Colofon
Voorwoord
Uitgave van: Bommelerwaardgids
Munnikenland, een naam die klinkt als uit een sprookjesboek. Een naam met een verhaal. En dat klopt. Munnikenland ademt geschiedenis en zal altijd in beweging zijn. Geen stukje landschap in Nederland is onberoerd gelaten en zeker dit gebied niet. Water, natuur en cultuur, het komt hier allemaal samen.
Tekst en eindredactie: S. Thoolen Vormgeving en fotografie: J. van den Berg, (finton.nl) Opdracht: Gemeente Zaltbommel
Maar laat ik niks verklappen. Blader dit boekje eens door en laat je verrassen. Is je nieuwsgierigheid geprikkeld en wil je er zelf graag een kijkje nemen? Dat was precies de bedoeling! Munnikenland, daar kun je over lezen, maar het beste kun je het zelf beleven. Veel plezier! Simone Thoolen, Bommelerwaardgids
Waar Maas en Waal nu samenvloeien, lag in de vroege Middeleeuwen de verlaten landtong Rodengoije, die bestond uit een aantal door kreken gescheiden eilanden. De oerkrachten van Maas en Waal waren hier de baas, zij overspoelden het land, braken oevers af of voegden verse slib toe. Het was er stil en verlaten, maar tegelijk strategisch erg interessant. Heer Willem van Horne gaf het gebied in 1264 in bruikleen aan een groep cisterciënzermonniken van de abdij van Villers. De monniken gingen ijverig aan de slag. Ze dempten de kreken, legden dijkjes aan en verbeterden de afwatering. Ook bouwden zij een uithof, de Munnikenhof. Het was een harde strijd. In 1333 gaven ze het, door schulden van de moederabdij gedwongen, op en gaven ze hun bezittingen weer aan de heer van Horne terug. Wat ze ons nalieten zijn de typisch 13e eeuwse ontginningspatronen én een nieuwe naam van het gebied: het ‘Munnikenland’.
Het landschap rond Loevestein laat zich lezen als een spannend boek. Er zijn historische sporen in overvloed. De vesting Loevestein en later de Nieuwe Hollandse Waterlinie illustreren hoe het water als bondgenoot werd ingezet tegen vijandelijke legers. Vijand of bondgenoot: alles draait hier om het water… Slot Loevestein In 1361 bouwde ridder Dirc Loef van Horne zijn ‘Stenen huis van Loef’. Het slot is gek genoeg nooit permanent bewoond geweest door een adellijke familie. Het is nu de grootste trekpleister van de Bommelerwaard en ziet er nog praktisch hetzelfde uit als in het jaar 1397. Staatsgevangenis Loevestein werd de best bewaakte staatsgevangenis voor politieke gevangenen in Nederland! Het was de gevangenis van Hugo de Groot die door zijn vrouw Maria in
een boekenkist werd gestopt en zo naar de vrijheid wist te ontsnappen. Dankzij deze spectaculaire ontsnapping, heeft het slot internationale bekendheid gekregen. Huis Munnikenland In Munnikenland stond ook ooit een versterkte boerderij. Met schuren, stallen, boomgaarden, grachten en pleinen en bijbehorende landerijen. In 1876 was het er nog. Rond 1900 was het opeens... verdwenen. De toenmalige eigenaar had het blijkbaar laten afbreken. Alleen de contouren zijn nog bewaard in het landschap. Hollandse Waterlinie
Het meest zuidelijke deel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie ligt in de Bommelerwaard: naast Loevestein behoorden ook de Batterij onder Brakel en de Batterij onder Poederoijen daartoe. De beide batterijen zijn kleine verdedigingswerken bestaande uit een bomvrij gebouw met een aarden afdekking aan de oostzijde. Deze afdekking moest zorgen voor camouflage en bescherming tegen artillerie.
Ruimte voor de Rivier In juni 2016 is het project Ruimte voor de Rivier afgerond. Het 700 hectare grote gebied is weer grotendeels teruggebracht naar de situatie van voor de inpoldering. De oude rivierdijk is afgegraven en een nieuwe ‘superdijk’ van ruim 2 km lang is aangelegd. De dijk oogt als een zeedijk en beschermt niet alleen de Bommelerwaard, maar biedt bij hoogwater ook een vluchtplaats voor de wilde Koniks (paarden) en Rode geuzen (runderen). Ook is de dijk voorzien van zitplekken en wordt als het ware een ‘tribune‘, waarvandaan recreanten van de omgeving kunnen genieten. De nieuwe inrichting van Munnikenland draagt bij aan een hogere waterveiligheid en biedt tegelijkertijd ook kansen voor natuur, recreatie en cultuurhistorie. Dwars door het gebied komen fiets- wandel en struinroutes en cultuurhistorische locaties hebben een zichtbare plek in het gebied behouden.
Twee boerderijen moesten wijken voor het project.
De in 1995 geëvacueerde gebieden Tielerwaard en Bommelerwaard, zijn nu beter beschermd tegen hoogwater. Op de Waal vanaf Nijmegen is – dankzij alle Ruimte voor de Riviermaatregelen - een totale waterstandsdaling van 30 centimeter bereikt.
Waarom ruimte voor de Rivier? In het huidige tijdperk van snelle klimaatverandering krijgen de Nederlandse rivieren meer regen- en smeltwater te verwerken, met een grotere kans op overstromingen als gevolg. Om het tij te keren is dijkverhoging alleen onvoldoende, ook de waterstand in de rivieren moet omlaag. In het project Ruimte voor de Rivier is daarom op ruim dertig plaatsen langs de rivieren ingrepen gedaan. Dijken zijn verlegd en geulen gegraven om het water meer vrije ruimte te geven. De hogere waterveiligheid biedt tegelijkertijd ook kansen voor natuur en recreatie.
Filmpje!
Munnikenland is een fraai en gevarieerd natuurgebied en het wordt alleen maar mooier! Het Ruimte voor de Rivier project biedt ongekende mogelijkheden voor natuurontwikkeling. Grote delen worden aan de natuur teruggegeven en de rivier mag er gewoon zijn gang gaan. Nu het water vrij spel heeft in het Munnikenland ontstaat er een prachtige nieuwe natuur om van te genieten. Onder invloed van het water zullen op de lagere delen riet, ruigtes en natte gras- en hooilanden ontstaan en op de hogere delen zachthout-ooibos. Staatsbosbeheer en Vereniging ‘De Capreton’ nemen samen het begrazingsbeheer en onderhoud voor hun rekening. Hun streven is om niet teveel in te grijpen, zodat de Waal vrij spel heeft en het proces van afwisselend erosie en sedimentatie en begrazing door wilde paarden en runderen de gewenste natuurontwikkeling op gang zal brengen. Een klein deel van het gebied wordt als bloemrijk hooi- en weiland beheerd.