CORONA NIEUWS

Goede ventilatie cruciaal voor coronabestrijding

Na een stevige lobby kregen sportscholen onlangs hun zin. De regering zegde toe dat de fitnesscentra vanaf 1 juli weer hun deuren mogen openen. Toch is het juist voor deze groep bedrijven opletten geblazen. Sporten is één van de activiteiten waarbij meer fijne druppeltjes worden uitgestoten, en dus mogelijk meer virusdeeltjes worden verspreid. Fanatiek sporten in een binnenruimte lijkt daarom niet heel verstandig. Naast het afstand houden, zal dus op zijn minst het ventilatiesysteem van de sportschool goed onderhouden moeten zijn en op volle toeren de lucht moeten verversen.

Het wordt echter steeds duidelijker dat ook echt kleine druppels (van 5 micrometer en kleiner) een bijdrage kunnen leveren aan de verspreiding van Covid-19. Die druppeltjes gaan zweven en kunnen meters ver komen. Deze zogeheten aerosolen kunnen wel minutenlang in een ruimte blijven zweven, blijkt ook uit Nederlands onderzoek. Dit zou een verklaring kunnen zijn voor een aantal super spreading events, die wereldwijd gerapporteerd zijn, waarbij één ziek persoon tientallen anderen besmette. Of het virus zich kan verspreiden door de luchtbehandelingskanalen is niet aangetoond, maar het valt ook niet uit te sluiten.

Zeker is dat er systemen voor luchtbehandeling bestaan die lucht van de ene naar de andere ruimte laten stromen. Als er dan aerosolen meekomen, is niet uit te sluiten dat het virus zich door een gebouw verspreidt. ‘Er zitten soms tientallen ruimtes op een systeem aangesloten’, zegt Ben Bronsema, zelfstandig adviseur en gastonderzoeker climate design aan de TU Delft. ‘Wat je zeker niet moet doen is het centraal recirculeren van lucht. Gebruik zoveel mogelijk verse buitenlucht. En voer de vieze lucht zoveel mogelijk af.

DRUPPELS: KLEIN EN GROOT

Dat wordt nog eens onderstreept door de UvA-natuurkundigen en medisch onderzoekers die met behulp van laserlichttechnieken hebben ontdekt dat kleine hoestdruppeltjes minutenlang in de lucht blijven hangen, speciaal in ruimtes die niet of slecht worden geventileerd. Goede ventilatie in publieke ruimtes, bijvoorbeeld in het openbaar vervoer en in verzorgingshuizen, is daarom van cruciaal belang om verdere verspreiding van het coronavirus tegen te gaan. De onderzoeksresultaten zijn op donderdag 28 mei gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift ‘The Lancet Respiratory Medicine’. Het onderzoek werd gedaan door natuurkundigen Daniel Bonn, Stefan Kooij en Cees van Rijn van het Institute of Physics van de UvA in samenwerking met medisch onderzoekers Aernout Somsen (Cardiologie Centra Nederland) en Reinout Bem (Amsterdam UMC).

De onderzoekers vroegen gezonde proefpersonen om te spreken en te hoesten, en analyseerden vervolgens met behulp van laserlicht de druppeltjes die daarbij vrijkwamen. Zowel tijdens het spreken als tijdens het hoesten werden grote hoeveelheden kleine druppeltjes waargenomen, grofweg tussen de 1 en 10 micrometer groot. Bij het hoesten kwamen bovendien grotere druppels vrij, tot een millimeter in doorsnede. Die laatste druppels vallen echter binnen een seconde naar de grond, en hebben daardoor een betrekkelijk kleine kans om virussen over te dragen. De kleine druppeltjes, daarentegen, zweven – door de grote luchtweerstand die ze ervaren – maar heel langzaam naar de grond toe. De onderzoekers ontdekten dat zulke druppeltjes meerdere minuten in de lucht kunnen blijven hangen. Nadat iemand een keer hoest, duurt het ongeveer vijf minuten voordat het aantal kleine druppeltjes in de lucht gehalveerd is. De mini-druppeltjes zijn daardoor potentieel heel gevaarlijk als het gaat om overdracht van het Coronavirus.

Toen het experiment werd herhaald in een goed geventileerde ruimte, verbeterden de resultaten dramatisch. Na het aanzetten van een mechanisch ventilatiesysteem verdween de helft van de druppeltjes in tweeëneenhalve minuut uit de lucht. En in een kamer waarin ook een raam en een deur geopend waren, was het aantal druppeltjes zelfs al na dertig seconden gehalveerd – tien keer zo snel als in de kamer zonder ventilatie.

De uitkomsten zijn van belang om betere voorzorgsmaatregelen te kunnen nemen tegen de verdere verspreiding van het coronavirus. Voldoende afstand tot elkaar houden is in bijvoorbeeld het openbaar vervoer niet genoeg om de risico’s te beperken; ventilatie is van minstens even groot belang. Doordat druppeltjes lang aanwezig blijven is ook het gebruik van apps die alleen de nabijheid van anderen meten onvoldoende. De onderzoekers bevelen de gezondheidsautoriteiten aan om met maatregelen te komen die waar mogelijk goede ventilatie in publieke ruimtes garanderen.

PUBLICATIEGEGEVENS

G. Aernout Somsen, Cees van Rijn, Stefan Kooij, Reinout A. Bem en Daniel Bonn: ‘Small droplet aerosols in poorly ventilated spaces and SARS-CoV-2 transmission’ in: The Lancet Respiratory Medicine (2020). https://doi.org/10.1016/S2213-2600(20)30245-9

HET BELANG VAN VENTILATIE

Bert Blocken, hoogleraar Bouwfysica en Aerodynamica aan de universiteiten van Eindhoven en Leuven zet in een publicatie van het wetenschappelijke tijdschrift Building & Environment van 31 mei jl. uiteen hoe sportaccommodaties dit probleem kunnen omzeilen.

In zijn publicatie geeft Blocken wat praktische beschrijvingen van de ventilatiesystemen die hij voor ogen heeft. Het rondblazen van de binnenlucht met een airconditioner heeft uiteraard weinig zin. Sterker nog, een airconditioner verlaagt de luchtvochtigheid, wat de kans op aerosolvorming juist vergroot. Met ‘ventilatie’ bedoelt Blocken het vervangen van de binnenlucht met verse buitenlucht. En dan het liefst zodanig, dat frisse lucht op vloerniveau de zaal in wordt ingeblazen en verontreinigde lucht via een afvoer in het plafond weer verdwijnt. Kort gezegd komt het erop neer dat de concentratie van aerosols (druppeltjes kleiner dan 5 micrometer) in de binnenlucht net zo laag is te krijgen als in winkels en supermarkten door de binnenlucht uitvoerig te ventileren en/of te filteren. Overigens is de rol van aerosols bij de verspreiding van het coronavirus nog onduidelijk. Verder vermoedt Blocken dat voor sport ontworpen mondkapjes een bijdrage zouden kunnen leveren - momenteel doet zijn groep hiernaar onderzoek. De standaard coronamaatregelen - afstand houden, apparatuur reinigen, handen wassen, etcetera - komen daar nog eens bovenop. Een onafhankelijke inspectiedienst zou de ‘druppelreductie-prestatie’ van de sportgelegenheden moeten toetsen.

MAURICE DE HOND: VENTILATIE PLUS HOGE LUCHTVOCHTIGHEID NODIG

Zijn superkleine deeltjes in de lucht, aerosolen, hét antwoord op een veilige woon-, werk- en recreëeromgeving? Maurice de Hond denkt van wel. De opiniepeiler stelt zich op het standpunt dat goede ventilatie in gebouwen, in combinatie met een hoge luchtvochtigheid verspreiding van het coronavirus binnenskamers sterk kan doen afnemen. In de buitenlucht treedt verspreiding van het virus sowieso nauwelijks op, zo stelt De Hond. Hij baseert zich onder andere op een artikel in de LA Times over een superverspreider event waarbij diverse leden van een koor besmet raakten aan corona, als gevolg van gebrekkige ventilatie in hun oefenruimte.

RICHTLIJNEN VENTILATIE VOLGENS NL ACTIEF PROTOCOL

De rol van ventilatie- en airconditioningsystemen in de verspreiding van SARS-CoV-2 is nog niet opgehelderd. Het is een gegeven dat goede ventilatie verspreiding van virussen, stof en bacteriën vermindert en het binnenklimaat comfortabel kan houden. Het is belangrijk

dat er continu goed wordt geventileerd (geen recirculatie) om de lucht te kunnen verversen. Dit betekent dat het uitgangspunt voor alle fitnessfaciliteiten is, om zoveel mogelijk mechanisch te ventileren met verse buitenlucht, bij voorkeur 100% en waar dat nodig is ook nog periodiek natuurlijk te ventileren (ramen, deuren). In gebouwen met mechanische ventilatiesystemen worden langere bedrijfstijden dan normaal aanbevolen, idealiter zelfs continue ventilatie. Zeker in de toiletruimten.

Samengevat: zet het ventilatiesysteem hoog, laat het systeem, nadat de klanten weg zijn, nog een paar uur op een lager niveau draaien en zet, waar mogelijk en/of noodzakelijk, de ramen open. In ruimtes waar deze ventilatie-eisen niet gehaald kunnen worden, kan er conform overheidsbeleid niet worden gesport.