuws 02 | october 05, 2009 | renovatie pieterskerk

7

Het grootste orgel in de St. Pieterskerk

Cultivating the city

An interview with Bob Allies This year’s Designer of the Future is Bob Allies, partner of Allies and Morrison architects, an architectural office based in London. As well as being collaborators on the master plan for the 2012 Olympics, Allies and Morrison are also master planners for two of London’s largest regeneration projects: King’s Cross Central and Brent Cross Circlewood. In their work, they have always acknowledged the importance of the continuum of the city, and that the development of a city depends as much on its cultivation as it does on its reinvention. On November 25th, Bob Allies will give a lecture entitled ‘Cultivating the City’ at our Faculty. This is a part of the Designers of the Future lecture series, initiated by the Mikmak Foundation.

BY MARCELLO SOELEMAN What do you think is the greatest architectural or urban challenge for the future?

“I’ll answer this from a British perspective. What has been happening in Britain over the last 10 or 20 years is that there have been a lot of considerable regenerations of the centres of our cities.

But if you move out of the centres into the kind of marginal areas, outside the centre, but not on the periphery, there are very large areas where there is a huge amount of work to be done.

These are areas that don’t have the benefit of being in the centre, nor do they have the suburban qualities you find at the edges of a city.

These areas are poor and they also don’t attract investment, which is what they need.”

you’re not just dropping something new into the equation. There is always something on the site before you get there, especially when working in Britain and London.

East London for example?

“East London is an example of such an area, but there are many more examples both in London and across the country. Due to the fact they aren’t seen as having potential value to be exploited, they therefore don’t attract the necessary investments for new developments. Today, most urban regeneration in Britain is carried out by the private sector, not the public sector. This is going to be increasingly problematic, since the private sector is profit driven. It’s a particularly difficult issue now, given the current financial situation.”

‘Cultivating the city’ then is primarily aimed at these areas?

“No, this is a more general point. In choosing the title for the lecture I wanted to find a way of summarising our firm’s approach. What interests us is the idea that you take the existing urban situation, you promote its growth, you tend it, you look after it, but then you go on and develop and refine it. What exists changes and evolves:

Of course, we have to keep thinking of ways in which we can help our cities to evolve further. They have to change. I’m not at all in favour of things being static. I don’t want to preserve things, I want them to evolve. But in order to be effective, we have a responsibility to take on board certain aspects of what we inherit. The cultivation of the city is influenced by different factors. There are people working with and working in the city: developers, investors, and a myriad of different users, and I think that the job of the architect and the urban designer is to help that work happen. It’s a matter of understanding what’s going on and helping it. That’s one aspect.

Secondly, there are the specifics of a site, of the topography, both its current state but also how, historically, it evolved. And thirdly, there is the sense of the city as a kind of shared culture, which we have all inherited. We grow up in cities, we understand the world through them. This is something we should acknowledge: it’s a social aspect, a cultural aspect. The things that you inherit have a value, these are the things we people have in common with each other.”

The private sector of course is market led; it delivers what they think people want. It’s more complex when a local authority delivers a project, as there are more parties involved. But this is the way the ‘Olympic Legacy’ is being delivered. It’s a publicly developed project, but only up to a certain point, where private developers will be brought in to build it.”

What I’ve seen from the Olympics project is that there are many parties involved in making the master plan.

“We are one of the teams working on that project as master planners. We’re an architectural practice, but we’ve gradually moved into the area of master planning. Our view of the master planning process is that it should leave a lot of freedom for the architects to contribute when they’re brought in into the process. A good master plan has to be sufficiently open ended, to stimulate interesting responses from the architects who subsequently become involved, and from all the parties responsible for implementing the design.

It is true that for us, the master plan is not so much a fixed plan as it is a ‘framing of possibilities’. The

to start implementing it, because they’re worried that they won’t be able to carry it through to the end. The goal of a master plan should be to help people make the first move. That’s one of the hardest things to do. A master plan should provide a surrogate context, the equivalent of a real context, to help them to make the first step. But equally, it must not impose obligations which become burdensome in the years ahead. We think that the master plan has to cope with the fact that time goes by, that the process of implementation can take 20 to 25 years to carry through, and they have to be able to evolve over that period.”

How far did you take your ideas about master planning while developing the Olympic master plan?

“We developed it working with other practices.

There are different architects who design different buildings, but also the master plan was made with other architects. Foreign Office and KCAP were working with us, for instance. The decision to put the Olympics in the Lea Valley came about because it was really the only piece of land of that scale available in central London. Initially, studies were done to see if all the venues could be positioned

“That seems to be where the challenge for the future lies. How do you make all the everyday buildings which make up the city?”

Who should take the lead in developing cities? The architect? The manager?

“I think it depends on how these things are made to happen. In this country projects tend to be initiated by the state, or public local authorities, but very often they’re delivered by the private sector.

master plan is not a graphic design exercise. It’s not a matter of making shapes on a plan, which, however interesting and exciting they might be, only constitute a problem for those who have to build them. In this respect many current master plans remain trapped still in the same modus operandi of the Beaux-Arts. There you might have an avenue, a crescent, a series of formal devices layed out in the plan, and then the architects have to make the buildings in funny, eccentric shapes required by the master plan. So although some of these master plans look modern, because the geometry is modern, the attitude is very traditional.

Our master plans may seem to be much more determinate in terms of strategic moves, but they are, in contrast, much more open ended in the way in which they allow the buildings to evolve. So there’s a slight difference.”

A slight, but important difference.

“We began getting involved in master planning by working as architects within master plans. What we realised, is that when a master plan is too definite, it’s very difficult for clients

there. And out of that initial piece of work evolved this new landscape, the Olympic Park. And in this case, the Olympic Park became the focus for the legacy master plan. A big step forward made by the London Games is that the legacy planning is fundamental to it. The main principle is that we are designing a piece of city which has a temporary use for the Olympic Games, rather than designing a plan for the Olympic Games and converting it into another use afterwards.”

That seems to differ from what happened in other cities which have organised Olympic Games. The Bird’s Nest in Beijing isn’t being used at all today, for example. How do you plan to prevent that from happening?

“The approach that has been adopted is that a number of the venues are temporary. Some, outside the Olympic Park, use other existing venues.

The main venues in the Olympic Park, the stadium and the aquatic centre (by Zaha Hadid), are designed to reduce in size by 75% after the Olympics. They have been designed with additional seating which can be taken away after the games, allowing them to shrink back to a size which will be viable in the future. When we started working on the master plan, the goal was to find a way of aligning the Olympic investment with the legacy investment, to ensure that the Olympic money we spent would have long-term value in the legacy.

Impression of the design for King’s Cross Central, London

8

B_Nieuws 02 | october 05, 2009 | interview bob allies

The reality is that this is much harder than anyone thought. If other cities are trying to do this in a similar way, and I’m sure they will in the future, it will continue to be a challenge to get to that point where you are confident that every pound or dollar or whatever you spend has a value for the legacy.

Ultimately, future planners will benefit from the lessons we’re learning. The London Olympics has provided a way of introducing substantial investment into a part of the city, the Lea Valley, which without it would have gone through a process of development and regeneration, but nothing like the scale and the beneftis that the Olympics could bring.”

Is this way of making a master plan the way planning should be carried out in the future?

“The brief for this lecture is to look into the future, but I’m torn between doing this in different ways. I’m saying how I’d like things to be done, but whether that is the way things will be done is quite another matter. I do feel there are fundamental questions for British and European cities.

How do you ensure that what you end up with through the process of planning, is not just a series of freestanding projects? How do you find a way of maintaining the continuum over the city? How do you ensure that all these different interventions do interconnect with each other, do make some continuous fabric for the city as a whole, rather than just constituting one housing estate, and another housing estate, the problem of so much work done in the 60s and 70s in this country? The expanse of the city started to fragmentise too much, too much discontinuity arose, and I think that’s something we’ve reacted against.”

When intervening in city districts, you tend to work with the elements which are there, in a very literal way.

“What we appreciate in successful cities and places, is the way that the physical fabric establishes clear relationships between one element and another, one building and another. So in our projects, we are interested in context, we are interested in our buildings always being a part of something larger. The way we design the buildings is always supporting that place. It’s only worth supporting of course, if it has inherent qualities. Sometimes there are none, and something has to be introduced, but it’s very unusual that there isn’t something inherently there on a site, from which some qualities can be drawn.”

Is this then the difference between your approach and that of other offices; the judgement of the inherent values of a site?

“There might be situations where this is inappropriate, when you need to radically change things.

In most of our projects though, there is a set of conditions found on a site which we think we can work with and develop further. And quite often, even if there are terrible buildings on a site, if they

are drawn into relationships with the new buildings, you can integrate them, you can make something out of them. Actually this approach is saying you don’t have to do something new every time to get good places to work, but you can build on the things you have and find quality out of those.”

You practice, as you name it, the “art of place making”1, in which a place is something more than the object itself, but rather how objects interconnect.

“Place making is a claim a lot of people would make, but the principle is that when we design buildings, we are as interested in how these buildings make places as we are in the form of the buildings. So the façades of our buildings represent the buildings, but they are also the elevation of the street.

We do see things from both sides; therefore we are wary of buildings conceived only as objects. This is not to say that some buildings should not be iconic. If a building is important for a city, for its culture, then it should be an iconic building.”

Do you think that the iconic age2 is finally over?

“Well, we would like to think that it is over. I certainly think that architects are engaging more now in the problem of making the everyday buildings of a city. That seems to be where the challenge for the future lies. How do you make all the everyday buildings which make up the city? How do you make them well, make them work effectively together? That’s probably a bigger challenge than making a dramatic stand-out building.”

Is sustainability a logical part of this?

“Sustainability also relates to the existing fabric of a city, the need to make the most of what you have.

The energy consumption, the carbon consumption are obviously critically important issues we have to address.” <b

B_Nieuws 02 | october 05, 2009 | interview bob allies

Overview of the Olympic Park, situated in the Lea Valley, London

1. The art of place making, Graham Morrison, 1999 2. The trouble with icons, Graham Morrison, 2004 www.alliesandmorrison.co.uk www.designersofthefuture.nl Pictures: Marketing & Communication Thanks to Tom Avermaete and Eva Dubbelboer for their info.

Program Wednesday November 25, 2009 Location: TU Delft, Faculty of Architecture, Room A 17:00 17:30

18:30 19:15

9

Welcome Lecture by Bob Allies: ‘Cultivating the City: London Before and After 2012’ Reaction by Maurits de Hoog Drinks

Australia: in need of a wake-up call?

When we look at the architectural discourse over the past few years, it might seem that the world is split into Europe, America, Dubai and Japan. Even the news about the credit crisis seems to focus either on ‘our’ continent or the US. Since the beginning of the crisis critics and architects all over the world pointed at the now more obviously unsustainable suburbs of America, while conjuring the images of dense European cities as an antidote to America’s individualist ways. In this simplistic world view, the different local varieties and of the urban-financial crisis are often overlooked.

Take Australia. Apart from the Sydney Opera House (by the Dane Utzon) and a couple of houses by Glenn Murcutt, we simply don’t hear enough architectural news from Down Under. On Septeber 21, a leture in the Berlage rooms shed some light on recent events in Australian architecture.

An interview with Dr. Raisbeck

BY PETER SMISEK The lecture, given by Dr. Peter Raisbeck, a senior lecturer at Melbourne University, was therefore a welcome opportunity to fill the knowledge gap. While the lecture had a very “Real Estate & Housing” name “New trends in Australian architecture and construction: Housing and Real Estate markets after the financial crisis”, Dr Raisbeck actually covered an extremely wide range of topics, from the urban structure of Melbourne, the Australian dream home, the different development strategies and regulations, to the question of affordability and sustainability and the formalism of the so-called “Melbourne School”.

affordability at record high. Along with the worsening affordability, the Australian housing market is less diverse, being roughly divided into two main housing typologies: the inner city market, close to the city centres where developers tended to build smaller apartments in high-rise towers of about 15 to 30 stories, and the mass suburban housing market out on the periphery of the city where single houses often have 700 to 1000 square metres of land. After the crisis, there has been less money available for financing apartment buildings, but the government is still attempting to encourage home ownership - principally home ownership in the suburbs.

As the credit crisis has swept the globe, it affected all the major economies. The US and the UK experienced a sharp fall in property prices.

Australian housing market however, has its own specialties. “The affordability issue is still quite severe,” says Dr. Raisbeck. “The property prices kept on rising and rising before the crisis…

People built up debts, because they believed that the value of their property would keep on increasing, and the Australian government encouraged this by giving subsidies to first-time buyers of about 10,000 Australian Dollars to buy a home. That really fuelled the housing market.”

This kept the demand for real estate high, which meant prices could rise, which further worsened the affordability issue. Now, the prices haven’t actually fallen as they did in the UK or in the Netherlands, but they leveled out, which keeps

These conditions are not helped by the fact that there is “very little medium-density housing compared to places like the Netherlands; in the last 25 years, Australians have not been able to think about different ways of living, and the government and the developers have not really fostered other typologies of housing. Like the demand for an iPhone; there’s an insatiable demand to live in a suburban home”. I reflected whether Australia’s great outdoors and the promise of an active lifestyle might not be the main factor which keeps families in their suburban homes, and whether the inner cities have a satisfactory network of public spaces to cater to public needs. “In the inner cities, Australians are well-provided with public space.

The core of the central grid in Melbourne is actually surrounded by an extensive network of parks and botanical gardens that people can use for recrea-

tion. Out in the suburbs in the periphery, you might be about 20 minutes or half an hour from some natural wilderness, and there probably will be some small parks in the area.” A question about whether now, post-crisis, the housing market demands new typologies is met with an abrupt “No” from my worried interviewee. “It’s staying the same, and this is what worries me. I would have thought that people would start to realize that maybe there are different models of living and maybe we can live in the suburbs in a more sustainable way, either in increasing its density, or redesigning them.

I’m afraid that doesn’t seem to be happening. Developers seem to regard suburban housing as an easy way to make money, but it’s also an issue of governance, they need to be governed in different ways.” As an example, Dr Raisbeck recalls a question from the lecture about government incentives for high density housing. The fact that there is no clear policy of incentives makes this a riskier business for the property developers, which results in a more uniform market. Moreover, Melbourne is not topographically contained like Sydney, the sprawl can go on and there is even less pressure on the developers and architects to create more compact communities.

The main problem seems to be that the Australian government has a laissez-faire attitude in the subjects of planning and regulations, which also leads the development of inner city Melbourne to mirror Koolhaas’s notion of Captive Globe - each city block is filled according to its own aesthetic rules, which

are not imposed by public authority. Dr Raisbeck says that the urban quality is maintained mainly by height regulation and plot ratios. “The other issues that seem to have an impact on the urban development of our cities are related to 19th century heritage buildings. We have a large Victorian heritage. However, since there are no strict rules, developers are still able to do what they want to do, so we have lost quite a large amount of our 19th century housing stock, because people couldn’t be bothered to refurbish”. However, he admits that there are some “very enlightened developers”, who are aware of the need for good public space and conservation, thus preserving and enhancing the urban quality of the city.

In our talk, we return to the financial crisis. While it might not have changed the balance in the property market, I wondered whether there has been a shift in the architectural education. Dr Raisbeck continues: “In Australia, our banks survived the crisis, the government didn’t actually need to put money in our banks. Some of them had some bad debts, but these were in the order of 200 or 300 million Australian dollars, rather than billions.”

Also, the composition of the school’s student body plays an issue in how the crisis is perceived: “In our school in Melbourne, we also have a lot of students form Malaysia, Hong Kong and even China, where the crisis is less tangible than in England or the United States. Because people haven’t really felt these effects, there is little debate about the future. It’s business as usual.”

We move on to formalism, which is quite a dominant trend in Melbourne. In his lecture the day before, Dr. Raisbeck showed examples of this, which can be observed in recent high density developments in Melbourne, the last year’s exhibition at the Venice Biennale, and even in Dubai, where until recently, 20,000 Australian architects and engineers were employed. “Australia is a big place, with many distinct local characteristics,” Dr. Raisbeck explains, “If you think about Glenn Murcutt, he’s a Miesian architect, but he looks very closely at local characteristics. He’s from Sydney, whereas in Melbourne the situation has been quite different for the last thirty years: from the mid-seventies onwards, Melbourne architects were more interested in post-modernism and American architects like Venturi. From that point on, they have developed a highly expressionistic response to architectural problems, which they refer to as the Melbourne school, which is different from what is done in Sydney. The debate is quite vigorous, but there is a freedom to develop a formal language”.

In his lecture, Australia was also shown to be suffering from negative impacts of climate change.

This brought on prolonged periods of low rainfall,

Melbourne city centre

10

B_Nieuws 02 | october 05, 2009 | interview

GRADUATION PROJECT - CAROLIEN SCHIPPERS introduction

BY MARC SCHOONDERBEEK PASSAGES OF TIME studio Border Conditions (Architecture) in Kiev (Ukraine)

“Yet the lines marking the edges of the sea represent zones that all humankind understands as always already in motion and impossible to pin down over any time span.”

Jennifer Bloomer1 SITEPLAN 1:1500

Suburbs of Melbourne

which can lead to bush-fires. Some efforts by the architects to adapt to the changing local climate were shown, but these mostly included tried and tested methods, such as PV cells or water storage, though these were presented as important in the development of a more sustainable way of thinking. There is however another reason why people are becoming more conscious of the environment. “Australians are at a tipping point, they are very aware of climate change issues… we are running out of water, and certainly in Melbourne most people know of someone who was involved in the bush-fires in February this year, when whole communities were wiped out and many people lost their lives. So they are aware of them, but it is still a consumer economy: people haven’t been prompted to change.”

As our discussion neared its end, we arrived at the theme of mobility. Dr. Raisbeck said that cars are “evil” and that he found it very quiet last night, until he realized people in the Netherlands do not use cars that extensively (which must mean that Australian roads are always full, and not just during the peak hours as is often the case in the Randstad). Moreover, the government is not investing much money in public transportation network. “We have a tram system which serves the inner city, but they haven’t invested enough in that. We also have a small underground metro system, which if you close your eyes, you will be in and out again.”

He also adds that he lives close to his workplace (about four kilometers from the city). “To go to work, which is about six kilometers, it would take me about 50 minutes to go by train or a tram, and almost up to an hour to go by car, but because we are quite well served by bike paths, it takes only about thirty minutes. It’s a no-brainer.” He goes on to add: “There’s an obsession with cars and mobility. So the government is planning to build more and more roads. We should be spending that money on public transport. It’s great to come to a city where the car doesn’t dominate, but where the bike dominates. It’s fantastic. But I’m afraid that changing Australia will take another crisis.”

The architectural experiments developed in the Border Conditions (BC) graduate studio originate from the understanding that ‘mapping’ is not only a specific tool for investigating spatial conditions in contemporary cities, but can be used as a tool for design as well. Mapping is thus the leading tool by which BC projects are directed towards an architectural design proposal. However, as in any experimental environment, the exact meaning and form of these mappings are explored rather than settled into a fixed definition.

As a result, not only do the urban investigations of BC produce extraordinary results in terms of collective investigations (which are usually related to a wide variety of ‘dérives’), the emphasis BC puts on the direct relation between research and design through the mapping has resulted in a remarkable array of architectural design projects. This relationship, simply stated, is a result of at least two important features that constitute the overlap between the map(ping) and the design: namely that both produce a spatial ordering system and that both are developed by a highly specific and personal notation technique.

For the spring semester of 2008, the studio Border Conditions choose, after a discussion with the involved students, Kiev as their city of investigation. Within this city, several collective walks were organised as a means to explore the city. The project of Carolien Schippers relates to these dérives through the development of the notion of the passage. With reference to Russian Arc, the Alexander Sokurov film about St. Petersburg’s Hermitage that was shot in one single take, Carolien designed a plan for the National Archive of the Ukraine in which the space forms a continuous passage. The enfolding archive is thus the stage for a sequence of spatial experiences where the visitor will stroll along and through the collection, but is simultaneously made aware of both the extent of that collection and the specific ways this institute functions nowadays. The storing of time, which is in essence what an archive tries to do, is embedded in the landscape, but this embedding actually increases the sense of detachment the spatial experiences produce. In the end, Carolien’s design results in a wonderful architectural space that hinges between order and disorder. Perhaps this Archive is “the expression of a threatened equilibrium within the overall dynamic disorder”, but it is a delicate equilibrium whose spaces are both ‘out of control’ and simply overwhelming.

Jennifer Bloomer, ‘Six Monsters On Edge’, in: Border Conditions, Architectura & Natura Press, forthcoming: December 2009/January 2010.

See: Deborah Hauptmann et. al. (eds.), The Architecture Annual 2007-2008, (010 Publishers, 2009), pp. 94-99, where the mappings of these dérives have been published.

3 In Society of the Spectacle, Guy Debord discusses the importance of the ‘passage’ in relation to baroque architecture. See: statement #189.

1 2

How, when and if Australian people and architects will make a change in their way of living, building and travelling is uncertain. Let us hope that Australia will not become a cautionary tale in the struggle to combat the climate change. <b

B_Nieuws 02 | october 05, 2009 | graduation project

11

PASSAGES OF TIME; THE NATIONAL ARCHIVE OF UKRAINE Kiev is the capital of Ukraine, a young nation with a long history of foreign dominance. The remains of the past and signs of the future exist in extreme proximity to one another. The tension between what was and what will be can be felt throughout the city and makes the passing of time almost tangible.

On the outskirts of the city the spatial developments are more rapid but also more temporary.

In an area dominated by storage facilities and factories on the edge of the city and the forest I designed the new national archive of Ukraine.

Here the collective memory is organized and stored. But unlike a museum, the archive still offers the possibility to find your individual read-

ing of the past. The organisation of historic objects became the first point of investigation.

The following text and the drawing of Piranesi’s Rome led to the connection between the organization of knowledge and organization of space.

“Foucaults view of knowledge as a collection of colliding and intersecting grids offers this kind of place.

We can wander here; we often return to familiar points, familiar intersections, which give pleasure.

This is the mythical labyrinth, which we enter and from which we have no desire to emerge” Jennifer Bloomer, Architecture and the Text: The (S)crypts of

In the labyrinth the path is more important than its destination, by the mere longevity of the path one enters a meditative state of contemplation.

The manipulation of the classical labyrinth resulted in a circulation model of one continuous route of 2.5 km through 53 different functional and spatial conditions depending on the artworks and objects stored. The sequence and rhythm of spaces became the focus of the design.

By designing 53 spaces in sequence and bringing this line back to the compact form of the box by folding it as a labyrinth new spatial and visual connections emerge.

Distances in the sequence generate adjacencies in plan and sections. Fullness creating emptyness, in the form of patio’s providing the possibility of natural light and connections of spaces. While walking the path one is simultaneously confronted with spaces that have been passed and ones yet to come. The path of the archive, like that of the mind, creates the possibility to open up to your past and your future to reveal your presence.

Carolien Schippers carolienschippers@gmail.com

Joyce and Piranesi, Yale University Press, New Haven,1993

12

B_Nieuws 02 | october 05, 2009 | graduation project

image above: collage of sequential section, facade, plan (level 0) and cross sections.

B_Nieuws 02 | october 05, 2009 | graduation project

13

column Evolutie door natuurlijke selectie

De Bouwpub

Stel je voor dat je een luis bent. Een luis met drie problemen. Kanjers, joekels van problemen.

Probleem 1: Je leeft onder water. Daar is het moeilijk ademen, dus alleen je maatjes met kiewen overleven deze brute uitdaging.

Jammer voor jou.

Stel dat je een onderwaterluis bent. Heb je dus nog probleem 2. Je bent zo groot als een menselijke vingertop. Dat is dus best wel tering groot,voor een luis. Dat is onhandig. Je wordt opgegeten door een grote hongerige vis. Wederom ben je uit het genreservoir gefilterd waar de volgende generatie uit zal worden geput.

En dan is er nog probleem 3: “De luis in de pels”. Welke pels moet je in gaan zitten als je zo groot bent, en alle zeedieren weigeren om een lekkere wollige pels te laten groeien, waar je je veilig in kunt verstoppen?

Maak kennis met Cymothoa Exigua. De parasitische arthropod. Deze luis heeft de snoeiharde strijd voor overleving weten te trotseren door zich in de bek van een rood gevlekte snapper te vestigen. De jonge versie van de luis dwarrelt via de kiewen van een van deze baarsachtige vissen de mondholte in. Ze banen zich in weg naar de achterzijde van de tong en nestelen daar hun puntige pootjes in het vlees. Dan zuigen ze het bloed op, totdat de tong geheel verschrompeld is, en alleen een spierstompje over is. Tegen die tijd zijn ze al flink gegroeid en zijn ze ongeveer even groot als de inmiddels vergane tong.

is weer

Daardoor heeft de vis eigenlijk nergens last van. Oraal-functioneel gezien. De luis fungeert als een tong. Met pootjes. En oogjes.

open!

En een mondje dat nu een klein deel van het vissendieet confisceert.

Zo gaat het hier op bouwkunde eigenlijk ook.

FOTO’S EN TEKST DOOR LINDA DE VOS

Doe er je voordeel mee!

Source: http://tinyurl.com/blouche

Veel liefs, BLouche voor B_nieuws louche@mail.org

Op 17-9 werd het officiele openingsfeest van Stichting de Bouwpub gevierd.

Er speelden twee bands buiten naast de Bouwpub (the Bohemes en Doggy Bag) en binnen draaiden er DJ’s. Er was veel belangstelling voor de Bouwpub. Zowel medewerkers als studenten genoten van een hapje en drankje en maakten kennis met de ontspannende sfeer na studie- of werktijd. <b

14

B_Nieuws 02 | october 05, 2009 | bouwpub

Minors: in het buitenland

DOOR PETER SMISEK

Onder het motto: een goed ingenieur is een breed opgeleid ingenieur, en door de de internationale oriëntatie van de TU Delft is de invoer van de major/minor structuur een begrijpelijke stap. In de Verenigde Staten en Canada is de minor een vanzelfsprekend deel van de Bacheloropleiding. De eerste minor werd in 1910 in Harvard ingevoerd, ironisch genoeg, om studenten juist minder verbreding te geven. Tot die tijd hadden de studenten op Harvard totale keuzevrijheid in hun vakken en alleen de helft van hen ging uiteindelijk specialiseren1.

In 2006 voerde de TU Delft de major/minor structuur in. Anno 2009 zijn minors een feit. Er is een uitgebreide keuze aan allerlei vakkenpakketten die bedoeld zijn als verbreding van de kennis van studenten die eigenlijk al hun ‘roeping’ gevonden hebben. Met verbreding wordt bedoeld dat een student een vakkenpakket buiten zijn vakgebied kiest, wat kan betekenen dat de student een semester lang aan een andere faculteit studeert. Er bestaat ook een verdiepende minor, een student verdiept zich dan tijdens het vijfde semester van zijn Bacheloropleiding in zijn eigen vakgebied en blijf op de eigen faculteit studeren. De Centrale Studenten Administratie (CSA) geeft aan dat het doel van de TU Delft is dat 75% van de studenten voor verbreding kiest en 25% voor verdieping in het eigen vakgebied.

Behalve de voor de hand liggende keuze om aan de TU Delft je minor te volgen, bestaat er ook een mogelijkheid om een minor bij de andere Nederlandse universiteiten te volgen. Minors van de andere technische universiteiten (Eindhoven, Twente) worden door de examencommissie meestal geaccepteerd, hoewel de student door deze universiteiten niet automatisch wordt toegelaten. En als een student toch in Delft wil blijven, maar het minoraanbod van de TU te beperkt vindt, is er ook een optie om zelf een minor samenstellen uit de verschillende TUvakken. Dit gebeurt onder bepaalde voorwaarden en het voorstel moet uiteindelijk worden goedgekeurd door de examencommissie.

Dit jaar volgt een tiental studenten van de TU Delft een minor aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Verder blijkt dat ongeveer 59% van de studenten voor een minor aan een andere faculteit kiest. Bij Technische Natuurkunde kiezen bijna alle studenten voor verbreding, terwijl bij Industrieel Ontwerpen en Werktuigbouwkunde dit percentage op de gewenste 75% ligt. Bij de faculteit Bouwkunde volgt maar 1 op de 3 studenten een minor aan een andere faculteit. Dit zou een gevolg kunnen zijn van het feit dat van de 73 aangeboden minors (waarvan 7 op Bouwkunde zelf), er maar 41 geschikt worden geacht voor Bouwkundestudenten. Ter vergelijking kunnen IO-studenten kiezen

uit 45 minors, de CitG-studenten uit 49 minors en de studenten van L&R kunnen uit 50 verschillende minors hun keuze maken.

Er is natuurlijk nog een optie. Naar het buitenland.

Martijn Lugten, die net begonnen is met een minor in Stockholm, schrijft: “Ik wilde eigenlijk al lager naar het buitenland gaan. Ik wilde kijken hoe het is om voor een tijd in een andere stad te wonen. Het was dus zowel de ervaring als de uitdaging voor mijzelf.” Hij volgt daar nu een Engelstalig architectuurprogramma voor internationale studenten.

Voor Martijn is het oriëntatieproces in oktober begonnen met een gesprek met een medewerker van het International Office op Bouwkunde. Begin februari moest hij al het aanmeldingsformulier met daarin zijn voorkeuren voor buitenlandse universiteiten inleveren, en in april kreeg hij te horen waar hij definitief naar toe ging. In mei heeft hij nog formulieren van de Kungliga Tekniska Hogskolan (KHT) Stockholm ingevuld, en daarna heeft hij pas een Erasmusbeurs aangevraagd bij het International Office2. Half september is de Erasmusbeurs verwerkt en is zijn minor door de Examencommissie goedgekeurd.

Verder was het International Office behulpzaam, hij kon altijd vragen stellen en werd snel geholpen. Eén van de problemen was dat hij in februari te horen kreeg dat hij naar Londen zou gaan, terwijl dat niet een van zijn keuzes was. “Ik had als eerste keus ETH Zürich opgegeven. Het bleek echter dat deze universiteit alleen toegankelijk was voor Masterstudenten. Als tweede keus had ik KTH Stockholm. Shirin Musa (International Office - red.) heeft in dit geval wel direct de problemen verholpen. Uiteindelijk is alles goed gekomen en mensen van International Office zijn altijd bereid je te helpen als je problemen hebt met je minor in het buitenland.”

Hij heeft wel een paar problemen gehad, onder andere omdat het minor systeem vrij nieuw is en omdat de voorzieningen voor studeren in het buitenland meer zijn toegespitst op Masterstudenten.

Hij heeft wel een advies voor studenten die naar

het buitenland willen gaan: “Zodra je weet welke vakken je gaat volgen in het buitenland dien dan de aanvraag zo spoedig mogelijk in bij de examencommissie en International Office, dit scheelt een hoop tijd.” Hoewel er volgens Martijn geen bijzondere voorwaarden voor het volgen van een minor in het buitenland zijn, is het halen van je propedeuse wel belangrijk. Het is namelijk zo dat je geen Erasmus beurs krijgt als je je propedeuse niet hebt behaald.”

En hoe bevalt het Martijn tijdens zijn studie in Stockholm? “Stockholm is een mooie stad, leuke mensen en het is erg leerzaam om eens een half jaar in het Engels les te krijgen. Daarnaast is het ook interessant om een half jaar in het buitenland te kunnen ontwerpen. Het is hier meer een art school dan in Delft,” aldus Martijn.

Een andere bouwkundestudent die zijn minor in het buitenland volgt is Bas Mentink. “Hoofdzakelijk wilde ik dingen zien. Iets nieuws, een andere manier van studeren, misschien een andere manier van leven. Hiernaast zag ik, omdat de vakkenkeuze volledig vrij is in de minor, mijn kans om te ontdekken welke richting binnen Bouwkunde me het meest interesseert. Ik heb nu een aantal technische ontwerpvakken, een stedenbouwproject en een zeer artistiek project over symbolisme (de constructie van de religieuze ruimte) gekozen.

Ik hoop me na dit semester beter op het vakgebied georiënteerd te hebben.”

Bas zit nu in Madrid op Escuela Técnica Superior de Arquitectura de Madrid (ETSAM). Voor zijn vertrek naar Spanje volgde Bas nog Spaanse lessen in Delft, en zoals hij zelf zegt: “Je kunt tot 10 punten aan taalcursussen opnemen in je vakkenpakket.

Dit heeft twee voordelen. Je krijgt de tijd om een taal te leren en tegelijkertijd is de druk tijdens je verblijf in het buitenland wat lager. Ik red me nu in Spaanse gesprekken en dat is zonder meer een van de hoofddoelen van mijn verblijf in het buitenland: een nieuwe vreemde taal spreken!”

Studenten die naar het buitenland willen hoeven niet al heel vroeg in contact komen met het International Office. Bas heeft voor het eerst contact met ze opgenomen in februari bij het inleveren van zijn voorkeurslijst met vijf buitenlandse universiteiten. Hij oriënteerde zich op de minors vanaf december, hoewel hij andere studenten zou aanraden om eerder te beginnen te oriënteren. “Je kunt je dan rustiger en diepgaander orientëren en bovendien kun je je eerder inschrijven voor taalcursussen”. Hoewel hij door zijn korte voorbereiding drie weken taalcursus had gemist, lukte het hem wel om al het papierwerk - “van OV-vergoeding tot Learning Agreement, van verzekering tot Erasmusbeurs” - tussen februari en juni in orde te krijgen.

Voor het regelen van zijn minor was vooral administratie en organisatie van belang. “Het heikele punt is dat je niet weet of je nu echt alles geregeld hebt,

beeld van Stockholm

B_Nieuws 02 | october 05, 2009 | minors

beeld van Madrid

of je klaar bent voor vertrek. Mijn hoofd liep er op een gegeven moment wel een beetje van over.” International Office legt een grote nadruk op zelfstandigheid. Bas zou graag een checklist willen ontvangen, zodat hij kan controleren wat er nog geregeld moet worden bij een minor in het buitenland: “Geef me alsjeblieft die checklist en zelfstandig word ik wel in een vreemd land.

Met je koffertje beland je in een vreemde stad en daar mag je direct al beginnen met het zoeken naar een kamer. Zelfstandigheid, die komt wel.”

Omdat Bas een zo breed mogelijke minor wilde volgen, moest hij zelf zijn vakkenpakket samenstellen. Dat bleek niet zo eenvoudig toen hij de lijst van vakken kreeg met alleen de titel van elk vak. Maar daar had hij een oplossing voor: “Ik heb de eerste twee weken een gigantisch aantal colleges gevolgd en vervolgens de vijf leukste vakken gekozen. Je hebt wel even een vol programma, maar je ziet wel onwijs veel van het onderwijssysteem, wat er zoal gedoceerd wordt en je kunt met meer zekerheid een vak kiezen dat je interesseert”.

Martijn en Bas vinden het volgen van een minor in het buitenland al het extra regel- en papierwerk wel waard. “Laat je alsjeblieft niet tegenhouden door dit papierwerk. Het hangt af van je eigen organisatietalent. Bovendien, wanneer je het vergelijkt met wat je ervoor terugkrijgt, dan kan ik me niet voorstellen dat je nog zult twijfelen of je het proces wil ingaan of niet. Een geweldige tijd en nog een beurs ook!”

Het regelen van een minor in het buitenland loopt niet altijd even soepel, maar met vastberadenheid en wat hulp van International Office is het heel goed mogelijk om zelf een buitenlandse minor samen te stellen. Hopelijk daagt het vooruitzicht op het leren van een nieuwe taal, het zien van nieuwe plekken, het ontdekken van andere architectuur en het verleggen van je eigen grenzen meer Bouwkunde Bachelorstudenten uit tot het volgen van een minor in het buitenland. <b 1. C. McGrath, What Every Student Should Know, New York Times (1-8-2006) 2. De Erasmusbeurs is voor studenten of stagiairs die een tijdje in het buitenland willen studeren of stage willen lopen en is toegankelijk voor alle studierichtingen.

15

D e eerlijke stad Een portret van Edward Hulsbergen

Edward Hulsbergen heeft na meer dan dertig jaar afscheid genomen van Bouwkunde. Vrijdag 2 oktober was het tijd voor zijn afscheidsconferentie: ‘The Fair City’. Na jarenlang onderzoek te hebben gedaan naar maatschappelijke stedelijke ontwikkelingen op wijkniveau, kwam hij tot enkele bijzondere conclusies – die hij zelf overigens niet zo heel bijzonder vindt. Een zelfportret van een zeldzaamheid op Bouwkunde.

DOOR MARCELLO SOELEMAN Belevenissen op Bouwkunde “Hoe ik begonnen ben op Bouwkunde? Dat is niet zo’n ingewikkeld verhaal. Ik ben in oktober 1972 bij Bouwkunde komen werken. Dat had eigenlijk maar één reden: ik had drie sollicitaties lopen, en de leerstoel Stedebouwkundig Onderzoek van Bouwkunde reageerde al binnen 14 dagen. Hierover was ik zeer verbaasd, Bouwkunde was namelijk mijn tweede keus. Ik wilde eigenlijk de gezondheidszorg in. Ik heb namelijk psychologie gestudeerd. Toch ben ik hier niet als psycholoog aangenomen. Studenten hadden behoefte aan hulp bij de methodologie van hun onderzoek. Mijn psychologieopleiding voorzag ook in een goede training in onderzoeksmethodologie. Onderzoeksmethodologie is nog steeds m’n grote liefde. Ik ben aangenomen om studenten te helpen met het opstellen van een realistische onderzoeksvraag, het verzamelen van literatuur, om zo een onderzoeksvoorstel te maken, en dat onderzoek ook uitvoeren en erover rapporteren.

de banlieues van Parijs. Voor mij is dat buurt- en wijkniveau altijd van belang gebleven.

Begin 1980 was ik behoorlijk ingeburgerd geraakt op Bouwkunde. Ik had mensen om me heen die iets nuttigs te melden hadden over onderzoek, ik had vele collega’s ontmoet, met name in de stedenbouwkunde, waarvan ik vond dat ze interessante visies hadden en interessante dingen maakten, en de bevlogenheid op Bouwkunde om de wereld een beetje te verbeteren sprak me wel aan. Daarom is één van mijn stellingen: stedenbouwkundigen zijn pure optimisten. Dat optimisme heb je heel hard nodig, anders komt nergens iets van terecht.

en het idee dat stedenbouwkunde in belangrijke mate ‘maatschappelijk werk’ is, wordt te weinig benadrukt. Recent heeft Henco Bekkering mensen als Grandpré Molière uit de schaduw gehaald, en dat lijkt mij een aardig begin van eerherstel van de maatschappelijke rol van het vakgebied.

Het wetenschappelijk onderzoek is natuurlijk ook ontzettend veranderd. Onderzoek was in de jaren ‘70 vóóronderzoek, dus onderzoek dat voorafgaand aan het ontwerp werd uitgevoerd. Eerst deed je onderzoek, en dan ging je vormgeven. Dat veranderde in de loop der tijd helemaal. Onderzoek heeft nu een rol in alle fasen van de planvorming, althans kan een rol hebben; ontwerpen zonder onderzoek is ook mogelijk, al zal vanuit de ruimtelijke planning altijd worden geadviseerd minstens een evaluatie op het ontwerp uit te voeren. ‘Research

by Design’, heet dat, zo staat het ook in ‘Ways to Study’. Maar voor mij is het vooral essentieel dat

onderzoek en vormgeving in nauwe relatie met elkaar gebracht worden. En hoe je dat dan noemt, is van minder belang.

Ook heb ik natuurlijk vele veranderingen in het onderwijs meegemaakt. Onderzoek veranderde aan de hand van maatschappelijke vraagstukken, het onderwijs veranderde omdat er nieuwe inzichten kwamen over onderwijs. Er waren vroeger hoogleraren die een kwartaal- dan wel jaarproject hadden.

Ook waren er Stedebouwkundige Studiegroepen, en later Interuniversitaire Studiegroepen Planologie om studenten veel meer in contact te brengen met de buitenwereld. Deze studiegroepen stimuleerden studenten tot gedegen, gericht onderzoek.

In de jaren ‘80 is dat allemaal afgeschaft, en dat heb ik diep betreurd. Nu zie je dat studenten en docenten zich afvragen of zo’n studieaanpak in de laatste fase van de studie niet moet terugkomen.

Maar dat is ontzettend moeilijk, vanwege het ge-

Ook heb ik in die tijd ontdekt dat ik bijzonder weinig belangstelling heb voor architectuur. Ik ben me er altijd over blijven verbazen hoe veel architecten - in mijn ogen - slordig omgaan met de onderbouwing van wat ze doen, en ook van hun studenten weinig of geen onderbouwing eisen. Op een gegeven moment heb ik aan de afstudeercommissie laten weten dat ik alleen nog maar gecommitteerd wilde worden bij afstudeerders van Bouwtechnologie, omdat daar nog wel een meer solide onderbouwing van het onderzoek aanwezig was.

Er lijken twee stromingen te zijn binnen de architectuur: de ene stroming zegt dat architectuur beter onderbouwd moet worden, en de andere zegt dat als het product goed is, “en dat zie je toch!”, dat je dan verder niet moet kletsen.

Deze laatste stroming biedt voor mij onvoldoende perspectief voor wat ik onder wetenschap versta.

“Een van de redenen waarom ik bij bouwkunde ben blijven werken is dat ik door kreeg dat ruimte niet een soort sociale constructie in de hoofden van mensen is, maar dat er een echte ruimte is.”

Na een jaar Bouwkunde kwam ik tot de conclusie dat ik weg wilde. Ik werd helemaal gek van het gebrek aan mijn eigen wetenschappelijke interesse is: de gezondheidszorg en psychologie. Uiteindelijk heb ik geleerd om begrip te hebben voor andere vormen van wetenschap, maar ik heb nooit mijn ongeduld verloren bij slordig werk.

In 1973 kwam Paul Drewe op de universiteit werken als hoogleraar Stedebouwkundig Onderzoek. Drewe en ik hebben het vanaf het begin erg goed met elkaar kunnen vinden. Hij heeft mij altijd erg gestimuleerd in mijn onderzoeksbelangstelling. Onze visies op onderzoek sloten erg op elkaar aan. Ik heb vervolgens vele jaren met hem samengewerkt, tot 2005, toen hij met pensioen ging. Daarna hebben we nog gewerkt aan een boek over sociale innovatie in stedelijke revitalisering.

Drewe was vooral geïnteresseerd in het regionale schaalniveau, en ik voelde mij meer aangetrokken tot het onderzoek op wijkniveau. Veel van mijn publicaties gaan over het wijkniveau.

Zo heb ik bijvoorbeeld een vergelijkend onderzoek uitgevoerd naar de wijkaanpak in grote steden in andere Europese landen, bijvoorbeeld

Bij de afdeling Urbanism heb ik mij vrijwel altijd thuis gevoeld. Maar ook bij stedenbouwkunde ervaar ik een grote hang naar vormgeving. Medio jaren ‘80 zag je dat het maatschappelijk engagement prominenter aanwezig was. Met de reorganisatie van de vakgroepen verdween een groot deel van de volkshuisvesting naar een andere vakgroep, en daarmee verdween een deel van dat engagement.

De huidige afdeling Urbanism rust op drie pijlers: vormgeving, planning en landschap. Hierbij is de hang naar vormgeving bij de ‘ontwerpleerstoelen’ zeer sterk. Ik kan er wel goed mee werken, ook omdat ik vind dat het in de stedenbouwkunde vereist is dat een idee technisch vormgegeven moet kunnen worden, maar de planning- en proceskant

16

B_Nieuws 02 | october 05, 2009 | interview edward hulsbergen

knok om studenten tussen de universiteiten.

In de jaren ‘90 begonnen de vakgroepen en leerstoelen zich steeds meer terug te trekken in hun eigen werk. Die verkokering is niet goed geweest voor de faculteit. Dat heeft ook te maken gehad met de financiering van het onderwijs. Op het moment dat jij als vakgroep of leerstoel je punten binnen moet halen, dan zul je goed moeten kijken of je anderen wel centen moet laten verdienen in jouw project. Van deze verhokking hebben we in mijn ogen nog steeds vreselijk veel last, ook binnen de afdelingen. De laatste jaren hebben we bij Urbanism geprobeerd om onthokking op gang te brengen, maar als je wordt afgerekend op punten dan zeg je al gauw: “Hoor eens, ik heb nu wel even wat anders te doen. Er moet immers gewoon brood op de plank.” Hetzelfde calculerende effect zie je bij een aantal studenten.

Na de pensionering van Paul Drewe in 2005 is zijn leerstoel - die inmiddels weer Ruimtelijke Planning heette - tot eind 2007 door mij ‘waargenomen’.

Daarbij ben ik ondersteund door het Ruimtelijke Planning team, in afwachting van een nieuwe hoogleraar. Met de komst van Vincent Nadin zijn twee leerstoelen samengevoegd tot de huidige leerstoel Ruimtelijke Planning en Strategie. Het behoeft geen betoog, dat in het huidige tijdgewricht (bezuinigingen, personeelverlies) het een hele klus is om dat te organiseren.”

Onderzoek op Bouwkunde “Heel belangrijk voor onderzoek bij Bouwkunde is casuïstiek. ‘Case Study’ is een moeilijke vorm van onderzoek, waarbij mij steeds weer opvalt hoe lichtvoetig daarover wordt gedacht. Gezien het belang van casuïstiek voor het onderzoek op de faculteit, zou het goed zijn als deze naïviteit facultair zou worden aangepakt. Maar dat gebeurt niet.

Als er geen tijd is voor voldoende analyse, dan kun je altijd nog een casus studie doen? Nee dus. Een beetje rondlopen en foto’s maken, wat met elkaar praten, en op die manier een beeld vormen, zoals wordt gesuggereerd in bijvoorbeeld de VPROdocumentaire ‘Grand Paris’, heeft weinig te maken met casuïstiek. De methodologie voor casuïstiek is ontwikkeld, en goed doordacht; ook de toepassing vanuit de theorie naar de praktijk. Maar er moet altijd een expliciete vertaalslag worden gemaakt, iedere keer weer, naar de betreffende casus. En dat gebeurt te vaak met de losse pols.

In de documentaire ‘Grand Paris’ miste ik expliciete aandacht voor de ‘stedenbouwkunde van netwerken’, die door de Parijse hoogleraar Gabriel Dupuy is ontwikkeld en uitgewerkt. Om dit uitgangspunt in Delft onder de aandacht te brengen heeft de leerstoel Ruimtelijke Planning en Strategie in samenwerking met Gabriel Dupuy het boek ‘Urban Networks – Network Urbanism’ (2008, Techne Press, Amsterdam) geproduceerd. Een stedelijk netwerk is niet alleen het verkeersnetwerk. Dupuy maakt onderscheid tussen technische (straten, kabels, leidingen), functionele (productie en consumptie) en huishoudensnetwerken; met elk hun eigen dynamiek en eisen. Als alle winkels in een buurt worden gesloten, dan verandert het netwerk

van straten niet, maar met het wegvallen van een belangrijk functioneel netwerk verarmt de buurt.

De stedenbouwkunde van deze netwerken zou mijns inziens een integraal onderdeel moeten zijn van het onderwijs op Urbanism, omdat met dit boek eindelijk op een goede manier dit typisch stedenbouwkundige aandachtsveld in de Engelse taal voorhanden is. Je kunt niet heel de wereld meenemen in je ontwerp, maar je kan wel proberen duidelijk te maken wat wel en wat niet prioriteit heeft gekregen in het ontwerp. De basale vraag moet zijn voor wie in het ontwerp het leven makkelijker wordt gemaakt.

En dan zijn we bij het thema van ‘The Fair City’.

Ruimtelijke verbeteringen blijken nogal eens te blijven hangen bij de mensen die het toch al erg goed hebben. Ik woon in Gouda Oost, waar je kunt ervaren hoeveel moeite het kost om dingen voor elkaar te krijgen, om via ‘wijkontwikkeling’ en ‘wijkaanpak’ op een laag schaalniveau een aantal dingen te verbeteren. De koppeling van ruimtelijke verbeteringen met het aanpakken van bijvoorbeeld werkloosheid is uiterst problematisch, evenals de feitelijke effecten van beleid en uitvoering voor de onbemiddelde bewoners.

Voor nieuwbouwwijken wordt behoorlijk goed onderzocht of de markt die gecreëerd wordt ook gevraagd wordt door de kopers. Tegelijkertijd blijkt de lange traditie in Nederland van onderzoek naar woonsatisfactie (van twintig tot dertig jaar geleden) vergeten. Dit moest ik bijna twee jaar geleden constateren op een conferentie met als een van de thema’s: wat voor onderzoek moeten we doen om te weten wat mensen willen? Dit soort onderzoek lieten we studenten op Bouwkunde dus al veel eerder doen in de context van maatschappij en ruimte. De mensen op die conferentie hadden dat gewoon niet meer op hun netvlies staan.

Sociale wetenschappers hebben er meestal grote moeite mee dat de ruimte een aparte component is.

Ook het Sociaal en Cultureel Planbureau husselt de sociale component en de ruimtelijke component door elkaar. Eén van de redenen waarom ik bij Bouwkunde ben blijven werken is dat ik door kreeg hoe belangrijk de ruimte is. Dat ruimte niet een soort sociale constructie in de hoofden van mensen is, maar dat er een echte, fysieke ruimte is.

Kwetsbaarheid en Achterstand, dat is het basismodel. Dat moet je koppelen aan de ruimtelijke schaal, want een ontwerp wordt altijd gemaakt op een bepaalde ruimtelijke schaal. Dan kun je dat hele kwetsbaarheids- en achterstandsdenken koppelen aan de vraag: welke ruimtelijke interventies kan ik doen om die sociale problematiek en ruimtelijke tekorten te verminderen? Dat is dus waar het om gaat: de vertaalslag van het maatschappelijke vraagstuk naar wat je er ruimtelijk-functioneel aan kan doen. Hier ligt dé opgave voor de bouwkundige. Ook voor de evaluatie van een ruimtelijk-functionele interventie kan het concept kwetsbaarheidachterstand worden benut. Zo zit het in mijn kop, en heb ik nog één keer uitgelegd.

The Fair City is een soort ideaal. Vanuit de leerstoel proberen we via planning, processen en sturing, de stad rechtvaardiger te maken. En natuurlijk is dat een ideaal dat in de jaren ‘70 ook al bestond. Maar het idee is er nog altijd. Het is in de loop der tijd

Edward Hulsbergen spreekt

vooralsnog een stap te ver. Behalve dan dat je kunt zeggen: als er vanuit top-down beleid niets gebeurt en mensen zich bedreigd voelen in hun leefomstandigheden, dan gaan ze wat doen.

Van onderop worden dan problemen en oplossingen gevonden en zie je dat werkgelegenheid, voorzieningen en ruimtelijke ontwikkeling aan elkaar gekoppeld worden. Maar er zijn geen oplossingen die je zo even uit de kast haalt. Het is hard studeren, het is hard werken, en heel goed evalueren wat het effect is van jouw interventie, op allerlei schaalniveaus.

Dit denken op verschillende ruimtelijke schalen heb ik op Bouwkunde geleerd. Van het huishouden tot aan de EU-regio. Als je weet dat er allemaal specialisten zijn op die ruimtelijke schaalniveaus, dan zie je de noodzaak van samenwerking en integratie, dat een ontwerp altijd door de schalen heen ontwikkeld moet worden.

Meestal gaat dat anders. Er wordt gezegd: we kunnen nog ergens bouwen, er is een behoefte.

Op dit moment heerst de traditie om tegen de stad aan te bouwen, dus dan maken we Vinexwijken. Natuurlijk is er over werkgelegenheid nagedacht en over al die dingen meer. Maar we weten vanuit de ervaringen met wijken uit de jaren ‘60, ‘70 en ‘80 dat wijken te maken hebben met dynamische veranderingen: groei, stagnatie en neergang en wellicht opleving.

Worden de ervaringen uit die jaren echt meegenomen in beslissingen over nieuwbouwwijken?

Bij de wijken uit de jaren ‘60 is decennialang vanuit het beleid volgehouden dat dit ‘nieuwe’ wijken waren, dus dat er niks hoefde te gebeuren, met achterstallig onderhoud als gevolg, en het ontstaan van stedelijke ‘putjes’.

“Als mensen rijk worden is dat helemaal geen probleem. Dat mensen kapitaal verzamelen is geen probleem. Maar als ze dat voor zichzelf gaan houden – dat is niet goed.”

Dat is ook een kenmerk van Bouwkunde. Er wordt heel snel vergeten wat geproduceerd is, alles moet altijd nieuw zijn. Maar op deze manier weet je dus nooit of wat je ontwerpt echt nieuw is. Kennelijk hebben bouwkundigen het nodig om het idee te hebben dat wat ze doen nieuw is, terwijl het al mooi zou zijn, als je beargumenteert dat het vernieuwend is. Als je goed onderbouwd laat zien dat er maar een spoortje vernieuwing in je ontwerp zit, dan begin ik al te applaudisseren, bij wijze van spreken.”

The Fair City “De titel van de conferentie komt van mijn jarenlange onderzoeksonderwerp: kwetsbaarheid en achterstand in het perspectief van urban planning en design. Kwetsbaarheid (vulnerability) wordt manifest in: weinig sociale contacten, gering netwerk, weinig deelneming aan de samenleving, weinig toekomstverwachtingen, enzovoort. Kwetsbaarheid is de sociale component, en Achterstand (deprivation) is de ruimtelijke component, op allerlei schaalniveaus.

B_Nieuws 02 | october 05, 2009 | interview edward hulsbergen

vernieuwd, en het is altijd gekoppeld geweest aan herverdelingsvraagstukken. Als mensen rijk worden is dat helemaal geen probleem. Dat mensen kapitaal verzamelen is geen probleem. Maar als ze dat voor zichzelf gaan houden – dat is niet goed.

De Amerikanen hebben dat ideologisch veel beter door: als jij het goed hebt, moet je de ander ook de kans bieden om een boterham te verdienen.

Ik denk dat één van de huidige problemen van de stad is dat we de arbeid zo georganiseerd hebben, dat stedelijke ontwikkeling apart staat van de ontwikkeling van het werk. Steden zijn altijd de plekken geweest waar politiek, productie, cultuur en werk georganiseerd samenkwamen. Als je dan ziet dat het grootste deel van de mensheid gaat leven in steden, dan is het des te meer van belang om de veelheid aan maatschappelijke vraagstukken in relatie tot ruimtelijke interventies op beleidsniveau door te denken, en ruimte te geven aan bottomup initiatieven. Casuïstiek van de jarenlange inspanningen om sociaal-ruimtelijke innovatie te realiseren, hebben we in beeld gebracht in ‘The Challenge of Social Innovation in Urban Revitalization’ (Drewe, Klein, Hulsbergen, eds, 2008; Techne Press, Amsterdam). Daarvoor zijn geen algemene regels. Dat hebben we in ons boek duidelijk willen maken: veralgemenisering van problemen blijkt

Stedenbouw is een heel complex vakgebied, de opgaven veranderen op de golven van tijd en mode. Enerzijds wordt van stedebouwkundigen veel verwacht, anderzijds is er veel wantrouwen. Probeer eens iemand uit te leggen wat stedenbouwkunde is. Hoe leg je helder uit dat de stedenbouw door de jaren heen steeds andere accenten gekregen heeft, dat de complexe opgaven eigenlijk alleen maar complexer lijken te worden, en dat er steeds nieuwe opgaven bijkomen? Dat daarom stedenbouwers op allerlei fronten en op allerlei ruimtelijke schalen aan het werk zijn? Het stedenbouwkundig werk is voor de mensen buiten het vakgebied vooral zichtbaar in z’n vorm, maar bij de complexiteit die de stedenbouwers doorworstelen wordt niet stilgestaan.”

<b

17

Is Architecture an international profession?

Khoi Tran, a partner and founder of Urban Symbiose in Amsterdam and guest design critic at the Faculty of Architecture of the TU Delft, and Joseph Haberl, a project architect at Leeser Architecture in New York undertook a professional exchange program as part of the NY400 program (www.NY400.org). NY400 is a celebration of the 400 years of friendship between the United States and the Netherlands, which began with Henry Hudson’s historic 1609 voyage and the eventual founding of New Amsterdam and the New Netherland colony. The professional exchange, called JobSwap (www.jobswap.org), involved professionals from 11 disciplines in both the Netherlands and the US including farmers, teachers and bartenders, among others. In the second week of September, the Dutch “swappers” spent a week in New York experiencing their profession in the American context and the following week, the US participants traveled to the Netherlands to do the same.

BY KHOI TRAN AND JOSEPH HABERL Background Info Tran and Haberl undertook a wide array of activities in their respective cities to offer each the widest possible cross-section of their practices and professional involvement. Both value academic engagement as a means of reinforcing and focusing their professional practices. Tran has been teaching at the Architecture Faculty of the TU Delft for 3 years and Haberl has taught in design studios at Columbia University in New York. As part of the swap, Tran was invited as visiting critic for the Columbia University Graduate Urban Design program and Haberl as lecturer and visiting critic for Professor Henri van Bennekom’s Materialization and Strategic Architectural Design Development (SADD) studio at the Faculty of Architecture, TU Delft.

Lecture Summary During the visit to TU Delft, Haberl presented a selection of 5 projects of Leeser Architecture to frame the idea of material realization in contemporary architectural practice. Design drawings and renderings were presented alongside photographs of built work. Leeser Architecture places emphasis on the integration of media and architecture, and the selected projects featured media-centric programs as well as projects Haberl explaining work drawings in New York

with media-derived design techniques. Haberl explained how the design concepts could be read through the tectonic resolution of key elements of each project. The projects included the 3LD Center for Art and Technology in Lower Manhattan; two art exhibitions: FEEDBACK and GAMEWORLD for the Centro de Arte y Creación Industrial in Gijon, Spain; the Strand Theatre building renovation in the Brooklyn Academy of Music (BAM) Cultural District, Brooklyn, New York; and the Museum of the Moving Image, Queens, New York.

Impressions of TU Delft/Comparison to Columbia University Architecture is an international profession. Unlike the experiences of other participants in the Job Swap, Tran and Haberl found themselves struggling to define major differences between the practice of architecture in the Netherlands and the United States. After visiting TU Delft however impressions of diverse approaches to the academic architectural studio environment became apparent.

coffee and discussion in Amsterdam

two sites. 92 models were mounted on the walls and reviewed in four hours. The students, presenting in groups of 4 were given 1 minute each to discuss their models.

Building or a Science Business Center as a part of a master plan for the TU Delft campus and adjacent Technopolis. Because the emphasis of the studio was on the tectonic resolution of a building that reinforces urban ideas defined in the master plan, a number of scales were engaged from the site to the building detail.

Unlike the experiences of other participants, Tran and Haberl found themselves struggling to define major differences between the practice of architecture in The Netherlands and the United States.

Speed reviews: Columbia University In New York, the Urban Design studio was embarking on an analysis of 2 project sites, one in Buffalo, New York and one in Brooklyn.

The studio consisted of 46 students, each presented two conceptual mapping models of the

18

What followed were 10 minutes of critique from a group of critics including Tran and Haberl. The comments were at times intentionally open-ended and intended to spur further conceptual thinking about the work on the walls. The critics spun comments carefully around themes of the representational vs. analytical, the language and craftsmanship of the models, and interrogated the students’ abilities to materialize unseen site dynamics. The speed of the presentations and limited time given for feedback from the jury left an impression of a one-way conversation in which the focus was much more on the eloquence of the jury response than its impact on the work of the students. The impression given was that the pedagogy was as much about learning to talk as learning to design.

Dialogues: TU Delft, Faculty of Architecture In Delft, Tran and Haberl met with 10 students during the course of the review. Students were exploring the design problem of a new Architecture

B_Nieuws 02 | october 05, 2009 | job swap

Many of the students had been grappling with the problem for months and had reached many conclusions about their projects. Evidence of their struggle was presented in an abundance of physical models, drawings and images. After a brief presentation from each student the critics engaged in a conversation with the students, through questions intended to tease out the ar-

The speed of the presentations an from the jury left an impression o chitecturally and conceptually problematic aspects of the design.

What developed in the course of the comments was a dialogue, not just between the presenter and jury, but also among the other students in

Professional architects broaden their horizon and define differences between architectural approaches in The United States and The Netherlands.

Emphasis seemed to lie around actively, involving the students into the process of thinking critically about their work.

the room. Discussions ranged from issues of building siting within the urban context to the structural and material resolution of specific moments within each proposal. The students were invited to contribute to the critique. The discussion may not have been as eloquent or neatly packaged as that at Columbia, but at times showed a real understanding of complex issues involved with making an architectural proposal.

Emphasis seemed to lie around actively involving the students into the process of thinking critically about their work.

discussions between Tran and Haberl on a building site Leeser Architecture in New York

Conclusion These subtle divergences may indicate as much about the cultural differences between the two countries as about dissimilar approaches between the two academic institutions. Neither approach is less valuable than the other, however exposure to one or the other during the formative years of an architectural education is bound to produce a dif-

library Fear, Loathing and a pine forest It’s funny. Funny weird, not funny ha ha.

Can’t seem to stay away from them. Campuses, libraries. I think that I’ve become institutionalized. When they let me out of my cage, well… I miss it. I want to go back.

Even when I am visiting my family in the States I end up spending a lot of time in them. Libraries I mean, not cages. More often than not there is some kind of project that has to be finished, academic or otherwise. So I look for the closest library. The family homestead is located in the bustling town of Bluffton, located in the southern tip of the state of South Carolina. The South Carolina coast has become the new Florida in terms of its attraction to migrating retirees. Next to Bluffton is Hilton Head Island, a popular vacation destination known for its golf courses and gated communities, archipelagos of wealth and isolation. The population is made up for a large part of the retired set which was surely instrumental in the construction of a brand spanking new satellite campus of the University of South Carolina in Beaufort located nearby.

In America, college is not exclusively the domain of the twenty-somethings, it is also the playground of the older set who audit1 courses to fill the time. The University’s remote location deems a strict security policy unnecessary making it possible to freely use the facilities. I greedily make use of this fact. In August, the campus is mostly empty. Walking along the main axis in the quiet of the summertime is a surreal experience. There is virtually no person to be seen amongst the neoclassic-with-amodern-twist buildings, just empty space.

And landscaping, impeccably maintained.

After working a while however I start to feel slightly antsy, disoriented, as I sit in one of the unused classrooms, door closed, listening to internet radio butchered by laptop speakers. Outside the window I see grass, shrubbery, trees… But few people. The stimuli of the city that normally crowd the senses are absent and I am left to consider what it is to not only feel alone but to virtually be alone in a vast space. The campus is located on the edge of a pine forest, a backdrop of repetitive verticality. This setting hails back to the very first colleges in the United States, a deliberate move away from the corrupting influences of the city.

The corrupting city, how I yearned for it in that moment! The sound of a rumbling street car, cars passing, the smells of 100 eateries, the voices of passers-by, flashes of people I will never know… The anonymity and familiarity of it. Walking along the central axis from library back to the parking lot I felt like nature would fall in on me. At any moment a storm of alligators, birds and deer would descend upon the manicured lawns and engulf me. In a place like this, civilization seems very far away.

Anna Ghijs 1. Auditing a course means taking a course without earning credits for it.

nd limited time given for feedback of a one-way conversation.

PS: The Architecture library user survey will be published online at the beginning of October Anna Ghijs is an MSc Architecture student and former member of the architecture library committee

ferent sort of architect. Two countries populated with different sorts of architects are bound to create different built environments. Could the differences between the practices of architecture in the Netherlands and the United States begin in the design studio? It’s certainly the first place to look.<b

B_Nieuws 02 | october 05, 2009 | job swap

19

column Kwelling In een serie etsen, verenigd onder de titel Carceri d’Invenzione (Imaginaire Kerkers), van Giovanni Battista Piranesi (1720-1778) zien we kerkers met trappen, touwen, katrollen en haken afgebeeld - en de tijd, versleuteld in de vergankelijke aanblik van deze elementen. Het zijn overduidelijk fantasieën en volgens mijn interpretatie bedoeld om het idee van kwelling uit te drukken. De werkelijkheid presenteert zich echter altijd erger dan de stoutste fantasieën.

Na een hectische dag val ik thuis op de bank, rol een sigaret en graai zijwaarts naar de krant. Meestal heeft mijn vrouw, die meer leeshonger heeft dan ik, de krant al uit de brievenbus gevist en ligt hij voor mij klaar. Mooi niet: wel is de catalogus van een meubelparadijs al bezorgd. Deze heb ik nu te pakken. Het is niet te verdedigen dat ik de catalogus alleen maar beroepshalve opensla. Ik laat me graag verleiden en er is altijd wel iets nodig in huis. Ik ben al heel lang op zoek naar een onopvallend pianolampje en dat is voorwaar niet gemakkelijk te vinden. De meubelgigant van de catalogus munt uit in producten die zich praktisch en goedkoop kameleontisch schikken in ieder interieur, wereldwijd voor iedereen die een schroevendraaier kan hanteren. Ik begin hoopvol te bladeren, vind uiteindelijk het hoofdstuk verlichting en verzamel vervolgens bij elke afgebeelde lamp verantwoording voor de aanschaf. Mijn oog valt op een setje stripjes met led-lampjes, die bedoeld zijn om, na montage rondom een televisiescherm, omgevingslicht te creëren, een ambiance zonder contrast, beter voor de ogen - niet goedkoop overigens. Ik loop naar de piano om te voelen of de overstekende rand van de bovenklep voldoende ruimte biedt om deze lampjes uit het zicht te monteren.

Vol optimisme, gevoed door de voorbije zomer, stel ik aan mijn vrouw de overbodige vraag of ze zin heeft om op dit uur nog even naar lampjes te gaan kijken - en wellicht heeft ze nog wat anders nodig. In de auto is het stil. In gedachten monteer ik de nog niet verworven lampjes al aan de piano. Bij het kunstwerk met vrolijke konijnen doemt de grote blauwe en gele meubelmoloch op. Blauw en geel, kleuren van lucht en zon, kleuren van zaken waarover we vooralsnog gratis kunnen beschikken.

Kleuren die garant staan voor goedkoop en probleemloos.

Als ik door de grote draaideur binnenloop heb ik voor het laatst daglicht gezien.

Kerkers met trappen, touwen, katrollen en haken. De ingewanden van de moloch.

Uitstalling na uitstalling trekt mij naar binnen en ik kan niet meer terug of ik zou mij stroomopwaarts moeten wringen, tegen de dwingende peristaltiek in van alle mensen om mij heen. Ik word verorberd door het monster; diagonaal door lage rechthoekige zalen, steeds recht op de volgende hoek met koopwaar af. Ik word duizelig. Wanhopig probeer ik te onthouden hoe en waarom ik hier gekomen ben. Mijn vrouw heeft haar verstand al verloren. Als bezeten knuffelt zij allerlei koopwaar. Ze blijkt nog wel in staat praktische en esthetische eisen te formuleren voor de lampjes. De keus wordt gemaakt. Ik laat mijn twijfel niet merken.

Waarom wil ik die lampjes hebben? Ik wil hier niet meer zijn! Ik wil alleen nog maar weg! Mijn vrouw treuzelt, ondanks mijn irritatie en psychische terreur, nog in de koopjeshoek. Met de lampen en tóchweer-nóg-meer gaan we langs de kassa.

Daglicht! Terug in de werkelijkheid? Nooit meer deze kwelling!

Robert Nottrot Delft, 21 september 2009

Robert Nottrot is docent Architectuur en Vormstudie en curator van de Schatkamer

Streets oF BK City: How sceptical are you about news concerning the Faculty ?

BY PETER SMISEK

When I hear about the faculty trying to cut down its budgets, but I still see the expensive equipment and materials, I wonder how the finances are really being managed.

When I look at the furniture here, I wonder whether it would be possible to spend that money on education, or whether that money is from a different fund. I am looking where the news I receive, comes from and whether that person or institution has anything to gain.

Before I started my studies, some older students took me on a tour and I saw everyone working, not only drawing, but also working with models. I also noticed how things are taught here, and until now, it fits pretty well with what I saw and heard.

I think many students have a critical attitude towards the news about the faculty because of their academic background as it is to be expected. I think that behind the scene things are very well organized.

Georges Taminian, BSc 1 Bahar Akburian, BSc 5 (minor at TBM)

Pieter Graaff, MSc 1 RMit

I think we’re quite sceptical, because we all use this building. The news that you read or hear can help form your opinion, but I think that even being in this building helps. It depends on whether the news is objective or subjective. I think the general things: like disliking the coloured windows, are shared by everyone.

I’m not really aware of any news. I see the building changing all the time, like the ‘Apenrots” (in Glasshouse East – red). I don’t really think about it. I know of one instance when there was a petition to stop the painting of those windows. I don’t really think about it that much.

Saba Golchehr, MSc 1, Urbanism Jason Munoz, BSc5

I am sometimes sceptical about the news and the consequences they will have on us. What I hear now is that we will have to register the amount of time we work (“tijdschrijven”). It seems to suggest mistrust in the people; that they do not work hard enough. I think it’s a pity, because we’ve worked vey hard in the past year and a half, and now we’re trying to accommodate many first-years, and we would have to fill in a note. That’s what many employees are talking about.

Jack Breen, Professor Form Study and Modelling Techniques

I think there’s more communication in the faculty now, you receive the newsletter in your email. I believe that the information we receive is mostly correct. I don’t think it’s particularly biased, there’s just more news in general about all the different departments.

I always read BK City News, there is very interesting news in it and I always look at the competitions that are mentioned there. I don’t read TU Delta much; I stick to BK City news. I don’t really think too much about it after reading it, I wouldn’t know if some important news was missing.

Rinske Wessels, alumnus

Tessa Spoelstra, MSc2, Architecture

20

B_Nieuws 02 | oktober 05, 2009 | streets of bk city

FORUM

Deep-rooted sentiments? Interesting views? Please use Forum as your discussion platform! Articles and letter should be sent with the writer’s name and e-mail address. to b_nieuws-bk@tudelft.nl. Texts may be edited for length or clarity.

Architecten past bescheidenheid Door Vincent Scholten

Recent het artikel van Albert Dijk en Rob Wesselink gelezen (B_Nieuws, september 2009).

Met name hun stelling dat “het gebrek aan communicatie een groot probleem is binnen Bouwkunde” deel ik. Persoonlijk denk ik dat er nog meer aan de hand is.

Bij deze wil ik proberen duidelijk te maken wat ik bedoel.

Vooraf De afgelopen tijd ben ik diverse keren voor een afspraak in de buurt van Rotterdam Blaak geweest.

Het was jaren geleden dat ik daar voor het laatst was. Ik schrok van de omgeving, die op mij vijandig overkwam.

Allereerst is er de botheid van de wederopbouwarchitectuur, niet in staat aantrekkelijke stedelijke ruimten te maken. Achterkanten aan voorkanten.

Zelfs geen respect voor die paar historische stukjes stad die het bombardement overleefden.

Dan de kubuswoningen, de bibliotheek en station Blaak. Allemaal experimenten zonder enige samenhang. De openbare ruimte degraderend tot een winderig ‘wasteland’.

Er was ook een grote lege vlakte. Een deel van de naoorlogse architectuur wordt alweer afgebroken (waarom worden toch vooral nieuwe in plaats van oude gebouwen afgebroken?).

Maar wat er voor in de plaats komt is niet beter, alleen nieuwer.

Op de bouwborden zag ik een kantoor en een markthal. Simpele vormstudie modelletjes, uitvergroot naar ware grootte. De complexiteit en rijkdom van het vak ontkennend en uiteraard weer geen enkele bijdrage leverend aan de openbare ruimte.

Vooraanstaande architecten, sommige zelfs professor, die allemaal zeggen het beste met de mensen voor te hebben, lukt het niet een sociale omgeving te maken. In plaats van te streven naar een gemeenschappelijk doel, wordt er gestreefd naar een zo groot mogelijke originaliteit.

Waarom is er zo weinig kritiek? Er overheerst in architectenland een sfeer van grote tevredenheid. Het ene gebouw is nog fantastischer dan het andere. We zijn internationaal toonaangevend. De nieuwe markthal in Rotterdam komt ongetwijfeld weer in het Jaarboek Architectuur. Niets aan de hand.

Mijn visie op architectuur Het ontwerpen van architectuur is in eerste instantie een maatschappelijke discipline en geen artistieke. Ik ben het eens met Herman Hertzbergers definitie “architectuur is een ruimtelijk antwoord op een maatschappelijke vraag”.

In mijn ogen heeft een architect altijd twee opdrachten. De eerste is het doorgronden van de directe vraag en het ontwerpen van passende ruimten hierbij.

Daarnaast heeft de architect een maatschappelijke verantwoordelijkheid. Hij moet ook nadenken over: samenhang, openbare ruimte, milieu, verle-

den en toekomst.

Alle particuliere initiatieven samen vormen namelijk onze gemeenschappelijke straten, pleinen en landschappen.

Dit maakt het werk van een architect niet alleen fascinerend, maar ook verantwoordelijk.

Architecten moeten goed kunnen luisteren en antennes hebben voor wat er in de maatschappij leeft. Zij moeten hun handelen afstemmen op dat van anderen en zich sociaal en bescheiden opstellen. Kortom, zij moeten het gemeenschappelijk doel plaatsen boven het persoonlijke.

Ik vind de houding van Bob van Reeth een verademing. Hij is architect/stedenbouwer uit Antwerpen en voormalig Vlaams ‘rijksbouwmeester’.

Hij pleit voor meer bescheidenheid bij architecten en verzet zich tegen “artistiek hyperventileren”.

Hij geeft toe “te zoeken naar architectuur” en houdt een warm pleidooi voor het weer alledaagser maken ervan. Bob van Reeth is medeauteur van het boek met de prikkelende titel: ‘Architectuur is niet interessant’.

Voor alles gaat het hem om het leven zélf dat niet door architectuur mag worden weggedrukt.

Zijn project in de Utrechtse binnenstad met ingetogen architectuur en aantrekkelijke buitenruimten leverden voor mij het bewijs dat deze aanpak werkt.

Mijn visie op Bouwkunde nu De architecten van de toekomst studeren nu op Bouwkunde. Zullen zij het straks beter gaan doen dan de architecten die verantwoordelijk zijn voor de omgeving van Rotterdam Blaak?

Ik ben er niet gerust op. In mijn ogen waart de geest van Rem Koolhaas c.s. nog teveel rond. Voor mij staat vast dat hij veel schade heeft aangericht.

Hij heeft van architectuur een theoretisch, intellectueel spelletje gemaakt.

Hij heeft lastige thema’s als maatschappelijke relevantie, techniek en context eerst belachelijk gemaakt en vervolgens afgezworen.

De sociale aanpak van Hertzberger noemde hij ‘montessori-terreur’. Met betrekking tot de techniek kon Koolhaas melden dat ‘zijn gebouwen geen details hadden’. En zijn term ‘fuck de context’ is inmiddels een gevleugelde uitspraak.

Rem Koolhaas werd een aantrekkelijk voorbeeld voor velen, die net als hij niet graag in hun creativiteit gehinderd wilden worden door de dagelijkse realiteit.

Maar door het weglaten van de kaders, ontstaat in mijn ogen perverse architectuur.

Het is onmogelijk geworden een uitspraak te doen over wat nu goed is en wat niet.

Wat overblijft zijn waardeoordelen als chill, hip en vet. In de modewereld misschien bruikbaar, bij architectuur niet.

Tot mijn grote verbazing las ik het volgende in de Volkskrant van 17 juli 2009: “Koolhaas heeft onlangs voorgesteld zijn, slechts 20 jaar oude, gebouw voor het Nederlands Danstheater aan het Spui in Den Haag te slopen”

B_Nieuws 02 | oktober 05, 2009 | forum

(waarom worden toch vooral nieuwe in plaats van oude gebouwen afgebroken?), “omdat de gesloten gevels geen bijdrage leveren aan de levendigheid van het plein.” Foutje. Wat mij betreft een mooi moment om definitief afscheid te nemen van zijn hautaine ontwerpmentaliteit.

Mijn visie op verandering Ik ben van mening dat er behoefte is aan een nieuwe generatie architecten die meer bescheiden is. Architecten slaan zo vaak de plank mis, dat verandering urgent is. Bescheidenheid moet van toepassing zijn op de houding van docenten/professoren en studenten, maar ook op de architectuur die uiteindelijk gemaakt wordt.

Ik denk dat we terug moeten naar de basis: Voor wie bouwen we eigenlijk? Waar streven we naar? Hoe bereik je dat? Wat is kwaliteit? Wat is waardevol? Hoe toets je dat? Er moeten veel meer vragen gesteld worden. Er moet veel meer gedebatteerd worden. Niemand heeft de waarheid in pacht. Er moet een klimaat ontstaan, waarin ook twijfels kunnen worden uitgewisseld. Bewustwording, houding en controle krijgen over keuzes zijn nóg belangrijker dan eindproducten.

Om al die discussies in goede banen te leiden, moeten we onze uiterste best doen daar waar het wel mogelijk is, juist concreter te worden. Over de opdracht, de kaders en einddoelen van een ontwerpopgave bijvoorbeeld. Over ontwerpmethodiek en beoordelingscriteria. Over de persoonlijke standpunten van elke docent/professor. Over de visie van de faculteit zelf.

Bij bescheidenheid hoort volgens mij ook dat je een ander niet voor het hoofd wilt stoten. Dat je je ervoor schaamt, wanneer je ontwerp niet voldoet. Bijvoorbeeld wanneer een gebouw door hitte of slechte akoestiek onbruikbaar blijkt. Of wanneer het direct na oplevering in verval raakt of na 20 jaar al gesloopt moet worden.

Wanneer architecten hun werk weer echt zorgvuldig willen gaan doen, zal de interesse voor o.a.

mens en maatschappij, techniek en historie moeten terugkomen.

Wanneer architecten gebruikers gelukkig willen maken, zullen ze zich in mensen en hun gewoonten moeten verdiepen. Simpele theorietjes volstaan niet. Vakken als filosofie, ethiek, psychologie en maatschappijleer horen mijns inziens op Bouwkunde thuis.

De onbegrijpelijke scheiding tussen architectuur en techniek op Bouwkunde moet weg.

Architectuur ís techniek. Waar belevenisarchitectuur het moet hebben van het grote gebaar, moet ingetogen architectuur het hebben van de juiste details en materiaalkeuzes. Een school met een fraaie gevel, maar een binnenklimaat waarin je je niet kan concentreren, is gewoon een aanfluiting.

Tot slot moet de historie weer in ere hersteld worden. Omdat architectuur ‘niet elke maandagmorgen opnieuw moet worden uitgevonden’. En om erachter te komen waarom het vooral nieuwe gebouwen zijn die nu in rap tempo worden afgebroken en niet de oude.

Ik stel mij voor dat bovengenoemde omslag uiteindelijk architecten zal opleveren die weer met beide benen op de grond staan. Die de juiste bagage hebben en daarnaast bescheiden en zorgvuldig zijn. Ik denk dat we moeten zoeken naar een architectuur die door Peter Smithson als volgt is omschreven: “ordinary and heroic at the same time.”

Vincent Scholten is architect en tevens gastdocent aan de faculteit.

Dít is architectuur.

21

news

Vierde International Forum on Urbanism (IFOU) IABR zoekt enquêteurs Voor de periode van begin oktober tot medio december zoekt de Internationale Architectuur Biennale Rotterdam vrijwilligers die enquêtes willen afnemen onder de bezoekers van de IABR. Na 5 of meer keer enquêteren ontvang je een passe-partout voor de 4e IABR, een 4e IABR t-shirt en elke enquêtedag een lunch. De enquêtes worden afgenomen op de drie verschillende tentoonstellingslocaties van de 4e IABR (twee in Rotterdam en één in Amsterdam).

‘Cultivating the city: London before and after 2012’

De enquêtes dienen op één van de volgende data te worden afgenomen: RDM Campus, Rotterdam-Heijplaat: 13-10-2009 / 15-10-2009 / 20-11-2009 / 21-11-2009 / 1512-2009 / 20-12-2009 / 22-12-2009 / 02-012009 / 04-01-2009 Nederlands Architectuurinstituut (NAi): 06-102009 / 07-10-2009 / 22-10-2009 / 23-10-2009 / 24-10-2009 / 28-10-2009 / 03-11-2009 / 05-112009/ 11-11-2009 / 25-11-2009 / 02-12-2009 / 06-12-2009 / 09-12-2009 / 23-12-2009 / 2512-2009 Amsterdam Vrijstaat: 30-09-2009 / 02-10-2009 / 03 /10 /2009 / 08-10-2009 / 14-10-2009 / 2010-2009 / 29-10-2009 / 04-11-2009 Heb jij interesse? Stuur dan een email naar Marieke van Diggele: mvandiggele@iabr.nl

The Wouter Mikmak Foundation is proud to announce the fourth Designers of the Future lecture

by Bob Allies of Allies and Morrison Studios, London. Allies and Morrison are the master planners for the Olympic Games of 2012 in London. Title of the lecture is ‘Cultivating the city: London before and after 2012”. Bob Allies will address the potentialities and effects of large scale manifestations on cities, not only during, but especially after the event. He will discuss the importance of engaging with a variety of scale levels: from small to large, from building to city. Through a detailed analysis of recent work by Allies and Morrison Studios he will define some of the future challenges for architects and urban planners dealing with the changing urban condition.

25.11.09 - 17.00 hrs - Room A www.designersofthefuture.nl

Herbenoeming De Zeeuw als Praktijkhoogleraar Gebiedsontwikkeling

Per augustus 2009 is Friso de Zeeuw (1952) voor een periode van drie jaar herbenoemd als Praktijkhoogleraar Gebiedsontwikkeling aan de TU Delft.

De praktijkleerstoel die gestart is in 2006 betreft een initiatief van het Ministerie van VROM en een Become our friend and/or fan on facebook! aantal marktpartijen. Het onderzoeksprogramma the B_Nieuws editorial board voor de komende drie jaar is opgenomen in de recent uitgekomen publicatie: ‘De engel uit graniet’.

Ga naar www.bk.tudelft.nl voor meer informatie.

Street Art vs Architecture Workshop Graffitikunstenaars hebben hun eigen beeldtaal op straat geleerd. Bouwkundigen hanteren een meer klassieke beeldtaal op eeuwenoude architectuurscholen. In beide gevallen gaat het om creatievelingen die een verhaal te vertellen hebben, ze gebruiken alleen een andere taal. Of zijn er toch meer overeenkomsten in die talen te vinden dan op het eerste gezicht lijkt?

Wat gebeurt er als bouwkundestudenten de visuele communicatietechnieken van Street Artists aangeleerd krijgen om een architectonisch verhaal te vertellen? Deze workshop probeert deze vraag te beantwoorden. Naar een initiatief van afstudeerder Mathis J. Bout wordt deze workshop in samenwerking met Stylos georganiseerd.

De deelnemers zullen door middel van een brainstormsessie ideeën opdoen over de grootstedelijke omgeving, kunstvormen en kunstenaars.

Het International Forum on Urbanism (IFoU) is een netwerk van toonaangevende universiteiten, onderzoeksinstituten en kenniscentra met als doel de internationale samenwerking op het gebied van stedenbouwkunde te verbeteren. ‘The New Urban Question – Urbanism beyond Neo-liberalism’ is de titel van de 4de internationale conferentie die van 26 t/m 28 november 2009 aan de TU Delft plaatsvindt. Het thema van de IFoU-conferentie is het behoud van het discipline stedenbouw onder de omstandigheden van grote verstedelijking en stedelijke transformaties, ecologische bedreigingen en economische crises. Sprekers: Laura Burkhalter, Manuel Castells, Job Cohen, Jacqueline Cramer, Herbert Girardet, Hidetoshi Ohno en Henk Ovink.

Voor meer informatie: newurbanquestion.ifou.org/ of ifou.org

B_Nieuws per post ontvangen Beste lezers, wij zijn onze adressenlijst aan het opschonen. Als u B_Nieuws per post wenst te blijven ontvangen, stuurt u dan alstublieft een e-mail met uw naam en correcte adresgegevens vóór 1 november naar: b_nieuws-bk@tudelft.nl Na deze datum zullen wij alleen de nieuwe verzendlijst gebruiken. Dank u voor uw hulp om de adressenlijst van B_Nieuws up-to-date te houden!

de B_Nieuws redactie

Onder begeleiding van twee toonaangevende straatkunstenaars zullen deze ideeën visueel worden uitgewerkt.

Meer info? via www.stylos.nl, sectie workshops Wanneer?

Woensdag 14 Oktober van 14:00-18:00 Waar? n.b.t.

Max aantal deelnemers? 30 (let op vol = vol) Meedoen? Inschrijven kan via de Stylos website of loop langs het Stylos kantoor voor een inschrijfformulier.

Receiving B_Nieuws via the post Dear readers, we’re cleaning up our address lists.

If you wish to continue receiving B_Nieuws via the post, please send an e-mail before November 1st with your name and correct address to: b_nieuws-bk@tudelft.nl After this date we will only use the new list. Thank you for helping us keeping our address lists up to date!

the B_Nieuws editorial board

22

B_Nieuws 02 | oktober 05, 2009 | news

alternative

Avoid swine, Mexicans, the letters H and N, the number 1 and coworkers who went to Mexico on month-long vacations. You know who you are.

2

Don’t go the toilet. Toilets are dirty.

Instead, wear a disposable diaper.

Wear protective clothing at all times.

4

5

Trust no one: The virus may be closer than you suspect. When in doubt, shoot first, ask questions later.

If you’re sick with flu, do not visit B_Nieuws. We want your opinion, not your germs.

8

3

If you have the flu, stay at home, invite all your friends and infect them too so you aren’t all alone.

Avoid touching yourself.

Your face, I mean.

6

1

7

Practice a strict disinfection regime.

Douse yourself at intervals with rubbing alcohol.

If and when you recover, burn all possessions to prevent further spread of the virus. This includes all Apple gadgets.

9

10

This is war. Take no prisoners.

See rule 6.

B_Nieuws 02 | oktober 05, 2009 | 10 ways

23

IN THE SPOTLIGHT

october MON 05.10 lecture

Bestemming AMS

Lezing van curator van Vrijstaat Amsterdam Zef Hemel over de toekomst van de stad.

week 41

2000h - 2200h / Shell kantine, Tolhuistuin, Amsterdam / € 0 www.iabr.nl

Architectuur Film Festival Rotterdam

october MON 12.10 debate

Amsterdam autoluw?

29.10.2009 - 01.11.2009

week 42

12

october MON 19.10 lecture

Japanse Architectuur

René Kolkman behandelt aspecten van traditionele architectuur en tuinarchitectuur in Japan aan de hand van dia’s van vele voorbeelden.

week 43

www.affr.nl

2000h - 2200h / Shell kantine, Tolhuistuin, Amsterdam / € 0 www.iabr.nl

2015h / Prinsenhof, Oude Delft 183 / Delft/ € 0 www.sg.tudelft.nl

1000h, 1130h, 1500h / Auditorium Aula TU Delft

lecture

Lezing door Elma van Boxel and Kristian Koreman, ZUS [Zones Urbaines Sensibles] 1900h / Berlage Institute, Rotterdam / € 5 / € 2.50 (voor studenten) www.iabr.nl

TUE 13.10 lecture

Martien Jansen (Studio M10)

1930h / Vlaamse Cultuurhuis, de Brakke Grond, Amsterdam / € 10 / € 7,50 (voor studenten) www.arcam.nl

lecture

Tracing Dutch Structuralism

Herman Herzberger

1900h - 2100h / Berlage Institute, Rotterdam / reserveren noodzakelijk www.berlage-institute.nl

Het Nieuwe Diep: Vrijstaat

Tolhuistuin, Amsterdam / € 0 www.iabr.nl

stylos: excursion

FRI 09.10 other

SAT 10.10 / SUN 11.10 tour

treedt een plaatselijke ‘cultuurambassadeur’ op als gastheer of gastvrouw van een voorstelling, presentatie of discussie die verband houdt met het thema van de week. Het thema van deze week is ‘Community’.

Rondleiding door subcurator van “Community”

IABR Open Podium IABR Open City Iedere vrijdagmiddag Rondleiding

1700h / NAi, Rotterdam / € 0 www.iabr.nl

1010 - 1400h / NAi, Rotterdam / dagkaart of passe partout + € 2,50 www.iabr.nl

lecture

Bouwen voor de buurt: Pietro Hammel en het Oude Westen

1110 - 1500h / Stroom, Rotterdam / €0 (reserveren aanbevolen) www.airfoundation.nl

WED 14.10 lecture

THU 15.10 lecture/event

FRI 16.10 lecture

Sloterplas: The Knight’s Move: Intreerede Winy Maas & Officiele Luilekkerland Andrea Philips Andrea Philips is opening Oostserre B+B Stedenbouw en hoogleraar aan het Goldsmiths College Londen bij het departement van de Beeldende Kunsten

2000h / Hogewal 1-9, Den Haag / reserveren noodzakelijk www.stroom.nl

stylos: workshop

Street Art vs Architecture

vanaf 1530h / Oostserre, BK City /€0

lecture

The Reichsautobahn and the idea of German empire

SAT 17.10 / SUN 18.10 exhibition

Dutch Design Week

Van 17 t/m 25 oktober 2009 vormt Eindhoven voor de achtste keer landschapsarchitectuur praat met gasten over hun het podium voor Dutch Design Week, het grootste ontwerp voor de Sloterdesignevenement van plas en omgeving.

2000h - 2200h / Shell kantine, Nederland Tolhuistuin, Amsterdam / € 0 www.iabr.nl

voor meer informatie: www.dutchdesignweek.nl

2000h / Academie van Bouwkunst, Amsterdam / € 0 www.academievanbouwkunst.nl

1400h - 1800h www.stylos.nl

TUE 20.10 WED 21.10 lecture/ workshop deadline

Chemie in de keuken

B_Nieuws November

Koks verdiepen zich steeds Please send us all you want to be published in meer in het gegoochel met chemische formules, the next B_Nieuws. terwijl chemici de raadselen der kookkunst proberen te ontrafelen. Dit laten ze niet alleen zien, maar ook proeven.

2015h / Het Meisjeshuis, Oude Delft 112 / Delft/ € 0 www.sg.tudelft.nl

THU 22.10 lecture/ debate

FRI 23.10 lecture/ debate

SAT 24.10 / SUN 25.10 tour

hoogleraar Politiek en Ontwerp aan de TU Delft.

Georganiseerd door het Ministerie van VROM.

Bureau Karres en Brands landschapsarchitecten praat met gasten over hun ontwerp voor de Oostelijke Eilanden.

Architectural Historians, subcurator van de Maakbaarheid tentoonstelling

Open City lezing en De Oostelijke IABR Open City debat Eilanden: Rondleiding Lezing door de nieuwe Bedreigde vrijheid Rondleiding door Crimson

2000h / NAi, Rotterdam / € 5/ € 3 (voor studenten) / passe partout www.iabr.nl

lecture

2000h - 2200h / Shell kantine / Tolhuistuin/ Amsterdam / € 0 www.iabr.nl

In de Spoorzone wordt de komende jaren nieuwe geschiedenis gemaakt voor Delft! Mecanoo vertelt in deze lezing over haar ontwerp voor het nieuwe Stadskantoor en Station in Delft.

This Is It is een film De visie van de SP op de over de geplande laatste toekomst van Amsterdam. optredens van Michael Verhalen, ideeën, verken- Jackson voorverkoop start 27.09.2009 ningen. www.pathe.nl

De SP in de Vrijstaat Amsterdam

2000h - 2200h / Shell kantine, Tolhuistuin, Amsterdam / € 0 www.iabr.nl

Michael Jackson’s This Is It

THU 29.10 festival

dance/party

Elke laatste zondag van de maand.

Sunday / Speakers, Delft / € 5 www.speakers.nl

2000h / Academie van Bouwkunst, Amsterdam / € 0 www.academievanbouwkunst.nl

WED 28.10 film

24.10 - 1400h / NAi, Rotterdam / dagkaart of passe partout + € 2,50 www.iabr.nl

Salsa Sunday

Cerda and the Barcelona of the future

TUE 27.10 lecture

26

2000h / NAi, Rotterdam / € 5 / € 3 (voor studenten) / passe partout www.nai.nl

0900h - 1800h www.stylos.nl

MON 26.10 lecture

2000h - 2230h / Delft / reserveren noodzakelijk / € 0 www.dok.info

Lars Lerup (IABR)

Nijmegen

october/november Stadskantoor en station in Delft

THU 08.10 lecture

Lars Lerup (VS), architect en schrijver. Introductie Stedenbouwkundig door Interboro, subbureau ZUS praat met gasten over hun ontwerp curatoren van de 4e voor een nieuw waterpark. IABR. I.s.m. het Berlage 2000h - 2200h / Shell kantine, Institute.

19

week 44

The AFFR was founded in 2000 including Ashok Bhalothra (architect) and Jacques van Heijningen (Rotterdam film commissioner) in the Board. The year 2000 had a small and successful preliminary test to really start off at the 2001, Rotterdam Cultural Capital with a solid program, screened at several locations in Rotterdam. The statutory objective of the Foundation Architecture Film Festival Rotterdam is “organizing a regular film festival held in Rotterdam, aimed to promote both public and professional interest in the field of architecture and urbanism”.

Gesprek over een autoluw Amsterdam. Is een straat mooier zonder auto’s en hoe blijft ze bereikbaar?

Dienst Infrastructuur, Verkeer en Vervoer van de gemeente Amsterdam praat met gasten.

R. Nasralah, A. Amin, M.S. Bitterman

WED 07.10 lecture

FRI 30.10 open day

SAT 31.10 / SUN 1.11 reading

Architectuur Film Open Dagen t.b.v.

Voorleesmarathon Festival Rotterdam de Bachelorwerving De onlangs ter gelegenThe Architecture Film Festival Rotterdam (AFFR) is a biennial festival of four days with films, debates and lectures. The program clearly shows how closely film and architecture are linked and how they inspire each other.

BK City, TU Delft

symposium

Jane Jacobs in Nederland

over de actualiteit en implementaties van het gedachtegoed van Jane Jacobs in Nederland voor de 21e eeuw.

t/m 01.11.2009 / Cinerama, Rotterdam / € 8,50/7,50 avond / € 7/6 NAi, Rotterdam / tijd en entreeprijs matinee (voor studenten) worden nader bekend gemaakt www.affr.nl www.iabr.nl

heid van de 4e IABR bij SUN Publishers verschenen Nederlandse vertaling van Jane Jacobs’ The Death and Life of Great American Cities wordt voorgelezen.

Saturday / tijd en plaats worden nader bekend gemaakt www.iabr.nl

WEEK 41 WEEK 42 WEEK 43 WEEK 44 100x Rietveld, Openbare bibliotheek, Expozaal, Amsterdam, t/m 22.10 International Architecture Biennale Rotterdam, oa NAi, Rotterdam, t/m 10.01.2010 Leonie Purchas - In the Shadow of Things, Foam, Amsterdam, t/m 25.10.2009 The Art of Fashion, Museum Boijmans van Beuningen, Rotterdam, t/m 10.01.2010 De wijde blik: De Haagse School en het moderne Nederlandse landschap, Kunsthal, Rotterdam, t/m 06.12.2009 CONTINUITY OF THE AVANT-GARDE - fragments of Croatian Architecture from modernism to 2009, ARCAM, Amsterdam, t/m 07.11.2009 Een stoet van beelden - tien Nederlandse beeldhouwers, Kröller-Müller Museum, Otterlo, 11.10.2009 t/m 14.03.2010 Glas(s): Gerrit Rietveld Academie Amsterdam 1969-2009, Gemeentemuseum, Den Haag, tot 1.11.2009

exhibitions

The Architecture Film Festival Rotterdam (AFFR) is a biennial festival of four days with films, debates and lectures. The program clearly shows how closely film and architecture are linked and how they inspire each other.

05

TUE 06.10 PhD defense

20 24

B_Nieuws 07 | april B_Nieuws 06, 200902 | agenda | october 05, 2009 | agenda