Boekenkrant juni 2009

Boekenkrant |

Overleven op de K2

Binnen de huid van J.J. Voskuil

Sport en gezondheid

pag

8 >>>

9 >>>

pag

pag

16 >>>

deze krant is aangeboden door uw boekhandel

Een thriller is het échte verhaal

4 >>>

pag

S

THEMA

pag

GRATI

Jack Reachers kijk op de wereld

13 >>>

b o e k e n kr a n t va n n e d e r l a n d e n v l a a n d e r e n • P R I J S € 1 , 9 5 • j a a r g a n g 3 • n u m m e r 3 • Z O ME R 2 0 0 9 • w w w . b o e k e n kr a n t . c o m

Held in Caesarion is Ludwig Unger. Hij keert met de as van zijn moeder terug naar hun woonplaats aan de Engelse Noordzeekust. Zijn ouders waren beroemdheden, en Ludwig was voorbestemd om in hun voetsporen te treden.

Maar hij wilde niet. Hij verkoos een anoniem bestaan als barpianist en vertelde zijn levensverhaal in drie nachten aan een onbekende vrouw. De koosnaam ‘Caesarion’ (kleine Caesar) die Ludwig Unger van zijn moeder heeft gekregen, is wrang: Cleopatra en Caesar kregen een zoon met deze naam. Hij bleek een politieke onbenul en werd al op zeer jonge leeftijd door een vijand van Caesar vermoord.

Tommy Wieringa

‘Het schrijven van een roman begint bij

de euforie van een paar goede ideeën, een briljante inval. Daarna komt het proces van maandenlang uitwerken. Ik zat mij achter de schrijftafel af te vragen: “Wat heb ik me op de hals gehaald, dit komt nooit af.”’

Maar Caesarion, de nieuwe roman van Tommy Wieringa, ís af. En kwam direct

Grenzeloos Verhoef

Esther Verhoef is een van de meest gelezen Nederlandse thrillerauteurs van onze tijd. Ze schreef Erken mij, het geschenkboek tijdens de Maand van het Spannende Boek. ‘Schrijven is wat ik ben, waarvoor ik leef.’ En met schrijven is Verhoef creatief gezien nog maar net begonnen. >>> verder op pag 7

Esther Verhoef

>>> verder op pag 3

Foto: Giovert de Roos

Wat gebeurt er als je twee succesvolle ouders hebt? Wat voor soort persoon of karakter is het resultaat? Als een chemicus zocht Tommy Wieringa de reactie. ‘Ik vermoedde een monsterlijkheid, maar het werd volkomen anders.’

Heb je tijdens het schrijven van Caesarion je succesvolle Joe Speedboot als een last ervaren? Zoals Ludwig het succes van zijn ouders?

‘Pas toen ik klaar was met Caesarion, werd mij de lading van Joe Speedboot duidelijk. Je moet begrijpen hoe belangrijk het succes van Joe Speedboot voor mij was: voor het eerst was ik iemand van wie iets werd verwacht. Na een tijdje ben ik aan een nieuw boek begonnen, maar ik was erg geconcentreerd op het

De totstandkoming van Anton Valens’ roman Vis

>>> pag 5

Boekenkrant - verder lezen? ga naar www.boekenkrant.com

9 >>>

ZOEK DE STILTE, VOLG JE HART pag

Nieuw

5 >>>

Weg >>> p. 4 Polsslag >>> p. 4 Spook van weleer >>> p. 8 De watermeesters >>> p. 8 Nog geen krasje op een rots >>> p. 16 Een eeuw Giro d’Italia >>> p. 17 Voor meer nieuwe titels zie www.boekenkrant.com

pag

De body farm Echte lijken en smerige details in Becketts Het sanatorium

advertentie

Kijk op pagina 10 voor meer informatie

pag

‘Een mooi monument om een periode te kunnen afsluiten.’

Schilderend schrijven

gezond leven, gezond eten, gezond lezen!

SCHRIJVERS OP DE LOOP

Foto: Gitte Sofie Hansen

Foto: Viviane Sassen

Kleine Caesar

op de eerste plaats van bestverkochte boeken. Ook de verkoopcijfers van Joe Speedboot gingen weer omhoog, de roman waarmee Wieringa in 2005 zijn schrijversnaam vestigde. De hoofdpersoon in Joe Speedboot is een door overmacht geknakte antiheld, die in Caesarion is een bewust ambitieloze zoon. ‘Met dat type personage kan ik vanaf de buitenkant naar de wereld kijken. Het leven lijkt langs ze heen te glijden, ze staan buiten alle aandacht,’ zegt Wieringa.

>>> pag 13

17 >>>

VERDER in dit nummer: Losse delen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 Boekfragmenten . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Lezerspagina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

advertentie

NU VERKRIJGBAAR:

BELGIË - 1000 plekken

die je echt gezien moet hebben ”Een dijk van een reisgids” De Telegraaf over de 1000 plekken reeks www.lannoo.com / www.1000plekken.nl

1

Siebe Huizinga, hoofdredacteur

COLOFON

De Boekenkrant is een uitgave van Uphill Battle boekpromotie met medewerking van de boekhandels.

Redactieadres Uphill Battle boekpromotie Visschersplein 160 3511 LX Utrecht tel. 0031 (0)30-223 1718 fax. 0031 (0)30-214 5823 redactie@boekenkrant.com Redacteuren Siebe Huizinga, hoofdredacteur (siebe.huizinga@uhb.nl) Roel Weerheijm, literair redacteur (roel.weerheijm@uhb.nl) Basisontwerp Roggeveen Grafisch Ontwerp, A’dam Vormgeving en lay-out Topicz:Creative - Woerden Concept & realisatie Uphill Battle boekpromotie, Utrecht Uitgever Jan Louwers (jan.louwers@uhb.nl) Met dank aan: Iris Borst, CPNB, Dennis Smits, Victor van Velzen, Drukwerk Wegener Grafische Groep BV. Oplage 20.000 Distributie Vervoerscentrale CB www.boekenkrant.com De Boekenkrant thuis ontvangen?

Dat kan! 6 nummers voor €15,-, Geef u op via info@boekenkrant.com Gratis digitale nieuwsbrief ontvangen?

Meldt u aan via www.boekenkrant.com Informatie over adverteren?

Jan Louwers, tel. 0031 (0)30-2231718 verkoop@uhb.nl www.boekenkrant.com © Uphill Battle boekpromotie, Utrecht.

De redactie neemt geen verantwoordelijkheid voor de juistheid van de in deze uitgave genoemde verkoopprijzen. Aan de vermelding van deze prijzen

kunnen op generlei wijze rechten worden ontleend.

Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen, vermenigvuldigd of gereproduceerd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever.

2

losse delen

Godverdomse lasterpraat

De VVD wil naar aanleiding van de Libris Literatuurprijs de vrijheid van meningsuiting in Nederland versoepelen. Zo moet godlastering worden toegestaan. De Libris-prijs werd onlangs toegekend aan de Vlaming Dimitri Verhulst voor Godverdomse dagen. Het Nederlandse kabinet heeft inmiddels besloten een plan in te trekken om het verbod op godslastering (vastgelegd in artikel 147) te schrappen.

www.carlosruizzafon.nl

Eind mei verscheen het nieuwe boek van Carlos Ruiz Zafón: Het spel van de engel. Het is het tweede deel van een vierluik rondom het Kerkhof der Vergeten Boeken. Net als in De schaduw van de wind zorgt Carlos Ruiz Zafón voor een mengeling van liefde, passie, verraad en intrige. Meer informatie: www.carlosruizzafon.nl.

Sanne Terlouw naar Rhodos

‘Ik kreeg net een uitnodiging om in het najaar op Rhodos een lezing te komen houden over mijn boek Het Rozeneiland. Die ideeën die ik daarvoor heb, buitelen nu in mijn hoofd over elkaar heen. Wat een kans om een lezing te geven op het eiland waar het boek zich grotendeels afspeelt!’

Sanne Terlouw, Het Rozeneiland, Uitgeverij Nieuw Amsterdam, ISBN 978 90 468 0341 7 ( € 18,50)

Herman B.

‘Hi, er staat een item over Herman in jullie Boekenkrant, hij staat zelfs met een klein item op de cover. Graag had ik dit nummer toegevoegd aan mijn Brusselmanscollectie. Zou ik zo’n nummer kunnen ontvangen? De digitale versie heb ik juist binnen, maar een hard-copie zou prachtig zijn voor mijn collectie magazines met Herman op de cover.’ - Ja, dat kan!

Auteursrecht op Google Books?

Minister Maria van der Hoeven (Economische Zaken) wil dat de Europese Commissie aandachtig kijkt naar Google Books, waar miljoenen boeken gratis te lezen zijn.

Google biedt sinds enkele jaren een gratis bibliotheek op internet aan. De online bibliotheek kan wellicht auteursrechten van schrijvers en uitgevers aantasten. In de Verenigde Staten spanden auteurs een proces aan tegen Google.

Specsavers sponsort Week van het Luisterboek

Specsavers Audiciens is hoofdsponsor van de Week van het Luisterboek (woensdag 17 tot en met zondag 28 juni). Iedereen die een gratis hoortest laat doen, ontvangt het luisterboek Factor 100.

Het is geschreven en ingesproken door Machteld van Gelder en Aaf Brandt Corstius.

Louis Couperus: voetbalfanaat

In Arabesken, het halfjaarlijkse tijdschrift van het Louis Couperus Genootschap, valt te lezen dat Louis Couperus een groot voetballiefhebber was. In de tijd dat de sport nog in de kinderschoenen stond, volgde hij de wedstrijden, kende hij clubs en hun spelers bij naam.

Ga naar www.covercards.nl.

Stuur voor 1 mei aanstaande een covercard met uw naam en adres naar: redactie@boekenkrant.com en maak kans op een boek!

titelgevecht

Bestseller top-5 Week 22, mei 2009

1 Tommy Wieringa Caesarion

De Bezige Bij - € 19,90

Ludwig, zoon van twee beroemdheden en voorbestemd tot grootsheid, is barpianist. Over trouw van kinderen, ontrouw van ouders en een belangrijk offer.

2 Tatiana de Rosnay Haar naam was Sarah Artemis & Co - € 10,00

In 1942 wordt de 10-jarige Sarah gedeporteerd. Zestig jaar later volgt een journaliste haar spoor en doet een vreemde ontdekking.

3 Paulien Cornelisse - Taal is zeg maar echt mijn ding Contact - € 12,50

Mensen zeggen bijna nooit wat ze bedoelen. Over de taal zoals die nu gesproken wordt.

4 Saskia Noort De verbouwing Anthos - € 19,95

Mathilde is een succesvol chirurg, maar haar privéleven wankelt. Thriller over de maakbaarheid van het leven.

5 Robert Vuijsje - Alleen maar nette mensen Nijgh & Van Ditmar - € 16,95

David, een Joodse Amsterdamse jongen met een Marokkaans uiterlijk, zet zich af tegen zijn kakkineuze milieu.

De Boekenkrant geeft een overzicht van de 5 meest verkochte boeken in de eerste week van de maand van uitgave van de krant.

Bron: Stichting CPNB. De Stichting CPNB stelt De Bestseller 60 samen op basis van de wekelijkse Boekmonitor van de Koninklijke Vereniging van het Boekenvak/Stichting Speurwerk, waarin de verkoopgegevens worden bijeengebracht van meer dan 350 Nederlandse boekwinkels.

MAAND VAN HET SPANNENDE BOEK

Glossy voor tweedehands boeken?

Inkt! is een glossy over boeken. Naast nieuwe publicaties besteedt het tijdschrift ruim aandacht aan tweedehands boeken. Dat is niet zo vreemd als je weet wie de initiator is: boekwinkeltjes.nl. De eerste editie bevat artikelen van Simon Vinkenoog, Arnon Grunberg en Menno Wigman.

Prentenboek van het jaar: Wiebelbillenboogie

Guido van Genechten schreef een prentenboek met de naam Kleine Kangoeroe dat vorig jaar als Prentenboek van het jaar werd bekroond. Dit jaar wint hij wederom deze prijs, nu met het prentenboek Wiebelbillenboogie. De jury zag graag een boek dat, behalve een goed verhaal en mooie illustraties, voldoende interactie bood aan het kind.

Wiebelbillenboogie voldeed hier het beste aan.

Mark van den Anker

‘Ik heb haar, Tania, omgevormd tot Tania de Metsenaere, een karakter in mijn boeken, net als ikzelf.’ Aldus Herman Brusselmans, die zijn vrouw als muze heeft. En als rechterbeen. Zonder haar zou hij op zijn bakkes vallen. ‘Zonder Berry geen Escober,’ aldus Esther Verhoef over haar man. ‘Ik duik in een woud van losse scènes (…), hij hangt er als het ware in een helikopter boven.’ Voskuils weduwe publiceerde Binnen de huid en Mylou Frencken schreef over haar overleden man.

Onbedoeld vormen de ‘partners van’ een thema in deze Boekenkrant. Andere thema’s zijn ‘sport en gezondheid’ en ‘spanning’, maar dat is bewust. De Boekenkrant zelf is weer partner van de Letterenloop. Het (goede) doel: Stichting Run4Schools ten behoeve van naschoolse opvang in Zuid-Afrika. Op pagina 12 van de krant is mogelijkheid donateur te worden.

Vul in, knip uit, stuur op. Met uw hulp lopen minder kinderen het risico op hun bakkes te vallen!

LD

Heeft u opmerkelijke feiten of bijzondere wetenswaardigheden rondom boeken te melden? Wilde u altijd al een boze brief schrijven, maar wist u niet aan wie?

Losse delen plaatst niet alles, maar ontvangt wel graag uw post. redactie@boekenkrant.com.

Boekenkrant - verder lezen? ga naar www.boekenkrant.com

LT

Literatuur van de Lage Landen en alles wat daarboven ligt. Hedendaagse boeken en, zo het uitkomt, ook klassieke kost.

literatuur

>>> vervolg van pag

1-

KLEINE CAESAR

“Wat heb ik me op de hals gehaald, dit komt nooit af.”

boek zelf. Het schrijven van een roman vind ik namelijk een kwelling.’

Hoezo een kwelling?

‘Mijn fysiek is er niet op ingesteld, ik ben te onrustig. Het is tegenstrijdig.

Fysiek ben ik een columnschrijver, maar mentaal ben ik een romanschrijver. Ik schrijf beeldend, ik zie de scènes voor me. Alle bewegingen onderzoek ik. Als ik opschrijf hoe iemand een haarlok uit zijn gezicht strijkt, probeer ik dat eerst bij mezelf uit. Belangrijk in die manier van schrijven is de timing, want in die scenische weergave moet alles correct op elkaar aansluiten, uit elkaar volgen.’

Maar in zowel het schrijven van columns als romans boek je successen…

‘Beide genres vind ik prachtig. Ik bedenk allerlei ideeën waarvan ik in de kiem al weet wat het eindproduct is: een column of een boek. Óf een aantekening. Ik denk dat de “aantekening” een belangrijk literair genre is. Meer nog dan in een essay – daarin is de schrijver toch vaak bezig met zijn stijl en zijn compositie – is de schrijver hier écht vrij.’

Wat was de kiem van Caesarion?

‘Ik begon met twee elementen, die ik als een chemicus met elkaar wilde laten reageren om te zien wat er zou gebeuren.

Die twee elementen waren de ouders van de hoofdpersoon. Ik vermoedde een mon-

sterlijkheid, maar het werd volkomen anders. Die twee beroemde, geslaagde ouders bleken niet te overtreffen. Zodra Ludwig Unger dit beseft, kiest hij voor het tegenovergestelde: een leven in anonimiteit. Hij voelt zich hiertoe niet gedwongen door de status van zijn ouders, hij kiest er echt voor.’

Het belangrijkste verschil tussen de hoofdpersoon in Joe Speedboot en Caesarion lijkt te zijn dat Ludwig alles mee heeft.

‘Zijn ouders zijn beide beroemdheden, wier leven geslaagd is. Het lijkt de ideale voedingsbodem voor Ludwig, maar het is feitelijk een grote handicap. Want hoe moet hij zijn ouders overstijgen?’

Herkenbaar voor Tommy Wieringa?

‘Ik neem nooit een personage dat op mezelf lijkt!’

Tommy Wieringa, Caesarion, Uitgeverij De Bezige Bij, ISBN 978 90 234 2987 6 (€ 24,90)

Tommy Wieringa schreef onder andere de romans Alles over Tristan (Halewijnprijs, 2002), Joe Speedboot (F. Bordewijkprijs, 2006) en Caesarion (mei 2009). Zijn reisverhalen zijn gebundeld in Ik was nooit in Isfahaan (2006). In 2007 verscheen De dynamica van begeerte, een onderzoek naar de oorsprong van begeerte en de grote rol van pornografie in de moderne wereld. Essays en beschouwingen verschenen in de Volkskrant en NRC Handelsblad. Het werk van Tommy Wieringa is wereldwijd vertaald, onder meer in het Hebreeuws, het Koreaans en het Frans, Duits en Engels.

TANGO 1-8 ADV:Opmaak 1

03-06-2009

15:31

Pagina 1

advertentie

DE NOODLOTTIGE LIEFDE TUSSEN TWEE JONGE TANGODANSERS

TANGO MORTALE De megabestseller uit Duitsland, al meer dan 400.000 exemplaren verkocht!

www.unieboek.nl

Nu in de boekhandel

Boekenkrant - verder lezen? ga naar www.boekenkrant.com

Herman Brusselmans is een compulsive writer Veelschrijver Herman Brusselmans heeft er even genoeg van. In september verschijnt zijn 51e boek en dan is het, zegt hij, tot 2011 stil. ‘Ik ga minder interviews geven en ook minder publiceren.’ Reden? De band tussen interview en literatuur is weg.

‘Zit ik bij De Wereld Draait Door, dan begint de eerste vraag met een zin als: “Je bent de beste beffer van Vlaanderen.”

Dan denk ik: daar heb je het weer. Maar

Herman Brusselmans

Verder gebeurt er trouwens geen reet in mijn leven, maar als je eenenvijftig bent, dan moet je genoeg in je hoofd hebben om duizend boeken te schrijven.

Mijn absolute leeftijd is vierendertig en net als in elke man zit er een jongetje van negen in me. Vorig jaar november is mijn vader gestorven, mijn moeder ging al eerder. Daarmee is de jeugd in mijn hoofd nog niet afgesloten. Het kind in ons gaat nooit weg. Ik ben een beetje

‘Ik ben een zwartgallige pipo. Met onzin, sarcasme en zwarte humor probeer ik te relativeren.’ ja, je zit daar acht minuten per item.

Je moet bij voorkeur scoren, zodat de mensen de volgende dag denken: ik wil dat boek van die gek met dat beffen en dat lange haar. Ze willen zoveel mogelijk amusement. Ik doe dus mee, acht minuten bullshitten, want anders verziek ik de sfeer. Op de Vlaamse radio werd me gevraagd een interview te doen onder invloed van helium. Daar krijg je zo’n leuk stemmetje van. Dat heeft toch niks met mijn boek, of met literatuur van doen?’

Herman Brusselmans is een compulsive writer. Eenmaal achter het toetsenbord en hij stopt niet meer. Vandaar de productiviteit die Vestdijk evenaart, hij die sneller schreef dan God kon lezen.

‘Gezegd wordt wel eens dat ik altijd hetzelfde boek schrijf. Ten eerste doet elke schrijver dat, ten tweede ben ik het daar niet mee eens.’

Brusselmans is een seller, geen bestseller. Omdat hij veel schrijft kan hij ervan leven. Omdat hij schrijft kan hij leven.

‘Ik ben een zwartgallige pipo. Met onzin, sarcasme en zwarte humor probeer ik te relativeren,’ zegt hij. ‘Mijn leven is tamelijk eenvoudig, maar ik draag wel de last van de wereld. Dat drukt op mij.

Daar wil ik niet aan ten onder gaan.

een moederskindje. Mijn vrouw is mijn rechterbeen. Zou ik haar niet hebben, dan zou ik op mijn bakkes vallen. Ik heb haar, Tania, omgevormd tot Tania de Metsenaere, een karakter in mijn boeken, net als ikzelf. Ik kan haar alles laten doen wat ik wil. Wat ik in het echte leven niet kan, moet ik erbij zeggen.’

Wie is dan de echte Brusselmans? De langharige gek of de negenjarige jongen met de last van de wereld, of in elk geval het gewicht van verlies op zijn smalle schouders? Verguisd of verafgood, zoals de achterflap van zijn boeken vermeldt?

‘De achterflap schrijf ik zelf. Hoe ik eruit zie en wat ik zeg, bepaalt hoe mensen me zien. Dat imago krijg ik dan in zekere zin weer opgedrongen. Het is de zevenseconden-regel: die moet ik of die moet ik niet. Als je een boek van me leest weet je na tien pagina’s ook al of je het graag leest of juist complete bullshit vindt. De echte Brusselmans? Die houd ik liever voor mezelf.’

Met dank aan Bibliotheek Nieuwegein en Boekhandel Manschot

3

BESPREKING

‘Voskuils huivering om het manuscript uit te geven is begrijpelijk.’

Het was een moeilijk besluit voor Lousje Voskuil-Haspers. Haar man J.J. Voskuil liet bij zijn overlijden het manuscript na van Binnen de huid.

De beslissing om het te publiceren liet hij aan zijn vrouw over. Zelf vond hij het boek te intiem om het bij leven uit te geven en bovendien wilde hij geen van zijn vrienden kwetsen. De weduwe Voskuil meende echter dat het ‘moedige en oprechte’ boek niet ongepubliceerd mocht blijven.

baan als leraar aanvaard en is met zijn burgerlijke vrouw Rosalie in een flat in de provincie gaan wonen. Zijn goede vriend Maarten Koning ervaart dit als een steek in de rug. Maarten zelf blijft ‘verzet plegen’ door geen baan te nemen en leeft van incidenteel vertaalwerk dat goede vriendin Henriette vanuit Parijs hem aanbiedt. Maarten vindt dat Paul zich teveel heeft aangepast aan de maatschappij en zijn vroegere idealen te grabbel gooit.

Door Dennis Smits

De discussie van de twee vrienden over de keuze die Paul gemaakt heeft, omspant het gehele boek. Daarbij gooien de vrienden allerlei theorieën op tafel om hun standpunten te rechtvaardigen.

Ondertussen worstelt Maarten Koning met zijn toekomst. Het liefst zou hij het voorbeeld van Henriette volgen en naar Parijs vertrekken, maar het zekere bestaan van Paul trekt ook aan hem.

In Binnen de huid verschijnen voor ervaren Voskuil-lezers bekende personages ten tonele. Het verhaal handelt over de echtparen Maarten en Nicolien Koning en Paul en Rosalie Dehoes, die ook al een rol speelden in Voskuils debuut Bij nader inzien en de succesvolle cyclus Het bureau. Paul Dehoes heeft net een

NIEUWE TITELS Weg

Edith Heringa is gynaecoloog en werkt in haar vrije tijd aan haar proefschrift, dat gaat over het verband tussen anorexia nervosa en het ontstaan van seksuele gevoelens bij meisjes.

Het werk aan het proefschrift valt tegen, maar zwaarder nog is haar relatie met Norma Vrins. Ze wonen samen, maar zijn volkomen uit elkaar gegroeid. Edith beëindigt de relatie.

Het huis staat op haar naam, en Norma zal dus moeten vertrekken. Ze verzet zich hier echter met alle middelen tegen, en Esther weet zich geen raad met de situatie.

Minke Douwesz, Weg, Uitgeverij Van

Oorschot, ISBN 978 90 282 4109 1 (€ 25,00)

Polsslag

1969. De moeder van Mariska, de vriendin van Maja de Smit, pleegt zelfmoord.

Tussen Mariska en Maja ontstaat wrijving. Nu. Maja is een hardwerkende fusieadvocate. Tijdens onderhandelingen ontmoet ze bedrijfsarts Albert de Goede. Hij is een oude bekende van Maja, die van zijn geheimen weet. Hoogervorst weeft heden en verleden door elkaar. Het subtiele spel dat de onderhandelaars over de fusie voeren, heeft overeenkomsten met het gekibbel van Maja en Mariska.

Ingrid Hoogervorst, Polsslag, Uitgeverij De

Bezige Bij, ISBN 978 90 234 3820 5 (€ 19,90)

4

Alle wegen naar Rome

Op een ochtend in april vertrekt Jan Blokker naar Rome. Te voet.

Hij weet niet meer waar hij is, hij weet niet of hij het haalt, en hij weet niet wat hem te wachten staat. Dat wil hij ook niet weten.

Hij loopt de ongeveer tweeduizend kilometer om een oude jongensdroom ten uitvoer te brengen.

Onderweg droomt hij aan een stuk door van zijn aankomst in de Eeuwige Stad.

gang van Koning, die zichzelf met zijn onvermogen om beslissingen te nemen tot wanhoop drijft. Het ene moment wil hij zijn koffers pakken en de trein naar Parijs inspringen, tien minuten later ziet hij zichzelf in een lerarenkamer. Het ene moment houdt hij zielsveel van Rosalie, tien minuten later walgt hij van haar en kan hij niet zonder zijn vrouw Nicolien.

De tegenstrijdige gevoelens ‘binnen de huid’ van Maarten Koning maken het lezen van Binnen de huid tot een zware, maar interessante klus. De theorieën over de gewenste maatschappelijke positie, de liefde en het huwelijk vliegen in het rond en voor luchtige gesprekken is geen plaats. De besluiteloosheid van Koning wekt het ene moment irritatie en het andere moment sympathie op, waardoor ook de lezer met een gevecht ‘binnen de huid’ opgezadeld wordt. Voor Voskuil-liefhebbers vormt Binnen de huid de onmisbare, ontbrekende schakel tussen Bij nader inzien en Het bureau.

Voor zijn nieuwe lezers is het boek een boeiende, beklemmende ervaring, waarvoor wel enig doorzettingsvermogen vereist is.

Zijn maatschappelijke toekomst is niet het enige dilemma waarmee Maarten kampt. Gaandeweg krijgt hij steeds meer gevoelens voor Rosalie, die wederzijds blijken te zijn. Vanaf het moment dat Maarten en Rosalie elkaar zoenen staat elke ontmoeting tussen de twee echtparen onder hoogspanning, zeker omdat ook Paul en Nicolien steeds meer naar elkaar toetrekken.

J.J. Voskuil, Binnen de huid, Uitgeverij

Minutieus volgt Voskuil de gedachte-

(paperback), ISBN 978 90 282 4117 6 (€ 35,00)

Van Oorschot, ISBN 978 90 282 4118 3 (€ 25,00) (hardcover)

advertentie

Zin in de zomer?

Lees nu Juni, de nieuwe roman van Gerbrand Bakker.

Jan Blokker jr., Alle wegen naar Rome,

Uitgeverij Contact, ISBN 978 90 254 2888 4 (€ 17,95)

Souvenir

Hij maakte en verkocht Delfts blauw aardewerk. Hij was een vakman zoals die nu niet meer bestaan.

Als mens was hij warm en nuchter, een weinig voorkomende combinatie. Na zijn overlijden gaat zijn dochter op zoek naar dat wat hen verbond. Nicole Montagne doet haar relaas over haar band met haar vader.

Souvenir is een eerbetoon aan hem, die ze met brieven postuum op de hoogte houdt van haar alledaagse beslommeringen.

Gebonden 272 blz.

3 19,90

Nicole Montagne, Souvenir, Uitgeverij Cossee, ISBN 978 90 5936 247 5 (€ 18,90)

Voor meer nieuwe titels zie www.boekenkrant.com

www.cossee.com Boekenkrant - verder lezen? ga naar www.boekenkrant.com

Fonds der geletterden

INTERVIEW

Foto: Gitte Sofie Hansen

Zoek de stilte, volg je hart Klein maar

groot

Ooit gehoord van Harry Potter?

Dat is dan mede dankzij Uitgeverij De Harmonie, een kleine, onafhankelijke uitgeverij in Amsterdam.

Harmonie. Naar verluid overtuigde zijn echtgenote hem ooit van de potentie van Harry Potter, maar dit zou bescheidenheid kunnen zijn. Groot mijdt publiciteit.

Wist u trouwens dat de eerste oplages van de Harry Potter-reeks bescheiden waren? Pas vanaf het derde deel begon de serie echt goed te lopen. Ook opmerkelijk: literaire uitgeverijen krijgen de laatste jaren meer interesse voor strips en graphic novels. De Harmonie heeft al vanaf het begin in 1972 veel tekenaars in het fonds. Willem, Opland, Peter Vos, Joost Roelofsz, Wolinsky en Reiser. Hoe het met dit genre gaat? Inderdaad uitstekend en steeds beter.

Voor meer informatie: www.deharmonie.nl

Uitgeverij De Harmonie publiceert jaarlijks dertig tot veertig nieuwe titels. Onder de auteurs bevinden zich columnisten als Jan Blokker, dichters als Judith Herzberg, schrijvers als Kees van Kooten en J. K. Rowling en striptekenaars als Peter de Wit, Kamagurka, Peter van Straaten, Gummbah en Stefan Verwey. Peter van Straaten: ‘Andere uitgeverijen doen tekenaars er een beetje bij, maar Jaco heeft er echt oog voor.’ Jaco? Jaco Groot, oprichter van De

Eerst schrijver, dan schilder Gerbrand Bakker

Gerbrand Bakker was een plattelandsjongen toen hij zich op 18-jarige leeftijd ontworstelde aan zijn herkomst. Hij verhuisde naar de grote stad en schreef er verhalen over. Toen hij besefte dat hij niet deed wat zijn hart hem ingaf, besloot hij terug te keren naar het plattelandse.

Boven is het stil was hier de eerste weerslag van. Nu verschijnt zijn nieuwe boek, Juni.

Van Tommy Wieringa is de uitspraak: ‘Sinds Gerbrand Bakker ben ik de op één na beste schrijver van Nederland.’ Jullie lijken een aan elkaar gekoppeld schrijversduo…

‘Dat zijn we eerder door toevallige overeenkomsten – en Tommy Wieringa’s reactie – dan dat we echt een duo vormen. Onze nieuwe boeken kwam onlangs vrijwel gelijktijdig uit, Joe Speedboot en Boven is het stil speelden zich beide af op het platteland, maar we zijn toch zeer verschillende schrijvers, lijkt mij. We hebben weleens samen opgetreden, en we spreken elkaar, verder zijn er tussen ons weinig overeenkomsten.’

worstel ik me eigenlijk, en waarom? Met mijn twee boeken wil ik terugkeren naar het platteland, terugkeren naar wat mijn hart mij ingaf. Dat gaat veel beter. Als schrijver moet je het juist dicht bij jezelf zoeken, alleen dat levert authentieke verhalen op.’

Succes en aandacht als gevolg van een terugkeer naar de rust. Hoe vind je die tegenstrijdigheid?

‘Ik sta niet graag in de aandacht, ook op feestjes niet. Sta liever met een geluidstechnicus in een donkere hoek te praten dan midden op de dansvloer. Het hoort erbij als je schrijver bent, maar ik houd van rust en ik zoek graag de stilte op.’

Die stilte keert ook terug in je boeken, met name in Boven is het stil…

‘Dat boek was sober, met weinig personages en weinig gebeurtenissen. Het speelde als het ware in het niets. Juni is minder stil, met meer dialoog, meer perspectieven. Maar ja, het blijft een plattelandsboek.’

Je bent schrijver en schilder. Keren de ervaringen van schilderen en schrijven in elkaar terug?

‘Ze keren in elkaar terug in de manier waarop ik naar de wereld kijk. Ik probeer, in een boek of op een doek, de wereld kunstzinnig te interpreteren.’

Nu schreef je Vis. Waar begon dit verhaal?

‘Zoals mijn schilderijen, schrijf ik ook mijn boeken op basis van eigen ervaringen, herinneringen aan mooie momenten. Lang geleden voer ik mee op een kotter. Ik had er destijds allerlei aantekeningen over gemaakt. Vorig jaar kwam het in een stroomversnelling terecht. Alsof ik ineens zag hoe ik het boek moest schrijven. Toen heb ik het vrij vlot afgemaakt. Alleen het einde heb ik veranderd: het eerste einde was… ongeloofwaardig.’

Verrijken ze elkaar?

‘Als ik schilder, inspireert dat mij tot schrijven. Als ik schrijf, mis ik wel de klusjes die je als schilder moet doen: borstels afwassen en dergelijke. Dat werkt als een ritueel.’

Kan je ze met elkaar combineren?

‘Dat vind ik moeilijk. Tekeningen of schilderijen bij een verhaal moeten meer zijn dan illustraties, ze moeten echt wat toevoegen aan het verhaal. Het verschillende karakter van beide maakt ze moeilijk te combineren. Maar daarom kan ik beide naast elkaar zo volhouden. De tegenstelling tussen schilderen en schrijven houdt mij aan het werk.’

Een jonge kunstenaar vaart mee op een visserskot. Wie is die jonge kunstenaar?

‘Dat personage is Anton Valens zelf.

Omdat het verhaal uit mezelf voort is gekomen, maar ook omdat het mijn eigen ervaringen zijn.’

Anton Valens, Vis,

Wat prevaleert voor jou?

‘Ik ben eerst schrijver, dan schilder.

Het is voor een schrijver gemakkelijker

Net als Boven is het stil speelt Juni zich af op het platteland. Is daar iets wat je zo aantrekt?

‘Ik bracht mijn jeugd door op het platteland. Toen ik 18 was, wilde ik het liefst zo snel mogelijk weg. Niet dat het vervelend was, maar ik wilde mijn eigen pad zoeken. Ook in de verhalen die ik toen schreef, zocht ik het tegenovergestelde op van wat toen mijn leven was. Ik wilde naar de grote stad en nam dat als decor voor mijn verhalen. Maar het klopte niet.’

Waarom niet?

‘Ik zocht het allemaal zo ver mogelijk van mezelf, ik volgde mijn hart niet. Toen ben ik erover na gaan denken. Waaraan ont-

om onder de aandacht te komen. Als je een boek schrijft, kan je daar duizenden exemplaren van verkopen, prijzen mee winnen en beroemd worden. Het bestaan als schilder is anders, en komt vaak veel minder onder de aandacht.’

Anton Valens (1964) schrijft en schildert. Twee verschillende disciplines.

Ze zijn moeilijk te combineren en gaan daarom bij Valens goed samen.

Uitgeverij Augustus, ISBN 978 90 457 0255 1 (€ 15,00)

advertentie

UITGEVERIJ MENEER DE UIL

WWW.SHOWROOM.NL Uitgebreide informatie over de boeken vindt u op de site.

Gerbrand Bakker, Juni, Uitgeverij Cossee, ISBN 978 90 593 6256 7 (€ 19,90)

WIJSHEDEN UIT HET HIERNAMAALS

‘Als schrijver moet je het juist dicht bij jezelf zoeken, alleen dat levert authentieke verhalen op.’

Boekenkrant - verder lezen? ga naar www.boekenkrant.com

ISBN 978 90 792 9801 3 - € 5,95

EEN ERG SPANNENDE THRILLER OVER DE HITMEN ROND HOLLLEEDER ISBN 978 90 792 9804 4 - € 15,-

5

KNOCK-OUT 1-2 ADV:Opmaak 1

03-06-2009

15:14

Pagina 1

advertentie

De nieuwe thriller van master of suspense Dean Koontz

Jouw hart is van mij Door een harttransplantatie ontsnapt de 34-jarige Ryan Perry ternauwernood aan de dood. Maar de € 18,95 donor lijkt niet overleden te zijn.

Zij wil haar hart terug…

‘Koontz lijkt onze tekortkomingen en diepste angsten te kennen.’

USA Today

Nu in de boekwinkel € 19,95

Uitgeverij Lemniscaat ISBN 978 90 4770 122 4

www.lemniscaat.nl

Het eerste deel van Koontz’ populaire mysterieuze Odd Thomas serie nu verkrijgbaar voor slechts € 4,95!

‘Bikkelhard, ook in zijn zelfkritiek’ Martin Sˇimek ‘Pageturner in optima forma’ Frénk van der Linden ‘Ongelooflijk goed geschreven’ Pieter Hilhorst ‘Rauwer dan Jan Cremer’ Hans Achterhuis ‘In één adem uitgelezen’ Wim Brands

U BENT GEWAARSCHUWD: ALS U EENMAAL BEGINT TE LEZEN, DAN HOUDT U NIET MEER OP.

Luitingh | www.uitgeverijluitingh.nl

KNOCK-OUT

Rein Gerritsen, Knock-out, Uitgeverij Lemniscaat, ISBN 978 90 477 0122 4 (€ 19,95)

KNOCK-OUT is het levensverhaal van een beschadigd mens die over een indrukwekkende veerkracht beschikt.

Na een zwaar auto-ongeluk raakte Rein Gerritsen verzeild in het criminele milieu. U bent gewaarschuwd: als u eenmaal begint te lezen, dan houdt u niet meer op.

Als iemand mij in 1983 verteld zou hebben dat ik ooit een filosoof zou worden, dan had ik tegen die persoon gezegd: ‘Je bent niet goed snik.’ Ik wist niet eens wat dat was, een filosoof. Destijds was ik een zware jongen, zo iemand die kluizen kraakte, auto’s bij de vleet stal en het geweld niet per se opzocht, maar ook niet schuwde. Die dingen deed ik.

Als je toen tegen mij gezegd zou hebben dat ik nu, op bijna vijftigjarige leeftijd, een lieve vrouw en twee kinderen zou hebben, een zoontje van tweeënhalf en een dochtertje van één, dan had ik je ongelovig aangekeken en als antwoord gegeven: ‘Onschuld heeft geen plaats in deze wereld. Ik wil geen vrouw en al helemaal geen kinderen.’

Die dingen dacht ik. Tegenwoordig weet ik het niet zo zeker meer. Door schade

6

en schande heb ik de luxe van een welomlijnd maar snoeihard wereldbeeld moeten inwisselen voor de noodzaak van een mildere nuance. Ik geloof nu, bewijzen kan ik het niet, dat er in dit ondermaanse plaats en tijd genoeg is voor (bijna) alles: voor verandering net zo goed als voor stilstand, voor eer en oneer, rijkdom en armoede, onschuld en schuld, voor een humaan justitieel systeem met de nodige aandacht voor daders en slachtoffers en voor dat wanstaltige gedrocht dat nu onder de naam ‘strafrecht’ door de wereld wankelt, en voor alles wat daartussen zit. Intussen ben ik er goed van doordrongen dat ik verantwoordelijk

ben voor de dingen die ik in het verleden dacht en deed, en dat ik nu, in intellectueel en praktisch opzicht, nog steeds die verantwoordelijkheid draag, ook al heb ik ‘mijn straf uitgezeten’.

In KNOCK-OUT vertel ik hoe die ontwikkeling van bankovervaller tot filosoof, van een leven in een wereld vol grimmige zekerheden naar een onzekerder maar menselijker wereldbeeld, tot stand kwam. Het is een heftig verhaal, want voordat ik banken ging overvallen -- en dat deed ik in wezen niet om het geld -- lag ik negen maanden in coma ten gevolge van een zwaar auto-ongeluk waarbij mijn moeder en broer om het leven kwamen.

Voorafgaand aan dat ongeluk studeerde ik in Wageningen, en daarvoor werkte ik als bakker en leefde ik me uit bij een boks- en een motorclub. En daarvoor?

Tja, daarvoor zat ik als ongedoopt kind in een katholiek kloosterinternaat.

Direct na het ongeluk en negen maanden later, in het ziekenhuis, heb ik twee bijna-doodervaringen gehad die van grote invloed waren op alles wat ik in mijn latere leven op mijn kerfstok zou krijgen -- in goede en slechte zin.

Na mijn ontslag uit het ziekenhuis veranderde ik in korte tijd van een dagmens in een nachtwezen. Ik belandde in het criminele circuit en vervolgens in de goot, en werd ten slotte door een team van politiemensen opgepakt, waarmee in feite mijn leven werd gered. De jaren daarna heb ik doorgebracht in politiecellen, gevangenissen en psychiatrische inrichtingen -- en daar heb ik ongelooflijke dingen meegemaakt. Na de zelfmoord van een dierbare vriend probeerde ik uit de goot te klimmen. Ik ging filosofie studeren en ontdekte, met vallen en opstaan, de mogelijkheden van het wijsgerig pragmatisme als therapie.

Boekenkrant - verder lezen? ga naar www.boekenkrant.com

SP

Moord, doodslag en een goed complot.

Het spannende boek in de schijnwerper.

Thrillers en whodunits van wereldformaat.

spanning

>>> vervolg van pag 1 - Grenzeloos Verhoef

Esther Verhoef

overkomt. Ik krijg vaak te horen dat mensen willen weten hoe het verdergaat, mijn personages zien als echte mensen – net als ik. Mijn makke is volgens anderen dat ik moeite heb het verhaal en de personages los te laten, al voel ik dat zelf niet zo. Ik vind het belangrijk dat wat ik ook probeer op stijlgebied, het altijd leesbaar en duidelijk moet blijven. Belangrijk is dat er ritme inzit, een natuurlijke cadans, daar sleutel ik nooit aan want zo vind ik het mooi. Binnen dat kader zijn er mogelijkheden die ik verder wil ontwikkelen.’

Engeland dat Alex Fisher een natuurgetrouwe Brit is, en van soldaten die uitgezonden zijn geweest naar Bosnië dat ze zich volop in hem herkenden. In zowel Rendez-vous als Alles te verliezen kroop ik in de huid van een huisvrouw, die dus kookt, zorgt, iemand waarbij het hele leven draait om man en kinderen.

Dat zijn ook personages die vrij ver van me afstaan. Maar heb ik daarmee een echte grens bereikt? Nee. Ik heb nog heel veel plannen, ik heb het gevoel dat ik creatief gezien nog maar net ben begonnen.’

Zit er een grens aan die ontwikkeling?

‘Ik hou niet van beperkingen, dus nee, voorlopig zie ik nog geen grens opdoemen aan mijn ontwikkeling. Er is nog zoveel te ontdekken. Chaos is een voorbeeld van een boek waarin ik voor mijn gevoel perfectie heb bereikt in een strakke, minderis-meer stijl. Dat boek heeft een constant beukend hardrockritme, er staat geen woord te veel in. Bij Ongenade, een latere Escober, heb ik dat principe juist losgelaten en meer ruimte genomen en zo nu en dan ook langere zinnen en meer reflectie, om iets over te brengen.’

Esther Verhoef schreef voor de 21e editie van Juni – Maand van het Spannende Boek het geschenkboek Erken mij. Het is vanaf 29 mei gratis bij aankoop van € 12,50 of meer aan Nederlandstalige boeken. De maand, die in het teken staat van WRAAK, is op dinsdagavond 2 juni feestelijk geopend in de Melkweg Amsterdam met The Power of Plots, het ‘boekenbal’ van het spannende boek, waar thrillerauteurs aanwezig zijn uit binnen- en buitenland.

Heb je de grens van je schrijverschap al eens gedefinieerd? Bijvoorbeeld door de keuze van het genre?

‘Kom ik toch weer terug op Chaos. Dat is geschreven in de ik-persoon: een mannelijke, Britse ex-soldaat met PTSS. Ik ben vrouw, geen soldaat, heb geen PTSS en ben Nederlander. Toch hoor ik uit

www.maandvanhetspannendeboek.nl

advertentie

Lees de Grijze Jager

Onverwachte avonturen, geheime missies en dappere aanvallen

Voelde je bij het schrijven van Erken mij bepaalde grenzen? Immers, het is een boek voor een speciale gelegenheid.

‘Bij aanvang: ja. Maar dat werkt zo beperkend dat ik niet kan schrijven. Dus dat soort gedachten moet ik snel van me afschudden en me richten op wat ertoe doet: mijn personages die ik moet gaan ontdekken, het opgraven van het verhaal dat – in dit geval – daar in Parijs ergens lag.’

Heb je tijdens het schrijven van een roman sowieso wel eens het gevoel dat je de grens van je talent verkent?

‘Als ik schrijf, ben ik me niet bewust van mijn talent en de eventuele grenzen ervan. Dan ben ik uitsluitend bezig met mijn personages en de situaties waarin ze zich verkeren. Schrijven gaat vanzelf als ik in eenmaal in een flow zit; ik vlieg zelden uit de bocht. En mocht dat eens wel gebeuren, haal ik het gewraakte stuk er in een later stadium uit en bewaar het voor een eventueel volgend boek. Schrijven is wat ik ben, waarvoor ik leef.’

Samen met echtgenoot Berry schrijf je de Escober-reeks. Welke kwaliteiten combineren jullie?

‘Berry heeft veel kwaliteiten waarmee

hij me aanvult, maar wat mij betreft is de meest belangrijke zijn talent om complexe plotlijnen te bedenken en tijdens het schrijfproces te bewaken. Ik duik in een woud van losse scènes die ik op zich allemaal even belangrijk vind, hij hangt er als het ware in een helikopter boven. Zonder Berry geen Escober.’

Nieuw!

Boek 7

‘Escobers’ verschillen qua lezen en beleving van ‘Esther Verhoefs’. Kan een thriller ook ‘te’ spannend zijn zodat de lezer ervan schrikt en het weglegt?

‘Wanneer wordt spannend shockerend?

Da’s zo persoonlijk. Wat de één te veel van het goede vindt, vindt een ander juist leuk om te lezen. Als je schokkende scènes in je boeken verwerkt, denk ik dat het in elk geval goed moet worden gecommuniceerd, dan weet de lezer wat hem of haar te wachten staat. In Escobers zijn de beschrijvingen donkerder en rauwer; confronterender dan in Esther Verhoefs. De covers en uitstraling zijn daarop aangepast.’

Boek 1 nu voor

` 5,-

Wat is volgens jou je sterkste kant als schrijver?

‘Ik weet dat ik filmisch kan schrijven, zodat je hetgeen ik wil overbrengen voor je ziet gebeuren en vaak ook aan den lijve meevoelt wat de personages

*

* aktie tot eind juni

WWW. DEGRIJZEJAGER . NL 7

Boekenkrant - verder lezen? ga naar www.boekenkrant.com adv-grijzejager-def.indd 1

02-06-2009 12:27:42

Spannende lessen

Nieuwe titels De watermeesters

Lee Child, Val McDermid, Simon Beckett en David Hewson: vier internationale bestsellerauteurs over hun boeken, hun karakters én zichzelf.

Tim, waterbeheerder, vraagt zijn vriendin Sophie om al zijn PC-bestanden te wissen. Dan verdwijnt hij, en wordt Tims directeur vermoord, met zijn hoofd in een dijk, gevonden.

De sporen leiden naar een eeuwenoude schedel die recent is gevonden: het lugubere overblijfsel van een moord om de macht over het water.

Lee Child Luisteren naar de outcasts Dat is niet hoe het in het leven gaat.

‘Precies! De meeste boeken weerspiegelen de werkelijkheid, maar die maken we in het echt al mee. Ik wil de lezer in fictionele verhalen iets meegeven, iets laten meemaken, wat ze in het echt niet kennen.’

Is zijn mening over de wereld, waar Reacher zo mee worstelt, in de loop der tijd veranderd?

‘Hij kan niet meer verrast worden door zijn ervaringen. Bovendien is hij cynisch en sceptisch geworden. De geopolitiek is in de afgelopen decennia zo enorm veranderd! Reacher heeft het intussen allemaal al eens gezien. Daardoor, en door zijn zwervende karakter, is hij onbeïnvloedbaar voor idealen. Reacher ziet de dingen zoals ze zijn.’

Lee Child

Lee Child schreef dertien thrillers over Jack Reacher, een zwervende loner. Hoe gaat Child met hem om? Hoe zit Jack Reacher in elkaar, en wat kunnen we van hem leren?

Hoe zou je Jack Reachers karakter omschrijven?

‘Hij is rechtdoorzee. Doordat hij vervreemd is geraakt van zijn omgeving, is hij gaan zwerven. Hij is wars van technologie en heeft vrijwel geen materieel bezit. Hij worstelt met de wereld om hem heen, en in elk boek belicht ik daar een ander aspect van.’

Hoe zorg je dat je boeken over Jack Reacher blijven verrassen, als mensen weten wat ze van hem kunnen verwachten?

‘Hij komt telkens andere mensen tegen, raakt in andere situaties verzeild. Heel soms keert een oud personage terug, bijvoorbeeld in zijn herinnering, maar dat doe ik zo min mogelijk. Ik wil voorkomen dat mijn boeken een soap worden.

En zijn status als zegevierende held is ook anders dan de heersende norm voorschrijft.’

Had Jack Reacher bepaalde dingen anders gedaan?

‘Met zijn instelling en zijn levenservaring had hij bijvoorbeeld geweten dat de VS nooit naar Afghanistan hadden moeten gaan. Niemand wint daar een oorlog, dat is een historisch feit. Reacher had in de Koude Oorlog ook gezien dat de Sovjetunie helemaal niet de grote ambities had die de VS achter de Sovjets zocht. Als men op hoog politiek niveau zijn blik had gehad, was de Koude Oorlog niet zo hoog opgelopen.’

Hij is een outcast, een zwerver. Vaak zien zij de zaken opvallend scherp. Moet de wereld beter luisteren naar deze mensen?

‘Zeker, en gedeeltelijk doet de wereld dat al. De politiek moet ook wel mee, zeker in de VS. Mensen zijn daar bijzonder teleurgesteld in de politiek. In Europa is de politiek gelukkig beschaafder. Je ziet met name in de westerse wereld dat idealen steeds meer sneuvelen. Na twee eeuwen strijd tussen allerlei idealen wordt de wereld nu pragmatischer. Dat is een belangrijke en goede ontwikkeling!’

Daniëlle Hermans, De watermeesters, Uitgeverij A.W. Bruna, ISBN 978 90 229 9401 6 (€ 19,95)

Onderkoeld

Mariá bungelt dood aan een touw. Het lijkt zelfmoord, maar politieman Erlendur merkt dat niets is als het lijkt. Wat staat er op de cassette waarop Mariá met een medium spreekt?

Erlendur ontdekt een esoterische wereld. Dood is geen einde, maar een leven na dit leven, waarvan de geesten rondom ons dwalen.

Arnaldur IndriDason, Onderkoeld, Uitgeverij Q, ISBN 978 90 214 3524 4 (€ 19,95)

Bonus Time

Een Zwitserse bankier verliest honderden miljoenen als hij zonder autorisatie aandelen koopt van het Duitse Astorian.

Hij vlucht voor de autoriteiten en voor de topmannen.

Astorian is opgebouwd met geld dat verdiend is aan kunstschatten van de nazi’s. Wie dichtbij komt, kan dit duistere verleden onthullen, en moet het zwijgen worden opgelegd.

Gregor Vincent, Bonus Time, Uitgeverij A.W. Bruna, ISBN 978 90 229 9530 3 (€ 22,95)

FANTASY Zoon van de duivel

Marak ontdekt een opgehangen priester en staat tegenover drie gewelddadige mannen. Ondanks zijn magische talent is hij machteloos. De beruchte Zonne- en Doodshoofdlegioenen worden heropgericht. Maraks vrienden zijn verscheurd door hun gevoelens. Als een kind wordt geboren met krachtige magie, dat in de verkeerde handen dreigt te vallen, is het gevaar niet te overzien…

Adrian Stone, Zoon van de duivel, Uitgeverij Luitingh Fantasy, ISBN 978 90 245 2947 6 (€ 14,95)

Spook van weleer

Linden Avery zoekt in Het Land naar haar autistische zoon Jeremiah. Ze ziet hem, samen met Thomas Covenant, vanuit haar belegerde vesting. Ze dacht dat hij was ontvoerd en vermoord door Heer Veil. Ze zijn echter afstandelijk. Lindens strijd om Het Land te verlossen van Heer Veil neemt daardoor een andere wending.

Stephen Donaldson, Laatste kronieken II – Spook van weleer, Uitgeverij Luitingh Fantasy, ISBN 978 90 245 5225 2 (€ 24,95)

NEWYORK 1-8 ADV:Opmaak 1

03-06-2009

15:28

Pagina 1

advertentie

Hoe is die heersende norm volgens jou?

‘De meeste helden kennen een tragische ontwikkeling, zijn psychisch gewonde mensen in een neergang naar alcohol en destructie. Jack Reacher moet groots zijn, en sterk. Hij moet de gevechten die hij aangaat, ook winnen.’

Ook dat is beduidend anders.

‘De meeste hoofdpersonen zijn de underdog in een gevecht. David, in zijn gevecht tegen Goliath, bijvoorbeeld. Jack Reachers gevechten zijn meer als Goliath tegen Goliath. Ook zijn tegenstanders zijn namelijk niet voor de poes. Maar het is niet de vraag óf Jack Reacher wint. De vraag is: hoe wint hij?’

8

Lee Child, Sluipschutter, Uitgeverij Luitingh, ISBN 978 90 245 2230 9 (€ 19,95)

Boekenkrant - verder lezen? ga naar www.boekenkrant.com

Foto: Ben van der Meer

Boekenkrant Gespot voor u:

Foto: Iris Borst

Jessica Durlacher, schrijfster, criticus en columniste, temidden van sportief mannenvlees.

Schrijvers op de loop Foto: Ben van der Meer

slaggever. Ook in boekvorm. Van de eersteling Oma dit was uw laken, en andere spandoeken in 1986, tot Retro en Het laatste geel, beide in mei 2009 geschreven. Dat laatste boek is zijn weerslag van verhalen die hij hoorde over de Tour in 1989. Achter de uitslagen en de dagelijkse etappes zaten talrijke verhalen, die een heel ander licht op de gebeurtenissen wierpen. ‘Zo is dat met alle sporten en alle belangrijke evenementen. Er gebeurt meer dan de kijker ziet, meer dan de verslaggever kan verslaan. Ik zie het als mijn taak om daar een tipje van de sluier over op te lichten.’

Mart Smeets, Het laatste geel, Uitgeverij Nieuw Amsterdam, ISBN 978 90 468 0632 6 (€ 14,95) – Nog te verschijnen

Midas Dekkers en Brigitte Kaandorp

Midas Dekkers kent het fysiek. Hij is bioloog en auteur. Schreef onder meer Lichamelijke oefening en is, mits op Solex, samen met Brigitte Kaandorp een van de snelst bewegende Nederlanders binnen het loopveld van atleten. (De foto hier is genomen tijdens de eerste Letterenloop in 2008 te Haarlem en Bloemendaal.) Mart Smeets is de belichaming van de sportbeleving, doet verslag langs de grenzen van het fysiek.

Grenzen die te ambitieus zijn of kunnen worden overschreden.

Vanuit de ayurvedische geneeskunst is beweging goed, maar kan het streven naar prestaties veel teniet doen.

Hierover schrijft Klaas-Jan van Velzen, ayurvedisch therapeut, healer en yogaleraar. Wie schrijft over beweging, sport en gezondheid, geeft duur aan de beleving. Het vluchtige moment van afzien en overwinnen vastgelegd, de prestatie van spier op papier. Maar ook: inzicht in de echo die de beweging creëert in lichaam en geest. Voor iedereen bestaat de ideale tonus!

‘Soms komen er tijdens het lopen dingen omhoog uit het onderbewustzijn die bruikbaar zijn voor een boek. Je creëert als het ware een nieuwe opening, iets wat niet was gelukt als je nog drie uur langer achter je pc was blijven zitten. ’ Kees van Beijnum Boekenkrant - verder lezen? ga naar www.boekenkrant.com

Mart Smeets

Mart Smeets en het mooiste beroep ter wereld ‘Hij versloeg de Tour voor de radio en maakte het veel mooier dan het was.

Mensen zagen niets, er was geen televisie. Hij wist met zijn verhalen zelfs de saaiste etappes tot leven te wekken.’ Dit zegt Mart Smeets over Theo Koomen, zijn leermeester bij de NOS. Inmiddels is Smeets zelf de belichaming van sportbeleving. ‘Verder kan ik niet zoveel, maar wat zou het? Als sportverslaggever heb ik het mooiste beroep ter wereld.’ Alles wat in zijn gezichtsveld komt en met sport te maken heeft, brengt Smeets als een prachtig verhaal over. Verhalen over sporters, gedenkwaardige sportmomenten en alles wat hij beleeft als sportver-

9

SPORT EN GEZONDHEID Nieuwe titels De man en zijn fiets

Groot wielerwoordenboek

Steeds meer topsporten vinden hun weerklank in de literatuur.

De harde topsport wielrennen leent zich bij uitstek voor prozaïsche beschouwingen. Wilfried de Jong benadert de sport in deze verhalenreeks telkens op een andere manier. Zo beschrijft hij nauwgezet de zware klim van de Mont Ventoux, een beklimming die hij als verjaardagscadeau wilde doen. Maar ook schetst hij een prachtig beeld van helden als Jan Janssen en Theo Bos, zoals hij dat ook doet in Holland Sport. Tevens is een bloemlezing van zijn wielercolumns toegevoegd.

Een wielrenner werd gekend onder de naam ‘cher-pipi’, een ander onder het ‘verdriet van België’. Wie waren dit? Johan Musseeuw ‘kocht in’ bij veearts José Landuyt onder de noemer ‘drie wespen en een gesneden brood’. Wat bedoelde hij?

En op welke wielrenner sloeg de uitspraak ‘de adelaar heeft zijn vleugels dichtgeplooid’? Voor iedereen die wil begrijpen wat de ‘dwangarbeiders van de weg’ zeggen en bedoelen, is het Groot wielerwoordenboek een absolute must!

Marc de Coster, Groot Wielerwoordenboek, Uitgeverij Thomas Rap, ISBN 978 90 6005 805 3 (€ 24,90)

Wilfried de Jong, De man en zijn fiets, Uitgeverij Podium, ISBN 978 90 575 9338 3 (€ 17,50)

De wielersport kent vakjargon en ook mensen die de sport al een tijd volgen, kennen lang niet alle termen. De ‘bus’, een ‘klimgeit’ en ‘winnen met een banddikte verschil’ zullen u nog bekend voorkomen. Maar wat is ‘stoempen’? En een ‘zweetdief’? Wat is een ‘derny’? Deze en ruim 2350 andere wielrenwoorden zijn verzameld, verklaard. Ook wordt uitgelegd hoe je de woorden gebruikt. Het boek is verlevendigd met anekdotes, verhalen over de sport van binnenuit en tal van wetenswaardigheden.

Diverse Auteurs, Wielersportwoordenboek, Uitgeverij Van Dale, ISBN 978 90 664 8921 9 (€ 22,50)

&7I 1AD= &7I 1AD= Bram Bakker

Wielersportwoordenboek

New York, New York

In New York, New York beschrijft Bram Bakker de periode van honderd dagen voorafgaand aan de marathon waarin hij voor het eerst van zijn leven op schema’s traint en &7I zich regelmatig afvraagt waar hij mee bezig is. En naast 1AD= terugblikken op zijn eerdere deelname aan de New York &7I Marathon verhaalt Bakker uiteraard gedetailleerd over het 1AD= evenement zelf: de belevenissen te midden van 40.000 lopers en 2 miljoen toeschouwers, op een zondag in november. Een boek dat herkenbaar is voor iedereen die ooit een marathon liep en een bron van inspiratie en contemplatie voor eenieder die overweegt dit nog eens te gaan doen – bijvoorbeeld in New York.

Psychiater en schrijver Bram Bakker is een zeer ervaren hardloper. Hij liep talrijke marathons en stond vele malen in de Runner’s World-jaarranglijst van lopers die een marathon onder de drie uur liepen. Zijn pr is 2.46.46.

Bram Bakker

Van De halve van Egmond naar de hele van New York

Bram Bakker, New York, New York, Uitgeverij De Arbeiderspers, ISBN 978 90 295 7123 4 (€ 14,95) - Verschijnt september 2009

‘De klassieke opvatting is natuurlijk dat schrijvers vooral rokende en drinkende beesten zijn, maar de realiteit is dat er ook heel wat sportieve types tussen zitten. De bevrediging zit ’m in het feit dat je je hoofd erin kunt verliezen. Zowel bij schrijven als bij hardlopen kun je in een flow terechtkomen, waarbij alles wat er om je heen gebeurt aan je voorbij gaat. Iedereen kan aan een boek beginnen, maar je kunt er van op aan dat er een moment komt waarop de zaak vastloopt. Dan moet je doorzetten, keihard werken. Voor een marathon geldt hetzelfde.’ Bram Bakker

Deze prachtige boeken zijn verkrijgbaar bij uw boekhandel.

10

Ontdek gezond eten

Voeding & uw gezondheid

Makkelijk, lekker en gezond!

Deze overzichtelijke uitgave laat zien hoe uw voeding een belangrijke bijdrage kan leveren aan het voorkomen en bestrijden van gezondheidsklachten.

Met overzichten van gezonde voedingsmiddelen, veelvoorkomende aandoeningen en ruim honderd heerlijke recepten.

Dit boek bevat 250 verrukkelijke recepten voor eenpansgerechten, boordevol vitamines, mineralen en energierijke ingrediënten. Van stoofschotels, curry’s en ovengerechten tot grillschotels, salades en rijkgevulde ‘superbroodjes’. Zo wordt het een koud kunstje om iedere dag een smakelijke en gezonde maaltijd op tafel te zetten.

352 pagina’s • Prijs € 19,90

352 pagina’s • Prijs € 19,90

De juiste keuzes voor een gezond leven Wat er bekend is over voeding en hoe bepaalde voedingsmiddelen kunnen helpen tegen allerlei aandoeningen leest u in dit prachtig geïllustreerde boek. Met ruim 300 heerlijke recepten en wetenswaardigheden over meer dan 150 etenswaren.

320 pagina’s • Prijs € 19,90 Boekenkrant - verder lezen? ga naar www.boekenkrant.com

SPORT EN GEZONDHEID ‘Strijden tegen Dolf Jansen: leuk! Battle of literature vs. cabaret; Marokko vs.

Nederland; Amsterdam vs. Rotterdam; afgepeigerd vs. aangeslagen!’ Abdelkader Benali

De ideale tonus vanuit de ayurvedische geneeskunst

Hugo Borst, voetbaldeskundige en AD-chroniqueur, over zijn grootste idool: Heintje.

‘Heintje is een oude jeugdvriend. Ik ontmoette hem toen we kikkers gingen vangen. Vanaf het begin fascineerde hij me. Heintje had een zwarte huidskleur en een perfect atletisch lichaam. Hij ving de kikkers die wij niet te pakken kregen. Vanaf de eerste dag wist ik dat ik zo wilde zijn als hij. Ik keek huizenhoog tegen Heintje op. We voetbalden allemaal in onze straten en op onze pleinen, maar als we met hem op het veld stonden, was het net of hij een andere sport beoefende, zóveel beter was hij. Ik wilde ook zo’n voetballer zijn. Ik observeerde hem, maar ik durfde niets te zeggen. De voorbeeldfunctie die hij vervulde was voor hem ook zwaar: hij voelde een sterk plichtsbesef. Hij wist ook wel dat hij de beste van het team was, maar sprak daar niet over. Tegenstanders waren jaloers: ze schoffelden hem onderuit en beledigden hem vanwege zijn zwarte huidskleur. Dat maakte hem weer opvliegend.

Hij was een groot talent, speelde in het Rotterdams elftal, en ik weet zeker dat scouts van Feyenoord, Sparta en Excelsior hem in de gaten hadden, maar op zijn

Hugo Borst

temperament zijn afgeknapt. Op een gegeven moment is hij gewoon met voetballen gestopt. Hij had er geen zin meer in. Hij is daarna bokser geworden, ook daarin was hij zeer getalenteerd. En hij was de eerste zwarte schaatser – dus niet Shani Davis – en ook dat beheerste hij.

Zijn lichaam ademde sport.’

‘Vanuit de ayurvedische geneeskunst wordt gezegd dat bij lichamelijke oefening driekwart van het uiterste vermogen het beste niveau is. De mate van beweging is essentieel, de doorstroming van energie is cruciaal. Stagnatie kan ontstaan door zowel onderals overspanning. Dat houdt in dat het prestatieelement bij sportbeoefening niet altijd bevorderlijk is voor het organisme.

daarbij belangrijker dan intens. Het adagium van een half uur beweging per dag is dan ook belangrijk.

Elke vorm van lichaamsbeweging is daarbij in principe goed, maar ben je te gericht op het resultaat, dan ben je niet aanwezig bij het gebeuren zelf en riskeer je overbelasting.’

Klaas-Jan van Velzen is ayurvedisch therapeut, healer en yogaleraar.

Hij schreef onder meer Ayurvedische ochtendwandeling, dat onder meer inzicht geeft in de relatie tussen aandacht, adem, beweging en energie.

De ideale tonus of spanningstoestand van spieren is voor ieder individu verschillend. De verhouding spanning en ontspanning moet aansluiten op iemands natuurlijke verhouding. De natuurlijke krachtverhouding kun je trainen, maar daarbij moet je niet te hoog inzetten. Vaak is

KLAAS-JAN VAN VELZen, ayurvedische

ochtendwandeling, Uitgeverij Ankh Hermes, ISBN 97890 202 01963 (€ 5,00) www.wilderoos.nl

Ayurveda

Ayurveda is een hindoeïstische gezondheidsleer uit India. Het woord is een samenstelling van het woord āyus wat betekent “leven” of “levensprincipe”, en het woord veda. “Ayurveda” kan worden vertaald als “kennis van het leven”.

LETTERENLOOPHAIKU’S OPBRENGST

Na slopend lopen

- kilometers gevangen: de zinnen bevrijd DE HOOFDPRIJS Hugo Borst, Alle ballen op Heintje, Uitgeverij Nieuw Amsterdam, ISBN 978 90 468 0558 9 (€ 14,95)

Schrijvende lopers

één zweeft boven het maaiveld lonkt naar een verhaal

‘Het is vergelijkbaar met meditatie. Door hard te lopen maak je je even los van alles wat er in je hoofd speelt.

Daarna zie je de dingen vaak weer helder en in een ander perspectief. Ook schrijven maakt je hoofd leeg, maar daarbij ben je vooral bezig je gedachten te ordenen. Ik vind schrijven een ontspannende manier om de dag door te brengen, maar aan het eind van de dag ben ik “denkmoe”. Van hardlopen krijg ik juist energie.’ Sophie van der Stap Boekenkrant - verder lezen? ga naar www.boekenkrant.com

***

Vandaag loop ik goed.

Morgen loop ik nog beter.

Ik ♥ kilometers!

Sylvia Hubers www.sylviahubers.nl

11

SPORT EN GEZONDHEID

De jaarlijkse Letterenloop in Bloemendaal en Haarlem is een sponsorloop waarbij lezers de kans krijgen hard te lopen met hun favoriete schrijver. Doel van de loop is geld inzamelen voor de Stichting Run4Schools, die naschoolse opvang organiseert voor kinderen in het township Mitchell’s Plain nabij Kaapstad, Zuid-Afrika.

Het initiatief voor de Letterenloop is afkomstig van Inge Happé van Boekhandel Bloemendaal en psychiater/schrijver Bram Bakker, fanatiek loper en auteur van de ‘hardloopboeken’ De halve van Egmond en Runningtherapie. Word ook donateur van de Stichting Run4Schools!

Raramuri te Bloemendaal

door Atte Jongstra, schrijver, dichter, vertaler en essayist.

snelvoetig volk: Men jag var snabbare.

Jag kunde inte annars. [1] Toen hij vanaf 1890 samen met zijn Zweedse vriend, de botanicus C.V. Hartman naar Mexico reisde, ontdekte hij daar een volk dat veel sneller was dan hij, de Tarahumara. De Tarahumara zijn een indiaans volk woonachtig in de staat Chihuahua in het noorden van Mexico. Er leven tegenwoordig 121.835 Tarahumara in Mexico De Tarahumara spreken Tarahumara, een taal uit de Uto-Azteekse taalfamilie, en zijn daarmee verwant aan onder andere de Yaqui, Mayo en vooral de Guarijío, die hen in het verleden vaak hebben bijgestaan in de strijd tegen buitenlandse indringers. Ze noemen zichzelf Raramuri, zij die snel rennen. Het zijn geen kannibalen. Lumholtz vond dit destijds een enorme opluchting.

gebied in Noord Queensland trachtte voor te blijven. Hij deed er verslag van in zijn Running Champion in the Realm of the Cannibals: An Account of Four Years’ Fast Travelling in Australia, een werk dat pas in 1988 voor het eerst zou verschijnen. Waar eerdere onderzoekers zich op de materiële cultuur hadden gericht, was Lumholtz de eerste die minutieus de fysieke kwaliteiten van de aborigines beschreef. Hij spreekt van een

Onder de negers moeten we zeker de Loopjacht der Bosjesmannen niet over het hoofd zien. Verder is in de Bijbel reeds sprake van Berichtlopen. Afgezien van een allervroegst, eerste moment is er uiteraard ook het verschijnsel van de Voorloper, de wegbereider die het tempo dicteert, het voorbeeld waaraan iedereen zich kan spiegelen. Lopen was eveneens populair in Griekenland, vooral na een prestatie van de Berichtenloper Phidippides. Deze Griekse soldaat rende in het jaar 490 v.Chr. naar de Spartanen, om hun hulp te vragen in de strijd

tegen de numeriek veel sterkere Perzen.

Toen deze weigerden liep hij terug naar Athene en vandaar in één ruk door naar Marathon, waar hij de vijand rauw op het lijf viel. Bij de uiteindelijke overwinning liep hij opnieuw naar Athene.

Daar viel hij vanwege een onderweg opgelopen zonnesteek dood neer, met de laatste woorden ‘Verheug u, wij zijn als eerste geëindigd. We hebben de Pers opgerold!’

Over de waarheid van dit verhaal valt te twisten. Dat doet echter niets af dat gedachten aan Phidippides’ Loop door Grieks zonnesteekgebied het lijden in de duinen van Bloemendaal lichter maakt.

Vroeger, elders, was het Looplijden immers gevaarlijker, zwaarder, erger.

Verstrooiing ook geeft de herinnering aan Lumholtz, de voorloper in kannibalistisch Australië. Dat hij hierna helemaal naar Mexico moest om mensen te vinden die sneller waren dan hij. Dat is tegenwoordig niet meer nodig. Wie in Letterenloop 2009 niet één, twee of drie onvervalste Raramuri voorbij heeft zien komen, die heeft niet goed gekeken.

[1] ‘Maar ik was sneller. Ik kon niet anders.’

Voor meer informatie zie: www.letterenloop.nl Leslie Pangemanan, oprichter Run4Schools

Foto: runsSchools

Foto: runsSchools

Onder de natuurvolkeren zijn natuurlijk de verrichtingen der Tarahumara opmerkelijk. Zij werden beroemd dankzij de onderzoekingen van de Noorse ethnograaf Carl Sofus Lumholtz (1851-1922).

Lumholtz werkte lang in Australië, waar hij in 1888 tien maanden lang met succes de aborigines van het Herbert-Burdekin

Foto: Ben van der Meer

Letterenloop 2009

links: Wim ter Keurs, penningmeester Stichting Letterenloop met broer

12

Boekenkrant - verder lezen? ga naar www.boekenkrant.com

Val McDermid De cold case als heet hangijzer Haar nieuwe boek Een duister domein speelt in Schotland tijdens de mijnstakingen van 1984. De gebeurtenissen werpen een lange schaduw vooruit. Het boek staat op zichzelf, maar McDermid is vooral beroemd om haar serie rond Tony Hill. ‘Ik begin zonder nadenken en merk gaandeweg of het een Tony Hillverhaal is of niet. Als er bijvoorbeeld veel actie in zit, is het geen Tony Hill.’

McDermid stamt uit een mijnwerkersfamilie. Ze zag de gebeurtenissen en de gevolgen van de staking van dichtbij. ‘Ik

blijft aanspreken, is het goed. Daarna krijgt het boek vorm.’

McDermids boeken krijgen vorm in het genre ‘thriller’. Volgens haar zijn dat de echte verhalen. ‘Mensen willen vermaak, een ‘echt’ verhaal. Literatuur geeft ze dat niet. Thrillers sluiten beter aan bij de belevingswereld van de lezer.

Die moet tevreden zijn als hij het boek uitheeft en tegelijkertijd met een paar vragen achterblijven – zeker als het Tony Hill is. Hij moet het volgende boek willen lezen om zijn vragen te beantwoorden.’ En: mensen lezen graag als het verhaal menselijk is. McDermid doet graag een beroep op de herkenbaarheid van gebeurtenissen. ‘Daarom vind ik cold cases zo leuk. Iedereen doet weleens iets beschamends, iets wat hij liever wil vergeten. Maar old crimes cast long shadows: vele jaren later kan zoiets als een boemerang in je leven terugkeren.

Zeker nu wordt dat voor veel mensen een heet hangijzer: ze plaatsen hun hele leven op internet, ze bloggen zich suf en hebben zo geen privéleven meer. Dat moet een keer verkeerd uitpakken!’

Val McDermid

was journalist en wijdde er veel artikelen aan. In fictie kan je gemakkelijker praten over geschiedenis. Natuurlijk moet het feitelijk allemaal kloppen, maar je karakters zijn verzonnen. Dat schept mogelijkheden.’

Haar familie vond het apart, een lezend en schrijvend familielid. Zelf vindt ze schrijvers gek. ‘Ze spelen voor god: ze scheppen een universum waarin alles gebeurt zoals zij het willen.’ Hoe zorgt de schrijver dat zijn schepping goed is?

‘Naar alle technische informatie doe ik research. Intussen blijf ik bezig met een idee. Ideeën krijg je elke dag, maar pas als een idee lang blijft hangen en me

Val McDermid, Een duister domein, Uitgeverij Sijthoff, ISBN 978 90 218 0252 7 (€ 19,95)

Foto: markbothwell.com

David Hewson Rome is het ideale decor

David Hewson

David Hewson schiep een serie boeken rondom politieagent Nic Costa, een serie die zich afspeelt in Rome. Hewson problematiseert de grens tussen goed en slecht en koos het universele decor van de Eeuwige Stad voor alle grote en kleine vragen.

‘Personages in mijn boek die een criminele daad hebben verricht, zijn geen criminelen, zelfs geen slechte mensen.

Ik vraag mij af of ‘goed’ en ‘slecht’ wel zulke duidelijke begrippen zijn. Iemand die volgens een ander slecht doet, kan het zelf als iets goeds zien. Ieder mens heeft zijn eigen morele kompas. Vaak doen ‘goede’ mensen om uiteenlopende redenen toch iets slechts. Zijn ze dan meteen slecht? Bovendien, een ‘slecht’ persoon met de juiste contacten komt weg met zijn daden. Niemand die weet of iemand daadwerkelijk slecht is.

Iemands ware aard is complex en leer je vaak niet goed kennen. Dat wil ik tot uitdrukking brengen in mijn boek.

Nic Costa is levensecht, heel anders dan in de meeste thrillers. De lezers kunnen

Boekenkrant - verder lezen? ga naar www.boekenkrant.com

Simon BecketT Echte lijken en smerige details

Simon Beckett

Simon Beckett over het karakter van zijn hoofdpersoon David Hunter, het belang van feiten, de gevoeligheid van moord en de grens tussen tragedie en entertainment.

‘De National Forensic Academy heeft in Knoxville, Tennessee, een “Body Farm”, waar leerling-rechercheurs en wetenschappers met echte lijken werken om forensische gegevens te leren interpreteren. Ik mocht er een week blijven, en kreeg daar een grondige indruk van het werk van een rechercheur. Het werd mijn eerste David Hunter-roman. Binnen een jaar was The chemistry of death (De geur van sterfelijkheid) klaar. Het werd een hit. Maar vond ik de hoofdpersoon David Hunter interessant genoeg om wederom over hem te schrijven? Zijn karakter was voor mij uiteindelijk het belangrijkste argument, boven de actie of het plot, om verder te schrijven. Hoe kon ik er het beste voor zorgen dat eenzelfde personage in meerdere boeken bleef boeien? David Hunter heeft geen relatie en is terughoudend als het op zijn privéleven aankomt. Zijn mysterieuze verschijning trekt mensen mee het verhaal in. Ook psychologisch, want hoewel ik bewust heel schaars ben met informatie over David Hunter, vertel ik uitgebreid hoe zijn werk hem bezighoudt.

Belangrijk was daarin zijn promotie tot ‘Forensic anthropologist’, zodat zijn carrière ook interessant bleef en ik hier inhoudelijk meer over kon vertellen.

zich met hem identificeren, op hem vertrouwen. Dat zegt veel over de manier waarop mensen met elkaar leven. Het vertrouwen in overheid of religie neemt sterk af. Mensen vertrouwen op elkaar.

Dat is één van de redenen dat mijn boeken zich in Rome afspelen: Italië is het land bij uitstek waar mensen geen enkel vertrouwen in de politiek meer hebben, en ook nauwelijks meer in de Roomskatholieke kerk. Ze ontwikkelen vertrouwen in elkaar en bouwen daarmee iets nieuws op.

Rome is een fantastisch decor voor mijn verhalen. Niet alleen vanwege de samenleving, maar ook vanwege de cultuur en de geschiedenis. Iedereen kent Rome, ook mensen die er nooit zijn geweest. Ik appelleer aan dat beeld en wil de stad tot leven wekken. Dat kan niet vanaf een kaart of Google Earth, dus ben ik weken achtereen in de stad om die van binnenuit te leren kennen.

Na de indrukwekkende week op de Body Farm verdiepte ik mij in forensisch onderzoek. Ik wilde de feiten zelf beschrijven. Hoe een lijk vergaat, bijvoorbeeld. Het is smerig, maar het is wel de waarheid. Stiekem zijn mensen, naast geschokt, ook bijzonder geïnteresseerd in die smerige details. En het moet echt zijn, mensen moeten het verhaal geloven. Daarom is dat karakter en zijn die feiten zo belangrijk. Maar je kunt in je boeken niet zoveel gruwelijkheden verkopen als in de ware wereld, dan haken mensen af. Tragedies en moord liggen gevoelig, ook al zijn het ‘maar’ fictieve personages. Het maakt het grensgebied van het boek, het terrein tussen tragedie en entertainment, erg klein. Zoals het grensgebied tussen goede en slechte daden soms heel beperkt is.’

Simon Beckett, Het sanatorium, Uitgeverij Sijthoff, ISBN 978 90 218 0176 6 (€ 19,95)

Ik heb de taal geleerd en ben rond gaan lopen in buurten waar de toeristen niet komen. Daar spelen veel van mijn verhalen zich af. Alle grote en kleine menselijke conflicten weerspiegelen in Rome. Het is het ideale decor.”

David Hewson, Het zevende sacrament, Uitgeverij De Fontein, ISBN 978 90 261 2316 0 (€ 17,95)

13

BV

Wie weet alles over boeken? Bij wie staan de nieuwste titels op de plank?

boekhandel tip-5 Mannen die vrouwen haten Met gezonde terughoudendheid, dat heb ik altijd wanneer iedereen iets helemaal geweldig vindt, ben ik toch maar begonnen in deze thriller. En ik moet eerlijk toegeven: iedereen had volkomen gelijk.

boekverkopers

Boekhandel: Van Kooten Boekhandel Gevestigd sinds: 1927 Vloeroppervlak: 500 m2 Aantal boeken: 28000 Specialisatie: literatuur Nederlands, religie, romans

Stieg Larsson, Mannen die vrouwen haten,

Uitgeverij Signatuur ISBN 978 90 567 2308 8 (€ 10,00)

De helaasheid der dingen Het boek waarmee hij de Libris prijs heeft gewonnen staat in de schaduw van zijn eerdere novelle. Geschreven in de stijl waarop Vlamingen patent lijken te hebben: speels taalgebruik en humor.

Dimitri Verhulst, De helaasheid der dingen,

Uitgeverij Contact, ISBN 978 90 254 2773 3 (€ 18,90)

Alle ballen op Heintje Een persoonlijk verhaal van Hugo Borst over een oude voetbalvriend die hij na lange tijd weer ontmoet. Dingen zijn veranderd. Een kort, mooi verhaal dat niet hoort onder te sneeuwen.

Hugo Borst, Alle ballen op Heintje, Uitgeverij Nieuw Amsterdam, ISBN 978 90 468 0558 9 (€ 14,95)

‘Boekhandelaar is het mooiste vak dat bestaat.’ Zegt Albert van Kooten, eigenaar van Van Kooten Boekhandel in Veenendaal. ‘Al sinds ik kan lezen, ben ik gek op boeken.

Mijn vader dreef toen de winkel. Het was een religieuze boekhandel met kantoorartikelen. In 1984 nam ik het over. Mijn belangstelling was breder en dat veranderde de winkel’. In Van Kooten staan tegenwoordig bijna dertigduizend boeken en werken twaalf mensen, inclusief Albert. ‘Allemaal zoals ik. Iedereen leest en schrijft recensies voor bijvoorbeeld onze eigen zomer- of winterkeuze.’ Maandelijks is er schrijversbezoek. Laatstelijk Rob van Essen, u kent hem van de genomineerden van de Libris Literatuurprijs. Gek op boeken? Welke titels dan zoal? ‘De verzamelde werken van T.S. Spivet door Reif Larsen,’ antwoordt Albert. De duim van een medewerker gaat omhoog.

Hij is degene die het aanraadde. ‘Ook Caesarion van Wieringa is prachtig. En natuurlijk Nachttrein naar Lissabon, maar dat is alweer een tijdje terug verschenen.’ Ach, zo’n tijdje is toch maar relatief voor een boekhandel die bestaat sinds 1927. Je zou het niet zeggen. Het rustiek interieur is modern, de boekcollectie actueel. En passie is tijdloos.

Van Kooten Boekhandel, Zandstraat 143, 3905 EB Veenendaal, telefoon 031-8512915, e-mail info@boekhandelvankooten.nl, internet:www.boekhandelvankooten.nl www.boekensnuffelaar.nl

Paper Towns Ik lees weinig jeugdliteratuur, maar loop altijd warm voor John Green. Centraal staat Q, middelmaat en verliefd op Margot, een buitencategorie die doet wat ze wil. Totdat ze Q ’s nachts meeneemt.

John Green, Paper towns, Uitgeverij Lemniscaat, ISBN 978 90 477 0142 2 (€ 14,95)

Groeten van Rottumerplaat Welk muziekalbum moet er mee naar een onbewoond eiland? Meer dan 100 schrijvers vertellen bezielend over dat ene favoriete album. Zelden is er in het Nederlands zo liefdevol over muziek geschreven.

J. Zwagerman (red.), Groeten van Rottumerplaat,

Uitgeverij Nieuw Amsterdam, ISBN 978 90 468 0624 1 (€ 10,00)

TIP 5 van Jerom Hakker, Boekhandel De Kler, Breestraat 161, Leiden

Dit boek moet u lezen!

zegt Jeanette van der Meulen, Medewerkster Boekhandel Barth Meppel Markus Zusak , De Boekendief

Een verhaal, verteld door de Dood, over de macht van woorden. Vooral dat laatste, de macht van woorden, dat is wat dit boek met je doet. Van begin tot eind zat ik in dit boek, ik was niet in staat het weg te leggen. Genoten heb ik van dit boek en gehuild heb ik om dit boek, en ik ben beslist geen watje! Als een boek zoiets met je doet, dan weet je dat je een taak hebt, nl. zorgen dat zo snel mogelijk, zo veel mogelijk mensen dit boek lezen. Daar ben ik behoorlijk in geslaagd, zowel in mijn vriendenkring als daarbuiten, ik ben tenslotte boekenverkoopster nietwaar?

Markus Zusak, De boekendief, Uitgeverij THE House of Books, ISBN 978 90 443 1965 1 (€ 16,90)

NET GEKOCHT Waar: Boekhandel Scholte, WC Geesterduin 5, Castricum Wanneer: dinsdag 2 juni 2009, 16.00 uur Wie: Nicolette van Brederode Boek: Wat een onzin!, Wetenschap en het paranormale, van Herman de Regt en Hans Dooremalen.

Waarom heb je dit boek gekocht?

‘Het is een cadeautje voor mijn man.’

Koop je vaak boeken in dit genre?

‘Nee, meestal koop ik romans.’

Koop je vaker in deze boekhandel?

‘Dat zeker! Regelmatig.’

Herman de Regt en Hans Dooremalen, Wat een onzin!, Uitgeverij Boom, ISBN 9789085066323 (€ 18,95)

14

boekhandels De Boekenkrant is onder meer verkrijgbaar bij onderstaande boekhandels.

Kantoorboekhandel Sprey Abcoude Boek- en Kantoorboekhandel Friso Akkrum Boekhandel Het Keerpunt Alkmaar Van der Meulen’s boekhandel Alkmaar Boekhandel Minerva Amsterdam Boekhandel Omta Amsterdam Boekhandel van Rossum Amsterdam Island Bookstore Amsterdam Linnaeus Boekhandel Amsterdam Boekhandel Schippers AmsterdamZuidoost Boekhandel De Poort Arnhem Boekhandel Jaspers Badhoevedorp Boek- en kantoorvakhandel Korving Beilen Quist, Bergen op Zoom Boekhandel Bloemendaal Bloemendaal Scholte boek-en kantoorboekhandel Castricum Boekhandel Huyser Delft Het Open Boek Den Burg Boekhandel Binkhorst Doorn Boekhandel Maas & Waal Druten Boekhandel Spijkerman Eindhoven Plantage Boekhandel Eindhoven Smit en Co Boek- en Kantoorboekhandel Enkhuizen Boekhandel Hartenberg Ermelo Plantage Boekhandel Etten-Leur Geerts Warenhuis Exloo Boekhandel Wever Franeker Boekhandel Krings Geleen Boekhandel Broekema Gorredijk Van Stockum ‘s-Gravenhage

Boekhandel Gillissen & Co Haarlem Boekhandel Wever Harlingen Boek- en Kantoorboekhandel Lektura Heeze Heusinkveld Holten Boekwinkel ‘t Boektiekje Katwijk Boekhandel De Korf Krimpen aan den IJssel Boekhandel Lovink Lochem Boek- en kantoorboekhandel J.L. Kroon Loosduinen Boekhandel Het Keizerrijk Maassluis La Nouvel’vie Maastricht Boekhandel Mondria Mijdrecht Nimo Boek Monnickendam Boekhandel Comenius Naarden Boekhandel Romijn Oosterbeek Boekhandel Van den Hoorn Purmerend Boek- en Kantoorboekhandel Marjan Houtman Puttershoek Boekhandel De Boekenwurm Roosendaal Plantage Boekhandel Rotterdam Van Rietschoten Rotterdam Matilda’s Boek Sas van Gent Boekhandel Scheveningen Scheveningen Boekhandel Krings Sittard Planteyn boekhandel Steenwijk Boekhandel Van de Sande Terneuzen Boekhandel Jansen & de Feijter Velp Gld Pasman Boek&Hobby Wormerveer Boekhandel Kramer & van Doorn Zeist Steeds meer boekhandels verspreiden de Boekenkrant. Wilt u uw boekhandel vermeld zien, laat het ons weten: info@boekenkrant.com. Voor een actueel overzicht zie www.boekenkrant.com

Boekenkrant - verder lezen? ga naar www.boekenkrant.com

BF

boekfragment

WIJ

Elvis Peeters, Wij, Uitgeverij Podium, ISBN 978 90 575 9318 5 (€ 16,50)

Met Wij schrijft Elvis Peeters een choquerende roman over acht pubers. Ze gaan de verveling tegen met seksueel geladen experimenten. Hun exhibitionisme leidt tot een dodelijk autoongeluk. Zelfs nadat het gruwelijk is misgegaan, houdt hun spel niet op.

De dag daarop namen we hetzelfde viaduct. Dat waren we niet van plan geweest, we bleken te lui om een ander te kiezen.

We kropen niet terug in de berm. We gingen bij Karl en zijn brommer staan, een eind van de meisjes verwijderd.

Boven de andere rijrichting van de snelweg, waar het viaduct al bijna weer begon te dalen.

Over het viaduct kwam weinig verkeer.

Af en toe een tractor, soms een auto, soms een fietser. We zagen ze van ver komen. We waren gewoon twee groepjes jongeren, een paar meisjes, en paar jongens, die uit verveling naar de auto’s op de snelweg keken die onder het viaduct door raasden. Vrachtwagenchauffeurs, zakenlui, koeriers, families die op

vakantie vertrokken. Het kon iedereen overkomen. Achter het stuur moet je oplettend zijn. Hoe graag worden mensen niet afgeleid? We vroegen ons af of het mogelijk was.

De meisjes stonden op een rij, hun voeten uit elkaar. Ze wuifden naar de auto’s. Met één hand, de andere arm lag met de elleboog op de brugleuning en met die hand hielden ze hun rokjes omhoog. Hun kruis paste precies tussen twee spijlen van de reling. Vier jonge kutten. Wie wil dat niet zien?

’s Ochtends om half elf. De zon brandde al.

Plots zagen we de auto van zijn lijn afwijken, een grijze Peugeot. Hij raakte maar heel even de auto die hem net inhaalde, een groene Nissan. Hun snelheid lag hoog. Ik meen zelfs dat Liesl met haar slipje zwaaide in plaats van met een witte zakdoek. We hoorden de klap onder het viaduct. Jens rende met zijn camera naar de reling aan de overzijde.

De auto’s schoten dwars over de rijstroken.

De Nissan sloeg over de kop en belandde in de middenberm, die geel zag van de brem. De Peugeot tolde tegen de vangrail, werd opnieuw de weg op gekatapulteerd. Femke filmde het met haar gsm, ze moet bliksemsnel zijn geweest. Als bij wonder raakte de Peugeot geen andere wagens meer. We konden de adrenaline ruiken. We hoorden tientallen auto’s, vrachtwagens krijsend remmen. Een blauwe Audi met een caravan die te snel reed, ramde een bestelbus. De Peugeot sloeg tegen de berm, bijna op de plek waar wij de dag daarvoor hadden gezeten. Toen klonk een luide knal. De Nissan vloog in brand tussen de bremstruiken, met zijn vier wielen omhoog. We hoorden het loeien en het ratelend knetteren van de vlammen. Karl startte de brommer, hij nam Liesl mee, de andere meisjes holden naar hun fietsen. Het was warm, we hadden dorst. Wellicht haalde het voorval de kranten en wisten we morgen wie de slachtoffers waren. Het mooiste op de beelden van Jens zijn de vlammen en het verzengen van de brem. Femke legde alleen de smerige zwarte rookwalm vast.

JUNI

Gerbrand Bakker, Juni, Uitgeverij Cossee, ISBN 978 90 593 6256 7 (€ 19,90)

Wat gebeurde er daadwerkelijk op die zomerse zeventiende juni, toen de koningin op bezoek kwam en de dorpsbakker even afgeleid werd door een roofvogel? In zijn magistrale nieuwe roman schetst Gerbrand Bakker, auteur van Boven is het stil, en levensecht portret van een opmerkelijke familie en de hoeve waar ze al generaties lang wonen.

Hij had gestaan bij het zijraam, twee meter vanwaar hij nu ligt. ’s Ochtends spijbelde hij. Hij had geen zin om hand in hand met klasgenoten voor Het Polderhuis te staan,met een lullig vlaggetje. ‘Als ik de koningin wil zien, kijk ik wel naar de tv,’ had hij gezegd tegen een vriendje en samen met dat vriendje was hij naar het kanaal gefietst, om bij de witte brug te gaan zwemmen. Ze wisten dat de koningin vanuit Slootdorp aan zou komen rijden en het was geen toeval dat ze allebei met druipende zwembroeken op de leuning stonden en precies op het moment dat de grote

wagen over de brug reed naar beneden sprongen. Ze hadden afgesproken niet om te kijken, te doen alsof ze net als op gewone dagen aan het zwemmen waren. Dat lukte niet, ze waren te nieuwsgierig. Klaas zag de koningin in de wagen zitten, een vrouw met een soort dophoed. Daarna ging hij eten bij dat vriendje en vervolgens ging hij naar huis. Hij zorgde ervoor dat zijn moeder hem niet zag.

Die middag zat hij onder de werkbank in de schuur. Hij was bezig met moeren en bouten, stukken hout, fijn kippengaas en spijkertjes. Iets maken wilde hij, zonder

Boekenkrant - verder lezen? ga naar www.boekenkrant.com

precies te weten wat. De drie stiertjes stonden met hun koppen tegen de spijlen van de stierenbox, een rode kater lag naast hem op een lege jutezak. Het werd een soort kar, met pakketouwklossen als wielen. Toen hoorde hij zijn moeder schreeuwen. ‘Zeeger!’ Dat was geen kom-je-eten- roepen. Hij kwam overeind en stootte zijn kop tegen de bankschroef. De kater schoot weg, de stiertjes deden een stap achteruit. Hij nam niet de kortste weg – door de schuur naar voren – maar ging aan de achterkant naar buiten. Ter hoogte van het boenhok hoorde hij zijn moeder nog eens om zijn

vader roepen. Door de moestuin aan de zijkant van de boerderij liep hij naar de voortuin. Hij bleef staan bij het zijraam, vanwaar hij door de voorramen op de weg kon kijken, over een rijtje cactussen en de liguster heen. In de verte zag hij de Volkswagenbus van de bakker staan.

Hij kwam niet van zijn plaats. Hij zag zijn moeder, zijn vader, hij hoorde één keer Tinus scherp janken, alsof hij een trap gekregen had. De bakker kwam uit zijn bestelbus, er werd gebukt – achter de heg – en er werd gepraat, maar dat praten was te ver weg om iets te kunnen verstaan. Hij hoorde een sirene, de bakker verdween, de bus bleef gewoon half op de weg staan, een ziekenwagen manoeuvreerde zich erlangs, en daarna kwam er ook een politieauto aanrijden.

Mannen in witte jassen op het erf, mannen in uniform stonden op de dam en bij de bestelbus van de bakker, en nog steeds begreep Klaas maar niet wat er aan de hand was. Zijn moeder riep een paar keer zijn naam.

15

NF non-fictie

Biografieën; computers & internet; culinair; geschiedenis; lichaam & geest; sport; filosofie; natuur & wetenschap; hobby’s; lifestyle, family & home; maatschappij; muziek; psychologie; reizen; spiritualiteit

BESPREKING

Boekhandel Krings Geleen en Sittard en Mulders Bergsport Limbricht hebben Wilco van Rooyen uitgenodigd. Op maandagavond 29 juni om half 8 begint zijn lezing in Kasteel Limbricht. Vooraf aanmelden is gewenst. Dat kan per mail, per telefoon of aan de kassa bij: Boekhandel Krings Geleen (046-4748888, geleen@boekhandelkrings.nl), Boekhandel Krings Sittard (046-4528100, sittard@boekhandelkrings.nl) en bij Mulders Bergsport (046-4583934, info@mulders-bergssport.nl)

Omdat ik het gevoel wil hebben dat ik leef

Wilco van Rooijen

Edmund Hillary beklom bergen ‘omdat ze er zijn’. Wilco van Rooijen doet het omdat hij het gevoel wil hebben dat hij leeft. De beoefenaar van één van de gevaarlijkste disciplines schreef een boek over zijn meest recente klimtocht, waar hij aan den lijve ondervond hoe het is om te leven – en te overleven.

De Mount Everest is de beroemdste en hoogste berg ter wereld, maar niet de moeilijkste om te beklimmen. Dat is de K2, ook gelegen in de Himalaya, op de grens tussen Pakistan en China. Een op de vier klimmers vindt hier de dood, een luguber feit dat de berg de bijnaam Killer mountain opleverde. Wilco van Rooijen bedwong de K2 in de zomer van 2008, nota bene zonder zuurstof, en overleefde op 1 augustus, op de weg terug, een van de grootste klimongelukken uit de geschiedenis, waarbij elf klimmers door een lawine om het leven kwamen. Zijn persoonlijke relaas van deze zware en bizarre tocht, en eerdere expedities op de berg, heeft hij beschreven in Overleven op de K2.

doet, wekt hij de tocht indringend tot leven. De lezer staat naast Van Rooijen op de gletsjers, kruipt samen met hem de laatste meters omhoog naar de top.

De tegenstrijdige gevoelens (euforie, pijn, angst) van de klim en de afdaling springen van het pagina’s. Ook met zwarte tenen en de uitputting nabij, is de bezieling van Van Rooijen ongekend.

Zijn relaas is gelardeerd met dagboekaantekeningen van zijn vrouw Heleen, die ongerust thuis zit met hun zoontje Teun, en hem per telefoon steunt. Dit geeft het heroïsche verhaal een zachtere dimensie. Uiteindelijk, als de tocht bijna onmenselijk zwaar lijkt, overleeft Van Rooijen de lawine en keert hij levend terug – ongetwijfeld ook dankzij de steun van zijn vrouw.

Wilco van Rooijen, Overleven op

de K2,

Uitgeverij Carrera, ISBN 978 90 488 0179 4 (€ 16,90)

Opvallend zijn de foto’s die het rauwe verblijf op een ontoegankelijke berg ontsluieren. We zien heldhaftige mannen op gletsjers, maar ook bevriezingsverschijnselen aan de voeten van Wilco van Rooijen. Nadat hij aan de dood ontsnapte, moest hij langer dan gepland op de berg blijven. Twee dagen overnachtte hij in zijn eentje, zonder eten of drinken en zonder slaapzak. De buitenwereld had hem opgegeven, maar hij overleefde. Zijn tenen vroren echter zwart en moesten geamputeerd. Dit heftige beeld komt ook naar voren in de verhalen over zijn klimtochten. Met rauwe opmerkingen (‘Fucking hell, wat een klote standplaats’) tussendoor, en bovenal met een enorm enthousiasme voor wat hij op die berg

Nieuwe titels Nog geen krasje op een rots…

Eind jaren veertig vocht Indonesië zich vrij van de Nederlandse overheersing.

Als zelfstandig land koos het een eigen koers.

Na 350 jaar Nederlandse aanwezigheid heeft Indonesië haar best gedaan de sporen zo goed mogelijk uit te wissen. Het land richt zich nu op zichzelf, met dezelfde problemen als in tal van andere landen: moslimfundamentalisme, spanningen tussen bevolkingsgroepen, de vrijheidsdrang van minderheden, rebellenoorlogen. Het kolonialisme van Nederland is weggedrongen, de laatste overlevende

16

Indonesiërs houden hun lippen gesloten.

De invloed van Nederland was nog geen krasje op een rots.

Marco Baars, Nog geen krasje op een rots…, Uitgeverij Gottmer, ISBN 978 90 257 4486 1 (€15,95)

Verstilde stemmen en verzwegen levens

Schrijfster Inez Hollander reisde door Indonesië, zoekend naar informatie over een verzwegen familiegeheim. Ook al zwijgen haar familie én de Nederlandse

staat, ook al is ze de tweede generatie die Indië uit verhalen kent: ze probeert de geschiedenis te reconstrueren. Het resultaat is een vertelling over een ver land in een (onderkend) verleden, met de blik van hier en nu. De toenmalige en hedendaagse standpunten en sentimenten over het kolonialisme plaatst zij tegenover elkaar. Dit levert een nieuwe perceptie op over het koloniale verleden in Indië.

verleidelijke Sheherazade, die de verhalen vertelde aan haar sjeik om niet vermoord te worden. Later werd het land islamitisch, maar bleef het lange tijd een aantrekkelijk land voor het westen. Ook nu het land sterk anti-Westers is, blijft de geschiedenis zonder meer lezenswaardig.

Inez Hollander, Verstilde stemmen en verzwegen levens, Uitgeverij Atlas, ISBN 978 90 450 1440 1 (€ 24,90)

Iran, een cultuurgeschiedenis

Al in de zesde eeuw voor Christus was het huidige Iran een bloeiend rijk. Als ‘Perzië’ werd het daarna steeds machtiger in de regio, en verwierf het een mysterieuze, sprookjesachtige status in Europa. Het werd geassocieerd met de zwoele verhalen uit Duizend-en-één-nacht, en met de

Michael Axworthy, Iran, een cultuurgeschiedenis, Uitgeverij Bulaaq, ISBN 978 90 546 0155 5 (€ 29,50)

Boekenkrant - verder lezen? ga naar www.boekenkrant.com

Nieuwe titels Ik wil de wereld ruiken!

Anosmie is een handicap waardoor je niet of nauwelijks meer ruikt en/ of proeft. Enkele honderdduizenden Nederlanders hebben er last van. Hoe leer je hiermee leven als je niet merkt dat je wijn of je melk zuur is, je geen pas gemaaid gras kan ruiken en, erger nog, niet ruikt of er brand is? Blase verloor in 2002 haar smaak- en reukvermogen door een verkoudheid. Ze beschrijft haar ervaringen met leven zonder smaak of geur, hoe ze daar een mouw aan probeert te passen en ten slotte haar reuk terugvindt.

Jacqueline Blase-Van der Meer, Ik wil de

wereld ruiken!, Uitgeverij Free Musketeers, ISBN 978 90 484 0607 4 (â‚Ź 14,95)

Voor meer nieuwe titels zie www.boekenkrant.com

Andiamo! Een eeuw Giro d’Italia

Vergeet de Tour de France! De Giro d’Italia, die nu verreden wordt, is spannender, heftiger en dramatischer. De bergbeklimmingen zijn steiler en de renners worden steviger op de proef gesteld.

Geen week van rustige, vlakke etappes voor de bergetappes beginnen, maar massasprints en eenzame, heroĂŻsche klimtochten die elkaar afwisselen. De commercie is minder aanwezig, de heldhaftige sporter staat centraal. Fausto Coppi, Eddy Merckx, Bernard Hinault en Marco Pantani hebben het wielerevenement onvergetelijk en ongeĂŤvenaard gemaakt. Precies een eeuw geleden werd de eerste editie verreden: hoog tijd dus voor een overzicht van de heldhaftigste wielerronde ter wereld.

Diverse auteurs, Andiamo! Een eeuw Giro d’Italia, Uitgeverij Amstel Sport, ISBN 978 90 482 0033 7 (₏ 39,90)

INTERVIEW

foto: Govert de Roos

Ik stop je later in een boek

Zonder Bert is het verhaal van een jonge weduwe. Hoe zij achterblijft met haar dochter en het leven probeert voort te zetten. Ze schreef hier een reeks columns over in Esta, en gaf deze gebundeld, met toegevoegde teksten, uit. Lichtvoetig, anekdotisch en met een vleug humor, maar mede daardoor ook erg indringend.

Zonder Bert is een erg persoonlijk relaas.

Hoe heb je afstand kunnen nemen van je ervaringen om tot je boek te komen? ‘Vlak na Berts dood merkte ik dat ik de kern van mijn verdriet niet kon vinden.

Ik was in het begin nog niet zo emotioneel onder zijn overlijden, besefte nog niet goed wat de impact zou zijn. Ik had daardoor een afstand tot mijn verdriet.

Door te schrijven over mijn ervaringen probeerde ik daarnaar op zoek te gaan.’ Een boek over een overleden naaste kan bij lezers een gevoel van ‘gluren bij onbekenden’ opwekken.

‘Zeker, en dat wilde ik ook niet. Ik heb I.M. van Connie Palmen gelezen, over haar overleden echtgenoot Ischa Meijer, en dat was zo rauw‌ Ik vond dat vervelend.’ Hoe ben je daarmee omgegaan? ‘Ik heb geprobeerd het verhaal zo licht mogelijk op te schrijven. Als cabaretière wil ik mensen aan het lachen maken en ontroeren, maar het laatste liefst ook op een komische manier. Door de lichtere toon hoop ik dat mensen zich meer op hun gemak voelen.’ Hoe zorg je dat anderen jouw persoonlijke ervaringen oppikken?

Boekenkrant - verder lezen? ga naar www.boekenkrant.com

‘Ik heb geprobeerd te zoeken naar voorvallen die veel mensen bekend voorkomen. Het verhaal is natuurlijk subjectief, maar tegelijkertijd ook niet: vrijwel iedereen heeft wel eens een naaste moeten laten gaan. Zij herkennen ongetwijfeld het geworstel met gevoelens, het gemis, en het zoeken naar een manier om je leven weer op te pikken.’ Wat heeft je doen besluiten om niet alleen je verhaal op te schrijven, maar het ook openbaar te maken? ‘Er was veel vraag naar het verhaal. En ik voelde ook de wil om te laten zien hoe ik me echt voelde. Veel mensen dringen je allerlei dingen op: je moet je verdrietig voelen, en eenzaam. Ze bedoelen het goed, maar ze weten niet wat je ĂŠcht overkomt. En dat je naast emotioneel ook geĂŻrriteerd kan zijn, bijvoorbeeld omdat allerlei instanties nog jarenlang denken dat hij leeft. Ook hoop ik met mijn verhaal steun aan andere mensen te kunnen bieden.’ Het boek gaat niet alleen over Bert Klunder, maar ook over je dochter Madelief. Hoe was het voor haar? ‘Vreselijk. Zij en Bert waren twee handen op ĂŠĂŠn buik. Maar ook zij was in het begin nog heel monter. Het boek is liefdevol naar Bert ĂŠn Madelief toe, maar ze vindt het nu niet leuk dat dit boek er is. Ik heb er geen invloed op, maar ik hoop dat ze later van mening verandert.’

Hoe was de verhouding tussen jou en Bert? ‘Erg apart. Wij speelden een stelletje in twee theatervoorstellingen. Hij was daarin een boze, botte man, ik een bange, wankele vrouw. Dat was een uitvergroting van hoe het in het echt was.

We waren nog weleens verbaasd over elkaars gedrag, en riepen elkaar dan toe: ‘Ik stop je later in een boek!’ In Zonder Bert heb ik uiteindelijk veel over hem kunnen vertellen. Een mooi monument om een periode af te kunnen sluiten.’

Mylou Frencken, Zonder Bert, Uitgeverij Thomas Rap, ISBn 978 90 600 5782 7 (â‚Ź 12,90)

advertentie

"MMFT PWFS QPMJUJFL %FO )BBH OV FJOEFMJKL JO ššO CPFL %F BVUFVS CFTDISJKGU WBO CJOOFOVJU IPF QBSMFNFOU FO NJOJTUFSSBBE GVODUJPOFSFO IPF WFSLJF[JOHFO WFSMPQFO FO IPF FFO LB CJOFU UPU TUBOE LPNU 8JF WFSHFUFO JT XBU PPL BMXFFS EF CFWPFHEIFEFO [JKO WBO EF &FSTUF ,BNFS WJOEU CJK ,PDLFMNBOT IFU BOUXPPSE 8BU IFU [PHFIFUFO EVBMJTNF JO EF QSBLUJKL CFUFLFOU MFHU IJK IBBSm KO VJU %F MF[FS LBO NPFJUFMPPT WFSTDIJM NBLFO UVT TFO EF QBSMFNFOUBJSF FORVºUF FO IFU QBS MFNFOUBJSF POEFS[PFL PG UVTTFO FFO QBSUJK FO FFO GSBDUJF *O UJFO IPPGETUVLLFO XPSEU QPMJUJFL %FO )BBH JO BM [JKO HFMFEJOHFO JO LBBSU HF CSBDIU o JODMVTJFG EF QFST EJF SPOE IFU #JO OFOIPG [XFSNU *O IFU MBBUTUF IPPGETUVL EPPSMPPQU ,PDLFMNBOT EF QBSMFNFOUBJSF HFTDIJFEFOJT WBO /FEFSMBOE .FEF EPPS EJU MBOHF FO UPDI MVDIUJH HFIPVEFO IJTUP SJTDI PWFS[JDIU JT %F )BBHTF XFSLFMJKLIFJE FFO XBBSEFWPMMF HJET WPPS TDIPMJFSFO FO FFO JFEFS EJF [JDI XJM WFSEJFQFO JO NBBU TDIBQQJKHFTDIJFEFOJT FO QPMJUJFL

8BOU XF TUSVJLFMFO PWFS EF CPFLFO EJF EF )BBHTF NBDIJOBUJFT CFTDISJKWFO NBBS FFO IFMEFS FO BDUVFFM CFUPPH PWFS IPF IFU FJHFOMJKL IPPSU UF XFSLFO JO %FO )BBH XBT OJFU WPPSIBOEFO /V EVT XFM 'SBOT 0SFNVT %F +PVSOBMJTU &FO HPFE MFFTCBBS UPFHBOLFMJKL FO CSVJLCBBS IBOECPFL NFU BDUVFMF WPPSCFFMEFO PWFS EF XFSLJOH WBO EF QBSMFNFOUBJSF EFNPDSBUJF JO /FEFSMBOE %S # + 4 )PFUKFT /#% #JCMJPO

ISBN: 978-90-806270-5-5 E 17,90 JOGP!DPNQBBOVJUHFWFST OM XXX DPNQBBOVJUHFWFST OM 17

advertentie

W W W . VA N O O R S C H O T. N L

HET EERSTE BOEK OVER WARREN BUFFETT IN NEDERLAND. Verschijnt nav. zijn beroemde jaarlijkse aandeelhoudersvergadering op 2 mei.

ISBN 978-90-78217-12-1 160 pagina’s

De ontbrekende schakel in het grootse oeuvre van J. J.Voskuil Schoon formaat: 125 x 200 x 24 mm.

geĂŻllustreerd met grafieken & tabellen Prijs ` 15,75

Cyaan Magenta Geel Zwart

www.sonsbeekpublishers.nl -. 2%()6 -2=-)2

)2))6 ))68% )8 96)%9 $9-0) ,%2()2 )8 96)%9 0%2/832 )8 96)%9

)8 ))68% 278-8998 )8 96)%9 2 33/ ;))13)(-+,)-( )8 96)%9

*+%2+ )8 96)%9 ) (33( :%2 %%68)2 32-2+ )8 96)%9 ) 13)()6 :%2 -'30-)2 !)59-)1 :336 ))2 :6-)2( #)603347 $3)883',8)2 ?

9-8)2 7',38 $3)883',8)2 ?

%%2();)+ $3)883',8)2 ?

2()6 %2()6)

-. 0):)2 49&0-'))6() $37/9-0 ? 8;)) 631%27 ! $ !* ! )2 & '$ ' (-) 8)=%1)2 () 4)6-3() ? 3174%22)2 -)6-2 328&6%/)2 )',8)6 () .%6)2 ?

9 -7 )6 (%2 !! ! ' () 631%2 (-) &)-() %2()6) 631%27 1)8 )0/%%6 :)6&-2(8

2 !! ! ' =-.2 :%2 () :6-)2()2+63)4 (-) $37/9-0 -2 ! $ !* ! 43686)88))6() :6-.;)0 %00))2 23+ %%68)2 )2 -'30-)2 32-2+ )2 %90 )2 !37%0-) ),3)7 3:)6+)&0):)2 2 () 0334 ()6 8-.( =-.2 8977)2 &)-() 4%6)2 )138-32)0) 74%22-2+)2 32878%%2 )2 ()=) /31)2 -2 !! ! ' %%2 () 344)6:0%/8)

07 )2-+) :%2 () (6-) 631%27 -7 !! ! ' +)7',6):)2 -2 () -/ :361 -)6(336 ;36(8 () 0)=)6 %07 233-8 8):36)2 ,)8 +)(%',8)2 0):)2 :%2 %%68)2 32-2+ &-22)2+)863//)2 ) 631%2 83328 ))2 +):)',8 8977)2 =-.2 )138-)7 )2 =-.2 6%8-3 )2 -2 (%8 +):)',8 @&-22)2 () ,9-(A 6%%/8 32-2+ =)0* ,)8 74336 %* )2 83) &-.78)6 )8 -7 ))2 -2 8-)1) +)2%()0337 ))60-./) )2 4-.20-./) 6)+-786%8-) :%2 ))2 7',6-.:)6 (-) %00))2 (336 2%9;/)96-+) :)670%+0)++-2+ /32 ,34)2 9-8 () 498 8) /0-11)2 ;%%6-2 ,-. 8)6)',8+)/31)2 ;%7 % "!&) $# " " $! isbn

& ( $ ( ! "$% "& www.vanoorschot.nl

É C H T G E B O N D E N ₏ 35,–

18

$37/9-0 -22)2 () ,9-(

$%2 $37/9-0 :)67',)2)2 &-. ()=)0*() 9-8+):)6

3

j. j. voskuil

-22)2 () ,9-(

3 I N G E N A A I D ₏ 25,–

% =-.2 ()&998631%2 ! $ !* ! 9-8

7832( $37/9-0 69-1 ()68-+ .%%6 &)/)2( %07 () 7',6-.:)6 :%2 @(%8 )2) &3)/A -8 :)6%2()6() :%2%* 83)2 1)8 ! $ $& ,)8 ))678) ())0 :%2 =-.2 631%2 '<'097 & '$ ' :)67',))2 (-) -2703)+ %07 ))2 &31 )2 ;%%61)) ,-. () )()60%2(7) 0-8)6%8996 :336+3)( ))2 %2()6 %%2=-)2 +%* "-2(7(-)2 7832( ,-. &-. ,)8 +638) 49&0-)/ 8) &3)/ %07 () 7',6-.:)6 :%2 8;>> 631%27 )8 &)78%%2 :%2 !! ! ' ;%7 )', 8)6 6))(7 0%2+ &)/)2( &-. ))2 7)0)'8) /6-2+ :%2 -2+);-.()2 :6-)2()2 :%2 () 7',6-.:)6 )2 =-.2 :639; $37/9-0 :30833-() () 631%2 2%1)0-./ %0 -2 3);)0 +%%2();)+ 1))6 1)27)2 ,-)6:%2 34 () ,33+8) 6%%/8)2 )2 33/ (%8 !! ! ' 2%%6 :)609-(() ))2 :)6:30+ 34 ! $ !* ! ;%7 1%%/8) $37/9-0 =)0* )6 4%7 -2 :336 ,)8 ))678 =-. ,)8 ,))0 7911-)6 49&0-)/)0-./ +);%+ :%2 -. ())( (%8 -2 ,)8 &3)/ $& ( ! "$% "& + $ ( ! ( ! ! ' & ( $ ;%%6%%2 ,-. &-.(63)+ 1)8 ))2 -20)-(-2+ 34 (6-) (336 ,)1=)0* 9-8 +)/3=)2 &6-):)2 (-) ,-. -2 () 0334 ()6 .%6)2 :%2 () 9-8+):)6 ,%( 328:%2+)2 )2 .%%6 0%8)6 :3)+() ,-. ,-)6%%2 8)+)2 3:)6 3278%28 )-.)67 34 () 6%(-3 23+ 83) @ !! ! ' %8 -7 (97 ))2 :))0 (-)4)6 +6%:)2( &3)/ (%8 :))0 1))6 .% :))0 (6%1%8-7',)6 -7 33/ 47<',303+-7', +)=-)2 :))0 13)-0-./)6 :336 -)1%2( 31 8) 0)=)2 / :-2( ,)8 =)0* ))2 ,))0 +3)( &3)/ %%6 ,)8 -7 ;)0 8<4)6)2( -/ /%2 ,)8 23+ 2-)8 :3360)=)2 / ,)& ,)8 ;)0 0%8)2 0)=)2 -.2 :6-)2()2 ,)&&)2 ,)8 +)0)=)2 ,)8 -7 &)/)2( &-. 1-.2 :6-)2()2 %%6 ,)8 -7 ))2 &3)/ (%8 -/ 23+ 2-)8 /%2 :3360)=)2 31(%8 ,)8 1-. 8):))0 %%2+6-.48 2 (%8 -7 )-+)20-./ () 6)()2 (%8 -/ ,)8 33/ 23+ 2-)8 9-8+)+):)2 ,)& A

â&#x20AC;&#x2DC;EEN BUITENGEMEEN WAARDEVOL BOEK VOOR IEDEREEN DIE GEĂ?NTERESSEERD IS IN ALLES WAT MET BELEGGEN TE MAKEN HEEFTâ&#x20AC;&#x2122;. In heldere taal worden uit de verschillende beleggingsstrategieĂŤn de beste elementen voor het voetlicht gebracht. Dat maakt dit boek toegankelijk, ongeacht de mate van belangstelling of deskundigheid.

PLUS HET WARREN BUFFETT DOSSIER. In het laatste, separate deel gaan de auteurs dieper in op de investeringsfilosofie en beleggingsstrategieĂŤn van Warren Buffett. Het is technischer van aard en is rijkelijk geĂŻllustreerd met grafieken en citaten.

Boekenkrant - verder lezen? ga naar www.boekenkrant.com

LP

Mogen we u wat vragen?

De redactie van de Boekenkrant is een beetje vergeetachtig. Hoe zat het ook alweer?

Wat is de echte naam van Tessa de Loo? Tineke Duyvené de Wit Sara Voeten-Minco Jenneke Strijland

lezersPagina

Wie is de schrijver?

Hokwerda’s kind is van…

Theun de Vries Oek de Jong Simon Schama

Niet het hele omslag paste op de foto, dus…

Wie is de schrijver? Stuur het juiste antwoord naar redactie@boekenkrant.com en maak kans op het winnen van een boek.

Inzenden kan tot 31 juli 2009.

‘Mijn boek is niet racistisch! Mijn boek gaat over de hoofdpersoon, die zijn ware liefde vindt, verder niks. Natuurlijk vind ik het vervelend dat mensen mij, mijn boek of mijn hoofdpersoon stigmatiserend vinden. Daarom vond ik het extra leuk dat ik die belangrijke literaire prijs heb gewonnen!’

Wie ben ik? Stuur de oplossing naar redactie@boekenkrant.com en maak kans op het winnen van een boek. Inzenden kan tot en met 31 juli 2009.

Wie schreef géén romancyclus?

Maarten ‘t Hart Erik Vlaminck A.F.Th. van der Heijden

Win KNOCK-OUT van Rein Gerritsen.

Zie pagina 6.

Het goede antwoord van de rubriek Wie is de schrijver? was P.F. Thomése.

De winnaar is dhr. N.W.J. Speelman uit Dokkum. Het goede antwoord van de rubriek Mogen we u wat vragen? Is ‘titaan’. De winnaar is Jannie Trouwborst uit Philippine. Het goede antwoord van de crypto is ‘middeltjes’. De winnaar is dhr.

Steijd uit Cromvoirt.

WAT IS ER TE DOEN

6 juni Soest: Literaire salon tijdens het Cultuurfestival 2009. meer info www.slas-soest.nl.

9 en 10 juni Maastricht: de Vlaamse An Mampaey vertelt korte verhalen in Maastricht. Meer info: www.zichtopmaastricht.nl/doodleven.

11 juni Antwerpen: Literaire avond over Japan n.a.v. het boek House of the sleeping beauties. Te gast is onder andere Cees Nooteboom.

Meer info: www.begeerte.be.

14 juni Amsterdam: hommage aan Kees Fens, de vorig jaar overleden essayist en literatuurcriticus. Meer info: www.slaa.nl.

18, 19, 20 juni Antwerpen: Felix Poetry Festival. Meer info: www.antwerpen.be.

20 juni Utrecht: Vorlesebühne, voordracht van korte verhalen.

Meer info: kortevreemdeproza.wordpress.com.

Tot en met 30 juni landelijk (België): sms-poëziewedstrijd. Prijsuitreiking 21 september. Meer info: www.poeziecentrum.be.

Meer boekevenementen op www.boekenkrant.com

Nieuwsbrief

Horizontaal

Stuur de eerste letter van de vijf juiste antwoorden naar redactie@boekenkrant.com en maak kans op het winnen van een boek.

Inzenden kan tot 31 juli 2009.

De Boekenkrant geeft uitslag

Boekencrypto

Oplossing:

Welke schrijfster hoort niet in het rijtje thuis?

Aagje Deken Marga Minco Betje Wolff

Pseudoniem

Van wie is de dichtbundel Hier mag niets af zijn?

Gerrit Kouwenaar Remco Campert Yvonne Né

4 Wieringa’s kleine (9) 8 Nederlandse schrijver in Transsiberie Expres?

(8) 9 De zoveelste vrouw van Roel Janssen (6) 11 De zoveelste man van Doeschka Meijsing (6) 12 Dat Aagje houdt je ’s nachts warm (5) 13 Informeel een literaire prijs voor winkelend Amsterdam (2) 17 Klinkt als het leger van de Wolff (5) 19 Ik klink als een schrijver die zich voortbeweegt zonder schaats (5) 20 Literaire slang (5) 21 Boeknummer en hoedanigheid van onder andere Katja Schuurmans (4 of 2+2) 22 Schrijver met pijnlijk mondkwaaltje? Zo klinkt het wel. (4) 24 Blokker jr. kent meer manieren om er te komen (4) 25 Eenvoudig sterrenbeeld van Valens (3)

Verticaal

1 Vloekende Vlaming? (8) 2 Maarten klinkt van achteren als een bikkel.

Dat klopt. (4) 3 Plaats voor een heer van stand (6) 5 De zoveelste man van Gerard Reve (6) 6 Balt zijn handje tegen kakkineus milieu (6) 7 Zoekt erkenning (7) 8 Nota bene een communistische boekorganisatie? (4) 10 Waar is Minke Douwesz? (3) 11 Kuch, kuch. Symptomen van die ziekte hadden Amy Winehouse en Slauerhoff gemeen (3) 12 Ongeluksgetal voor boeken (11) 14 Tess, ga weg! (7) 15 Pardon, een flaptekst (5) 16 Dit is de maand van Bakker (4) 18 Zwagerman mag het weten (5) 19 Binnen de context van Abdolah (5) 23 Voskuils grootste orgaan, daarbinnen dus (4)

Zet de letters in de cirkels achter elkaar, dit vormt het antwoord. De antwoorden van het vorige Boekencrypto vindt u op www.boekenkrant.com. Maak kans op een boek.

Stuur uw oplossing naar: Boekenkrant, Visschersplein 160, 3511 LX Utrecht of redactie@boekenkrant.com. Inzenden kan tot 31 juli 2009.

Boekenkrant - verder lezen? ga naar www.boekenkrant.com

Via de digitale nieuwsbrief van de Boekenkrant blijf je op de hoogte van het laatste boekennieuws. Meld je nu aan voor de Boekenkrant Nieuwsbrief op Ad Boekemagazine 09:Opmaak 1 02-06-2009 16:28 Pagina 1 www.boekenkrant.com. advertentie

Edward van de Vendel over dit boek: DAAR G AAN W E W E E R is een van de allerbeste Kranendonk-boeken én een van de allerbeste boeken van de laatste tijd.

DAAR G AAN W E W E E R is een boek waarvan je meteen gaat houden.

HÉT NIEUWE B O E K VA N A N K E KRANENDONK I SB N

978 90 4770 141 5

PRI J S

€ 14,95 L EEFTI J D 12+

www.lemniscaat.nl

19

BK AD 1/1-Boekerij, Mynx en Arena:Opmaak 1

03-06-2009

14:59

Pagina 1

De sterren uit de VN Detective en Thrillergids

‘Een klassieke maar originele thriller ‘Hij is en blijft een meester in het uitvouwen van een topspannend verhaal.’ vol puike personages.’

- Vrij Nederland Detective en Thriller Gids

- Vrij Nederland Detective en Thriller Gids

ISBN 978 90 2255 209 4 - € 19,95

ISBN 978 90 2254 993 3 - € 19,95

‘Om van te houden tot het pijn doet.’

‘Veruit de grootste ontdekking van deze nog jonge eeuw.’

- Vrij Nederland Detective en Thriller Gids

ISBN 978 90 8968 142 3 - € 19,95 Verschijnt 16 juni

‘Saskia, Esther en Simone hebben er een geduchte concurrent bij, dat is zeker.’

- Vrij Nederland Detective en Thriller Gids

ISBN 978 90 2254 958 2 - € 15,-

- Vrij Nederland Detective en Thriller Gids

ISBN 978 90 8990 007 4 - € 18,95

www.meulenhoffboekerij.nl 20

Boekenkrant - verder lezen? ga naar www.boekenkrant.com