De Nederlandse Orde van Beroepscoaches is dé beroepsorganisatie voor mensen die coaching beroepsmatig uitoefenen. De NOBCO maakt deel uit van de European Mentoring & Coaching Council (EMCC).
De voordelen op een rij Aansluiten bij de NOBCO? Doen!
Voor € 295 excl. BTW ben je aangesloten bij de NOBCO en kun je gebruikmaken van deze voordelen. Sluit je vandaag nog aan. Surf naar www.nobco.nl/aansluiten
BALANS
t Je eigen coachprofiel op de NOBCO-website en daardoor te vinden via de ‘Vind een Coach’ functie; t Toegang tot het speciale Intranet op de NOBCO-website vol met handige documenten voor de beroepspraktijk; t Gratis deelname aan vrijwel alle NOBCO-lezingen en NOBCO-workshops (t.w.v. € 95,- per landelijke bijeenkomst en € 45,- per regionale bijeenkomst); t Je eigen coachprofiel in de NOBCO Coaching App ‘Mijn Coach’, de app is beschikbaar voor iPhone, iPad en Android telefoons; t Gratis onbeperkt gebruik van de NOBCO Coaching Monitor, het online evaluatie-instrument voor coachtrajecten (t.w.v. € 395,-); t Gratis en onbeperkt toegang tot de online database van Coachlink.nl met de inhoud van meer dan 140 coachboeken (t.w.v. € 222,-); oor t Lidmaatschap van de EMCC, de Europese Beroepsorganisatie voor coaches (European Mentoring & Coaching Council, t.w.v. € 150,-);; t De mogelijkheid om het Europese keurmerk voor coaches (EIA) te
coachlink.nl
Coaches kiezen voor de NOBCO omdat ze hun vak serieus nemen en de Ethische Gedragscode voor beroepscoaches graag onderschrijven. Daarnaast biedt de NOBCO een groot aantal voordelen.
CO A C H L I N K M A G A Z I N E
De NOBCO is Nederlands grootste organisatie van beroepscoaches
Coachlinkmagazine n a j a a r s e d i t i e , n ov e m b e r 201 6, n u m m e r 6 , p r i j s ¤ 9,95
Aty Boers en Marijke Lingsma over 15 jaar Coachingskalender
Balans
Jeanet Bathoorn ‘Er zou een beweging van vrijheidsondernemers moeten komen’ Ivo Brughmans ‘Balans ervaar je pas als je de extremen in jezelf duidelijk hebt’
behalen (de NOBCO is licentiehouder in Nederland); uwste t Maandelijks het NOBCO e-Magazine, vol informatie over de nieuwste ontwikkelingen op ons vakgebied; t Mogelijkheid tot deelname in Intervisiegroepen en Vaksecties; t Forse korting op de collectieve (beroepsaansprakelijkheids)verzekeringen.
Europees keurmerk voor Coachopleidingen (EQA) Sinds eind 2010 faciliteert de NOBCO dat in Nederland ook coachopleidingen volgens het Europese accreditatiesysteem van de EMCC getoetst kunnen worden. Dit Europese keurmerk – de European Quality Award – gaat uit van hetzelfde competentieprofiel als EIA met dezelfde vier niveaus. Voor meer informatie: www.nobco.nl/opleidingen
Omslag CLM 6 1
15-11-16 15:29
Ontdek je Next Step Vraag het nieuwste SvC magazine aan 201 16/ /20 2017 17 7
ASSOCIATIE VOOR COACHING Certified Professional Coach deel 1
Certified Professional Coach deel 2
• De kunst van vragenstellen • Resultaatgericht coachen • De opbouw van een coachingstraject • Coachen als begeleidingsstijl
• Positionering van coaching in bedrijfscontext • Uitbreiding van je interventiemogelijkheden • De coach in het proces • Omgaan met emotie en gevoel
LEERGANG 26 START OP 13 MAART 2017 Als coachweek 23 - 27 januari + 20 maart 2017
LEERGANG 24 START OP 1 DECEMBER 2016 LEERGANG 25 START OP 10 APRIL 2017
taakbekwaam • icf-accreditatie op ACC niveau
vakbekwaam • icf-accreditatie op PCC niveau
Wat is er mooier dan als coach steeds beter worden in je vak?
Wees er snel bij!
Om als coach ‘professioneel’ te blijven dien je je coachende vaardigheden te onderhouden en verder te ontwikkelen. Dat kan bij de Associatie voor Coaching.
Supervision
De Binnencirkel
Supervisie-opleiding
Transactionele Analyse
Deze kring van professionele coaches komt vier dagen per jaar bijeen om zich verder in het vak te ontwikkelen. Als deelnemer kun je je voorbereiden op accreditatie bij het ICF of onderhoud je juist die accreditatie omdat je professionaliseringspunten ontvangt: CEU’s, Continuing Coach Education Units.
Deze individuele opleiding tot supervisor reikt u instrumenten aan om andere coaches op maat te begeleiden. Daarbij zijn professionaliteit en commitment belangrijke uitgangspunten. U kunt op ieder moment inschrijven voor deze – deels online – opleiding. Wanneer u alle modules met goed gevog heeft afgerond ontvangt u een DQJDMC $,"" BDQSHjB@@S
Deze tweedaagse training Transactionele Analyse voor coaches laat je kennismaken met dit denkkader. TA is voor coaches een krachtig hulpmiddel om de cliënt te begeleiden bij het inzien en veranderen van gedragspatronen. Daarvoor moet je zelf de TA pricipes in jouw eigen denken en handelen herkennen.
De Binnencirkel start in 2017 op drie locaties: • Aarle-Rixtel (Eindhoven) • Laag Zuthem (Zwolle) • Oestgeest (Leiden).
Dit is de allereerste door het EMCC geaccrediteerde supervisieopleiding.
A S S O C I AT I E Postbus 89 030 303 52 71 | schoolvoorcoaching.nl
Omslag CLM 6 2
s
5735 ZH Aarle-Rixtel
Oestgeest - Leergang 2 16 en 17 november 2016 Aarle-Rixtel - Leergang 3 7 en 8 maart 2017
VOOR
COACHING
Telefoon 0492-385544
info@associatievoorcoaching.com
W W W . A S S O C I A T I E V O O R C O A C H I N G . C O M
15-11-16 15:29
EEditorial dit rii l Ben je na het lezen van dit magazine op zoek naar meer balans voor je coachpraktijk of voor jezelf als coach? Grasduin dan eens door de 457 artikelen over balans op Coachlink.nl of zoek contact met de 243 coaches die balans hebben opgenomen in hun profielbeschrijving op Coachlink.nl.
Balans, een actueel thema, althans voor mij in de zeer letterlijke zin van het woord. Sinds enkele dagen heb ik mijn woonhuis op de wal verruild voor een schip als nieuwe woonstek. Bakboord, stuurboord, gangboord zijn inmiddels opgenomen in het dagelijks taalgebruik. En ook balans manifesteert zich als nieuw fenomeen, of beter gesteld onbalans. Want hoewel het nog heerlijk herfstweer is, maakt het schip zo nu en dan een rustig deinende beweging op het water. Nauwelijks merkbaar, maar toch een nieuwe sensatie in dagelijkse activiteiten als bijvoorbeeld gedachteloos je tanden poetsen. Automatisch corrigeert mijn lichaam de lichte onbalans, maar ik ben me er wel bewust van. Benieuwd hoe dat over een tijdje zal zijn? Uit deze schets blijkt wel dat balans iets is waar je alleen notie van hebt als er sprake is van onbalans of dreigende onbalans. We zien balans als iets positiefs, het streven naar de perfecte balans lijkt zelfs aanbevelingswaardig. Echter, onbalans zet aan tot beweging, tot een streven naar evenwicht. Er is ook iets te zeggen voor het niet of nooit bereiken daarvan, onder het motto zonder wrijving geen glans. Onbalans zet ons bewust of onbewust aan tot actie. Provocatief coachen, iemand uit zijn comfortzone halen, kan helpen om de soms voor een doorbraak noodzakelijke onbalans te stimuleren bij een coachee. Nog even terug naar schepen (inspiratie ligt nu eenmaal vaak dicht bij huis). Zoeken in Wikipedia op balans en schip, levert deze prachtige volzinnen op, prikkelende metaforen voor de coachpraktijk: ‘De aanvangsstabiliteit is het vermogen van een schip om terug te komen naar zijn initiële evenwichtspositie nadat deze verstoord werd door een uitwendige kracht.’ ‘Een schip heeft verschillende initiële condities van stabiliteit. Deze bepalen hoe het schip zal reageren wanneer het schip uit balans wordt gebracht door een uitwendige kracht. Het schip kan zich in een stabiele, neutrale of onstabiele conditie bevinden.’ Dit is nog maar een eerste aanzet van de koppeling van een coachingsthema aan de nautische wereld. Ik heb het sterke vermoeden dat er vele scheepsmetaforen van toepassing zijn of kunnen worden in het taalgebruik van de coach. Wie schrijft een coachboek aan de hand van nautische metaforen? eline crijns uitgever coachlink magazine
Binnenwerk CLM6 1
•1
15-11-16 16:48
Inhoud Interviews
Artikelen 8 Het weekend is voor zingeving Aty Boers en Marijke Lingsma schreven 15 jaar geleden de eerste Coachingskalender
16 Tijd voor focus Saskia Boender
20 Over natuurlijk ritme,
66 De boekenkast van ‌
gekookte kikkers en wakker kussen
Jeanet Bathoorn, vrijheidondernemer/ businessmentor
Helena Kwaaitaal
26 Tussen de wilde dieren Gea Koren
78 Omarm de tegenpolen in jezelf
Filosoof en managementconsultant Ivo Brughmans over paradoxen
29 De intervisiebegeleider balanceert
Peta Twijnstra
Rubrieken 7 25
Het nachtkastje van Jakob van Wielink Het weekendgevoel van Misha de Sterke Boek
37, 77
2 • coachlink
Binnenwerk CLM6 2
43 59 74 89
De fiets van Jolanda Meijer De coachstijl van Anne de Jong De coachplek van Caroline Beumer Hoe ik coach werd Linda Spaanbroek
magazine
15-11-16 16:48
34 De kernkwadranten als
54 Balans in je leven krijgen
instrument voor ontwikkeling
is hard werken
Lusanne Hogeweg
Jeroen Hendriksen
38 De balans opmaken
61 Omgaan met
interventiedilemma’s
Marjoleine Vosselman
Bert van Dijk
44 Hulp die helpt
70 Leidinggeven aan gezond en duurzaam werken
Ans Tros
Cora van Rossum
48 Wat geloof jij?
83 Blijf op de bodem van je stresspiramide
Paula van der Werff
Gera Bos
90 Tijd voor veerkracht Yolanda Buchel
Columns 13 65 94
Ariadne ter Haar Huub van Zwieten Sasja Dirkse en Angela Talen
En verder Wie werkten mee Colofon
6 Win! 53
4
96 Coach leert lessen Inge Tigelaar
coachlink magazine
Binnenwerk CLM6 3
•3
15-11-16 16:48
Wie werkten mee Saskia Boender is coach, trainer en therapeut. Zij is mede-initiatiefnemer van het Project Wijnhaven in Rotterdam, een centrum voor persoonlijke ontwikkeling, gezondheid en educatie waar professionals vanuit verschillende expertises samenwerken. www.youmakesense.nl > 16
Gerda Bos is coach, trainer, spreker en psycholoog. Ze heeft veel kennis en ervaring rondom de thema’s leiderschap, verandermanagement, samenwerking, communicatie, zelfmanagement en loopbaanontwikkeling. Gerda schreef een aantal artikelen en boeken. www.coachzoetermeer.nl > 83
Yolanda Buchel is registerpsycholoog en oprichter/managing partner van Woosh5. Als ondernemer, trainer, coach en publicist richt ze zich on- en offline op het versterken van veerkracht bij professionals en managers, individueel en in teams. > 90
Bert van Dijk is gestaltpsycholoog en leidde een groot aantal trainers, coaches en managers op. In 2007 richtte hij de Leary Academy op. Hij schreef elf boeken, waaronder de bestseller Beïnvloed anderen, begin bij jezelf en Relaxed omgaan met lastige types. Zijn volgende boek over de vijf denkframes is in voorbereiding. > 61
Jeroen Hendriksen is sociaal pedagoog en coach. Hij werkte in de gezondheidszorg, het onderwijs en als zelfstandig organisatieadviseur/trainer. Hij schreef drie bestsellers over intervisie, waaronder het Handboek Intervisie. > 54
Lusanne Hogeweg werkt als zelfstandig loopbaancoach in Haarlem. Ze begeleidt hooggevoelige mensen bij hun persoonlijke en professionele ontwikkeling. www.vialusanne.nl > 34
En verder ... Gea Koren is narratief coach en verhalenvanger. Ze verzamelt al jaren werkverhalen die zij anonimiseert en voorziet van een professionele en uitnodigende reflectie. Zo ‘tovert’ zij menig werkverhaal om tot leerkansen voor iedereen. www.korenvisie.nl > 26 4 • coachlink
Binnenwerk CLM6 4
Jeanet Bathoorn Caroline Beumer Aty Boers Ivo Brughmans Arvid J. Buit
Sasja Dirkse Ariadne ter Haar Anne de Jong Diederik de Klerk Birte Kooken Marijke Lingsma Jolanda Meijer
Ina Mossink Paul Pardon Linda Spaanbroek Misha de Sterke Angela Talen Jakob van Wielink Huub van Zwieten
magazine
15-11-16 16:48
Helena Kwaaitaal begeleidt als NOBCO coach en therapeut mensen die willen verdiepen, helen en/of koers bepalen. Ze schrijft en geeft workshops over thema’s die haar bezighouden. www.circolore.nl > 20
Cora van Rossum is loopbaanadviseur en coach. Zij werkt vanuit haar bedrijf Loopbaanparadox met de missie: ‘Kwetsbaarheid is kracht! Menselijk maatwerk in duurzaam, inspirerend en ambachtelijk loopbaan- en studiekeuzeadvies.’ > 70
Inge Tigelaar schrijft graag over ‘de kleine dingen die het doen’. Vanuit haar eigen praktijk biedt ze coaching en supervisie aan en laat ze teams ontdekken wat werkt. > 96
Ans Tros is ondernemer en medeoprichter van SchoolvoorCoaching en VistaNova en auteur van Dynamisch Coachen en Leiderschap door (zelf)coaching. > 44
Peta Twijnstra is coach en vertrouwenspersoon. Als coach heeft zij twee specialisaties: logosynthese (een energetische methode om blokkades op te lossen) en intervisie. Zij is auteur van Morgen doe ik het nog beter, met 63 werkvormen en modellen voor intervisie. > 29
Marjoleine Vosselman is psycholoog en werkt als docent bij de minor zingeving in sociaal werk aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen. Eerder publiceerde zij bij Boom het boek Zingevende gespreksvoering, helpen als er geen oplossingen zijn. > 38
Paula van der Werff is als registerpsycholoog Arbeid & Gezondheid en Arbeid & Organisatie aangesloten bij het Nederlandse Instituut van Psychologen. Ze is gecertificeerd door Rob Williams als PSYCH-K® instructeur en geeft workshops PSYCH-K door het hele land. www. dewerff.net > 48
Dr. Ad Bergsma is psycholoog en geluksonderzoeker. Hij werkt als associate lector bij Hogeschool Saxion in Deventer/Enschede binnen het lectoraat verpleegkunde aan het versterken van de eigen regie van patiënten. Hij is coauteur van de boeken Gelukkig werken en Gelukkig voor de klas.
Nienke van Oeveren redigeert vanuit Boekredactie managementboeken en schrijft voor tijdschriften.
coachlink magazine
Binnenwerk CLM6 5
•5
15-11-16 16:48
COLOFON CCO O OLO L LO O F FO ON O N Coachlinkmagazine Coachlink Magazine
Wie werkten mee
Uitgever Eline Crijns Hoofdredactie Marloes van Beersum Eindredactie Sabine Holtermann Rubrieken Nienke van Oeveren Vormgeving Andre Klijsen, Villa Y Een uitgave van Boom uitgevers Amsterdam Postbus 15970 1001 nl Amsterdam www.coachlink.nl info@coachlink.nl @coachlinkNL Adverteren Voor meer informatie over adverteren, kunt u contact opnemen met de uitgeverij via J.Keyzer@boomamsterdam.nl of 020-5218934 Oplage: 10.000 © November 2016 isbn 978 90 244 0707 1
Dr. Joep Schrijvers, auteur van onder andere Hoe word ik een rat?, doet onderzoek voor zijn nieuwste boek: een ideeëngeschiedenis van leiderschap en management in de westerse cultuur. Daarnaast is hij universitair docent veranderwetenschap en spreker.
Hedda Treffers werkt als communicatiespecialist bij De Vrije Uitgevers. Daarnaast is zij freelance redacteur voor diverse uitgeverijen en heeft ze zelf een klein uitgeverijtje.
Eline Crijns Uitgever Boom uitgevers Amsterdam
Marloes van Beersum Adjunct-uitgever Boom uitgevers Amsterdam en redactie Coachlink
Martine Siemons Marketing Boom uitgevers Amsterdam en Coachlink
Sandra Buijel Bureauredacteur Boom uitgevers Amsterdam en redactie Coachlink
Sabine Holtermann Stagiaire Boom uitgevers Amsterdam
Jennefer Keyzer Sales consultant Boom uitgevers Amsterdam
Andre Klijsen Vormgever Coachlink Magazine
Overname van artikelen met bronvermelding is toegestaan. Losse nummers bestellen kan via www.coachlink.nl
Wil je een artikel bijdragen aan de volgende editie van Coachlink Magazine? Mail voor meer informatie naar redactie@coachlink.nl 6 • coachlink
Binnenwerk CLM6 6
magazine
15-11-16 16:48
Het nachtkastje van...
Jakob van Wielink ‘De mens is een menigte.’ Een gesprek met Jakob van Wielink verdient rust en aandacht. Hij laat je nadenken over jezelf, je leven en hoe je kunt helpen het leven van anderen mooier te maken. Rust en aandacht zoekt de leiderschapsen transitiecoach ook in de boeken die hij leest.
foto paul ten broeke
Jakob rondde onlangs met twee collega’s de vertaling af van een van de meest impactvolle boeken in zijn leven: Laat je niet gijzelen. ‘George Kohlrieser beschrijft daarin dat je onmogelijk anderen kunt leiden en inspireren als je de mechanismen niet kent die jou soms blokkeren oftewel gijzelen. Vooral impact had zijn onderzoek naar secure bases: mensen die zorgen voor een gevoel van veiligheid en comfort waardoor jij experimenten aan durft te gaan. Zij luisteren zonder oordeel, caring, én dagen je uit om werkelijk verder te komen, daring. Als je weet dat je gegijzeld wordt, zoek dan je secure bases op. Het mooie is natuurlijk dat je als leider en coach voor anderen een secure base kunt zijn.’ Aan de basis van zijn werk als transitie- en leiderschapsexpert staat de hechtingstheorie van de Britse psychiater John Bowlby. De boeken Attachment in Adulthood en Attachment-Informed Grief Therapy maken zijn benadering en daaruit volgend onderzoek toegankelijk. ‘Bowlby liet in de jaren vijftig het fundamentele belang van gezonde emotionele verbinding voor een kind zien en daarmee ook de mogelijkheden van een mens om om te gaan met tegenslag en verlies.’ Attachment-Informed Grief Therapy
te krijgen zodat het in staat is tot leren en verbinden.’
verklaart hechting op neurologisch niveau en is een ontroerend boek voor Jakob. ‘Het gaat erover hoe je je als begeleider verbindt met anderen. Je kunt daarbij nieuwe verbindingen in de hersenen maken die oude hechtingswonden overschrijven.’ Dit boek ligt nu op zijn nachtkastje. ‘Ik ben er nog wel even mee bezig, maar het is fascinerend. Zo leren we steeds meer over hoe we ons hele lijf nodig hebben om ons brein rustig
‘We hebben onze secure bases tot onze allerlaatste levensadem nodig.’
‘Een van de allermooiste boeken die ik de afgelopen jaren heb gelezen, is de roman Plotseling, liefde van Aharon Appelfeld.’ Hoofdpersoon Ernst is in de zeventig en heeft een jonge huishoudster wier ouders niet zo lang geleden zijn overleden. ‘Tussen die twee ontstaat een hechte liefdesband. In haar relatie met Ernst ontdekt Irena hoe ze aan haar ouders gehecht is en naarmate ze langer bij hem blijft, geeft ze hem de ruimte om in het reine te komen met zijn pijnlijke verleden.’ Het boek is een aanklacht tegen het idee dat alles snel moet. ‘We hebben ook de vertraagde tijd nodig. Om een echt diepgaand gesprek te voeren, om samen stil te zijn, om verbinding te maken en om in contact te komen met onze nieuwsgierigheid. Daar gaat de liefde over.’ Hij legt daarbij ook de link naar secure bases: ‘We hebben ze tot onze allerlaatste levensadem nodig.’ Het laatste boek waarover hij vertelt, ligt regelmatig op Jakobs nachtkastje. Het is de dikke bundel Einde en begin. Verzamelde gedichten van de Poolse dichteres Wislawa Szymborska, Nobelprijswinnaar voor Literatuur. ‘Bijna al haar gedichten heb ik wel honderd keer gelezen.’ Jakob leest het gedicht Het schrijven van een CV met rustige stem voor. Het gedicht maakt pijnlijk duidelijk hoe we zaken platslaan. ‘De mens is een menigte, heeft zoveel geschiedenis. Wie ben je echt? Wat is je achterkant?’ (NvO)
coachlink magazine
Binnenwerk CLM6 7
•7
15-11-16 16:48
Coachingska le
nder 2011
r u e Sch s in je l o 1 1 0 2 Marijke Lings ma en Aty B
oerrss
6 alender 20rs0 k s g in h c a o C ty Boe ngsma en A Marijke Li
Coachingska lle
ER D N E L SKA ACHING
nde r
Met cartoons va n Stefan Verwey
Inclusief gratis digitale nder kalender kale
r u e Sch s in je l o 2 1 0 2 Marijke Lingsma
AL 1 10 0 JAAR EE
S
OER !TY "
A EN INGSM
RIJKE ,
-A
B_NEL 18 Cove rs.indd 1
N BESTSELLER
en Aty Boers
INDD
X
8 • coachlink
Binnenwerk CLM6 8
magazine
15-11-16 16:48
Interview
Het weekeinde is voor zingeving Marijke Lingsma en Aty Boers over 15 jaar Coachingskalender In 2003 verscheen hij voor het eerst: de Scheur je los Coachingskalender. En zojuist is de vijftiende editie verschenen: ook voor 2017 biedt deze populaire scheurkalender verrassende prikkels voor de geest. De kalender geeft elke dag ideeën en speldenprikjes voor mensen die hun blik op de wereld en zichzelf willen verruimen. ‘Wat? Is de communicatie in deze organisatie beroerd? Waarom weet ik daar niets van?’ Een gesprek met de bedenkers ervan: Aty Boers en Marijke Lingsma. 6 Tekst: Ad Bergsma
‘
an y
n
C
oaching komt er in essentie op neer dat je mensen helpt de kloof te overbruggen tussen de huidige situatie en de gewenste situatie. Wie coaching zoekt, ervaart het onbehagen van het hier-en-nu, maar slaagt er niet in hier verandering in aan te brengen. Centraal staat het proces van persoonlijke of professionele ontwikkeling. Hoe kun je zelf iets van je leven kan maken?’ Aan het woord is Marijke Lingsma, een van de boegbeelden van coaching in Nederland. Zij is ondernemer, veelschrijver en medebedenker van de Coachingskalender, al jarenlang het meest verkochte managementproduct op de boekenmarkt. Haar medeauteur Aty Boers is manager, businessconsultant, organisatieadviseur, trainer en specialist in procesgericht organiseren. Boers heeft een even blijmoedige kijk op de Coachingskalender. ‘We zijn al vijftien jaar lang op zoek naar een dagelijks klikje voor in je hoofd. De basisgedachte is dat je altijd weer een andere manier kunt vinden om de werkelijkheid bij de horens te vatten. Je kunt steeds opnieuw manieren vinden om jezelf in beweging te krijgen.’
het boek Als de winter voorbij is heeft de auteur Thomas Verbogt het over het verschil tussen harde aandacht die je ergens toe dwingt en zachte aandacht die verbinding zoekt. Die creatieve woordkeuze biedt je de gelegenheid om je eigen gedrag en reac-
Gebruiken wat prikkelt Boers neemt zichzelf als maatstaf bij de selectie van onderwerpen. ‘Ik gebruik wat mezelf prikkelt, ook buiten het werk. In
coachlink magazine
Binnenwerk CLM6 9
•9
15-11-16 16:48
ties met een frisse blik te bekijken. Zo’n uitspraak van Verbogt komt in mijn opschrijfboekje terecht en kan op die manier in de Coachingskalender van 2018 terechtkomen.’ Beide auteurs stralen vrolijkheid en enthousiasme uit. Als Lingsma de vraag krijgt ‘Wat ben je?’, antwoordt ze: ‘Leuk, ik ben een leuk mens, jong van geest en altijd bereid om nieuwe dingen te proberen of gekke dingen te doen. Ik kan gemakkelijk switchen tussen humor en serieus zijn.’ Ze lacht er ontwapend bij, zodat het idee dat hier een te groot ego aan het woord is, geen kans krijgt. Ze beschrijft zichzelf niet in de eerste plaats als professional, maar als mens.
Geboren uit frustratie De blijmoedigheid van de Coachingskalender neemt niet weg dat de eerste versie is geboren uit frustratie. Boers volgde een coachingsopleiding bij Lingsma, terwijl ze aan het werk was als businessconsultant en ze ergerde zich aan het gebezigde jargon. ‘Dan slingerde Marijke weer een uitspraak naar mijn hoofd, zoals “Een goede coach is lui”. Hiermee werd dan bedoeld dat een coach het eigenaarschap van problemen niet moest overnemen en in plaats daarvan iemand zelf zou laten ontdekken wat de oplossing is. Ik bleef echter het gevoel houden dat het onduidelijk was wat ik daar nu precies mee moest doen. Tijdens de pauze vroeg ik Marijke of het een idee was om de kreten in een scheurkalender op te nemen en ze dan op de achterkant te duiden. Ze keek me even aan en zei: “Ja!” Dezelfde dag was de uitgever gebeld en zaten we eraan vast.’ Lingsma: ‘We keken elkaar aan en het was enkele seconden later beklonken. Ik zag in een oogwenk de waarde van een dagelijkse inspiratiebron voor het publiek. Niet iedereen heeft altijd zin om lange teksten door te nemen. Wat mij ook hielp was de associatie met de scheurkalender van Van Kooten en De Bie, die natuurlijk fantastisch was.’
‘Je moet soms ook de vanzelfsprekende aannames ter discussie stellen die een probleem in stand houden, die ervoor zorgen dat je klem blijft zitten.’
de opleiding langs zou komen. Ik had collegae gewaarschuwd dat ervoor gezorgd moest worden dat we elkaar niet per ongeluk tegen het lijf zouden lopen, omdat ik dan met het meubilair zou gaan gooien. En juist op die dag, komt Aty met het idee van een ‘Scheur je los’-kalender. Loslaten was toen zeker een idee dat bij mij resoneerde.’
Relatief Boers zegt dat een belangrijke doelstelling van de Coachingskalender is dippers te veranderen in dimmers, oftewel denkers in problemen om te vormen tot denkers in mogelijkheden. Dit constructieve denken mondt niet uit in een ideale persoon in een perfecte wereld. Boers: ‘Je moet soms ook de vanzelfsprekende aannames ter discussie stellen die een probleem in stand houden, die ervoor zorgen dat je klem blijft zitten.’ ‘Kill your darlings’, noemt Lingsma dit proces. ‘Coaching heeft niet alleen betrekking op de tocht naar een plek waar het gras groener is. Soms kan je niet meer doen dan eelt op je ziel kweken. Ook kan je besluiten dat het prima is dat het gras soms ook dor is. Ik zelf ben altijd bereid te vechten voor verandering, ook als de kans op succes niet groot is. Maar als iets echt onmogelijk is, leg ik me daarbij neer. Ik herinner me bijvoorbeeld de presentatie van een nieuw spel in Utrecht. De uitgever reed die dag zelf naar Antwerpen om ervoor te zorgen dat het spel op tijd in de zaal aanwezig zou zijn, maar hij moest uiteindelijk melden dat het niet ging lukken. Ik ben dan eerst onrustig, maar zodra het zeker is dat het misloopt, is de onrust weg. Oké, we hebben een spelpresentatie zonder spel en dat betekent dat we iets anders met de zaal moeten doen. Dat is uiteindelijk een goede middag geworden.’ Als je zo’n houding zou willen stimuleren bij het publiek, kan je bijvoorbeeld een van de favoriete oneliners van Lingsma opdienen. ‘Joep Schrijvers heeft eens gezegd dat hij niet van braaf coachen houdt, omdat het leven ook niet braaf is. De gewone wereld is ook pittig. Zo’n uitspraak nodigt je uit om elkaar ook weer niet met onnodige voorzichtigheid te benaderen. In moeilijke situaties houd ik ook van de gedachte dat alles relatief is. Eén haar op je hoofd is te weinig, maar één haar in je soep is te veel.’
Nooit uitgeleerd Boers had bovendien het toeval aan haar zijde, toen ze met dit het voorstel kwam. Lingsma: ‘Ik bevond mij midden in een echtscheiding en ik wist dat mijn ex die dag in het gebouw van 10 • c o a c h l i n k
Binnenwerk CLM6 10
Vijftien jaar elke dag advies geven, heeft Boers niet het idee gegeven dat ze het leven volledig onder de knie heeft gekregen. ‘Zelf zit ook wel eens vast. Ongeduld zit in mijn karakter en ik ben bijvoorbeeld geen ster in individuele coaching. Als coach
magazine
15-11-16 16:49
wil ik het geduld opbrengen om mensen zelf de oplossing te laten vinden, maar ergens in mij zit nog steeds dat meisje dat bij een moeilijke vraag in de klas haar vinger opsteekt om te laten zien wat ze allemaal weet. Dus als ik bij het eerste gesprek al weet hoe het verder moet, lukt het vaak niet dat voor me te houden. Volmaakt worden is geen reële gedachte. Dan blijft de optie open om je eigen makke niet te zwaar te nemen. Het helpt al enorm als je om jezelf kan lachen.’
‘Het helpt al enorm als je om jezelf kan lachen.’
gen gedaan om dit van de grond te krijgen. De managers dachten toen echter nog dat zij simpelweg hun team de opdracht konden geven zelfsturend te worden, zonder zelf iets aan het eigen gedrag te veranderen. De managementstijl paste niet bij de gedroomde situatie en de zelfsturing kwam dus niet van de grond. Dat gaat nu echt beter, omdat de verschillende betrokkenen echt bereid zijn op het handelen van zichzelf en het eigen team te reflecteren, zonder zich te laten belemmeren door rangen en standen. Mensen zijn meer dan vroeger bereid om los van hun functie na te denken over de kwaliteit van hun eigen bijdrage. Dat is winst.’
Voeding voor verandering Lingsma heeft evenmin het idee dat de levenslange onderdompeling in ideeën voor een beter leven bij haar heeft geleid tot het vinden van een eindpunt. ‘Mijn vader is 99 jaar geworden en toen was hij nog steeds niet uitgeleerd en ik kan me niet voorstellen dat ik ooit op het idee kom dat ik alles weet. Als je niets meer te leren hebt, ben je dood.’
Boers ziet wel een spanningsveld. ‘De Coachingskalender heeft het doel bij te dragen aan de empowerment van mensen. Daar kan je twee verschillende kanttekeningen bij plaatsen. In de eerste plaats lukt het beter om mensen blijvend nieuwsgierig te maken, dan mensen echt te verbeteren. We bieden eigenlijk een heel brede gereedschapskist aan en mensen kiezen zelf met welke tool ze aan de slag willen gaan.’
Zelforganisatie Voor dat leren hebben we anderen nodig, op schrift, maar ook in persoon. Lingsma: ‘Het blijft ontzettend moeilijk om op eigen kracht te ontdekken waar je jezelf aan ophangt. Ik maak daarom deel uit van een intervisiegroep van vrouwelijke directeuren en van een netwerk van coaches. Het idee dat ik het leven helemaal wil doorgronden, is mij vreemd. Ik heb wel vriendjes gehad die midden in de nacht nog diepzinnige gesprekken wilden voeren, maar er was geen sprake van dat ik daaraan mee wilde doen. Ik ben meer een praktische reflecteerder. Want dat blijf ik het mooiste vinden wat er is: werken aan dingen die je mooi, belangrijk en zinvol vindt.’ De paradox van de moderne tijd lijkt daarbij te zijn dat we het leven in onze individualistische maatschappij steeds ingewikkelder maken, zodat mensen steeds meer vaardigheden nodig hebben om mee te kunnen doen. De psycholoog Trudy Dehue betoogt bijvoorbeeld dat we daar netto weinig mee opschieten. Steeds meer mensen ontwikkelen meer sprongkracht en zelfsturing, maar het rendement is niet erg groot, omdat de kloof tegelijkertijd steeds breder wordt. Lingsma reageert geschokt op deze redenering. ‘Dat is wel een erg nihilistisch idee.’ De utopie is onbereikbaar, maar er verbeteren wel degelijk dingen. Lingsma neemt zelforganisatie als voorbeeld. ‘Dit idee is de laatste tijd weer heel actueel, maar het is zeker niet nieuw. Een jaar of dertig geleden werden hier ook al duidelijke pogin-
‘We bieden eigenlijk een heel brede gereedschapskist aan en mensen kiezen zelf met welke tool ze aan de slag willen gaan.’ Coaching komt minder tegemoet aan de behoefte aan zekerheid en houvast. In onze maatschappij lijkt een steeds grotere groep behoefte te hebben aan minder twijfel en relativering. Zij zoeken in plaats daarvan een hoekje om in weg te kruipen van de boze buitenwereld. Soms verliezen ze zich in het idee dat het vroeger beter was. Boers: ‘Eigenlijk kijk ik positief naar deze onrust. Ik denk het juist goed is dat deze frustraties geuit worden en aan het licht komen. Dat geeft voeding aan verandering. Maar ik geloof niet dat het zo simpel is dat we deze groepen gewoon een kalender kunnen geven. Wij worden vooral gelezen door mensen die deze nieuwsgierigheid en open houding al hebben. Waarschijnlijk is het moeilijk de mensen te bereiken die de ideeën objectief het best zouden kunnen gebruiken. Daar staat echter tegenover dat ik een enkele keer hoor dat iemand een pagina uit de kalender heeft losgescheurd en bij zijn leidinggevende heeft neergelegd. Zo bereiken we toch een bredere groep.’
coachlink magazine
Binnenwerk CLM6 11
• 11
15-11-16 16:49
Landjepik De Coachingskalender is in de loop van vijftien jaar van karakter veranderd. Lingsma: ‘We begonnen in de tijd dat coaches volop bezig waren met het landjepik van andere beroepsgroepen. Het beroep van het begeleiden van mensen in hun leerproces werd rond 2003 geïnstitutionaliseerd. We hadden terrein veroverd op de trainers, therapeuten en organisatieadviseurs. De eerste ‘Scheur je los’-kalender was ook nog echt gericht op de beroepsgroep zelf. Daarna is de doelgroep zich gaan verbreden. We zijn verschoven van de professional naar de eindgebruiker.’ Boers is ervoor verantwoordelijk dat de kalender steeds meer een vaste structuur kreeg. Op maandag hebben mensen behoefte rustig de werkweek op te starten, maar zijn vaak veel vergaderingen gepland. Boers: ‘Ze zeuren aan je kop, terwijl je daar de minste behoefte aan hebt. De kalender geeft op maandag ideeën over het omgaan met anderen.’
‘We zijn verschoven van de professional naar de eindgebruiker.’ Dinsdag staan transities of verandermanagement centraal. Boers: ‘Ik moet daarbij zeggen dat ik steeds minder geloof in de term verandermanagement, omdat daar toch het beeld uit oprijst dat ik zeg wat de ander moet doen. Het denken hoe het zou moeten, is dan te veel losgekoppeld van de mensen die de verandering ondergaan. Ik kom dat ook wel tegen in mijn werk. Dan hoor ik een manager zeggen dat zijn mensen spontaan in beweging zouden moeten komen. Ik vraag dan soms of ik dat even op mag schrijven voor de Coachingskalender. Vaak is dat al genoeg om door te laten dringen dat dit een bijzondere gedachtegang is.’ ‘Woensdag is leiderschap het onderwerp, waarbij veel aandacht uitgaat naar persoonlijk leiderschap. Hoe vergoot je je invloed voor dingen die anders, beter of mooier kunnen zijn. Donderdag staat de coach centraal. Daarbij krijgt het faciliteren van teams met behulp van creatieve werkvormen de laatste jaren steeds meer aandacht. Vrijdag is de dag waarop persoonlijke effectiviteit centraal staat, met diverse onderwerpen, zoals solliciteren of timemanagement.’ In het weekeinde verschuift de aandacht van de professional naar de persoon. Zaterdag is heel divers met onderwerpen als gezin, opvoeding, sport, kunst of reizen, terwijl de zondag meer is gereserveerd voor thema’s als reflectie en zingeving. 12 • c o a c h l i n k
Binnenwerk CLM6 12
Boers: ‘Het gaat op zondag vaak om levensvragen die de context van werk ver overstijgen. Mensen willen steeds meer begrijpen waarom ze doen wat ze doen. Ze zijn minder loyaal aan een carrière en meer loyaal aan een persoonlijke missie. Dat is de reden dat een thema als geluk op het werk in opkomst is.’
Een motor voor het leren van mensen en teams De Coachingskalender is in de vijftien jaar van zijn bestaan uitgegroeid tot een instituut. De grote verandering van de laatste jaren is dat Lingsma is gestopt als mede-hoofdauteur. ‘Ik reis graag en ik was in Myanmar. Ik werd wakker en ging rechtop in mijn bed zitten. Tegen mijn reisgenote zei ik dat ik had besloten te stoppen met de kalender. “Oké prima”, zei mijn reisgenote, “ik ga een sigaretje roken.” Het was een beslissing die even spontaan was als de keuze om ermee te beginnen. Ik ben nu geen hoofdauteur meer, maar een van de medeschrijvers. Ik heb me van de kalender losgescheurd, omdat ik toch de behoefte had om gedachten in meer dan 250 woorden uit te werken, waarin ik ook praktijkvoorbeelden beter kwijt kon. Komende maart zal dan ook weer een boek van Ger van Doorn en mij verschijnen waarin ik de vijf kritieke succesfactoren van coaching beschrijf.’ Hoe zien Lingsma en Boers de toekomst van coaching? ‘Klassieke coachtrajecten zien we steeds minder; gedurende een aantal sessies aan de slag met een bepaalde coachvraag. Het raakt steeds meer vervlochten met het dagelijks werk en blijft op die manier een motor voor het leren van mensen en teams. Dat ‘nieuwe coachen’ past heel goed bij trends als ‘agile’, ‘scrum’ en ‘holocracy’, die in veel organisaties worden opgepakt. Het idee van een Coachingskalender past dan weer prachtig bij het werken met ‘dagstarts’, dat als onderdeel van lean of agile organiseren in veel organisaties wordt ingevoerd. Op den duur hebben we dus geen coaches meer nodig, omdat de ideeën uit de coaching een vanzelfsprekend onderdeel worden van hoe we met elkaar omgaan.’ Als deze woorden profetisch blijken te zijn en het beroep van coach straks niet bestaat, dan moet dat waarschijnlijk niet in geringe mate geweten worden aan royale verspreiding van de Coachingskalender. Succes is geen eindpunt, maar creëert de behoefte aan nieuwe inzichten.
Een exemplaar van de Coachingskalender 2017 winnen? Zie p. 53 van dit magazine.
magazine
16-11-16 09:54
Column
Prikkelbalans
ariadne ter haar
De balans is volledig zoek. Dat was de gedachte die ik twee jaar geleden had en waaraan ik maar niet leek te kunnen ontsnappen. Het gevolg? Voortdurende spanning die gepaard ging met het idee dat ik op zoek moest naar rust. In mijn drukke leven zou dat het antwoord zijn op het vermijden van disbalans.
foto: eugénie baldé
Met mij lijken er heel wat ouders die carrière en gezin proberen te combineren gebukt te gaan onder de last van disbalans. Ook mijn huisarts was zich van dit fenomeen bewust toen hij naar aanleiding van mijn stressgerelateerde hoofdpijnklachten met licht sarcasme meldde: ‘Je kunt zo doorgaan, maar dan is het straks in de overgang met twee pubers écht feest.’ Een eyeopener kun je wel zeggen. Balans dus, want dat was nodig. En om dit te vinden werd ‘rust in mijn donder’ de focus. Met als gevolg dat ik alles wat met onrust te maken had angstvallig probeerde te vermijden. Maar door deze geforceerde exercitie dreef ik alleen maar verder af van mijn doel.
Per toeval werd in die periode een yogaweek in de B&B van mijn vriendin in Italië georganiseerd. Ik schreef me meteen in. Deze week zou ‘the answer to all my prayers’ worden. Het was een prachtige locatie aan een meer waar de aardstralen een kalmte ademden die voelbaar was door je hele lijf. De combinatie met yoga was perfect. Maar na mijn aanvankelijke ‘aarden’, bekroop mij toch weer dat gevoel van onrust. En dus ging ik nog krampachtiger op zoek, met frustratie als gevolg. Toen kwam de avond dat spontaan de woonkeuken gevuld was met mensen, geluiden, hectiek, prikkels en wat dies meer zij; allesbehalve rust dus. Met een overdaad aan energie ging ik naar bed. De volgende ochtend was de yoga als nooit tevoren; de oefeningen intenser, de ademhalingen dieper en alle gedachten meer afwezig dan ooit. Deze intense rust ervoer ik voor het eerst.
Dat was het moment waarop ik me realiseerde dat ik al die tijd krampachtig op zoek was geweest naar het verkeerde. Ik had geen rust nodig, maar juist drukte, prikkels en energie om me meer in balans te voelen. En de grap was dat hiermee automatisch rust ontstond. Het ging er dus helemaal niet om dat ik vlakker moest worden om in balans te zijn, maar juist om het omarmen van wie ik ben en van daaruit in balans komen. Voor mijn ‘energieke ik’ met een gedegen portie ‘prikkelhonger’, was het antwoord dus eigenlijk heel simpel: tegenover heel veel energie van mezelf geven, staat heel veel energie opnemen uit mijn omgeving. Vanaf dat moment geen geforceerde exercities meer voor het vinden van rust, maar me geregeld onderdompelen in een fikse portie drukte om hiermee tegenwicht te bieden en in balans te blijven: prikkelbalans! Ariadne ter Haar (lefeffect.nl) combineert coaching met creativiteit en gaat ervan uit dat verandering vraagt om positiviteit en humor.
Ik had geen rust nodig, maar juist drukte, prikkels en energie om me meer in balans te voelen.
coachlink magazine
Binnenwerk CLM6 13
• 13
15-11-16 16:49
Fiona Stoop 14 • c o a c h l i n k
Binnenwerk CLM6 14
magazine
16-11-16 09:58
Businezz helpt jou, samen met de beste auteurs, aan de kennis die jou verder gaat helpen. Via boeken, e-books en meer.
Persoonlijk geholpen, snel gevonden en eenvoudig besteld.
Businezztoppers
• 15 Ga voor meer boeken, auteurs en thema’s naar Businezz.nl coachlink magazine
Binnenwerk CLM6 15
16-11-16 09:58
TIJD VOOR FOCUS Most of us spend too much time on what is urgent and not enough time on what is IMPORTANT. stephen covey 16 • c o a c h l i n k
Binnenwerk CLM6 16
magazine
15-11-16 16:49
saskia boender
Spelen, dagdromen, slapen, bewegen, tijd naar binnen, tijd voor focus en tijd voor elkaar. We hebben de neiging om deze activiteiten snel te verdringen door de ratrace waarin we leven. We werken voortdurend onder druk en verplichtingen. Hier valt enorm veel winst te behalen, aldus Saskia Boender. De zeven genoemde activiteiten zijn namelijk juist essentieel voor ons geestelijke welzijn.
O
ver het algemeen zijn de meeste mensen zich in de afgelopen jaren meer bewust geworden van hun gezondheid en de juiste voeding. In de Verenigde Staten is in 2011 een nieuwe richtlijn voor dagelijkse voeding gelanceerd.1 Naar aanleiding daarvan hebben Dan Siegel en David Rock van het Neuroleadership Institute een model ontwikkeld waarin ze aangeven welke dagelijkse breinactiviteiten we, naast gezonde voeding, nodig hebben om mentaal gezond te blijven. Het model refereert aan een serie van dagelijkse activiteiten die het brein optimaliseren. Gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek hebben ze zeven activiteiten bij elkaar gebracht die allemaal een verschillende en voordelige werking hebben op onze geestelijke gezondheid. Siegel en Rock voorspellen dat te weinig balans in deze zeven activiteiten ons functioneren negatief zal beïnvloeden. Deze activiteiten hebben namelijk elk een unieke positieve bijdrage aan onze mentale gezondheid.
Mentale kortsluiting De focus van onze huidige economie is verschoven van lichamelijke inspanning naar kennis en service. Dit heeft als gevolg dat er steeds meer druk komt te liggen op onze hersencapaciteit in plaats van op onze spierkracht. Waar goede voedingstoffen, rust en beweging voldoende kunnen zijn bij lichamelijke inspanning, is dit niet voldoende voor onze mind om alert, creatief en veerkrachtig te blijven.
We kunnen dagelijks de catastrofale gevolgen zien van een tekort aan voedingstoffen, maar de maatschappij is zich er nog relatief weinig van bewust wat er gebeurt wanneer mensen beroofd worden van activiteiten als spelen, goede slaap of bewegen. De meeste mensen zijn zich er niet van bewust hoe constante onderbrekingen en afleiding, veroorzaakt door onze moderne communicatiemiddelen en het bombardement van informatie en publiciteit dat naar ons wordt uitgezonden door de media, onze mentale staat en welzijn beïnvloeden. Onder stress zal er vaker een soort mentale kortsluiting ontstaan, waarbij we terechtkomen in een status waarin we mijmerend en bijna in trance naar een scherm aan het turen zijn. We kennen allemaal de inspanning die het kost om langere tijd gefocust te blijven. Onze aandacht verslapt bij een tekort aan nachtrust. Zodra we ons bewust worden van gebrek aan focus, zullen we willen terugkeren naar onze taak, maar het kan ook zijn dat we een behoefte hebben om te bewegen, te wandelen of iets te gaan eten. Het zijn onze hersenen die deze signalen afgeven. Op onze weg naar de koffiemachine komen we misschien wel een collega tegen, en ondanks de stapels werk die op ons wachten, maken we contact en wisselen we een praatje of een grapje uit. Automatisch doen we wat goed is. Wat er in onderzoeken wordt ontdekt, is niet nieuw: het bevestigt hoe we als mens in elkaar zitten. Andere culturen doen hier al langer hun voordeel mee en hebben bijvoorbeeld meer aandacht voor gastvrijheid of momenten van stilte.
De zeven activiteiten voor balans in je mind
Onder stress zal er vaker een soort mentale kortsluiting ontstaan, waarbij we terechtkomen in een status waarin we mijmerend en bijna in trance naar een scherm aan het turen zijn. 1 Voor meer informatie zie www.choosemyplate.gov.
Wat zou er gebeuren als we na een goede nachtrust de dag starten met een halfuurtje reflectieve tijd, zodat je met een uitgeruste en gefocuste mind een voorsprong hebt? We zouden een pauze kunnen plannen rond de lunch en onszelf kunnen toestaan een moment van downtime (niet doelgerichte tijd) of zelfs sleeptime (een klein dutje) te hebben. En direct na ons werk een potje tennis te spelen: een combinatie van connecting time met physical time. Dit resulteert in meer kwalitatieve tijd
coachlink magazine
Binnenwerk CLM6 17
• 17
15-11-16 16:49
waarin je genoeg energie overhoudt om verbinding te maken met je kinderen en te spelen. Dit maakt je daginvulling compleet. Zo zijn er zeven activiteiten die de bouwstoffen leveren voor balans in je mind (ik gebruik hiervoor de Engelse termen van Siegel en Rock).
1 Sleeptime Sinds Aristoteles (384-322 v.Chr.) tot halverwege de vorige eeuw werd slaap gezien als een passieve toestand die slaperigheid tegenging. Tegenwoordig weten we dat we tijdens onze slaap niet alleen uitrusten om de volgende dag weer tegemoet te kunnen gaan, maar dat slaap ook een hoge activiteit in de hersenen is die belangrijk is voor cognitieve processen, zoals geheugenopslag, feitelijke opslag, het integreren van kennis, ons vermogen om te leren en het verwerken van emoties. Uit onderzoek blijkt dat een dutje van tien minuten het meeste profijt heeft voor prestaties direct na het dutje tot drie uur later.
2 Playtime Speelsheid verbetert de capaciteit om innovatief te zijn, ergens op aan te sluiten en meester te zijn in omstandigheden waar grote veranderingen plaatsvinden. Het is niet onze gebruikelijke staat, maar een ontsnappingsmodus. Het kan ons helpen om moeilijke of tegenstrijdige omstandigheden te heroverwegen en te integreren. Het vroege spelen van kinderen (en dieren) rust ze uit met vaardigheden voor het latere leven. Spelen lijkt een belangrijke rol te spelen in het aangaan en onderhouden van positieve relaties. Het is een veilige manier om de regels van sociaal gedrag te leren en zo gepast sociaal gedrag aan te leren. Dit is net zo belangrijk voor kinderen als voor volwassenen. Spelen en vrolijkheid stimuleren het beloningssysteem in de hersenen en worden in verband gebracht met het vrijkomen van dopamine, die nieuwe sporen in de hersenen versterkt, wat nodig is voor creatieve processen en ons geheugen. Er is ook een opvallend verband tussen spelen en verbale intelligentie, de capaciteit om concepten te vormen of woorden te definiëren, en de capaciteit om associatief te denken.
3 Downtime Mensen vinden downtime vaak lastig te plaatsen als essentiële activiteit voor een gezonde mind. Er wordt niet hetzelfde mee bedoeld als vrijetijdsbesteding, dat is een veel bredere term. Downtime is een focus zonder gesteld doel, een ‘zijn’ in het 18 • c o a c h l i n k
Binnenwerk CLM6 18
moment, waarin spontaan dingen naar boven kunnen komen. Het is een proces van loskomen van bestemde richtingen, je overgeven aan dagdromen en je mind laten afdwalen zonder specifieke richting. Downtime kan opkomen tussen activiteiten door, bijvoorbeeld als je aan het wachten bent op een afspraak, luistert naar muziek of bladert in een tijdschrift. Gedurende deze staat van inactieve ‘wakkere’ rust of dagdromen zijn een aantal verschillende hersengedeelten actief die een rol spelen bij herinneringen, theoretisch denken, zelfbewustzijn, autobiografische reflectie en integratie.
Onder druk, deadlines en prestaties verdringen we de incubatietijd uit ons systeem en hiermee ook de essentiële creatieve energie. Het blijkt dat een incubatietijd leidt tot betere beslissingen en inzicht. Onder druk, deadlines en prestaties verdringen we de incubatietijd uit ons systeem en hiermee ook de essentiële creatieve energie. In dit tijdperk van kennis, wetenschap en servicegerichte economie zouden er regelmatig pauzes moeten worden ingebouwd en zouden sabbaticals niet als luxe moeten worden gezien.
4 Time-in Relaxen is een activiteit die het sympathische zenuwstelsel tot rust brengt en die merkbaar wordt in een verlaagde hartslag en spierspanning. Er zijn echter ook allerlei dagelijkse activiteiten die kunnen resulteren in dezelfde kalme staat, zoals wandelen in de natuur en naar muziek luisteren. Het wordt wetenschappelijk breed gedragen dat verschillende vormen van lichamelijke- en geestelijke ontspanning stress reduceren. Time-in in dit kader houdt echter meer in dan ontspanning. Je zou het kunnen beschrijven als een vorm van ontspanning, gerichte concentratie, bewust gestuurde aandacht, het vertragen van je logische denkproces en het onderhouden en aanleren van een zelf observerende, niet-oordelende houding, zoals bij mindfulness. Onderzoek naar de impact hiervan geeft aan dat het preventief werkt. Time-in vermindert bijvoorbeeld de symptomen van depressie en angst. Het richt zich op het aanwezig zijn bij het proces en niet zozeer op de inhoud, het oplossen en analyseren. Als je time-in dagelijks toepast, heeft het voordelen op mentaal, emotioneel, cognitief en sociaal gebied.
magazine
15-11-16 16:49
5 Connecting time – the healing power of relationships Sociale support is een belangrijk element voor ons welzijn en heeft positief effect op onze gezondheid. Dit heeft te maken met het uitwisselen van wat er emotioneel in ons omgaat en het aanvoelen van wat andere mensen nodig hebben. Het ontvangen van support door anderen heeft een positief effect op onze totale gezondheid.
6 Physical time Lichamelijke activiteiten hebben een opmerkelijk positieve invloed op ons mentale functioneren. Sporten en bewegen wordt steeds vaker ingezet bij depressie en burn-out. Dit wordt bijvoorbeeld beschreven in het boek Laat je hersenen niet zitten van Erik Scherder, die als hoogleraar Klinische Neuropsychologie verbonden is aan de Vrije Universiteit in Amsterdam.
7 Focus time Onze aandacht is vandaag de dag sterk gefragmenteerd geraakt. Er is minder tijd beschikbaar en we hebben meer taken en verantwoordelijkheden. Focus time is de tijd om te focussen, gefocust te blijven of te herfocussen op een efficiënte en effectieve manier. Dit vraagt om een aantal verschillende hersenactiviteiten, zoals een zekere alertheid, oriëntatievermogen en beheersing op de uitvoering. Bij een tekort aan stimulatie (verveling) en overstimulatie (stress) ontstaat er een gebrek aan focus. Kort gezegd: er is een directe relatie tussen stress, aandacht (focus) en gezondheid. We kunnen ervan uitgaan dat de focus van onze aandacht een goede en stabiele indicator is voor onze mentale gezondheid.
Wat zou er gebeuren als we de dag starten na een goede nachtrust met een halfuurtje reflectieve tijd, zodat je met een uitgeruste en gefocuste mind een voorsprong hebt?
Ondanks dat we deze zeven activiteiten los van elkaar hebben beschreven, zijn er in de praktijk vele verschillende combinaties mogelijk. Er is geen specifiek recept voor een gezonde mind, omdat ieder persoon weer anders in elkaar zit en we per levensfase verschillende behoeftes kunnen hebben. Het gaat erom dat je je bewust bent van deze zeven activiteiten en hoe jouw (werk)dag eruitziet. Het kan helpen om in kaart te brengen op welke gebieden van de Healthy Mind Platter jij je het meest begeeft gedurende de 24 uur van een dag. Wat ontdek je daarin en waar zou je meer tijd en aandacht aan kunnen besteden? Ook onze coachees zijn vaak helemaal uit balans. Deze disbalans samen met hen in kaart brengen biedt nieuw perspectief en kan het dagelijkse leven weer leuker maken! Je kan de boog niet de hele tijd gespannen houden, daarom zijn juist deze activiteiten zo essentieel! Dit artikel is gebaseerd op de achtergrond bij de Healthy Mind Platter van Dan Siegel en David Rock. Raadpleeg http://davidrock.net/ files/02_The_Healthy_Mind_Platter_US.pdf voor meer informatie.
coachlink magazine
Binnenwerk CLM6 19
• 19
15-11-16 16:49
Over natuurlijk ritme, gekookte kikkers en wakker kussen
20 • c o a c h l i n k
Binnenwerk CLM6 20
magazine
15-11-16 16:49
helena kwaaitaal
Het ingrediënt voor een goede werk-privébalans is vertrouwen op en leven naar een natuurlijk ritme, aldus Helena Kwaaitaal. En zo’n ritme kan niet zonder opbouw- en afbouwfase, anders worden we gekookt als kikkers in steeds warmer wordend water.
O
p deze heldere zonnige dag in september mengt werk zich met privé. Ik ben op tijd thuis voor onze brugklasser die van zijn eerste schooldag terugkomt én precies in de goede werk- en inspiratieflow. De ontspanning van de vakantie zit nog in mijn lijf. Mijn hoofd staat in de vrije stand, niet gehinderd door targets, verplichtingen en andere zo-hoort-hets. Al schrijvend onder de parasol is er geen scheiding tussen werk en privé: al genietend werk ik, schrijf ik … en ben ik. Recht uit het hart. Daarom geen theorieën of het aanhalen van gerenommeerde schrijvers gecombineerd met verantwoorde en succesvolle coachingservaringen. Waarom? Ze doen er niet toe. Het ingrediënt voor een goede werk-privébalans is vertrouwen op en leven naar een natuurlijk ritme. Een ritme van vakantie – overgangsfase met opbouw – productief en gefocust werken – overgangsfase met afbouw – vakantie. Nu lijkt het of ik van vakantie naar vakantie leef, maar dat is niet zo. Ik geniet evenveel van gefocust en productief werken als van mijn vakantie, om de tussenperioden nog maar niet te vergeten. Wanneer je dit leest in december zal je waarschijnlijk je ritme als volgt beschrijven: gefocust en hard werken – op mijn tandvlees nog even door gaan – kerstvakantie – na de nieuwjaarswensen gefocust en hard werken. Interessant hè? Wat ontbreekt er? De tussenperioden, de overgangsfasen met opbouw en afbouw. Ga zelf maar na. Wat gebeurt er in je vakantie? Uitgerust zittend op een terras of andere wonderschone plek krijgt je geest ruimte om te mijmeren en te relativeren. Zo zei ik tegen mijn partner: ‘Het is gek, als ik er middenin zit, besef ik het niet. Maar als ik terugkijk zie ik mijn eigen harde werken en de altijd-maar-doorgaan-met-steeds-kortere-lontjes-cultuur in Nederland. Wat bizar eigenlijk. En inmiddels ben ik oud genoeg om te weten dat nieuwe voornemens na de vakantie binnen één week verdampt zijn. Dan zitten we met z’n allen weer in het stramien van hard werken, presteren en doelen halen. Waar zijn we mee bezig?’
Net voordat we dood koken, gaan we uit het water voor een vakantie, plonsen daarna weer terug in de vijver en houden het vervolgens net lang genoeg vol tot de volgende vakantie.
coachlink magazine
Binnenwerk CLM6 21
• 21
15-11-16 16:49
Het is bizar en oh zo natuurlijk. Ik noem het: gekookte-kikkereffect. Wanneer je kikkers in water plaatst en dat langzaam in temperatuur laat stijgen, hebben ze het niet in de gaten. Totdat het water kookt en ze dood koken. Zijn wij van die langzaam doodkokende kikkers? Nee, wij zijn een speciaal soort. Net voordat we dood koken, precies op tijd, gaan we uit het water voor een vakantie, plonsen daarna met gezonde tegenzin weer terug in de vijver en houden het vervolgens net lang genoeg vol tot de volgende vakantie. ... Even een break. Het is inmiddels mijn tweede schrijfdag. Ook een mooie nazomerdag, het kan niet op in mijn opbouwperiode! Ik heb zojuist mijn uurtje joggen in het bos achter de rug. Zonlicht op bomen wisselde zich af met flarden gedachten over het onderwerp werk-privébalans. Opnieuw mengt werk met privé in een natuurlijke mix. Ook nog goed voor killer nummer 3 van tegenwoordig: te veel zitten. Ja, lekker nu in de opbouw. Maar doe ik, doe jij dat ook in de gefocuste productieve periode? Doet Wouter Bos dat samen met zijn managementteam? (Hij promootte gisteren op de radio de tienduizendstappenteller.) Met deze mix kan een mens goede visies uitzetten, beleidsplannen schrijven en oplossingen bedenken. Terug naar het belang van een opbouw- en afbouwperiode. Iedereen met gezond verstand weet hoeveel waarde dit heeft. Ten eerste om met een opgeruimd bureau, achterstallige klussen gedaan hebbend, relaxt te vertrekken voor een welverdiende vakantie. Ten tweede tijd om die waardevolle impulsen en frisse kijk, die vanuit de vakantie en opbouwperiode zijn ontstaan, de kans te geven. Als elke medewerker in de eerste week na de vakantie de bizarre opvallendheden noemt, hoeven geen team- en managementsessies meer plaats te vinden. Al het materiaal voor een organisatie met een natuurlijker ritme is al aanwezig! Het leven is continu in verandering. Verander dan ook in plaats van automatisch de bekende vijver zonder klimaatbeheersing in te springen! ‘Jij hebt makkelijk praten’, zegt mijn vriendin, die zich drie keer in de rondte werkt bij Vluchtelingenwerk. ‘Ik heb zo’n hekel aan al die door anderen vol geplande consulten’, zegt mijn goede vriend, een bedrijfsarts. ‘Het moet allemaal snel en veel en gaat ten koste van de kwaliteit en mijn eigen ontwikkeling’, zucht een ander. ‘Ik red het ook niet meer om kinderen en werk te combineren, alles knarst en piept.’ Aha, daar komt de coach! Persoonlijk timemanagement. Prioriteiten stellen. Verantwoordelijkheid nemen. Persoonlijk leiderschap. Keuzes maken. We lossen het op! Op individueel niveau. 22 • c o a c h l i n k
Binnenwerk CLM6 22
Er kunnen nu vier dingen gebeuren: 1 Een blijvende dans tussen individuele behoeften, persoonlijk ritme inclusief timemanagementvaardigheden en de eisen vanuit de organisatie omringd door een rijke saus van de organisatiecultuur. 2 Uitval. De coach wordt pas ingeschakeld als het leed al geschied is of heeft preventief niet genoeg effect bereikt. Ruim tachtig procent van het ziekteverzuim betreffen psychosociale factoren. Het zijn mensen die de blijvende dans niet aankunnen óf niet werkelijk durven te kiezen voor dat wat bij hen past, inclusief de consequenties. Niet iedereen kiest bijvoorbeeld voor het plakbandpensioen van Gerhard Hormann. 3 Minder werken. Vooral vrouwen lossen de boel op door nog meer parttime te gaan werken om de werk-privébalans op orde te krijgen. Hiermee parkeren ze hun kostbare talenten en komen ze bij een scheiding financieel in de puree. Er helemaal uitstappen en als zelfstandige gaan werken. 4 Weg uit die waanzin! Hiermee wordt de regie in eigen handen genomen, inclusief de zorgen van het ondernemersbestaan. Mijn vrienden in organisaties hebben gelijk: ik heb makkelijk praten. Als zelfstandige hoef ik niet op te boksen tegen collega’s of een organisatiecultuur. Ik heb alle vrijheid om mijn eigen ritme te bepalen. Ik spring in mijn eigen vijver met temperatuurmeter en alarminstallatie. Dit alles na een burn-out van tien jaar geleden.
Wat gebeurt er wanneer iedereen om je heen hetzelfde doet? Meestal volg je. Op deze manier ontstaat er een tweedeling tussen blijvers en uittreders. Binnenblijvers zijn de dansers met timemanagementvaardigheden en diehards die nergens last van hebben. Zij zijn fysiek en mentaal zo bedraad dat zij niet snel dood koken. De uitvallers, parttime werkers en zelfstandigen gecombineerd met flexwerkers en maximale contracten van twee jaar zijn een groeiende groep. En dat terwijl de som der delen meer is dan één enkel deel! De stam kon vroeger samen op dat grote dier jagen, iets wat een enkeling niet voor elkaar kreeg. Het zit in onze genen! Wat als elke werknemer nu recht krijgt op een vrij in te vullen afbouwtijd en opbouwtijd? En als een leidinggevende nieuwsgierig is naar de ideeën en de dat-nooit-meers en zich laat ver-
magazine
15-11-16 16:49
rassen door eigen regie en inventiviteit die ontstaan zijn in de opbouwtijd na een vakantie? En als een team een middag gaat luieren in de middagzon? Niet gepland, omdat het toevallig die middag lekker weer is! Dat scheelt een duur teambuildingprogramma. En wat als een organisatie stimuleert dat mensen hun natuurlijke ritme volgen gedurende de dag? Vertrouwend op heldere afgesproken haalbare doelen. En als rupsje-nooit-genoeg voelt dat zijn buikje vol is en kiest voor een overgang, pardon transitie heet dat nu, van het industriële tijdperk naar duurzaamheid en maatschappelijk verantwoorde producten en organisaties?
Wat is jouw natuurlijke ritme, het ritme dat jou goed doet? En heb je het lef zo goed mogelijk naar dit ritme te leven? Ja, maar … en nu komen de ja-maars … We moeten concurrerend werken, iedereen doet het, dit is het leven van tegenwoordig, ik verlies anders mijn baan, ik zit klem tussen de opgelegde targets, personeelstekort en mijn werk goed willen doen, ik wil wél goede inkomsten. We moeten de aandeelhouders tevreden stellen. We kunnen de klanten en cliënten niet laten zitten. Deze ja-maars zijn collectief. Dat is het gekookte-kikkereffect. We realiseren niet dat de temperatuur steeds warmer wordt. Slechts in onze dromen springen we in een andere vijver of doen aan temperatuurbeheersing. Het collectief is sterk. Wat gebeurt er wanneer iedereen om je heen hetzelfde doet? Meestal volg je. Het bekende kuddegedrag, op archetypisch niveau gevoed door de oerangst niet te kunnen overleven wanneer je wordt uitgestoten door je stam. Aan de ene kant hebben we de stam nodig om grootse dingen te bereiken. Aan de andere kant zijn we bang om uitgestoten te worden door dezelfde stam wanneer we aankondigen echt te gaan handelen naar een gezonder en natuurlijk ritme. Is er een stamleider nodig die het roer om gooit? Of zijn het individuele helden die het risico nemen? Komt er een coupe van een invloedrijke minderheid? Of legt de overheid een ingenieus systeem aan van temperatuurmetingen, alarminstallaties en nieuwe vijvers? Tonen CEO’s, vrouwen en mannen, borsten en ballen om de rupsen-nooit-genoeg in zichzelf en anderen te transformeren tot prachtige vlinders in natuurlijke tuinen met nieuwe vijvers?
…. Even een break of toch maar niet? Een collega-ondernemer belt. Zin om even bij te kletsen op een terrasje met dit mooie weer? Alhoewel ik mijzelf alle vrijheid geef in deze opbouwperiode, ben ik nu zo op dreef dat ik van het momentum gebruik wil maken. Bovendien zijn mijn kikkerpootjes al flink aan het groeien: het duurt niet lang meer voor ik in de vijver spring van de gefocuste productie. Ook in deze opbouwperiode heb ik keuzes, prioriteiten en grenzen. Bovendien begin ik me bewust te worden van de 20-80 timemanagementregel. Ik zit nog niet op de 80% resultaat en mijn tijd is niet meer eindeloos zoals in de vakantie. Gelukkig ben ik coach. Het is vooral niet de bedoeling dat ik met oplossingen kom. Ik werk zo dat de coachee tot eigen inzichten en actieplanningen komt. Maar toch, de temperatuur loopt op. Wat als we naar de eenvoud gaan: natuurlijk ritme is ook te vinden in één dag. Hoe hoog is het percentage werkenden dat hun boterham tussen de middag achter de computer naar binnen werkt? Ooit in Frankrijk, Portugal, Italië geweest? Ze verklaren ons collectief voor gek! Hoe laat kijk jij ’s avonds nog op je werkmail? De FNV bracht het item van de altijd-maarwerken-economie onlangs al onder de aandacht. Wat is jouw natuurlijke ritme, het ritme dat jou goed doet? En heb je het lef zo goed mogelijk naar dit ritme te leven? ‘Leven is het meervoud van lef’, zei Loesje al lang geleden. Dit is in ieder geval wat ik zelf kan doen, net zoals opbouw- en afbouwtijd inroosteren. Ook al sta ik aan de zijlijn van organisaties: ik ben wel een aanwezige kwakende coach aan de zijlijn. Zoals een voetbalcoach, soms luidruchtig opspringend, soms geconcentreerd en beheerst op de bank. Maar ik ben er! We zijn weer twee dagen verder. Ik hoef de tekst alleen nog te fatsoeneren en structureren, want volgende week plons ik mijn vijver in. En de 80% is NU bereikt. Klaar! Ik ben benieuwd hoe ik reageer wanneer ik, vol in de gefocuste productieperiode, dit teruglees. ‘Die vrouw zit ergens op de maan of zo’, denk ik wellicht. We zullen zien! Zo ik heb gesproken, recht uit het hart, vanuit wie ik nu ben. Ik hoop dat ik je wakker gekust heb. Dat jouw eigen natuurlijke ritme niet alleen jou goed mag doen, maar ook je dierbaren. Dat je mag bijdragen aan de organisatie waarin je werkt en het land waarin je leeft vanuit de wijsheid, kracht en talenten die als vanzelf ontstaan uit het volgen van en leven naar jouw ritme!
coachlink magazine
Binnenwerk CLM6 23
• 23
15-11-16 16:49
“Met Noloc voel ik me nog sterker in mijn vak” Joyce Blok, Joy! Loopbaancoaching
Noloc erkend Loopbaanprofessional
• Up-to-date kennis via dé beroepsvereniging • Groeikansen via o.a. vakbijeenkomsten • Opstap naar Register Loopbaanprofessional • Voorsprong bij veel opdrachtgevers • Vakgenoten als sparringpartners
Loopbaanadvies | Outplacement | Beroepskeuzeadvies | Re-integratie | Carrièrecoaching
www.noloc.nl 24 • c o a c h l i n k
Binnenwerk CLM6 24
Een streepje vóór dankzij Noloc erkenning.
magazine
15-11-16 16:49
Het weekendgevoel van...
Misha de Sterke ‘In gesprekken met vrienden kom je tot inzichten.’ ‘Gezelligheid, harmonie en kwaliteit.’ Het weekend van Misha de Sterke in een notendop. Door de week helpt hij organisaties met innoveren en managet hij samen met zijn vrouw hun gezin. ‘In het weekend maken we tijd om aandacht te hebben voor elkaar.’ ‘Mijn weekend begin ik graag met een leeg hoofd. Dus op vrijdagmiddag haal ik mijn zoon op en gaan we samen naar de sportschool.’ Misha de Sterke heeft een zoon van 3 en een dochter van 5. ‘Terwijl ik de energie uit mijn lichaam werk, slingert hij aan apparaten en scharrelt daar met veel plezier rond.’ Onderweg naar huis haalt hij een lekkere fles wijn en zorgt hij dat het eten klaarstaat als zijn vrouw thuiskomt. ‘Op vrijdag neem ik de tijd om de kinderen een boekje voor te lezen voor ze naar bed gaan.’ Daarna ploft Misha op de bank voor een drankje met zijn vrouw. ‘Hoe was het vandaag op je werk?’ Rond 11 uur gaan ze naar bed, want hun zoontje meldt zich gewoonlijk rond 6 uur. ‘Dan zetten we hem nog even aan de gang met wat speelgoed, maar dat duurt nooit lang.’ Misha neemt een kop koffie en vraagt zich af: wat kunnen we maken voor vanavond? ‘Ik hou erg van koken, dus ’s ochtends pak ik de kookboeken er al bij. Afgelopen zaterdag aten we bijvoorbeeld citroenrisotto met gegrilde zalm en groene asperges.’ Als het even kan, sport Misha nog tussendoor – in elk geval gaan ze vaak met z’n vieren naar de markt. Na de lunch met z’n vieren komen aan het einde van de middag vaak vrienden. ‘De kinderen die in het hofje achter ons huis spelen, lekker weer en gezelligheid met vrienden geven mij echt een weekendgevoel.’ Meestal blijven de vrienden eten en staat Misha een deel van de middag in de keuken. ‘Vooral bij de borrel ’s avonds filosofeer ik graag met vrienden over werkgerelateerde zaken. Zo kom je samen tot inzichten; je hoort overeenkomsten tussen organisaties, welke belemmeringen er zijn en wat wel goed gaat.’ Deze gesprekken hebben Misha geïnspireerd om Oh nee, een goed idee te schrijven waarin hij weergeeft wat er echt speelt in organisaties. ‘Zo vaak worden verwachtingen niet uitgesproken, waardoor persoonlijke problemen
de belemmering lijken, terwijl het eigenlijk om iemands rol gaat ... Het zit in mijn aard om te toetsen hoe de ander ergens naar kijkt’, lacht Misha.
‘Bij de borrel filosofeer ik graag over werkgerelateerde zaken.’ ‘Zondag is een rustige dag; we ontbijten met z’n vieren en gaan vaak samen iets doen.’ Aan het einde van de middag kijkt Misha gewoonlijk even wat er die week komt en bereidt hij een en ander voor. ‘Na het eten maken we een wandeling in het bos achter ons huis. De kinderen rennen en fietsen en kunnen zo hun energie lekker kwijt. Als ze in bed liggen, kijken mijn vrouw en ik vaak nog een filmpje. Na zo’n rustig weekend rennen we dan op maandagochtend weer.’ (NvO)
coachlink magazine
Binnenwerk CLM6 25
• 25
15-11-16 16:49
Tussen de wilde dieren
gea koren
Het talent van Gea Koren, narratief coach en verhalenvanger, is om van (werk)verhalen leerkansen te maken. Dit verhaal over de dierentuin werpt een nieuw licht op het vinden van balans tussen werk en privÊ. Welke lessen kun je leren als je met de auto van je baas tussen de wilde dieren rijdt? 26 • c o a c h l i n k
Binnenwerk CLM6 26
magazine
15-11-16 16:49
M
okkend zit ik in de hoek van de kamer met m’n gsm te spelen. Straal vergeten dat ik vandaag met m’n vrouw en kinderen naar de dierentuin zou gaan. Lekker bijdehand. Hoe kan ik nou weer zo stom zijn om dat te vergeten? Heb ik ook nog het hele weekend piket. Hoe ga ik me hier weer uit redden?
Terwijl ik met een donker gezicht op topsnelheid een oplossing probeer te verzinnen, wordt het verhaal steeds complexer. Vrouwlief merkt rustig op dat m’n vriend met zijn gezin over een halfuurtje voor de deur staat. ‘Je hebt met hem afgesproken om met z’n allen naar Safaripark Beekse Bergen te gaan. Weet je nog?’ Kreunend kom ik tot de conclusie dat dit waarschijnlijk een drama gaat worden. ‘Kunnen we allemaal in jouw auto?’ vraagt ze met een zorgeloze stem.
Er wordt gelachen, gezongen en voor we er erg in hebben rijden we met de Volvo dwars tussen de wilde dieren door. Langzaam maar zeker komen de herinneringen weer boven. Ik heb inderdaad in een bui van overdreven enthousiasme beloofd dat we met z’n allen naar de dierentuin zouden gaan met de auto. Plotseling zie ik het licht. Ik heb een enorme Volvo Station van de baas voor de deur staan omdat ik piket heb. Als ik m’n chef nou eens effe bel. Als ik tijdens een kletspraatje nonchalant opmerk dat ik even de piketauto meeneem omdat ik met de kids even weg moet, dan zegt hij wel ‘ja’. Hoe langer ik erover nadenk, hoe beter ik het plan ga vinden. Mijn chef is een aardige, makkelijke kerel die op de hoogtepunten van een plezierig gesprek nogal toegefelijk wordt. Ik raak bijna ontroerd van dit briljante plan en voordat ik dreig een zakdoek te moeten pakken, heb ik zijn nummer al ingetoetst. Het is gelukt. Ik ben weer bijzonder tevreden met mezelf en een uur later zitten we met z’n negenen in de enorme Volvo. Tassen met limonade en chips verhuizen van links naar rechts en van voor naar achter. Er wordt gelachen, gezongen en voor we er erg in hebben rijden we met de Volvo dwars tussen de wilde dieren door. We zijn kennelijk één van de eersten, want er is geen auto voor of achter ons te zien. De dieren liggen ver
van het pad te slapen en op de gezichten in de achteruitkijkspiegel zie ik langzaam maar zeker de teleurstelling groeien. Ik voel dat ik vandaag in vorm ben, dus ook hier ga ik een oplossing voor verzinnen. Op zo’n honderd meter afstand staat een enorme, sullige neushoorn in onze richting te turen. Voor de tweede keer deze dag krijg ik een briljante ingeving. Ik laat het raampje zakken en peuter een enorme zakdoek uit mijn broek. Als een ware stierenvechter leun ik, veel te ver, uit het raam van de auto en zwaai met de enorme zakdoek in de richting van de neushoorn. Het gejoel in de auto sterkt mijn overtuiging dat dit weer zo’n geniale actie is. Ik zwaai harder en negeer de negatieve opmerkingen van mijn vrouw, die me koortsachtig aan mijn overhemd de auto binnen probeert te trekken. Mijn inspanningen hebben succes. De neushoorn komt in beweging en het gejoel in de auto begint op het Ajaxstadion te lijken op het moment dat het beslissende doelpunt wordt gemaakt. Trots kijk ik de auto rond. Langzaam zie ik de opgewonden gezichten vertrekken en plaatsmaken voor angst. Ik kijk verbaasd naar buiten en voel de grond inmiddels onder de auto trillen. Briesend komt de neushoorn met donderend geweld op de zijkant van de auto afgestormd. Het gejoel heeft plaatsgemaakt voor gegil. Mijn vrouw geeft me een linkse hoek en verschillende handen trekken aan mijn shirt in een kennelijk wanhopige poging om ons leven te redden.
Als een ware stierenvechter leun ik, veel te ver, uit het raam van de auto en zwaai met de enorme zakdoek in de richting van de neushoorn. Koortsachtig zet ik de enorme Volvo in z’n eerste versnelling en trap het gas zo diep in dat ik me zorgen maak of de bodemplaat dit geweld zal houden. Met slippende banden, slingerend en in een enorme stofwolk probeer ik de neushoorn te ontwijken. Vanuit mijn ooghoeken zie ik zijn gemene gluiperige ogen gericht op de deur waarachter ik zit. Terwijl de eerste zweetdruppels mijn hoofd afdruipen, zie ik dat een derde speler zich in de strijd mengt. Een enorme Landrover met zebrastrepen
coachlink magazine
Binnenwerk CLM6 27
• 27
15-11-16 16:49
komt recht op de prachtige Volvo van mijn baas afgescheurd. Waar is die idioot mee bezig, flitst het door m’n hoofd. In een reflex trek ik het stuur naar rechts en scheur rakelings langs de Landrover. Ik hoor een doffe klap en kijk achterom. Ik zie alleen maar een enorme stofwolk op de plaats waar eigenlijk de neushoorn en de Landrover behoren te zijn. Acht paar grote ogen in de auto staren me aan alsof ik de meest verachtelijke idioot op deze planeet ben. Voorzichtig rijd ik verder, zoekend naar het pad waarop ik voor m’n gevoel lang geleden begonnen ben. Net op het moment dat ik het gevonden lijk te hebben, stopt de Landrover met daverend geweld naast me. Een enorme vent in een safaripak stapt uit. Een gezicht als een donderwolk. In de verte achter me zie ik de neushoorn wegsjokken.
Briesend komt de neushoorn met donderend geweld op de zijkant van de auto afgestormd. Bescheiden en beleefd wil ik uitstappen, maar de man sist dat ik het niet in m’n bolle drieliter moet halen om hier uit te stappen. Door een kier in het raam met op de achtergrond wat Afrikaanse wilde dieren krijg ik er ongenadig van langs. Dat zo’n man er geen rekening mee houdt dat mijn kinderen en al die anderen hier getuige van zijn, flitst het door m’n hoofd. Stilletjes rijden we naar de uitgang. Ik hoor ze allemaal gniffelen. Ik hoor ze allemaal fluisteren. In gedachten stel ik me voor dat het anders was afgelopen. Dat ik m’n aardige baas had moeten bellen om uit te leggen dat die prachtige Volvo van hem total loss is. Oh ja? Ja, een neushoorn in m’n zijkant ... Mijn hemel wat een mazzel dat dit goed afgelopen is. Wat een mafkees ben ik eigenlijk. Ja, ik neem die dienstauto nog eens mee ... Dus niet!
28 • c o a c h l i n k
Binnenwerk CLM6 28
Reflectie bij Tussen de wilde dieren SAMENVATTING De hoofdpersoon mokt dat hij een privéafspraak is vergeten terwijl hij piketdienst heeft. Het loyaliteitsdilemma dat hierdoor ontstaat, lost hij op door de dienstauto privé te gebruiken. Hij dekt zich wel in bij zijn chef. Probleem opgelost. Tevreden gaat hij met zijn gezin en vrienden in de dienstauto naar het safaripark. Deze oplossing krijgt nog een pijnlijk staartje ... REFLECTIEVRAGEN • Herken je de emotionele spanning tussen werk en privé? • Hoe reageer jij als je emotionele spanning ervaart? • Wat zijn jouw favoriete oplossingen? • Herken je dat emotionele stemmingen met je op de loop kunnen gaan? • Waar en wanneer is dat bij jou het geval? In dit verhaal zie je dat de verteller aan het slot iets geleerd heeft. Zo kunnen blunders tot leereffecten leiden. • Wat is jouw recentste blunder en wat leerde je ervan? • Heb jij ook wel eens oneigenlijk rugdekking gezocht bij je chef? Hoe werkte dat uit? • Hoe houd jij je werk en privéleven gescheiden? • Als je op je werk met anderen praat, let er dan eens op in welke mate werk- en privéleven gescheiden worden gehouden. Wat valt je op?
Bronnen • Huijgevoort, T. van & Koren, G. (2015). Narratief coachen. De kracht van het zelfverhaal. Amsterdam: Uitgeverij Boom Nelissen. • Koren, G., Ratering, M. & Tamerus, J. (2010). Zwarte koffie sterke verhalen, 101 politieverhalen, 1001 leerkansen. Leeuwarden: Vuyk en CO. (Raadpleeg ook: www.zwartekoffiesterkeverhalen.nl.)
magazine
15-11-16 16:49
De intervisiebegeleider balanceert
coachlink magazine
Binnenwerk CLM6 29
• 29
15-11-16 16:49
peta twijnstra
Zoals een deelnemer op allerlei manieren op zoek is naar balans in zijn werk, zo is de intervisiebegeleider altijd op zoek naar een goede balans in de intervisiebijeenkomsten. Intervisie is een krachtig instrument om samen met collega’s te reflecteren en betere professionals te worden. Maar wanneer wordt er eigenlijk optimaal geleerd?
D
e afgelopen jaren heb ik verschillende groepen voor kortere of langere tijd begeleid en heb ik aan meerdere intervisiegroepen deelgenomen. Inbreng in intervisie gaat vaak over balans, zoals in de volgende drie voorbeelden. ‘Hoe ga ik om met leerlingen als ik ze tegenkom in de kroeg?’ Een groep beginnende docenten is op zoek naar balans in hun beroepshouding. ‘Hoe ga ik om met patiënten die bellen en lang van stof zijn?’ Een groep doktersassistenten ontdekt dat ze ooit geleerd hebben anderen uit te laten spreken en zoeken nu de balans tussen empathisch zijn en effectief omgaan met de schaarse tijd die ze hebben. ‘Welke uren declareer ik wel en welke niet?’ Breng je de uren in rekening die je besteedt aan nalezen en uitzoeken, vraagt een advocaat zich af. De zoektocht naar de balans tussen declarabele uren en ‘eigen’ uren doen zijn collega’s graag met hem.
Nu kom ik bijna geen weerstand meer tegen. Wellicht heb ik een andere toon gevonden en ervaar ik moeite met het werken met een model niet meer als weerstand. En wellicht kan ik beter uitleggen dat werken met een model de net genoemde vaardigheden oefent en zorgt dat er verdieping plaatsvindt.
De volgende zeven bijeenkomsten zijn de deelnemers om de beurt voorzitter en ben ik de coach.
Of een intervisiebijeenkomst goed is – of er optimaal geleerd wordt – hangt af van verschillende factoren: Wie zijn de deelnemers? Welke ervaring hebben ze met intervisie? Wat zijn hun verwachtingen? Komen ze vrijwillig? Hoe graag willen ze leren? Gebruikt de groep één model of wisselen ze de werkvormen af? Welke rol heeft de intervisiebegeleider? Is de inbreng van de deelnemers het uitgangspunt? Is de bijeenkomst kort of lang? In welke ruimte zit de groep? Wat is de opdracht? In dit artikel zoom ik in op een aantal van deze factoren.
Werken met een model zorgt ervoor dat deelnemers dingen leren over zichzelf, dat ze gaan reflecteren, hun professionele repertoire uitbreiden, zich bewust worden van de normen en de visie die ze hanteren en weten wat het effect is van hun gedrag en woorden op anderen. ‘Niet makkelijk hoor, werken met dat model’, zegt een van de deelnemers na de eerste intervisiebijeenkomst. ‘Ik ontdek dat ik niet gewend ben om vragen te stellen, meestal reageer ik direct.’ Een mooie bewustwording. Het komt voor dat een ervaren groep zonder model werkt. Een goede intervisiehouding is dan al ingesleten. Maar de ondersteunende werking van een model – en dat mag best een wat moeilijker model zijn – lijkt me ook in een ervaren groep onmisbaar. Op deze manier wordt en blijft intervisie meer dan praten over je werk bij een kopje koffie.
Met of zonder model?
Met of zonder begeleiding?
De eerste intervisiegroepen die ik begeleidde, nu tien jaar geleden, wilden niet altijd werken met een model. Er was weerstand. ‘We willen gewoon over ons werk praten’, zeiden ze dan. Er zijn nogal wat vaardigheden nodig om met een model te kunnen werken: open vragen stellen die niet suggestief zijn, onbevooroordeeld luisteren, je reactie en je mening uitstellen, geen ongevraagd advies geven en niet je eigen verhaal vertellen als een ander inbreng heeft.
Net als vorige jaren begeleid ik een intervisiegroep van zeven leraren in opleiding (lio’s). Beroepshouding en ervaringen in hun laatste stagejaar is hun inbreng en daarnaast is een van de doelen voor deze groep: de deelnemer kan leidinggeven aan een intervisiebijeenkomst. Van de tien bijeenkomsten die we hebben, begeleid ik de eerste drie. De volgende zeven bijeenkomsten zijn de deelnemers om de beurt voorzitter en ben ik de coach. Als coach stel ik een
30 • c o a c h l i n k
Binnenwerk CLM6 30
magazine
15-11-16 16:49
paar keer per bijeenkomst vragen. Ik vraag dan of ze feedback hebben voor de voorzitter, wat ze vinden van hun eigen rol en wat het aandachtspunt wordt als ze de bijeenkomst, na mijn onderbreking, gaan vervolgen. Zo reflecteert de groep en is er vooruitgang. Ik zie een groep die geconcentreerd bezig is en experimenteert met nieuwe werkvormen. Aangekomen bij de vijfde bijeenkomst vraag ik me af: ‘Leren ze op deze manier wel genoeg? Was bij de groep van vorig jaar, waar ik elke bijeenkomst leidde, de leeropbrengst niet veel groter?’
Inbreng heb je altijd, is mijn idee, maar soms denken deelnemers dat inbreng iets groots is en weten ze nog niet wat als inbreng kan dienen. Ger van Doorn en Marijke Lingsma noemen dat in hun boek Intervisiecoaching (2012) ‘overschatting van eigen competenties en onmisbaarheid van de coach’. Wellicht heb ik daar last van en vind ik mezelf onmisbaar als intervisiebegeleider. Daarom leg ik het voor aan de groep. ‘Wij leren veel op deze manier, jouw rol als coach en feedbackgever is voor ons voldoende’, zeggen ze. Wat de balans precies is tussen begeleide intervisie en zelfstandigheid verschilt per groep en per opdrachtgever. Bij een groep waarbij de opdracht is om ze in vier bijeenkomsten te coachen naar zelfstandigheid ligt de focus op het trainen van de intervisievaardigheden. Bij deze groep lio’s die intervisie heeft in het kader van de opleiding, ligt de focus ook op de professionele ontwikkeling.
Eén model of afwisselende modellen en werkvormen? ‘Ik heb geleerd dat je verschillende werkvormen kunt gebruiken en dat het daar leuker en leerzamer van wordt’, zegt een van de onderwijscoaches in een intervisiegroep die ik vier keer begeleid heb en die nu als zelfstandige groep verder gaat. Vaak hoor ik van mensen dat ze in hun intervisiegroep altijd met hetzelfde model werken. Meestal is dat ‘de incidentmethode’. Als ik op internet dit model opzoek, vind ik verschillende variaties. De incidentmethode is een prima model. Het is een basismodel dat, net als ‘de roddelmethode’, ‘het kernmodel’ of ‘wisselende vragenstellers’, goed te gebruiken is bij beginnende groepen.
Verschillende modellen en werkvormen Coat of Arms: Door het beantwoorden van verschillende vragen, vult een deelnemer zijn wapenschild en komt tot de ontdekking welke drie waarden leidend zijn in dagelijks leven en werk. Incidentmethode: Deelnemers kijken terug op de vorige bijeenkomst, kiezen dan inbreng gevolgd door een vragenronde met analyse en ze sluiten af met een adviesronde en evaluatie. Joharivenster: Een schema dat gebruikt wordt om elkaar feedback te geven om zo meer zicht te krijgen op kwaliteiten, vervormingen en blinde vlekken. Kernkwadrant: Een model, ontwikkeld door Daniel Ofmann, waarmee mensen op een gestructureerde manier hun kwaliteit, valkuil, uitdaging en allergie in beeld kunnen brengen. Kernmodel: Nadat de inbrenger door de deelnemers wordt bevraagd, krijgt hij advies en maakt een actieplan waarna de groep afrondt met een bespreking van het ingebrachte thema. De ketting: De inbreng van meerdere deelnemers wordt aan elkaar geschakeld door twee vragen: wat spreekt aan in de inbreng van de ander en wat heeft dat met jouw inbreng te maken. Kwaliteitenspel: Kleurrijke set kaarten met kwaliteiten en vervormingen waar op verschillende manieren mee gewerkt kan worden en die ervoor zorgt dat deelnemers meer zicht krijgen op eigen en andermans vervormingen en kwaliteiten. Roddelmethode: Na het kiezen van inbreng stellen de deelnemers daarover vragen waarna ze roddelen in het bijzijn van de inbrenger en afsluiten met diens reactie op die roddelronde. De taart: Deelnemers zoeken naar de balans tussen beschikbare tijd (taart) en uit te voeren taken (taartpunt). Wisselende vragenstellers: Na het kiezen van de inbreng kiest de inbrenger een vragensteller en als hij dat drie keer heeft gedaan, volgt er een groepsbespreking over de inbreng en het wordt afgesloten met de reactie van de inbrenger.
De lio’s waarover ik eerder schreef kennen de incidentmethode niet. Zij kiezen elke bijeenkomst een model of werkvorm uit mijn boek Morgen doe ik het nog beter of bedenken zelf een werkvorm. Zij doen elke bijeenkomst iets anders en kiezen werkvormen die ik nog nooit gedaan heb. Ze doen ‘de taart’ waarbij ze het evenwicht tussen de taken die ze hebben en de tijd die ze beschikbaar hebben in beeld brengen. Ze doen ‘het kwaliteitenspel’ en ‘het joharivenster’ waarbij ze elkaar feed-
coachlink magazine
Binnenwerk CLM6 31
• 31
15-11-16 16:49
back geven en zich bewust worden van blinde vlekken en ze doen ‘de ketting’ waar ze meerdere inbrengen aan elkaar rijgen. Prima, die afwisselende werkvormen, ik ben er een voorstander van. Maar met de lio’s voer ik een gesprek over de vraag of de verschillende werkvormen en de grote afwisseling daarvan nog dienen om tot leren en verdieping te komen of dat de werkvormen leidend zijn en ten koste gaan van de verdieping. Hoe zou het leerrendement in deze groep geweest zijn als ze steeds met hetzelfde model hadden gewerkt? Een leuk experiment zou dat geweest zijn. Een goede balans in de afwisseling van werkvormen is dus belangrijk. En die balans verschilt per groep.
Verplichte of vrijwillige deelname? In het boek Intervisie bij werkproblemen (2003) van Jeroen Hendriksen staat: ‘Intervisie is vrijwillig maar niet vrijblijvend.’ Het betekent dat deelnemers zelf kiezen voor deelname en vervolgens trouw en actief meedoen. Een prima stelregel, maar in de praktijk is het soms anders. Een afdelingsmanager bij een overheidsinstelling organiseert intervisie voor haar teamleiders. Ze wil ze faciliteren bij hun professionele ontwikkeling, omdat ze voor veel nieuwe uitdagingen staan. Ze vraagt mij de groepen te begeleiden. ‘Is deelname vrijwillig?’ vraag ik in ons kennismakingsgesprek. Dat vindt deze manager lastig. Ze verwacht dat bij vrijwillige deelname een aantal teamleiders niet gaat meedoen omdat ze denken dat het de werkdruk zal verhogen. Die teamleiders hebben geen ervaring met intervisie en kennen de waarde daarvan nog niet. Daarom wil ze eerst vier verplichte bijeenkomsten organiseren om alle teamleiders te laten ervaren wat intervisie is. Daarna vindt ze vrijwillige deelname prima. Na de vierde bijeenkomst zegt een van de teamleiders in de evaluatie: ‘Ik dacht dat het weer iets was wat er bij kwam, bij alles wat we al moeten doen. Maar ik wil graag doorgaan met intervisie. Ik leer van de bespreking van cases met mijn collega’s en de bijeenkomsten zijn voor mij een rustpunt in de hectiek van mijn werk.’ De andere collega’s sluiten zich daarbij aan. Maar zo goed loopt het niet altijd af. Bij een andere organisatie, met precies dezelfde afspraken aan de start, laat een deelnemer een aantal keren verstek gaan en als hij er wel is, blijft hij herhalen dat hij moeite heeft met het verplichte karakter en dat hij niks leert. Dat heeft zijn weerslag op de voortgang van de groep. Het klopt denk ik wat Hendriksen schrijft: intervisie werkt pas als alle deelnemers (op een bepaald moment) 32 • c o a c h l i n k
Binnenwerk CLM6 32
vrijwillig deelnemen en de wens hebben zichzelf in intervisie verder professioneel te ontwikkelen.
Inbreng of andere werkvormen? Er zijn veel werkvormen te vinden waar geen inbreng van deelnemers voor nodig is zoals het ‘kernkwadrant’, ‘coat of arms’, en het ‘kwaliteitenspel’. In een van de intervisiegroepen die ik coach, hebben de deelnemers al langer intervisie met elkaar. Het valt me op dat zij steeds zulke ‘andere werkvormen’ doen en nauwelijks met inbreng werken. Als ik het de deelnemers vraag, zeggen ze dat deze ‘andere werkvormen’ verdieping hebben gebracht in de groep en dat ze er ook persoonlijk veel van hebben geleerd. Een prima reflectie en passend bij een groep die lang met elkaar werkt.
Welke situatie van de afgelopen twee weken schiet je het eerst te binnen en waarom? Waar had je succes mee? Waar zag je als een berg tegenop? Als ik groepen begeleid, werk ik de eerste bijeenkomsten met een model dat inbreng vraagt. Mijns inziens is dat de basis van intervisie. Werken met inbreng vinden sommige groepen lastig. ‘Ik heb niks’, is een veelgehoorde reactie op de vraag om inbreng. ‘Inbreng hebben’ is een vaardigheid die een beginnende groep soms nog niet beheerst. Inbreng heb je altijd, is mijn idee, maar soms denken deelnemers dat inbreng iets groots is en weten ze nog niet wat als inbreng kan dienen. De volgende vragen kunnen helpen bij het genereren van inbreng: Welke situatie van de afgelopen twee weken schiet je het eerst te binnen en waarom? Waar had je succes mee? Waar zag je als een berg tegenop?
Lang of kort? Een opleidingscoördinator van een zorginstelling vraagt of ik de intervisie van een groepje docenten wil begeleiden op maandagmiddag van drie tot vier, één uur dus. Meer ruimte in de roosters is er niet. ‘Dat is kort voor intervisie’, reageer ik. Ze zegt dat de groep graag wil beginnen en dat wellicht later meer ruimte ontstaat. Omdat ik deze opleidingscoördinator ken, besluit ik de opdracht aan te nemen. Ik tref een gemotiveerde
magazine
15-11-16 16:49
groep aan. We spreken af dat ze me voor elke bijeenkomst mailen wie inbreng heeft en wat die is. Zo ben ik voorbereid en kan ik een passend model kiezen. Na vier bijeenkomsten ben ik blij dat ik met de groep ben gestart. Ze hebben ervaring met intervisie, weten wat goede vragen zijn en met behulp van een korte opwarmer zijn ze snel gefocust en kunnen ze aan de slag met de inbreng.
Intervisie is dan een rustpunt in de hectiek van het werk. Het blijkt te kunnen: één uur intervisie. Maar twee uur is beter, zeker als de groep onervaren is of slechts één of twee keer per jaar bij elkaar komt. In twee uur is er tijd om een opwarmer te doen, terug te kijken op de vorige bijeenkomst, inbreng te kiezen en één of twee cases te bespreken. Intervisie is dan een rustpunt in de hectiek van het werk.
Balanceren tussen de verschillende factoren Behalve bovenstaande factoren zijn er nog tal van factoren te noemen die invloed hebben op het leerresultaat in intervisie, zoals: Hoe vaak komt de groep bij elkaar? Is het een vaste groep of is de groep wisselend van samenstelling? Wordt er gewerkt met oplossingsgerichte modellen of zijn de dieperliggende waarden en drijfveren van de deelnemers onderwerp? Is de intervisiebegleider intern of extern? Het is zaak om evenwicht te vinden tussen al die factoren en tussen de factoren onderling. Dat balanceren is een continu en leerzaam proces. Geen groep is gelijk en geen bijeenkomst hetzelfde. Zo blijft intervisie spannend en is het nooit saai. Intervisie is een krachtig middel.
Het werkt vaak beter als je het van meerdere kanten bekijkt. Nieuwe perspectieven bieden nieuwe kansen. Bij Alba-academie leiden we coaches en leiders daarom op vanuit Inclusive Leadership. Een inspirerende methode die het denken, doen, voelen en zijn verbindt. Zo brengen we het vuur weer terug in mensen, teams en organisaties.
Locht 117, Veldhoven Tel: 040-2955999 secretariaat@alba-academie.nl www.alba-academie.nl
coachlink magazine
Binnenwerk CLM6 33
• 33
15-11-16 16:49
De kernkwadranten als instrument voor ontwikkeling
Persoonlijke balans vinden 34 • c o a c h l i n k
Binnenwerk CLM6 34
magazine
15-11-16 16:49
lusanne hogeweg
Wat maakt dat we het ene gedrag beter hebben ontwikkeld dan het andere? Is dat nu eenmaal ons karakter en moeten we het daarmee doen? Lusanne Hogeweg denkt van niet. Volgens haar hebben we in potentie een groter bereik en kunnen we beide kanten van de medaille inzetten.
H
et model van de kernkwadranten van Daniel Ofman is bij uitstek geschikt om ons potentieel te realiseren. Hiermee breng je namelijk niet alleen je kwaliteit in kaart, maar ook je valkuil (een teveel van het goede), je allergie (een tegenovergestelde kwaliteit van de valkuil) en je uitdaging (een kwaliteit waarmee je weer in balans komt). Als we doorslaan in bepaald gedrag, bijvoorbeeld in onze kwaliteit daadkracht, raken we uit balans. We hinken als het ware op één been, en schieten in de valkuil van drammerigheid. De uitdaging is dan om een tegenovergestelde kwaliteit, zoals geduld, in stelling te brengen. We komen meer in balans en staan sterker als we de kwaliteit én de uitdaging inzetten en zo de ogenschijnlijke tegenstellingen verenigen. Hoe doen we dat? In balans komen vergt enerzijds bewustwording van de oorzaak van onze eenzijdigheid. Anderzijds moeten we ook in actie komen en het andere gedrag in praktijk brengen. Als we oefenen, schroom overwinnen en omgaan met weerstand, kunnen we het ons eigen maken en nieuw evenwicht vinden. Dit is geen statisch gegeven: elke situatie vraagt een passende reactie. Balans is dan een kwestie van het balanceren van meerdere kwaliteiten.
Onderzoeken van gedrag Wat brengt ons uit balans? Mijn ervaring is dat dit te maken heeft met het goed willen doen. Daaronder ligt onze angst om fouten te maken en onzekerheid over hoe we overkomen. We zijn niet onbevangen onszelf, maar hypergevoelig voor de reacties van anderen. We hopen waardering te krijgen met een bepaalde eigenschap en schieten daarin door. In die zin is het opnieuw vinden van balans een proces van persoonlijke ontwikkeling. Het gaat er dan niet om dat we moeten veranderen; volgens mij is de essentie juist dat we in zo veel mogelijk situaties onszelf kunnen zijn. Dit vraagt om het doorbreken van belemmerende patronen in ons gedrag.
Maar dat doen we niet zomaar even, want deze zijn vaak ingesleten. En dat niet alleen, we voelen ons er ook veilig bij. Hier is een diepere en onbewuste reden voor.
We vluchten onbewust uit ons centrum, weg van het onbehaaglijke gevoel dat we niet voldoen. En dan slaan we door. Vastlopen in patronen kan reden zijn om een coach in te schakelen. Om deze zaken bespreekbaar te maken, gebruik ik het model van de kernkwaliteiten. Niet alleen is het voor mensen een prettige en herkenbare ingang, het blijkt ook een bruikbare manier om gewenste verandering in gang te zetten. Met het model kun je in kaart brengen welke onbalans speelt en hoe die in evenwicht kan worden gebracht.
Patronen herkennen Een voorbeeld. A. heeft een creatief beroep. Ze kijkt niet positief terug op haar loopbaan en haar eigen rol. Als we tijdens de coaching een kwadrant maken op haar kwaliteit flexibel zijn en zich kunnen aanpassen, komt er helderheid. Haar valkuil is te weinig ruimte nemen voor wat ze nodig heeft om creatief te zijn. Als ik vraag wat maakt dat ze in deze valkuil terechtkomt, blijkt dat ze niet lastig wil zijn. Het is haar uitdaging om meer voor zichzelf op te komen door haar behoeftes uit te spreken. Daarin houdt iets haar tegen. Ze wil collega’s niet voor het hoofd stoten en geen problemen geven. De suggestie om zaken aan te kaarten samen met een mogelijke oplossing, maakt haar zichtbaar opgelucht. Ze vindt het op deze manier makkelijker om in actie te komen. Het transformerende is mede gelegen in het inzicht dat A. onbewust de neiging had te denken in problemen. Ze ziet nu in dat, en hoe, ze een patroon in stand houdt. Dat maakt het mogelijk om het te doorbreken.
coachlink magazine
Binnenwerk CLM6 35
• 35
15-11-16 16:49
De oorzaak van het in stand houden van patronen is veelal een situatie die we ooit niet hebben kunnen accepteren of verwerken. En die ons heeft doen concluderen: dat ging niet goed en dat komt omdat ik het niet goed deed. Dit veroorzaakt angst dat zoiets nog een keer gebeurt en we doen er alles aan om dat te voorkomen. We vluchten onbewust uit ons centrum, weg van het onbehaaglijke gevoel dat we niet voldoen. En dan slaan we door naar de ene of naar de andere kant.
Krachtig instrument Elke keer weer ben ik onder de indruk van de kracht van toepassing van de kernkwaliteiten. Het gaat dan niet om het invullen van de juiste woorden in de vier vakjes: de effectiviteit is juist gelegen in een dynamische toepassing van de verschillende onderdelen. Zo brengt het gesprek een bewustwording op gang. Je kunt hiermee zo diep gaan als jijzelf en de coachee op dat moment aankunnen. Ik heb ervaren dat je het kernkwadrant ook voor jezelf kunt gebruiken door te reflecteren op situaties en je reactie erop. Een evenwichtige reactie voelt rustig. Bij te veel van het goede is altijd wel een onrust voelbaar die, bij nader onderzoek, een emotie blijkt te zijn die nog niet is verwerkt. Daarachter zit een negatieve gedachte over jezelf. In het hier-en-nu kun je deze overtuiging zien als een conclusie uit het verleden, die achteraf gezien niet klopt.
Realistisch zelfbeeld Dit zelfonderzoek vergt moed. Het kan onderliggende pijn raken, waarvoor we juist onbewust weglopen. Dit proces aangaan en de emoties alsnog voelen, kan veel opleveren. We winnen aan zelfvertrouwen als we de negatieve gedachten over onszelf loslaten. We halen aspecten van onszelf naar boven en worden een completer mens. Balans is vooral een kwestie van al je kwaliteiten erkennen en waarderen.
nieuw geheel vormen. Dat kan als je je zelfbeeld hebt her-ijkt en beseft dat jouw kwaliteiten iets toevoegen. Als je in jezelf gelooft, heb je de bevestiging van anderen niet nodig. Dan vind je ware kracht en evenwicht.
Het is spelen met de ogenschijnlijke tegenstellingen en ze tot een nieuw geheel vormen. De magie van het model Ik vind het model van de kernkwadranten sterk in zijn eenvoud. Ik merk aan mijn cliënten vaak dat ze het ingewikkeld vinden om de juiste woorden in te vullen in de vier vakjes. Dat gebeurt als je het te rationeel benadert. Dat doe ik liever niet. Ik ben ervan overtuigd dat een effectieve toepassing afhangt van het vermogen om dit intuïtief te doen. Voor mij ligt de kern in het inzicht dat je zowel de kwaliteit als de uitdaging in je hebt. Nog belangrijker is het om een laag dieper te kijken naar wat maakt dat je in de valkuil terechtkomt. Want hier zit de magie van het model en ligt de ingang naar transformatie. Na al die jaren ben ik nog steeds onder de indruk van het effect en zet ik het model met veel overtuiging in. Ik doe dat wanneer ik aanvoel dat iemand de eigen kwaliteiten onvoldoende ziet. Dan luister ik niet alleen, een oude eenzijdigheid van mij, maar dan zet ik ook mijn vermogen in om te verwoorden. Ik geef de ander terug wat ik waarneem. Dat vond ik eerst spannend en heb ik met vallen en opstaan geleerd. Zo draag ik mijn steentje bij aan het geheel!
Als het lukt om zowel je kwaliteiten als uitdagingen bewust in te zetten, ervaar je dat je invloed hebt op situaties. Het is spelen met de ogenschijnlijke tegenstellingen en ze tot een
36 • c o a c h l i n k
Binnenwerk CLM6 36
magazine
15-11-16 16:49
Boek
Bea Engelmann, Werkboek veerkracht ontwikkelen 188 blz, 1e druk 2015, Boom uitgevers Amsterdam, ¤ 29,95 In onze dynamische wereld is kunnen omgaan met verandering absolute noodzaak geworden. Er is veerkracht voor nodig om steeds opnieuw je draai te vinden en ondanks tegenslag weer door te gaan. Dit werkboek gaat uit van zeven wegen naar het versterken van veerkracht: zelfperceptie, levensvreugde, zelfwerkzaamheid, zelfbeschikking, optimisme, coping en empathie. Aan de hand van uitleg van deze begrippen en 105 werkbladen met een keur aan oefeningen werkt de coachee aan het opbouwen van een positieve levensinstelling en een sterke persoonlijkheid. Een boek vol praktische en krachtige instrumenten voor coaches en andere professioneel begeleiders.
Arvid J. Buit
Ina Mossink
Executive coach en supervisor
Trainer en coach bij IM training en coaching
Veerkracht ontwikkelen is een prettig leesbaar werkboek van auteur Bea Engelmann. Via zeven ‘hoofdwegen’ geeft ze onder andere coaches tools in handen om te werken met vragen over levensvreugde, zelfbeschikking en zelfperceptie. De oefeningen (en het boek in z’n geheel) zijn prettig vormgegeven en uitstekend bruikbaar in de praktijk.
Juist op het moment dat er veel tegenslag in mijn leven is, komt dit boek op mijn pad. Veerkracht omringt zich voor mij met het mysterie waarom de ene mens veerkrachtiger is dan de ander in een redelijk vergelijkbare situatie. Sommige mensen lijken mee te kunnen blijven buigen, wat er ook gebeurt. Anderen vallen al om bij het eerste zuchtje tegenwind.
Engelmann is zelf opgeleid als psycholoog en systemisch coach. Ze geeft telkens een prima basisuitleg, met ruimte voor zelfreflectie van de coach of behandelaar. Wat me heeft teleurgesteld aan dit boek is dat er geen tips in staan voor de mensen die de oefeningen uitvoeren. Deze begeleiding is erg belangrijk omdat de kans op fouten enorm is, zeker op psychotherapeutisch niveau. Oefening 4 brengt bijvoorbeeld de slinger van bewustzijn (TA) terug tot een wel erg vereenvoudigde weergave. Uiteraard kan het werken, maar ik mis de tips voor de coach om mensen oprecht te kunnen begeleiden op deze zeven hoofdwegen.
Nu dacht ik zelf redelijk veerkrachtig te zijn, maar door de oefeningen ‘En hoe zit het bij jou’ in elk hoofdstuk heb ik als begeleider kunnen kijken hoe dit bij mijzelf is gesteld. Ik ontdekte op welk pad ik kan werken om nog meer veerkracht te ontwikkelen. Dit zelfonderzoek vind ik zeer waardevol. Door ook de bijbehorende oefeningen te maken, weet ik nu waar ik mijn coachee doorheen leid. Ik vind het geruststellend te ontdekken dat je veerkracht kunt ontwikkelen, of je het nu al hebt of niet.
7,5
7,5
coachlink magazine
Binnenwerk CLM6 37
• 37
15-11-16 16:49
De balans opmaken
38 • c o a c h l i n k
Binnenwerk CLM6 38
magazine
15-11-16 16:49
marjoleine vosselman
Als we voor belangrijke overgangsmomenten staan, bijvoorbeeld als we een nieuwe loopbaanrichting kiezen of met pensioen gaan, dan voelen we vaak behoefte dat te markeren met een afscheidsceremonie of -ritueel. Als we willen dat dit niet louter een afscheid voor de bühne is, maar een betekenisvol gebeuren wordt, dan vraagt dat om reflectie en bezinning. Maar hoe reflecteren we op ons leven?
B
etekenisvol afscheid nemen veronderstelt dat je het aandurft om de balans op te maken, om je successen en mislukkingen te wegen, waarbij je niet alleen je eigen rol erkent, maar ook de krachtenvelden waaraan je onderhevig was. Er is moed voor nodig om de balans op te maken, want doorgaans gaat dat niet alleen gepaard met vreugde en dankbare waardering, maar ook met weemoedigheid of zelfs verdriet. Voor een deel is dat verdriet omdat je iets waardevols achterlaat. Maar mogelijk komen ook onverwerkte teleurstellingen bovendrijven; de doelen of ambities die niet gehaald zijn, de dromen die niet zijn uitgekomen of de projecten die zijn mislukt. Misschien zelfs vernederingen die je hebt ondergaan? Zoals we allemaal weten, hebben oude teleurstellingen de hardnekkige neiging om je met hun tentakels steeds weer terug je verleden in te trekken. Juist daarom is het belangrijk om eerlijk, maar ook mild te durven kijken naar successen en mislukkingen en je los te maken van ‘hoe het had moeten zijn‘. De rouw die hierbij hoort, verschoont je van de bitterheid die de verandering in je leven zou kunnen vergallen. Het stelt je in staat om waardig afscheid te nemen en als een feniks uit de as te herrijzen, klaar voor nieuwe dromen.
Successen en mislukkingen Werk is een belangrijke identiteitsverschaffer. De mate waarin we onszelf waarderen of hopen waardering te krijgen van anderen koppelen we vervolgens aan de mate waarin we succesvol zijn. Volgens de ‘School of Life’-filosoof Alain de Botton is dat de reden waarom veel mensen zo houden van materiële zaken: ze hopen dat succes van hen afstraalt en dat waardering hun deel is.1 En laten we onszelf niks wijsmaken, ze hebben natuurlijk gelijk: de meeste mensen vinden succes, geld en status aantrekkelijk. Wie verlangt er niet naar om in dat grote 1 Je kunt de TED Talk van Alain de Botton vinden onder de titel ‘A kinder, gentler philosophy of success’. www.ted.com/talks/alain_de_ botton_a_kinder_gentler_philosophy_of_success/transcript
huis te wonen, die mooie auto te rijden en regelmatig verre reizen te kunnen maken en dat alles hopelijk ook nog in goede gezondheid? Het zijn allemaal zaken die je succes weerspiegelen.
De balans opmaken van je leven stelt je in staat om waardig afscheid te nemen en als een feniks uit de as te herrijzen, klaar voor nieuwe dromen. Er schuilt echter een gevaar in onze overwaardering van succes, namelijk dat we onze waarde als mens afmeten aan onze prestaties, aan de grootte van onze bankrekening of de hoeveelheid applaus die we krijgen. We vergelijken onszelf met anderen en willen zelf vooral niet onder doen. Deze neiging is hardnekkig. Het kan dan ook een bittere pil zijn als deze zaken buiten je bereik zijn gebleven. Als je nooit die promotie gemaakt hebt, als je eigen bedrijf niet van de grond gekomen is, als je doorbraak uitgebleven is. Je kan hevig teleurgesteld zijn als je droom over een villa niet is uitgekomen, maar je in plaats daarvan je dagen slijt op je klein appartement. Zeker als je om je heen de mensen ziet die het wel gemaakt hebben, kan het een ware strijd zijn om je teleurstelling niet te laten omslaan in verbittering. Als je dromen niet zijn uitgekomen, dan ligt een conclusie als ‘ik ben niet goed genoeg’ of zelfs ‘ik ben mislukt’ op de loer en dat zijn zo ongeveer de meest ondermijnende gedachten om een nieuwe levensfase mee te beginnen. Zo’n overtuiging is als een rots waarop alle hoop stukslaat.
Onbarmhartig geloof in succes Bovendien is het de vraag of een woord als ‘mislukt’ wel terecht is. Want hoewel onze samenleving je van jongs af aan eindeloze mogelijkheden heeft voorgespiegeld en de boodschap heeft uitgezonden dat je kan worden wie je maar wilt zijn als je je maar genoeg inspant, heeft niemand dat ooit echt helemaal zelf in de hand. Natuurlijk wel voor een deel, maar we zijn
coachlink magazine
Binnenwerk CLM6 39
• 39
15-11-16 16:49
daarnaast ook afhankelijk van krachten waar we geen invloed op hebben en die ons kunnen maken of breken. Er zit een onbarmhartige kant aan onze samenleving met haar ongebreidelde planningsgeloof. Alain de Botton wijst er in dit verband op dat we ons gevoel voor het tragische verloren hebben. De oude Grieken begrepen beter dan wij dat tragedies nodig zijn om mensen vertrouwd te maken met het onheil dat hen kan treffen. Kenmerkend voor een tragedie is dat de personages worden geconfronteerd met onheil waarvoor zij niet of slechts gedeeltelijk zelf verantwoordelijk zijn. De toeschouwer of lezer van de tragedie herkent dat dit personage in veel opzichten gelijk is aan hemzelf en raakt hierdoor doordrongen van het feit dat mensen niet alles in de hand hebben. Oog voor tragiek maakt ons milder in de oordelen over onszelf en anderen. Het leert ons om onszelf geen verantwoordelijkheid toe te dichten voor zaken die buiten onze invloedssfeer liggen. Het doorbreekt de illusies die we koesteren en doet ons beseffen dat er grenzen zijn aan de mogelijkheden het leven naar je hand te zetten. Gevoel voor tragiek en het besef dat niemand aan teleurstellingen ontkomt, is wat we nodig hebben om weerbaar te zijn in deze samenleving die de wereld opdeelt in ‘winners and losers’. Het is niet haalbaar om in alle domeinen van het leven succesvol te zijn, er zijn altijd dingen die niet slagen. Dat betekent niet dat je ‘mislukt’ bent of dat het leven mislukt is; je bent een mens en je wordt net als ieder mens af en toe door het leven op de proef gesteld.
Onze vrijheid schuilt in hoe we kiezen te reageren op wat ons gebeurt.
Veerkracht: balanceren tussen rouw en waardering Elke teleurstelling en elke droom die niet uitkomt, laat een wond achter in je ziel. Als je de pijn daarover doorvoelt, schoont dat op en meestal bevrijdt dat je mettertijd van de gedachte dat je leven minder waard is dan wanneer je droom wel was uitgekomen. Op een groot overgangsmoment kunnen oude littekens weer opspelen. Misschien confronteert het je opnieuw met de pijn dat je geen kinderen of partner hebt. Mogelijk voel je je eens te meer gefrustreerd over je financiële situatie. Het kan ook zijn dat je verdriet voelt omdat je gezondheid je in de steek gelaten heeft. Teleurstellingen kunnen soms zo groot zijn dat ze je volledig in beslag nemen. Als dat gebeurt, is er geen 40 • c o a c h l i n k
Binnenwerk CLM6 40
ruimte om de goede dingen in je leven te waarderen, met als gevolg dat je wordt verteerd door jaloezie of bitterheid. Teleurstellingen zijn in ieder leven onvermijdelijk. Als je de balans opmaakt, is het daarom niet eens zo belangrijk wat die teleurstellingen precies behelsen. Belangrijker is hoe jouw reactie daarop is (geweest). Wij mensen zijn immers niet alleen maar weerloze slachtoffers van wat ons overkomt. Integendeel: onze vrijheid schuilt nu juist in hoe we kiezen te reageren op wat ons gebeurt. Een inspirerend voorbeeld hiervan is de psycholoog Victor Frankl. In zijn boek De zin van het bestaan uit 1978 laat hij aan de hand van zijn eigen ervaringen als gevangene in concentratiekamp Auschwitz zien dat mensen bewonderenswaardig veel aankunnen, zolang ze daar de zin van inzien. Zelf ontleende Frankl houvast aan de uitspraak van Nietzsche dat ‘hij die reden tot leven heeft vrijwel alle levensomstandigheden kan verdragen’. Frankl zelf was een voorbeeld voor zijn kampgenoten en voor velen die zijn werk hebben gelezen. Zijn belangrijkste boodschap is dat we onze omstandigheden niet altijd kunnen bepalen, maar wel hoe we daarop reageren. Frankl gelooft dat je in alle omstandigheden zin kunt vinden, zelf in het lijden en de dood. Als het je lukt om die innerlijke vrijheid te behouden en zelf keuzes te maken, dan overstijg je jouw eigen lichamelijke en psychische beperkingen en je omstandigheden. Dat schept enorm veel innerlijke ruimte, want dan ervaar je dat jouw gedrag afhankelijk is van je besluiten, en niet van je omstandigheden. Je bent vrij om keuzes te maken, waardoor je je kunt verbinden met een ander of met de zin van je leven.
Jouw eigen visie op succes Als je de balans opmaakt, is misschien wel de grootste uitdaging om je teleurstellingen kritisch onder de loep te durven nemen en jezelf de vraag te stellen of er daadwerkelijk sprake is van een ‘mislukking’ of dat je al die tijd een vals idee van succes hebt nagestreefd, dat wel moest mislukken. Met andere woorden: waren het eigenlijk wel je eigen ambities of heb je deze ambities kritiekloos ontleend aan de opvattingen van anderen? Mogelijk heb je geloofd dat je pas werkelijk zou meetellen in de ogen van anderen als je die mastertitel zou halen? Of als je die promotie zou maken? Of als je een boek zou schrijven? Heb je je blind gestaard op ambities die niet werkelijk van jou waren, maar van je levenspartner, je vader of je moeder? Misschien heb je de lat te hoog gelegd, waardoor je droom al van meet af aan buiten bereik lag? Ben je je hele leven bang geweest om te doen wat je werkelijk wilde, omdat
magazine
15-11-16 16:49
je hechtte aan financiële zekerheid? Of stel je nu vertwijfeld vast dat je te hard gewerkt hebt, ten koste van je gezin? Al deze situaties kunnen aanleiding geven tot spijt en dat is een hard gelag, want je kunt het verleden niet meer veranderen. Maar ... de toekomst wel. Heet je spijt welkom, het geeft je een kans om het anders te gaan doen.
Nieuwe dromen De mytholoog Joseph Campbell zegt: ‘We moeten ons durven bevrijden van het leven dat we voor ogen hadden om het leven te krijgen dat op ons wacht.’ Dat is waarom het zo vruchtbaar is om de balans op te maken: het helpt je om je te verzoenen met het verleden en open te staan voor wat de toekomst in petto heeft. Soms moet je met nieuwe ogen naar je verleden kijken om te kunnen zien dat de gangbare opvatting over succes die draait om vergelijking met anderen of waardering door anderen, je op een dwaalspoor heeft gebracht. Je kunt succesvol zijn in de ogen van anderen, zonder daar zelf vervulling aan te ontlenen. Maar andersom kan ook: je kunt voldoening putten uit dingen die in de ogen van anderen onnavolgbaar zijn. In de mate waarin jij voldoening haalt uit de dingen die je doet, ligt
In de mate waarin jij voldoening haalt uit de dingen die je doet, ligt een sleutel om je vrij te maken van de oordelen van de wereld en op jouw eigen manier succesvol te zijn.
een sleutel om je vrij te maken van de oordelen van de wereld en op jouw eigen manier succesvol te zijn. Als je meer ontvankelijk kunt zijn voor wat zich aandient, kun je ontdekken wat werkelijk bij jou past. Dat kan heel verrassend zijn. Marten Toonder zegt in een interview met Susan Smit in haar boek Wijze mannen: ‘Je “ik” leren kennen is een van de moeilijkste opgaven in het leven. We hebben onszelf vanalles aangeleerd en op een gegeven moment denk je dat je zo bent, maar dat is een jas die je hebt aangetrokken. Die jas trek je niet meer zo gemakkelijk uit, want dan voel je je kaal. Toch is het belangrijk te ontdekken wat er onder zit.’ Het kan een waar avontuur zijn om wat meer vanuit ontvankelijkheid te leven, om open te staan voor wat het leven je voorschotelt en het toe te staan om je van binnenuit te veranderen. Mensen slaan soms een heel ander spoor in, gaan iets verrassend anders doen met hun leven. In dit licht is het een waar genoegen om De steigerberg van Marcel van Dam te lezen, waarin hij beschrijft hoe hij van een verstokt stadsmens gaandeweg verandert in een natuurliefhebber met een diepe waardering voor het leven. Zijn verhaal inspireert tot vernieuwing, tot een ontvankelijk leven waarin oude gewoontes gaandeweg veranderen in nieuwe als je meebeweegt met de toevalligheden in je leven en je intuitie volgt. Het wekt het vertrouwen dat je leven in iedere fase opnieuw een avontuur kan zijn. Dit artikel is gebaseerd op een hoofdstuk uit Marjoleine Vosselman (2016). Pensioen in zicht. Amsterdam: Boom.
coachlink magazine
Binnenwerk CLM6 41
• 41
15-11-16 16:49
De juiste sfeer voor het professionele gesprek Bent u coach, trainer, therapeut, mediator of een andere professional die zijn of haar klanten in een representatieve ruimte wil ontvangen? Het Coachhuis biedt in heel Nederland sfeervolle spreekkamers en groepsruimtes, flexibel te huur en tegen een aantrekkelijk tarief. Onze meer dan 100 locaties staan garant voor een rustige en professionele ontvangst van uw klant. U kunt eenvoudig zelf online uw boekingen maken.
Meer weten: kijk op www.hetcoachhuis.nl of mail uw vraag naar info@hetcoachhuis.nl. 42 • c o a c h l i n k
Binnenwerk CLM6 42
magazine
15-11-16 16:49
De fiets van...
Jolanda Meijer ‘Ik fiets vrolijk voorop.’ Jolanda Meijer was een van de eerste coaches op een elektrische fiets. Ze was gedwongen tot de overstap, maar is nu helemaal fan, vooral omdat ze kan blijven fietsen. ‘Bewegen maakt je brein sterker.’ ‘Met mijn witte Sparta E-motion met knalroze fietstassen ben ik echt een verschijning’, lacht Jolanda. ‘Ik ben ‘m nooit kwijt in de fietsenstalling.’ Ze heeft al sinds 2010 een elektrische fiets, vervolgt ze serieus. ‘Door gezondheidsredenen kon ik toen niet meer fietsen met wind of vies weer. Naast overstappen op een andere fiets moest ik ook mijn werk aanpassen. Van opruimcoach ging ik toen naar hoofden opruimen, waarbij ik veel minder fysiek bezig ben.’ ‘Als opruimcoach ging ik soms op de fiets, maar klanten komen nu naar mij toe, dus de fiets gebruik ik niet voor mijn werk.’ Wel gebruikt ze de fiets soms in haar coaching. ‘De fiets is een prachtig symbool voor balans. Mensen die problemen hebben met hun werk-privébalans, zijn uit evenwicht.’ Jolanda vindt bewegen heel belangrijk: ‘Het is een van de betere middelen tegen stress. Als
mensen in mijn praktijk komen die weinig energie hebben, raad ik ze aan om elke dag toch een beetje te bewegen. Even een wandeling maken bijvoorbeeld. Bewegen maakt ook je brein sterker.’ Het is dan ook een van de adviezen uit haar boek Een opgeruimd hoofd in 7 stappen.
‘Bewegen is een van de betere middelen tegen stress.’ Hoewel de batterij een korte actieradius heeft, gaat de fiets gelukkig nog wel even mee. Zelfs als ze op vakantie is, kiest Jolanda voor een elektrische fiets. ‘Dan fiets ik vrolijk voorop en fietst mijn man zwoegend en zwetend achter me aan.’ ‘Voor ik overstapte op een elektrische fiets – daar fietsten in 2010 alleen nog oude mensen op – moest ik echt accepteren dat ik me aan moest passen aan wat mijn lichaam aankon. Ik moest opnieuw evenwicht zoeken in een nieuwe situatie.’ (NvO)
coachlink magazine
Binnenwerk CLM6 43
43 3 •4
15-11-16 16:49
Hulp die helpt De kunst van het motoronderhoud
ans tros
Uitputting of een burn-out wordt door de reguliere hulpverlening vaak gezien als een persoonlijk of geïsoleerd probleem. Maar herstel is alleen mogelijk door onszelf te zien in relatie tot de omgeving en de systemen waarvan we deel uitmaken, stelt Ans Tros. In het verbinden van lichaam en ziel zit de sleutel. 44 • c o a c h l i n k
Binnenwerk CLM6 44
magazine
15-11-16 16:49
I
n de klassieker Zen & de kunst van het motoronderhoud van Robert Pirsig word je meegesleept in een intrigerende zoektocht over de vraag: wat is kwaliteit? De hoofdpersoon is een fervent motorrijder en ontdekt dat motorrijders zich compleet verschillend verhouden tot hun voertuig. Voor sommigen is het slechts een vervoermiddel: het moet rijden en betrouwbaar zijn. Motorpech, sleutelen en onderhoud vormen een onwelkom oponthoud in hun leven. Terwijl voor anderen de omgang met hun motor zo veel plezier oplevert dat dit werkelijk bijdraagt aan hun welbevinden en levensgeluk. Zo iemand poetst de motor, kan er eindeloos naar kijken, doet het liefst al het onderhoud zelf, hoort elk nieuw geluidje en kent ten slotte zijn motor door en door. Techniek en design fascineert hem en stimuleert een vaak oneindige zoektocht naar de werking, schoonheid en de geheimen van motoren.
Genieters zijn romantischer van aard, zij zien overal verbanden, gaan op zoek naar samenhang en worden vaak gedreven door een innerlijke queeste om betekenis te ontdekken, mooie dingen te maken of de wereld te verbeteren. Bezieling en emoties kunnen rationele afwegingen gemakkelijk overtroeven en daardoor ook bij hen uitputting van het ‘fysieke ik’ tot gevolg hebben.
Vormt jouw ‘voertuig’ een verlengstuk van je ziel of zie je je ‘fysieke ik’ als iets wat gewoon moet werken?
Met een vergrootglas naar de brand kijken
Feitelijk schetst Pirsig een levenshouding. Ben je een genieter, een onderzoeker die mateloos geïnspireerd blijft zoeken naar de werking van het leven? Of ben je een functionele gebruiker, die het liefst zo min mogelijk tegenslag heeft en bij ‘tegenslag’ in verzet komt of humeurig wordt? Vormt jouw ‘voertuig’ een verlengstuk van je ziel of zie je je ‘fysieke ik’ als iets wat gewoon moet werken?
Gebruikers vs. genieters Gebruikers zien zichzelf als afgescheiden van hun ‘vervoermiddel’, en van de voorwerpen en anderen om hen heen. Ze vertrouwen met name op hun mentale vermogens, oordelen en gevoelens. Hun ‘fysieke ik’ krijgt pas aandacht als het hapert en dan zoekt men een quick fix. Waar overigens niets mee mis is. Ze zijn blijvend onderweg naar meer, groter of beter, waarbij het ‘fysieke ik’ als broeder Ezel1 wordt behandeld.
1 Broeder Ezel was de uitdrukking die Franciscus van Assisi aan zijn lichaam gaf en die hij vlak voordat hij op jonge leeftijd stierf om vergiffenis vroeg, omdat hij zijn lichaam volkomen had afgeleefd om zijn
Beiden lopen met hun gedrag het gevaar om ‘burn-out’ te raken en uit de bocht te vliegen door de signalen van het lichaam te negeren. De een door onophoudelijk hard te werken voor erkenning, carrière of meer luxe. De ander door het stelselmatig negeren van de fysieke realiteit. En daarna vinden we het maatschappelijk gezien vrij gewoon om dit vooral te wijten aan de persoon en slechts ten dele aan hun leef- en arbeidsomstandigheden.
Problemen worden tegenwoordig het liefst gepersonaliseerd of geïsoleerd. We willen graag daders, slachtoffers, oorzaken en gevolgen kunnen benoemen. Helaas beperken we ons perspectief tot het vergrootglas waarmee we de persoon die uit de bocht vliegt nog eens extra ‘beschuldigen’. ‘Had je maar …’ Of ‘Vette pech!’ Systeemwetten worden hierbij stelselmatig over het hoofd gezien, terwijl niemand geïsoleerd van zijn omgeving functioneert. We maken als mens deel uit van veel systemen: ons gezin van herkomst, onze huidige gezin en relaties en onze werk- en vriendenkring. De illusie van persoonlijke vrijheid is een verleidelijke metafoor en verslaving. In werkelijkheid zijn we groepsdieren die in verbinding met anderen het gelukkigst zijn. We zijn gewoontedieren waarvoor balans en voorspelbaarheid in ons dagelijks leven van levensbelang is. Een van de meest universele angsten is om ‘uit de stam’ te worden gezet. Vroeger een vrijkaart voor een gewisse dood, omdat men zonder bescherming van de eigen stam niet kon overleven. Veranderingen, je losmaken maken van een ‘systeem’, zelfs al kiezen we er zelf voor, roept direct oncontroleerbare oerangsten op. Voorbij ons rationele weten gaat ons fysieke ik gemakkelijk op tilt van veranderingen. Als we een onverwachte schok krijgen, reageren we met een defensieve reactie, een vluchtneiging of het ter plekke ‘bevriezen’.
geloof te verspreiden.
coachlink magazine
Binnenwerk CLM6 45
• 45
15-11-16 16:49
Het is ook erg lastig om ons gedrag te veranderen. Door onze socialisatie leren we wat ‘normaal’ is en hoe we ons sociaal en maatschappelijk geaccepteerd moeten gedragen om erbij te horen. Dat je andere keuzes kunt maken, ontdek je pas als je ermee in aanraking komt. En vervolgens ontstaat er een enorme groepsdruk als je andere keuzes overweegt dan je omgeving. In elke groep bestaan groepsnormen: verborgen codes in de onderstroom die meteen in stelling worden gebracht als jij afwijkt van de geldende norm. Een sabbatical, ontslag, een relatie met iemand van hetzelfde geslacht, scheiden, minder werken etc. Kiezen voor ‘de minste weerstand’ is dus zo vreemd nog niet. Onze omgeving weerspiegelt onze ‘diepste oerangsten’ en verleidt ons om door te gaan, terwijl de balans al lang zoek is. Het innerlijke gevecht met het gebrek aan bezieling, uitputting of het piepen en kraken van het lichaam duurt voort.
De kunst is natuurlijk om de lampjes op je dashboard serieus te nemen. Zorg je beter voor je motor dan voor je fysieke ik? Wees eens eerlijk. Hoe goed zorg jij voor je motor of auto? Doe je geregeld een wasbeurt, bandenspanning, onderhoud, APK, laat je de schade herstellen en breng je het voertuig naar de garage als er geheimzinnige symbolen op je dashboard oplichten? Je ‘fysieke ik’ vormt je belangrijkste voertuig voor de ziel op aarde. Door op zoek te gaan naar de onderliggende betekenissen van je vage of fysieke klachten kom je op het spoor van hetgeen je onbewuste je nog wil vertellen en laten oplossen. Het onbewuste laat je via dromen of herhalende gebeurtenissen op subtiele wijze zien dat je informatie over het hoofd ziet. Soms zijn het helaas pijnlijke lessen. Gelukkig krijgen we vaak tijdig waarschuwingen omdat we vaak tegen dezelfde dingen aanlopen in het leven. De kunst is natuurlijk om de lampjes op je dashboard serieus te nemen.
Met onze ziel onder de arm in de lappenmand Wat onlosmakelijk is verbonden (lichaam, ziel en systemen waar we deel van uitmaken), wordt helaas geïsoleerd en ontkend in hulpverlening. Op gedrags-, mentaal en emotioneel niveau wordt hulp geboden door psychiaters, psychologen, maatschappelijk werkers, coaches en therapeuten, terwijl het 46 • c o a c h l i n k
Binnenwerk CLM6 46
lichaam het domein van de (para)medici is. Uit de hedendaagse psychologie en hulpverlening is het concept van de ziel, een voortbestaan na de dood en de werking van het onbewuste verbannen. Het heeft geen plek in de meeste vormen van behandeling. Dat wat (nog) onverklaarbaar is, is tot paranormaal of alternatief verklaard. En dan belanden we in de lappenmand met onze ziel onder de arm. We mogen nadenken over onze ‘gedragsverandering’ en we worden opgelapt met slaappillen en rust. Deze behandelingen hebben wel degelijk hun functie. Maar het is de vraag of het geen lapmiddelen blijken te zijn op de langere termijn.
Compenseren en absorberen Mensen die in een burn-out of onbalans raken, hebben vaak onbewust lasten uit de voorouderlijke lijn of gezin van herkomst op hun ‘nek’ genomen. Ze leven met lasten die niet van hen zijn, omdat ze op deze manier het systeem in balans kunnen houden. Via systeemtherapie of opstellingen worden mensen zich ineens bewust welke rollen ze hebben gekozen in het gezin van herkomst. Een voorbeeld. Nadat mijn broertje was overleden toen ik vier was, ben ik onbewust het brave lieve meisje gaan spelen en heb ik nooit gepuberd en geëxperimenteerd. Ik heb daarmee onbewust geprobeerd om het verdriet van mijn ouders te verlichten. En dat is precies wat vrijwel elk kind haarfijn aanvoelt en uit liefde doet voor zijn vader en moeder. En dat compensatiegedrag zetten we moeiteloos voort als we volwassen zijn. Veel mensen compenseren en absorberen in hun werk en dagelijks leven taken die door anderen niet vervuld worden. Op deze manier blijft het team of het gezin in balans als een van de partners ziek is, maar ontstaat ook een extra belasting bij anderen. We nemen extra taken op ons bordje en laden ons bord voller en voller … totdat er geen ruimte meer over is voor zelfzorg of hersteltijd. Het geniepige is dat dit een sluipend proces is. Het kan heel lang goed gaan voordat de ‘je voertuig gaat kraken’ en je niet meer voldoende uitrust of herstelt.
Zorg voor de ziel in het dagelijks leven Op burn-out of fysiek of geestelijk uit balans raken kun je dus meerdere perspectieven loslaten. Voor de harde werkers die zichzelf volkomen fysiek uitputten, kan het herstel van het contact met hun lichaam, het onbewuste en de ziel de basis vormen voor heling. Ze zijn vastgelopen in oude overlevingspatronen om te zorgen voor balans in hun omgeving. Velen zeggen dat hun leven te weinig betekenisvol is. Dit vraagt
magazine
15-11-16 16:49
om het herstel van het contact met de eigen ziel en bezieling, waarbij de verbinding met het lichaam essentieel is. Zonder voldoende lichaamsbewustzijn kun je je eigen grenzen immers niet waarnemen en al helemaal niet serieus nemen.
Veel mensen compenseren en absorberen in hun werk en dagelijks leven taken die door anderen niet vervuld worden. De genieters lopen al over van passie en bezieling en hebben andere hulp nodig. Veel bevlogen mensen zijn onvoldoende gegrond en in contact met de metertjes op hun dashboard waardoor ze uit de bocht vliegen. Voor hen is het belangrijk dat ze hun ziel ook daadwerkelijk belichamen, werkelijk aanwezig leren zijn in hun lichaam en vooral in het nu. Maar wat is daarvoor nodig?
Hulp die helpt Professionele hulp bestaat vaak uit een aanpak die zicht richt op een of twee aspecten van het menselijk bestaan. Op het gedrags-, het mentale en emotionele niveau of op het fysieke lichaam. Wat veelal ontbreekt, is een combinatie van deze aspecten en een analyse van het werkelijke lek. Dat kan ook een systeemlek zijn of een gebrek aan bezieling. Hulp die helpt betekent dat ‘hulpverleners’ over de grenzen van hun eigen discipline durven te gaan samenwerken en onderzoeken op welk niveau de onbalans is ontstaan. En daarbij de collega’s weten te vinden om in samenspraak een programma op te zetten. Een voorbeeld daarvan is een multicoachtraject waarbij een van de begeleiders de regie neemt om samen met de hulpvrager een traject op te zetten. Dit zal mensen werkelijk helpen balans in zichzelf én hun omgeving te gaan doorzien en herstellen.
WORDT U SENIOR CERTIFIED COACH?
Start 3 februari 2017 | Opleiding
Mindfulness Trainer in MBSR/MBCT Start 3 maart 2017 | Opleiding
Mindfulness-Based Coaching
Modulair opleidingstraject tot RINO Senior Certified Coach, geaccrediteerd door de ICF, de International Coach Federation. Data: start 19 januari 2017 Locatie: Ouderkerk aan de Amstel
Meer informatie & aanmelden
www.rino.nl/coach Bel 0592 24 22 71 voor ons informatiepakket! info@instituutvoormindfulness.nl
www.instituutvoormindfulness.nl
opleiding en inspiratie voor professionals in de GGZ
coachlink magazine
Binnenwerk CLM6 47
• 47
15-11-16 16:49
Wat geloof jij? De kracht van de overtuiging
48 • c o a c h l i n k
Binnenwerk CLM6 48
magazine
15-11-16 16:49
paula van der werff
Niet je DNA bepaalt hoe je leven eruitziet, maar externe factoren, zoals onze waarnemingen, gedachten en overtuigingen, volgens celbioloog Bruce Lipton. Je overtuigingen beïnvloeden je op genetisch niveau en kunnen zelfs je genetische code veranderen. Maar hoe verander je een overtuiging?
R
ob Williams heeft het PSCYH-K-proces gecreëerd om belemmerende overtuigingen te transformeren in ondersteunende overtuigingen. Dit proces kan coachees helpen om hun leven blijvend te transformeren. Vanuit de neurowetenschappen is bekend dat we ongeveer 95% van de tijd leven vanuit ons onderbewuste. PSYCH-K ziet het onderbewuste als een computerschijf (een database) waarop veel overtuigingen terecht zijn gekomen. Het is belangrijk om een schone database te hebben op onderbewust niveau, zodat we geholpen worden om onze doelen te behalen. Over het algemeen worden we te veel tegengewerkt door oude programmeringen – belemmerende overtuigingen, veelal opgepikt in de vroege kinderjaren – die ons op onderbewust niveau pootje haken. We hebben allemaal overtuigingen als ‘het is niet voor me weggelegd’, ‘als je voor een dubbeltje bent geboren …’, ‘ik ben het niet waard’ en deze bepalen hoe we naar de wereld kijken. Hoe krijg je zicht op deze overtuigingen? En belangrijker nog: hoe kunnen we, als coach, anderen leren om deze belemmerende overtuigingen om te draaien naar overtuigingen die bijdragen aan geluk en ontspanning?
Reguliere aanpak Als psycholoog was ik op zoek naar methoden om mijn cliënten blijvend te kunnen helpen. Ik had ernstige twijfels bij de reguliere aanpak en zag te weinig aanwijzingen dat psychologen werkelijke verandering faciliteren bij cliënten. Tijdens mijn studie leerde ik veel over mensen en hun problemen. Maar met hoe je ze daadwerkelijk kunt ondersteunen op hun zoektocht had het niet veel van doen. Ik kreeg een ‘weten-
Hoe ga je als coach om met een coachee die in een kindtrauma schiet, terwijl je een contract hebt afgesloten om te praten over ontwikkelingsvraagstukken op het werk?
schappelijk wereldbeeld’ aangereikt met de professionele wijze waarop je met elkaar diende om te gaan. Ik leerde mensen in te delen in hokjes (de diagnose) en vervolgens hen te behandelen. En daar ging het flink mis. Want dat behandelen werkte niet. Ik leerde dat de therapeutische relatie voor 95% het werkzame bestanddeel is van elke therapie. Dus eigenlijk maakt het niet uit wat je doet, het gaat erom hoe je het doet. Tijdens therapie ligt de nadruk dus op het proces, niet op de resultaten. Een succespercentage van 5% wordt als ‘normaal’ beschouwd. Dat ligt uiteraard aan de cliënt, want die heeft ‘weerstand’. Of je komt tot de conclusie dat ‘een borderliner niet leert’. Nooit wordt er gekeken naar de methode. Heel raar eigenlijk. En wat me ook verbaasde, is dat het altijd de deskundige, bijvoorbeeld de psycholoog of coach, is die op een cliënt werkt. De therapeut weet wat goed is voor de cliënt, daar heeft hij tenslotte voor gestudeerd. Daarmee diskwalificeer je de cliënt in zijn eigen vermogen om te voelen en weten wat hij nodig heeft.
Coaches onvoldoende gekwalificeerd In het coachvak gebeurt iets soortgelijks. Coaches zouden niet voldoende gekwalificeerd zijn om zich bezig te houden met de werkelijke ‘diepte’-problemen van hun coachees. Hun werkgebied bevindt zich vaak op het vlak van welzijn en werk. Dit is een lastige tweedeling. Hoe ga je als coach om met een coachee die in een kindtrauma schiet, terwijl je een contract hebt afgesloten om te praten over ontwikkelingsvraagstukken op het werk? Het is echter een illusie om te denken dat gezinstrauma’s, opgedaan in het familiesysteem van oorsprong, niet doorwerken in andere systemen van de coachee. Het heeft mijns inziens niet zoveel zin om te werken met of aan een werkprobleem als er eigenlijk een diepliggender probleem speelt. Wat is nodig? Naar mijn mening kunnen coaches niet anders dan aan de slag gaan met deze problematiek. En daarvoor hebben ze goede tools nodig.
coachlink magazine
Binnenwerk CLM6 49
• 49
15-11-16 16:50
Mindset bepalend voor gezondheid Voor de meeste mensen staan belemmerende overtuigingen in de weg voor een stressvrij en gelukkig leven. Als we kijken naar wat de huidige technieken om de mindset te veranderen te bieden hebben, zoals cognitieve gedragstherapie of positief affirmeren, zien we dat deze niet transformerend werken. Inzicht alleen of praten tegen ons onderbewustzijn heeft niet zoveel zin. Tot voor kort zijn er vooral methoden ontwikkeld om mensen op bewust niveau inzicht te geven in hun problematiek en hier vervolgens handvatten voor te geven, zodat ze hun problematiek leren managen. Als mensen maar genoeg discipline kunnen opbrengen, dan kunnen ze door het toepassen van deze handvatten daadwerkelijk verlichting en verandering brengen in hun klachten, is het idee. Onderzoek naar gewoontevorming heeft echter laten zien dat het 28 dagen reguliere oefening vraagt om een nieuwe gewoonte aan te leren en in te slijten in het onderbewuste. En dat lukt weinig mensen. Juist omdat belemmerende overtuigingen als ‘ik kan het niet’ of ‘het gaat mij niet lukken’ daarbij in de weg staan.
PSYCH-K Van een Zweedse vriendin hoorde ik over de methode PSYCHK. Het zou een methode zijn om diepgewortelde belemmerende overtuigingen te transformeren in ondersteunende overtuigingen. En dit alles in maximaal vijf minuten. Ik vond dit een typisch broodjeaapverhaal voor lichtgelovige mensen die je van alles kunt wijsmaken. Maar Bruce Lipton zei dat het werkt, en voor hem heb ik groot respect. Hij is celbioloog en voormalig hoogleraar in de geneeskunde en schreef het boek De biologie van de overtuiging. In dit boek laat hij zien hoe overtuigingen invloed hebben tot op DNA-niveau in het lichaam (epigenetica). Hij toont op een prachtige manier hoe de zachte en harde kant onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. En de conclusie die ik hieruit trok, is dat de zachte kant de belangrijkste ingang is om ook op lichamelijk niveau veranderingen te bewerkstelligen.
Scepsis Ik gaf mij op voor de basisworkshop PSYCH-K met de nodige scepsis. Ik heb het eerste uur met mijn armen over elkaar gezeten, met een houding van ‘kom maar op, als het nodig is zal ik jullie wetenschappelijk fileren’. Aan het eind van de eerste dag was ik om. Ik had het gevoel dat ik in een regen van goudstukken stond. Ik had verschillende diepliggende overtuigingen aangepakt, zoals de overtuiging ‘ik hoor er niet bij’, en deze 50 • c o a c h l i n k
Binnenwerk CLM6 50
veranderd in ‘ik hoor erbij’, ‘ik mag er helemaal zijn’, ‘ik ben welkom’, ‘ik hou van mezelf met heel mijn hart’, ‘ik ben goed zoals ik ben’ en ‘de ander mag zijn precies zoals hij is’. Ik voelde onmiddellijk een grote ontspanning in mijn lichaam en blijdschap in mijn geest. Wow, eindelijk kon ik van al die oude zooi af. Weg met het managen en veranderen maar! Overtuigingen aanpakken doe je door middel van een balansproces. Een balans bestaat uit het testen van je onderbewuste overtuiging, door middel van spiertesten en het in balans brengen van beide hersenhelften. Hierdoor is het mogelijk om andere overtuigingen te programmeren in je onderbewuste. Ik voelde onmiddellijk het verschil in mezelf. In mijn persoonlijke zoektocht naar heelheid had ik al vele gebieden in mezelf ontdekt. Ik had echter nooit eerder de mogelijkheid gehad om deze gebieden te herschrijven. Nu met PSYCH-K kon ik dat, simpel en snel. En als ik ergens door word gegrepen, dan word ik ook echt gegrepen. Ik heb mij gestort op het herschrijven van mijn onderbewuste met de door mij gewenste veranderingen. Ik poetste de filters die ik tussen mezelf en de werkelijkheid had gezet. En wat bleek: de werkelijkheid was vriendelijk, leuk en vol interessante mensen die het fijn vinden om met mij te zijn.
Ik poetste de filters die ik tussen mezelf en de werkelijkheid had gezet. En wat bleek: de werkelijkheid was vriendelijk, leuk en vol interessante mensen.
Hoe het werkt PSYCH-K grijpt direct in op onderbewust niveau, uiteraard geleid door je bewuste. Het gaat om het herprogrammeren van je ‘harde schijf’ (je onderbewuste), waarbij je de opnameknop indrukt om overtuigingen te veranderen. In PSYCH-K gaan we ervan uit dat de kracht in de cliënt zelf besloten ligt. De cliënt weet wat hij nodig heeft. Als PSYCH-K-facilitator begeleid ik het proces en kan daarin uiteraard suggesties doen. De cliënt beslist hoe hij wil dat zijn leven eruitziet en aan welke overtuigingen en stressvolle situaties hij wil werken. Ook voorziet PSYCH-K in een veiligheidsprotocol waarbij gewerkt wordt met het hogere bewustzijn en onderbewustzijn van de cliënt.
magazine
15-11-16 16:50
Over Rob Williams Rob Williams (VS) is founding father van het PSYCH-K-proces. Hij werkte jarenlang als manager in het bedrijfsleven. De focus op geld verdienen bevredigde hem niet en hij schoolde zich om tot counselor. Hij verbaasde zich over het gebrek aan resultaatgerichtheid in de reguliere psychologie. De nadruk lag op het proces en niet op het behalen van resultaten. Hij was in het bedrijfsleven de omgekeerde focus gewend. Bovendien vond hij het onacceptabel dat er genoegen werd genomen met 5% resultaat. Hij ging op zoek naar methoden die werkten en ontdekte het PSYCH-K proces. Grapje uit: The missing peace in your life (Rob Williams) Vraag: Hoeveel psychologen heb je nodig om een gloeilamp te verwisselen? Antwoord: 1, maar dan moet de gloeilamp wel ECHT bereid zijn om te veranderen!
Er wordt via een spiertestprotocol getest of het hogere bewustzijn toestemming geeft en het onderbewuste wordt getest op medewerking. Als dit gegeven wordt, is het mogelijk om in vertrouwen verder te gaan. Ik vind dat dit mij ontzettend ontlast als psycholoog. Soms gebeuren er dingen tijdens een sessie die ik niet had aangedurfd zonder dit veiligheidsprotocol. Met dit veiligheidsprotocol weet ik, zonder twijfel, dat wat er gebeurt goed is voor mijn cliënt en dat hij het aankan. Ook weet ik dat zijn overtuigingen binnen vijf minuten blijvend getransformeerd zullen zijn. Het volgen van dit soort veiligheidsprotocollen kwalificeert je in mijn ogen om met mensen te werken.
Succes Voordat ik PSYCH-K kende, voelde ik me regelmatig tekortschieten ten opzichte van mijn cliënten. En dat gaf mij weer een slecht gevoel over mezelf. Er kwamen gedachten langs als: ‘Wie denk ik wel dat ik ben, dat ik dit zou kunnen?’ Ik voelde me verantwoordelijk voor het succes van mijn cliënten, want ik kreeg er ook nog geld voor. Ik voelde me dan moe en moedeloos na een sessie. Ik wilde zoveel meer voor mijn cliënten kunnen betekenen dan wat lukte tijdens een sessie.
pakken op een snelle, eenvoudige en transformerende manier. En niet alleen zij, ook ik ga anders de deur uit. Ik krijg zoveel energie van mijn sessies dat ik aan het einde van de dag nog energie overhoud.
Ik krijg zoveel energie van mijn sessies dat ik aan het einde van de dag nog energie overhoud.
Ook komen mijn cliënten regelmatig binnen met een veel te hoog niveau van stress. Dit uit zich op verschillende manieren, zoals gevoelig voor geluid, kort lontje, schrikachtig, weinig concentratievermogen. De spanning heeft zich letterlijk opgehoopt in hun lichaam zonder dat ze de mogelijkheid hebben om deze weer los te laten. De balansen van PSYCH-K kan je ook gebruiken voor het transformeren van stress tot op celniveau. Dit betekent dat de cliënt na de balans ook letterlijk de spanning niet meer kan vinden in de situatie waaraan is gewerkt.
De boodschap van vrede Mijn persoonlijke missie heb ik als volgt geformuleerd: ik breng de boodschap van vrede. Vrede met jezelf, daardoor vrede met anderen en daardoor vrede in de wereld. Ik vind het geweldig om deze tool te leren aan coaches, psychologen, maar ook aan docenten en managers. Zo kunnen zij hun cliënten, leerlingen en werknemers effectiever begeleiden. Bovendien is werken met PSYCH-K ook goed voor de coaches zelf. Veel coaches voelen zich na een sessie moe en leeggezogen. Als je dit voelt, betekent dit dat je stress hebt opgedaan in het contact met een cliënt. Met een zogenoemde balans kun je dit oplossen. Vervolgens kun je dieper kijken naar wat er speelt tussen jou en de cliënt en hoe dit energielek is veroorzaakt. Vervolgens kun je dit dichten met de juiste overtuigingen. Zo krijg je weer regie over je eigen voelen, denken en doen. Door het veiligheidsprotocol van PSYCH-K kun je erop vertrouwen dat de cliënt zelf weet wat hij wel en niet aankan. Hierdoor wordt de verantwoordelijkheid daar gelegd waar hij hoort: bij de cliënt. De taak van de coach is om je cliënt naar beste kunnen te begeleiden. Het resultaat is dat jullie beiden energieker worden.
Tegenwoordig heb ik hele andere sessies met mijn cliënten. Ze gaan letterlijk anders de deur uit dan voorheen: vol vertrouwen dat ze nu eindelijk in staat zijn om hun problemen aan te
coachlink magazine
Binnenwerk CLM6 51
• 51
15-11-16 16:50
MASTER IN N EXECUTIVE COACHING? VOOR COACHES OP ZOEK NAAR PROFESSIONALISERING: POSTGRADUATE OPLEIDING EXECUTIVE COACHING (START IN OKTOBER)
POSTGRADUATE OPLEIDING EXECUTIVE TEAMCOACHING (START IN SEPTEMBER)
Voor meer informatie: www.feweb.vu.nl/executive-coaching www.feweb.vu.nl/executive-teamcoaching www.feweb.vu.nl/center-for-executive-coaching
De Nederlandse Academie kijk verder, kom verder modulen & workshops Opleidingen BeroepsCoach Practitioner EBHFO JO NBBOEFO
CounselorCoach 9-maanden opleiding
Integratieve Counselor 2-jarige opleiding
Psychosociale Basiskennis PSBK CPION geaccrediteerd
Integratieve Psychotherapie Integratieve Kindertherapie *OUFHSBUJFWF )ZQOPUIFSBQJF
Korte Trainingen t t t t t t t t t t t
Direct Deep Change Mindfulness voor professionals Wijsgerige vraagstukken Empathie, compassie en het brein Psychosociale problematiek In het bewuste lijf State of the art Tafelopstellingen SuĂŻcidepreventie Stresscounseling & coaching Zingeving voor professionals
Waarom studeren aan EF /FEFSMBOETF "DBEFNJF t .Ă?Ă?S EBO KBBS FSWBSJOH JO EF persoonlijke verandering t ,JFT FFO WBL FO CFSPFQTPQMFJEJOH waarmee je echt de diepte in gaat t 4UBUF PG UIF "SU JO ,OPX)PX UP $IBOHF t 7FMF JOUFS OBUJPOBMF FSLFOOJOHFO FO accreditaties voor opleidingstrajecten en als onderwijsinstelling Voor de agenda en meer inhoudelijke info:
www.academie-psychotherapie.nl
Voor meer info en inschrijving:
www.academie-psychotherapie.nl 52 • c o a c h l i n k
Binnenwerk CLM6 52
magazine
15-11-16 16:50
Win! 5 x een exemplaar van de Coachingskalender 2017 t.w.v. t.w € 15,00
3 x een exemplaar van 50 Verdienmodellen van Jeanet Bathoorn en Petra Iuliano t.w.v. € 19,95
3 x een exemplaar van Paradoxaal leiderschap van Ivo Brughmans t.w.v. € 24,95
5 x een halfjaarabonnement op Coachlink t.w.v. € 111,-
Stuur vóór 1 februari 2017 een mailtje naar win@coachlink.nl onder vermelding van Win! en laat weten wat je wilt winnen. Winnaars krijgen bericht. Over de uitslag wordt niet gecorrespondeerd.
coachlink magazine
Binnenwerk CLM6 53
• 53
15-11-16 16:50
Balans in je leven krijgen is hard werken
54 • c o a c h l i n k
Binnenwerk CLM6 54
magazine
15-11-16 16:50
jeroen hendriksen illustraties: beatrijs van den bos
Jeroen Hendriksen ontdekte de waarde van autobiografisch schrijven. Deze vorm van schrijven is zinvol voor kankerpatiënten als hijzelf, maar iedereen die met autobiografisch schrijven zijn levenslessen wil leren, kan met zijn concept aan het werk. Ook coaches. Op zoek naar de kern van schrijven over je leven.
I
n 2011 kreeg ik, geheel onverwacht en in het jaar van mijn AOW, de diagnose ‘ziekte van Waldenström’, een niet agressieve vorm van bloedkanker. Ik zag op internet dat ik ‘gemiddeld vijf jaar’ zou overleven en dat vermoeidheid het grootste malheur zou zijn. Het bleek dat er voor zo’n zeldzame ziekte als die van mij geen medicijnen waren. De hematoloog (ik kende dat woord niet eens) die mij behandelde, vertelde dat er inmiddels met nieuwe medicijnen gewerkt werd, die goede resultaten te zien gaven. De eerste kuur werkte echter niet, de tweede gelukkig wel: leentjebuur gespeeld bij de botkankermedicijnen. Vier jaar bleef ik daarna medicijnloos en in goede conditie: ik tenniste, ik wandelde veel, schreef mijn boek Wandelcoaching af, skiede relaxed van de zwarte piste en was heel tevreden. Inmiddels had zich een complicatie gemeld: de woekerende witte bloedcellen verstopten mijn nieren, een nog zeldzamer verschijnsel, waarbij ook mijn hematoloog ‘maar eens iets ging proberen’. En dat pakte heel goed uit!
Ik was zelf ook van mijn stuk: wat is mijn voorland, hoe lang heb ik nog, hoe vertel ik het mijn kinderen en mijn moeder van 97? De diagnose kanker deed wat met mij. En met mijn partner, die ervan overtuigd was dat ze snel weduwe zou worden en extra goed voor me wilde zorgen in die tijd. Dat gaf natuurlijk spanningen, dat vroeg om héél veel praten tijdens mijn lange wandelingen om mijn conditie op peil te houden. Ik was zelf ook van mijn stuk: wat is mijn voorland, hoe lang heb ik nog, hoe vertel ik het mijn kinderen en mijn moeder van 97? Kan ik blijven werken in mijn praktijk als coach en trainer? Veel vragen, veel onzekerheid en niemand kon mij echt iets vertellen over wat mij te wachten zou staan. Hoe is het om
dood te gaan; krijg ik veel pijn; hoe het is om over twee jaar dood te zijn; hoe moet het met mijn partner? Een jaar lang heb ik nauwelijks gewerkt, veel nagedacht, geschilderd, gewandeld met vrienden en collega’s en getennist. En ik deed steeds meer leuke dingen: ik ging weer werken, schrijven, ik ging weer cursussen volgen, bijvoorbeeld over autobiografisch schrijven. Dat laatste boeide me bijzonder; ik ontleende er energie aan, hield er goede vriendschappen aan over, maar ook spijt en schuldgevoel tijdens het opschrijven van mijn levensverhaal. Dat zou een mooi cadeau kunnen zijn voor mijn partner Beatrijs en voor mijn kinderen, bedacht ik met enige trots.
De kracht van autobiografisch schrijven Vijf jaar geleden schreef ik over mijn leven, ik las de verhalen voor aan mijn vrouw en kinderen en kreeg zo weer nieuwe ideeën, er doken foto’s op uit het familiearchief. Maar ik miste iets: de opdrachten tijdens cursussen waren vaak oppervlakkig en te weinig uitdagend om bij de kern van mijn bestaan te komen. Het beschrijven van wat er allemaal in mijn kinderkamer stond aan speelgoed is wel aardig, maar bood mij niets op het gebied van verwerking van mijn vragen en onzekerheden. En daar verlangde ik juist naar. Toen las ik, min of meer toevallig, het boek van Irvin Yalom Tegen de zon in kijken (2008) over zijn werk in gespreksgroepen met kankerpatiënten. Hij merkte dat patiënten hun leefwijze tijdens de groepsgesprekken reorganiseerden: ze gingen echt belangrijke zaken voorrang geven op de alledaagse dingen. Hij praatte met zijn patiënten over vergankelijkheid en sterven, over angst, pijn en verdriet, over de mooie dingen van het leven. Hij vertelt over zijn eigen angst voor de dood. En hij stimuleert zijn cliënten hun levensverhaal op te schrijven en het na te laten voor familie en vrienden. Hij noemt dat ‘rimpelingen’. Gooi een steen in een vijver en je ziet de golven golfjes worden en al rimpelend over het wateroppervlak de oever bereiken. Deze rimpelingen verbeelden volgens Yalom pijn en vergankelijkheid en verzachten deze doordat je eraan herinnerd wordt dat iedereen op een bepaalde
coachlink magazine
Binnenwerk CLM6 55
• 55
15-11-16 16:50
manier voortleeft. Yalom door zijn boeken. Ik door dit artikel te schrijven. Daarom heet het boek dat ik geschreven heb over het autobiografisch schrijven van kankerpatiënten Rimpelingen. Yalom (1931) werkt (nog steeds!) als psychiater op existentiële basis. Hij stelt dat de existentiefilosofie (denk aan Sartre) voor hem de basis van therapie is, omdat er dan tegemoet gekomen wordt aan eigen verantwoordelijkheid en het belang van eigen ervaringen van de cliënt (ik herken deze visie terug in coaching). Ieder mens is uniek. Ieder mens is op zoek naar de zin van zijn leven.
Gooi een steen in een vijver en je ziet de golven golfjes worden en al rimpelend over het wateroppervlak de oever bereiken. Een beroemde voorganger van Yalom is Viktor Frankl, die het concentratiekamp overleefde en schreef (ook op basis van de existentiefilosofie) dat mensen op zoek zijn naar zingeving van hun leven. Als je een doel hebt in je leven kun je zelfs de gruwelijkste martelingen overleven, stelt hij. Of er vrede mee hebben dat je doodgaat, stel ik. We zijn allemaal vrij om onze positie ten opzichte van leven of dood zelf te kiezen. Een man die in de traditie van Frankl en Yalom het werken met kankerpatiënten verder heeft ontwikkeld, is de Amerikaanse hoogleraar William Breitbart. Kankerpatiënten die praten en schrijven over hun leven onderscheiden zich door moed, reflectievermogen en het eigenaarschap over hun leven. Deze patiënten ontlenen zingeving aan hun strijd met angst, pijn en dood. Ze zijn beter bestand tegen de fysieke belasting die hun leven met zich meebrengt; ze ervaren de kwaliteit van leven als hoog, ondanks hun ziekte. Ze denken over vragen als: Waartoe ben ik op aarde? Is er leven na de dood? Wat heb ik nog te doen in mijn leven? Wat heeft mijn leven betekend? Dat is het, dacht ik toen. Dat is een goede basis voor autobiografisch schrijven vanuit datgene wat er werkelijk toe doet en wat mij verder brengt. Het is alsof de steen die in het water gegooid wordt niet alleen rimpelingen aan de oppervlakte vertoont, maar natuurlijk ook de diepte in, tot op de bodem. Zingeving werd een thema voor mijn autobiografisch schrijven. Ik onderzocht wat dit voor mijzelf opbracht, praatte erover met lotgenoten, gaf cursussen, workshops en lezingen en stapje voor stapje ontwikkelden zich zes kernthema’s, die ik ook wel 56 • c o a c h l i n k
Binnenwerk CLM6 56
‘de zes bronnen van zingeving’ noem. Zes bronnen, die kankerpatiënten, maar ook anderen met levensbedreigende ziekten en natuurlijk ook ‘gewone’ mensen die iets van betekenis uit hun autobiografie willen halen, helpen om kracht en energie te putten uit hun eigen levensverhaal. Het gaat om de volgende bronnen van zingeving: 1 het hier-en-nu: zin en onzin van het hier-en-nu, het geven van een juiste plaats aan verleden en toekomst; 2 het geven van betekenis aan mijn leven, de kern van mijn leven; 3 mijn kwetsbaarheid: gevoelens en emoties; 4 waar haal ik steun vandaan: over mededogen, troost en empowerment; 5 veerkracht: creativiteit, inspiratie en leiderschap zijn nodig om te overleven; 6 spiritualiteit en zingeving. De eerste drie bronnen ondersteunen het onderzoek naar de betekenis van je leven; vanuit de hier-en-nubeleving verken je de existentiële vragen in je leven, zoals die rond kwetsbaarheid, emoties en gevoelens. De bronnen steun, veerkracht en spiritualiteit helpen je je focus langzamerhand te richten op het actief in het nu zijn, natuurlijk in relatie tot je levensverhaal. Het verleden speelt zijn rol, maar je werkt eraan in het heden en dat heeft weer betekenis voor je toekomst. Daar heb je (veer)kracht voor nodig. En misschien dat spiritualiteit je ook kan helpen. Hieronder licht ik de verschillende bronnen van zingeving toe.
1 Het hier-en-nu Ik had direct na mijn diagnose tijd nodig om tot mezelf te komen en al mijn vragen een voor een te overdenken. Mijn eigen manier van mediteren hielp mij om de ‘hoe-komt-het’vraag los te laten en me op het nu te concentreren. Mijn plannen voor de toekomst (die wereldreis, die camper, dat tweede huis, die ideale opa te zijn) liet ik maar even voor wat ze waren. Ik leerde praten over pijn en verdriet, angst en schuldgevoel, maar ook over de mooie dingen die zich iedere dag aan mij voordeden. Ik schilderde en schreef gedichten. In het moment zijn is een wezenlijke voorwaarde om sores los te laten en naar jezelf te kijken.
2 Van geven en nemen naar het geven van betekenis Toen ik in mijn autobiografie de balans opmaakte van mijn leven, realiseerde ik me dat ik meer aan het geven was geweest
magazine
15-11-16 16:50
dan aan het nemen of ontvangen. Ik gaf liefde en aandacht aan mijn naasten, ik gaf trainingen en coaching en ik wilde een mooi boek schrijven voor mijn lezers. Ik krijg daar veel voor terug, direct toegegeven. Maar ik durfde nauwelijks de aandacht en hulp van mijn partner te ontvangen, laat staan te vragen; al gauw was haar aandacht te veel van het goede. Ik kon het immers zelf wel! Cadeautjes krijgen en dankjewel zeggen, ik kon anderen dat aanleren, maar zelf faalde ik steevast in het ontvangen daarvan. Een compliment krijgen ... hetzelfde verhaal. Het is een hele kunst om ruimte te maken voor zo iets ogenschijnlijk simpels. Werkend aan het thema geven en nemen merkte ik dat er een grote samenhang bestond met de rode draad in mijn leven als zoekend, ontwikkelend en lerend mens. Wat geeft betekenis aan mijn leven; waar geef ik betekenis aan? Dat werden voor mij de kernvragen. Ik moest daarvoor voor de spiegel gaan staan en mezelf onderzoeken, durven aankijken en in mezelf kijken. Moeilijk soms. Spannend vaak. Hoe eerlijk en openhartig wil ik zijn? Moet ik alles onverhuld opschrijven of mag ik ook schrappen en achterhouden? Ben ik eigenlijk wel tevreden met mezelf en trots op mijn successen? Durf ik mijn blunders en fouten te benoemen? ‘Als het leven op zijn kop staat, minder vanzelfsprekend is dan het leek te zijn en ons voor morele dilemma’s plaatst, juist dan doemt de vraag op naar zin en betekenis’, zegt Christa Anbeek.
3 Kwetsbaarheid, emoties en gevoelens Geen medelijden, maar echtheid en empathie zocht ik. In het begin was ik daar zo mee bezig dat ik een tweedeling maakte in de reacties van vrienden en bekenden: ik verdeelde ze in rationele en empathische reacties. De rationele types waren mensen die onmiddellijk aan mij gingen vertellen dat ze ook een buur of kennis hadden die kanker had. En dat ik vooral toch de alternatieve geneeskunde moest inzetten. Of vijf liter water drinken per dag. En groene thee. Zeker in de beginperiode van mijn ziekte was veel onzeker en voelde ik me heel kwetsbaar in mijn gevoelens. Ik was dan ook kwaad op die rationele types die het zo goed wisten, maar niet geïnteresseerd waren hoe het met míj was. Mijn kwetsbaarheid was een scherm voor mijn angst, misschien wel mijn doodsangst. Al schrijvend heb ik geleerd dat ik mijn momenten van kwetsbaarheid en angst zorgvuldig mijn leven lang toegedekt had. Door erover na te denken begreep ik de functie van dat toedekken in mijn leven: overleven. Ik kon weer milder worden naar anderen toe. En vooral naar mezelf.
4 Steun en troost Zo’n proces van verwerken dat je een dodelijke ziekte hebt gekregen, kun je beter niet alleen doen. Maar ik heb er versteld van gestaan in mijn contacten met lotgenoten hoeveel patiënten niet over hun ziekte praten. Of slechts een minimum aan informatie geven. En zeker niet op het werk en aan de baas!
coachlink magazine
Binnenwerk CLM6 57
• 57
15-11-16 16:50
Mijn zoektocht kwam uit op een accepteren van het bestaan van spiritualiteit. Wat mij daarbij hielp, was het duidelijk formuleren van de inhoud van dit begrip. Spiritualiteit is voor mij een persoonlijke zoektocht naar de zin en het doel van het leven. Voor mij zitten begrippen als ruimte, leegte (een leeg hoofd is een mij verwante grondhouding), zingeving en reflectie er dicht tegenaan, vallen er misschien wel mee samen. Bewust beleven van spirituele momenten in mijn leven is een rijkdom geworden. Het mag er zijn; voor ieder op zijn eigen manier en met zijn eigen inhoud. Het verrijkt mijn autobiografie.
Zelf ben ik gaan wandelen, samen met Beatrijs, mijn vrouw. En met vrienden, collega’s en oud-studenten. Heel bijzonder en iedere week een ingrijpend gesprek. Ik had het niet zonder die gesprekken kunnen doen; ik zou niet in staat zijn geweest mijn ziekte op een gegeven moment te gaan accepteren. Wandelen troost.
5 Veerkracht Na het eerste infuus van de tweede kuur gebeurde er met mij een klein wonder. ‘s Middags na de behandeling ging ik het nieuwe dak op de schuur timmeren. Laddertje op, laddertje af. Planken zagen, dakbedekking leggen. Helemaal trots en blij. Niet meer moe! En dat is nu al vijf jaar zo. Ook mijn vrouw kon in de loop van de tijd enige afstand nemen van mijn ziekte. Ik bleef veel wandelen en tennissen, en schreef met een collega een boek over het gebruik van familie- en organisatieopstellingen bij coaching. Op dinsdagochtend had ik zangles en op donderdagochtend schilderles. Daarnaast een training geven, coachen, een workshop. Ik genoot ervan.
6 Spiritualiteit en/of zingeving Op enig moment in mijn hele proces van verwerken, accepteren en leren kwam de cursus ‘spiritueel schrijven’ op mijn pad. Spiritualiteit was een vaag begrip voor mij, autobiografisch schrijven daarentegen concreet en helder. Misschien kwam ik nu eindelijk op het spoor wat spiritualiteit inhield en of ik er iets mee kon (ik ben niet gelovig, maar wel lichtjes katholiek opgevoed). 58 • c o a c h l i n k
Binnenwerk CLM6 58
In mijn boek Rimpelingen werk ik bovenstaande bronnen voor zingeving uitgebreid uit, met oefeningen en tips. En met de prachtige illustraties van mijn vrouw Beatrijs uit haar getekend dagboek van toen, als haar eigen rimpeling. Een autobiografie schrijven gaat nooit volgens een vaste structuur. Gedachten vliegen binnen zonder zich aan tijd en plaats te houden. Als ik iets schrijf over mijn scheiding indertijd, denk ik opeens aan het sterven van mijn vader. Van de hak op de tak. De uiteindelijke structuur biedt zich wel aan, al of niet via een redacteur. Je komt onvermijdelijk voor het dilemma te staan: beschrijf ik dit voorval wel of niet, omdat het te pijnlijk of te schaamtevol was? Dan laat je het toch gewoon weg?! Geen autobiografie of er staan leugens in en er ontbreken hele stukken. Als je voor jezelf een monument wilt oprichten, doe het, maar realiseer je wel dat dat wordt doorgeprikt door al je nabestaanden. In mijn groepen heb ik gemerkt dat het mooiste cadeau je autobiografie is, die je in een mooi jasje (printing on demand is een makkie tegenwoordig) kunt steken en cadeau kunt geven aan je naasten. Daar kun je trots op zijn!
Literatuur • Anbeek, C. (2014). Overlevingskunst. Leven met de dood van een dierbare. Utrecht: Ten Have. • Frankl, V. F. (2013). De zin van het bestaan. Een psycholoog beleeft het concentratiekamp en een inleiding tot de logotherapie. Rotterdam: Ad Donker. • Hendriksen, J. (2016). Rimpelingen. Autobiografisch schrijven voor kankerpatiënten. Oosterbeek: Kontrast. • Yalom, I. D. (2012). Tegen de zon in kijken. Doodsangst en hoe die te overwinnen. Amsterdam: Balans.
magazine
15-11-16 16:50
De coachstijl van...
Anne de Jong ‘Ook al speel ik, ik houd altijd het doel in de gaten.’ Als coach en opleider van coaches zet Anne de Jong anderen aan tot actie. Om bij het coachdoel te komen, creëert ze bewustzijn, reflecteert, gebruikt humor, speelt en confronteert ze. ‘Als je de coachee niet confronteert met ineffectief gedrag dat je in de coachkamer ziet, ben je geen goede coach.’ Na haar studie psychologie heeft Anne de Jong drie jaar bij het Riagg gewerkt, de klinische kant. Daarna heeft ze de overstap gemaakt naar het coachen en trainen van mensen met werkgerelateerde problematiek. ‘Ik ontdekte dat ik graag werk met mensen die goed functioneren, maar soms in een situatie komen waarin ze opeens blokkeren.’ Sindsdien helpt ze mensen om zich bewust te zijn van triggers en patronen, waardoor ze keus hebben hoe ze op zo’n trigger reageren. ‘Laatst coachte ik een dame die snel boos is; op haar collega’s, op haar man. Ze verliest dan de verbinding met hen. We ontdekten dat dit gebeurt als ze zich niet gehoord voelt. Vervolgens heb ik met haar geoefend hoe ze ofwel haar kracht ofwel haar kwetsbaarheid kan inzetten op zo’n moment.’ Vanuit haar bedrijf Coach020 leidt Anne coaches op. ‘Met mijn opleidingen wil ik coaches helpen plezier te hebben in hun werk.’ Hier maakt Anne even een stapje naar het verleden: ‘Mijn moeder raakte overspannen toen ik jong was. Haar werd toen afgeraden om te blijven werken als hulpverlener – ze heeft daarna nooit meer gewerkt, terwijl werk zo essentieel is voor mensen!’ Anne vertelt dat ze de coaches die ze traint, wil behoeden voor een te grote mama-rol. ‘Als de coachee afhankelijk van
je wordt en niet leert het zelf te doen, word je daar uiteindelijk als coach moe van en soms zelfs geïrriteerd.’ In haar coaching maakt Anne gebruik van Voice Dialoque, ACT, NLP, systemisch werk, Transactionele Analyse en EMDR. ‘Die technieken zijn prima te combineren. Totdat ik een opleiding ACT deed – nu kan ik RET niet meer’, lacht ze. ‘Met RET ga je een gedachte rationeel weg managen, terwijl met ACT de gedachte mag blijven, je neemt ’m alleen niet zo serieus.’ Lichtheid en humor vindt Anne erg belangrijk in haar coaching. ‘Maar ook al speel ik, ik houd altijd het doel in de gaten.’ Tegenwoordig noemt Anne haar stijl nononsense coaching, naar haar boek Nononsense coaching dat onlangs verscheen. ‘Het mysterieuze van coaching blijft soms hangen in analyse of in opstellingen. Hoe kun je dan echt veranderen? Ik wil graag helderheid in mijn coaching en maak dus
‘Als een coachee afhankelijk van je wordt, heeft hij niets aan je coaching.’ altijd een vertaling naar de praktijk.’ Anne benadrukt daarbij het belang van actie: ‘Vaak gaan mensen in coaching omdat ze bang zijn. Maar wat kun je met angst als je geen stappen zet?’ Bij no-nonsense coaching hoort ook respectvol confronteren, vervolgt Anne. ‘Een goede coach confronteert met iets dat past bij het coachdoel. Een man die geen “nee” kon zeggen, confronteerde ik door middenin zijn verhaal héél dicht bij hem te zitten. Hij bewoog geen millimeter en ging onverstoorbaar door’, lacht Anne. ‘Na zijn verhaal besprak ik de situatie en bleek dat hij het erg ongemakkelijk vond. Zo gebruik ik de coaching om op iemands gedrag te reflecteren.’ (NvO)
coachlink magazine
Binnenwerk CLM6 59
• 59
15-11-16 16:50
NIEUW
DSM-5: Praktijkboek Eenvoudige toepassingen in de klinische praktijk 9 Alle belangrijke stoornissen gemakkelijk uitgelegd
9 Inclusief de classificatiecriteria 9 Verschillen met de DSM-IV in kaart 9 Inclusief complete classificatietabel en ICD-9-CM-codes 9789089536280 | € 69,95
Kijk voor gratis meetinstrumenten, whitepapers en meer op www.dsm-5-nl.org
Meer DSM-5-uitgaven
hardcover | 9789461059598 | € 149,95 paperback | 9789089532220 | € 112,95
60 • c o a c h l i n k
CLM6 AdvBinnenwerk TvP 210x265 15-1160 1
paperback | 9789089532237 | € 59,95 ringband | 9789089532251 | € 59,95
9789089532756 | € 49,95
www.boompsychologie.nl info@boompsychologie.nl +31 (0) 20 524 45 14 magazine
9789089534101 | € 29,95
Krijgt u onze nieuwsbrief al? Schrijf u in via de website! Prijzen gelden in 2016, onder voorbehoud van wijzigingen.
15-11-16 16:50 15-11-16 11:42
1-16 11:42
Omgaan met interventiedilemma’s Balans in interactie
bert van dijk
Dilemma’s gaan altijd over het nemen van moeilijke beslissingen. Om in zulke situaties heldere keuzes te maken, heb je een innerlijke balans nodig tussen denken, voelen en handelen. Volgens Bert van Dijk zijn er twee praktische tools die coach en cliënt hierbij helpen: de interactiesleutel en vier denkframes. coachlink magazine
Binnenwerk CLM6 61
• 61
15-11-16 16:50
J
e hebt een cliënte die niet kan kiezen: ze verkeert in een relatiecrisis en weet niet of ze er nog verder aan wil werken of dat ze beter een scheiding kan voorstellen. Ze aarzelt al een hele tijd en wil het liefst dat jij de keuze maakt. Jij denkt te weten wat het beste voor haar is, maar je weet dat ze zelf zal moeten kiezen.
temmen, anders overspoelen ze je en raak je de regie over je handelen kwijt. Temmen, oftewel het in balans brengen van je gevoelens en gedachten, is noodzakelijk om je handelen te sturen.
Denkframes als autocue Dit is een voorbeeld van een interventiedilemma: zowel jij als je cliënt moeten een keuze maken. Als zij niet kiest, komt ze niet verder. Als jij niet kiest, kun je haar daarbij niet verder helpen. Ook jij hebt je gedachten en emoties. Misschien brengen die je ertoe te sturen, of ga je steeds wanhopiger naar andere ingangen zoeken. Ook jij kunt verstrikt raken in de verwarring die een dilemma nu eenmaal met zich meebrengt. Interventiedilemma’s vormen de bovenkant van twee dieperliggende innerlijke conflicten, zowel die van je cliënt als die van jezelf. Het is zaak om te reflecteren op je eigen dilemma voordat je aan dat van je cliënt begint. Een dilemma is een vraagstuk waarin je niet eenvoudig kunt kiezen. Het laat zich niet oplossen door er alleen maar over na te denken. Daarom moet je je denken, voelen en handelen in balans brengen.
Denken, voelen en handelen Denken is van nature een chaotische aangelegenheid. Het helpt je verder te gaan in een richting die je al bent ingeslagen. Maar als die richting een doodlopende weg is, raak je, al denkend, steeds verder van huis. Je loopt het risico om in een denkmoeras terecht te komen. Denken is noodzakelijk, maar moeilijk te controleren.
Het is zaak om te reflecteren op je eigen dilemma voordat je aan dat van je cliënt begint. Gevoel is een belangrijke en onmisbare bondgenoot, die je intuïtie voedt en je helpt om je werk goed te doen. Maar ook je gevoel is op zichzelf een ongeleid projectiel, net als je denken. Misschien voel je zo veel irritatie dat je je cliënt daarmee besmet, hoe erg je ook je best doet om je gevoelens te verhullen. Of je voelt medelijden (wellicht omdat je dingen herkent) en kunt daardoor niet meer voldoende helder naar het proces van je cliënt kijken. Gedachten en gevoelens vormen één geheel. Ze zijn als wilde paarden: ze komen in sneltreinvaart op je af en je moet ze 62 • c o a c h l i n k
Binnenwerk CLM6 62
Probeer eens langere tijd aan iets eenvoudigs te denken. Voordat je het weet, ben je alweer afgeleid en dwalen je gedachten alle kanten op. Of probeer maar eens niet aan de beroemde roze olifant te denken. Denken is als het uitlaten van een sterke hond: hij gaat met je aan de haal als je hem niet strak aan de riem houdt. Onder invloed van je gevoelens krijg je voortdurend impulsen tot handelen. Irritatie kan je aanzetten tot stemverheffing, met als gevolg dat je cliënt schrikt. Onzekerheid kan ervoor zorgen dat je je cliënt niet echt durft te confronteren. Als je je denken kunt sturen, krijg je meer grip op die impulsen. Daardoor ben je steeds beter in staat om je interventies tijdens een (coachings)gesprek te contoleren. Je kunt het denken sturen door het toepassen van denkframes. Denkframes kun je vergelijken met een autocue. De spreker kijkt de zaal of de camera in en de tekst staat daar tussenin: zichtbaar voor de spreker, maar niet voor het publiek. Een denkframe zet je als het ware tussen jezelf en je cliënt in. Het stelt je in staat om de handelingen en woorden van je cliënt te observeren (niet veroordelen) vanuit een helder kader. Daardoor orden je je eigen gedachten bij wat je waarneemt en ben je beter in staat om de op dat moment irrelevante gedachten los te laten en zodoende je impulsen te controleren. Het primaire frame is rood: de irrationele gedachten. Een rood frame ontstaat meestal onder invloed van een sterke emotie. Om dat rode frame aan te pakken staan vier alternatieve frames tot je beschikking: 1 het groene frame helpt je om je denken in de creatieve stand te zetten en in mogelijkheden te denken in plaats van problemen; 2 het blauwe frame stelt je in staat om je tegelijkertijd te richten op het proces met je cliënt en wat er met jezelf gebeurt; 3 vanuit het regenboogframe maak je verbinding met de ander door middel van dialoog: samen denken en elkaar erkennen in wie je bent;
magazine
15-11-16 16:50
4 het kristallen frame zorgt voor voedzame aandacht vanuit compassie, liefdevolle vriendelijkheid, plezier en gelijkmoedigheid. Je eigen denkframes ontwerpen is vooral een kwestie van je eigen valkuilen vanuit de verschillende frames bestuderen. Als je grip hebt op je eigen dilemma, kun je je richten op de interactie met je cliënt.
As van verbinding Jouw handelen roept bij je cliënten reacties op die in principe onvoorspelbaar zijn. Om zo veel mogelijk aan te sluiten op wat nodig is voor de cliënt kun je je bewegen op de as van verbinding. We gaan even terug naar het voorbeeld. Je cliënte kan niet kiezen in een relatiecrisis. Laten we even aannemen dat je rustig de tijd hebt om over je interventies na te denken.
Denken is als het uitlaten van een sterke hond: hij gaat met je aan de haal als je hem niet strak aan de riem houdt. Enerzijds heb je een duidelijke mening over haar situatie. Je bent daardoor geneigd (ook al weet je dat je dat niet moet doen) om advies te geven. Ze betaalt je immers om haar te helpen. Anderzijds weet je dat je de verantwoordelijkheid bij je cliënte moet laten. Je bent van daaruit geneigd om haar dilemma te benoemen en haar te confronteren met het effect van haar niet-kiezen. Om aansluiting te zoeken met de cliënte beweeg je je op de verbindingsas. Als je handelt vanuit feiten en jouw meningen, zul je ik-boodschappen uitzenden. ‘Het is zo dat …’, ‘ik vind …’ of ‘volgens mij …’. Het effect daarvan is dat je cliënte ook ikgericht gaat denken en voelen. Het kan zijn dat ze het met je eens is, maar het is de vraag of ze die feiten en meningen in overeenstemming kan brengen met haar gevoelens. Ze kan bijvoorbeeld bang zijn om alleen te zijn na de scheiding. Of ze kan vrezen om voor eeuwig in een slechte relatie te blijven zitten als ze besluit om te blijven. Je creëert op deze manier afstand in de coachrelatie. Jullie volgen beide je eigen meningen. Je debatteert met elkaar.
Als je aandacht zich richt op de cliënte, zul je wij-boodschappen uitzenden, zoals diep luisteren en vragen stellen. Je creëert daarmee nabijheid. Je onderzoekt samen de dieperliggende motieven. Er is sprake van dialoog. De voor jou onderliggende vraag is dus: verbind ik mij voordat ik mijn interventie doe met mijn eigen mening en perceptie of met mijn cliënte?
Wisselen tussen afstand en nabijheid Verbinding geven we voor het gemak weer als een horizontale lijn met aan de uitersten afstand en nabijheid. afstand
nabijheid
Afstand en nabijheid zijn waardevrije termen: het gaat om het effect. Als coach wissel je afstand en nabijheid af: als je alleen maar afstand creëert, wordt en voelt je cliënt zich niet serieus genomen. Als je alleen maar nabijheid creëert, vindt je cliënt je een fijne coach, maar zit er weinig ontwikkeling in het traject. Vind je de balans tussen die twee, dan kun je vrij opereren in de beïnvloeding van je cliënt. Vier basisaspecten van afstand zijn: 1 de richting bepalen 2 kritisch zijn en grenzen stellen 3 je cliënt waar nodig afremmen 4 je van tijd tot tijd terugtrekken om je cliënt ruimte te geven zelf aan de slag te gaan Vier basisaspecten van nabijheid zijn: 1 leiden naar een gezamenlijke richting 2 stellen van zinvolle (meestal open) vragen 3 begrip tonen (erkenning geven) 4 compassie voelen Een combinatie van deze (en ervan afgeleide) interventies vormen een solide basis voor het omgaan met interactiedilemma’s. Als je intervenieert vanuit afstand, creëer je afstand. Dat is een natuurlijke reflex. Als je je cliënte confronteert met feiten en meningen, zal ze onmiddellijk toetsen: ben ik het daarmee eens of niet? Soms is dat de beste interventie. Stel dat je cliënte zegt: ‘Ik wil scheiden.’ Dan is het niet verkeerd om haar te informeren over de gevolgen daarvan. Het is ook prima om je mening te geven: ‘Ik zou daar nog eens goed over nadenken.’ Die informa-
coachlink magazine
Binnenwerk CLM6 63
• 63
15-11-16 16:50
tie en jouw mening kunnen haar helpen bij haar keuze. Als je intervenieert vanuit nabijheid, creëer je nabijheid. Als je diep luistert en open vragen stelt, geef je je cliënte erkenning en vertrouwen.
Verbind ik mij voordat ik mijn interventie doe met mijn eigen mening en perceptie of met mijn cliënte? Je hebt een innerlijk systeem nodig om onbewust bekwaam de balans tussen afstand en nabijheid te bewaren. Het ontwikkelen van dat systeem betekent dat je je gedachten en emoties onder controle kunt houden om van daaruit gericht te kunnen interveniëren en de reacties van je cliënt voorspelbaarder te maken. De interactiesleutel is een krachtig instrument om op basis van die reacties je verdere interventies te kiezen.
De interactiesleutel Als je merkt dat je door te veel afstand met je cliënt in een ongewenst patroon terechtkomt, zoek je juist de nabijheid. Omgekeerd: als jullie door teveel nabijheid de kern van de zaak dreigen te vermijden, dan kies je juist voor de afstand. Merk je dat je cliënt het met alles wat je zegt eens is, dan dreigt er een overkill aan nabijheid. Kies dan voor een kritische vraag: ‘Waarom vind je dat ik gelijk heb?’ Merk je groeiende weerstand, dan moet je oppassen om de afstand niet onnodig groot te maken. Kies dan voor het geven van erkenning: ‘Wat vond je onaangenaam in wat ik zei?’ Dit zijn uiteraard maar eenvoudige voorbeelden. Hoe meer ervaring je hebt als coach, hoe beter je in staat zult zijn uit de (vooral non-verbale) signalen van je cliënt en je eigen beleving onderscheid te maken tussen afstand en nabijheid en daarop aan te sluiten.
Een gouden samenspel Voor de toepassing in de praktijk helpt het om de vier aspecten van afstand en nabijheid als uitgangspunt te nemen en je eigen denkframes te ontwerpen. Meestal zul je vanuit nabijheid beginnen:
64 • c o a c h l i n k
Binnenwerk CLM6 64
‘Ik zie aan je dat je het heel lastig vindt om een keuze te maken (compassie) en dat begrijp ik heel goed (begrip), maar ik denk niet dat het je veel verder helpt als ik nu de verantwoordelijkheid neem, dat zul je toch echt zelf moeten doen (richting geven). Wat heb je nu precies nodig om te kiezen en hoe kun je dat realiseren? (een zinvolle open vraag stellen).’ Je bouwt op deze manier aan een klimaat van openheid en vertrouwen. Maar waarschijnlijk is je cliënte nog steeds niet bereid en in staat om zelf de keuze te maken en zal ze het weer terug op jouw bordje leggen. Ze zegt bijvoorbeeld: ‘Dat is nou juist mijn probleem, dat weet ik niet!’ (Ze denkt: ‘Dat zei ik toch!’) Je automatische reflex, je eerste neiging, kan zijn dat je geïrriteerd raakt: ‘Snap dan toch wat ik zeg!’ Dat zou afstand creëren en je wilt juist nabijheid uitlokken. Nu schuif je je regenboogframe ertussen. Je gaat niet in debat, maar in dialoog. Je stemt je denken af op dat van haar en je realiseert je dat je ongeduldig bent geworden: ze is gewoon nog niet zover. Je kunt dan bijvoorbeeld zeggen: ‘Dat snap ik heel goed (erkenning) en ik wil je er heel graag bij helpen (compassie), maar ik help je niet door het van je over te nemen, ben je het daarmee eens?’ Je lokt nu een dialoog uit over het proces zelf en niet langer over haar feitelijke vraag (die immers meestal het topje van een ijsberg is). Het kristallen frame helpt je om met compassie en zonder vooroordelen met je cliënten om te gaan. Dat helpt enorm omdat het je vrijmaakt om ieder mens te zien als een andere ‘ik’, met zijn of haar eigen-aardigheden. Een combinatie van denkframes en de interactiesleutel is een gouden samenspel van denken, voelen en handelen, die je als coach de mogelijkheid geeft om voortdurend de balans te bewaken in de interactie met je cliënt. De rest is: aanwezig en nieuwsgierig zijn en veel van je cliënten en van jezelf durven te houden.
magazine
15-11-16 16:50
Column
Onbezonnen versus weloverwogen
huub van zwieten
De mooiste avonturen in mijn werk waren altijd het gevolg van enigszins onbezonnen plannen. Maar dan wel de onbezonnen plannen die goed uitpakten. Het hele idee om te gaan ondernemen was een onbezonnen plan, niet gespeend van enige naïviteit. Mijn voornaamste ondernemersreferentie was de Quote, waar ik als loonslaaf verlekkerd doorheen bladerde. Iedereen die ik aannam kreeg een auto, een laptop en een flink salaris, dat was wat ik geleerd had uit deze gewichtige vakliteratuur.
foto: else kramer
Later realiseerde ik me, dat het waarschijnlijk verstandig was geweest als ik me ook via wat andere bladen had verdiept in het ondernemerschap. Dat had me waarschijnlijk veel frustratie, falen en geld bespaard. Of zou ik er dan helemaal nooit aan begonnen zijn? Ook in mijn bedrijf TalentFirst heb ik redelijk wat onbezonnen avonturen beleefd, waarbij het achteraf misschien slim was geweest om er iets langer over na te denken. Maar ook daar bestond het risico dat het dan helemaal nooit gebeurd zou zijn.
Als ik vooraf had geweten wat het financieel plaatje van de ‘Thank God It’s Monday’avonden in Carré was, had ik het dan nog wel gedaan? Had je mij vooraf verteld welke moeite het zou kosten om boeken in eigen beheer aan de man te brengen, was het boek Marijn is klaar met werken dan überhaupt wel gemaakt? Als ik vooraf wist hoe lastig het soms is om met franchisenemers te werken, was ik er dan wel aan begonnen?
Op dit moment ben ik in Kaapstad, waar ik met Clean Cooking Revolution in een prachtig avontuur beland ben. Tijdens het verblijf met mijn gezin hier, stuitte ik op het probleem dat mensen in townships zeer vervuilend, ongezond en gevaarlijk koken (op kerosine). In een onbewaakt moment stapte ik in een onderneming die schone kooktoestellen verspreidt, en deed er ook nog eens een behoorlijk investering in.
De grote kunst van ondernemen – en misschien wel van carrière maken in het algemeen – is de balans tussen onbezonnen en weloverwogen. Jezelf de ruimte gunnen om groot te dromen, gekke dingen te doen, bakens te verzetten, zonder het vooraf helemaal dood te analyseren of plat te slaan. Want daarmee haal je the juice uit alle avonturen en vergroot je de kans dat je er helemaal vanaf ziet. Maar er is ook niets mis mee om weloverwogen te beslissen wat je doet, je risico’s te verkleinen of af te bakenen en een keuze te maken in iets meer dan een milliseconde.
Dat was inderdaad best onbezonnen. De verleiding is er soms, zeker op momenten dat het project niet snel genoeg vlot, om mezelf daarover achter de oren te krabben. Was dat nou wel zo’n goed idee? Maar gelukkig realiseer ik me dat al mijn prachtige belevenissen en vriendschappen hier in het Kaapse, een direct gevolg zijn van deze sprong in het diepe. En die had ik wellicht moeten missen, als ik wekenlang had afgewogen of ik het wel of niet had moeten doen.
Jezelf de ruimte gunnen om groot te dromen, gekke dingen te doen, bakens te verzetten, zonder het vooraf helemaal dood te analyseren of plat te slaan.
Huub van Zwieten (talentfirst.nl) verspreidt de kunst van het werken en laat zien hoe hard werken en 365 vakantiedagen samen kunnen gaan. Hij schreef hierover in zijn boek Thank God it’s Monday.
coachlink magazine
Binnenwerk CLM6 65
• 65
15-11-16 16:50
De boekenkast van...
Jeanet Bathoorn VrijheidsOndernemerÂŽ/businessmentor
66 • c o a c h l i n k
Binnenwerk CLM6 66
magazine
15-11-16 16:50
Tekst: Joep Schrijvers
Ze weet van aanpakken en houdt van uitleggen. Geld verdienen is haar op het lijf geschreven. Ze ergert zich wild aan passieve ondernemers. Ze vindt dat te veel coaches te lage tarieven berekenen. Er is zoveel meer dan uurtje-factuurtje. Het is de hoogste tijd voor een soort beweging, vindt ze: van vrijheidsondernemers. Alles hierover in deze boekenkast met de vrijheidsondernemer en businessmentor: Jeanet Bathoorn. ‘Let niet op de rommel. We zijn wat aan het klussen.’ Met deze woorden laat Jeanet Bathoorn me binnen. Het zouden de enige excuses worden op die snikhete middag. Bathoorn is een vrouw van aanpakken én geld verdienen. Dat laatste intrigeert me vooral: geld verdienen. Ze heeft er met Petra Iuliano een boek over geschreven: 50 Verdienmodellen. Daarom zit ik bij haar aan tafel: om over lezen, schrijven, geld en haarzelf te praten.
foto’s: diederik de klerk
‘Een boek is een snack geworden.’ ‘Ik houd het bewust bij deze boekenkasten’, zegt ze terwijl ze naar twee oude Billy’s wijst waarvan de planken vervaarlijk doorbuigen. ‘Elk jaar gaan er meer boeken uit dan erin komen. Ik gebruik de e-reader heel veel. Daar staan de meeste nieuwe boeken op. Boeken van vroeger, die met mijn studie te maken hadden, zijn weg of gaan weg net als boeken over social media die achterhaald zijn. Romans die ik nooit meer zal herlezen: eruit. Als ze er nog redelijk uitzien en niet al te erg verouderd zijn, gaan ze naar een boekenbeurs in Utrecht, die voor een goed doel wordt georganiseerd. De rest gaat met het oude papier mee.’ Het is duidelijk, boeken zijn een commodity geworden, maar daar is Bathoorn niet mee eens. Ze formuleert het nog erger: ‘Nee, een boek is een snack geworden. Ze zijn kleiner en dunner geworden. Ik heb veel van deze boekjes.’ Ze schuift met haar stoel naar de boekenkast en wijst een stapel dunne boekjes aan. ‘Deze zijn uit de 60-minuten serie. Je kunt het in één uur uitlezen, in één treinreis.’
geld te verdienen. Ik zei dat dit niet helemaal mijn core business was. Ik weet veel van social media en online marketing af, maar van verdienmodellen toen nog minder. Ik wilde Petra Iuliano als coauteur, die meer kennis had. Dat was oké: als er maar een goed boek kwam!’ Bathoorn en Iuliano gaan online research doen. Ze volgen Amerikaanse marketeers: ‘Wat schrijven zij over verdienmodellen op internet? Veel materiaal ging echter over grote bedrijven. We hebben dus een vertaalslag gemaakt naar de ZZP’er en de kleine ondernemer.’ Het schrijven doen ze thuis, niet in een exotisch oord. Hun overleg kan natuurlijk niet anders gaan dan via een Skypeachtige verbinding. ‘Twee redacteuren hebben de tekst kritisch doorgelezen. En toen was er dit boek.’ Ze lacht. Zou ze al weer plannen voor een nieuw boek hebben? Het zou me niets verbazen. Bathoorn aarzelt wat alsof ze het nog geheim wil houden. ‘Mensen om mij heen vinden dat ik een boek over de vrijheidsondernemer moet schrijven. Maar daar ga ik pas in 2017 aan beginnen. Laat eerst de 50 Verdienmodellen zijn werk doen.’
VrijheidsOndernemer® worden Ik hoor opnieuw dat begrip dat ik ook op haar website trof: vrijheidsondernemer. Wat is dat voor figuur? Bathoorn legt het me geduldig uit: ‘Er zijn in Nederland veel ondernemers die zich niet als zodanig gedragen. Die hebben zich wel ingeschreven bij de Kamer van Koophandel, maar gaan dan wachten tot er een klant belt. Met zulke ondernemers gaat het financieel slecht. Een grote groep van te passieve coaches leeft onder de armoedegrens. Dat vind ik niet goed. Je hebt daarnaast ondernemers die wél goed draaien, maar geen vrijheid meer hebben. Die van deadline naar deadline buffelen omdat de klant hun agenda bepaalt. Ze durven amper een weekje op vakantie te gaan. Ook dat vind ik niet goed. Die twee groepen ondernemers wil ik combineren. Ze zouden vrijheidsondernemer moeten worden. Dat wil zeggen, goed worden in marketing en verdienmodellen, goed worden in het bewaken van je grenzen. Er zou een soort beweging van vrijheidsondernemers moeten komen.’
Slecht ondernemerschap Samenwerken aan één boek Hun eigen boek over verdienmodellen is evenwel een stuk dikker. Ik wil altijd weten hoe zoiets tot stand komt. Bathoorn: ‘Het is een boek waarvoor ik gevraagd ben. Het thema was hoe met internet
Bathoorn is kritisch over de kwaliteit van ondernemers. Ik wil weten waarom die zo laag is. Ze neemt een slok water. ‘Dat heeft verschillende oorzaken. Ten eerste worden we over het algemeen niet opgeleid tot ondernemer. Het hele onderwijssysteem is erop
coachlink magazine
Binnenwerk CLM6 67
• 67
15-11-16 16:50
gericht een vak te leren dat je bij een baas gaat uitoefenen. Ten tweede, en misschien trap ik hiermee op de ziel van vrouwelijke ondernemers’. Ze pauzeert kort omwille van het effect. Ik schuif mijn stoel dichterbij. ‘Te veel bedrijven van vrouwen worden gesponsord. Ze hebben een uitkering zoals van het UWV, of ze hebben een partner die goed verdient, hebben een erfenis gekregen of elders geld vandaan gehaald. Dat prikkelt niet om innovatief en ondernemend te zijn. Ook al heb je een partner die goed verdient of miljonair is, je moet als ondernemer omzetdoelen hebben. Anders heb je geen onderneming, maar een hobby. Ze weten vaak ook niet dat er allerlei verdienmodellen zijn. Veel professionals bijvoorbeeld doen ‘uurtje-factuurtje’. Je kunt ook tegen je klant zeggen: “Ik wil deze klus wel doen, ik ben daar het meest geschikt voor en dat kost je 50.000 tot 60.000 euro voor een half jaar, ongeacht het aantal uren dat ik erin steek.” Maar ... je moet dan wel verduveld goed in je vak zijn, een aantal jaren hebben meegelopen en veel kennis van zaken hebben. Je verdient dan meer.’
‘Te veel bedrijven van vrouwen worden gesponsord.’ Ik schrik, ik ben niet veel anders. ‘Het standaardmodel is uurtjefactuurtje?’, vraag ik. ‘Zeker’, doceert Bathoorn, ‘de meeste professionals beginnen hiermee omdat het veilig voelt. Ze durven nog niet de hoofdprijs te vragen. Ze zijn bijvoorbeeld heel goed in hun coachingsvak, maar hoe marketing werkt, welke andere verdienmodellen er zijn, dat weten ze maar amper. Ze denken vaak dat als ik maar goed coach, dat zich dat wel rondvertelt en de klanten vanzelf komen. Dat is dus niet zo. Misschien werkte het tien jaar geleden op die manier, maar nu niet meer. Klanten zoeken via Google en daar moet je wel tussen staan. Zo moeilijk is het niet, maar je moet wel minstens een dagdeel per week de tijd hebben om eraan te werken.’ Waarom vinden professionals het zo moeilijk om hoge tarieven te vragen? Bathoorn: ‘Nederlanders hebben in het algemeen een wat rare relatie met geld, dat het niet goed is om veel geld te verdienen. Het heeft ook met onkunde te maken. De meeste ondernemers weten niet wat ze moeten vragen om een goed inkomen te hebben, dat je ook kosten hebt gemaakt, tijd en geld geïnvesteerd hebt in je kennis. Heel veel mensen blijven in de onderkant van het uurtarief hangen. Ze vragen dan 50, 60 euro per uur. Maar als ze hun werkelijke kosten doorberekenen, komen ze minimaal op 150 euro uit. Wat ook meespeelt, is de angst afgewezen te worden voor de prijs die je berekent. Heel veel professionals
68 • c o a c h l i n k
Binnenwerk CLM6 68
voelen dat als een persoonlijke afwijzing. Dat is niet zo. Iemand kan gewoon het geld niet hebben of het er niet voor over hebben’.
Meer omzet maken De diagnose is gesteld, maar net zo belangrijk is de vraag hoe je ervan af komt. Bathoorn: ‘Ik wou dat er een psychologische truc was. Maar je moet beginnen met na te gaan waar je goed in bent en wat je passie is. Richt je vooral niet op je verbeterpunten. Je bent dan alleen maar bezig met waar je niet goed in bent. Dat werkt niet. Volg je talenten, waar je blij van wordt. Ga die ontwikkelen. Dan kun je ook gerust tegen je klanten zeggen: hier ben ik beter in dan de gemiddelde ondernemer. Hogere tarieven vragen, gaat je dan veel beter af. Om als ZZP’er goed te leven, moet je toch minimaal 80.000 euro verdienen. En als je een goed verdienmodel hebt, is dat zeker haalbaar voor een coach. Je moet er wel aan werken en je specialiseren in één probleem. Als je goed bent in burn-out, richt je dan alleen dáár op. Richt je op een specifieke doelgroep. Bijvoorbeeld, werkende vrouwen rond de 32 met jonge kinderen die niet weten hoe ze alle ballen in de lucht moeten houden. Je hebt dan een grote groep vrouwen met serieuze problemen. Hun vraag is: hoe houd ik balans in mijn leven? Als je je specialiseert, kun je heel goed worden in het probleem dat je aanpakt en dus hogere tarieven maken of andere, betere verdienmodellen inzetten.’
Een rood nest Bathoorn vindt het belangrijk dat mensen niet alleen goed ondernemen, maar ook een bijdrage leveren aan de maatschappij. Het lijkt wel of er een links milieu in doorklinkt. Bathoorn: ‘Ja, ik kom uit een PvdA-nest uit Roden, dat ligt in Noord-Drenthe. Mijn grootouders waren nog echte communisten. Ze hebben armoede en uitbuiting gekend.’ Haar jeugd was evenwel welvarender in het Drentse dorp waar haar vader een rijwielzaak had. Na de middelbare school ging ze naar Groningen om psychologie te studeren, maar een groot succes werd het niet. Na twee jaar stopte ze. Statistiek speelde haar parten. Maar toen al was ze een vrouw van aanpakken. Ze ging een jaar via uitzendbureaus werken en dacht over haar toekomst na. ‘Toen ben ik naar de HEAO gegaan om in de avonduren international marketing te doen.’ Dat lukt en Bathoorn komt te werken in de financiële sector, maar bevallen doet het haar niet: te veel binnen de lijntjes kleuren, te veel politiek gekonkel. Ze komt bij het arbeidsbureau terecht, de voorloper van het huidige UWV en werkte daar in de frontlinie. ‘Dat vond ik leuk werk: bemiddelen en mensen op de rails krijgen. Daarna kwam ik in de detachering terecht: werving van personeel en mensen “wegzetten”.’
magazine
15-11-16 16:50
Schrijver/lezer Jeanet Bathoorn Type boekenkast Billy’s Meters plank 14 meter Aantal boeken 350 Percentage gelezen 95 procent Type lezer Snel en veel Type schrijver Heel toegankelijk en leesbaar We geven drie exemplaren weg van 50 Verdienmodellen. Kijk op p. 53 voor meer informatie.
Beste boeken, films NLP at work, Sue Knight Rich dad, poor dad, Robert Kiyosaki Tony Robbins: I am not your guru (documentaire) Inspirerende vakgenoten Natalie Sisson, The Suitcase Entrepreneur Sigrun Gudjonsdottir, Create Your Lifestyle Business Gary Vaynerchuk, Builds Businesses
Haar loopbaan speelt zich tot dan toe af in de Randstad. Maar dan komt er een grote verandering: ze vertrekt naar Nijmegen en begint haar eigen bedrijf. Hoe is dat zo gekomen? Bathoorn: ‘Mijn man is ziekenhuisapotheker en kon in het ziekenhuis van Nijmegen werken. Maar omdat ik nog steeds mijn baan in de Randstad had, heeft hij dat afgehouden. Maar toen het bedrijf waar ik werkte failliet ging, kwamen de kaarten anders te liggen. Hij kon nog steeds hier aan de slag en zo zijn we verhuisd. We vonden het ook fijn voor de kinderen. Ik heb hier gezocht naar banen, maar die lagen niet voor het oprapen. Toen zeiden mensen tegen me: waarom begin je niet voor jezelf? Dat ben ik gaan doen. Het was nog de goede tijd.
Lezen is voor mij… Leven. Ik kan niet anders. Schrijven is voor mij… Eigenlijk ontspanning waar ik te weinig tijd voor heb. Mijn gouden tip: Wees niet zo met jezelf bezig. Publicaties 50 Verdienmodellen (i.s.m. Petra Iuliano), 2016 Marketing handboek voor een succesvolle praktijk (i.s.m. Sandra Derksen), 2015 Ontdek snel – Pinterest voor zakelijk gebruik, 2014 Get social in Business, 2012 (eerste druk) Get Social+, 2011
‘Om als ZZP’er goed te leven, moet je minimaal 80.000 euro verdienen.’ In die tijd, 2005, zat ik al op LinkedIn. Mensen gingen mij hierover vragen stellen. Ik ben cursussen gaan organiseren: een middagje LinkedIn. Daarna over Twitter. Ik wilde me niet specialiseren in een bepaald platform. Toen kwam uitgever Scriptum met de vraag of ik een boek wilde schrijven over social media. Dit werd direct een bestseller. Het is acht keer herdrukt. Dat leidde tot veel presentaties en televisiewerk. Ik kwam in een andere wereld terecht. Mijn leven werd steeds drukker en drukker: jonge kinderen, werken. Toen kreeg mijn man een heftige burn-out. Dat was een hele toestand. Hij zat volledig overprikkeld thuis en ik moest veel overpakken. Ik heb mijn agenda schoongeveegd en klussen naar andere mensen doorgeschoven. In die periode dacht ik: dit moet anders. Ik ben ondernemers met online bedrijven gaan volgen: wat doen zij en wat is hun verdienmodel? Toen heb ik een opleidingsprogramma gemaakt, waardoor ik geconcentreerder kon werken, en ook online-programma’s. Ik doe steeds meer op en via internet. Daardoor ben ik vrijer.’ Een reepje zon komt door de vensters. Ik: ‘Het idee van de vrijheidsondernemer is dus eigenlijk jouw verhaal?’ Stilte. ‘Ja, dat is volledig mijn verhaal. Dat is echt zo. Kennelijk ben ik goed in onderwijzen wat ik zelf geleerd heb.’
coachlink magazine
Binnenwerk CLM6 69
• 69
16-11-16 09:56
Leidinggeven aan gezond en duurzaam werken
cora van rossum
Gezond en duurzaam werken komt steeds meer op de agenda van organisaties. Op de langere termijn gezond ons werk kunnen blijven doen, kan alleen gerealiseerd worden wanneer we in balans zijn. Balans is echter een utopie, aldus Cora van Rossum. 70 • c o a c h l i n k
Binnenwerk CLM6 70
magazine
15-11-16 16:50
I
k biecht het maar eerlijk op: mijn leven is ook niet altijd in balans. Ik zie breekbaarheid en onvolmaaktheid juist als stimulansen om, in kleine leerstappen, te komen tot balans.
Gezond en duurzaam werken bestaat in mijn visie uit twee lagen: een fundament en het huis dat daarop wordt gebouwd. Bouwen aan een huis kan alleen op een gedegen fundament – een karakter – van persoonlijke groei van zowel leidinggevende als werknemer. De kamers van het huis – employability, workability en vitaliteit – zijn evengoed belangrijk, nadat er een stevige fundering is gelegd. In dit artikel staat het fundament centraal. Het fundament bestaat uit verschillende bouwstenen, die ik in dit artikel uitwerk aan de hand van een praktijkvoorbeeld: 1 2 3 4 5 6
Verbinding Kwetsbaarheid (Persoonlijk) leiderschap Kleine leerstappen Aandacht; stilstaan bij; luisteren naar Trouw
soms te afwachtend en reactief. Op basis van onze gesprekken stelt Bea zichzelf twee doelen: Ik geef met mijn teams vorm aan het proces naar zelforganisatie. Ik neem de leiding, zodat mijn teams in de toekomst zelf de 2 leiding kunnen nemen. 1
Verbinding Onze gefragmenteerde en flexibele samenleving is steeds minder gehecht. Hiermee bedoel ik dat we ons steeds minder verbinden aan elkaar, aan onze doelen en misschien zelfs wel aan onszelf. We zien hechting ook niet meer als een belangrijke voorwaarde voor succes. Toch zijn gezonde verbindingen voorwaarde voor ons gevoel van veiligheid. En wanneer we ons veilig voelen, hebben we speelruimte om ons te ontwikkelen, om fouten te maken en om risico’s te nemen. Bea komt bij mij; haar coach. Dat vraagt van mij dat ik een gezonde verbinding tot stand weet te brengen waarin Bea zich veilig voelt en zich kan ontwikkelen.
Kwetsbaarheid Gezond en duurzaam werken in het leven van Bea Bea, 39 jaar, is teammanager van drie teams in een thuiszorgorganisatie. Op dit moment gaat de organisatie om naar zelforganiserende teams. In haar teams zal Bea leidinggeven aan dit proces. De teammanagers hebben grote vrijheid gekregen om dit proces vorm te geven. Voor het onderlinge leerproces zullen de verschillende managers in intervisiegroepen bij elkaar komen. Ook krijgt iedere teammanager een coach. Bea voelt zich bewust onbekwaam en meldt zich bij mij. Ze vindt het erg leuk om deze uitdaging aan te gaan, maar heeft geen idee hoe ze dit precies moet gaan doen. Dit vertelt ze ook in de eerste sessie die we samen hebben. Ook vertelt ze dat ze niet altijd even makkelijk het voortouw neemt en eigenlijk een beetje verlegen is. Hierdoor is ze in haar leidinggevende rol
Wanneer je met elkaar spreekt over wat je echt bezighoudt, leer je elkaar kennen en toon je je kwetsbaarheid.
In een veilige omgeving stellen we ons gemakkelijker kwetsbaar op, terwijl ook het tegendeel geldt: een kwetsbare opstelling is voorwaarde voor een veilige verbinding. Ik zie om mij heen veel ‘bretels’-gedrag. Ik bedoel dan het gedrag dat je bijvoorbeeld op netwerkborrels nogal eens ziet in figuurlijke zin: duimen achter de bretels, borst vooruit en grote woorden over gedane prestaties. Wanneer je met elkaar spreekt over wat je echt bezighoudt – je passie, wat je lastig vindt, waar je trots op bent en waar je je eigen ongemak of onkunde tegenkomt – leer je elkaar kennen en toon je je kwetsbaarheid. En dat kan de verbinding verstevigen. Door eerlijk te zijn over haar sterke en zwakke kanten stelt Bea zich kwetsbaar naar mij op. Daarmee creëert zij verbinding. Dat zijn de eerste twee voorwaarden voor haar persoonlijke leerproces. Wanneer zij dit ook doet in haar team – bijvoorbeeld door haar teamgenoten gelegenheid te geven om te uiten wat zij denken en voelen – bouwt zij aan een gedegen fundament van gezond en duurzaam werken voor haar team en zichzelf.
coachlink magazine
Binnenwerk CLM6 71
• 71
15-11-16 16:50
(Persoonlijk) leiderschap
Kleine leerstappen
(Persoonlijk) leiderschap houdt in dat je regie neemt over je eigen leven en persoonlijke processen en/of die van je team of organisatie vanuit je diepere drijfveren en waarden. Deze verwezenlijk je vervolgens in een goede verbinding met je omgeving.
Een goed leerproces bestaat uit kleine doelen en leerstappen. Dat maakt het proces inzichtelijk en behapbaar en het heeft als gevolg dat degene die leert en ontwikkelt gemotiveerd blijft. Wanneer je te grote stappen in een keer moet zetten, lukt dat niet altijd en daalt de motivatie.
Leiderschap draait om het nemen van regie. Regie nemen is lang niet altijd vanzelfsprekend. In de coachingstrajecten die ik met mensen en organisaties aanga, bespeur ik vaak het tegenovergestelde. Ik hoor managers klagen over medewerkers: ‘Ze willen ook niets!’ Ik hoor medewerkers schoppen naar het management: ‘Wat ze nu weer bedacht hebben!’ Dit zijn reactieve uitlatingen. Wanneer je je reactief uitlaat, zeg je vooral wat er allemaal niet goed is aan de ander in plaats van dat je kijkt wat je zelf aan een situatie kunt doen of veranderen.
Bea houdt het bij haar twee leerdoelen: 1 Ik geef met mijn teams vorm aan het proces naar zelforganisatie. Bea schrijft na een sessie met haar team een reflectie waarin zij reflecteert op vragen als: Heeft het team in deze sessie bereikt wat ik hoopte? Wat was mijn rol in dat resultaat? Wat kan ik hiervan leren? Op basis hiervan schrijft zij een plan voor de volgende sessie, waarin zij ook concreet haar eigen rol beschrijft. In de coachingssessie hierover bespreken we zowel de reflectie als het plan voor de volgende keer. Hierbij houd ik het gehele proces inhoudelijk in de gaten evenals het groeiproces van Bea en haar rol. 2 Ik neem de leiding, zodat mijn teams in de toekomst zelf de leiding kunnen nemen. Ook hier reflecteert Bea en beantwoordt voor zichzelf na iedere teamsessie deze vragen: Nam ik de leiding? Hoe deed ik dat? Wat was het effect? Waarover was ik tevreden? Wat zou ik een volgende keer anders doen? Hoe hielp ik het team in hun groeiproces naar zelforganisatie, zodat zij in de toekomst zelf de leiding kunnen nemen? Wat heb ik hiervan geleerd? Wat kan ik leren?
Stephen Covey geeft in zijn boek De zeven eigenschappen van effectief leiderschap de volgende voorbeelden van reactief taalgebruik tegenover proactief taalgebruik: Reactieve taal
Proactieve taal
Ik kan er niets aan doen.
Laat ik eens kijken of er geen alternatieven zijn. Ik kan het ook anders aanpakken. Ik bepaal zelf mijn gevoelens. Ik kan kiezen. Ik geef daaraan de voorkeur. Dat ga ik doen.
Zo ben ik nu eenmaal. Hij maakt me zo kwaad. Ik kan het niet. Ik moet. Als ik maar … (Covey 2007, p. 63)
Terug naar het verhaal van Bea. De eerste keren dat ik Bea spreek, hoor ik veel reactief taalgebruik. ‘Mijn team zit niet te wachten op weer een verandering.’ ‘De productiedruk is al zo hoog, mijn team pikt het echt niet wanneer ze nu ook nog allerlei andere taken moeten gaan doen.’ Ik daag haar uit om zichzelf als het ware in een filmrol te plaatsen tussen haar collega’s en te kijken hoe zij op een positieve manier verandering kan bewerkstellingen. Wanneer je iemand als het ware in een ‘filmrol’ plaatst, versterk je iemands pro-activiteit. Zo geef ik Bea ‘regie’ en dus geef ik haar de eerste kleine leerstappen in handen naar persoonlijk leiderschap en in haar geval ook naar leiderschap. Zo kan zij ditzelfde doen naar haar team. Zij brengt hen met goede opdrachten en vragen bij hun drijfveren, doelen en vervolgens een actieplan. Zelforganisatie is geboren.
72 • c o a c h l i n k
Binnenwerk CLM6 72
Ieder mens en iedere medewerker heeft het nodig dat hij gehoord en gezien wordt. Aandacht; stilstaan bij; luisteren naar Wat aandacht krijgt groeit! Ieder mens en iedere medewerker heeft het nodig dat hij gehoord en gezien wordt. En ook om soms stil te staan bij eigen vragen en vragen van anderen. Door echt te luisteren naar zichzelf en de ander ontstaat groei. Groei als gevolg van aandacht! Bea brengt dit in praktijk. In de eerste sessie heeft ze te maken met veel weerstand van haar teamgenoten. ‘Wat een onzin.’ ‘Leuke bezuinigingsslag over onze rug!’ Et cetera. Bea luistert niet alleen, ze hóórt ook. Ze hoort dat deze weerstandstaal in wezen gaat over diepere behoeften: ‘Ik ben bang dat dit mijn werkdruk opnieuw verhoogt en dat ik dat niet aankan.’ Die behoeften weet ze boven tafel te krijgen.
magazine
15-11-16 16:50
Ze stelt bijvoorbeeld op bovenstaande reacties soms gewoon de eerlijke wedervraag: ‘Mag ik eens eerlijk vragen of je in wezen bang bent dat je werkdruk zo verzwaard wordt dat je het niet aan zal kunnen?’ Dan kunnen ze het hebben over waar het werkelijk over gaat. Zo krijgt weerstand aandacht, en die aandacht schept ruimte voor verandering, voor groei van de teamleden en voor groei van het team als geheel.
Trouw Trouw, betrouwbaarheid en vertrouwen zijn taalkundig aan elkaar verwant. Een taak kun je tot een goed einde brengen door trouw te blijven aan je taak, ondanks hobbels op de weg. Wanneer jij trouw bent, ziet de ander jou als betrouwbaar. Dan krijg en houd je vertrouwen. Inmiddels is bewezen dat vertrouwen een heel belangrijke prestatie-indicator is van economisch belang. Bea krijgt tijdens het jaar van transitie te maken met weerstanden en ingewikkelde situaties zowel in de managementlaag boven haar als vanuit het team. Een van die situaties is dat opnieuw boventalligheid dreigt. Bea krijgt te horen dat zij mogelijk ook haar baan verliest. Desondanks moet ze gemotiveerd haar team begeleiden naar zelforganisatie. Haar team zet op dat moment stevig de hakken in het zand: ‘Zie je wel, nu vertrek jij ook nog en laat je ons weer aan ons lot over! Het is hier altijd hetzelfde!’ Opnieuw is het belangrijk dat Bea hier aandacht voor heeft, ook al ervaart ze zelf ook onrust. Er zijn momenten dat zij in tranen bij mij zit. Toch geeft ze niet op. Wat Bea daarbij helpt, is dat zij voor zichzelf plekken gecreëerd heeft waar ze kwetsbaar kan zijn in een goede betrouwbare verbinding, bij mij en in de intervisie. Dat helpt haar om trouw te blijven aan de door haar gestelde doelen. Zo kan zij haar missie tot een goed einde brengen.
Karaktervorming Gezond en duurzaam werken bestaat uit zes fundamentele bouwstenen. Al deze kenmerken zijn eigenlijk elementen van karaktervorming, zoals weergegeven in de figuur. Verbinding
Kwetsbaarheid
(Persoonlijk) leiderschap
Het aangaan van gezonde verbindingen waarin kwetsbaarheid een plaats krijgt en een kracht wordt, is essentieel. Daarin is (persoonlijk) leiderschap essentieel: regie en leiding nemen over onszelf, onze gedachten en ons handelen. En wanneer we onszelf of ons team hierbij steeds stimuleren tot het maken van kleine en haalbare leer- en ontwikkelstappen, en trouw en aandachtig met onszelf, onze taak en elkaar omgaan, groeit ons karakter. Op deze manier ontstaat er een stevig fundament om gezond en duurzaam te kunnen werken. Hoe ziet jouw fundament eruit? Hoe stimuleer jij als coach karaktervorming van jezelf en van je klanten? Op naar gezond en duurzaam werken in balans!
Literatuur • Ardon, A. (2013). Doorbreek de cirkel! Hoe managers onbewust verandering blokkeren. Amsterdam: Business Contact. • Covey, S. (2007). De zeven eigenschappen van effectief leiderschap. Amsterdam: Business Contact. • Dam, A. van (2009). De kunst van het falen. Hoe je door effectief leren succesvol kunt presteren. Amsterdam: Ambo. • Derkse, W. (2003). Een leefregel voor beginners. Tielt: Lannoo. • Johnson, S. (2009). Houd me vast. Zeven gesprekken voor een hechtere relatie. Utrecht/Antwerpen: Kosmos Uitgeverij. • Nuijten, I. (2013). Echte leiders dienen. Voor leiders die het verschil maken. Den Haag: Academic Service. • Rossum, C. van (2016). Gezond en duurzaam werken – een leerproces voor werkgever en werknemer! In: Coachlink Magazine (5): 56-59. • Rossum, C. van (2015). Verbinding creëren door te luisteren. In: Coachlink Magazine (3): 80-83. • Sennett, R. (2000). De flexibele mens. Psychogram van de moderne samenleving. Amsterdam: Uitgeverij Byblos.
Kleine leerstappen
Aandacht
Trouw
Karakter
coachlink magazine
Binnenwerk CLM6 73
• 73
15-11-16 16:50
De coachplek van...
Caroline Beumer in een oude drukkerij Sinds juli zit Caroline Beumer in het bedrijfsverzamelgebouw Crown Business Center, een voormalige drukkerij in Haarlem. Daar traint ze leerkrachten en andere professionals in oplossingsgericht coachen en heeft ze haar praktijk voor pubers, adolescenten en hun gezinnen. ‘Het gebouw stimuleert netwerkwerkmogelijkheden.’
74 • c o a c h l i n k 74
Binnenwerk CLM6 74
Caroline Beumer vertelt graag over haar nieuwe stek: ‘Van de buitenkant ziet het er wat streng uit, maar als je binnenkomt, heeft het een frisse, gezellige uitstraling. Je wordt begroet door een leuke receptioniste. Vaak haal ik mensen op in de hal en via de lift gaan we dan naar de vierde verdieping. Als je door de gang loopt, groet ik de mensen van mijn gang – bij veel kamers
staat een deur open en zo kun je makkelijk een praatje maken. Als ik voor mezelf aan het werk ben, heb ik ook vaak de deur open.’ ‘Vanaf de vierde verdieping zit je lekker hoog boven het wereldse verkeer – je ziet veel wolken en vogels, prachtig.’ Ook in haar coachruimte probeert Caroline de
magazine
15-11-16 16:50
natuur naar binnen te halen. ‘Onder de plafondplaten en tl-verlichting verlies je immers snel uit het oog dat wij onderdeel zijn van de natuur. Naast grote planten heb ik een groot kristal staan en een mooie waterval van een Deense kunstenares. Als het water erdoorheen stroomt, vormt het een lemniscaat. Die staat meestal aan.’
‘Onder de tl-verlichting verlies je snel uit het oog dat wij onderdeel zijn van de natuur.’ ‘Mijn bezoeker mag altijd zelf kiezen waar hij gaat zitten.’ Daarbij heeft hij veel keus: een grote bank waar wel negen mensen op kunnen, twee Le Corbusier fauteuils (‘mannen gaan daar vaak in zitten’), opblaasballen, inklapbare meditatiestoelen en een wiebelkruk (‘kinderen vinden het heel spannend om daarop te zitten’). De meeste mensen gaan op de bank zitten, vervolgens vraagt Caroline waar zij zal gaan zitten. ‘Bijna iedereen wil dat ik ook op de bank ga zitten, dat doe ik dan’, vertelt ze nuchter.
‘Ik houd van een opgeruimde ruimte, dan krijg je ook een opgeruimd hoofd. Het speelgoed dat ik heb, zit dus in kasten en bakken. Met kinderen zoek ik daarin iets uit om samen te doen.’ Ook door de kleuren straalt de ruimte rust uit. De basiskleuren zijn rustig en als accentkleuren heeft Caroline voor turquoise en lila gekozen; de kleuren van haar ontwikkelingsprogramma Mission Possible en methode Kids’ Skills. ‘Die donkerblauwe deuren wil ik graag schilderen, dan maak ik ze turquoise of wit, of geef ik elke deur een eigen kleur.’
singsgericht coachen. Oplossingsgericht werken geeft immers een gelijkwaardige relatie met veel transparantie en stimuleert creativiteit. Het gebouw stimuleert zo netwerkwerkmogelijkheden.’ (NvO)
Groepen kan Caroline ook kwijt in haar ruimte. ‘Met groepen groter dan vijftien mensen zit ik in de trainingsruimte op de benedenverdieping. Daar worden ook regelmatig workshops georganiseerd voor ondernemers uit dit pand. Binnenkort ga ik zelf ook een workshop geven over oplos-
coachlink magazine
Binnenwerk CLM6 75
• 75
15-11-16 16:50
De coach voor coaches
All Online toegan g tot ruim 160 boe ken over co aching en pers oonlijk e ontwik keling
you
can
link Probeer Coach g een maand lan
gratis
read!
isbank DĂŠ online kenn voor coaches
www.coachlink.nl 76 • c o a c h l i n k
Binnenwerk CLM6 76
magazine
15-11-16 16:50
Boek
Jaco van der Schoor en Thijs Rijnbergen, Tools voor teams 224 blz, 1e druk 2016, Boom uitgevers Amsterdam, ¤ 29,95 Teams staan onder grote druk. Er moet gepresteerd worden tegen lagere kosten en met minder mensen. Samenwerken is de sleutel tot succes, maar waar samen gewerkt wordt, ontstaan ook problemen. In onze praktijk zien we veel teams, teammanagers en teamcoaches worstelen met tal van vragen: • Hoe zet ik gedoe en onrust om in plezier en succes? • Hoe bevorder ik de inbreng van teamleden? • Hoe zorg ik voor efficiënte en inspirerende vergaderingen? • Hoe zorgen we ervoor dat we besluiten nemen waar iedereen achter staat? • We hebben binnenkort een teamdag, hoe kan ik die zo invullen dat de dag leuk én effectief is? Ook is er de tendens om meer zelf te doen, en dus minder externen in te huren. Daarom is er nu dit boek. Een route-map naar de juiste interventie voor iedere situatie op het juiste moment. Met concrete werkvormen en adviezen om van je team een topteam te maken.
Birte Kooken
Paul Pardon
Oprichter en teamcoach bij reBoot
Paul Pardon Training & Advies
Jaco van der Schoor en Thijs Rijnbergen hebben veel praktijkervaring. Dat merkte ik meteen toen ik Tools voor teams erop nalas, op zoek naar een werkvorm voor een specifieke teambegeleiding. Door de opbouw kun je snel aan de slag: het gedrag van het team opzoeken, een teamdimensie bepalen en een werkvorm kiezen. Handig, want je krijgt het doel van elke interventie en korte instructies met tips erbij.
De cover met een traditioneel geklede man die een steeksleutel in zijn borstzak draagt, is een conservatieve keuze. Jammer, gemiste kans! Dit boek met meer dan vijftig werkvormen en talloze praktische adviezen maakt het inhuren van externen overbodig, aldus de auteurs. Het boek beschrijft uiterst zorgvuldig de toepasbaarheid van de werkvormen. De auteurs nemen daarbij vier dimensies als uitgangspunt: inrichting, dynamiek, omgeving en bestaansrecht. Vanuit deze dimensies worden de tools aangereikt die bijdragen aan het succes van het team. De vier dimensies vind ik zeker van toegevoegde waarde. Ze helpen je bij het kiezen van de juiste interventie. Het aantal werkvormen had wat mij betreft gehalveerd kunnen worden, want hierover is al zo veel materiaal te vinden.
Door de routekaart van teamontwikkeling en het overzicht van de werkvormen wordt kiezen nog eenvoudiger. Ook vaak gebruikte oefeningen vond ik terug: de handoefening, complimentencarrousel, het Land van en de klassiekers van Belbin, Sinek en Covey. Dat is de meerwaarde van dit boek: een overzicht van de meest courante werkvormen, no-nonsense beschreven. Het biedt je echter geen diep uitgewerkte, creatieve insteek of veel vernieuwend materiaal. Het boek mag als basisnaslagwerk voor een startende teamcoach of leidinggevende echter niet ontbreken en kan zeker bijdragen tot meer balans in je team.
Coachen en trainen is een vak en vraagt onafhankelijkheid, een mate van afstand, vakbekwaamheid en heel veel vlieguren. De auteurs overtuigen mij daarom niet dat met de aangereikte tools in dit boek het inhuren van externen overbodig is.
7
8
coachlink magazine
Binnenwerk CLM6 77
• 77
15-11-16 16:50
‘Omarm de tegenpolen in jezelf’ Een interview met filosoof en managementconsultant Ivo Brughmans 78 • c o a c h l i n k
Binnenwerk CLM6 78
magazine
15-11-16 16:51
Interview
De Vlaamse filosoof en managementconsultant Ivo Brughmans is een expert geworden in het verbinden van de tegenpolen die wij als mens allemaal in ons dragen. Sterker nog, zijn boek Paradoxaal leiderschap helpt mensen om de uitersten in zichzelf te verenigen en daardoor meer in balans te raken. Dat dat allesbehalve gemakkelijk is, geef de auteur ook onmiddellijk toe: ‘De mens is een vat vol – vaak extreme – tegenstellingen.’ Tekst: Hedda Treffers
E
lke beweging heeft zijn tegenbeweging nodig en roept deze op. Met zijn boek probeert Ivo Brughmans de lezers een bril aan te reiken om op een andere manier naar de wereld te kijken. ‘Ik gebruik het voorbeeld van de glorieuze comeback van het vinyl, omdat dat zo tekenend is. Juist in een tijd waarin je met één druk op de knop online beschikking hebt tot alle muziek die je maar kunt bedenken en je verder niet meer gebonden bent aan enige materiële beperking, wordt de vinyllangspeelplaat weer enorm hip. Zo hip zelfs, dat platenzaken de vraag niet meer aankunnen. En het zijn niet alleen ouderen die uit nostalgie op zoek gaan naar oude lp’s. Het zijn evengoed jonge mensen die niet opgegroeid zijn met de platenspeler, maar die wel de behoefte voelen om iets moois en tastbaars in handen te hebben. Dat is de ultieme paradox. Hoe virtueler alles wordt, hoe meer behoefte er is aan tastbare zaken; hoe meer je op je wenken wordt bediend, hoe meer je zelf wilt doen.’
Waar kwam bij jou de fascinatie voor de paradox vandaan? ‘Een aantal jaren geleden was ik heel sterk bezig met de vraag hoe we een duurzame wereld kunnen creëren. Ik was op zoek naar de balans tussen groei als mens en als economie versus het minimaliseren van de ecologische voetafdruk. Hoe breng je deze twee tegenpolen samen? Oftewel, hoe kun je onbeperkt groeien en toch binnen de fysieke draagkracht van de planeet blijven? De werktitel van het boek dat ik daarover wilde schrijven luidde dan ook Overvloed van de beperking. Als vanzelf kwam het paradoxen-thema toen bovendrijven en uiteindelijk bleek dat eigenlijk mijn grootste fascinatie. Wij zijn per slot van rekening allemaal een vat vol tegenstellingen.’
In je boek beschrijf je al hoe je je – zeker als puber – de ene dag een dandy kunt voelen en de andere dag een hippie. Op welke manier spelen deze extreme tegenstellingen in je persoonlijk leven een rol? ‘Iedereen is op zoek naar een duidelijke identiteit, naar zaken waar we “voor staan” in de wereld. “Ik ben een succesvol zakenman/-vrouw” of juist “Ik ben een eigenzinnige rebel”. Je draagt een driedelig pak omdat je je zakelijk succes wilt benadrukken of je draagt je haar lang en ongewassen en doet een houthakkershemd aan en een kapotte spijkerbroek, omdat je je meer identificeert met de anti-establishment-beweging. Mensen hangen hun identiteit nu eenmaal graag op aan een aantal waarden waar ze voor staan. Je profileert je krachtig door je met de ene pool te verbinden en je af te zetten tegen de andere. Het gaat mij erom een verbinding te leggen tussen deze tegenpolen. Ik noem dat het “en-en-denken”. Ook een grunge kan soms een zakenpak dragen, zoals ook een controlfreak soms los kan gaan, sterker nog: het is heel gezond om soms iets toe te laten van die andere kant.’
Ergens schrijf je dat het je kan ontroeren, die twee uitersten die samenkomen in één geheel. ‘Dat klopt ja, het frêle meisje dat stoer een geweldige drumsolo wegspeelt of een op het eerste gezicht vormeloze rottende plant waar plotseling nieuwe scheuten uitkomen. Orde uit chaos; dat kan mij raken. Het verbinden van twee ogenschijnlijk totaal verschillende werelden. Hoe kun je bijvoorbeeld de nuchtere en de spirituele kant met elkaar verzoenen? Of hoe kun je als ernstige en beheerste volwassene de ziel uit je lijf dansen rond een kampvuur en je vanbinnen helemaal een indiaan voelen?’
‘Het is heel gezond om soms iets toe te laten van die andere kant.’ coachlink magazine
Binnenwerk CLM6 79
• 79
15-11-16 16:51
Is dat ook wat je bedoelt als je schrijft over Lisbeth Salander (data-analist en cyperpunk uit de bekende Millenniumtrilogie)? ‘Ook iemand als zij kan mij ontroeren inderdaad, maar om een andere reden. Dat heeft te maken met geaccepteerd worden in een wereld ondanks dat je er volkomen uit de toon valt. Salander vindt haar plaats in de “pakkenwereld” ondanks dat ze er volkomen “anders” uitziet. Dat iemand totaal anders is en toch geaccepteerd wordt, vind ik mooi. Misschien ook omdat deze houding de fundamentele basis vormt van een tolerante en echt diverse samenleving.
‘Hoe je bent, wordt vrijwel altijd door de context bepaald.’ Overigens heb ik het hier dan weer totaal niet over mensen die anders zijn “óm het anders zijn”. De “kijk mij eens een rebel zijn”-mensen. Die bedoel ik hier zeer zeker niet mee! Maar wel de mensen die zich bewust zijn van hun eigen stijl en die kunnen relativeren, maar die ook de kwaliteiten van anderen op waarde kunnen schatten, zonder deze als minderwaardig af te doen. Dat vind ik misschien nog wel het allerknapst. Als mensen kunnen erkennen dat zij de kwaliteiten van anderen nodig hebben om die van zichzelf aan te vullen. Zonder deze kwaliteiten als meer of minderwaardig te zien.’
Veel coaches werken met persoonlijkheidstests zoals de MBTItype indicator van Myers en Briggs. Dit soort tests ‘omarmt’ in zekere zin de uitersten en het of-of-denken waartegen jij nu juist ‘ageert’. Je bent hetzij sociaal, hetzij naar binnen gekeerd; hetzij conceptueel, hetzij praktisch ingesteld. Wat vind je van dit soort tests? ‘Ik heb zelf ook zulke tests moeten invullen en uit de ene kwam ik als uiterst introvert naar voren terwijl de andere test mij juist tot extreme extravert bestempelde. En natuurlijk, want onder sommige omstandigheden voel ik heel sterk die behoefte om met anderen uit te wisselen en samen dingen te doen en dan kan ik heel extravert zijn. Op andere momenten wil ik mij helemaal op mijzelf terugplooien en zal ik mij introvert gedragen. Beiden kanten zijn in mij – zoals bij zovelen – aanwezig. Dat is ook meteen het nadeel aan een zwart-wit gebruik van dit soort tests; dat leidt tot een vorm van typecasting. Als per80 • c o a c h l i n k
Binnenwerk CLM6 80
soon word je onbewust in een bepaalde rol gedrukt en dat werkt beperkend. Terwijl dergelijke tests juist heel nuttig kunnen zijn om verschillende aspecten van jezelf te leren kennen en jezelf zo te verruimen. Ik zou dan ook willen pleiten voor een test die niet binair is, maar meer met glijdende schalen werkt; je bent tenslotte niet altijd helemaal zuiver “het een” of “het ander”. Hoe je bent, wordt vrijwel altijd door de context bepaald. Als ik samen ben met iemand die de boventoon voert, zal ik eerder geneigd zijn zelf gas terug te nemen. Ben ik echter samen met een schuchter iemand, dan zal ik zelf eerder het voortouw nemen.’
Is de opstellingsoefening met polariteiten uit je boek bruikbaar voor coaches? ‘Die oefening is heel geschikt voor coaches en op de werkvloer. Je zou de oefening ook kunnen uitvoeren met één persoon die de oefening doet, één persoon die begeleidt en één iemand die observeert waarbij je na elke oefening van rol wisselt. Het begint met een inventarisatie van de polariteiten die bij jou als mens spelen. Dus bijvoorbeeld “planmatig versus improviserend” of “meegaand versus assertief”. Vervolgens ga je deze tegenpolen in een concrete ervaring onderzoeken. Want er is een groot verschil tussen op rationeel niveau een lijstje maken van voor- en nadelen en die polariteit vervolgens echt van binnenuit te ervaren. Met een opstellingsoefening laat ik mensen op een diep ervaringsniveau alle aspecten van een bepaalde polariteit exploreren. En dat levert opzienbarende momenten op. Mensen – van bankmedewerkers tot mensen in de zorg – komen tot geheel nieuwe inzichten. Zeker als ze stuiten op ongekende kanten van zichzelf.’
Maar nu gaat het toch weer over uitersten. Hoe bereik je dat mensen minder in de extremen vervallen en meer een tussenweg leren ervaren? ‘De opstellingsoefening vraagt ze – in het kort – om de tegenpolen (bijvoorbeeld “rust” versus “hectiek”) op een vel papier te schrijven en dit blad op de grond neer te leggen. Door vervolgens op een van deze bladen te gaan staan, ervaar je vanzelf gedachten, beelden, situaties en gevoelens die samenhangen met deze pool. Vaak neemt je lichaam ook de houding aan die bij deze pool hoort. Bij “hectiek” ga je bijvoorbeeld onrustig schuifelen en voel je je gejaagd. Als je nu naar de andere pool (“rust”) stapt, voel je vervolgens wat dit bij je teweegbrengt. Misschien ervaar je dit als heel prettig en ontspannen, maar misschien ook juist
magazine
15-11-16 16:51
Ivo Brughmans (Antwerpen 1965) Studeerde filosofie (UG, Gent), internationale politiek (UA, Antwerpen) en bedrijfskunde (EMS, Brussel). Sinds 1993 werkt hij als consultant bij het internationale managementadviesbureau PA Consulting Group. Ivo is coauteur van het boek HR Nieuwe Stijl (Kluwer 2006), dat in Nederland werd genomineerd als beste hr-boek. In 2013 verscheen zijn boek De kunst van het paradoxale leven (Lannoo). In 2016 verscheen Paradoxaal leiderschap. Soepel schakelen tussen tegenpolen (Boom). Zie ook www.dekunstvanhetparadoxaleleven.com
niet. Op deze manier exploreer je de diverse polen en voel je wat comfortabel is en wat veel weerstand oproept. Vervolgens kun je op dezelfde manier de “tussenposities” exploreren. Stapje voor stapje ga je posities tussen de twee extremen langs en kijk je wat je voelt en welke emoties of weerstanden het oproept. Soms leidt dit tot onverwachte creatieve combinaties of tot een synthese waarbij er iets nieuws ontstaat dat meer is dan de som van de delen.’
Waar helpt deze oefening zoal bij? ‘De oefening is niet bedoeld om “even snel in balans te komen” of “de ultieme synthese te bereiken”, maar wel om een buitengewoon scherp beeld te krijgen van hoe moeilijk of gemakkelijk het is om je een bepaalde pool eigen te maken. Dit kan je heel erg helpen in je dagelijkse leven of in je werk.
‘Met een opstellingsoefening laat ik mensen op een diep ervaringsniveau alle aspecten van een bepaalde polariteit exploreren.’
We zoeken vandaag de dag allemaal naar balans. Tussen privé en zakelijk, tussen vrijheid en gebondenheid, tussen huiselijkheid en avontuur. Wat zegt de term ‘balans’ jou nog? ‘Balans als een mooi wellnessplaatje ervaar ik als redelijk eenzijdig. Balans ervaar je pas als je de extremen in jezelf duidelijk hebt en daar met scherpte en openheid naar kijkt. Balans kan heel dynamisch zijn. Het is niet allemaal netjes in het midden zoals op het plaatje van de weegschaal. Ik zou liever het werkwoord ‘balanceren’ willen gebruiken. Balanceren is continu in beweging zijn; het kan soms naar links en soms naar rechts overslaan. Ook werkgerelateerd: in bepaalde situaties heb je iemand nodig die er met de botte bijl doorheen gaat en een andere keer vraagt een situatie om een leider met een zachte hand.’
Je boek is heel intelligent, maar tegelijkertijd heel lekker geschreven. Het is bijzonder toegankelijk en zonder de wollige of veelal Engelse taal die we bij bijvoorbeeld managementboeken vaak tegenkomen. Was dat een bewuste keuze? ‘Zeker, ik heb heel bewust de Engelse kreten gemeden en ieder woord zorgvuldig gewogen. Ik wilde een boek schrijven dat bij wijze van spreken mijn moeder ook zou kunnen lezen en toepassen. Het is mooi dat dat gelukt is.’
Mensen spenderen veel kracht en energie aan de kanten die er niet mogen zijn, terwijl je deze kanten ook als kracht kunt aanwenden, bijvoorbeeld in je werk. Op die manier komen mensen vaak ook beter in hun vel te zitten, is mijn ervaring.’
coachlink magazine
Binnenwerk CLM6 81
• 81
15-11-16 16:51
Ergens schrijf je ‘omarm de tegenstellingen in jezelf’. Maar hoe doen we dat dan? ‘De oplossing is niet om de tegenstellingen in jezelf weg te drukken of te zoeken naar een grijzig compromis. De vraag is hoe je de onvermijdelijke spanning tussen tegengestelde krachten beheersbaar kunt maken, zodat je deze op een productieve manier kunt aanwenden.
‘Balanceren is continu in beweging zijn; het kan soms naar links en soms naar rechts overslaan.’ Dit betekent ook dat we onze eigen schaduwkanten onder ogen moeten zien. “Erken de Poetin in jezelf”, zeg ik weleens. Omarm je eigen sociaal onwenselijke trekjes en de kanten van jezelf die je liever niet zou willen zien en vind een aanvaardbare uitingsvorm om die te kanaliseren. Bijvoorbeeld als er een agressieve kant in je schuilt. Ik zeg niet dat je die kant moet goedkeuren, maar wel dat je je bewust moet zijn van de onderliggende positieve kracht en deze op een constructieve manier kunt leren gebruiken in plaats van deze “keurig” weg te plooien. Want tevoorschijn komt hij toch wel (lachend) en we willen niet allemaal latent agressieve moeder Teresa’s.’
82 • c o a c h l i n k
Binnenwerk CLM6 82
Als professional word je dagelijks geconfronteerd met het spanningsveld tussen tegengestelde benaderingen. Je voelt daarbij vaak de noodzaak om een ‘eenduidige keuze’ te maken want dat geeft duidelijkheid en houvast. Maar is dat wel nodig … en leidt dit wel tot effectieve en duurzame oplossingen? Paradoxaal leiderschap van Ivo Brughmans gaat juist over er het benutten van de kracht van tegenpolen. Een exemplaar winnen van dit boek? Zie p. 53 van dit magazine.
magazine
15-11-16 16:51
Blijf op de bodem van je stresspiramide gerda bos
Wat we graag willen, is relaxed en bewust werken en leven. Waarom hebben we dan toch zo vaak het gevoel dat het leven met ons aan de haal gaat? Dat we niet uit de verf komen, zoals we eigenlijk zijn? Gerda Bos legt aan de hand van de werking van het brein uit hoe we wel balans kunnen houden. coachlink magazine
Binnenwerk CLM6 83
• 83
15-11-16 16:51
J
uist als we het hard nodig hebben, laat onze controle het afweten. Als onze stress het toppunt bereikt, kunnen we niet meer logisch nadenken en verstandig handelen. Volgens de theorie van Paul MacLean (Newman & Harris, 2009) bestaat ons brein uit drie delen. Aan de onderkant van de hersenen zit de hersenstam, ook wel het reptielenbrein genoemd. Dit onderdeel is evolutionair gezien het oudste hersendeel in zoogdieren. Hier zit onze primaire overlevingsdrang. Onze ademhaling, bloedsomloop, hartslag en temperatuur worden hierdoor geregeld. Wanneer het nodig is, zal het reptielenbrein ons activeren om te vechten voor ons voortbestaan. Op de hersenstam zijn de middenhersenen aangesloten, het zoogdierenbrein genoemd, met daarin het limbisch systeem. Dit is evolutionair beschouwd een iets jonger deel van de hersenen. Dit deel verwerkt informatie op een snelle, meer geautomatiseerde manier. Vaak is deze verwerking gebaseerd op conditioneringen van toen je jonger was. Hierdoor ervaar je emoties en verlangens met het daarbij behorende voor jou standaard reactiepatroon.
hadden moeten oppakken. Op de automatische piloot zijn we minder efficiënt en zorgvuldig of het kost ons meer tijd om klussen netjes af te werken. Onze concentratie is immers niet meer optimaal. Er is nog iets! Als we langdurig stress ervaren, gaan we minder goed voor onszelf zorgen. We slaan onze pauze over. We nemen geen tijd voor een praatje met onze vrienden of collega’s en we spannen de spieren in ons lichaam aan, want we hebben haast … Ook zijn we sneller prikkelbaar en merken we dat een aantal afgeleerde gewoontes ineens moeilijker te controleren zijn. We voelen ons minder trots op onszelf en trekken ons soms terug uit sociale contacten. Totdat …
Een snel advies geven? Geen probleem: gewoon doen zoals ik het al jaren doe.
Overgeleverd aan onze overlevingsstand Tot slot zit om de middenhersenen de hersenschors, ook wel de neocortex genoemd. Dit is het meest moderne deel van onze hersenen. In de neocortex zit ons schakelcentrum. Dankzij de neocortex zijn we in staat om complexe beslissingen te nemen, onze emoties onder controle te houden en om goed te plannen en ons aan te passen aan verandering (Hauwaert, 2010; Maurer, 2007; Sitskoorn, 2016).
Totdat … iemand op onze pijnplek duwt en we onbewust ineens een levensbedreigende situatie ervaren. Bijvoorbeeld omdat iemand ons kritiek geeft of ons op een dominante toon vraagt op te schieten. Ineens worden we via ons angstcentrum naar de overlevingsstand gedirigeerd en dan kunnen we ontzettend uit onze slof schieten. Of we voelen ons als het konijntje voor de koplampen. Of we krijgen de neiging te vluchten en de boel te laten voor wat het is. Zoek het allemaal maar uit!
Van schakelcentrum naar automatische piloot Als we fit en uitgerust zijn, werkt onze neocortex uitstekend. Reuzehandig in een tijd waarin alles voortdurend in verandering is. Ook handig als je je werk of andere klussen goed en gecontroleerd wilt doen. Maar als de (werk)druk toeneemt, neemt onze stress toe en schakelen onze hersenen over op een gemakkelijkere modus. We gaan deels over op de automatische piloot. Ook dat is vaak geen probleem. Als we veel ervaring hebben, is veel van wat we kunnen geautomatiseerd. Een snel advies geven? Geen probleem: gewoon doen zoals ik het al jaren doe. Even snel een mail beantwoorden? Geen probleem, zo geregeld. Nou ja … behalve die ene spelfout, dan. Snel vijf klussen wegwerken? Dat wordt al wat ingewikkelder, want de planner in ons schakelcentrum is drukbezet. Dus beginnen we aan de ene klus en schakelen dan door naar de volgende om erachter te komen dat we toch eigenlijk eerst de derde klus 84 • c o a c h l i n k
Binnenwerk CLM6 84
De verbinding met ons schakelcentrum is verbroken en we zijn even overgeleverd aan ons reptielenbrein. Daarom vertonen we overlevingsgedrag: vechten, vluchten of bevriezen. In het vervolg van dit artikel lees je hoe je weer uit de klem van stress en overleving komt.
De stresspiramide De verschillende stressniveaus zijn weergegeven in de afbeelding van de stresspiramide. Op de bodem van de stresspiramide ben je ontspannen. Als de druk toeneemt, ga je over op de automatische piloot. En als de stress zo hoog wordt dat je je bedreigd voelt alsof je leven in gevaar is, schiet je in de overlevingsstand. Je zelfcontrole neemt af naarmate de stress stijgt.
magazine
15-11-16 16:51
stre ss zelf con trol e
het reptielenbrein: overlevingsgedrag: vechten, vluchten of bevriezen het zoogdierenbrein: automatisch gedrag de neocortex: bewust gedrag
Om relaxed en ontspannen te leven en werken, moeten we terug naar de bodem van onze stresspiramide, zodat we weer geconcentreerd en bewust keuzes kunnen maken en prettig kunnen reageren. Dan kunnen we weer naar behoren doen wat ons te doen staat en zijn we de persoon die we willen zijn. Maar laten we er nu van uitgaan dat we zijn achtergebleven in de top van de stresspiramide. Onze eerste stap kan beginnen …
Stap 1: De OMA-techniek toepassen Als we aan overlevingsgedrag zijn overgeleverd, voelen we vaak wel dat we niet handig bezig zijn, maar we zijn slecht in staat om daar verandering in aan te brengen. De verbinding met ons schakelcentrum is verbroken. Dus wat allereerst nodig is, is een moment van rust. Tijdens deze rust reguleer je je ademhaling, zodat er weer zuurstof beschikbaar komt voor je schakelcentrum. Daarbij is het handig om de One Minute Ademhalingstechniek (de OMA-techniek) toe te passen. Je ademt twee tot drie tellen in door je neus, je ademt twee tot drie tellen uit door je neus en daarna stop je twee tot drie tellen met ademen. Dit herhaal je een paar keer. Door deze ademhalingsoefening te doen, verleng je je uitademing. En laat je uitademing nou precies het moment zijn waarop zuurstof wordt afgegeven aan je bloed (Van der Poel & De Jong, 2014)! Dat is handig als je bloed je hersenen wil voorzien van zuurstof, want dan kan je schakelcentrum weer aan het werk!
Stap 2: Onze angsten in perspectief zetten In zijn boek Gedoemanagement stelt Frank Schurink dat ons brein vier keer zo gevoelig is voor bedreiging als voor beloning. In de oertijd was dat een heel functioneel mechanisme. Tenslotte kun je maar één keer opgegeten worden door een leeuw. Maar tegenwoordig zijn problemen in het werk en leven
meestal niet levensbedreigend. En ondertussen is ons brein maar op zoek naar gevaar. Dus als er iets te vinden is wat op gevaar lijkt, dan pakt ons brein dat gretig op. En zo ervaren we voortdurend angst en stress. Angst om deadlines te missen, niet de ideale moeder te zijn, niet bij de groep te horen, onze baan kwijt te raken, enzovoort. En wat als dat allemaal gebeurt? Vergaat de wereld dan? Of onze wereld? Of zijn we dan best in staat de problemen aan te pakken en weer grip op ons leven te krijgen? Ik gok dat het voor de meesten van ons dus geen zaak van leven of dood is en dat het met de gevolgen van onze daden wel meevalt. Als dat het geval is, dan helpt het om stevig te relativeren! Toon LEF: Liever Eerst Feiten (Bos, 2005)! Oftewel, maak onderscheid tussen je irreële zorgen en angsten en de werkelijke feiten in het hier en nu. Word je bewust van welke situaties je triggeren om naar de tweede laag van stresspiramide te verhuizen. Mindfulnessoefeningen kunnen daar zeer behulpzaam bij zijn.
Stap 3: Energiegevers op peil brengen en persoonlijke hulpbronnen ontwikkelen Een veelgebruikt model over stressmanagement is het Job Demands-Resources (JD-R) model (Schaufeli & Taris, 2013). Dit gaat ervan uit dat stress ten gevolge van werkdruk weer in balans kan komen door het toevoegen van energiegevers. Als er voldoende energiebronnen zijn, voelen mensen zich beter en ervaren zij meer bevlogenheid via het bereiken van werkdoelen en via het bevredigen van de basisbehoeften autonomie, verbondenheid en competentie. En dat leidt weer tot organisatiebetrokkenheid, loyaliteit en prestatie. Belangrijke energiegevers zijn sociale steun, autonomie, feedback en ontplooiing. We beginnen bij sociale steun. Zorg in stressvolle perioden dat je de tijd neemt voor gesprekken met collega’s en vrienden. Kun je je manager vragen om overzicht te helpen creëren in je werk en prioriteiten te stellen of krijg je toestemming die ingewikkelde klus door te geven aan een collega? Dat geeft steun, helpt je bij besluiten nemen en geeft je het gevoel dat je erbij hoort. Zorg ook voor de autonomie die jou helpt om je werk, leven en energie weer onder controle te krijgen. Misschien helpt het je om een paar avonden stevig door de berg papierwerk heen te werken. Of voel jij je beter als je af en toe wat langer kunt doorslapen terwijl je je uren op een ander moment inhaalt. Neem pauze en maak een korte wandeling, zodat je ademhaling lekker rustig kan worden en je weer helder kunt nadenken. Vraag anderen om feedback. Het
coachlink magazine
Binnenwerk CLM6 85
• 85
15-11-16 16:51
nice to meet U heeft behoefte aan een sfeervolle ruimte, een compleet product met diverse faciliteiten en een helder prijsbeleid. U wilt dan zeker zijn dat die ruimte ook voldoet aan uw wensen en dat deze ook binnen uw budget passen. Liever nog: een accommodatie die u verrast. Woudschoten Hotel & Conferentiecentrum in Zeist is centraal gelegen op een bosrijk eigen landgoed van 45 hectare. Uitstekend geschikt voor één- en meerdaagse bijeenkomsten als trainingslocatie, om te vergaderen, voor Business Events maar ook als sfeervol hotel voor een weekendje weg.
Woudenbergseweg 54 3707 HX Zeist
86 • c o a c h l i n k
Binnenwerk CLM6 86
T 0343 - 492 492 F 0343 - 492 444
E info@woudschoten.nl I www.woudschoten.nl
magazine
15-11-16 16:51
is maar de vraag of jouw kijk op jezelf, je werk en je aanpak helemaal klopt. Krijg je tips, doe er dan wat mee, zodat je je ontwikkelt. Als je doet wat je deed, krijg je wat je kreeg. Dus probeer regelmatig een andere aanpak. Zo draag je bij aan je ontplooiing en daar worden de meeste mensen blij van. Tot slot kun je je persoonlijke hulpbronnen verder ontwikkelen. Hoe staat het met je zelfvertrouwen en met de manier waarop je naar je competenties kijkt? Kan dit nog beter? Doe dan een cursus of laat je coachen. Zorg dat je weet wat je waard bent! Volg zo nodig een cursus positieve psychologie, zodat je kijk op de wereld optimistischer wordt. Leer oplossingsgericht denken. Volg een Vipassana-meditatiecursus of doe een cursus stembevrijding. Gebruik vriendelijke selftalk. Allemaal manieren om je beter te voelen. En zorg voor voldoende ontspanning en rust na een werkdag of een drukke dag thuis. Benut de sociale steun in je persoonlijke netwerk. Als je energiegevers en hulpbronnen op orde zijn, dan vlieg je minder snel naar de top van je stresspiramide en blijf je vaker op de bodem. En dat voelt erg prettig.
Literatuur • Bos, G.H. (2005-2016). LEF Methode. Geraadpleegd op http:// www.coachzoetermeer.nl/lefmethode.html • Hauwaert, D. (2010). Menselijk gedrag en de drie breinen. Geraadpleegd op http://www.1001tips.be/lifestyle/menselijk-gedrag-en-de-drie-breinen/ • Maurer, R. (2007). De kunst van Kaizen. Utrecht: De Kern. • Newman, J.D. & Harris, J.C. (2009). The Scientific Contributions of Paul D. Maclean (1913-2007). In: The Journal of Nervous and Mental Disease, 197(1): 3-5. • Schaufeli, W & Taris, T. (2013). Het Job Demands-Resources model: Overzicht en kritische beschouwing. In: Gedrag & organisatie, 26(2): 182-204. • Schurink, F. (2015). Gedoemanagement. Zaltbommel: Uitgeverij Haystack. • Sitskoorn, M. (2016). Ik2. De beste versie van jezelf. Deventer: Uitgeverij Vakmedianet. • Van der Poel, S. & De Jong, K. (2014). Ik, hardloper. Nederhorst den Berg: Uitgeverij Lucht B.V.
coachlink magazine
Binnenwerk CLM6 87
• 87
15-11-16 16:51
KŶƚǁŝŬŬĞů ũĞnjĞůĨ ŐĞďƌƵŝŬ ŽĂĐŚůŝŶŬ͊
Probeer Coachlink O eerste maand GRATIS O € 18,50 per maand O maandelijks
opzegbaar
dŽĞŐĂŶŐ ƚŽƚ ĚĞ ŬĞŶŶŝƐďĂŶŬ ŵĞƚ ŵĞĞƌ ĚĂŶ ϮϯϬϬ ĂƌƟŬĞůĞŶ Ƶŝƚ ϭϴϬ ďŽĞŬĞŶ
EĞĞŵ ĚĞĞů ĂĂŶ ŝŶƐƉŝƌĞƌĞŶĚĞ ǁŽƌŬƐŚŽƉƐ
hƉͲƚŽͲĚĂƚĞ ŵĞƚ ĚĞ ǁĞŬĞůŝũŬƐĞ ŶŝĞƵǁƐďƌŝĞĨ
Volg Coachlink op
dǁŝƩĞƌ ĞŶ
KŶƚǀĂŶŐ ŚĞƚ ŐƌĂƟƐ ŵĂŐĂnjŝŶĞ͗ ǀŽů ŵĞƚ ǀĂŬĂƌƟŬĞůĞŶ͕ ŝŶƚĞƌǀŝĞǁƐ ĞŶ ĐŽůƵŵŶƐ
>ŝŶŬĞĚ/Ŷ
www.coachlink.nl
88 • c o a c h l i n k
Binnenwerk CLM6 88
magazine
15-11-16 16:51
Hoe ik coach werd ...
Linda Spaanbroek Van secretaresse tot ondernemerscoach Ze was secretaresse, stewardess en docent. Uiteindelijk werd ze ondernemer en nu coacht Linda Spaanbroek ondernemers in marketing. ‘Inmiddels zijn er veel onlinemarketingcoaches, maar toen ik begon, was informatiemarketing heel vernieuwend in Nederland.’
‘Zoals van Taco Oosterkamp, die vertelde dat je marketing kunt doen zonder te acquireren. Ik liet me graag overtuigen en verdiepte me in informatiemarketing.’ Bij deze vorm van marketing deel je je kennis, waardoor je klanten op jou afkomen. Linda werd enthousiast en volgde cursussen en trainingen bij experts uit de Verenigde Staten en Ierland. Toen ze zelf haar kennis deelde in blogs en artikelen, vonden de klanten haar inderdaad en deed ze tot haar tevredenheid veel teamcoaching binnen scholen.
Na de havo begon Linda Spaanbroek als secretaresse via een uitzendbureau en deed ze haar opleiding bij Schoevers. ‘Dat paste niet bij mij, dus werd ik stewardess bij KLM en dat paste wél bij mij’, lacht ze. Tot ze door een auto-ongeluk op haar 23ste in de WAO belandde. ‘Om te kunnen zitten, staan en lopen wanneer ik dat wilde, ging ik de lerarenopleiding bedrijfseconomie doen.’ Na drie jaar als docent economie, stapte ze over naar de gemeente Voorburg, waar ze als beleidsmedewerker economische aangelegenheden veel met startende ondernemers sprak.
foto: john dijkgraaf
Omdat het onderwijs trok, maar ze ook een stapje hoger wilde, studeerde Linda onderwijskunde en orthopedagogie aan de Universiteit Leiden. Haar geld verdiende ze als accountmanager bij ING, maar ze miste het menselijke aspect van onderwijs geven en nam een baan aan als wiskunde- en economiedocent. Zodra zij op haar veertigste afstudeerde, wilde Linda meer vrijheid en vooral bezig zijn met de motivatie en het welzijn van anderen bevorderen. Dus begon ze haar onderwijsbureau Alle Dagen Pauze. ‘Ik kreeg wel opdrachten, maar het was lastig om te doen wat ik wilde doen. Ik schreef
Zoals te verwachten viel, vroegen collegaadviseurs Linda vervolgens: Kun je mij coachen om mijn bedrijf te laten groeien? Dat gebeurde steeds vaker. ‘Dus ik begon met een ander bedrijf, InfoMarketeers, naast Alle Dagen Pauze. Het was 2009 toen het te druk werd om beide bedrijven te bolwerken. Daarom heb ik mijn onderwijsadviesbureau gesloten met een bloedend hart, het was toch mijn kindje.’ beleidsstukken voor een gemeente, trainde trainers bij Eneco … maar niets wat direct bijdroeg aan motivatie en welzijn in het onderwijs en daarmee het ontwikkelen van talent.’ Omdat ze veel piekerde over haar inkomsten, stond Linda erg open voor advies.
‘Het doet me goed om ondernemers te zien groeien zodat ze meer mensen kunnen helpen.’
Met InfoMarketeers werkt Linda lekker weer met ondernemers: ‘Het doet me goed om ondernemers te zien groeien zodat ze meer mensen kunnen helpen.’ Onlangs deelde zij haar kennis in het boek Ondernemershout bestaat niet. Waar is ze over vijf jaar mee bezig? ‘Ik wil me meer bezighouden met de mindset van ondernemerschap. Het Gamechanger-programma waar ik mee werk, wil ik daarom verder ontwikkelen. In plaats van angst, onrust en ploeteren, wil ik ondernemers helpen om vanuit flow en inspiratie te werken, zodat ze als ondernemer moeiteloosheid ervaren.’ (NvO)
coachlink magazine
Binnenwerk CLM6 89
• 89
15-11-16 16:51
Tijd voor veerkracht
‘Evenwicht’, ‘een toestand van rust en harmonie’, ‘toestand waarin alles aan alle kanten even zwaar is’ balans gedefinieerd in online woordenboeken 90 • c o a c h l i n k
Binnenwerk CLM6 90
magazine
15-11-16 16:51
yolanda buchel
Het thema balans is verleden tijd, aldus Yolanda Buchel. Sterker nog, ze denkt dat het gebruik van het woord ‘balans’ zorgt voor een framing die nog meer stress en spanning veroorzaakt. De complexiteit van het leven is namelijk niet meer te managen door het balanceren van rollen en verantwoordelijkheden. Hoe dan wel?
B
alanceren heb ik geleerd op de evenwichtsbalk in mijn turnperiode. Het lukte me dankzij training en vlieguren om mijn lijf beheerst en onder controle te houden zodat ik mijn koprol en sprongen kon doen. En omdat ik steeds de balk als een rechte streep voor me zag en wist dat die niet van zijn plek ging, onder geen beding. Balans is een woord dat hoort in een stabiele context. In een tijd waar verandering nog iets was om te managen, waar een begin en een eind aan zat. Die tijd laten we achter ons. Verandering is meer en meer de norm. De context om ons heen ontwikkelt zich voortdurend. Dit wordt ook wel de VUCA-wereld (Volatile, Uncertain, Complex, Ambiguous) genoemd in de huidige managementliteratuur. En dus hebben we het te doen met de horten en stoten in ons leven, of het nu gaat over werk, familie, vrienden, sport, netwerken of loopbaan. We hebben een mindset nodig van groei en ontwikkeling. Het belangrijkste fundament van deze mindset is het concept van veerkracht of mentale fitheid. Aantrekkelijk aan deze theorievorming is voor mij dat het over kracht en meeveren gaat. Je kunt je versterken, voorbereid zijn op wat er aan kleine of disruptieve veranderingen in je werk en leven plaatsvindt. Je gesterkt weten helpt enorm om met vertrouwen de realiteit van elke dag aan te gaan, hoe woelig de baren soms ook zijn.
‘We moeten mensen gaan opleiden voor het leven. We moeten ze leren om te gaan met continue veranderingen en onzekerheid in plaats van zekerheden en stabiliteit’ jan rotmans, hoogleraar transitiekunde, 2014
Veerkracht@work In samenwerking met Patrick Reinmoeller, universitair hoofddocent aan de Erasmus Universiteit, zijn we vanuit mijn bedrijf Woosh5 veerkracht gaan definiëren. Zo kwamen we tot vier domeinen (zie hieronder) waar we coachees zelfinzicht in geven via een vragenlijst van 250 vragen. Hiermee krijgen zij een veerkrachtprofiel van zichzelf te zien dat als routeplanner fungeert om met coaching en training aan de slag te gaan. Daarnaast bieden we ze op het DoItYourself Coaching-platform tweehonderd oefeningen die ze dagelijks kunnen doen. We noemen het hun Mental Workouts. Veerkracht versterken vraagt immers om regelmatige oefening, net als dat je wekelijks naar de sportschool gaat om je spieren en lijf te versterken. En coachees kunnen een (e-)coach inschakelen – weer naar analogie van de sportschool – als steuntje in de rug, sparringpartner, expert en vertrouwenspersoon. Op deze manier tackelen coachees de druk die ze ervaren in hun leven, of ze nu jonge ouder, startende trainee, ambitieuze manager, mantelzorgende professional, twijfelende vijftiger of gedemotiveerde zorgprofessional zijn.
Vier domeinen van veerkracht 1
Uitdagingen in je leven (wat we ervaren) vormen je veerkracht. Wat je hebt gezien en doorleefd is persoonlijk en toch ligt het vaak buiten onze bewuste controle. De beslissingen die we elke dag nemen, resulteren in gevolgen die onvoorzien en niet onze intentie waren. De goede en mindere ervaringen in je werk en je leven vormen je vermogen om te dealen met wat er ook op je pad komt in de toekomst. Reflectie op je ervaringen helpt je om zaken in perspectief te zien en te begrijpen.
2 Je persoonlijkheid (‘Zo ben ik nu eenmaal’) is de tweede factor. De hardware waarmee je ter wereld bent gekomen en die
coachlink magazine
Binnenwerk CLM6 91
• 91
15-11-16 16:51
lastig te veranderen is, hoe jammer je dat misschien ook vindt. Je karakter helpt je te begrijpen waarom je bepaalde voorkeursstijlen hebt in het omgaan met de uitdagingen in je leven. Het vermijden van uitzichtloze situaties is bijvoorbeeld zo’n voorkeursstijl: wanneer je een baas hebt die jou niet ziet zitten, kun je het gevecht aangaan, met de nodige negatieve emoties en feedback. Of je vertrekt en vermijdt zo de negatieve feedbackloops (afkeurende blikken, negatieve beoordelingen etc.). Vechten of vluchten is iets wat in je karakter ingebakken zit, maar je kunt jezelf er zeker in ontwikkelen: jezelf wendbaarder maken opdat je teleurstellingen en tegenslagen beter van je af kunt laten glijden. Jezelf goed leren kennen is een belangrijke stap in het opbouwen van aanpassingsstrategieën. 3 Je perceptie (‘Zo zie ik mezelf’), de derde factor, is gemakkelijker te beïnvloeden en ontwikkelen. Zie je jezelf bijvoorbeeld vaak als slachtoffer of als regisseur in zaken die je meemaakt? Deze kijk op jezelf maakt veel uit in het managen van je emoties over situaties. Als slachtoffer zul je vaker negatieve en destructieve emoties ervaren: wanneer je baan onder druk staat, je door je vrienden teleurgesteld wordt of je ruzie hebt met je zoon. Dit heeft als gevolg dat je minder constructief reageert, met alle consequenties van dien. Je emoties snappen en managen helpt je om op het spoor te blijven waar je wilt zitten. Daarnaast helpt het je wanneer je in staat bent om situaties te lezen: om gedachten en gevoelens die anderen in interacties laten zien, te lezen en te begrijpen. Het is belangrijk om te snappen hoe je kijk op jezelf en op anderen je prestaties en resultaten beïnvloedt, en om dit op pragmatische wijze te trainen zodat je veel meer impact zult hebben. 4 Probleemoplossend vermogen en creativiteit (hoe vliegen we zaken aan): de vierde factor die je veerkracht versterkt of verzwakt omvat de tools en methoden die je hanteert om problemen en uitdagingen die je onderweg tegenkomt te lijf te gaan. De snelheid en kwaliteit waarmee je de juiste informatie weet te verzamelen, kunt analyseren en waarmee je in actie komt, zijn kritische elementen voor je vermogen om terug te veren na tegenslag in werk of privé. Je intuïtie en creatieve manieren om onverwachte veranderingen en onzekerheid te handelen, helpen je de uitdagingen in je leven aan te gaan.
92 • c o a c h l i n k
Binnenwerk CLM6 92
Boundary management Ooit volgde ik colleges bij dr. Tharsi Taillieu, die mij leerde over boundary management: werkgevers moesten vooral commerciële mensen goed in de gaten houden omdat zij op de randen van de organisatie leefden. Hun loyaliteit en aandacht lag verdeeld tussen de thuisorganisatie en hun klanten. En voor je het wist waren ze naar de klant vertrokken omdat daar hun aandacht, betrokkenheid en verbinding naar toe verschoven was. Boundary management is ook gaan gelden voor de grenzen tussen werk en privé. Werk en privé scheiden is niet meer van deze tijd. Door onder andere sociale media komt het gewone leven voortdurend tussendoor op je werkdagen.
Je gesterkt weten helpt enorm om met vertrouwen de realiteit van elke dag aan te gaan, hoe woelig de baren soms ook zijn. Via groepsapps, Facebook, LinkedIn, telefoontjes. En dat veroorzaakt druk bij de werkende mens. Want elke keer wanneer je aandacht even getrokken wordt door een bericht ‘van buiten’ ben je in gedachten van je werk weg en heb je weer even nodig om je aandacht er weer naartoe te richten. Dat kost energie, wilskracht en denkkracht. Normaliter ben je voldoende fit om dit te managen voor jezelf. Op bepaalde momenten heb je echter extra fitheid nodig, omdat je extra druk door verandering of onzekerheid ervaart. Op dergelijke sleutelmomenten of -fases kunnen organisaties het coachen op veerkracht als een vorm van boundary management inzetten. Op deze manier kunnen mensen beter dealen met de aandacht die op meerdere fronten gevraagd wordt.
Sleutelmomenten waarop veerkracht hard nodig is Voorbereid zijn In je werk en andere domeinen van je leven kun je anticiperen op verandering. Je gaat bijvoorbeeld een nieuwe job doen in een nieuwe context. Gedurende het ‘onboarding’-proces ofwel je inwerkperiode van drie tot zes maanden heb je extra alertheid nodig. Datzelfde geldt voor een rolwisseling, wanneer je bijvoorbeeld de overstap van professional naar leidinggevende maakt. Hier helpt coachen op veerkracht, omdat je coachees traint in anticiperen en succes verbeelden waardoor ze regiemogelijkheden zien. ‘Een gewaarschuwd mens telt voor twee.’
magazine
15-11-16 16:51
Reageren op druk en verandering Reorganisatie, herstructurering, ontslag, werk dat opdroogt en teams die samengaan. Dit zijn voorbeelden van veranderingen in werk waar mensen zich onzeker over voelen. Waar ze zichzelf vragen gaan stellen als: ‘Kan ik dit wel?’ en ‘Wil ik dit wel?’ Of ze gaan enorm opzien tegen het samenwerken met nieuwe collega’s en leidinggevenden. Maar ook op andere domeinen treden veranderingen op die druk veroorzaken. Je krijgt bijvoorbeeld een nieuwe relatie, worstelt met het bij elkaar krijgen van verschillende waardesystemen, je wordt ouder van je eerste of tweede kindje, of je gaat voor het eerst optreden in een musical of koor. Veranderingen waar levenservaring en perceptie (overtuigingen en eisen) helpen of in de weg gaan zitten en dus om zelfmanagement vragen.
Deze mindset brengt de nood aan voortdurende groei en ontwikkeling veel beter in zicht dan het beeld van beheersen van balans. Omstandigheden – in welke rol in werk of ander domein dan ook – kun je immers niet beïnvloeden, wel hoe je ermee omgaat. En dat gaat soepeler wanneer je je versterkt in veerkracht.
Herstellen Ook zijn er momenten in je leven dat je tegenslagen te incasseren hebt en je hersteltijd nodig hebt. Na jarenlange inspanning blijkt je kinderwens niet in vervulling te kunnen gaan. Je wordt niet meer gezien als die daadkrachtige directeur op de arbeidsmarkt. Je hebt een scheiding achter de rug die je hele identiteit ondersteboven keert. Kortom, voorbeelden die aangeven dat werken aan jezelf nog wel even doorgaat en waarbij je weet dat je ook niet meer dezelfde zal zijn als daarvoor. Coachen op veerkracht helpt aan mildheid om dit proces ruimte en aandacht te geven.
Houdbaarheidsdatum van balans verlopen Organisaties en individuen helpen zichzelf door ‘balans’ uit hun vocabulaire te gaan schrappen en zich te realiseren dat horten en stoten deel uitmaken van ons leven en werk. Het gaat niet om rechte lijnen die we lopen. We gaan links- of rechtsom, maken omwegen, stappen terug of zijwaarts. Als het meanderen van een rivier die inspeelt op omgevings- en weersomstandigheden.
Het gaat niet om rechte lijnen die we lopen. We gaan links- of rechtsom, maken omwegen, stappen terug of zijwaarts.
Onafhankelijk bewijs van kwaliteit www.stir.nu
coachlink magazine
Binnenwerk CLM6 93
• 93
15-11-16 16:51
Column
Met een stevig eigen kompas is het als coach makkelijker meebewegen op de golven
foto: diederik de klerk
angela talen & sasja dirkse
Ken je dat? Van die coachgesprekken waarin alles vanzelf lijkt te gaan. Waarin je op het juiste moment precies het juiste lijkt te zeggen. In dat soort gesprekken voelt het alsof je surft op de golven. Wij kennen ook het tegenovergestelde. Gesprekken die alle energie uit je halen, waarbij je soms lijkt te worden opgezogen door de complexiteit van de vraag, de energie van de ander, de bestaande patronen. Alsof het niet lukt om gebruik te maken van de golven, maar je in plaats daarvan kopje-onder gaat en het niet lukt balans te houden op je board. Het gaat er niet om de lastige momenten te vermijden, de negativiteit er niet te laten zijn, het gaat er juist om er gebruik van te maken in het gesprek, scherp en alert, in contact en in balans. Om zo de coachee verder te helpen en misschien wel voor het eerst te laten ervaren dat wanneer alles er mag zijn, je juist dan samen de golven kunt berijden. Samen gefocust, in verbinding en genietend. We vinden het fascinerend. Want, het lijkt wel alsof we in de loop der jaren in onze coachgesprekken steeds minder hard werken, terwijl de impact ervan is toegenomen.
94 • c o a c h l i n k
Binnenwerk CLM6 94
Sinds deze week zijn we allebei 45. Inmiddels ruim 20 jaar ervaring rijker en heel veel coachgesprekken verder. En, zoals je wellicht weet, reflecteren wij continu op onszelf en ons vak. Vanuit de drive om onszelf steeds weer te verbeteren en het vak verder te ontwikkelen. Alsof we onszelf al meer dan 20 jaar trainen als golfsurfers. Een van de werkvormen die ons geholpen heeft om te leren coachen alsof we surfen over de golven, willen we in deze column met je delen. Het is de werkvorm ‘Kompaswoord’. Een werkvorm die je kunt inzetten in je rol als coach, maar die je ook uitstekend voor jezelf kunt gebruiken. Waarom? Omdat je – als je je eigen kompas kent – net als de golfsurfer de stevigheid en balans voelt die nodig is om mee te kunnen bewegen op en met de golven. In het coachen van anderen kom je immers ook altijd jezelf tegen. Emoties van de ander doen wat met jou, de balans tussen inleven en objectief blijven, van meebewegen en tegengas geven, van leiden en laten leiden. Hiervoor is het essentieel dat je zelf in balans bent en je die balans terug kunt vinden, juist op momen-
ten dat het lastig is. Hoe ontdek je welk woord voor jou als kompas in de coaching kan werken? Hieronder een oefening die ons hierbij helpt. Stap 1: Benoem positieve en negatieve ervaringen. Pak er een A4-tje bij en deel hem met een verticale streep doormidden. Zet boven de linkerkolom een +, boven de rechter- een –. Schrijf nu voor jezelf links drie tot vijf positieve ervaringen van de afgelopen periode, situaties waar je een positief gevoel bij hebt, die je energie gaven. Zet links drie tot vijf negatieve ervaringen, waar je voelde dat je energie weglekte. Stap 2: Kies jouw kompaswoord. Grote kans dat jouw kompaswoord verborgen ligt achter de positieve en negatieve ervaringen die je net hebt teruggehaald. Hoe voelde je je bij de positieve ervaringen? Omcirkel in beide rijtjes de ervaring die je het meest positief en het meest negatief vond. Sluit je ogen en probeer een voor een deze emoties op te roepen. Welke sensatie gaven deze ervaringen je, waar in je lijf voelde je dat? Na deze bewustwordingsoefeningen achterhalen we welk woord het beste past bij
magazine
15-11-16 18:13
Spreek het har hardop dop uuit, jee merkt rkt da dan an va vanzelf elf welk lk wo woordd voo voor jou in dezee zin klop klopt.
het positieve gevoel. Verbonden, betrokken, licht, heel, geïnspireerd of geïnteresseerd? Waarschijnlijk een gevoel dat juist in de negatieve situaties ontbrak. Bij 2KNOWHOW hebben we een lijst met 99 kompaswoorden. Als je ons een mail stuurt, sturen we jou de kompaswoordenlijst toe. Lees de lijst hardop voor of laat hem voorlezen en voel op welk van de kompaswoorden je het meest resoneert. Kies het woord waarbij vanzelf een grote glimlach op je gezicht verschijnt en waarbij je je sterk en ontspannen tegelijk voelt. Je kunt het beste eerst de woorden opschrijven die direct iets bij je raken. Vaak zijn het ook woorden waarmee je iets hebt. Stap 3: Doe de check. Is dit echt jouw woord? Check of je het juiste kompaswoord gekozen hebt, of om te kiezen uit het rijtje dat je naar aanleiding van stap 2 hebt gekozen. Vul hiervoor eerst de volgende zin aan met de woorden van jouw keuze: 1) ‘Ik ben … (bv: verbonden/geïnspireerd/energiek/ ontspannen/licht/geïnteresseerd)’. Spreek het hardop uit, je merkt dan vanzelf welk woord voor jou in deze zin klopt. Hierna vul je het woord of de woorden in, in de
volgende zin: ‘Ik geef … (bv: verbinding/ inspiratie/energie/ontspanning/licht/ inspiratie)’. Meestal blijven er maximaal drie woorden over die helemaal van jou voelen. Dit zijn vaak ook woorden die je vaker kunt en wilt gebruiken, bijvoorbeeld bij het uitleggen hoe je werkt en wat voor jou belangrijk is. Stap 4: Pas je kompaswoord toe. En hoe ga je nu met je kompaswoord aan het werk rond de coaching? Dat kan op twee manieren. Roep voordat je een coachgesprek in gaat, je kompaswoord op door voor jezelf te herhalen hoe je je wilt voelen en wat je te geven hebt. Dit kan ook middels een symbool dat je bij je kompaswoord kiest. Je kompaswoord dient ook als steun voor jezelf in je coachgesprek. Vraag jezelf op een aantal momenten in het gesprek af hoe je je voelt. Welke sensatie is er bij jou, voel je je nog zoals je je wilt voelen? Is jouw kompaswoord ‘licht’, vraag je dan af of je je nog licht voelt, of misschien juist zwaar. Als je merkt dat je energie weglekt, je in een negatieve spiraal of situatie belandt, je je bijvoorbeeld zwaar voelt, bedenk dan wat je NU kunt doen om je wel weer zo te
voelen. In het geval dat ‘licht’ je kompaswoord is, vraag je je af: ‘Wat kan ik nu in het gesprek doen om me weer licht te voelen?’ Of wanneer je woord ‘verbinding’ is, maar je voelt afstand: ‘Wat kan ik doen om me weer verbonden te voelen?’ Het bijzondere is dat juist door te geven wat we willen ervaren, we de situatie in positieve zin kunnen beïnvloeden. Dus: ‘Hoe kan ik NU verbinding brengen?’ of ‘Hoe kan ik NU licht brengen?’ Met een kleine werkvorm bereik je een groot effect. Uit eigen ervaring kunnen we je vertellen dat het kennen en kunnen oproepen van je eigen kompaswoord een groot verschil kan maken. Voor jezelf en voor je coachees. En wil je de 2KNOWHOW handout ontvangen met de 99 kompaswoorden? Stuur ons dan een mailtje, dan sturen we hem je toe. Veel plezier met toepassen! Sasja Dirkse en Angela Talen zijn oprichters en eigenaars van 2KNOWHOW, experts in leren & veranderen. Ze schreven diverse boeken, waaronder Het Groot Werkvormenboek. info@2knowhow.nl
coachlink magazine
Binnenwerk CLM6 95
• 95
15-11-16 16:51
Coach leert lessen inge tigelaar
G
oed. Dat ik als fanatieke racefietser na deze operatie even uit de running zou zijn, was helemaal oké. Voor het goede doel: na tweeënhalf jaar eindelijk weer een pijnloze schouder en fatsoenlijk kunnen slapen ‘s nachts! De sport die mij naast mijn drukke werk- en privéleven ontspanning biedt, zou ik dit seizoen niet meer kunnen beoefenen. Dan maar mentale rust gaan pakken en op een andere manier mijn lichamelijke ontspanning ontdekken.
Dat ik zes weken met m’n rechter-, ja echt, rechterarm dag en nacht in een soort mitella moest, was ook ingecalculeerd. Ik kon wel bedenken dat toiletpapier van een klemmende toiletrolhouder scheuren met links niet handig zou zijn. Broeken met knopen ook niet. Telefoons die aan een oplaadsnoer moeten niet. Na de verhuizing jeukende handen die meubels willen opknappen ook niet. Alle flessen en tubes met doppen ook niet. Crackers met boter niet. Een klemmende voor- en achterdeur niet. Je haar laten groeien totdat het in een staart kan niet. Onaangebroken pakken koeken, snoep en chips niet. En benen met beharing al helemaal niet.
Ik wíst dat ik om hulp zou moeten vragen, maar alles wat ik met links kon doen wilde ik graag zelf doen. Allemaal dingen waar ik wel over na heb gedacht. Ik laat niet zo snel iets aan het toeval over, houd van een gedegen voorbereiding en tja, nadenken en alvast wat maatregelen nemen maakt toch dat je voldoende voorbereid bent? Totdat ik het ging ervaren ...
c96 o a• c hcloi an ckhml iangka zmi ange a z•i n96 e
Binnenwerk CLM6 96
Het touwtje van het nachtlampje rechts naast mijn bed met de tenen van mijn linkervoet (ja, met mijn benen ben ik wél links en lenig) aantrekken om het licht uit te doen omdat ik niet over mijn rechterschouder kan rollen, stond bijvoorbeeld niet in dat script. Al de frustraties die ik gedurende een dag als cadeautje toegereikt krijg ook niet. Ik dacht dat ik aardig uitgebalanceerd deze periode inging. Blijkbaar komt daar storing in als ik afhankelijk word van anderen. Ik wíst dat ik om hulp zou moeten vragen, maar alles wat ik met links kon doen, wilde ik graag zelf doen. Totdat mijn linkerarm aan de bel trok met de mededeling: ‘Ik maak overuren, het wordt me te veel, als dat zo doorgaat meld ik me ziek.’ Oké, dat moet dus anders. Mijn bezoek netjes vragen of ze een kop koffie willen en zodra ze ‘ja’ zeggen meteen even meedelen dat ze de koffie zelf mogen zetten. Dat zit niet in me, maar zal nu wel moeten ... Deze week heb ik genoeg tijd voor reflectie gehad aangezien ik nog niet kon werken omdat de morfine in de narcose het nog te gezellig vond in mijn lichaam. Ik kwam tot een confronterende ontdekking. Thema’s als ‘hulp vragen’, ‘grenzen aangeven om balans te houden’ en ‘de lat hoog leggen’ zijn vaak onderwerp van gesprek in mijn praktijkruimte. En nu zijn het stiekem alle drie ineens weer even mijn eigen thema’s. Hoera, ik kan hier iets uit leren, maar heb ik daar wel zin in? Ach ja, ik ga de uitdaging maar aan. Heb ik een andere keuze? Ja. Maar is die gezond voor mij? Nee! Conclusie. Ik ga ontdekken wat wél werkt. Dus lieve klanten die ik de komende weken live ga zien. Met m’n koppie is niets mis: voorbereiding op de momenten met jullie kan ik dus gewoon zelf doen. Mijn mond zit ook nog op de goede plek, dus ik blijf verrassende vragen stellen. Maar het o zo bijbehorende kopje koffie of thee zul je, net als de klanten die ik via Skype zie, zelf even moeten zetten.
coachlink magazine
• 96
15-11-16 16:51
Ontdek je Next Step Vraag het nieuwste SvC magazine aan 201 16/ /20 2017 17 7
ASSOCIATIE VOOR COACHING Certified Professional Coach deel 1
Certified Professional Coach deel 2
• De kunst van vragenstellen • Resultaatgericht coachen • De opbouw van een coachingstraject • Coachen als begeleidingsstijl
• Positionering van coaching in bedrijfscontext • Uitbreiding van je interventiemogelijkheden • De coach in het proces • Omgaan met emotie en gevoel
LEERGANG 26 START OP 13 MAART 2017 Als coachweek 23 - 27 januari + 20 maart 2017
LEERGANG 24 START OP 1 DECEMBER 2016 LEERGANG 25 START OP 10 APRIL 2017
taakbekwaam • icf-accreditatie op ACC niveau
vakbekwaam • icf-accreditatie op PCC niveau
Wat is er mooier dan als coach steeds beter worden in je vak?
Wees er snel bij!
Om als coach ‘professioneel’ te blijven dien je je coachende vaardigheden te onderhouden en verder te ontwikkelen. Dat kan bij de Associatie voor Coaching.
Supervision
De Binnencirkel
Supervisie-opleiding
Transactionele Analyse
Deze kring van professionele coaches komt vier dagen per jaar bijeen om zich verder in het vak te ontwikkelen. Als deelnemer kun je je voorbereiden op accreditatie bij het ICF of onderhoud je juist die accreditatie omdat je professionaliseringspunten ontvangt: CEU’s, Continuing Coach Education Units.
Deze individuele opleiding tot supervisor reikt u instrumenten aan om andere coaches op maat te begeleiden. Daarbij zijn professionaliteit en commitment belangrijke uitgangspunten. U kunt op ieder moment inschrijven voor deze – deels online – opleiding. Wanneer u alle modules met goed gevog heeft afgerond ontvangt u een DQJDMC $,"" BDQSHjB@@S
Deze tweedaagse training Transactionele Analyse voor coaches laat je kennismaken met dit denkkader. TA is voor coaches een krachtig hulpmiddel om de cliënt te begeleiden bij het inzien en veranderen van gedragspatronen. Daarvoor moet je zelf de TA pricipes in jouw eigen denken en handelen herkennen.
De Binnencirkel start in 2017 op drie locaties: • Aarle-Rixtel (Eindhoven) • Laag Zuthem (Zwolle) • Oestgeest (Leiden).
Dit is de allereerste door het EMCC geaccrediteerde supervisieopleiding.
A S S O C I AT I E Postbus 89 030 303 52 71 | schoolvoorcoaching.nl
Omslag CLM 6 2
s
5735 ZH Aarle-Rixtel
Oestgeest - Leergang 2 16 en 17 november 2016 Aarle-Rixtel - Leergang 3 7 en 8 maart 2017
VOOR
COACHING
Telefoon 0492-385544
info@associatievoorcoaching.com
W W W . A S S O C I A T I E V O O R C O A C H I N G . C O M
15-11-16 15:29
De Nederlandse Orde van Beroepscoaches is dé beroepsorganisatie voor mensen die coaching beroepsmatig uitoefenen. De NOBCO maakt deel uit van de European Mentoring & Coaching Council (EMCC).
De voordelen op een rij Aansluiten bij de NOBCO? Doen!
Voor € 295 excl. BTW ben je aangesloten bij de NOBCO en kun je gebruikmaken van deze voordelen. Sluit je vandaag nog aan. Surf naar www.nobco.nl/aansluiten
BALANS
t Je eigen coachprofiel op de NOBCO-website en daardoor te vinden via de ‘Vind een Coach’ functie; t Toegang tot het speciale Intranet op de NOBCO-website vol met handige documenten voor de beroepspraktijk; t Gratis deelname aan vrijwel alle NOBCO-lezingen en NOBCO-workshops (t.w.v. € 95,- per landelijke bijeenkomst en € 45,- per regionale bijeenkomst); t Je eigen coachprofiel in de NOBCO Coaching App ‘Mijn Coach’, de app is beschikbaar voor iPhone, iPad en Android telefoons; t Gratis onbeperkt gebruik van de NOBCO Coaching Monitor, het online evaluatie-instrument voor coachtrajecten (t.w.v. € 395,-); t Gratis en onbeperkt toegang tot de online database van Coachlink.nl met de inhoud van meer dan 140 coachboeken (t.w.v. € 222,-); oor t Lidmaatschap van de EMCC, de Europese Beroepsorganisatie voor coaches (European Mentoring & Coaching Council, t.w.v. € 150,-);; t De mogelijkheid om het Europese keurmerk voor coaches (EIA) te
coachlink.nl
Coaches kiezen voor de NOBCO omdat ze hun vak serieus nemen en de Ethische Gedragscode voor beroepscoaches graag onderschrijven. Daarnaast biedt de NOBCO een groot aantal voordelen.
CO A C H L I N K M A G A Z I N E
De NOBCO is Nederlands grootste organisatie van beroepscoaches
Coachlinkmagazine n a j a a r s e d i t i e , n ov e m b e r 201 6, n u m m e r 6 , p r i j s ¤ 9,95
Aty Boers en Marijke Lingsma over 15 jaar Coachingskalender
Balans
Jeanet Bathoorn ‘Er zou een beweging van vrijheidsondernemers moeten komen’ Ivo Brughmans ‘Balans ervaar je pas als je de extremen in jezelf duidelijk hebt’
behalen (de NOBCO is licentiehouder in Nederland); uwste t Maandelijks het NOBCO e-Magazine, vol informatie over de nieuwste ontwikkelingen op ons vakgebied; t Mogelijkheid tot deelname in Intervisiegroepen en Vaksecties; t Forse korting op de collectieve (beroepsaansprakelijkheids)verzekeringen.
Europees keurmerk voor Coachopleidingen (EQA) Sinds eind 2010 faciliteert de NOBCO dat in Nederland ook coachopleidingen volgens het Europese accreditatiesysteem van de EMCC getoetst kunnen worden. Dit Europese keurmerk – de European Quality Award – gaat uit van hetzelfde competentieprofiel als EIA met dezelfde vier niveaus. Voor meer informatie: www.nobco.nl/opleidingen
Omslag CLM 6 1
15-11-16 15:29