De bruggen van Zaltbommel

de bruggen van Zaltbommel een speciale uitgave van www.bommelerwaardgids.nl

Verbindingen van vroeger,, monumenten van nu

De bruggen over de Waal, vlnr de nieuwe Martinus Nijhoffbrug, de oude Waalbrug en d

de spoorbrug.

Wat ooit begon als een veerpont, groeide uit tot een oeververbinding van formaat, overleefde stormen en oorlog, en eindigde als een klein stil monument. De oude Waalbrug van Zaltbommel. Met haar betoverende uitzicht op de Waal en op de karakteristieke toren van Zaltbommel De robuuste stalen constructie uit 1933, door de jaren heen bejubeld en gehaat, heeft in 2007 uiteindelijk het loodje gelegd door de stille slopershanden. Wat ons rest zijn enkele stalen overblijfselen.

Rust nu in vrede, als een klein monument.

Overstekende voetgangers en fietsers op de veerpont Waardenburg - Zaltbommel (arch

De Waalbrug in de jaren dertig (archieffoto)

hieffoto)

De oude Waalbrug De 'oude' Waalbrug bij Zaltbommel, ooit door Martinus Nijhoff in een sonnet bezongen, is één van de vele bruggen die in de crisisjaren over de grote rivieren van Nederland zijn aangelegd. De bouw gaf een impuls aan de economie en leverde werk aan staalfabrieken en arbeiders. De stalen vakwerkbrug was uniek met haar ranke stalen kooi en haar vele klinknagels. De Waalbrug kwam naast twee spoorbruggen te liggen. Een daarvan was toen al antiek (1869). De ander dateert uit 1932.

Op 18 november 1933 opende koningin Wilhelmina onder grote belangstelling de eerste verkeersbrug. Vanaf toen verloor de veerpont over de Waal haar functie. Dagelijks reden 219 auto’s over de brug. Na ruim 60 jaar zouden 80.000 auto’s per dag de brug passeren. De vooruitgang was onontkoombaar. De enorme hoeveelheid auto’s paste niet op de vier smalle rijbanen in de stalen kooiconstructie.

Ongelukken en files leidden dan ook tot het besluit om een nieuwe, vervangende brug te bouwen. De huidige ‘Martinus Nijhoffbrug’.

Ik ging naar Bommel om de brug te zien.

Ik zag de nieuwe brug.

Twee overzijden die elkaar vroeger schenen te vermijden, worden weer buren.

Een minuut of tien. fragment gedicht Martinus Nijhoff, 1934

De Waalbrug Zaltbommel De Waalbrug, een robuuste en smalle stalen vakwerkligger brug uit 1933. De eerste verkeersbrug bij Zaltbommel die de veerpont over de Waal verving. Typisch Nederlands: imposant door zijn lengte, maar bescheiden in zijn vormgeving: eenvoudig, functioneel en zakelijk.

Het zou nog tot 2007 duren voordat de in onbruik geraakte brug werd gesloopt. Eerst stond de brug 10 jaar te koop.

Toen was er een serieus plan om de brug voor één gulden aan Suriname te verkopen. Weer wat later wilde een bouwbedrijf de brug verslepen naar Nijmegen, om te dienen als tweede stadsbrug.

Al deze plannen bleken slechts luchtkastelen. Vele jaren roesten en kostbare gerechtelijke procedures later, hakte de Raad van State definitief de knoop door: de brug moet gesloopt! Het oude ijzer zou nog wat geld opbrengen, maar dat woog niet op tegen de sloopkosten van ruim vijf miljoen euro… Op 23 november 2009 is een monumentaal kunstwerk voor de Waalbrug onthuld aan de Stadsdijk in Zaltbommel. Een laatste aandenken aan de eerste vaste oeververbinding van Zaltbommel.

“Voor wie herinneren wil: dit was de eerste brug van Zaltbommel”.

De oude spoorbruggen uit 1869 en 1932.

Het kunstwerk van de oude Waalbrug Delen van de stalen constructie en stenen dekplaten van de oude Waalbrug zijn verwerkt in een monumentaal kunstwerk dat ook gebruikt kan worden als zitbank. Met uitkijk op de nieuwe Martinus Nijhoffbrug en de twee oude spoorbruggen over de Waal. De bank is een knipoog naar de leugenbank die in 1933 bij de opening van de Waalbrug werd geplaatst op de Waalkade.

Foto: Jan van den Berg

Martinus Nijhoffbrug Tuibrug, uit 1996. De tweede verkeersbrug bij Zaltbommel die de Waalbrug verving.

Typisch Nederlands: logische lijnen en zichtbare krachtoverdrachten. Een ranke gestalte met twee gezichten, de strakke buitenkant en de zwierige binnenkant met de steeds verspringende tuien.

Verbindingen van nu,, monumenten van later

Foto: J

Jan van den Berg

De Martinus Nijhoffbrug In januari 1996 werd de nieuwe Martinus Nijhoffbrug geopend door de Minister van Verkeer en Waterstaat (Mw. Jorritsma). Naast deze brug zal ooit, dat is de bedoeling, een identieke tweede brug komen.

De sierlijke en bredere Martinus Nijhoffbrug is een tuibrug.

De vier palen van de 'vierstokkenbrug', iets hoger dan de kerktoren van Zaltbommel, geven de brug een monumentale aanblik. De vormgeving is imposant maar ingetogen en past bij het landelijke karakter van de omgeving. Ontwerper is Cor Kuilboer, ingenieur bij de Bouwdienst Rijkswaterstaat.

De nieuwe Waalbrug staat in de Nederlandse traditie van zakelijke bruggen. De brug moet aandacht trekken, maar niet afleiden. Als je over de brug rijdt heeft de brug een ander, meer speels karakter. Met haar haast dansende, steeds verspringende staalkabels, tegen een achtergrond van de steuntorens en daarachter weer het fraaie decor van de Waal en het silhouet van het stadje Zaltbommel.

De keuze om geen pijler in de rivier te bouwen heeft de vormgeving sterk beĂŻnvloed. De overspanning van 256 meter kon dan alleen via een boog of tui-constructie worden opgevangen. De keuze viel op een tuibrug omdat die ter plaatse kon worden gebouwd. Daarna is gekozen voor een steunpliaar in plaats van twee, omdat dit technisch en economisch het aantrekkelijkst was. Zo ontstond de ranke brug, ontdaan van elke overbodigheid.

De ontwerper (Kuilboer) is dan ook een functionalist.

De beroemde kreet: ‘Less is more', van de Bauhausarchitect Ludwig Mies van der Rohe is geheel van toepassing.

De constructie bepaalt de vorm, de logische lijnen van de krachtoverdrachten zijn zichtbaar en er is zoveel mogelijk gedaan met zo min mogelijk materiaal.

Colofon Tekst en art-direction: Simone Thoolen Bommelerwaardgids www.bommelerwaardgids.nl redactie@bommelerwaardgids.nl Fotografie: Clara van Wijnen Clara van Wijnen Fotografie www.claravanwijnen.nl info@claravanwijnen.nl Vormgeving: Jan van den Berg Studio Finton www.finton.nl info@finton.nl

www.bommelerwaardgids.nl Foto’s kunnen nabesteld worden bij info@claravanwijnen.nl