Boerenbusiness editie 1

1E JAARGANG NUMMER 01 BOERENBUSINESS 2011 WWW.BOERENBUSINESS.NL

Interview

Opinie

Suiker Unie Omgaan met topman Albert onzekerheden Markusse en risico's p16

p27

Boer in Business

Van Zadelhoff: Grond ver overprijsd p46

Verder Samen geld verdienen

p6

De Sof van Saksen

p10

Evolutie bij Fonterra

p28

Krabbelt varkensmarkt op? p38 Blankendaal over Rusland p42

Is de graanmarkt wel zo open?

Topbedrijven controleren markt, maar politiek zorgt voor onrust

Colofon

Uitgave: Het magazine Boerenbusiness is een uitgave van DCA Multimedia in Lelystad

Inhoud Nummer 01, oktober 2011

Bezoekadres: Middendreef 269, 8233 GT, Lelystad Postadres: Postbus 2298, 8203 AG, Lelystad Tel: 0320 - 269 526 Fax: 0320 - 269 521 Mail: info@dca-markt.nl Internet: www.boerenbusiness.nl Uitgevers: Kees Maas en Edwin Burgers Redactionele doelgroep: Topondernemers in de veehouderij, akkerbouw en agribusiness.

16

Maar liefst 1.500 beleggers zijn flink het schip in gegaan met hun investering in bungalowpark Hof van Saksen. Wat ging er mis?

Het zijn goede tijden voor Suiker Unie op de suikermarkt, schetst topman Albert Markusse.

Toch dreigen in de verte donkere wolken.

De Sof van Saksen

Oplage: 25.000 exemplaren Frequentie: Tweemaandelijks, 6 keer per jaar Hoofdredactie: Eric de Lijster

Interview Albert Markusse

46

Redactie: Daniëlle Ballast, Herma van den Pol Tel: 0320 - 269 526 Fax: 0320 - 269 521 Mail: redactie@boerenbusiness.nl Design: Aleksander Willemse (art director) Jeroen Rebergen (vormgeving) Dimitry Hamerlink (foto cover) Advertenties: Commercieel Manager: Peter Wolfs Relatiebeheer/marketing: Masja Kerver Tel: 0320 - 269 526 Fax: 0320 - 269 521 Mail: sales@boerenbusiness.nl

multimedia Copyrights: Het auteursrecht op dit blad en de op de daarin verschenen artikelen wordt door de uitgevers voorbehouden. Niet uit deze uitgave mag worden overgenomen, vermenigvuldigd, gekopieerd of worden opgeslagen in een databank zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever.

Aansprakelijkheid: Boerenbusiness magazine wordt met grote zorgvuldigheid en naar beste weten samengesteld. Uitgevers en auteurs streven naar juistheid en volledigheid van informatie. Uitgevers en auteurs aanvaarden geen aansprakelijkheid voor schade die het gevolg is van handelingen gebaseerd op informatie uit het magazine.

2

10

2011/01

Cor van Zadelhoff Cor van Zadelhoff is de bekendste bedrijvenmakelaar van Nederland. En boerenzoon, want zijn wieg stond op een melkveebedrijf in ZuidHolland. Van Zadelhoff over de waarde van het geld, de penibele positie van de Nederlandse boer en de grondmarkt. ‘Boeren moeten de rekensom maken.’

Inhoud

22

28

38

De Fed pompt miljarden in de economie. Hoe beïnvloedt dit de prijs van aardappelen, graan en vlees? Econoom Edin Mujagic analyseert.

Fonterra dreigt aan zijn eigen succes ten onder te gaan. Het wordt te log. Aan de Nederlander Theo Spierings de taak het tij te keren.

De Nederlandse varkensmarkt incasseert fikse klappen. De kostprijs voor varkenshouders stijgt, de opbrengsten niet. Toch zijn er lichtpuntjes.

Scan de QR Code!

6 Dikke winst uit voersamenwerking

Wereldmarkt complexer

Boerenbusiness plaatst bij elk artikel een QR-code. Deze barcode kunt u met uw smartphone of tablet scannen, waarna de webbrowser de bijpassende website toont. Het scanprogramma kunt u downloaden via bijvoorbeeld Android-market, Ovi of App Store. Doe een test en scan de barcode hieronder van onze website Boerenbusiness.nl

Evolutie bij Fonterra

Krabbelt varkensmarkt op?

Samenwerking tussen ondernemers in veehouderij en akkerbouw kan beide partijen evident voordeel opleveren.Wel 80.000 euro.

27 Opinie Krijn Poppe over omgaan met risico’s

Hoe meer ik me verdiep in de kennis over het omgaan met risico’s en onzekerheden, hoe meer ik me realiseer dat ondernemers, onderzoekers en politici soms uitgaan van verkeerde beelden.

32 Coverstory: Is de graanmarkt wel zo open?

Een selecte groep van veelal familiebedrijven heeft samen 95 procent van de wereldgraanhandel in handen. Toch is het vooral de politiek die een grote invloed heeft op stijgende prijzen van het basisgewas tarwe, iets wat de discussie over strategische voorraden en garantieprijzen opnieuw aanwakkert.

42 Tien vragen aan Piet Blankendaal 52 Bedrijf managen met getallen

De nieuwe generatie agrarische ondernemers managet het bedrijf niet alleen met boerenverstand, maar ook aan de hand van meetgegevens.

Piet Blankendaal, agromagnaat en eigenaar van Blankendaal Trade & Coldstores, over de grillen van exportbestemming Rusland.

54 Concentratie in kali

Oude tijden herleven op de kalimarkt, want door overnamen en fusies hebben zich twee grote machtsblokken aan kaliproducenten gevormd: in Rusland en Noord-Amerika.

En verder in dit nummer:

5 Editorial Eric de Lijster • 15 Office van Hans en Griet Zuivel • 21 Nice to know • 31 Visual aardappelcrisis • 37 Business Internet • 45 Buiten bij Hedro Farms • 51 Opinie Gerard Rutte • 53 Gadgets • 58 Trends en markttendensen.

2011/01

3

Hoge opbrengsten en winst bereik ik alleen met kwaliteit

0799-GC-EU-NL – Foto: D. Rousselot

KUHN, dat is mijn kracht!

U onderneemt in een dynamische omgeving. Fluctuaties qua weer, bodem, bemesting en prijsvorming vereisen landbouwmachines die onder sterk wisselende omstandigheden optimaal kunnen presteren. Of het nu om grondbewerking, zaaien, gewasbescherming of oogsten gaat: KUHN biedt sinds jaar en dag full line innovatieve oplossingen die u in staat stellen het beste uit uzelf en uw bedrijf te halen, ongeacht uw ambities, de aard en grootte van uw bedrijf. Nieuwsgierig hoe u uw concurrentiekracht kunt versterken dankzij KUHN? Neem contact op met uw geautoriseerde KUHN dealer.

www.rth.nl

Akkerbouw | Veehouderij | Openbaar groen

be strong, be KUHN

Editorial

Boerenbusiness slijpt de ondernemersgeest

V

olatiliteit. Je hoort het op de agrarische markten steeds vaker. In rapporten en prognoses staat de wereld in de toekomst toenemende schaarste in grondstoffen voor voedsel te wachten. Met als gevolg stijgende prijzen voor grondstoffen als graan, maar ook een groeiende volatiliteit. Oftewel, de pieken en dalen in de prijs worden grilliger. Dit verandert ook de positie van de agrarische ondernemers.

Zij worden zo belangrijk dat de Amerikaanse superbelegger Jim Rogers hen straks al in luxe sportwagens als Porsche ziet rondrijden.

Mooi, zulke vooruitzichten. Dat gaat echter niet vanzelf. Van een moderne agrarische ondernemer wordt veel gevraagd. Technisch prima resultaten op het perceel of in de stal zijn niet meer voldoende. Om de toenemende volatiliteit op de markten het hoofd te bieden, moet een onder­ nemer zich doorontwikkelen tot een manager, gericht op een zo’n hoog mogelijk rendement voor zijn bedrijf.

Een ondernemer moet bestand zijn tegen grillige verkoopprijzen voor zijn producten en tegen sterk fluctuerende inkoopprijzen. En stevig kunnen onderhandelen met zowel afnemers als leveranciers. Hiervoor is honger naar kennis van internationale markten, trends, financiën en agribusiness onontbeerlijk. Zoekend naar mogelijkheden om zijn ondernemerschap verder te verbeteren, uitkijkend naar technieken en snufjes om het runnen van zijn onderneming makkelijker en efficiënter te maken.

Deze klimaatsverandering schept de juiste atmosfeer voor het magazine Boerenbusiness: een kwalitatief sterk businessblad voor agrarische ondernemers en ondernemers in de agrarische sector. Hierbij laten wij u kennismaken met dit eerste nummer van deze nieuwe tweemaandelijkse uitgave.

Daarmee behoort u tot het selecte gezelschap van topondernemers in de agrarische sector die dit magazine van uitgever DCA MultiMedia ontvangt.

Voor ons als online uitgever van Boerenbusiness.nl, de nummer één website

voor agrarische ondernemers, is het magazine een bijzondere en uitdagende belevenis, waar wij trots op zijn.

Businessblad Boerenbusinesss richt zich op de professionele agrarische ondernemer en de ondernemende manager in de agribusiness.

Boerenbusiness peilt het economische klimaat waarin de ondernemer zich bevindt, signaleert trends in de markt en geeft hem creatieve input voor het nemen van de beslissingen binnen zijn bedrijf. Boerenbusiness voedt het ondernemerschap met ontwikkelingen in de markt, afzet, bedrijfsleven, financiering, fiscaliteiten en management. Boerenbusiness heeft oog voor de manager als mens, de omgeving waarin hij onderneemt en met welke middelen het ondernemerschap beter kan worden uitgeoefend.

Zo luidt de bladformule van Boerenbusiness, waarmee wij van toegevoegde waarde verwachten te zijn voor de agrarische ondernemer en een bijdrage willen leveren aan het verder optimaliseren van zijn bedrijfsvoering. Boerenbusiness streeft er na een inspirerende slijpsteen te zijn voor de ondernemersgeest!

Voor elke ondernemer die op de hoogte wil blijven van de ontwikkelingen en uiteraard de volatiliteit op de agrarische markten, in de agribusiness en in de politiek is een dagelijks bezoek aan Boerenbusiness.nl een must. In het magazine Boerenbusiness doorgronden en duiden we elke twee maanden deze markttendensen, kunt u de visies van topondernemers lezen en voorzien we u van een gezonde dosis tips en tricks. Een mooie crossmediale combinatie van actualiteit en diepgang. Wij wensen u veel leesplezier met dit eerste nummer van Boerenbusiness.

Tekst: Eric de Lijster (Hoofdredacteur) Foto: Aleksander Willemse Meer weten: boerenbusiness.nl

2011/01

5

Samenwerking tussen ondernemers in veehouderij en akkerbouw kan beide partijen evident voordeel opleveren. Het is al jaren een thema, maar een doorbraak blijft vooralsnog uit. ‘Er is altijd de angst dat de ene partij meer profiteert dan de ander.’

6

2011/01

Boerenbusiness Analyse

Dikke winst uit voersamenwerking

I

n het gemengd bedrijf zoals Nederland dat in de vorige eeuw nog in ruime mate kende, was het gebruikelijk dat de akkerbouwtak de veeteeltpoot nadrukkelijk ondersteunde.

Door schaalvergroting en verregaande specialisatie is deze vorm van samenwerking tussen bedrijfsonderdelen zo goed als verdwenen. De introductie van de mestwetgeving in Nederland, en met name de Europese aanscherping van 2006, heeft het onderwerp samenwerking tussen akkerbouw en veeteelt echter weer op de kaart gezet.

Tal van initiatieven zijn er in het verleden genomen om deze samenwerking structureel vorm te geven. Aan het begin van de huidige eeuw deed in Friesland het 280 hectare omvattende initiatief EcoLaNa (Economische en Ecologische verantwoorde Landbouw en Natuur) van zich spreken. Eind 2004 ging binnen het programma Verantwoorde Veehouderij, onder de vlag van het ministerie van het LNV, het netwerkproject ‘Gemengd Vooruit’ van start. In een verslag van de eerste onderlinge kennismaking van de deelnemers aan het project werd gemeld dat ‘Uit het feit dat veehouders en akkerbouwers elkaar zeurpieten noemden, kon worden opgemaakt dat de sfeer open was.’

Voercentrum De jongste loten aan de samenwerkingsstam zijn de regionale projecten ‘Agro-Landerij’ in Drenthe (zie kader) en ‘Duurzame voerproductie’ in Flevoland. De Universiteit Wageningen participeert in deze projecten, waarin in beide gevallen de constructie met een voercentrum is voorzien.

Tijdens een bijeenkomst eerder dit jaar van het Flevolandse initiatief schetste Jaap Gielen, projectleider namens acountantskantoor Countus aan de hand van een ‘sigarendoosberekening’ de potentie die samenwerking de deelnemers biedt. Wanneer een melkveebedrijf en een

akkerbouwbedrijf van elk 60 hectare één bouwplan gaan voeren op 120 hectare, dan kunnen ze samen een hoger saldo van ongeveer 80.000 euro verdelen. Wageningen UR stelde Boerenbusiness enkele andere rekenvoorbeelden van te behalen voordelen ter beschikking (zie kader).

‘Samenwerking komt in één-op-één situaties niet echt van de grond, zo leert de ervaring. Het is een raar fenomeen. Ook als twee boeren gaan samenwerken waarbij de één er tweeduizend euro aan overhoudt en de ander zesduizend en ze er dus allebei beter van worden- houdt de samenwerking doorgaans geen stand’, zegt Paul Galama van Wageningen UR Livestock Research.

Erik Arts van Countus bevestigt dat beeld als hij zegt: ‘Er is altijd de angst dat de ene partij meer profiteert dan de ander.’

Katalysator Zo bezien lijkt enige vorm van samenwerking een illusie. Toch heeft Paul Galama er wel fiducie in.

Hij meent dat heersende bedenkingen weg kunnen vallen door tussenkomst van een voercentrum. ‘In de praktijk kan een dergelijk centrum fungeren als een katalysator voor samenwerking, een soort psychologische tussenschakel.’

Een voercentrum zorgt voor een flexibele kringloop in een straal van ongeveer dertig kilometer. Als akkerbouwers ook voergewassen gaan telen in de regio, hoeft er geen krachtvoer van mengvoerfabrieken te worden gekocht. Ondanks extra regionaal voertransport daalt het energieverbruik hierdoor. Het landschap wordt mooier, omdat voeropslag op elk bedrijf kan verdwijnen.

Ook een slechte verkaveling door schaalvergroting is minder problematisch, omdat het gewas toch wordt verkocht aan het voercentrum.

De melkveehouder koopt een compleet rantsoen, waarbij hij een beperkte keuzevrijheid heeft. De melkveehouder bespaart niet alleen op

Koe- en Voer-Landerij In 2012 moet de bouw van het voor Nederlandse begrippen revolutionair opgezette melkveebedrijf ‘Koe-Landerij’ van de broers Berend Jan en Bouke Durk Wilms in het Drentse Schoonebeek van start gaan.

Koeien worden er gehouden in vrijloopstallen met een organische bodem; in elke vrijloopstal lopen twee groepen van ongeveer 60 koeien. Het melkveebedrijf moet vanaf 2015 in een periode van ongeveer tien jaar met eigen aanwas doorgroeien naar een omvang van 1.000 melkkoeien. De stallen bevinden zich in een parkachtig landschap van twintig hectare. Het bedrijf heeft geen grond in eigendom voor de teelt van voer en afzet van mest. Het bedrijf is regionaal grondgebonden door de samenwerking met melkveehouders en akkerbouwers die voer telen en mest afnemen. Een voercentrum (‘Voer-Landerij’) fungeert als tussenschakel. Koe-Landerij is conceptueel gebaseerd op het duurzaamheidsdenken volgens de principes van People, Planet en Profit. In de praktijk houdt dit onder andere in dat er veel aandacht is voor werkomstandigheden, dierenwelzijn, de landschappelijke omgeving en een sterke betrokkenheid van de lokale samenleving. Er is sprake van weinig emissie en het streven is gericht op een energieneutrale bedrijfsvoering die volgens het businessplan in economisch opzicht wordt gekenmerkt door een lage kostprijs in combinatie met een hoog rendement.

2011/01

7

ER NU AL OVER NADENKEN LEVERT STRAKS MEER OP Dat is bedrijfoverdracht anno nu Ook al bent u nu nog volop aan het ondernemen in de agrarische sector, tijdig nadenken over bedrijfsoverdracht levert straks meer op en geeft nu meer rust. Uw relatiemanager van het Agriteam staat u gedurende het hele proces bij. Dit doet hij in nauwe samenwerking met de specialist Vermogensplanning.

Zodat u, als de tijd daar is, op het juiste moment de juiste beslissingen kan nemen en goed voorbereid bent op de toekomst. Kijk voor meer informatie op abnamro.nl/bedrijfsoverdracht

Analyse

de kosten van ruwvoer en krachtvoervervangers, maar ook op de kosten van opslag, voermechanisatie en arbeid.

Israël als gidsland Voor de akkerbouwer zijn er in combinatie met grondhuur van de melkveehouder uitstekende mogelijkheden tot schaalvergroting, een optimale inzet van het machinepark en voordelen op het gebied van vruchtwisseling. Bijkomend voordeel is dat alle bij het voercentrum inkomende en

uitgaande voerstromen over de weegbrug gaan.

Dit draagt bij aan vergroting van het inzicht in de efficiency van het land en het vee.

Op het gebied van voercentra zet Israël als gidsland de toon. Daar tref je soms voercentra die voer leveren voor niet minder dan vijftienduizend koeien. In Nederland is er momenteel één voercentrum actief in Leeuwarden. Het Friese voercentrum, opgezet in 2010, ging van start met deelname van zeven boeren, inmiddels zijn dat er zo’n 25. Bedoeling is om dit voercentrum door

middel van een franchiseformule uit te breiden met meer vestigingen in het land.

Mede op grond van de verwachte opkomst van voercentra is Galama zeker van zijn zaak: ‘Samenwerking tussen akkerbouw en veehouderij komt absoluut terug in de belangstelling.’

Tekst: Dirk van der Lit Foto: Shutterstock Meer weten: v oercentrum.com boerenbusiness.nl

Rekenen aan een beter bedrijfsresultaat Akkerbouw Huur grond € 500/ha, Ontvangen mesttoeslag € 8/m3

Ha aardappelen Ha suikerbieten Ha wintertarwe Ha gras Ha snijmaïs Ha maïskolvenschroot

Type akkerbouwbedrijf Basis Combi Snijmaïs 80 80 100 40 40 50 40 120 35 50 45

Ha per bedrijf Netto bedrijfsresultaat (in €1000) Verschil t.o.v. basistype

160 -23 -

320 -21 +2

200 31 +54

Toelichting Het basisbedrijf boekt in het cijfervoorbeeld een negatief resultaat van € 23.000. Door 160 hectares bij te huren van melkveehouders verdubbelt het akkerbouwbedrijf weliswaar in omvang, maar neemt het netto bedrijfsresultaat (NBR) met € 2000 slechts bescheiden toe. Een beter alternatief is om uitgaande van het basistype 40 hectare land bij te huren en daarop snijmaïs of maïskolvenschroot te verbouwen. De forse stijging naar een positief NBR van € 31.000 wordt evenwel voornamelijk veroorzaakt doordat de akkerbouwer meer hectares zetmeelaardappelen en suikerbieten met een hoog saldo teelt. Hiervoor zijn wel leveringsrechten nodig. Onderhandelingen tussen akkerbouwer en melkveehouder kunnen het resultaat sterk beïnvloeden. Zou de ondernemer in het basistype akkerbouwbedrijf erin slagen een pacht van € 300/ha te bedingen, dan leidt dit tot een plus in het NBR van € 34.000. Krijgt de akkerbouwer geen mesttoeslag meer dan leidt dit tot een lager NBR van € 45.000. Als de ondernemer er bij het voercentrum een hogere voerprijs van € 25 per ton ds weet uit te slepen, dan stijgt het NBR met maar liefst € 56.000.

Wat voor de akkerbouwer een voor- of nadeel is, is voor de melkveehouder het omgekeerde. Daarom nog een rekensom.

Melkvee Type melkveebedrijf (150 koeien, 75 hectare)

Voercentrum (VC) Teelt gras en maïs

Kostprijs / 100 kg melk (€) Verschil t.o.v. basistype

Type akkerbouwbedrijf Basis Met VC Met akkerbouwer nee ja ja zelf zelf door akkerbouwer 40,9 -

37,6 -3,3

34,2 -6,7

Toelichting De kostprijs daalt met € 3,30 tot € 37,6 per 100 kg melk als de melkveehouder besluit met een voercentrum in zee te gaan. Door vervolgens te besluiten de voerteelt uit te besteden aan een akkerbouwer, vervallen weliswaar de kosten voor de teelt, maar ook de opbrengsten die de melkveehouder van het voercentrum zou ontvangen. De extra pachtinkomsten en besparingen op het machinepark brengen de kostprijs echter nog flink terug tot € 34,20. Nemen we deze situatie als uitgangspunt, dan kunnen we zien hoe onderhandelingen met de akkerbouwer de kostprijs van de melkveehouder beïnvloeden. Komen de partijen een pacht van € 300/ha overeen in plaats van € 500, dan stijgt de kostprijs met € 1,10. Als de melkveehouder echter geen mesttoeslag aan de akkerbouwer betaalt, dan daalt zijn kostprijs met een halve euro tot € 33,70. Maar als hij voor elke ton voer € 25 extra aan de akkerbouwer moet betalen, dan heeft dat een negatief effect op de kostprijs van € 2,40 die daarmee uitkomt op € 36,60 per 100 kg melk.

2011/01

9

Boerenbusiness Review

Maar liefst 1.500 beleggers zijn flink het schip in gegaan met hun investering in bungalowpark Hof van Saksen. Onder hen 750 boeren. Waarom geloofden zij in dit prestigieuze project?

Wat ging er mis? En wie is verantwoordelijk voor het debacle?

Een reconstructie.

De Sof van Saksen

D

roog brood staat hem gelukkig niet te wachten, maar ‘zuur, héél zuur’ vindt Harm van Dijk (64) het wel dat hij een deel van zijn pensioen is kwijtgeraakt. Zes jaar geleden beëindigde Van Dijk zijn ruim 24 hectare grote akkerbouwbedrijf onder de rook van Deventer. De opbrengst wilde hij veilig beleggen, onder meer voor zijn oudedagsvoorziening. Vastgoed leek de agrariër in ruste wel wat. Zijn oog viel op een advertentie in de Nieuwe Oogst.

Daarin prijsde WLTO Verzekeringen obligaties aan van het Hof van Saksen, een nieuw recreatiepark in Rolde, onder de rook van Assen. Een luxueus resort met 660 comfortabele huisjes in de vorm van rietgedekte Saksische boerderijen en alle faciliteiten die de moderne mens zich maar kan wensen: van een spa & wellnesscentrum en vijf verschillende restaurants tot een overdekt speelparadijs. Jaarlijks gegarandeerd rendement op de obligaties: 8 procent.

Zijn vrouw zag er niets in, maar Van Dijk, die onder geen beding met zijn echte naam in de media wil, zette door. December 2010 kreeg Van Dijk ineens een brief. In verband met financiële problemen zou de rentebetaling worden uitgesteld. Daarbij bleef het niet. De problemen zijn veel groter. Hij mag blij zijn dat hij nog iets heeft teruggekregen, weet de voormalige akkerbouwer inmiddels. Schamele troost voor Van Dijk: hij staat niet alleen. Vanaf 2004 kochten zo’n 1.500 particulieren voor in totaal 51 miljoen euro aan ‘winstdelende obligaties’. Onder hen 750 boe-

10

2011/01

ren, die zich mede lieten leiden door een positief advies van WLTO Verzekeringen, een rechtsvoorganger van LTO Noord Verzekeringen.

In 2007 opende Hof van Saksen zijn poorten. De eerste jaren kregen de obligatiehouders ieder kwartaal stipt 2 procent rente uitgekeerd.

Vorig jaar juni werd hen vanwege de goede gang van zaken zelfs een eerste winstuitkering in het vooruitzicht gesteld. Nog geen half jaar later was het mis. Hoe kon het tij zo snel keren?

Wie zit er achter dit megalomane project en wie is er verantwoordelijk? Reconstructie van een beleggingsdrama.

Ontstaansgeschiedenis Het Gat van Rossing. Zo kennen mensen uit de omgeving de recreatieplas die de basis vormt van het Hof van Saksen. Begin jaren zeventig heeft Rijkswaterstaat zand nodig voor de aanleg van de N33, de provinciale weg van Assen naar de Eemshaven. Jan Rossing uit het nabijgelegen Rolde, handelaar in onder meer olie en aardappelen, ziet er wel brood in. Hij koopt een stuk grond en laat dit uitgraven.

Het zandgat wordt ongekend populair.

Vanuit de weide omgeving trekken omwonenden op warme dagen met duizenden tegelijk per fiets naar de zwemplas in Nooitgedacht. Rossing ruikt zijn kans: naast het strandbad begint hij een camping met een heus zwemparadijs. Zoon Eite, die zijn vader opvolgt, heeft grotere plannen. In 1987 besluit Eite tot de bouw van 74 eenvoudige vrijstaande vakantiebungalows op het dan 43 hectare

grote terrein. Die gaat hij eerst zelf verhuren. Dat wordt geen succes. Verkoop van de huisjes aan particulieren biedt uitkomst. Eite vraagt 150.000 gulden per bungalow. De belangstelling is groot.

Geen wonder: Rossing Beheer, de exploitant van het park die de huisjes gaat verhuren, garandeert kopers jaarlijks 10 procent rendement. Ofwel: in tien jaar is de investering terugverdiend! Te mooi om waar te zijn.

Inderdaad. Die garantie kan Rossing niet waarmaken. Rossing Beheer raakt in de financiële problemen, mede door de forse investeringen die zijn gemoeid met de uitgifte van kavels voor de bouw van nog eens 61 bungalows, en Eite Rossing raakt aan de drank. In 1998 gaat de onderneming failliet. Twee jaar later overlijdt Eite, nog maar net 41 jaar. Ondernemer Jos Luijten neemt de boel over. Blij daarvan worden de bungalowbezitters bepaald niet. Luijten, die vlak daarvoor bankroet is gegaan als exploitant van het nabijgelegen park De Hunzebergen in Exloo, verwaarloost de boel en strijkt iedereen tegen de haren in. Een 27-jarige onderhoudsmedewerker raakt zo gefrustreerd dat hij eind 1999 in korte tijd maar liefst 28 keer brand sticht.

Luijten maakt zijn faam waar: in 2000 gaan zijn BV’s een voor een ten onder. Belangrijkste schuldeiser: Rabobank Assen-Rolde-Smilde. Die heeft nog 12,2 miljoen gulden van Luijten tegoed.

Een nieuwe eigenaar is niet zomaar gevonden.

Op verzoek van onder meer de bank en de eigenaren van de huisjes komt er wel tijdelijk een nieuwe exploitant: Hogenboom Vakantieparken.

Review

Phanos-topman Geert Ensing voor zijn kantoor-kasteel in Houten.

2011/01

11

Review

Rabobank zit met het park in haar maag. Er worden tal van potentiële kopers benaderd, maar pas in december 2003 is het raak. Een van de directeuren van de bank legt contact met Geert Ensing van WCN Vastgoed (inmiddels Phanos geheten). Ensing, een gewezen ambtenaar, is medio jaren negentig voor zichzelf begonnen en in korte tijd uitgegroeid tot een succesvol vastgoedontwikkelaar. Hij brengt het zelfs tot de Quote500. Maar de wortels van deze excentrieke selfmade miljonair, die kantoor houdt in kasteel Heemstede bij Houten en woont op zijn eigen wijngaard in Toscane, liggen in het Drentse Bunnerveen. Daar, vlak boven Assen, leidde vader een karig bestaan als keuterboer. Ensing kent de streek: misschien is het recreatiepark wel iets voor hem.

Ensing raakt enthousiast. De locatie is prachtig en leent zich uitstekend voor recreatiedoeleinden, iets dat door deskundigen wordt beaamd.

Dat het park door mismanagement al twee keer over de kop is gegaan lijkt puur toeval, en dat de bank er jaren tevergeefs mee heeft lopen leuren, soit. Hij koopt de grond en de exploitatierechten. Voor de exploitatie strikt Ensing Landal Greenparks, als bedrijfsleider zet hij zijn zwager Klaas Neef op het park. Neef werkt zich naar eigen zeggen ‘een jaar lang zeven dagen per week een slag in de rondte’ en krijgt daarna, als dank, zijn congé.

Megalomaan ‘Als je iets doet, moet je het goed doen.’ Indachtig zijn lijfspreuk ontwerpt Ensing een masterplan voor het kwakkelende recreatiepark dat er

12

2011/01

niet om liegt. De oude huisjes moeten worden gesloopt. Maar liefst 800 nieuwe bungalows wil hij op het terrein laten verrijzen, rietgedekte Saksische boerderijen, omringd door de modernste voorzieningen. Voor de inrichting contracteert Ensing meubel- en interieurontwerper Piet Boon. Tuinarchitect Piet Oudhoff, onder meer bekend van Ground Zero in New York, moet de tuinen ontwerpen. Met de plannen is in eerste instantie een investering gemoeid van een kleine 200 miljoen euro. Dit bedrag loopt uiteindelijk op tot 225 miljoen euro.

Ensing legt zijn plannen voor aan Landal Greenparks, de exploitant van het park. Landal, veruit de grootste verhuurder van recreatiebungalows in Nederland, ziet niets in de ideeën en trekt zich terug. ‘Als je iets exclusiefs wilt neerzetten, gaat dit niet samen met massaliteit. Bovendien wilde Ensing een kind met een waterhoofd: er kwamen naar verhouding veel te veel voorzieningen’, zegt André Roelofs, destijds bedrijfsdirecteur bij Landal Greenparks.

’Ik herken kansen en die laat ik niet lopen’ Eigengereid als hij is legt Ensing deze raad naast zich neer. ‘Ik heb helemaal niets met de wereld van Center Parcs en aanverwante. Maar ik herken wel kansen en die laat ik niet lopen’, verklaart hij tegenover het Dagblad van het Noorden. De praktijk lijkt hem gelijk te geven. De

financiering van het project levert weinig problemen op. Rabo en ABN Amro tekenen voor 100 miljoen euro, Phanos voor 50 miljoen. Het resterende bedrag wil Ensing ophalen door obligaties te verkopen aan particulieren. Phanos Leisure Finance roept hij hiervoor in het leven.

De animo is groot, groter dan Ensing had durven dromen. Mede dankzij een aantrekkelijk gegarandeerd rendement van 8 procent steken 1.500 beleggers vanaf 2004 tot 2006 gezamenlijk 51 miljoen euro in het park, gemiddeld 35.000 euro per persoon. Bijna de helft van deze groep komt uit de agrarische hoek. Dat is grotendeels te danken aan WLTO Verzekeringen, een voorloper van LTO Noord Verzekeringen. Ensing vraagt directeur Piet Blanken of zijn club obligaties Hof van Saksen wil verkopen. De verzekeraar ontvangt daarvoor een provisie van 5 procent.

Blanken gaat akkoord. ‘Het was een mooi project met een mooi en in die tijd realistisch rendement van 8 procent’, schetst de toenmalige WLTO-directeur. De obligaties zijn telkens binnen no time geplaatst. In totaal gaat het om 26 miljoen euro aan obligaties. WLTO Verzekeringen toucheert 1,3 miljoen euro provisie.

In juni 2007 is het zover: Hof van Saksen, met 660 vakantieboerderijen en 61 bestaande huisjes het meest luxueuze bungalowpark in Nederland, opent zijn poorten. Een grootscheepse reclamecampagne lokt duizenden nieuwsgierigen naar het nieuwe park. Maar al snel daalt de animo.

Herhalingsbezoeken blijven uit. Veel mensen vinden de huisjes te duur, in het hoogseizoen liggen de tarieven voor een week in een vierpersoons boerderijtje tussen de 1.200 en 1.400 euro.

Review

Schikkingsvoorstel De resultaten zijn navenant. Hof van Saksen is vanaf de start sterk verlieslatend. In 2009 is er een brutoresultaat van 7 miljoen euro. Pas in 2010 wordt een bescheiden winst gedraaid van 3,7 miljoen euro. Dat is niet eens voldoende om de rentelasten te kunnen betalen; die bedragen op jaarbasis 9 miljoen euro. Geen wonder dat Phanos Leisure Finance I de obligatiehouders eind 2010 schrijft dat zij niet meer aan haar (rente)verplichtingen kan voldoen - overigens heeft Phanos eind vorig jaar de naam van deze dochter veranderd in Arkos Leisure Finance I, dit om reputatieschade voor Phanos te voorkomen.

Maar: medio 2010 schreef Arkos/Phanos Leisure de obligatiehouders nog dat het gezien de goede gang van zaken, naast de reguliere rentebetalingen, voor het eerst een winstuitkering wilde doen. Wat is er in de tussenliggende maanden gebeurd? Phanos wijst op de crisis; die heeft niet alleen invloed op de bezettingsgraad, maar ook op de rentelasten. Sinds medio 2008 hebben de banken de rente flink verhoogd.

Toch is dit niet de kern van het verhaal. Het park was eigenlijk te duur en te luxueus om het in deze vorm rendabel te exploiteren, concludeert de begin januari opgerichte stichting Hypo Notes A, B en C die de belangen van de obligatiehouders behartigt. Landal Greenparks had dus toch gelijk.

Stichting Hypo Notes gaat op zoek naar een oplossing. Er lijkt een nieuwe koper gevonden, maar daar steken de banken een stokje voor. Ook kijkt de stichting naar mogelijkheden om Phanos juridisch aan te pakken. De stichting ontdekt dat

er de afgelopen periode flink is geschoven met activa en met cash. Zo heeft ABN Amro haar eerste hypotheekrecht flink uitgebreid, waardoor het tweede hypotheekrecht van de obligatiehouders waardeloos is geworden. Ook blijken de bezittingen van Phanos/Arkos Capital Group van eind 2008 tot eind vorig jaar geslonken van 76 naar 32 miljoen euro. Waar is dat geld gebleven?

Rendement te mooi om waar te zijn Terechte vragen waarop Phanos de antwoorden schuldig blijft, ook herhaalde verzoeken om commentaar van Boerenbusiness blijven onbeantwoord. Toch lijkt deze juridische weg heilloos. Zelfs al zou een rechtbank de stichting in het gelijk stellen, dan nog zitten de obligatiehouders met lege handen. Bij een faillissement zijn de huisjes en de centrumvoorzieningen hooguit 60 miljoen euro waard. Dat geld gaat geheel naar de banken die een eerste hypotheekrecht hebben van ruim 108 miljoen euro.

Om de handen vrij te krijgen en slepende procedures te voorkomen doen LTO Noord en de banken een schikkingsvoorstel. De obligatiehouders kunnen 15 procent van hun inleg terugkrijgen op voorwaarde dat ze afstand doen van al hun rechten. Ruim negentig procent van de gedupeerden heeft inmiddels voor dit voorstel getekend.

Wet overtreden Een kleine groep van ongeveer vijftig beleggers, merendeels boer, gaat niet akkoord en start een proces tegen LTO Noord Verzekeringen.

Helemaal kansloos lijken zij niet. Juli 2005 ontving WLTO Verzekeringen, dat in datzelfde jaar fuseerde met GLTO Verzekeringen tot LTO Noord Verzekeringen, een brief van de Autoriteit Financiële Markten (AFM), waarin de toezichthouder schreef dat WLTO de Wet toezicht effectenverkeer had overtreden. Twee bestuurders van WLTO, onder wie directeur Blanken, beschikten niet over de juiste vergunningen, aldus de AFM. Op dat moment hadden 405 beleggers obligaties Hof van Saksen gekocht. De AFM trok daarop de vergunning van WLTO in.

Volgens Blanken hebben deze beleggers geen poot om op te staan. WLTO zou opgaan in LTO Noord Verzekeringen, de AFM liep dus achter de feiten aan, aldus voormalig directeur van de verzekeraar. Of de vijftig beleggers er goed aan doen het aanbod van de banken naast zich neer te leggen, zal de komende jaren moeten blijken. Harm van Dijk wil daar niet op wachten. ‘Zo’n proces gaat jaren duren, kost een vermogen en het resultaat is ongewis’, aldus de voormalige Sallandse akkerbouwer. Hij is akkoord gegaan met het schikkingsvoorstel.

Tekst: Jan Smit Foto: H arrie Tielman Jan-Dirk van der Burg Meer weten: b oerenbusiness.nl hofvansaksen.nl

2011/01

13

Van alle markten thuis

- Melkquotum - Varkensrechten - Toeslagrechten - Pluimveerechten

- Jongvee - Export vaarzen - Complete veestapels - Rauwe melk en melkproducten

Als agrarisch ondernemer denkt u altijd een stap vooruit. U ziet kansen, die er om vragen benut te worden.

Dat begrijpen wij als geen ander. Steegro bemiddelt al ruim twintig jaar op de agrarische markt. Bij in- en verkoop op bijna alle denkbare agrarische terreinen. In eigen land en over de grens. Snel, helder en met eerlijke prijzen. Benut uw kansen en bel ons gerust voor een waardevol advies.

STEEGRO BV, Penning 4, 8305 BH Emmeloord Tel. 0527-630500 - fax 0527-630510 Email info@steegro.nl Website www.steegro.nl

Boerenbusiness Office

Foto: Aleksander Willemse

Het kantoor van: Eigenaren: Hans en Griet Dielissen Bedrijven: Hans & Griet Zuivel, Hans & Grietje Pannenkoekenhuis, Het Grote Kabouterbos.

Locatie: Zeewolde, dit is het kantoor van Hans & Griet Zuivel.

Website: www.hansgriet.nl Organisatie: Hans en Griet hebben circa 86 medewerkers, voor het overgrote deel in deeltijd. Zij werken op het melkveebedrijf annex ijsmakerij, het pannenkoekenhuis dat op een steenworp afstand ligt van het zuivel­bedrijf en het kinderspeelpark in Dronten.

Werktijd in kantoor: Hans Dielissen: ‘Veel te veel, ongeveer de helft van de tijd.’

Aard van het werk: ‘Te veel om op te noemen. In- en verkoop, facturatie, aansturen personeel, kwaliteitssystemen invullen en regelen, enzovoort.’

Tevreden met werkplek: ‘Het is zo gegroeid dat we nu twee kantoren hebben, eentje voor de zuivel en eentje bij het woonhuis. In de toekomst zie ik graag één kantoorruimte, waarin we onder meer met verkoop en personeelszaken bij elkaar zitten.’

2011/01

15

16

2011/01

Boerenbusiness Interview

Hoge noteringen op de suikermarkt, een topoogst aan suikerbieten en mooie bietenprijzen voor telers. Het zijn goede tijden voor Suiker Unie, schetst topman Albert Markusse. Toch hangen in de verte donkere wolken, nu Brussel overweegt de quotering te stoppen. Grilligheid dreigt, in plaats van stabiliteit. ‘We geven ons niet gewonnen.’

Albert Markusse, algemeen directeur Suiker Unie

Huidige marktordening suiker is fantastisch

‘K

offie?’ De werkdag voor Albert Markusse begint relatief vroeg.

Om half acht ’s ochtends zet hij veelal zijn laptop in zijn kantoor op het hoofdkantoor van Suiker Unie in OudGastel aan. Dat heeft vooral een praktische reden: het beperkt het risico op files met de dagelijkse reis van Haarlem naar zijn West-Brabantse werkplek. Een kantoor die in deze periode, als de wind een beetje meezit, letterlijk onder de rook van de suikerfabriek ligt.

De bietencampagne is immers in volle gang.

Zie je het niet aan de reusachtige bietenhoop op de stortplek, witte rook uit de schoorsteen en de vele ronkende vrachtwagens, dan ruik je het wel want de kenmerkende zoete bietengeur hangt op het fabrieksterrein en in het naburige dorp Stampersgat. De ogen van Markusse glinsteren als de bietencampagne ten sprake komt. ‘De campagne is toch wel de mooiste periode die er is. Een intensieve ook, want er komt enorm veel voorbereiding bij kijken. Dat is niet te onderschatten.’

Niet zonder trots vervolgt hij: ‘Onze twee suikerfabrieken in Nederland zijn de grootste van

Europa met elk een capaciteit van 500.000 ton suiker. Een gemiddelde Europese fabriek maakt 150.000 ton. Elk van onze fabrieken verwerkt dagelijks 20.000 ton bieten, die worden aangevoerd door 700 vrachtauto’s per locatie. Dat betekent dat elke schakel in de keten optimaal moet functioneren. Er mag weinig mis gaan.’

De campagne is vroeg begonnen, op 2 september, en gaat door tot eind januari. Dit heeft alles te maken met het uitstekende groeiseizoen van de suikerbieten, waardoor een recordoogst mogelijk is. Of die topopbrengst uiteindelijk wordt gerealiseerd, trekt Markusse na de overwegend donkere en natte zomer en najaar in twijfel.

‘Een record zit er denk ik niet meer in, maar dan nog kunnen we spreken van een prachtige oogst met een gemiddelde verwachte suikeropbrengst van rond de 14 ton per hectare.’

Fenomenale presentatie Bovendien, zo relativeert Markusse, zijn dit soort opbrengsten al luxe in vergelijking met de oogsten van vijf tot tien jaar geleden toen een productie van 10 ton suiker per hectare al met applaus werd

begroet. ‘Een fenomenale prestatie van de bietentelers, zeker in relatie tot de ontwikkeling in teelt en opbrengsten bij andere gewassen’, roemt de suikertopman de letterlijke groeispurt in de bietenteelt. ‘De hogere opbrengstpotentie is een uitstekende compensatie gebleken voor de dalingen van de suikerprijs door Brussel.’

Daarmee refereert Markusse aan de hervorming van de suikermarktordening, die enkele jaren terug door de Europese Unie is ingezet.

Hierbij is onder meer de quotumproductie beperkt, zijn vele suikerfabrieken in de EU gesloten en is de bietenprijs flink verlaagd. ‘Het is mooi om te zien dat de sector de handschoen heeft opgepakt en veel effectiever en efficiënter is gaan werken. In de teelt, waar de suikeropbrengst nu gemiddeld vier ton per hectare hoger ligt. Betere rassen, effectievere gewasbescherming en langere campagnes hebben daar aan bijgedragen. Maar ook, hoe cru het ook klinkt, het stoppen van veel kleinschalige telers. Hierdoor zijn de betere telers overgebleven’, analyseert Markusse.

Maar ook in de industrie is veel gebeurd, blikt hij terug. ‘Vijf tot zes jaar geleden produ2011/01

17

Interview

ceerden vijf suikerfabrieken in Nederland ongeveer een miljoen ton per jaar. Dat doen we nu in twee fabrieken. Een enorme efficiëntieslag.’ Daar komt niet te vergeten de overname van CSM Suiker door Cosun bij, waardoor er met Cosunonderdeel Suiker Unie één bietsuikerverwerker in Nederland is. Deze transactie bracht Albert Markusse, die algemeen directeur was van CSM Suiker, destijds ook bij Suiker Unie.

‘Als het gemakkelijk gaat in het leven, worden minder snel pijnlijke maatregelen genomen’, reageert Markusse, na even gewikt en gewogen te hebben over de vraag of de snelle ontwikkeling niet frappant is in een tijd van afbouw van steun uit Brussel. ‘Nu staat bij ons het mes niet op de keel, maar we voelen wel de urgentie. De bietenteelt moet ook een goed saldo blijven opbrengen voor onze telers, willen we concurrerend blijven met andere gewassen. Dit betekent dat wij ook constant moeten werken aan het verlagen van onze kostprijs.’

Quotum schijnt niet meer van deze tijd te zijn, een dogma De mogelijkheden om efficiënter te werken en meer inkomsten te genereren, raken nooit uitgeput, benadrukt Markusse. Zo ligt een jaarrond suikerproductie binnen handbereik. ‘In de huidige campagne verwerken we in de fabrieken een deel van de bieten direct tot suiker die in de silo’s wordt opgeslagen. Een ander deel verwerken we maar half tot diksap, een soort stroop. Dit slaan we op in een tank van 60.000 kuub. Daar maken we in de zomer suiker van.’

Nieuwe markten aanboren Ook boort Suiker Unie nieuwe markten aan voor de afzet van suiker. Zo wordt in de fabriek in het Duitse Anklam, de enige buitenlandse vestiging van het bedrijf, naast suiker ook bio-ethanol gemaakt. ‘Hier komt het niet echt van de grond, maar in het buitenland wordt bio-ethanol meer gestimuleerd als toevoeging bij benzine.’

Ook de chemische sector zoekt volgens Markusse naar groene grondstoffen uit het oogpunt van duurzaamheid, in het besef dat de voorraad aardolie niet oneindig is. Van grondstoffen als suiker en zetmeel kunnen bioplastics als verpakkingsmaterialen van worden gemaakt. De industrie gaat zuigen aan agrarische grondstoffen. De afzet van akkerbouwproducten komt echt in de lift. Suiker kan in kostprijs concurreren met 18

2011/01

andere grondstoffen als zetmeel, al moeten we daar nog wel aan werken.’

De wereldmarkt voor suiker is niet met de geordende Europese markt te vergelijken.

Mondiaal stelt de Europese suikermarkt ook niet veel voor, schetst Markusse. De Europese oogst is ongeveer 10 procent van de totale wereldproductie aan suiker. ‘De Europese oogst is een druppel op de gloeiende plaat’. De relatief hoge suikerprijs in de EU heeft indirect wel met de wereldmarkt te maken, schetst Markusse. In het kader van het ontwikkelingsbeleid mogen ontwikkelingslanden in totaal 3,5 miljoen ton suiker verkopen op de Europese markt. ‘Maar door de hoge wereldmarktprijs hebben zij dat op regionale markten verkocht. Daardoor ontstond in Europa schaarste.’

De mondiale suikermarkt staat er met de huidige prijzen, vanuit het oogpunt van de telers gezien, dan ook goed voor, schetst Markusse.

Op een markt van 160 miljoen ton suiker valt de suikerrietoogst in Brazilië, de grootste exporteur van suiker, bij elke nieuwe raming meer tegen.

Een vraagteken vormt India, want de regering heeft nog geen besluit genomen of suiker het land mag worden uitgevoerd. De oogst in Thailand is wel positief.

‘We hebben wel te maken met een gestage groei van de consumptie van suiker wereldwijd’, vertelt Markusse. ‘De consumptie groeit elk jaar stabiel met 2 tot 2,5 procent door een groeiende wereldbevolking en welvaart in opkomende landen als China en India. Dat heeft een enorme impact, want dat betekent dat we over een paar jaar een productie van 200 miljoen ton suiker moeten hebben.’

Dat betekent dat mondiaal jaarlijks veel moet worden geïnvesteerd in teelt en verwerking, analyseert Markusse. ‘Het maken van suiker is kapitaalintensief. Mede door de economische crisis is het zelfs voor landen als Thailand en Brazilië een hele hijs om de consumptie bij te houden.

Daarbij stijgt de kostprijs van rietsuiker voor de Brazilianen ook behoorlijk, waardoor deze meer en meer naar de onze toekomst. Dus als wij zorgen dat onze opbrengsten hoog blijven en de kosten weten te beheersen, staan we er goed voor.’

Hoge suikernoteringen Hoewel Markusse, zoals het een goed topman beaamt, bij voorspellingen over de markt een professionele slag om de arm houdt, verwacht hij dat de suikernoteringen ook het komend jaar hoog blijven. ‘De prijzen zijn dit jaar extreem hoog en gegeven de huidige marktomstandigheden blijven ze de prijzen ook goed. Veel hangt af van de oogstcijfers. Want suiker is net als elke andere wereldmarkt: het weer blijft invloed hebben op

Goede bietenprijs De hoge suikerprijs heeft klanten van Suiker Unie schrik aangejaagd, merkt Markusse. ‘Zij zijn al lange tijd gewend aan een stabiele suikerprijs gewend, dus zulke prijsstijgingen waren een schok voor hen. Het heeft ook voor spanning in de onderhandelingen geresulteerd, omdat de prijsstijgingen doorberekenen natuurlijk niet altijd wordt gewaardeerd.’ De directeur van Suiker Unie laat doorschemeren dat hij voor 2012 (met grote afnemers worden veelal jaarcontracten afgesloten) contracten tegen een relatief hoge suikerprijs heeft afgesloten.

En dat is goed nieuws voor de bietenprijs voor oogst 2012. ‘Suiker Unie zit in deze periode in een goede positie op de markt.

Voor de lopende campagne mag je uitgaan van een bietenprijs die niet slecht is, maar voor oogst 2012 mag je een hele goede bietenprijs verwachten als er geen ongelukken gebeuren.’ Dit betekent overigens niet dat de EU de quotering gaat verruimen om de productie op te voeren. Dat is, gelet op het eigen consumptiepatroon, niet nodig. ‘Ik reken op een kleine stijging, maar het areaal voor 2012 blijft min of meer stabiel op 73.000 hectare.’

de stemming en kan deze grillig maken. Ook als daar geen gefundeerde cijfers achter liggen.’

Suiker Unie is via moeder Cosun een vurig pleitbezorger voor het behoud van het suiker- en bietenquotum na 2015 als de huidige Europese marktordening afloopt. Dacian Ciolos, de Europese landbouwcommissaris, presenteert op 12 oktober zijn ideeën over de toekomst van de interne suikermarkt. Enkele conclusies zijn daarvan begin september uitgelekt: Ciolos zou de quotering met een jaar willen verlengen, na 2016 de hele marktordening op willen heffen en zo suiker willen toevertrouwen aan een vrije markt.

Markusse is niet verrast door dit voornemen dat de Roemeense eurocommissaris gaat ventileren. ‘Quotum schijnt niet meer van deze tijd te zijn. Een dogma. Daarom ziet Brussel ook de kansen niet die dit systeem biedt. Want de huidige marktordening is fantastisch voor de Europese suikersector. Ook voor de afnemers en de consument’, verklaart hij. ‘Het biedt namelijk voedselzekerheid. De hoeveelheid die wordt geconsumeerd, wordt ook geproduceerd. Elk jaar heb je de zekerheid van 16,5 miljoen ton suiker,

Interview

waarvan met 3,5 miljoen ton import ook ontwikkelingslanden worden ondersteund. Deze stabiele markt biedt afnemers zekerheid van levering.’

Maar is het voor een topman niet veel aantrekkelijker om te kunnen opereren op een liberale suikermarkt, waar je dus veel meer bewegingsvrijheid hebt? Zeker gelet op de huidige gunstige vooruitzichten. ‘Dat is betrekkelijk’, reageert Markusse na een korte denkpauze. ‘De prijs op de markt wordt een stuk volatieler. De kunst is vanzelfsprekend om te profiteren van pieken in de suikerprijs en de risico’s af te dekken bij prijsdalen op de suikermarkt. Maar ook de prijsrisico’s voor de bietentelers als leveranciers en onze afnemers als kopers worden een stuk groter.

De huidige marktordening creëert juist stabiliteit voor alle schakels in de keten.’

Hoewel Markusse er uit strategisch oogpunt liever niet te diep op wil ingaan, heeft Suiker Unie de mogelijke effecten van een liberale Europese suikermarkt in kaart gebracht. ‘Je moet tenslotte met elk scenario rekening houden’, motiveert hij.

‘Op een liberale markt moeten wij als Suiker Unie oppassen niet weggeblazen te worden. Je sluit aan

op de wereldmarkt, dus wil je daar in overleven dan ben je met de laagste kostprijs over de hele keten spekkoper. Daarin hebben we Europees nu een hele goede positie, maar de wereldmarkt vereist nog efficiënter opereren.’

Dit houdt volgens Markusse in dat zonder

Op een liberale markt moeten we niet weggeblazen worden marktordening de bietenprijs een veel grilliger verloop gaat krijgen. ‘In plaats dat we nu achtereen enkele goede jaren hebben, kan de bietenprijs door een grillige suikermarkt sterk gaan fluctueren. Het ene jaar hoog, het andere jaar laag. Door deze afwijkingen kan de bietenteelt minder interessant worden voor akkerbouwers. Nederlandse telers kunnen andere gewassen kiezen.’

Prijsrisico’s kunnen ook op een termijnmarkt

voor suiker worden afgedekt, scenario’s die ook bij Suiker Unie al op tafel zijn gekomen. ‘Maar wij willen ook zekerheid van productie, van grondstof om suiker te maken’, schetst Markusse. ‘We willen natuurlijk ten allen tijde aan onze afspraken met afnemers voldoen. De kans is aanwezig dat wij in zo’n situatie het tekort aan bietsuiker oplossen door rietsuiker in te kopen.’

Markusse kapt het onderwerp verder af.

‘Want zover is het nog lang niet.’ De suikersector weet zich gesteund door het Europees Parlement, dat zich heeft uitgesproken voor een verlenging van de marktordening tot tenminste 2020. Ook de Europese bietentelers, verenigd in het CIBE, zijn collectief voorstander van quotumbehoud.

‘Daarom is het absoluut geen gelopen race en beschouwen we het voorstel van Ciolos meer als proefballon. We geven ons niet gewonnen.’

Tekst: Eric de Lijster Foto: Peter Roek Meer weten: s uikerunie.nl boerenbusiness.nl/plant

2011/01

19

(Advertorial)

Countus als trendwatcher?

Countus heeft in samenwerking met DCA een tweetal indexen ontwikkeld; één voor de melkveehouderij en één voor de akkerbouw. Deze indexen geven een beeld van het rendement en sentiment over de afgelopen jaren, en meer actueel binnen het jaar, van de betreffende sectoren.

Resultaten uit het verleden bieden geen garanties voor de toekomst, plegen beleggingsinstellingen te zegen, dat geldt ook hier. Hier zullen wij iets dieper ingaan op de Melkveehouderij Index.

dat er altijd onvoorspelbare grootheden blijven die een significante invloed kunnen hebben. Wij denken daarom graag in scenario’s. Scenario’s zetten een ondernemer aan tot nadenken. Wat zijn consequenties van bepaalde beslissingen? Moet ik wel investeren? Wat is mijn verdienmodel?

Zaken die wij samen met de ondernemer in bedrijfsplannen verwoorden en de basis vormen voor de toekomst. Hierbij kijken wij ook naar uw drijfveren als Bij het samenstellen van de index ondernemer. Plannen is prachtig, wordt gebruik gemaakt van de maar het is ook belangrijk om verschillende inkomsten en ontwikkelingen te monitoren. uitgave componenten binnen een Countus Signaal is hierbij een melkveebedrijf. Daarbij zijn de uitstekend hulpmiddel.

Op belangrijkste componenten de basis van de kasstromen ziet u melkprijs en de voerkosten. De de ontwikkeling van uw bedrijf, index geeft een trend weer voor de waarbij wij redelijk gedetailleerd sector op basis van de genoemde hierop ingaan. Nog interessanter factoren.

Als ondernemer is het om de ontwikkeling van uw kunt u uw eigen resultaten bedrijf af te zetten tegenover die van hier tegenover zetten, maar wij gelijke bedrijven. realiseren ons dat elk bedrijf zijn eigen omstandigheden kent. Wij zien de Index dan ook als een indicator waarbij toekomstige ontwikkelingen in de markt, gebruikt kunnen worden bij uw ondernemersvisie.

De kop luidt: “Countus als trendwatcher?”. Nee, wij zijn geen trendwatcher, maar wij hebben wel degelijk een visie op de ontwikkelingen in de agrarische markt. Waarbij wij ons realiseren

Hiervoor hebben wij de Countus Signaal Analyse, ontwikkeld, die de financiële analyse combineert met technische kengetallen. Countus heeft een uitgebreide database met zowel melkveehouderij als akkerbouwbedrijven.

Hierdoor zijn wij in staat om gemiddeldes weer te geven die er toe doen en niet gebaseerd zijn op slechts enkele bedrijven.

Voor ons staat de klant en zijn/ haar welzijn centraal. Daar mag u op rekenen. Interesse? Graag komen wij bij u langs. Voor meer informatie over de indexen neem contact op met: Geert Kuipers, 0642491874, g.kuipers@countus. nl. En wilt u meer informatie over Signaal Analyse neem contact op met: Jaap Gielen, 0614320368, j.gielen@countus.nl of Johnny Lankheet, 06-53477197, j.lankheet@countus.nl.

Boerenbusiness Nice To Know

Vooral akker en tuin op de fles

Koe drukt schaap en varken weg

Melkveebedrijven gaan zich meer en meer richten op alleen melkvee. De grootte van de melkveestapel neemt toe, terwijl neventakken als schapen en varkens worden verkleind. In tien jaar tijd is de bedrijfsgrootte van melkveebedrijven met 40 procent toegenomen tot 79 stuks melkvee. Het aantal schapen op melkveebedrijven was vorig jaar met 184.000 stuks 41 procent lager dan in 2000. Dit is 16 procent van het totaal van ruim 1 miljoen schapen in Nederland. Ook het aantal varkens op melkveebedrijven is sterk teruggelopen. In 2010 waren nog bijna 170.000 varkens op melkveebedrijven, tegen 431.000 in 2000. In 2010 omvatte de totale melkveestapel 1,5 miljoen melkkoeien.

Meer tijdelijke krachten aan het werk

In agrarische sector bieden de ondernemers plaats aan 170.000 full time arbeidsplaatsen, net zo veel als vijf jaar geleden. Ongeveer 17 procent van het werk is in 2010 ingevuld door tijdelijke arbeidskrachten, bijna het dubbele van de 9 procent in 2005. Vanaf 2005 is het werk uitgevoerd door tijdelijke arbeidskrachten in de landbouw met 81 procent toegenomen tot ruim 28.000 fulltimers. Het aantal bedrijven dat tijdelijke arbeidskrachten inschakelde, is gestegen tot 39.000. Dit is 54 procent van het totaal, in 2005 was dit 25 procent.

In het eerste halfjaar van 2011 zijn er 66 bedrijven, instellingen en eenmanszaken in de landbouw failliet gegaan, precies evenveel als in de eerste zes maanden van vorig jaar. Tweederde van de bedrijven die failliet zijn gegaan, waren akker- en tuinbouwbedrijven. In het tweede kwartaal van dit jaar zijn 12 failliete akker- en tuinbouwbedrijven geteld, aanzienlijk minder dan een kwartaal eerder (32). Bij de bedrijven die groenten, bloemen en/ of champignons telen, zien we ook een aanzienlijke daling van het aantal faillissementen. In het eerste kwartaal van dit jaar gingen er 28 failliet, in het tweede kwartaal 11. Faillissementen in de veehouderij komen niet vaak voor. In het eerste kwartaal van dit jaar is zowel in de rundveehouderij als in de varkenshouderij één bedrijf failliet verklaard.

Akkerbouwers worden groot

Het aantal akkerbouwbedrijven is de laatste tien jaar met 19 procent gedaald tot bijna 12.000. In diezelfde periode daalde het totaal aantal agrarische bedrijven met bijna 26 procent, zo telt het CBS. Op een doorsnee akkerbouwbedrijf is vorig jaar ruim 38 hectare grond bewerkt, ongeveer 6 hectare meer dan in 2000. Bijna 85 procent van deze grond werd gebruikt voor het verbouwen van akkerbouwgewassen. Gras en snijmaïs waren de belangrijkste gewassen op de overige grond. Het bouwplan op een doosnee akkerbouwbedrijf bestond in 2010 uit grofweg 13 hectare graan, 10 hectare aardappelen, 4 hectare suikerbieten, 6 hectare gras/snijmaïs, 3 hectare akkerbouwgroenten en 2,5 hectare overige gewassen. Tien jaar eerder was dat 9,5 hectare graan, 8 hectare aardappelen, 5 hectare suikerbieten, 4 hectare gras/snijmaïs, 2 hectare akkerbouwgroenten en 3 hectare overige gewassen.

Multifunctioneel ondernemen groeit

Het aantal agrarische bedrijven dat de activiteiten verbreet groeit. Vorig jaar deed bijna een kwart van de agrarische ondernemers er iets anders bij. In 2005 was het aandeel 23 procent, maar daarna daalde dit tot 15 procent in 2008. Vooral agrotoerisme, zorglandbouw en loonwerk voor derden komen steeds vaker voor op agrarische bedrijven. In 2010 deden ruim 2.800 agrarische bedrijven er agrotoerisme bij. Agrotoerisme omvat hier verblijfsrecreatie, ontvangst van bezoekers (voor rondleidingen, in café of restaurant) en de verhuur van recreatiegoederen, recreatiedieren of recreatieve voorzieningen. Dit betekent dat toeristen terecht kunnen bij 4 op de 100 boerderijen.

De meeste bedrijven die agrotoerisme aanbieden zijn graasdierbedrijven (1.800 bedrijven). Vooral loonwerk voor derden laat een sterke groei zien.

Sinds 2008 is dit aandeel bijna verdubbeld van 2,8 naar 5,5 procent.

Bron: CBS Illustraties: Daniëlle Ballast / Shutterstock Meer weten: boerenbusiness.nl/nieuws/top5 cbs.nl

2011/01

21

Boerenbusiness Finance

Wie is de grootverdiener in de toekomst: de agrarische ondernemer of de beleggers in onder meer Chicago.

Hoe is het besluit van de Amerikaanse centrale bank nog eens honderden miljarden in de economie te pompen van invloed op de prijs van graan, vlees of aardappelen? Monetair en marcoeconoom Edin Mujagic analyseert de gevolgen voor agrarische ondernemers.

‘Hij moet van veel meer markten op de hoogte zijn dan voor de crisis.’

Wereld complexer voor

H

andelaren op Wall Street rijden in de nabije toekomst taxi´s rond.

Agrarische ondernemers daarentegen toeren in Porsche’s. Dat is een voorspelling van Jim Rogers, belegger die ooit met de wereldberoemde belegger George Soros het Quantum Fund oprichtte.

De Fed, de Amerikaanse centrale bank, beloofde op de laatste vergadering van 9 augustus onder meer de geldpersen aan te zetten als de economische vooruitzichten verslechteren. Sindsdien zijn er duidelijke tekenen dat de Amerikaanse economische motor behoorlijk hapert, met het reële gevaar dat deze het begeeft.

22

2011/01

In augustus bleek de werkgelegenheid in de VS niet te zijn gestegen. De Amerikaanse huishoudens geven nauwelijks meer geld uit dan vorig jaar. Zij hebben te maken met hoge schulden, kleine loonstijgingen, gestegen inflatie, dalende huizenprijzen, stijgende werkloosheid en toegenomen baanonzekerheid. Consumptie is veruit de belangrijkste bron van economische groei in de VS. Een goede tweede zijn investeringen, maar die blijven zwak.

Het mag duidelijk zijn, de nood is hoog in de VS. Steeds meer economen verwachten dat de Amerikaanse economie de komende maanden in een recessie terecht komt. De kans is daarom

levensgroot dat de Fed dit jaar nog zijn belofte uit augustus na moet komen en besluit nog meer dollars bij te drukken en in de Amerikaanse economie te pompen. In hoop dat al dat geld fungeert brandstof, waarmee de Amerikaanse economische motor sneller gaat draaien.

Hoe is het besluit van de Fed nog eens honderden miljarden in de economie te pompen van invloed op de prijs van graan, vlees of aardappelen? Dat heeft alles te maken met angst voor de gevolgen van een dergelijk beleid in de nabije toekomst. Veel beleggers, analisten en economen vrezen namelijk dat, door zoveel geld bij te drukken, op termijn de inflatie verder oploopt. Die is

Finance

agrarische ondernemer in de afgelopen jaren wereldwijd al behoorlijk gestegen, vooral door het beleid van de Fed. Landbouwproducten als bescherming Wat namelijk gebeurd is, is dat veel geld dat de Fed in de Amerikaanse economie gepompt heeft niet - zoals gehoopt - investeringen en consumptie heeft aangejaagd, maar naar de financiële markten en opkomende landen is gevloeid. Al die duizenden miljarden dollars joegen zo de toch al op de volle toeren draaiende economieën in Azië en Latijns Amerika verder aan. Daardoor nam de snelgroeiende vraag naar allerlei grondstoffen, waaronder die uit de landbouw, extra hard toe.

De vraag ernaar steeg ook doordat een groot deel van het vers gedrukte geld op de financiële markten terechtkwam. Beleggers zagen de inflatie wereldwijd stijgen door duurder wordend voedsel en landbouwgrondstoffen en gingen zich beschermen tegen inflatie. Door juist zelf ook te beleggen in voedsel en landbouwgrondstoffen.

De stijging van inflatie resulteerde er onder meer in dat de koopkracht van de consument schade opliep: zijn inkomen steeg veel minder hard dan de prijzen. Daardoor viel de consumptiegroei tegen en dreigde de economische groei alsnog weg te zakken, waarop de Fed met nog meer geld aan kwam zetten. Dat op zijn beurt

stuwde de prijzen van voedsel en landbouwproducten nog verder omhoog, om de eerder genoemde redenen. Sinds 2005 is de FFPI index, die het verloop van de voedselprijzen weergeeft, gestegen van 100 punten naar 231 in augustus dit jaar. De stijging van de voedselprijzen ging in 2007, 2008 en 2009 zo hard, dat er sprake van was een heuse voedselcrisis in de wereld. En volgens veel kenners zijn de opstanden in de Arabische wereld het laatste anderhalf jaar voor een belangrijk deel het gevolg van de gestegen voedselprijzen en inflatie.

Nu niet alleen de Fed de geldkraan verder open draait, maar ook de centrale banken van Bern via 2011/01

23

Think about the future(s).

DCA-Finance ondersteunt boeren bij het afdekken van prijsrisico’s op de agrarische termijnmarkt. U heeft immers al meer dan genoeg bedrijfsrisico’s. Met handel in agrarische futures stelt u uw toekomst veilig. Of het nou gaat om graan, aardappelen, varkens of melk.Wilt u meer zekerheid voor uw bedrijf? Neem dan direct contact op met de specialisten van DCA Finance.

Meer informatie over de diensten van DCA-Finance www.boerenbusiness.nl/diensten-dca/termijnmarkten

Finance

Beijing tot Brasilia dat ook doen, houden veel instellingen, zoals de Wereldvoedselorganisatie, het Internationaal Monetair Fonds en de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) er rekening mee dat de landbouwproducten in de toekomst duurder worden. Een belangrijke opmerking is hier wel op zijn plaats. Hoewel te verwachten is dat de voedselprijzen de komende jaren per saldo flink stijgen, betekent dat niet dat de lijn in de grafiek die de voedselprijzen weergeeft alsmaar naar boven is gericht. Er gaan behoorlijke dalingen binnen die opgaande trend optreden.

Korte termijn winst Een belangrijke reden van dit effect is dat veel beleggers anticiperen op stijgende voedselprijzen door nu al futures, opties en andere derivaten te kopen met diverse landbouwproducten als vlees, maïs of graan als onderpand. De stijgende vraag naar die derivaten stuwt de prijzen van de onderliggende waarden omhoog. Onder die beleggers bevinden zich veel speculanten die op die markten actief zijn voor de korte termijn winst.

Dat de termijnmarkt voor varkens of aardappelen veel meer dan eerder ook het domein is en zal zijn van beleggers en speculanten, betekent dat de volatiliteit ook veel hoger is en kan blijven dan voorheen. Grootschalige aanwezigheid van speculanten op een markt is vaak destabiliserend, omdat speculanten kuddegedrag vertonen.

Komen er een paar goede economische cijfers uit waardoor de aandelenkoersen stijgen, dan stappen speculanten al snel massaal uit andere markten om te profiteren van de stijgende aandelenkoersen. Daardoor kunnen de vleesprijzen bijvoorbeeld enorm zakken, zonder dat er in de landbouwsector iets wezenlijks veranderd.

Wat voor gevolgen heeft dit allemaal op een agrarische ondernemer? Hogere volatiliteit betekent dat de kosten stijgen voor een agrarische ondernemer die de prijs voor zijn product vast wil stellen op de termijnmarkt. Hij kan bijvoorbeeld gedwongen worden een deel van zijn productie te beschermen tegen een prijsdaling en loopt daardoor meer risico dan voorheen.

Hoe groot het uiteindelijke voordeel uitpakt, mocht de toekomst inderdaad gekenmerkt worden door hoge en stijgende inflatie, hangt sterk af van de aard van elke agrarische onderneming.

Vlees kan duurder worden, maar hetzelfde geldt voor bijvoorbeeld voeders, waardoor een deel van het voordeel teniet wordt gedaan. En graan kan wel meer opleveren, maar het oogsten en vervoeren ervan worden ook duurder doordat ook de olieprijs stijgt.

Eurocrisis Ontwikkelingen op andere, ogenschijnlijk nauwelijks gerelateerde gebieden, zijn ook van invloed op het netto resultaat voor agrarische ondernemers. Neem het schrikbarend toegenomen en verder toenemend protectionisme in de wereld bijvoorbeeld. Als de export van vlees en voedsel daardoor duurder of zelfs onmogelijk wordt, kan de prijs van maïs wel verdrievoudigen. Maar veel voordeel voor de telers ervan is er dan niet. Daar staat tegenover dat protectionisme de voedselprijzen ook juist kan opdrijven.

Bijvoorbeeld als grote voedselexporteurs tijdelijk export verbieden, zoals Rusland dat vorig jaar heeft gedaan met graan.

Agrarische termijnmarkt steeds meer domein van beleggers De eurocrisis is een andere factor waar agrarische ondernemers rekening mee moeten houden. Die kan er namelijk toe leiden dat de landbouwsubsidies in de Europese Unie ingrijpend worden hervormd op termijn, wat allerlei gevolgen heeft voor de sector. Plannen in die richting worden in Brussel voorbereid.

Wat dit allemaal duidelijk maakt, is dat de wereld waarbinnen agrarische ondernemers ope-

Ben Bernanke, de president van de FED. De Centrale Bank blijft geld in de economie pompen. reren in toenemende mate complexer wordt. En wordt beïnvloed door factoren die vóór de crisis nauwelijks of een hele kleine rol speelden. De agrarische ondernemer moet nu veel beter van de ontwikkelingen op meer markten op de hoogte zijn dan voorheen. Het monetaire beleid is daar een voorbeeld van. Kleine veranderingen op dat gebied, duizenden kilometers verderop in de VS of China, hebben grote gevolgen voor alle segmenten van agrarische bedrijfsvoering. Van de inkoop van zaaigoed en voeders tot het verkopen van dieren en afdekken van de relevante risico´s.

Geen aandacht schenken aan wat de centrale banken wereldwijd in petto hebben, kan het verschil uitmaken tussen rode of zwarte cijfers aan het eind van het jaar.

Het is zeer waarschijnlijk dat wanneer alles bij elkaar wordt opgeteld en afgetrokken, de boer de spekkoper van de toekomst is. Het zou echter onverantwoord zijn meteen maar die Porsche, waar Jim Rogers het over had, te gaan bestellen. De toekomst ziet er zonnig uit voor agrarische ondernemers, maar zoals elke boer weet moet je eerst zaaien en dan pas oogsten.

Tekst: Edin Mujagic* Foto: Shutterstock Meer weten: i nflatieblog.nl boerenbusiness.nl

Rijden agrarische ondernemers straks in een Porsche rond, zoals superbelegger Jim Rogers voorspelt?

* Auteur van onder meer ´Het inflatiespook: waarom de inflatie in Nederland zal toeslaan en hoe u uw vermogen kunt beschermen´, oprichter van www.inflatieblog.nl en monetair en macroeconoom aan de Universiteit van Tilburg.

2011/01

25

DE AGRARISCHE BEURSAGENDA VAN EVENEMENTENHAL

2011 - 2012

DE VAKBEURZEN VOOR ALLE HUID IGE EN AANKOM DE HOOGTE WIL ENDE ONDERNEM LEN BLIJVEN VAN ERS DIE OP DE NIEUWSTE ON TWIKKELINGEN BI NNEN HUN EIGEN SPEC IFIEKE SECTOR.

AGRARISCHE BEURSAGENDA 2011-2012 25 t/m 27-10-2011 LandbouwDAGEN Intensieve veehouderij hardenberg 01 t/m 03-11-2011 Rundvee EN AKKERBOUW VAKdagen hardenberg 22 t/m 24-11-2011 RUNDVEE en AKKERBOUW vakDAGEN GORINCHEM 22 t/m 24-11-2011 DETAF – DUURZAME ENERGIE TECHNIEKEN EN AGRO FUELS venray 28/29-02 t/m 01-03-2012 LANDBOUWDAGEN INTENSIEVE VEEHOUDERIJ VENRAY 28/29-02 t/m 01-03-2012 RUNDVEE VAKDAGEN VENRAY

U OP DE BEURS, AB OOST ZORG T VOOR UW BEDRIJF! MAAK KANS OP EEN DAG GRATIS

BEDRIJFSVERZORGING

KIJK VOOR MEER INFORM

ATIE OP WWW.BOEROP

TOER.NL

Evenementen

HAL

HARDENBERG GORINCHEM VENRAY

Evenementenhal Hardenberg Energieweg 2 7772 TV Hardenberg T 0523 - 28 98 98 F 0523 - 28 98 00 E hardenberg@evenementenhal.nl

Evenementenhal Gorinchem Franklinweg 2 4207 HZ Gorinchem T 0183 - 68 06 80 F 0183 - 68 06 00 E gorinchem@evenementenhal.nl I www. e v e n e m e n te n h al. n l

Evenementenhal Venray Wattstraat 2 5807 GB Venray T 0478 - 51 97 90 F 0478 - 51 97 80 E venray@evenementenhal.nl

partner:

Boerenbusiness Opinie

Stresstest met extreem scenario Hoe meer ik me verdiep in de kennis over het omgaan met risico’s en onzekerheden, hoe meer ik me realiseer dat ondernemers, onderzoekers en politici soms uitgaan van verkeerde beelden.

Landbouweconoom Krijn Poppe legt uit.

Tekst: Krijn Poppe Foto: Aleksander Willemse Meer weten: kjpoppe.blogspot.com

‘O

ndernemen is omgaan met onzekerheid. Aan onzekerheid en risico is er de laatste jaren geen gebrek: de financieel-economische crisis, sterk schommelende grondstoffenprijzen, speculaties over de euro, politieke onzekerheid over de hervorming van het landbouwbeleid. Er is wat ondernemerschap nodig om je bedrijf daar doorheen te loodsen.

Hoe meer ik me verdiep in de kennis over het omgaan met risico’s en onzekerheden, hoe meer ik me realiseer dat ondernemers, onderzoekers en politici soms uitgaan van verkeerde beelden. Zoals het idee dat echte ondernemers wel van een beetje risico houden, anders waren ze wel ambtenaar of onderzoeker geworden. In werkelijkheid denk ik dat ondernemers ook niet van risico’s houden, ze zien alleen wel kansen in een onzekere wereld, en hun vak is om die risico’s snel te reduceren en goed te beheersen.

Ondernemers willen -terechtwel graag worden betaald voor het lopen van risico: voor meer risico hoort ook wat meer rendement.

Agrarische ondernemers lopen door het biologisch karakter van de landbouw behoorlijke risico’s, maar het rendement is maar matig. Politici hebben nogal eens de neiging om met behulp van onderzoek schema’s te bedenken, waarmee de risico’s kunnen worden verminderd. In de praktijk blijkt dat boeren aan deze schema’s, zoals verzekeringen, maar beperkt deelnemen. Behalve wanneer er veel belastinggeld naar de sector vloeit. In werkelijkheid hebben agrarische ondernemers liever wat meer rendement dan wat minder risico, zo vermoed ik.

Risico’s en onzekerheid zijn termen die ik door elkaar heen gebruik. Van mijn collega-economen mag dat eigenlijk niet. Al lang geleden heeft de econoom Frank Knight een onderscheid gemaakt: bij risico ken je de kansverdeling (hoe groot is de kans dat je volgend jaar maar acht cent voor je aardappelen beurt) en

bij onzekerheid ken je die niet. Die komt namelijk als een EHEC-crisis echt uit de lucht vallen.

Risico’s kan je dus makkelijker verhandelen op bijvoorbeeld de termijnmarkt dan onzekerheden. De varkensprijzen fluctueren per definitie volgens de varkenscyclus. Daar kan je rekening mee houden, door je er tegen in te dekken, en dan is het geen groot ondernemersrisico meer.

Het echte risico is de onzekerheid dat het dal door de economische crisis langer duurt dan gedacht.

De effectenhandelaar Nassim Taleb heeft een mooi boekje geschreven over de grote onzekerheden: de ‘zwarte zwanen’.

Gebeurtenissen die onmogelijk lijken, maar extreme gevolgen hebben (positief of negatief) als ze plotseling toch optreden. Zijn stelling is dat de economie daar nu gevoeliger voor is dan ooit.

In zijn ogen zitten onderzoekers en beurshandelaren er te vaak naast: ze gaan uit van normale verdelingen als bijvoorbeeld de opbrengst van een ha tarwe: die ligt tussen de 5 en de 15 ton.

Maar bij extreme gebeurtenissen is het niet zo mooi verdeeld, er is een zeer kleine kans op iets extreems. En die kansverdeling leidt je niet af uit het verleden.

De oplossing hiervoor is je bedrijf stresstesten met de meest extreme scenario’s. En dan juist ook nadenken over de risico’s die we verdringen of verkeerd inschatten. Die van de dijkdoorbraak verdringen we, die van vliegrampen overschatten we (want als het incidenteel fout gaat, haalt het de krant) en die van autorijden onderschatten we (veel autorijders vinden dat zij beter rijden dan het gemiddelde).

Met zo’n analyse kijk je met andere ogen naar je risicomanagement: de bedrijfsstilstandverzekering is dan belangrijker dan de reis- of begrafenisverzekering, een eigen vermogen van 20 procent misschien te risicovol. En het bereid je voor om snel en goed te handelen als een calamiteit toch optreed.

2011/01

27

Boerenbusiness Bedrijfsscan

Fonterra is in korte tijd een melkspeler van formaat geworden, maar dreigt nu aan zijn eigen succes ten onder te gaan. Het wordt te log. Aan de Nederlander Theo Spierings de taak het tij te keren.

Evolutie bij Fonterra

Z

uivelgigant Fonterra is pas in 2001 opgericht, maar heeft een rijke historie die bijna 200 jaar teruggaat tot de geboorte van de melkindustrie in Nieuw-Zeeland. De kiem voor het concern is gelegd in 1996, toen twee grote rivalen - de NZ Dairy Group en Kiwi co-operatives - noodgedwongen met elkaar moesten gaan samenwerken.

Om deregulatie van de markt het hoofd te bieden, kregen zij van de Nieuw-Zeelandse overheid onderdelen van exportmarketeer Dairy Board toegeschoven. Kartelwaakhond Commerce Commission was eerst sceptisch tegenover het plan en als iets soortgelijks nu zou worden uitgevoerd, zou het volgens marktanalisten niet worden goedgekeurd. Uiteindelijk ging de fusie in 2001 toch door en ontstond Fonterra.

Fonterra is de grootste producent van zuivelingrediënten wereldwijd en telt 16.000 medewerkers. Het zuivelbedrijf ontwikkelt, produceert en verkoopt alle denkbare zuivelproducten als kaas, desserts, consumptiemelk en melkpoeders, maar ook een breed assortiment aan innovatieve ingrediënten voor de levensmiddelenindustrie.

Het bedrijf is marktleider in zuivelproducten in thuismarkt Nieuw-Zeeland, Australië, Azië, Afrika, het Midden-Oosten en Latijns-Amerika.

Fonterra is de derde zuivelonderneming ter wereld en heeft inmiddels 95 procent van de Nieuw-Zeelandse zuivelmarkt in handen. Het is goed voor meer dan 20 procent van de jaarlijkse exportopbrengsten van het land.

Zeven procent in Europa Fonterra heeft afgelopen jaar in totaal 8 miljard Nieuw-Zeelandse dollars uitgekeerd aan zijn boeren. Voor dit jaar verwacht de zuivelgigant een recordbedrag te betalen van meer dan 10 miljard Nieuw-Zeelandse dollars, waarbij de omzet naar verwachting uitkomt op 20 miljard Nieuw-Zeelandse dollars. Over heel 2010 realiseerde Fonterra een omzet van 16,7 miljard Nieuw-Zeelandse dollars. Van de omzet is circa 7 procent afkomstig uit Europa.

Europa is nog altijd de grootste markt ter wereld voor melkproducten zoals kaas en melkpoeder. Onlangs heeft Fonterra een regionaal onderzoekscentrum in Amsterdam geopend, waar samen met Europese klanten en partners innovatieve oplossingen op maat worden ontwikkeld. De Europese markt lijkt echter te stagneren, omdat de groei in de melkconsumptie stokt. Sir Henry van der Heyden, de coöperatievoorzitter van Fonterra, stelt dat zij daar al op hebben gean-

1871 Historie

Eerste Nieuw-Zeelandse coöperatie gevestigd in Otago

1930

Circa 500 coöperaties in Nieuw-Zeeland

28

2011/01

ticipeerd in hun strategie. De topman merkt op dat bij volatiele economische marktomstandigheden diverse factoren de melkprijs beïnvloeden.

Het zuivelconcern richt zijn blik vooral op Azië, omdat deze regio in beter vaarwater ligt.

Fonterra ziet geen heil in de biologische melkveehouderij en heeft dan ook eind augustus besloten om hier flink in te snijden. Dit is opmerkelijk, omdat het nog geen jaar geleden veehouders juist aanmoedigde om over stappen.

De biologische divisie van Fonterra maakt echter verlies, doordat de marges zijn verdwenen.

Signalen uit de markt geven aan dat de biologische sector zich niet snel gaat herstellen. Het aantal van ruim honderd melkveehouders waarvan Fonterra biologische melk afneemt, wordt gehalveerd. Ook wil het bedrijf zo veel mogelijk biologische melkveehouders rondom de belangrijkste biologische melkfabriek vestigen. Omdat kaas voor de meeste winst zorgt, komt daar de focus op te liggen.

Banden niet verbroken Fonterra heeft dit jaar nieuwe Nederlandse inbreng gekregen met de aanstelling van Theo Spierings als directievoorzitter. Vanaf 26 september heeft hij bij het bedrijf het stokje overgeno-

1960

Door nieuwe technieken daalt het aantal coöperaties tot 168

1990

Verdere efficiëntie en consolidatie zorgt ervoor dat er nog maar 12 coöperaties zijn

Bedrijfsscan

Henry van der Heyden

Een zuivelfabriek van Fonterra in Nieuw-Zeeland met op de achtergrond de reusachtige Mount Taranaki.

Theo Spierings

men van Andrew Ferrier, die het zuivelconcern acht jaar lang heeft aangevoerd. Spierings werkte 25 jaar bij Friesland Foods en was een aantal jaren lid van de directie van de coöperatie. Toen Friesland Foods in 2008 fuseerde met Campina tot FrieslandCampina was Spierings waarnemend directievoorzitter, totdat hij in 2009 vertrok. De afgelopen twee jaar besteedde Spierings zijn tijd vooral aan zijn gezin en had hij een eigen bedrijf dat zich focuste op fusies en overnames in snelgroeiende consumentengoederen.

Dat de banden met Spierings oude werkgever FrieslandCampina niet helemaal zijn verbroken blijkt wel uit een recente deal. Fonterra heeft samen met FrieslandCampina een joint venture op het gebied van lactose. Met de aanstelling van Spierings wil Fonterra geen revolutie, maar een evolutie bewerkstelligen. Voorzitter Van der Heyden (die ook Nederlandse wortels heeft) verwacht dat Spierings nieuwe ideeën en een frisse wind meebrengt.

Verder heeft Spierings kennis van de Aziatische markten en is vooral zijn ervaring op de Chinese markt volgens Van der Heyden een welkome aanvulling. Spierings ziet Fonterra als een unieke kans en wil vooral voortborduren op de sterke factoren van het bedrijf, namelijk de

len en profiteren de deelnemers van de prestaties van hun Fonterra-aandeel.

Fonterra wil tot slot dat er verandering komt in de regelgeving voor de melkindustrie in Nieuw-Zeeland en gaat daar een voorstel voor uitbrengen. Zo wil Fonterra dat het niet langer verplicht is om melk te leveren aan zes andere zuivelexporteurs die ook al een eigen melkproductie hebben. In de wetgeving voor de zuivelindustrie die sinds 2001 van kracht is, moet de macht van Fonterra in toom worden gehouden door het bedrijf te verplichten om elk jaar een vast aantal liter (600 miljoen) te leveren aan zijn concurrenten tegen een vastgestelde prijs.

Mocht het Fonterra lukken de wet te wijzigen, dan kan het zijn marges verder opvoeren.

Spierings heeft een zware taak om de bedrijfsstructuur te veranderen, maar hij heeft als voordeel dat hij kan voortborduren op de stappen die reeds zijn gezet.

1996

Samenwerkingsverband tussen New Zealand (NZ) Dairy Group en Kiwi co-operative Dairies

1999

goede kostenstructuur en het grote melkvolume.

Kapitaalstructuur aanpassen Bovendien is Fonterra goed op weg om zijn kapitaalstructuur te veranderen. Nu is het zo dat alle winst naar de leden gaat. De groei van de markten is sterk vertraagd sinds de wereldwijde financiële crisis en Fonterra wil daarom aanpassingen doorvoeren in zijn bedrijfsvoering.

Vorig jaar hebben de 10.500 melkveehouders die zijn aangesloten bij het bedrijf, al ingestemd met ‘Trading Among Farmers’ (TAF). Dit geeft Fonterra kort gezegd de mogelijkheid om dividenddragende onderdelen in de aandelen van de boeren aan te bieden bij externe investeerders, terwijl de boeren de controle houden over het eigendom van de aandelen.

De zuivelgigant had goede hoop TAF nog dit jaar in te voeren, maar de Nieuw-Zeelandse overheid heeft het voorstel in de ijskast gezet tot na de verkiezingen. Volgens critici gaat TAF nooit werken, omdat Fonterra dan twee ‘bazen’ zou hebben over zijn aandelen. Aan de ene kant de melkveehouders die de hoogst mogelijke melkprijs willen en aan de andere kant investeerders die een hoog dividend eisen. Maar volgens Van der Heyden hebben de boeren het alleenrecht van de aande-

2000

Tekst: Christian Slagter Foto: Fonterra, e.a.

Meer weten: f onterra.com boerenbusiness.nl/melkmarkt

Mislukte poging tot fusie van NZ Dairy Group, Kiwi co-operatives en de Dairy Board

Na fusies nog 4 coöperaties: New Zealand Dairy, Kiwi co-operative Dairies, Westland Milk Products en Tatua co-operative

2010

Fonterra realiseert een omzet van 16,7 miljard NZ dollars

2001

De fusie tussen de drie partijen lukt alsnog en Fonterra is geboren

2011/01

29

Categorie Accountancy en Belastingadvies

De beste in Incompany 100 Graag komen wij ons voorstellen

Doe er uw voordeel mee Bij allround accountancy- en adviesorganisatie ABAB draait alles om persoonlijke aandacht en maatwerk. Dat wordt gewaardeerd door onze relaties, waarvan onze eerste plaats in het jaarlijkse Incompany 100-onderzoek in de categorie Accountancy en Belastingadvies getuigt. Een eervolle ranking waar we uiteraard trots op zijn.

Want er is gekeken naar aspecten als knowhow, service, prijs en resultaat.

Ook voor u kunnen we unieke oplossingen bieden die zijn afgestemd op uw onderneming en individuele situatie. Waarbij onze relatiemanagers fungeren als schakel tussen u en onze specialisten – en als sparringpartner voor al uw ondernemersvraagstukken. Iets voor u? Maak een afspraak voor een persoonlijk gesprek. Kijk voor onze contactgegevens en meer informatie op abab.nl.

abab.nl

Foto: Aleksander Willemse

Boerenbusiness Visual

2011/01

31

Topbedrijven controleren markt, maar politiek zorgt voor onrust

32

2011/01

Boerenbusiness Coverstory

Is de graanmarkt wel zo open?

Een selecte groep van veelal familiebedrijven heeft samen 95 procent van de wereldgraanhandel in handen. Multinationals die oppermachtig zijn doordat ze verticaal en horizontaal in ketens zijn geïntegreerd. Toch is het vooral de politiek die een grote invloed heeft op de stijgende prijzen van het belangrijke basisgewas, iets wat de discussie over strategische voorraden en garantieprijzen opnieuw aanwakkert.

D

e graanhandel is bijna net zo oud als het telen van graangewassen, dat terug te voeren is tot de Neolithische revolutie (11.000 v. Chr.). Waar een schaarste was aan land (bijvoorbeeld in steden), moest men voedsel invoeren om te kunnen bestaan. Dit principe geldt ook nu nog steeds, al is het op een veel grotere schaal. Gebieden als het Midden-Oosten, met weinig vruchtbare landbouwgrond en een groeiende bevolking, schrijven tenders uit voor de levering van honderdduizenden tonnen graan tegelijk waar graanhandelaren op kunnen inschrijven. Vaak zijn deze inschrijvers de ‘usual suspects’, want er zijn maar enkele handelaren groot genoeg om mee te doen. ‘Negen bedrijven controleren samen maar

liefst 95 procent van de wereldhandel’, weet Fred Klein, beleidsmedewerker van het Productschap Akkerbouw.

Wie zijn deze bedrijven? Al in de jaren ’70 van de vorige eeuw was de markt voor een groot deel verdeeld onder enkele private ondernemingen, die ook vandaag de dag nog erg dominant zijn. Naast enkele grote staatsbedrijven, zoals het Russische Exportkhleb, was er op een gegeven moment sprake van een ‘Big Five’: Cargill, Continental, Louis Dreyfus, Bunge en Andre.

Inmiddels is er wel het een en ander veranderd (zo is Andre tegenwoordig vooral actief in de sojahandel), maar ook weer niet bijzonder veel. Gerdien Meijerink, die als wetenschapster namens LEI Wageningen University UR onder-

zoek doet naar internationale voedselprijzen, noemt de term ‘ABCD’ als het om de huidige leiders in de graanmarkt gaat: ADM, Bunge, Cargill en Dreyfus. Naast deze ‘Big Four’ zijn er nog enkele andere grote spelers in de markt. Dat zijn ContiGroup (voorheen Continental), Glencore, Nidera, Cefetra en Tupfer.

Geen invloed op prijzen De mooie resultaten van deze bedrijven vielen op tijdens de afgelopen (crisis-)jaren. Terwijl hoge graanprijzen overal ter wereld voor veel onrust zorgden, boekten Cargill, ADM en Bunge recordwinsten. In opdracht van Oxfam Novib deed LEI Wageningen UR daarom onderzoek naar de rol van de graanmultinationals in het 2011/01

33

Coverstory

‘Big Five’ is ABCD geworden Archer Daniels Midland (ADM)

Cargill

Omzet: ca. 44 miljard euro Nevenactiviteiten: o.a. soja, katoen, zonnebloemen, pinda’s, vlas, mais, suiker, cacao

Omzet: ca. 77 miljard euro Nevenactiviteiten: energie, transport, staal, vee

Patricia Woertz, CEO van ADM

Gregory Page, CEO van Cargill

In 1903 begonnen de Amerikanen George Archer en John Daniels een onderneming voor het verwerken van lijnzaad. Na een gestage groei werd ADM pas onder het bewind van Dwayne Andreas tussen ’71 en ’99 een grootmacht. Midden jaren ’90 kwam het bedrijf in opspraak door illegale prijsafspraken. Enkele topmensen draaiden in het gevang en ADM moest een nog niet geëvenaarde recordboete van 100 miljard dollar betalen. Toch oogst ADM bewondering. Zo bouwde het recent fabrieken voor kunstmest en soja in Latijns-Amerika en een ethanolinstallatie in de VS en kreeg het in 2009, 2010 en 2011 van Fortune Magazine de titel ‘world’s most admired food production company’.

Zonder twijfel de grootste speler in de internationale graanhandel en één van de grootste familiebedrijven ter wereld. De stringent georganiseerde bedrijfsorganisatie, aangestuurd vanuit de Verenigde Staten, is onmiskenbaar. ‘Een Cargill-man, die ruik ik op afstand bijna’, merkt Arnoud Broekema, voorzitter van het Comité van Graanhandelaren, op. Door diversificatie is Cargill actief op alle continenten en het bedrijf is nog altijd op overnamepad. Recent nam het in Nederland Provimi over. Het bedrijf heeft ook een financiële tak, dat voor het moederbedrijf investeert in commodities, onder meer door het hedgefonds Black River Asset Management, dat ongeveer 10 miljard dollar onder beheer heeft.

Bunge Limited

Louis Dreyfus Group (Dreyfus)

Omzet: ca. 37 miljard euro Nevenactiviteiten: o.a. soja, kunstmest

Omzet: ca. 85 miljard euro Nevenactiviteiten: energie, schepen, telecommunicatie, vastgoed

Alberto Weisser, CEO van Bunge Limited

Het al bijna 200-jarige Bunge heeft een Nederlandse achtergrond. In 1818 richtte Johan Gottlieb Bunge het bedrijf in Amsterdam op, waarna zijn kleinzoon Edouard Bounge het bedrijf verplaatste naar Antwerpen en Edouard’s broer een tak opzette in Argentinië.

Het is inmiddels een wereldwijd opererend bedrijf, dat sinds 1994 Bermuda geregistreerd staat. Na een reeks ontvoeringen in de jaren zeventig traden de familieleden die in het bezit waren van de aandelen (Bunge, maar ook Hirsch, Born, Engels en De La Tour) steeds meer naar de achtergrond en raakte het zeggenschap ook steeds meer versnipperd. In 2001 ging het bedrijf uiteindelijk naar de beurs.

34

2011/01

Margarita LouisDreyfus, CEO Dreyfus Holding Louis Dreyfus is een Frans familiebedrijf, in 1851 opgezet door de toen 18-jarige Léopold Louis-Dreyfus die graan opkocht van boeren in de Elzas om dit te verhandelen in het Zwitserse Basel. Zijn netwerk groeide snel en al in 1900 had Louis Dreyfus honderden kantoren in Europa, Amerika, Noord-Afrika, IndoChina, China, Australië en Rusland, plus een eigen vloot om via de Zwarte Zee graan uit de Oekraïne te vervoeren. In de twintigste eeuw breidde het bedrijf de activiteiten uit en wist het haar sterke positie te behouden. Nog altijd is het bedrijf in handen van de familie LouisDreyfus, die ook eigenaar is van voetbalclub Olympique Marseille en sportmerk Adidas.

kader van de hoge prijzen. ‘Er waren destijds veel vragen, vooral over speculatie’, zegt Meijerink, die het onderzoek uitvoerde. ‘Bewijs daarvoor vonden we niet, waarna de discussie verschoof naar het speculeren door indexfondsen op termijnmarkten.’

Ze denkt dat Cargill, ADM en Bunge vooral profijt hadden van hun schaalgrootte en horizontale en verticale integratie in de keten. ‘Ze zijn geïntegreerd van leverancier tot consument en blijven groeien. Overal ter wereld zie je dat zij lokaal investeren. Een voorbeeld daarvan is Bunge, dat nam onlangs nog een belang van vijftig procent in een Vietnamese haven. Ze vertegenwoordigen de input- én outputkant en profiteren daardoor van zowel dalende als stijgende prijzen. ‘ Tijdens het onderzoek viel het haar op hoe ondoordringbaar de wereld van het graan is.

Meijerink: ‘Het was behoorlijk moeilijk om informatie te krijgen over de ABCD. Het zijn familiebedrijven, die hebben niet de verplichting om inzage te geven in financiële rapportages, behalve enkele jaarrapporten.’ Het gebrek aan openheid ervoer zij als ingewikkeld, evenals de ‘spin-inhet-web’-strategie die de bedrijven hanteren met tal van dochterondernemingen en joint-ventures.

‘Je bent jaren bezig om dat te ontrafelen. Wij hadden geen jaren, dus daarom maakten we een quickscan.’

Anne Broekema, voorzitter van het Comité van Graanhandelaren, weet wel waarom het grote spelers zijn die deze markt domineren.

‘Om internationaal mee te kunnen komen heb je spreiding nodig om de markt in handen te kunnen krijgen en om de volatiliteit aan te kunnen.

Daarom zijn er altijd weinig spelers geweest.

Maar zeker op dit ogenblik is de volatiliteit groot.

In de jaren negentig waren er nog grote centrale voorraden. In Europa lag twintig miljoen ton graan vast, maar deze voorraden zijn afgeschaft tegelijk met de restitutiesubsidies voor boeren, onder druk van de WTO. Kleine spelers hebben niet de capaciteit om de risico’s die hierdoor zijn ontstaan af te dekken.’

Coverstory

Onrust bij importlanden Ondanks hun enorme omvang zijn het niet de graanhandelaren die de meeste invloed hebben op graanprijzen. Die twijfelachtige eer is weggelegd voor overheden. De internationale handel in graan is namelijk beperkt. Volgens de meest recente productieraming van het International Grains Council bedraagt de wereldproductie van graan 1.808 miljoen ton. Slechts 15 procent daarvan wordt internationaal verhandeld. Uiteindelijk vindt de consumptie vooral plaats in het gebied waar het graan is geproduceerd.

De onrust ontstaat in gebieden die veel moeten importeren. Een in het oog springend voorbeeld is Egypte, dat vorig jaar haar graan via een leverancier in Oekraïne en Rusland had gekocht. Doordat de productie tegenviel, legden de Oekraïense en Russische overheden de uitvoer stil. Alle bestellingen van maart tot augustus 2010 werden niet geleverd, wat leidde tot een prijsopdrijvend effect. Klein: ‘Ik ga niet beweren dat dit de oorzaak was van de val van Mubarak, maar in de maand september was er een tekort aan brood en kort daarna begonnen de rellen die uiteindelijk leidden tot een regimeverandering.’

Een vergelijkbaar prijsopdrijvend effect zou kunnen optreden als een zittend regime in een

groot graanexporterend land een voor de eigen achterban populaire maatregel gaat nemen. ‘Als tarwe straks weer 250 euro per ton gaat kosten en Medvedev wil in Rusland worden herkozen, dan zet hij gewoon weer een exportquotum op graan.’

Niet voor niets waren voedselprijzen en protectionistische maatregelen belangrijke onderwerpen tijdens de laatste bijeenkomst van de G20. ‘Wij besteden in Nederland twaalf procent van ons huishoudinkomen aan voedsel. In Rusland is dat vijfentwintig procent. Als de graanprijs tien procent hoger ligt, heeft dat gevolgen. Dat vergeten we hier weleens.’

Graanvoorraad historisch laag ABCD en de andere grote graanhandelaren willen vooraan staan bij het vernemen van nieuwe politieke koersen. Broekema: ‘Ze hebben rechtstreekse ingangen bij de Europese Commissie en ook in het Amerikaanse Congres. Als multinationals willen ze op het scherpst van de snede concurreren en ze hebben dan ook mensen in dienst die permanent bezig zijn met het voorspellen van importbehoeftes. Neemt de consumptie af of toe, zitten er ziektes in de gewassen, wat zijn de temperaturen, wanneer kan er worden geoogst? Het zijn niet zomaar handelaren die even de oogst op

komen halen en wegbrengen. Die zijn namelijk allang failliet.’

Wil je de prijzen stabiel houden, daar zijn Broekema, Klein en Meijerink het wel over eens, dan moet je voorraden aanleggen waarbij de akkerbouwers in de wereld een redelijke betaling moet ontvangen voor het graan. ‘Al is dat wel een kostbare zaak, waarvan je de kosten goed tegen de baten moet afwegen’, zegt Meijerink.

In de EU lag op 30 juni 2011 naar schatting van het Productschap Akkerbouw nog voor 7,7 weken graan op voorraad. Op 30 juni 2012 zal dit naar schatting nog maar 6 weken zijn. ‘Met zulke marges zal je elke keer goed moeten oogsten.

Maar ligt de productie hoger dan de consumptie, dan krijg je dezelfde situatie als rond varkensvlees, namelijk dat het niks meer opbrengt. Nu de voorraden historisch laag liggen is maar één manier om prijzen stabiel te krijgen en dat is door het produceren van een buffer’, zegt Broekema.

Tekst: Koos Plegt Foto: A leksander Willemse Shutterstock, e.a.

Meer weten: b oerenbusiness.nl/graanmarkt productschapakkerbouw.nl

2011/01

35

Groeiopwinsteneffectieverendementsresultatenmaximalisatieopbrengst?

Vanzelfsprekend krijgt u niet de juiste informatie van uw kopers, maar u wilt natuurlijk wel de maximale prijs voor uw producten. DCA-Markt geeft boeren actuele marktinformatie op productniveau. Zodat u direct uw

rendement kunt vergroten. Boeren is immers geen doel maar een zakelijk middel. Onze marktinformatie komt van specialisten die de markt goed kennen. Abonneer u nu op een voor u gespecialiseerd abonnement.

Uw kleine investering is zo terugverdiend.

• Aardappelmarkt • Pootgoedmarkt • Varkensmarkt • Melkmarkt

• Mestmarkt

• Granenmarkt • Uienmarkt

• Grondmarkt • Rentemarkt

• Markttrends

Meer informatie over de diensten van DCA-Markt vindt u op

www.boerenbusiness.nl onder tabblad DCA-diensten

Boerenbusiness Internet

Internet en ondernemen Boerenbusiness voor betere besluiten

Chauvinistisch als we zijn, vinden we Boerenbusiness.nl natuurlijk een must voor agrarische ondernemers die op de hoogste willen blijven van de laatste ontwikkelingen op de agrarische markten, economie en financiën. Naast elke werkdag het actuele nieuws, kunt u via de marktspecialisten van DCA live de koersen op de termijnmarkten volgen en houden videomarktberichten u op de hoogte van de tendensen in aardappelen, pootgoed, melk, varkens, uien en rente. Niet te vergeten brengt Boerenbusiness.nl u via DCA AgroWeer (agroweer.nl) weerinformatie op maat en via Grond-Markt.nl het actuele aanbod aan agrarisch onroerend goed. www.boerenbusiness.nl

Voor de vooruitstrevende boer

Een groot voorbeeld voor ons is het Amerikaanse DTN The Progressive Farmer. Goed, over de logica van de naam valt te twisten, maar de website staat boordevol nieuws en analyses over de diverse agrarische markten van de commodities als tarwe en maïs tot het overzicht aan vraag en aanbod in ethanol en meststoffen. Ook biedt de website diverse faciliteiten in risicomanagement voor de agrarische ondernemer. Natuurlijk mag ook de laatste weerupdate niet ontbreken en wordt u op de hoogte gehouden van de ontwikkelingen in de politiek en het boerenleven. Echt voor de vooruitstrevende Amerikaanse boer dus, maar zeker ook voor agrarische marktfanatiekelingen hier. www.dtnprogressivefarmer.com

Je huishoudboekje op orde

Bent u ook wel eens het overzicht kwijt tussen de inkomensten en de verdiensten of weet u niet voor hoeveel geld uw partner telkens aan het shoppen is? Dan biedt de Website van het Jaar 2010 wellicht uitkomst. Op Yunoo.nl, (weer een creatieve spraakverbastering op het Engelse YouKnow), kunnen gebruikers een online huishoudboekje bijhouden. Met de website, die meer dan 100.000 geregistreerde gebruikers telt, kunt u inzicht houden in de financiën en deze kennis benutten om te kijken hoe en of de vaste lasten omlaag kunnen. www.yunoo.nl

Nieuwe generatie beslissers

De prijsvorming op de agrarische markten en de algemene stemming op de financiële markten hangen steeds meer aan elkaar samen, zo schetst Edin Mujagic in deze editie van Boerenbusiness vanaf pagina 24. Met als tip dat je als moderne agrarische ondernemer ook op de hoogte moet blijven van de algehele economische bewegingen op de wereld. Daarvoor is Z24 een handig hulpmiddel, want deze zakensite is er naar eigen zeggen voor een ‘nieuwe generatie beslissers’. Op Z24 zie je volgens de makers het laatste nieuws, scherpe analyses en commentaren en verhelderende achtergronden over de beurs, de economie, het geld en het ondernemen. www.z24.nl

Video’s Duurzamemelkveetips.nl

Jimrogers-investments.blogspot.com

Ben je melkveehouder en wil je beter presteren met je bedrijf, dan zijn de duurzame tips die de adviseurs van Valacon-Dairy elke week in een nieuwe video geven een must. De tips gecombineerd kunnen een ondernemer meer dan 40.000 euro winst opleveren op jaarbasis!

Een van onze helden is superinvesteerder Jim Rogers, die verwacht dat agrarische ondernemers als voedselproducent een gouden toekomst wacht. Als economisch commentator over alle financiële gebeurtenissen op deze wereld geniet hij aanzien. Alles, ook in video, staat op deze blog.

2011/01

37

Boerenbusiness Analyse

Wanneer krabbelt De Nederlandse varkensmarkt incasseert fikse klappen.

De kostprijs stijgt, de opbrengsten niet. Toch zijn er lichtpuntjes. De Duitse markt wordt een steeds belangrijkere afzetmarkt voor Nederlandse biggen, terwijl tegelijkertijd de concurrentie uit Denemarken weinig voorstelt.

38

2011/01

H

et leven van een Nederlandse varkenshouder is dit jaar geen pretje. De prijzen zijn laag door een overschot aan varkens in Europa, zeker van vleesvarkens. De agrarische ondernemers hebben veel moeten investeren in aanpassingen om de ammoniakuitstoot vanaf 1 januari aanstaande te beperken, evenals in groepshuisvesting voor zeugen. Graan is duur en als gevolg daarvan het veevoer ook. De hoge kostprijs kunnen varkenshouders niet doorberekenen in de prijs, het overschot aan varkens speelt de boeren parten.

Varkens houden en er geld aan verdienen is moeilijker dan ooit. ‘We bevinden ons in het dal van de varkenscyclus’, stelt Annechien ten Have, voorzitter van LTO Varkenshouderij, vast. Het slechte nieuws: het wordt nog even iets erger.

Het komende jaar moet blijken welke ondernemers de investeringen als gevolg van wet- en regelgeving terugverdienen. Veel varkenshouders

Analyse

Net op tijd gestopt Harry Neulen (50) had een vooruitziende blik toen hij eind 2009 besloot zijn bedrijf in Wijhe te verkopen. Logisch was die stap niet, hij had namelijk net een vergunning binnen om uit te breiden met drieduizend varkens. ‘Mijn vrouw zei tegen me: je hebt een negatief beeld van de toekomst van de varkensmarkt en wilt over tien jaar stoppen met het bedrijf. Dat wordt lastig met drieduizend varkens en zeshonderd fokzeugen.’

Neulen dacht na over de woorden van zijn vrouw en besloot dat ze gelijk had. Hij zette zijn bedrijf te koop, dat binnen de kortste keren werd overgenomen door een andere varkenshouder.

‘Ik werkte drie maanden lang mijn opvolger in en zat vervolgens een week thuis voordat ik aan de slag ging bij Trouw Nutrition International, een onderdeel van Nutreco.’ Hij gebruikt zijn kennis over varkens om boeren in China en andere Aziatische landen voor te lichten over de varkenshouderij. Neulen verblijft elke maand twee weken in Azië. De andere twee weken is hij thuis, in Wijhe, waar hij een huis heeft gekocht van de opbrengst van zijn bedrijf. ‘Als ik kijk naar de huidige varkensmarkt, ben ik blij dat ik in 2009 ben gestopt.’

varkensmarkt op? zitten diep in het rood en dat wordt alleen maar erger. Naar verwachting blijven de prijzen van bijvoorbeeld voer stijgen en gaan de opbrengsten niet omhoog. Er gaan onvermijdelijk bedrijven omvallen.

Stoppen blijft de allerlaatste optie voor varkenshouders. Er staan al wel bedrijven te koop, maar die worden niet snel verkocht. Banken willen namelijk wel iets van hun investeringen terugzien dus willen ze niet dat varkenshouders hun bedrijven en grond voor een lage prijs van de hand doen. Verkopen is om nog een andere reden onaantrekkelijk; varkensrechten worden laag gewaardeerd door het overschot aan dieren.

Niemand durft te voorspellen wanneer de crisis precies eindigt. Wel zijn betrokkenen het erover eens dat de varkensmarkt gaat opkrabbelen, crises duren per slot van rekening niet voor eeuwig. De vraag is dan: wie gaan de huidige belabberde omstandigheden overleven? Volgens

de kenners zijn dat degenen die de kostprijs weten terug te brengen, bijvoorbeeld door efficiënter te werken. De grotere bedrijven, met minstens een paar duizend varkens, komen sterker uit de crisis, stelt Henry Dunnink, marktanalist van DCA en handelaar in varkensrechten. Grote bedrijven kunnen meer voer inkopen en dus een lagere prijs afdingen bij de leverancier.

Professioneler werken Een ander voordeel van grote bedrijven ten opzichte van kleine familiebedrijven is dat zij professioneler te werk gaan. Dat uit zich onder meer in het gebruik van techniek en de inzet van personeel van buiten de familie. ‘Ik hoor de grote jongens niet klagen’, zegt Dunnink. ‘Over de kleinere varkenshouders hoor ik schrijnende verhalen, die kunnen het voer zelfs niet meer betalen.’ Wyno Zwanenburg, voorzitter van de Nederlandse Vakbond Varkenshouders (NVV),

denkt als enige dat juist de kleinere bedrijven het overleven: ‘Vanwege hun kleinere omvang hebben zij nu eenmaal lagere kosten’.

Een ander ingrediënt voor een succesvolle bedrijfsvoering, is zakendoen met Duitsland.

Er liggen daar kansen genoeg, want volgens Matthias Kohlmüller van het Duitse agrarische marktbureau AMI stoppen steeds meer Duitse vermeerderaars ermee. ‘Het afgelopen jaar lijden de Duitse boeren verlies, zo’n tien euro per big.’

Hij verwacht niet dat de situatie het komende jaar beter wordt. De kosten blijven stijgen, onder meer door de investeringen in groepshuisvesting voor zeugen. Volgens hem starten steeds meer Nederlanders een bedrijf in Oost-Duitsland, waar de arbeidskosten lager zijn dan in de rest van Duitsland en in Nederland.

De Duitse markt ligt om nog een andere reden open voor Nederlanders: het gaat slecht met grote concurrent Denemarken. De prijzen 2011/01

39

(Advertorial)

“Wij geven ieder bedrijf een goede reden om energie bij ons af te nemen” Veel ondernemers staan argwanend tegenover energiebedrijven.

De veranderingen in de afgelopen jaren hebben gezorgd voor een ondoorzichtige energiemarkt. Tegelijkertijd zijn de kosten voor energie fors gestegen - een trend die waarschijnlijk nog wel even door zal zetten. Voor ondernemers is het vaak lastig om duidelijk te hebben waar de kosten op hun factuur vandaan komen. E.ON biedt niet alleen inzicht in deze kosten, maar denkt ook mee over besparingsmogelijkheden. Het gaat uiteindelijk toch om het bedrag onder de streep. E.ON biedt advies over alle energiezaken, zoals de vaak moeilijk leesbare factuur, het reduceren van energieverbruik, maar ook over duurzaam ondernemen.

Zakelijke energie van E.ON, serieus beter Serieus aandacht Gerard van den Bogaart is al lang actief in de energiemarkt en werkzaam bij E.ON als manager Marketing & Customer Relations B2B. “E.ON Benelux is in nog geen 5 jaar marktleider geworden in de groot-industrie. Daar zijn we trots op. We geven ieder bedrijf een goede reden om energie bij ons af te nemen. Maar we beseffen dat we met name in het MKB nog veel te winnen hebben in Nederland.

Ons product onderscheidt zich niet van andere aanbieders. Immers, stroom is stroom en gas is gas. Dus zetten we een stapje extra om er op andere punten bovenuit te steken. We willen bewijzen dat het beter kan. We hanteren een scherpe prijs en leveren een uitstekende service. Onze hele organisatie is daarop ingericht. Niet alleen grootverbruikers, maar ook

zakelijke kleinverbruikers hebben een eigen accountmanager. Korte lijnen, direct contact. Dat werkt prima. We zijn de snelste groeier in de zakelijke markt.

Allemaal door te luisteren naar onze klanten, ze wegwijs te maken in de ondoorzichtige energiemarkt en door simpelweg ons best voor ze te doen.”

Kennispartner E.ON heeft de agrarische sector als speerpunt gemaakt en is daarom een samenwerking aangegaan met Boerenbusiness. Dat betekent dat er in de nabije toekomst op de website van Boerenbusiness aandacht geschonken wordt aan diverse thema’s rondom energie. Denk aan bijvoorbeeld prijsontwikkelingen, uitleg over de inkoop van energie en advies over besparingen. Daarnaast zal E.ON met passende aanbiedingen komen voor de agrarische sector.

E.ON Benelux is onderdeel van het Duitse E.ON AG, een energieproducent en leveringsbedrijf met wereldwijd 88.000 medewerkers. E.ON is Europas grootste energieleverancier. In Nederland heeft E.ON een klein en compact team met korte lijnen en bijbehorende daadkracht. Veel bedrijven ervaren dit als een verademing in vergelijking met eerdere ervaringen bij grote zakelijke dienstverleners. Dit blijkt ook uit onafhankelijk onderzoek. E.ON wordt namelijk door haar klanten twee keer zo vaak aanbevolen in vergelijking met de 3 grootste energieleveranciers in Nederland.

E.ON Benelux Dr. Holtroplaan 2-28 5652 XR Eindhoven

T 040-257 7600 E zakelijk@eon.nl I www.eon.nl/zakelijk

Analyse

Ontwikkeling varkensprijzen (Beurs geslacht, in euro per kilo geslacht gewicht) € 1,80 € 1,68 € 1,57 € 1,45 € 1,33 € 1,22

wk 1 wk 3 wk 5 wk 7 wk 9 wk 11 wk 13 wk 15 wk 17 wk 19 wk 21 wk 23 wk 25 wk 27 wk 29 wk 31 wk 33 wk 35 wk 37 wk 39 wk 41 wk 43 wk 45 wk 47 wk 49 wk 51

€ 1,10

2006

2007

2008

2009

2010

2011

Bron: DCA MarktTrends

zijn voor de Denen zijn slechter. Dit komt onder meer omdat vrijwel alle fokkers hun biggen aan een slachthuis leveren, legt Markus Fiebelkorn uit, die marktanalist is bij de Deense bond voor varkenshouders DSP. Hij verwacht het komende jaar meer Deense dan Nederlandse varkenshouders stoppen het komende jaar.

De Denen exporteren nu al maanden steeds minder biggen naar Duitsland, stelt Kohlmüller, terwijl Nederlandse vermeerderaars juist steeds meer biggen leveren aan de oosterburen. Daarbij richten de Denen richten zich steeds meer op Azië, met name China en Japan worden belangrijke afzetlanden. Met alle risico’s van dien, zegt Fiebelkorn van de DSP. ‘Als China vanwege politieke redenen plots besluit om buitenlandse varkens te weren, dan hebben de Deense varkensboeren een probleem.’

De varkenshouders die een grotere kans maken om de huidige crisis goed door te komen, zijn degenen die een groot bedrijf hebben en hun varkens op de Duitse markt afzetten. Maar daarmee zijn niet alle problemen van de Nederlandse varkensmarkt opgelost. Er zijn structurele problemen die de Nederlandse varkenshouders de komende jaren moeten gaan aanpakken om uit de rode cijfers te raken. Ten eerste moeten er minder varkens worden geproduceerd. Het aantal boeren neemt weliswaar af, maar het aantal dieren blijft stabiel.

Het idee dat een groter bedrijf meer voordelen oplevert dan een kleiner bedrijf is niet nieuw.

Al langer doen veel varkenshouders hun best om te groeien. ‘Omdat ze van een kleiner aantal varkens niet kunnen rondkomen, voelen ze zich gedwongen om te groeien’, zegt marktanalist

Henry Dunnink. ‘Maar daarmee houden ze de overschotten aan varkens in stand en verzieken ze in feite hun eigen markt.’

Bovendien groeit de maatschappelijke weerstand tegen megastallen en geven gemeenten minder makkelijk vergunningen af voor grote stallen. Volgens Dunnink lossen sommige varkenshouders dat slim op door stallen op meerdere locaties te realiseren. Ze voldoen aan de regels en profiteren nog steeds van de voordelen van een groot bedrijf, zoals korting op voer omdat ze dat in grote hoeveelheden kunnen inkopen. Ook zijn er naar verluidt boeren die juist nu een vergun-

De prijzen kunnen aantrekken als aantal varkens afneemt ning aanvragen voor een grotere stal, omdat ze bang zijn dat de rijksoverheid bijvoorbeeld over twee jaar besluit om geen grote stallen meer toe te staan.

Zoden aan de dijk De varkensmarkt is in heel Europa overvol. Maar wachten totdat boeren in andere landen hun varkens massaal wegdoen, is niet de juiste strategie.

Steeds meer boeren in onder meer Oost-Europa stoppen met de varkenshouderij. Toch blijven de prijzen slecht. Die boeren hadden namelijk al niet veel varkens, vergeleken met de steeds grotere, geïndustrialiseerde bedrijven in West-

Europa. Dus dat de Oost-Europese boeren met de varkenshouderij stoppen, zet geen zoden aan de dijk.

Marktanalist Dunnink merkt dat ook in Nederland vooral kleine bedrijven ermee stoppen. ‘Met name varkenshouders met een paar honderd varkens doen hun rechten van de hand.’

Overigens valt het aantal stoppende ondernemers mee, volgens Dunnink wordt er meer over gepráát dan er daadwerkelijk wordt gestopt. ‘Ik krijg niet heel veel varkensrechten aangeboden.’

Het komende jaar wordt spannend, dan gaan er naar verwachting veel bedrijven omvallen. In het ergste geval stopt een kwart van de ruim zevenduizend varkensboeren, vreest LTObestuurder Annechien ten Have. Nuchter stelt ze vast: ‘Je kunt door een roze of door een zwarte bril kijken. De prijzen kunnen behoorlijk aantrekken als het aantal varkens afneemt.’

Een ander probleem waarvoor varkenshouders een oplossing moeten zoeken: ze opereren te individualistisch. ‘We moeten samenwerken,’ zegt Ten Have. ‘We moeten eendrachtig optrekken naar de veevoerverkopers en de mestverwerkers. Alleen zo kunnen we proberen de kosten structureel omlaag te krijgen.’ Makkelijk zal het niet worden om varkenshouders te verenigen.

Ten Have: ‘We zijn natuurlijk wel van de afdeling vrije vogels.’

Tekst: Ana Karadarevic Foto: Ingrid Zieverink Meer weten: b oerenbusiness.nl/varkensmarkt lto.nl | nvv.nl

2011/01

41

Boerenbusiness Questions

Eens in de zoveel tijd gaat de Russische grens dicht voor agrarische producten uit Nederland. Handeldrijven met de verre oosterbuur is lang niet altijd eenvoudig. Piet Blankendaal, agromagnaat en eigenaar van Blankendaal Trade & Coldstores, kan erover meepraten. ‘Als ondernemer sta je met je rug tegen de muur als er een claim komt.’

Tien vragen aan Piet Blankendaal Eigenaar Blankendaal Trade & Coldstores

D

e vondst van een aardappelcystenaaltje in partijen die voor de export waren bedoeld. Het vormde dit voorjaar aanleiding voor de Russen om te eisen dat alle geïmporteerde aardappelen voortaan gewassen het land binnenkomen. Een onredelijke eis, zegt Piet Blankendaal, eigenaar van handelsbedrijf Blankendaal Trade. De Russen kunnen nu eenmaal onredelijke eisen stellen.

Blankendaal kent het klappen van de zweep.

De Russen zijn grillig, zegt hij. Onvoorspelbaar.

Het aaltje vormt geen gevaar, legt hij uit. Het overgrote deel van de aardappelen dat naar Rusland gaat, is voor consumptie bedoeld. ‘Het gaat hier niet om pootaardappelen die de grond in moeten. Dus de grond kan helemaal niet besmet raken door het aaltje.’ Maar verwacht van de Russen geen toelichting op dergelijk besluiten, zegt Blankendaal.

Het is niet de eerste keer dat Rusland de grenzen sluit of onredelijke eisen stelt.

Hoe moeten exporteurs daarmee omgaan?

‘De grillen van de Russen wennen nooit. Als ondernemer is het heel moeilijk daar mee om te gaan. Dit zijn ingrijpende gebeurtenissen die dramatisch kunnen uitpakken voor Nederlandse exporteurs. Niet alleen de wispelturige overheid vormt een risico in de handel met Rusland.

42

2011/01

Russische importeurs betalen nauwelijks vooraf en verzekeraars willen het kredietrisico niet dekken. Dus moeten ondernemers het risico zelf dragen. Exporteurs lopen bovendien het risico op schadeclaims.’

Wat kunnen exporteurs doen als ze een schadeclaim aan hun broek krijgen?

‘Als ondernemer sta je met je rug tegen de muur als er een claim komt over de kwaliteit van je producten. Je bent aan de goden overgeleverd.

Je kunt procederen tot je een ons weegt, maar de kans is nihil dat je gelijk krijgt. Komt er een klacht over je producten, dan kun je maar één ding doen: in het vliegtuig stappen naar Rusland en in gesprek gaan om het probleem op te lossen.’

Exporteurs weten toch dat ze een goed product leveren?

‘Daar mag je wel vanuit gaan. Maar exporteurs moeten hun producten aanleveren op de kade.

De importeur doet de rest. Die stuurt zelf een schip. Vaak zijn dat van die Russische roestbakken. In de praktijk controleert de importeur de spullen pas bij aankomst in Rusland.’

Moeten we nog wel zaken doen met de Russen? ’Ik zeg zeker niet dat alle Russen slecht zijn. De

handel met Rusland is risicovoller dan die met andere Europese landen, maar er zijn wel degelijk solide importeurs in Rusland waar je goed zaken mee kunt doen. Exporteurs moeten heel goed uitkijken met wie ze in zee gaan; proberen te achterhalen hoe solide een importeur is en hoe het met de betalingsmoraal is gesteld. Op die manier kunnen ze de risico’s enigszins beperken.’

Het blijft dus de moeite waard om te leveren aan Rusland? ’Rusland is en blijft een belangrijk exportland voor ons. Het vriest er soms twintig graden. Oogsten mislukken door de extreme kou.

Tegelijkertijd neemt de welvaart in Rusland toe. Supermarkten willen goede producten in het schap en steeds meer consumenten kunnen die betalen. Dat biedt kansen voor Nederlandse exporteurs. Maar dan moeten we wel kwaliteit leveren. Vaak wordt gedacht dat Rusland een vuilnisbak is waar rommel heen kan. Dat is pertinent niet waar. De kwaliteitseisen in Rusland worden steeds strenger.’

Levert Nederland voldoende kwaliteit aan Rusland? ’Niet alle Nederlandse bedrijven nemen het even nauw met de kwaliteit. De Russische uienoogst werd vorig jaar verwoest door droogte en bos-

Questions

branden. De vraag naar Nederlandse uien nam daardoor sterk toe. Op zich goed nieuws, ware het niet dat de Nederlandse oogst door de slechte herfst van onvoldoende kwaliteit was. Die uien hadden helemaal niet meer geëxporteerd mogen worden, maar sommige exporteurs hebben toch geleverd. Zoiets is heel slecht voor onze reputatie als leverancier van hoge kwaliteit.’

Wat betekent de eis de aardappelen gewassen te leveren in het ergste geval?

‘Als de aardappelen moeten worden gewassen voor vertrek, liggen ze tijdens de verscheping dagenlang in ongeventileerde ruimten. De kans is groot dat partijen verrot op hun bestemming aankomen. Dat zou het einde betekenen van de Nederlandse aardappelexport naar Rusland. In ieder geval staken wij de export van aardappelen naar Rusland als het wassen verplicht blijft.’

Hoe moet de Nederlandse politiek omgaan met dergelijke grillen van de Russen?

‘Er is overleg nodig op het hoogste niveau. De Russen handelen dit soort kwesties anders af dan wij gewend zijn. Rusland is een heel groot land, zeker in vergelijking met Nederland. We moeten ons aanpassen aan hun gewoonten. Henk Bleker (staatssecretaris van het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, red.) moet in dit soort gevallen zo snel mogelijk in het vliegtuig stappen om het uit te praten met de Russen, want de belangen voor Nederland zijn groot.’

Heeft Bleker verkeerd gehandeld in de kwestie rondom het aardappelcystenaaltje? ’Bleker had in ieder geval veel eerder actie moeten ondernemen. In tegenstelling tot zijn voorganger Cees Veerman (voormalig minister van

Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, red.) heeft Bleker geen persoonlijk onderhoud gehad met de Russische minister toen dit probleem zich aandiende. Dat is een gemiste kans. Ook met de EHEC-bacterie ging Bleker te laat naar Rusland.”

Een tip voor de staatssecretaris?

‘De Russen houden niet van het opgeheven vingertje van de Nederlanders. Bleker moet daarmee oppassen. En hij moeten weten waar hij over praat. Dat was de kracht van Veerman: die was zelf agrarisch ondernemer voordat hij minister werd.’

Tekst: Thomas Olivier Foto: Aleksander Willemse Meer weten: b oerenbusiness.nl/uienmarkt blankendaalcoldstores.com

2011/01

43

(Advertorial)

Van energieleverancier naar aanbieder van slimme energieoplossingen Met ruim vijftig jaar ervaring als propaanleverancier in de agrarische sector, is Primagaz niet meer weg te denken uit Nederlands’ landelijke gebieden.

Maar ook in de toekomst van onze energievoorziening speelt Primagaz een belangrijke rol.

gen wordt nog vaak gebruik gemaakt van kolencentrales. Voor het realiseren van de gestelde klimaatdoelstelling is een overgang naar een andere wijze van elektriciteitsopwekking noodzakelijk.

Het decentraal opwekken van energie is een opHet thema energie houdt de samenleving meer lossing voor deze problematiek. Niet alleen biedt en meer bezig. Waar we nu nog gewend zijn ge- het de mogelijkheid lokale passende oplossingen woon de gaskraan open te draaien of onbeperkt te zoeken met weinig tot geen gebruik van fossiele elektriciteit te hebben, gaan we naar een toekomst brandstoffen, ook wordt alle opgewekte energie toe waar we ook zelf verantwoordelijk zijn voor optimaal benut. De landelijke gebieden spelen het opwekken van energie. Onze huidige centrale hierin een belangrijke rol. energievoorziening, gedomineerd door fossiele brandstoffen, zal moeten veranderen in een nieu- Voor deze nieuwe manier van kijken naar onze we efficiëntere en bovendien lokale energievoor- energievoorziening is een transitie nodig. Binnen Primagaz Nederland hebben wij deze transitie in ziening. gang gezet en proberen we stap voor stap de tranVoor verwarmingsdoeleinden gebruiken Ned- sitie van traditionele propaangasleverancier naar erlandse huishoudens weliswaar de schoonste leverancier van energieoplossingen te maken. Zo fossiele brandstoffen aardgas en – waar dat niet bieden wij, naast propaan, duurzame energieobeschikbaar is – propaan. Propaan en aard- plossingen zoals zonnepanelen, warmtekrachtgas hebben een zeer lage CO2-uitstoot en ver- koppelinginstallaties en gaswarmtepompen aan. waarloosbare uitstoot van fijnstof. Bovendien is Propaan is één van de brandstoffen die zeer propaan een bijproduct bij de raffinage van olie. geschikt is als back up brandstof, vooral in de Wanneer het niet wordt gebruikt, wordt het afge buitengebieden. Voor agrarische bedrijven/ hufakkeld. Voor elektriciteitsopwekking daarente- ishoudens biedt dit dan ook vele mogelijkheden.

Meer informatie vind u terug op: www.primagaz.nl

www.primaenergy.nl

Boerenbusiness Buiten

Naam: Ronnie Luteijn (44)

Bedrijf: Hedro Farms Polska Sp.

Waar: Sadków, Polen

Soort bedrijf: Agrarisch bedrijf (o.a. tarwe, gerst, suikerbieten, aardappelen, uien en wortelen)

Zakenpartners: Herbert Bos (43) en Ed van Cleef (51)

Afstand tot Utrecht: 928 kilometer

Sinds 1995 produceert en verhandelt Hedro Farms in het Poolse Sadków een ruim assortiment aan landbouwproducten. Drie Nederlanders vormen de directie van het bedrijf dat zo’n zeventig personeelsleden telt en over 1.500 hectare aan grond beschikt.

Polen: goed boeren, goed leven

R

onnie Luteijn, Ed van Cleef en Herbert Bos werkten begin jaren ’90 als adviseurs samen in Rusland, Kazachstan en Oezbekistan en maakten daar kennis met grootschalige landbouw. Luteijn: ‘In 1994 hadden we al veel over Polen gehoord en zo namen we het besluit om daar toch maar eens naartoe te gaan. In het vroegere Duitse gebied, van de grens tot Katowice en in het westen en noorden van Polen, bevindt zich veel grootschalige landbouw met goede grond.’

Acht maanden lang, telkens een week per maand, trokken de drie ondernemers door het land en bekeken daarbij zo’n honderdvijftig bedrijven. Na lang zoeken viel het oog uiteindelijk op het huidige bedrijf in Sadków, dat ligt op zo’n 150 kilometer vanaf de Duitse grens langs de A4, vlakbij de stad Wroclaw. Daar begonnen Luteijn, Van Cleef en Bos met het telen van graan en aardappelen. Na enkele jaren begon het bedrijf de aardappelen ook zelf te sorteren en te verpakken. ‘De hele distributieketen was er nog niet geregeld. Nu produceren we per jaar achtduizend ton aardappelen, elfduizend ton uien en zesduizend ton wortelen.’

De grond is in het westen van Polen uitstekend geschikt om een diverse gewassen te telen.

Maar dat is niet alles, vertelt Luteijn: ‘Doordat we hier maar twaalf kilometer van het stadscentrum af zitten, is het hier behalve goed boeren ook nog eens goed leven. Daarnaast is Nederland door de snelweg die hier vlakbij ligt goed bereikbaar.’

Niet dat hij heimwee heeft. ‘Of het moeilijk was om uit Nederland te vertrekken? Nee zeg, dat viel best mee. Je weet alleen niet waar je aan begint. Als ik het over zou moeten doen zou ik er met de kennis van nu zeker drie keer over nadenken. Maar ik zou het nog steeds doen. In Nederland was het toen al niet meer mogelijk om een grootschalige landbouwbedrijf op te zetten en uit te bouwen. Je hebt kapitaal nodig om te groeien, dat maakt het een stuk eenvoudiger.

Hier heb je veel minder kapitaal nodig door onder meer de lagere grondprijs.’

De schaalgrootte van Hedro Farms, (de naam is een samenvoeging van Herbert, Ed en Ronnie) brengt organisatorische uitdagingen met zich mee. Luteijn: ‘Er bestaat een Joodse uitdrukking waarin je tegen iemand waar je een hekel aan hebt zegt: ‘Ik wens je veel personeel toe’. Daar

zit wel een kern van waarheid in, want organisatorisch ben je er maar druk mee. Maar het is ondertussen wel goed personeel, het zijn allemaal harde werkers.’ In de beginjaren zorgden tekorten weleens voor problemen. ‘Er ontbrak regelmatig diesel, kunstmest en chemicaliën. Dat was hier allemaal zo goedkoop, dat het in grote hoeveelheden werd geëxporteerd waardoor er vaak niks voor de thuismarkt overbleef. Via via moesten we het dan regelen.’

Inmiddels hebben de drie Nederlandse ondernemers met Hedro Farms een mooi bedrijf opgebouwd, waar zij volgens Luteijn ‘goed van kunnen leven’. Over het ondernemersklimaat in Polen hoort ook niemand Luteijn klagen. ‘Dat is net zo goed of slecht als Nederland. Er is weliswaar veel bureaucratie, maar dat was ik ook in Nederland gewend. Polen hoort ook bij de EU, dus er zit niet zoveel verschil in.’

Tekst: Koos Plegt Illustratie: Aleksander Willemse Meer weten: hedrofarms.pl

2011/01

45

De grondprijs slaat nergens op

46

2011/01

Boer in Business

Cor van Zadelhoff is de bekendste bedrijvenmakelaar van Nederland. En boerenzoon, want zijn wieg stond op een melkveebedrijf in Zuid-Holland. Van Zadelhoff over de waarde van het geld, de penibele positie van de Nederlandse boer en de grondmarkt. ‘Boeren moeten de rekensom maken.’

A

an de tuintafel tikt Cor van Zadelhoff op zijn iPad een bericht in. ‘Een geweldige uitvinding. Zo’n ding geeft je veel vrijheid’, zegt hij even later over de tablet, gezeten voor het Praethuijs. In dit huis op zijn 7,5 hectare grote landgoed aan de Vecht bij Breukelen ontvangt de vastgoedmagnaat met regelmaat gasten. Op de tafel liggen het FD en De Telegraaf. Van Zadelhoff volgt de ontwikkelingen op de vastgoedmarkt nog op de voet. Een krantenartikel over erfpacht ligt zorgvuldig gevouwen bovenop.

‘Ik ben een boerenzoon’, zo zegt de grootste makelaar van Nederland, terwijl een medewerker een kopje thee voor hem inschenkt. ‘Ik heb de lagere landbouwschool gedaan en zelfs mijn melkdiploma’, vertelt Van Zadelhoff, wiens vermogen vorig jaar door het blad Quote is geschat op circa 250 miljoen euro. Hij is opgegroeid op het melkveebedrijf van zijn ouders in Ouderkerk aan de Amstel. ‘Ik heb een echte boerenopvoeding gehad’, omschrijft hij. ‘Recht door zee en bovenal eerlijk zijn en blijven. Dat is me met de paplepel ingegeven en dat heb ik altijd vastgehouden. Ook zakelijk. Doe je dat niet, dan straft het zich later altijd. Het is namelijk ook zakelijk verantwoord om eerlijk te zijn.’

De ambitie om zelf agrarisch ondernemer te worden, heeft Van Zadelhoff nooit gehad. ‘Als boerenzoon leer je de waarde van het geld. Voor elke gulden moet hard worden gewerkt. Maar je bent wel afhankelijk van de bank. En dan weet je dat de paraplu wordt ingetrokken als het gaat regenen. Ik wil onafhankelijk zijn. Alleen daarom al heb ik nu ook nauwelijks schuld uitstaan.’ Hij vervolgt: ‘Boeren is ook best een eenzaam beroep, waarvoor je in de wieg moet zijn gelegd. Dat ben ik niet, ik ben een echt mensen-mens. Heb graag mensen om mee heen.’

Agrarische band Hoewel groot geworden op de kantorenmarkt en dus op en top thuis in de zakenwereld, is de band met het agrarische leven bij Van Zadelhoff onmiskenbaar blijven bestaan. Dat blijkt wel op zijn landgoed, waar hij jaren terug achter zijn terrein een melkveebedrijf opkocht en dit helemaal heeft uitgebreid met een stalhouderij en een plek voor onder meer bijeenkomsten of vergaderingen. Ook houdt hij er hier een indrukwekkende collectie koetsen op na.

Achter de stalhouderij is tussen de weilanden een poloveld aangelegd, dat er zo glad bij ligt als een biljartlaken. In de verte loopt een kudde

Cor van Zadelhoff Drs. Cor van Zadelhoff (73) is de bekendste en grootste bedrijvenmakelaar van Nederland, al is hij naar eigen zeggen formeel met pensioen. Van Zadelhoff zag eind jaren zestig een groeiende interesse van beleggers in bedrijfsmatig vastgoed, waarna hij zich als eerste makelaar in Nederland ging specialiseren in bemiddeling en advies op dit terrein.

Zijn bedrijf Zadelhoff Makelaars ging begin jaren negentig internationaal samenwerken met andere organisaties in het verbond DTZ. Dit samenwerkingsverband is inmiddels uitgegroeid tot een wereldwijde organisatie met ruim 10.000 medewerkers werkzaam in 43 landen. Met deze grensoverschrijdende samenwerking werd in 1993 Zadelhoff Makelaars gewijzigd in DTZ Zadelhoff.

Cor van Zadelhoff zelf verkocht ruim 25 jaar geleden 75 procent van de aandelen van DTZ Zadelhoff en heeft sinds enige tijd geen officiële functie meer bij het bedrijf. Wel blijft hij als ambassadeur aan de organisatie verbonden.

2011/01

47

Boer in Business

Limousins. ‘Een mooi landschap nietwaar’, zegt Van Zadelhoff, kijkend over de grasvelden naar zijn lichtbruine runderen. ‘Alleen daarom al kunnen boeren veel beter het landschap onderhouden dan Staatsbosbeheer.’ En later: ‘Een makkelijk, tam ras’, zo motiveert hij de keuze voor de Limousin. ‘Met een redelijke vleesproductie.

Daarbij kalven ze makkelijk af.’

‘Ik heb het vak ook te danken aan het boerenbedrijf ’, vertelt Van Zadelhoff, lopend langs een haag van appel- en perenbomen. Na eerst als stagiair bij een veearts te hebben gewerkt, was hij een kleine vijftig jaar geleden voor een veevoederfabrikant actief als verkoper van veevoeders (‘onder meer van die lijnzaadkoeken’) in de Bijlmermeer.

Bij toeval ontmoette hij een makelaar van de gemeente Amsterdam die opdracht had gekregen gronden te verwerven in de Bijlmermeer. ‘Toen heb ik gezegd: ik ben je man. Ik kende elke veehouder in het gebied en wist natuurlijk ook alles van hen. Zo is het gegaan.’

‘Of het lastig was om de boeren in de Bijlmermeer uit te kopen’, herhaalt Van Zadelhoff de vraag. ‘Nee hoor. Het principe is eenvoudig: je zoekt de boer in het gebied op waar alle anderen tegenop kijken en met hem maak je een deal.

Daarna heb ik op een bijeenkomst met vrijwel alle boeren de zaak rond kunnen maken.’ De makelaardij, het beleggen en ontwikkelen van onroerend goed, heeft hem daarna niet meer los gelaten. ‘Ik ben een schaker, denk graag enkele zetten vooruit. Dat komt me goed van pas in dit vak.’

48

2011/01

Grondwaarde op basissubsidies Plotseling klinkt een luid gehinnik, maar geen goed getraind Fries paard van de stalhouderij is in de buurt. Het blijkt de ringtone van de mobiel van Van Zadelhoff te zijn, die en passant zijn passie voor het edele dier verraadt. Na het telefoongesprek te hebben afgerond, zegt hij: ‘Grond is een mooi bezit. Alleen in de huidige markt ver overprijsd, de grondprijs slaat nergens op. De grondwaarde wordt in verband gebracht met gesubsidieerde producten. Veel boeren die worden verplaatst, betalen nu de hoofdprijs. En dat is jammer, want als de subsidies er straks af zijn moeten zij tegen hoge kosten zien te concurreren op bijvoorbeeld de graanmarkt. Dat gaat ze niet lukken, zeker als de Europese Unie in de toekomst de grenzen nog meer gaat openen.’

Veel boeren moeten hun beroep als hobby beschouwen Van Zadelhoff kan niet zeggen dat de grondprijs gaat zakken als de Europese steun aan de Nederlandse agrarische ondernemers met het nieuwe landbouwbeleid na 2015 wordt afgezwakt.

‘Maar ik verwacht zeker dat we een stagnatie in de grondprijzen krijgen.’ Hij maakt zich zorgen over de Nederlandse boer. ‘Hij moet op termijn zien

te concurreren met boeren in (Oost-)Duitsland, Polen, Oekraïne en andere Oost-Europese gebieden die daar tegen lage kosten op uitgestrekte vlaktes gewassen kunnen telen.’

Een ingewikkelde klus, zo schetst de makelaar. Daarom heeft Van Zadelhoff een goed advies voor agrarische ondernemers die ook in de toekomst hun bedrijf willen ontwikkelen. ‘Blijf hier niet zitten, maar ontwikkel tenminste ook in een ander deel van de Europese Unie een bedrijf.

Een aantal ondernemers doet dat al en dat vind ik fantastisch. Een geschikte locatie zoeken is eenvoudig. Factoren als arbeid, grondkwaliteit en beschikbaarheid van grond bepalen of je succesvol kan opereren of niet.’ Grondschaarste, zoals in diverse rapporten wordt gevreesd om de groeiende wereldbevolking te blijven voeden, is er volgens Van Zadelhoff niet. ‘Er zijn nog zo veel goede gebieden die ontgonnen kunnen worden.

Alleen in Oost-Europa al.’

Wat is je hobby waard?

Van Zadelhoff noemt de huidige situatie waarin agrarische ondernemers verkeren ‘schrijnend’.

Niet voor de grotere agrarische bedrijven, want ‘die kunnen de rekensom wel maken’. Maar met name voor de grote hoeveelheid boerenbedrijven die de laatste decennia niet zijn gegroeid of niet hebben kunnen groeien. ‘Veel boeren moeten hun beroep, als zij het economisch bekijken, eigenlijk als hobby beschouwen. Want maak maar eens de rekensom van de opbrengsten en de waarde van de boerderij, dan is de kans groot

Boer in Business

Cor van Zadelhoff: Ik wil onafhankelijk zijn

dat je heel weinig per uur verdient. Dan kan je beter in loondienst gaan werken.’

De meeste boeren willen waarschijnlijk zelfstandig blijven, beseft Van Zadelhoff. Zeker de grondgebondenen, die kunnen terugvallen op de waarde van de grond. ‘Maar je moet je echt afvragen wat het je waard is om je hobby uit te oefenen’, benadrukt hij. ‘Heel veel werk voor een magere beloning. Dan moet je besluiten: óf ik ga mee in de ratrace van investeren en schaalvergroten óf ik hou ermee op. Daar zou ik zeker drie keer over nadenken. En je niet te diep in de schulden steken.’

Van Zadelhoff recht de rug en zegt: ‘Dan is er ook een punt waar vanuit de overheden eens dringend aandacht aan moet worden besteed en dat is de verpaupering van het platteland. Veel boerderijen waarvan de eigenaren zijn gestopt, staan te verloederen. En dat is zonde. Overheden moeten zich niet achter de regels en de vastliggende bestemmingen verschuilen, maar eens midden op die boerenerven gaan staan en aan de slag gaan.’

‘Neem alleen al de krimp van de bevolking op het platteland in het noorden, oosten en zuiden van Nederland’, zo vervolgt Van Zadelhoff zijn betoog. ‘Het is verschrikkelijk wat daar op het platteland gebeurd. Geert Mak heeft met ‘Hoe God verdween uit Jorwerd’ helemaal gelijk gekregen. De dorpswinkels kunnen de concurrentie met de grootwinkelketens niet meer aan en verdwijnen. Met het stoppen van de boeren sijpelt de activiteit in zo’n gebied weg.’

Preken tegen eigen parochie Van Zadelhoff vindt dat overheden soepeler moeten handelen, zodat agrarische ondernemers eenvoudiger alternatieve bestemmingen voor boerderijen en bedrijfsgebouwen kunnen vinden. ‘Het aantal zzp’ers (zelfstandigen zonder personeel, red) neemt toe. Daarbij willen heel veel mensen best op het platteland wonen, maar hebben zij moeite met de reisafstanden. Waarom dan niet boerderijen renoveren tot locaties voor kleinschalige dienstverlening? Het brengt meer nijverheid in de gemeenten en biedt boeren meer ruimte en financiële armslag om te ondernemen, ofwel inkomen uit hun gebouwen te halen’

Boeren is een eenzaam beroep, waarvoor je in de wieg moet zijn gelegd De makelaar staart even voor zich uit en moet grijnzen. ‘Ben ik hier toch even tegen eigen parochie aan het preken’, doelend op de activiteiten van DTZ Zadelhoff in de kantoor- en bedrijvenmakelaardij. ‘Maar ik denk echt dat dit de oplossing is om het platteland vitaal te houden.

Wel moeten daarbij de contouren van de gebouwen intact blijven, opdat het karakter van het

platteland behouden blijft.’

Zelf heeft Van Zadelhoff al vaker een soortgelijk traject bewandeld. Zo heeft hij de voormalige proefboerderij van Twijnstra veevoeders, later UTD, in Vreeland laten veranderen in Hofstede Groot Kantwijk met onder meer een groot polopaardencentrum, kleinschalige kantoren en hopelijk binnenkort een Austin Healey museum.

Het veebedrijf in Baambrugge, waar zijn ouders na hun bedrijf in Ouderkerk aan de Amstel hebben gewoond en gewerkt, is inmiddels getransformeerd tot een locatie die ook ondernemers huisvest o.a. een mode-atelier.

Ook voor de boerderij in Ouderkerk aan de Amstel, waar Cor van Zadelhoff is opgegroeid, zijn er plannen voor een renovatie van het melkveebedrijf met behoud van de stijl. Eén broer woont nog op de boerderij. Hebben deze plannen van de rasondernemer een zakelijke inslag of zijn deze vooral gemaakt op emotionele gronden?

‘Emotioneel’, zegt Van Zadelhoff na enige seconden bedenktijd. ‘Het is natuurlijk mooi om daar alles in de oude glorie weer neer te zetten.’

Tekst: Eric de Lijster Foto: Aleksander Willemse Meer weten: d tz.nl grond-markt.nl boerenbusiness.nl/grond-markt

2011/01

49

Z login is gecertificeerd partner van eHerkening

Voor meer informatie:

T: 058 - 288 78 87 @: agro@acconavm.nl

Ruimte voor onder nemen !

www.acconavm.nl

Slagvaardig doorgroeien met ■ een sterk bouwplan ■ fiscale creativiteit ■ het nemen van risico’s ZODRA het kan Ik groei als ondernemer!

Boerenbusiness Opinie

En nu de regie terugpakken De agrarische sector moet wakker worden.

Door de groeiende populariteit van duurzaamheid is dit het moment om de regie terug te pakken van de supermarkten, zegt retaildeskundige Gerard Rutte. ‘De sector moet alles op alles zetten om de publieke opinie voor zich te winnen.’

Tekst: Thomas Olivier Foto: Aleksander Willemse Meer weten: supermarktspecialist.nl

‘D

e agrarische sector heeft de laatste vijftien jaar zitten slapen.

Supermarkten hebben marktmacht gecreëerd. Door overnames zijn molochs ontstaan. Supermarkten kopen gezamenlijk in. Ze hebben de regie volledig overgenomen van de agrarische sector en misbruiken hun macht.

Agrarische ondernemers moeten de regie terugpakken. Dit is het moment om dat te doen.

De grootste trend in de supermarktwereld is de opmars van duurzaamheid. Streekproducten en biologische producten winnen aan populariteit, het zijn diervriendelijke producten die minder druk leggen op het milieu.

Consumenten zijn zich steeds beter bewust van de maatschappelijke gevolgen van hun keuzes. Nu is het vooral de bovenlaag van de bevolking die kan en wil betalen voor dier- en milieuvriendelijke boodschappen, maar duurzaamheid dringt de komende tijd door tot alle lagen van de bevolking.

Die ontwikkeling biedt kansen voor de agrarische sector. Het is de consument die ervoor kan zorgen dat de boer of tuinder weer onderhandelingsmacht krijgt. Als die diervriendelijke producten van eigen bodem eist, die minder beslag leggen op het milieu, dan willen supermarkten dat ook aanbieden. Op milieugebied heeft de agrarische sector niet stilgezeten.

Er is geïnvesteerd om duurzamer te ondernemen en diervriendelijker te produceren. De Nederlandse landbouw is een van de schoonste op het gebied van CO2-uitstoot, energieverbruik en inzet van gewasbeschermingsmiddelen.

Het grote probleem van de sector is dat ze al die vooruitgang nooit hebben vermarkt. Waar het organisaties als Wakker Dier wel is gelukt om aandacht te krijgen voor dierenwelzijn, daar lukt het de agrarische sector niet om de voordelen van Nederlandse producten over het voetlicht te krijgen. De grote succesverhalen komen stuk voor stuk van buiten de agrarische sector. Willem & Drees bijvoor-

beeld - dat via de supermarkten producten van lokale boeren verkoopt - is bedacht door twee oud-managers van Unilever die weten hoe marketing werkt.

De agrarische sector moet alles op alles zetten om de publieke opinie voor zich te winnen.

De consument bepaalt immers welke producten hij in z’n karretje wil en waar hij de boodschappen doet. Als keten A een product niet heeft, dan winkelt hij net zo lief bij keten B. LTO Nederland moet reclame maken voor de Nederlandse boer en zijn product. Waarde creëren, zodat consumenten dát product willen hebben. De sector moet nieuwe middelen gebruiken zoals social media en narrowcasting (doelgroepbenadering op maat, red.) om dat doel te bereiken.

Ik roep de sector op: wees creatief en heb lef. Zoek naar nieuwe mogelijkheden om de Nederlandse boer weer op de kaart te zetten. Laat de klant kennismaken met de boer. Laat de melkveehouder met een van z’n koeien langsgaan bij de supermarkt om het winkelend publiek te laten melken. De agrarische sector moet beter naar klanten luisteren. Dat zijn niet alleen consumenten, maar ook de supermarkten. Supermarkten willen zich onderscheiden met exclusieve producten. Daarop kunnen ze meer marge halen en dat is dus commercieel interessanter.

Prijs is de meest overschatte component in de supermarktwereld. Consumenten hoeven niet koste wat kost het goedkoopste. Ze zijn bereid te betalen voor producten en merken die onderscheidend zijn. We kopen ook met z’n allen Coca Cola en Douwe Egberts. Dat het wel mogelijk is voor Nederlandse agrarische ondernemers om een succesvol nieuw product te lanceren, tonen de Tasty Tom-tomaten aan. Die snacktomaten zijn heel slim in de markt gezet door een groep telers, die daarbij samenwerking heeft gezocht met supermarkten. Het kan!’

2011/01

51

Boerenbusiness Gadgets

Bedrijf managen met getallen De nieuwe generatie agrarische ondernemers

¯

WDVI wintertarwe 15 juni 2011

managet het bedrijf niet alleen met boerenverstand,

¯

Opbrengst wintertarwe Legenda (ton/ha) < 5.0 5.1 - 7.5 7.6 - 8.0 8.1 - 9.0 9.1 - 9.5 9.6 - 10.0

maar ook aan de hand van meetgegevens. Deze

10.6 - 11.0

<5

stroom aan data gaat nog flink groeien, zegt BLGGdirecteur Henri Hekman. ‘Twintig ton tarwe per

10.1 - 10.5

WDVI

0 25 50

11.1 - 11.5

5.1 - 10

11.6 - 12.0

10.1 - 15

12.1 - 12.5

15.1 - 20

12.6 - 13.0

20.1 - 25

13.1 - 13.5

25.1 - 30

13.6 - 14.0

30.1 - 35

14.1 - 14.5

35.1 - 40

14.6 - 15.0

40.1 - 45

>15.0

100 Meters

0 25 50

100 Meters

hectare ligt op termijn binnen handbereik.’

‘M

eten is weten’, is het aloude adagium dat bij BLGG Groep, en de aan haar gelieerde bedrijven, de leidraad vormt in de ontwikkeling van nieuwe snufjes en verbeterde methoden om nog meer informatie te halen uit bijvoorbeeld grond, kuilen, mest of melk. Het bedrijf, dat onlangs in Wageningen een ultramodern laboratorium en onderzoeksstation heeft betrokken, verwacht dat de nieuwe generatie agrarische ondernemers veel meer strategische beslissingen neemt op basis van getallen en meetgegevens dan van hun eigen indrukken.

‘Wil een ondernemer straks het maximale uit een productie halen binnen de grenzen die aan alle kanten worden opgelegd, dan kan hij niet meer op zijn gevoel werken’, stelt BLGG-topman Henri Hekman resoluut.

In de filosofie van Hekman runt een agrarisch ondernemer zijn bedrijf echt als een productielocatie. Oftwel: hij of zij is exact op de hoogte wat er op een bedrijf binnenkomt en wat er weer uitgaat.

Zowel op een perceel, in de kas of in de stal. ‘Een melkveehouder wil precies weten wat de kwaliteit van het voer is wat de koe eet, wat de samenstelling van de melk is die zij produceert en wat de inhoud van de mest is die wordt uitgescheiden’, zegt Hekman.

Dat gebeurt nu ook, weet hij, maar lang niet zo gedetailleerd als BLGG op termijn nastreeft.

‘Een melkveehouder bijvoorbeeld denkt dat hij ongeveer alles wel weet. Maar ongeveer is niet voldoende. In een fabriek meten zij alles en valt alles in het productieproces te herleiden. Dat is op een agrarisch bedrijf nog niet het geval’, vertelt

52

2011/01

Hekman. Daarom steekt BLGG ook veel energie in het herleiden en traceren van alle eigenschappen van bijvoorbeeld grond, kuilvoer en mest.

‘Die ontwikkelingen gaan snel. Tien jaar terug hadden we nog maar 15 parameters voor kuilvoer. Nu meer dan 40.’

Kennis voor oplossingen Waar heb je al die getallen en gegevens voor nodig? Hekman maakt een vergelijking met de glastuinbouw. ‘Veertig jaar geleden kwam er gemiddeld 15 tot 20 kilo tomaten van een vierkante meter af, nu 70 tot 80 kilo. Waarom kunnen we niet naar 20 ton tarwe toe per hectare als we meer weten van de bodem en de wensen van het gewas beter kunnen sturen, zodat zij beter bestand zijn tegen droogte of minder gevoelig zijn voor ziekten? Het ligt binnen handbereik.’

BLGG is daarom al jaren bezig met het verzamelen van zo veel mogelijk data over onder meer grond, gewassen en mest. Hiertoe wordt onder meer gebruik gemaakt van de gegevens van proefvelden die al twintig jaar worden bemonsterd. Ook maakt BLGG gebruik van satellietbeelden om het perceel en het gewas te doorgronden. ‘Kennis creëren voor oplossingen’, zo noemt Hekman het. Al deze lagen aan data die BLGG vergaard, moeten leiden tot een programma waarin een agrarische ondernemer alles haarfijn kan analyseren.

Voor het adequaat nemen van besluiten zijn snelle resultaten van de monsters en metingen essentieel, beseft Hekman. BLGG werkt dan ook hard om de technieken te verfijnen. In de glastuinbouw komen vanaf volgend jaar zelfs mobiele

meetstations bij de tuinders langs voor bijvoorbeeld het analyseren van de voedingsoplossing.

‘Binnen vijf minuten hebben de ondernemers dan de uitslag op hun computer of iPhone.’ Ook voor de kuilvoeranalyse en de grondbemonstering wordt hard aan dergelijke mobiele en snelle oplossingen gewerkt, zegt hij. ‘In plaats van de zes weken van vroeger, komt er een tijd aan dat de uitslag binnen vijf minuten bekend is.’

Ondersteunen in keuze Volgens Hekman ontstaat er door de combinatie van techniek en meetgegevens een ‘heel nieuw spel’ voor de agrarisch ondernemer. ‘Een ondernemer heeft straks veel info van zijn perceel in een database, waar hij zo met zijn PDA of iPad op kan inloggen’, weet Hekman. ‘Vervolgens wordt hem veel informatie voorgeschoteld over mogelijke strategieën die hij kan volgen op het perceel.

Dan is het voor hem enkel kiezen: ga ik voor een maximale opbrengst, wil ik met zo min mogelijk water telen, op welk niveau ga ik bemesten, enzovoort. Aan hem de keuze.’

Deze hightech landbouw is beslist geen massaproductie en wel degelijk maatschappelijk verantwoord, benadrukt Hekman. ‘Je kan perfect op parameters sturen. De techniek gaat ondernemers helpen. Ik sluit niet uit dat met deze technieken er in de toekomst in heel Nederland biologisch kan worden geteeld.’

Tekst: Eric de Lijster Foto: BLGG Groep Meer weten: b lgg.nl

Gadgets

Mobieltje kan tegen een stootje

Menig agrarisch ondernemer heeft het al meegemaakt, een mobieltje dat stuk valt of in het water terecht komt.

Telefoonmaker Gresso beweert met de Extreme X3 daar de oplossing voor te hebben. Volgens de maker is het moeilijk stuk te krijgen. Het mobieltje kan namelijk een half uur op water blijven drijven en overleeft een uur lang onder vijf meter water.

Het zou bestand zijn tegen extreme temperaturen van 50 graden onder nul en 60 graden boven nul.

Bovendien overleeft het een val van zeven meter hoogte op een betonnen ondergrond en kan het een druk van 1500 kilo weerstaan, aldus Gresso.

Het toetsenbord is speciaal ontworpen voor gebruik met handschoenen.

Bron: Gresso

Meer vrouwen aan de iPad

Het aantal iPads per huishouden neemt flink toe. Eén op de vijf iPad-bezitters geeft aan dat er in het huishouden zelfs twee of meer Appletablets aanwezig zijn. Dat blijkt uit onderzoek van uitgever Sanoma Media onder 1.400 respondenten. In 2010 is een soortgelijk onderzoek gehouden.

Uit een vergelijking tussen de twee onderzoeken blijkt dat steeds meer vrouwen de iPad gebruiken.

In 2010 bestond de groep iPadgebruikers nog voor 10 procent uit vrouwen. Dat is inmiddels opgelopen naar 20 procent.

Bron: Nu.nl

Hoeveel hectare eet jij?

Lippen als frieten

Een Amerikaans bedrijf heeft een lippenbalsem op de markt gebracht die ruikt en smaakt naar frieten. De firma Accoutrements, die zich specialiseert in allerhande gadgets en accessoires, heeft naast de lippenbalsem die naar frieten ruikt ook balsems met een ander geurtje. Zo kan je ook wasabi- of nachobalsem op de lippen smeren. ‘Er zijn ook producten beschikbaar voor mensen die liever eten in plaats van ruiken’, laat het bedrijf weten. ‘Zo verkopen we muntjes die onder meer naar cupcakes en gehaktballen smaken.’

Bron: Zita.be en Accoutrements

Snel dorsen en rooien

John Deere heeft een techniek ontwikkeld, waarmee tijdens de graanoogst het lossen van de combine in de kiepwagen soepel verloopt. Via GPS laat de techniek de combine namelijk communiceren met de trekker voor de kiepwagen. Niet alleen kan de trekkerchauffeur zo op zijn beeldscherm zien wanneer de graantank van de combine

APPS

Ben jij benieuwd hoeveel hectare aan gewassen jij op de wereld met jouw eetpatroon consumeert? Het Voedingscentrum heeft daarvoor een test gemaakt .

Met de Voedselafdruktest kan je precies zien of jij meer ruimte gebruikt dan de 0,9 hectare die per wereldbewoner beschikbaar is. De cabaretiers Lebbis en Jansen hebben hem ingevuld bij de lancering van de test: Lebbis scoorde 1,6 en Jansen 1,2 hectare. Naar verwachting eten de meeste mensen meer hectare op dan er per persoon op aarde beschikbaar is. Daarom biedt de Voedselafdruk persoonlijke tips om deze score te verlagen.

Bron: Voedingscentrum

vol is, maar de techniek laat tijdens het lossen de trekker ook strak naast de combine rijden. Hierbij wordt de kiepwagen automatisch gevuld. Handig en gemakkelijk, zeker als de techniek later ook geschikt wordt gemaakt voor bijvoorbeeld het aardappelenrooien.

Bron: FarmProgress

AkkerGPS

Spray Calc

Pig Issues

Bron: precisielandbouw.eu

Bron: Minskaysoft

Bron: Alltech.com

AkkerGPS is een applicatie voor de Androidsmartphone die locaties van akkerplekken (ziekten, nesten en onkruiden) met GPS kan vastleggen en vervolgens verzenden naar teeltadviseurs of bedrijfsleiders. Ook is het mogelijk om de locatie terug te vinden met Google Maps en een foto te maken, zo meldt maker Pieter Blok van Wageningen UR.

De Duitse akkerbouwer Achim von Ameln heeft een handige app ontwikkeld voor akkerbouwers voor de gewasbescherming. Spray Calc kan heel makkelijk de mengverhouding aan middelen voor de spuitwerkzaamheden op het land berekenen. De gemiddelde hoeveelheden verschijnen in een tabel. Via de iPhone kan een akkerbouwer alles direct bijhouden en verwerken.

Alltech heeft deze zomer een app gelanceerd voor zowel het weer en de marktnoteringen, als ook voor varkenshouders. Via de zogeheten Pig Issues kunnen varkenshouders informatie krijgen over diergezondheid, milieu en voerstrategie.

Een handig hulpmiddel voor het oplossen van problemen en het verbeteren van de bedrijfsprocessen, claimt het concern.

2011/01

53

Boerenbusiness Analyse

Oost tegen West door concentratie in kali Oude tijden herleven op de kalimarkt, want door overnamen en fusies hebben zich twee grote machtsblokken aan kaliproducenten gevormd: in Rusland en Noord-Amerika.

Maar wat betekent dit kleine aantal reusachtige leveranciers voor de kaliprijs?

54

2011/01

Analyse

Grote shovels brengen het kalizout naar de transportband in de mijn van K+S.

K

alium vormt een van de belangrijkste onderdelen van kunstmest en draagt onder meer bij aan de groei, kleur en weerstand van een plant. Nadeel van kalium, of potash zoals het in het buitenland genoemd wordt, is dat het een zoutsoort is die gewonnen moet worden middels mijnbouw en maar op een paar plaatsen in de wereld voorkomt. Als gevolg hiervan wordt de kaliummarkt beperkt door natuurlijke grenzen. De crisis in 2008 resulteerde er nog eens in dat de toch al kleine markt opnieuw een stevige schaalvergroting onderging, waardoor nog maar een handjevol grote spelers in kali is overgebleven.

Dat dringt de vraag op hoe deze kaligiganten zich tot elkaar verhouden en wat voor invloed dit beperkte aantal producten heeft op de Europese kunstmestmarkt. En wat voor gevolg heeft dit vanzelfsprekend voor de portemonnee van Nederlandse agrarische ondernemers qua inkoopkosten voor meststoffen.

Kleine aantal spelers kalimarkt risico voor akkerbouw De markt voor kalium is op zichzelf nog een relatief jonge markt. Pas in 1856 zag de markt het levenslicht, toen in Duitsland de eerste kaliummijn zijn deuren opende. Door de jaren heen ontwikkelde de markt zich en kwamen er steeds meer spelers bij. De hoofdrol ging al snel naar de Canadese Saskatchewan-mijn, die over een zeer grote voorraad kaliumzouten beschikt en heden ten dage nog steeds een vitaal onderdeel van de kunstmestmarkt vormt.

Canadees imperium Het grootste deel van de Saskatchewan-mijn is van het concern PotashCorp. PotashCorp vormt samen met Mosaic, een voormalig onderdeel van Cargill, en Agrium een front op de Noord-Amerikaanse markt. Ze werken samen onder de naam Canpotex. Binnen deze samenwerking hebben de drie bedrijven evenveel inspraak.

Een laag kleurrijke minerale zouten in een kalimijn.

Van de drie bedrijven vertegenwoordigt PotashCorp, met een productie van 8,0 miljoen ton kalium, het grootste volume. Mosaic komt op de tweede plaats met een productievolume van 6,3 miljoen ton in 2010. Agrium, het kleinste onderdeel, heeft een productievolume van 1,4 miljoen ton. Samen noteren de bedrijven een productie van 15,7 miljoen ton. Dat is 1 miljoen ton minder dan de totale Noord-Amerikaanse kaliumproductie.

Daar stopt het Canadese imperium echter niet. Zo heeft Potash 22 procent van de aandelen van het Chinese kaliumbedrijf Sinofert in handen, bezit het 14 procent van de aandelen van ICL - een bedrijf dat het levenslicht zag na de samenvoeging van het IsraĂŤlische Dead Sea Works (DSW), het Spaanse Iber Potash en het Amerikaanse CPL -, heeft het 32 procent van de aandelen in handen van SQM en bezit het ten slotte ook nog eens 28 procent van de aandelen van het Arabische APC. Dan mag je rustig stellen dat PotashCorp veel invloed heeft op de kaliummarkt. Naast het eigen imposante imperium heeft deelname ICL na het Wit-Russische Belaruskali, Potash Corp en Mosaic het grootste productievolume aan kali.

Zij produceerden in 2010 5,2 miljoen ton. Daarna volgen Silvinit, Uralkali en K+S. Vervolgens komt China aan bod met een volume van 3,3 miljoen ton en volgen APC en SQM met respectievelijk 1,9 en 1,5 miljoen ton.

Er tekent zich een beeld af van een Canadese grootmacht. Van dit bedrijf bevindt 29 procent van de aandelen zich in handen van beleggingsfondsen en 70 procent van de aandelen in handen van institutionele aandeelhouders. Dat is niet voor niets, want met het oog op de groeiende wereldbevolking en toenemende welvaart lijkt de meststoffenproductie een veilige belegging. Om de voedselproductie te laten groeien, zijn vanzelfsprekend ook meer meststoffen nodig.

Vorming Oost-Europees kalifront Het is in dit licht gezien niet zo raar dat een bedrijf zoals het Australische BHP Billiton zijn blik vestigde op PotashCorp en vorig jaar probeerde het bedrijf met een overnamebod in handen te krijgen. Daar stak de Canadese regering onlangs een stokje voor, waardoor het bedrijf gewoon in Canadese handen blijft. Tegenover het

Potash beetje Nederlands Het woord Potash is afkomstig uit het Nederlandse en afgeleid van het woord potje as. Toch gebruiken wij in Nederland de Arabische benaming kali en de rest van de wereld de Nederlandse naam Potash.

Westerse kalifront staat een Oost-Europees kalifront. Deze vormden tot voor kort het Russische Uralkali met een productie van 5,1 miljoen ton, het Russische Silvinet met een productie van 5,2 miljoen ton en het Belaruskali, dat 8,6 miljoen ton aan kali delft. Tot voor kort, want een tijdje terug zijn Silvinet en Uralkali gefuseerd.

Een megadeal, waarmee zij met hun gezamenlijke productie direct het PotashCorp achter zich laten.

Eind juni begonnen tevens de eerste geruchten te circuleren dat Belaruskali en Uralkali met elkaar in gesprek zijn. Later bleek dat dit nergens op gebaseerd was. Wel zitten de bedrijven samen in de Belarusian Potash Company (BPC). Een verkoopsamenwerking, die gezamenlijk 18,9 miljoen ton kali vertegenwoordigd en daarmee de grootheid vormt in de mondiale kaliproductie.

En als je wilt spreken van machtsverhoudingen tussen het Oosten en het Westen, zoals tijdens de Koude Oorlog, dan hebben in kali de Russen het overwicht.

2011/01

55

Nieuw top -maïsras van Nederland

Maak kans op een

iPad

www.symultitop.nl

(actie loopt tot 10 december 2011)

lid van:

Nieuw TOP-maïsras van Nederland: SY Multitop scoort het beste!

De cijfers 2010 van het onafhankelijk rassenonderzoek van DLV Plant bevestigen dat SY Multitop het beste maïsras is.

In zowel drogestof opbrengst (108),

praktijk zeer sterk naar voren komt”, aldus

Vroeg-bestel-actie

Ruud Huijser, directeur van GroeiPartners.

Wilt u óók van dit TOP-ras profiteren? Maak

“Wij volgen dit ras sinds 2009 en wij zijn

dan gebruik van de vroeg-bestel-actie.

vanaf het allereerste begin overtuigd van de

Als u vóór 10 december minimaal 10 eenhe-

uitzonderlijke kwaliteiten van SY Multitop.

den bestelt, maakt u kans op één van de

Het is een kwaliteitsmaïs dat met de aller-

25 iPads. Kijk voor meer informatie op

hoogste opbrengst een oplossing kan zijn

www.symultitop.nl

voor het ruwvoer tekort”.

VEM-opbrengst (108) als ook zetmeelgehalte (110) steekt SY Multitop er met kop en

SY Multitop:

schouders bovenuit.

Multi energie: Maxi opbrengst: Top rendement:

“Het is een gezond, stabiel en hoog-op-

442 gram zetmeel, 1011VEM 10 ha zaaien = 11 ha oogsten 1,5 ton extra droge stof = € 220,- per ha

brengend ras dat zowel in onderzoek als

SY Multitop is te verkrijgen bij Hendrix UTD / Alliance / Agrowin / Agrodyn.

September Oktober November December

€ 24,85 € 24,90 € 24,90 € 24,90

€ 29,00 € 30,40 € 31,20 € 34,15

€ 74,80 € 74,35 € 73,85 € 74,85

€ 58,85 € 54,45 € 53,25 € 51,35

€ 40,60 € 40,90 € 40,90 € 40,90

Analyse

Verbruikersprijzen kali 60

(Bij levering 8 ton in bulk, prijzen in euro per 100 kg franco boerderij, incl. BTW) € 80,00 € 70,00 € 60,00 € 50,00 € 40,00 € 30,00

2006

2007

2008

2009

2010

cem be r De

No vem be r

tob er Ok

Sep tem be r

Au gu stu s

i Jul

Jun i

i Me

Ap r il

ar t Ma

ri Feb rua

Jan ua ri

€ 20,00

2011

Bron: LEI/ DCA MarktTrends

Dit maakt direct duidelijk hoe weinig invloedrijke spelers er over zijn op de wereldmarkt voor potash, zoals kali mondiaal wordt genoemd. Naast de eerder genoemde grootmachten floreren alleen nog het Duitse K+S kali, het Braziliaanse Vale en het Amerikaanse Intrepid.

Gezamenlijk zijn de bedrijven goed voor een productie van 4,7 miljoen ton. Een derde van het grote Noord-Amerikaanse blok en nog minder van het Oost-Europese blok.

Sinds 2008 heeft er een snelle consolidatie plaatsgevonden. Waren er in 2008 nog 16 spelers, waaronder drie grotere, een middenmoot van 5 bedrijven en aantal kleinere bedrijven met een topproductie van 2,0 miljoen ton, in 2011 zijn er twee grote blokken over en relatief gezien drie kleinere bedrijven.

Ontbreken van concurrentie Het gevaar schuilt dan ook in het ontbreken van concurrentie op deze markt van grootmachten. Die concurrentie komt er ook niet snel, doordat het beginnen van een nieuw kaliumproducerende bedrijf zeer lastig is. Zo moet er allereerst een mijn gevonden worden, waar de grondstof van kalium te delven is. Die locaties zijn bovendien veelal in handen van de huidige bedrijven. Als een nieuw bedrijf toch een nog niet ontdekt kaliveld weet te vinden, is het ontginnen daarvan een tijdrovend en duur proces. Neem alleen al het gegeven dat het Duitse Kali+Salz (K+S) alweer vier jaar op zoek is naar mogelijkheden om de productie uit te breiden, wat duidelijk maakt dat dit geen eenvoudige opgave is.

De Europese Unie zit precies tussen de huidige kalikrachtvelden in het Westen en Oosten in. Weliswaar ligt K+S voor de Nederlandse

agrarische ondernemers in Duitsland naast de deur, maar deze producten laat zich nu al leiden door de prijsbewegingen van de grote spelers op de kalimarkt. Verhoogt Uralkali bijvoorbeeld de prijzen, dan gaat K+S mee en vica versa. Hoe groot ook, de kaliconcerns kunnen niet autonoom de prijzen bepalen. Zij zijn en blijven afhankelijk van de vraag uit de markt.

Russen hebben het overwicht in kali Vanuit dat oogpunt is de vraag uit India en andere opkomende markten veel meer bepalend voor de prijsontwikkeling dan de machtsposities van de individuele producten. De kracht van deze groeilanden om te investeren in meststoffen lijkt de komende periode veel meer invloed te krijgen op de prijs. Hebben zij geld om te investeren, dan breidt de afzet van kali ook uit. Vanuit dat opzicht hangt de verkoop van kali ook sterk af van de graanmarkt. Immers, hoe hoger de graanprijs hoe meer agrarische ondernemers kunnen uitgeven aan kunstmest.

Wachten met bestellen Door een zeer goede vraag vanuit zowel het westen als vanuit landen als India kon de prijs van droge kalium stijgen van 472,08 dollar per ton in augustus 2010, naar een prijs van 636,97 dollar per ton in augustus 2011. Een plus van ruim 34 procent. Door de hoge prijzen rijst de vraag of de belangrijkste importerende landen India, Brazilië en China niet gaan wachten met het bestellen van

de meststoffen. Aan de andere kant moeten deze landen voor een groeiende bevolking zorgen en een van de snelste methodes om de productie van voedsel op te voeren ligt in handen van akkerbouwers. Het gebruik van kunstmest is daar debet aan.

Een gebrek aan concurrentie maakt het niet waarschijnlijk dat de prijs snel gaat dalen, want anders zijn de bedrijven heel goed in staat om de productie te verlagen. Zo wisten ze eind 2008 de schade door vraaguitval binnen de perken te houden. Hoewel veel bedrijven harde klappen kregen op de beurs. De Internationale Federatie van Kunstmestfabriekanten (IFA) verwacht dat er vanaf 2014 een duidelijke surplus aan kali komt, maar dat gebeurt alleen wanneer alle geplande uitbreidingen doorgaan en de productie wordt opgeschroefd.

De vraag is of de kalibedrijven deze geplande uitbreiding en productiegroei ook in hoge snelheid nastreven. Tot die tijd is het in ieder geval goed mogelijk dat veranderingen in vraag zich ook vertalen in fluctuaties in prijs. Zeker voor de komende drie jaar en misschien zelfs nog langer moeten agrarische ondernemers rekening houden met hogere kunstmestprijzen. Vast staat dat we links- of rechtsom moeten wennen aan hogere prijzen voor kunstmest of op zoek moeten naar alternatieven als stikstofrijk digistaat.

Tekst: Herma van den Pol Foto: K+S, Shutterstock Meer weten: b oerenbusiness.nl/mestmarkt uralkali.com potashcorp.com k-plus-s.com

2011/01

57

Boerenbusiness Trends

Zo tenderen deze markten Agrarische markten veranderen dagelijks, per uur en soms zelfs per seconde. Wat is echter de algemene tendens op een markt? Boerenbusiness zet elke editie een aantal markten op een rij.

Aardappeltermijnmarkt kijkt omlaag

2005 2006 Oogstin2007 2008 Oogstfritesaardappelen, 2010 Oogst 2011 AlOogst lange tijd lijkt Oogst de aardappelmarkt de banOogst van een groteOogst oogst 2009vroege volgt de aardappelmarkt een dalende trend. Alles € 17,95 € 16,80 wk 17 die Europa tegemoet zou kunnen zien. Maar even zo lang heeft het weer wijst erop dat het afzetten van aardappelen in zowel de verwerking als in de € 17,60 € 16,70 € 17,45 voor een behoorlijk stuk onzekerheid gezorgd, waardoor de termijnmarkt export een lastige klus gaat worden. De laatste jaren is de bruto verwerking niet echt richting koos. Nu uiteindelijk de oogstomstandigheden wekelijks van aardappelen gegroeid door de magere rendementen die verwerkers beter worden en er volop wordt gerooid, komt ook het richtingsgevoel weer konden behalen. Statisch gezien is een dalende markt tijdens de oogst een terug in de aardappelmarkt. Met de beschikbare areaalcijfers, de proefrooivoorbode voor een seizoen met een laag prijsniveau. resultaten en niet te vergeten de feitelijke verwerkingsgegevens van de

(in euro per 100 kg) € 45,00 € 40,00 € 35,00 € 30,00 € 25,00 € 20,00 € 15,00 € 10,00 € 5,00

Bron: DCA Markt Trends 58

2011/01

Oogst 2005

Oogst 2006

Oogst 2007

Oogst 2008

Oogst 2009

Oogst 2010

wk 17

wk 16

wk 15

wk 14

wk 13

wk 12

wk 11

wk 9

wk 10

wk 8

wk 7

wk 6

wk 5

wk 4

wk 3

wk 2

wk wk53 1

wk 52

wk 51

wk 50

wk 49

wk 48

wk 47

wk 46

wk 45

wk 43 wk 44

wk 42

wk 41

wk 40

wk 39

wk 38

wk 37

wk 36

wk 35

wk 34

wk 33

wk 32

wk 31

wk 30

wk 29

wk 28

wk 27

wk 26

wk 25

wk 24

wk 23

wk 22

wk 21

wk 20

wk18

wk 19

wk 17

wk 16

€ 0

Oogst 2011

Trends

Uienmarkt hangt af van export

Voor het succes in de uienteelt is Nederland sterk afhankelijk van de exportmogelijkheden. Ieder seizoen dient van de geproduceerde hoeveelheid uien ruim 90 procent te worden geëxporteerd. Het seizoen 2010/11 werd geplaagd door een zeer zwakke kwaliteit van de Nederlandse ui als gevolg van de belabberde oogstomstandigheden. Vrijwel het hele seizoen 2010/11 heeft Nederland niet de kwaliteit kunnen leveren wat de afnemer vroeg. Daardoor is er afzetterrein verloren, wat dit seizoen dient

te worden teruggewonnen. Een bijkomend euvel is dat er wereldwijd meer uien worden geteeld en in veel landen de opbrengst minimaal goed is te noemen. De grote uitdaging waar Nederland voor komt te staan, is topkwaliteit leveren tegen concurrerende prijzen. Alleen dan kan de exporttrein op gang komen. Het grote areaal en de in verhouding goede opbrengst maken het succes van de Nederlandse uienteelt van seizoen 2011/12 sterker dan voorheen afhankelijk van de uiteindelijke afzetmogelijkheden.

Baalprijzen uien (45/65 mm & 50/70 mm, in euro per 100 kg)

Exportcijfers uien (in tonnen)

30.000 € 40,00 26.250 € 35,00

60.000

22.500 € 30,00 18.750 € 25,00

45.000

15.000 € 20,00 11.250 € 15,00

30.000

7.500 € 10,00 3.750 € 5,00

15.000

0€ 0

0

52.500 37.500 22.500

Bron: DCA Markt seizoen 2002/03Trends seizoen 2003/04 seizoen 2007/08

seizoen 2008/09

Seizoen 2009/10 seizoen 2004/05 seizoen 2009/10

Seizoen 2010/11 seizoen 2005/06 seizoen 2010/11

t/m wk 31

wk 26

wk 27 wk 27 wk 29 wk 29 wk 31 wk 31 wk 33 wk 33 wk 35 wk 35 wk 37 wk 39 wk 37 wk 41 wk 39 wk 43 wk 41 wk 45 wk 43 wk 47 wk 45 wk 49 wk 47 wk 51 wk 49 wk 1 wk 51 wk 3 wk 2 wk 5 wk 4 wk 7 wk 6 wk 9 wk 8 wk 11 wk 10 wk 13 wk 12 wk 15 wk 14 wk 17 wk 16 wk 19 wk 18 wk 21 wk 23 wk 20 wk 25 wk 22 wk 27 wk 24

7.500

seizoen 2002/03 seizoen 2007/08

Seizoen 2011/12 seizoen 2006/07 seizoen 2011/12

Spotprijs melk laat zich niet leiden

seizoen 2003/04 seizoen 2008/09

seizoen 2004/05 seizoen 2009/10

seizoen 2005/06 seizoen 2010/11

seizoen 2006/07 seizoen 2011/12

DCA spotnotering Melk (4,40% vet, franco fabriek, in euro per 100 kg)

wk 1 wk 3 wk 5 wk 7 wk 9 wk 11 wk 13 wk 15 wk 17 wk 19 wk 21 wk 23 wk 25 wk 27 wk 29 wk 31 wk 33 wk 35 wk 37 wk 39 wk 41 wk 43 wk 45 wk 47 wk 49 wk 51

Het huidige hoogtepunt van de spotprijs voor melk verraste € 50,00 handelaar en koper. De droogte van het voorjaar resulteerde er in dat het € 45,00 melkaanbod zeer snel opdroogde, waardoor prijzen op niveau bleven Na € 40,00 de zomer liep de melkproductie echter veel sneller terug door diverse € 35,00 oorzaken en kregen prijzen ruimte om door het plafond van 40 euro heen € 30,00 2006 2007 2008najaar met2009 te gaan. De markt voor restmelk kampt dit vroege krapte, terwijl2010 € 25,00 2011 € 59,20 € 74,15 contracten € 55,00 € 69,15 € 20,00€ 84,50 melk nodig hebben om aan afgesloten te voldoen Januari coöperaties€ 24,65 € 24,75 € 60,00 € 56,10 Februarien kaasmakers € 15,00€ 88,25 eveneens de productie op € 75,25 peil proberen te houden. Om € 68,70 toch € 24,75 € 60,30 € 78,40 € 55,30 € 73,70 € 10,00€ 93,00 Maart te kunnen profiteren van de goede melkprijzen, hebben melkveehouders € 24,65 € 62,20 € 79,20 € 57,15 € 76,40 € 91,60 April winterkuilen€ 24,65 geopend en wordt er hard gezocht naar andere manieren om € 62,60 € 91,15 € 58,30 € 74,20 € 88,80 Mei de melkproductie op te voeren.

Welk richting het op gaat€ 63,75 met de spotprijs € 24,65 € 63,90 € 94,10 € 76,25 € 89,35 Juni € 65,25van de melkproductie, € 96,10 € 61,85 € 72,80 is afhankelijk€ 24,70 van de ontwikkeling maar ook van de Juli € 24,75 € 64,85 € 65,10 Augustus ontwikkeling van de zuivelmarkt.

De vraag€ 88,30 moet natuurlijk goed blijven.€ 72,55 Bron: DCA Markt Trends € 24,85 € 24,90 € 24,90 € 24,90

September Oktober November December

€ 66,90 € 68,45 € 73,55 € 73,35

€ 85,95 € 79,20 € 70,30 € 60,70

€ 63,85 € 65,75 € 66,00 € 65,65

2007

2008

2009

2010

2011

€ 72,65 € 75,15 € 75,40 € 79,20

Gasolie

Rentemarkt

(bij levering > 4.000 liter, in euro per 100 liter)

(Euribor, in procenten)

€ 100,00 € 90,00 € 80,00 € 70,00 € 60,00 € 50,00 € 40,00 € 30,00 € 20,00 € 10,00 € 0

6,000 5,000 4,000 3,000 2,000 1,000

jul '11

jul '10 3 mnd

jan '11

jul '09 1 mnd

jan '10

jan '09

jul '08

jan '08

jul '07

jul '06

jan '07

jul '05

jan '06

jan '05

jul '04

2011

jan '04

2010

jul '03

2009

jan '03

er

be r

De cem b

r

er tob

be tem 2008

No vem

2007

Ok

s ust u Au g

Jul i

Jun

i

i

2006

Sep

Bron: LEI / DCA Markt Trends

Me

l Ap ri

ri

art Ma

rua Feb

Jan

ua

ri

0

6 mnd

Bron: DCA Markt Trends 2011/01

59

vander

Slikke rentmeesters

Hoornaar

Dirk IV plein 10 4223 NJ Hoornaar T 0111 671735 F 0183 588557 info@vdslikke.nl

Ellemeet

Hogeweg 4 4323 TC Ellemeet T 0111 671735 F 0111 671897

vanderSlikke rentmeesters AVS-GPFA

Transactions Immobilières Estimations

AVS-GPFA

51 Rue de la Borde aux Prêtres 45170 Rébréchien E-mail: contact@avs-gpfa.fr T. (+33) 2 38754398 F. (+33) 963 422524 www.avs-gpfa.fr

Wij zijn u graag van dienst op het gebied van:

Specialist in landelijk gelegen en bedrijfsmatig onroerend goed

www.vdslikke.nl

 taxaties  planologisch advies

 beheer  grond- en pachtzaken

 onteigeningen  aan- en verkoop  planschade  productierechten  nieuwe economische dragers  gewassenschade  kavelruil

Wij staan aan uw kant VanderSlikke rentmeesters heeft een vernieuwende kijk op het buitengebied van Nederland.

Onze rentmeesters geven u deskundig advies op het gebied van agrarisch en landelijk gelegen en bedrijfsmatig onroerend goed en alles wat daarbij komt kijken. Of het nu gaat om aan- of verkoop van onroerend goed, beheer, taxaties, juridische bijstand, begeleiding of advies, er is een ding waar u zeker van kunt zijn: uw belang staat bij ons altijd centraal.

Een bedrijf starten in Frankrijk Droomt u van een bestaan als boer in Frankrijk? VanderSlikke rentmeesters beschikt in Frankrijk over een erkend makelaarskantoor: AVS-GPFA. Dit makelaarskantoor heeft een doorlopend aantrekkelijk aanbod van melkvee- en akkerbouwbedrijven in Frankrijk. Maar ook voor de vleesveehouderij, de groenteteelt en voor de wijnbouw zijn er volop mogelijkheden in dit grote, boervriendelijke land. De medewerkers van AVS-GPFA kennen de taal, de wetgeving, de markt en de gewoonten in Frankrijk en zullen u uitstekend begeleiden, bijvoorbeeld bij het regelen van een passende financiering, de benodigde vergunningen en de ondersteuning bij de opstart van uw nieuwe bedrijf. Een Nederlandse emigratiebegeleider ondersteunt u hierbij.

Te koop: landbouwbedrijf in Engeland Kelsale Hall Farms, groot 960 ha, te koop als geheel of in delen. De boerderij ligt op 70 km van Harwich.

Er zijn diverse brochures die wij graag per mail naar u verzenden.

Voor nadere informatie kunt u contact opnemen met de heer J. van der Slikke, telefoon 0111-671735 of 06-53320663, e-mail: slikke@vdslikke.nl.

wegens succesvolle verkopen landelijk gelegen en bedrijfsmatig onroerend goed in Nederland ter bemiddeling gevraagd

(Advertorial)

Leyten & Van der Linde Rentmeester en Makelaardij BV is een organisatie met kennis op het gebied van agrarisch vastgoed en agrarisch ondernemen en is in korte tijd uitgegroeid tot een belangrijke speler op de agrarisch-onroerendgoedmarkt.

Akkerbouwbedrijf, Colijnweg 8, Dronten, 72 hectare.

Een prachtig akkerbouwbedrijf in de omgeving van Dronten, groot circa 72 hectare. Het betreft hier hele goede cultuurgrond met een hoog opbrengend vermogen, geschikt voor alle teelten. Deze locatie is ook bijzonder geschikt voor het realiseren van een mooi veehouderijbedrijf.

Martien van Arendonk (l) en Dick van der Linde

Geregeld wordt gevraagd hoe Leyten & Van der Linde in zoâ&#x20AC;&#x2122;n kort tijdsbestek haar toonaangevende positie in de agrarische makelaardij heeft kunnen verwerven.

Tsjaâ&#x20AC;Ś, blijkbaar willen mensen een eerlijke boodschap. Want bij Leyten & Van der Linde spiegelen we de zaken nooit mooier voor dan ze in werkelijkheid zijn. Daarmee bent u ervan verzekerd dat de keuze die u in aan- of verkoop van onroerend goed maakt, op dat moment gerechtvaardigd is.

Een gedreven aanpak en een uitgebreid netwerk hebben inmiddels geleid tot een sterk toegenomen vraag naar bemiddeling bij aanen verkoop, pachtzaken, onteigeningszaken en juridische geschillen.

Cultuurgrond, Wisentweg 43, Swifterbant, 32 hectare.

Het betreft perfecte cultuurgrond, geschikt voor alle teelten, opgesplitst in twee delen, namelijk een gedeelte van circa 19 hectare en een gedeelte van circa 13 hectare. De kavels zijn gediepspit tot 60 centimeter en zijn nu circa 35% afslibbaar.

Akkerbouwbedrijf, Alikruikweg 23, Biddinghuizen, 43 hectare Aan de Alikruikweg, niet ver van Biddinghuizen bieden wij namens opdrachtgever te koop aan een prachtig akkerbouwbedrijf, groot ca. 43 hectare, compleet met gebouwen.

Aarzel niet om contact met ons op te nemen!

Leyten & Van der Linde Rentmeester en Makelaardij BV Postbus 215 8250 AE Dronten De Oude IJssel 11 A 8253 PV Dronten Telefoon: 0321 - 388 790 info@leyten-vdlinde.nl www.leyten-vdlinde.nl

Melkveebedrijf, Visvijverweg 14, Lelystad, 200 melkveeplaatsen Schitterend melkveehouderij bedrijf op een unieke locatie in de Flevopolder. Het erf is voorzien van een woning, een ligboxenstal voor ruim 200 grootvee eenheden, een jongveestal voor ruim 150 jongvee eenheden, een werktuigenberging etc. Kortom: een bedrijf dat absoluut de moeite waard is om te bezichtigen!

Grond-markt.nl, omdat uw buurman maar ĂŠĂŠn keer te koop is.

Kijk snel op het platform voor agrarisch onroerend goed en maak gebruik van:

- Grond-markt Nieuwsbrief - Actueel grond-markt nieuws - Grondprijzenmonitor - Kadastertransacties - Regio-alert service - Groot landelijk aanbod - Uitgebreide zoekfunctie - Meer dan 400 boerderijen te koop

www.grond-markt.nl

Gegrond je keuzes maken.

Dat is het idee.

Door toenemende prijsschommelingen op de akkerbouwmarkten wordt het n贸g belangrijker om duidelijke strategische keuzes te maken. Passend bij je persoonlijke kwaliteiten. Dat geeft op de langere termijn de grootste kans op succes. Zo koos Jaap de Zeeuw voor specialisatie. Om akkerbouwers te ondersteunen, ontwikkelde Rabobank "Kiezen is de kunst", een serie activiteiten gericht op het maken van strategische keuzes. Want bij een bewuste keuze en consequente uitvoering kan elke gekozen strategie succesvol zijn. Als die maar gebaseerd is op je eigen kracht.

Bepaal je eigen strategie met Kiezen is de kunst.

Rabobank. Een bank met idee毛n.

www.rabobank.nl/agrarisch