COACH LI N KM AGA Z I N E
dinsdag
14
coachli n k.n l
SEPTEMBER Geef me een uitdaging en ik ga aan de slag
september
m
d
w
d
v
z
z
1
2
3
4
5
Coachlinkmagazine na ja a r seditie, n ove m b e r 2020, n u m m e r 14, prijs ¤ 9,95
Jan Geurtz Bedenk dat wat je nu ervaart al de moeite waard is
Karin de Galan Mensen leren beter door de kunst af te kijken
35
6
7
8
9
10
11
12
36
13
14
15
16
17
18
19
37
20
21
22
23
24
25
26
38
27
28
29
30
39
PE RFECT
Perfect
ISBN 978-90 244 3846 4
9 789024 438464
Ellis Bartholomeus over de magie van spelen
Neem jij je vak serieus? Word dan ook een NOBCO-coach! … want een NOBCO-coach staat voor kwaliteit en professionaliteit, en is altijd in ontwikkeling!
Met je NOBCO-aansluiting ben je verzekerd van o.a.:
• je eigen coachprofiel op de NOBCO-website via ‘vind een coach’ met meer dan 240.000 bezoekers per jaar • gratis deelname aan vrijwel alle NOBCO-lezingen en -workshops • de mogelijkheid om het Europees keurmerk voor coaches (EIA) te behalen; óók in een verkort programma binnen 2 jaar na afronding van je opleiding met het EQA keurmerk • onbeperkt gebruik van de NOBCO Coaching Monitor, hét online evaluatie-instrument voor coachtrajecten • gratis toegang tot de online database van coachlink.nl met een online database van meer dan 140 coachboeken • de mogelijkheid tot deelname in intervisiegroepen en Vaksecties • aanzienlijke korting op een beroeps- en aansprakelijkheidsverzekering
De Nederlandse Orde van Beroeps coaches is dé beroepsorganisatie voor mensen die coaching beroepsmatig uitoefenen. NOBCO maakt deel uit van de European Mentoring & Coaching Council (EMCC).
1 januari 2021 : Noloc en CMI introduceren één gezamenlijk keurmerk voor alle loopbaanprofessionals
Aansluiten bij NOBCO? Doen!
CMI en Noloc hechten sterk aan de kwaliteit en de permanente ontwikkeling van de loopbaanprofessionals. Daarom gaan CMI en Noloc op weg naar één gezamenlijk keurmerk in 2021. Herkenbaar en gewaardeerd door professionals, opdrachtgevers en loopbaanbureaus. Met één gezamenlijk keurmerk kunnen we ons mooie beroep eenduidig in de markt zetten en geeft het ons de mogelijkheid om de professionele ontwikkeling van ons vak en vakgebied verder uit te bouwen. .
NOBCO-coaches leveren een wezenlijke bijdrage aan het welzijn en de ontwikkeling van mensen en organisaties. Zij geven richting, zijn betrouwbaar en staan voor kwaliteit. Sluit je dus vandaag nog aan* en zet ook NOBCO voor jouw naam!
Meer weten? * voor €295 excl. BTW via www.nobco.nl/aansluiten
Kijk voor meer informatie, veelgestelde vragen en de volledige verklaring die Noloc en CMI in april 2018 uitgebracht hebben op www.noloc.nl
Editorial Ze zitten uiteraard met opzet in dit nummer verstopt, als fleurige easter eggs. Zo worden de verborgen boodschappen of grapjes genoemd die programmeurs opzettelijk in games verwerken, of die je in films, op websites of in boeken kunt vinden. Die zijn er in dit magazine ook te vinden, in de vorm van taalfoutjes, komma’s die tegen de regels van de kunst in geplaatst zijn, een verkeerde afbreking ...
natuurlijk niet ! We zouden wel gek zijn, uiteraard zetten we die er niet met opzet in. Maar iedereen die weleens een boek, een tijdschrift, een artikel, een blog of wat dan ook gemaakt en gepubliceerd heeft, weet: een foutje, al is het nog zo klein, sluipt er altijd in. Ondanks meerdere correctierondes en meerdere paren ogen die ernaar kijken. Via de achterdeur, de zijdeur of misschien wel gewoon via de voordeur – ik weet niet hoe, maar het gebeurt altijd. Al kan ik nog zo naar een perfect resultaat streven, dit is een feit (een van de
) waarvan ik geleerd heb om me er in de loop der
jaren bij neer te leggen. Wat ik wel perfect vind, is dat we al zeven jaar lang veertien nummers van Coachlink Magazine hebben kunnen maken, samen met jullie, de lezers/meeschrijvers. Het is altijd weer een feest om de binnengekomen artikelen te lezen en te zien hoe elke auteur een eigen draai weet te geven aan het thema voor het nummer. Ik wens je een perfecte leeservaring! marloes van beersum hoofdredacteur
coachlink magazine
•1
Inhoud Interviews
Artikelen 8 De rebellie tegen het denken 14 Mrs. Perfect & friends,
het veelkoppige monster
Jan Geurtz over het loslaten van de automatische reflexen van de geest
Sacha Loeffen
17 Bevrijd jezelf!
42 De boekenkast van ‌
Nicole Meijer
Karin de Galan, gepassioneerd trainer/ontwerper
64 Mooi weer spelen!
18 Over de perfectionist van nature
Anna Geburtig
Ellis Bartholomeus over de vrijheid om te falen
22 Ik kan niet tegen onrecht Peta Twijnstra
Rubrieken 7 Hoe ik coach werd Mark van Peufflik 21 Het nachtkastje van Evelyne Meens
Het weekendgevoel van Roderik Kelderman De werkvorm van Joriene Beks
2 • coachlink
magazine
31
Boek
36, 54
37 De coachplek van Nicole Meijer 68 De coachstijl van Marinka van Beek
25
28
Ik ben de keizer
46 Perfectionisme in de klas
Danny Mullenders
Marloes Jobing
30 Het perfecte resultaat van een imperfecte ervaring
Inge Romkes
49 Uit je comfortzone Mirella Eickhof
32 Parels en diamanten
53 De cirkel is rond
Tineke Mulder
Alena Fazlic
38 In de natuur is alles perfect
56 Omgaan met coronastress
Linda Zwemer
Sjoerd Roset en Valentijn de Jong
60 Ode aan de imperfectie Columns
En verder
Monique Verhoeven Freek Sarink
27
55
Marieke, coachee
71
Wie werkten mee Colofon
6
4
Evelyne Meens
72 De perfecte perfekte manier om perfekt te worden
Marianne van Velzen
coachlink magazine
•3
Wie werkten mee Mirella Eickhof heeft twintig jaar ervaring in talentontwikkeling, management development, competentiemanagement, selectie- en ontwikkelassessments als loopbaanbegeleiding. Daarin haalt ze het beste in mensen naar boven, omdat mensen het verschil maken en de moeite waard zijn. > 49
Alena Fazlic is gecertificeerd lifecoach en helpt mensen werken aan o.a. persoonlijke groei, balans in hun leven, het ontwikkelen van praktische tools om nieuwe inzichten/veranderingen toe te passen, en loopbaancoaching. Ook is zij leidinggevende in de luchtvaart. > 53
Anna Geburtig is senior adviseur bij Stichting Galileo. Zij is gecertificeerd KernTalentenanalist, coach en counselor. Haar expertise is hoogbegaafdheid, burnout, bore-out, levensparadoxen, loopbaanen studiekeuzebegeleiding. > 18
Marloes Jobing-Westen werkt in het basisonderwijs als groepsleerkracht en in het special basisonderwijs. Daarnaast is ze (beroeps) coach bij de Stichting Promes te Meppel. Ze coacht collega-leerkrachten en leerlingen en is teamcoach en onderwijsexpert. > 46
Sacha Loeffen stapte na een juridische carrière in het coachvak, omdat ze mensen graag op het persoonlijke vlak verder wil helpen. Ze is EIA Senior Practitioner en vanuit haar praktijk in Haarlem coacht ze individuen bij werkgerelateerde hulpvragen. > 14
Evelyne Meens is als senior onderzoeker en adviseur verbonden aan Fontys Hogescholen. Ze studeerde bedrijfseconomie en psychologie en promoveerde op het onderwerp motivatie in samenhang met studiekeuzes en studiesucces. > 60
Nicole Meijer is perfectionismecoach. Vanuit haar praktijk DeKeuzeCoach coacht zij mensen op het doorbreken van patronen van perfectionisme en het vinden van een goede balans tussen voldoen aan hoge verwachtingen en respecteren van eigen grenzen. > 17
Tineke Mulder woont in Washington D.C. en is in de VS en in Nederland actief als online coach, Nederlands- en Engelstalig. Haar focus ligt op burn-outpreventie en loopbaancoaching. www.brightnowcoach.com > 32
Danny Mullenders adviseert organisaties op het gebied van inzicht en ontwikkeling. Hij doet dit via assessment, coaching en training voor individu, team en organisatie. Hij is partner bij adviesbureau AC&T Consulting. Opdrachtgevers en cliënten typeren zijn aanpak als verrassend, nononsense, analytisch en mensgericht. > 28
4 • coachlink
magazine
Inge Romkes houdt zich bezig met duurzame inzetbaarheid bij Adecco Top Secretaries. Ze heeft haar creativiteit en gastvrijheid ontwikkeld in de hotellerie en kerstpakkettenwereld. In haar vrije tijd maakt ze dingen, zowel in de keuken als van papier. > 30
Sjoerd Roset is eigenaar van Full Focus. Hij brengt mensen in beweging - naar succes, werkgeluk, geluk in de relatie en naar een mooier en gepassioneerd leven. Sjoerd is een ICF (International Coach Federation) gecertificeerde coach met jarenlange coachervaring. www.full-focus.nl > 56
Marianne van Velzen is coach, trainer ĂŠn daarnaast Stadsdichter van Leiden. Ze schrijft gedichten over wat haar raakt tijdens haar werk en in het dagelijkse leven. Met haar gedichten wil zij mensen graag van een andere kant naar zaken laten kijken en hen op een positieve manier verwonderen. > 72
Linda Zwemer is directeur en trainer bij Loving Nature, opleidingsinstituut voor Natuurcoaching. Samen met haar man Sander Wisse ontwikkelde ze het Krachtdierenspel, een coachtool voor kinderen en volwassenen die je van je hoofd naar je hart brengt met behulp van de kracht van dieren. > 38
Peta Twijnstra is coach en vertrouwenspersoon. Als coach heeft zij twee specialisaties: logosynthese (een energetische methode om blokkades op te lossen) en intervisie. Zij is auteur van Morgen doe ik het nog beter, met 63 werkvormen en modellen voor intervisie. > 22
En verder ... Nicolet Antonissen Stephanie van Baggem Ellis Bartholomeus Marinka van Beek Joriene Beks Karin de Galan
Jan Geurtz Ward Grootens Roderik Kelderman Diederik de Klerk Suzanne van LeeuwenMonteiro
Mark van Peufflik Freek Sarink Carla Schellings Rik Smale
coachlink magazine
•5
COLOFON Coachlinkmagazine
Wie werkten mee
a p r i l 2 0 14 , n u m m e r 1
Coachlink Magazine is een uitgave van Coachlink/ Boom uitgevers Amsterdam. Hoofdredactie Marloes van Beersum Eindredactie Sandra Buijel en Wieke Oosthoek
UITBLINKEN!
Uitblinken! Rubrieken
Nienke van Oeveren Vormgeving Het is de klik, Op vol vermogen ‘Je bent een kleine prutser, Andre Klijsen,stupid! Villa Y al je talenten aanzetten
hoor ik dan’
Boom uitgevers Amsterdam Postbus 15970 1001 nl Amsterdam www.coachlink.nl info@coachlink.nl @coachlinkNL
Dr. Ad Bergsma is zelfstandig psycholoog, geluksonderzoeker, spreker en schrijver. Hij is coauteur van de boeken Gelukkig werken, Gelukkig voor de klas en Handboek werkgeluk.
Dr. Joep Schrijvers, auteur van onder andere Hoe word ik een rat?, doet onderzoek voor zijn nieuwste boek: een ideeëngeschiedenis van leiderschap en management in de westerse cultuur. Daarnaast is hij universitair docent veranderwetenschap en spreker.
Hedda Treffers werkt als eindredacteur bij Uitgeverij De Doelenpers in Alkmaar en als freelance tekstschrijver voor diverse media.
Nienke van Oeveren redigeert vanuit Boek redactie managementboeken en schrijft voor tijdschriften.
Adverteren Voor meer informatie over adverteren, kunt u contact opnemen met de uitgeverij via J.Keyzer@boomamsterdam.nl of 020-5218934 Oplage: 10.000 © november 2020 isbn 978 90 244 3846 4 issn 2589-4048 Overname van artikelen met bronvermelding is toegestaan.
Marloes van Beersum Adjunct-uitgever Boom uitgevers Amsterdam en uitgever Coachlink
Martine Siemons Marketing Boom uitgevers Amsterdam en Coachlink
Wieke Oosthoek Fondsredacteur Boom uitgevers Amsterdam
Sandra Buijel Bureauredacteur Boom uitgevers Amsterdam en redactie Coachlink
Jennefer Keyzer Sales consultant Boom uitgevers Amsterdam
Andre Klijsen Vormgever Coachlink Magazine
Losse nummers bestellen kan via www.coachlink.nl Foto’s gebruikt onder licentie van Shutterstock.
Wil je een artikel bijdragen aan de volgende editie van Coachlink Magazine? Mail voor meer informatie naar redactie@coachlink.nl 6 • coachlink
magazine
Het nachtkastje van...
Evelyne Meens ‘Complexe materie toegankelijk maken’
Onderzoeker en adviseur Evelyne Meens waardeert auteurs die complexe materie toegankelijk maken. ‘Zoals een chocolatier van een brok chocola hapklare bonbonnetjes maakt, zo kan een auteur ingewikkelde info omtoveren naar makkelijk te behappen schrijfsels.’ Een opdrachtgever die net een cursus storytelling had gedaan, raadde Evelyne het boek The magic of metaphor van Nick Owen aan. ‘Sinds ik dit boek gelezen heb, maak ik veel vaker gebruik van metaforen in mijn presentaties en in de columns die ik maandelijks voor een online nieuwsplatform schrijf. Daarmee trek ik aandacht, maak ik verbinding en kan ik iets duidelijk maken. Een boodschap blijft beter hangen door gebruik te maken van storytelling.’ Een ander boek op haar nachtkastje is In tijden van besmetting; haar beste vriendin had het als cadeautje opgestuurd. Een actueel boekje waarin Paolo Giordano de paradox van de coronasituatie blootlegt waar we middenin zitten. ‘Giordano maakt het niet té simpel en schuwt complexiteit niet.’ De paradox is dat iedereen besmet kan worden door het virus en we in die zin allemaal gelijk zijn. Tegelijkertijd worden de kwetsbaren in de samenleving harder geraakt, bijvoorbeeld omdat ze geen goede studie- of werkplek hebben thuis.’
‘Wat ons onderscheidt, is verbeeldingskracht’ Dan is er haar eigen boek, Een leven lang kiezen, over het coachen van loopbaanen levenskeuzes. Het is gebaseerd op haar proefschrift en toegankelijk gemaakt voor een breed publiek. Evelyne beschrijft waarom deze keuzes zo moeilijk zijn en wat helpt om goede keuzes te maken. Het manuscript heeft ze de afgelopen maanden vier keer doorgelezen. ‘Het is niet perfect, maar ik ben tevreden dat ik een mooie rode draad heb beschreven. Ik sta open voor feedback, ik wil altijd graag dingen verbeteren, zoals ik ook mijn presentaties blijf aanpassen.’
‘Tijdens mijn vakantie begon ik aan Sapiens van Yuval Noah Harari. Dit boek raakt mijn kern. Waarom doen mensen wat ze doen? Het is een dikke pil waar zoveel in staat, dat je het best vaker kunt lezen.’ Evelyne heeft het boek ook aan haar vader gegeven, een belezen man, en ze hebben het er af en toe over. ‘Objectief gezien leven wij een beter leven dan ooit. Toch heerst er een onrustig, depressief gevoel; er moet steeds iets, er wordt iets van ons verwacht. Er lijkt een mismatch te zijn tussen de wereld om ons heen en ons interne zelf. Er bestaat een continue prikkelverwerking; je hebt het echter niet door en je bent er misschien niet op ingesteld. Wat onze diersoort onderscheidt, is verbeeldingskracht. Vergelijk dit met storytelling: het verhaal waarin we geloven, vormt ons als mens.’ (NvO)
coachlink magazine
•7
interview met jan geurtz
De rebellie tegen het denken
8 • coachlink
magazine
Interview
‘Het zoeken naar iets diepers, mooiers en werkelijkers zal geen succes opleveren, omdat je de oplossing in de verkeerde richting zoekt. Je diskwalificeert wat je nu ervaart’, zegt de boeddhistische leraar Jan Geurtz. ‘Keer het om en bedenk dat wat je nu ervaart al de moeite waard is. Zoeken naar beter kan je wel op weg helpen om het spirituele pad op te gaan, maar je komt alleen verder als je dit streven onderweg weer loslaat.’ Door Ad Bergsma
E
lke journalist weet dat de eerste zin van zijn stuk pakkend moet zijn om doorlezen te rechtvaardigen. Als ik echter aan Jan Geurtz (1950) vraag waarom hij interessant is voor lezers, krijg ik gelijk een vriendelijke tik op mijn vingers. ‘Ik geloof helemaal niet dat mensen in mij geïnteresseerd zouden moeten zijn. Ik vind het leuk als mensen naar mij toe komen om iets te leren over het boeddhisme, maar ik besef dat de spiritualiteit waar ik mij in heb verdiept niet voor iedereen een bijdrage zal leveren aan een betere kwaliteit van leven.’
Ziel Zieltjes winnen zit volgens Geurtz niet in het basispakket van het boeddhisme, al is het maar omdat het idee ontbreekt dat een mens een persoonlijke ziel heeft: ‘Christenen hebben hun geloof te vuur en te zwaard uitgedragen. Ze gebruikten als pressiemiddel dat je in de hemel of hel zal belanden. De opvattingen over de ziel dwongen gelovigen recht in de leer te blijven. De religie is daardoor onveranderd gebleven, toen ze nieuwe gebieden veroverde. Het boeddhistische gedachtegoed mist een dergelijk ijkpunt. Het heeft daardoor een eigen kleur kunnen aannemen in de gebieden waarin het verspreid werd, zoals Japan, China, Thailand en Tibet.’ Starheid zou volgens Geurtz ook een vreemde eigenschap zijn voor een levensfilosofie die veranderlijkheid centraal stelt: ‘Een bekend boeddhistisch inzicht is dat je je handen niet tweemaal op dezelfde manier kunt wassen in de rivier, omdat zowel de rivier, als het vuil en de handen zijn veranderd. De basisgedachte van het boeddhisme is we geen ziel hebben in de zin van een eeuwig persoonlijk leven. Alles is vrij van een zelf, alles is samengesteld uit elementen die op elkaar inwerken, zoals een rivier. Alleen het bewustzijn biedt een onderliggende continuïteit. Jij en ik hebben hetzelfde bewustzijn, dan niet afgescheiden is.’
‘Het woord ziel verandert ieder mens in een ding dat afgescheiden is van anderen. Het boeddhisme is een levensmethode die mensen leert dat we niet zijn dat we denken dat we zijn. Ons denken creëert een ego aan de hand van jeugdervaringen, leeftijd, politieke voorkeuren, angsten, hoop, herinneringen, opvattingen en verwachtingen. Voor het boeddhisme is dat ego niet meer dan een verschijningsvorm. Wat je werkelijk bent, is de ervaarder van die verzameling ervaringen en opvattingen. Je bent geen ego, je ervaart een ego. Dit onderscheid is cruciaal, omdat we lijden door de identificatie met het ego. We lijden, omdat we onszelf voorhouden dat onze gedachten waar zijn.’
‘We lijden, omdat we onszelf voorhouden dat onze gedachten waar zijn’ Te mooi om niet te delen De belofte dat we leed kunnen overstijgen, lijkt precies de reden waarom Geurtz een breed publiek heeft gevonden. Hij is onder meer auteur van negen boeken met titels als De verslaving voorbij, Vrij van gedachten, Het einde van de opvoeding en Bevrijd door liefde. Geurtz schrijft deze boeken omdat hij de boeddhistische inzichten simpelweg te mooi vindt om voor zichzelf te houden. ‘Wie daar zin in heeft kan er kennis van nemen, maar het is geen boodschap om mee langs de deuren te trekken. Daarvoor is het te subtiel en te intelligent.’ Geurtz zou inderdaad een slechte Jehova’s getuige zijn. Hij presenteert zich niet als een spirituele leraar die alles weet en zielsgelukkig boven het woelen van de wereld verheven is. ‘Als ik zelf verliefd word en een relatie krijg, word ik daardoor nog evenzeer in beslag genomen als in de tijd voordat ik kennis maakte met het boeddhisme. Als de relatie misloopt, ben ik coachlink magazine
•9
nog net zo kapot. Het grote verschil is dat die gekwetstheid minder lang blijft hangen. Mijn groei bestaat eruit dat ik mijn verzet tegen hoe het is gegaan eerder kan opgeven, minder verkrampt raak en minder in boosheid op een ex blijf hangen.’ ‘Hetzelfde geldt als ik aan het wandelen ben door de natuur rond mijn huis op de Veluwe en mijn hart op hol slaat. De eindigheid van het leven klopt aan mijn deur in de vorm van hartritmestoornissen en het onbehagen daarover gaat met me op de loop. Zo werkt de geest nu eenmaal. Dat ik spiritueel groei, lees ik af aan het feit dat ik niet meer de hele wandeling in dat gevoel blijf hangen. Ik betrap mezelf er al tijdens de wandeling op dat ik mijn gedachten over de pijp uitgaan voor waar aanneem. Ik zeg tegen mezelf: “Jan, je bent weer aan het mokken.” Iets van de onmetelijke ruimte achter de gedachten opent zich dan en de hele situatie krijgt iets humorvols. Ik ervaar dat het lijden dat me net nog in de greep had, slechts een niet-adequate manier van waarneming is.’ Wie met Geurtz praat, krijgt het idee dat hij hard werkt om een betere versie van zichzelf te worden, zonder het idee te hebben dat hem dit superieur maakt. Of zoals hij zelf zegt: ‘Ik ben een heel klein beetje opgeschoten.’
‘Ik ben een heel klein beetje opgeschoten’ Drie keer is scheepsrecht Geurtz’ eerste flirt met het boeddhisme kwam in de hippietijd. Net zoals zijn leeftijdgenoten las hij het boek Siddharta van Herman Hesse en dompelde hij zich onder in de geromantiseerde spiritualiteit van de hoofdpersoon. ‘Wij wilden ook zo verheven zijn en gebruikten veel LSD, hasj en drugs om onze ervaringen te verrijken. De fout die we daarbij maakten was dat we ons ver verheven voelden boven wat we het klootjesvolk noemden. We wilden dat alles mooier, dieper en hoger zou zijn, maar we hadden niet in de gaten dat we onszelf aan het verdoven waren. De verslaving waar ik in belandde, was een poging niet te hoeven voelen wat ik ervaarde.’ Een tweede flirt met het boeddhisme kwam voor Geurtz in de jaren zeventig, toen de VPRO de dalai lama interviewde. ‘Ik keek en voelde mijn antireligieuze verzet wegvloeien, dat ik had overgehouden aan mijn katholieke opvoeding. De dalai lama gaf heel openhartig antwoord op de vragen die hem gesteld waren en hij leek zichzelf totaal niet belangrijk te vinden. Het was voor hem geen enkel probleem als iemand anders 10 • c o a c h l i n k
magazine
een ander geloof aanhing en hij maakte geen reclame voor het aanhangen van de juiste god. Concurrentie leek bij hem geen rol te spelen en zijn enige boodschap leek dat de denkende geest niet het meest essentiële van het mens-zijn vertegenwoordigt.’ Het lichte gevoel van onder de indruk zijn van de boodschap van de dalai lama, leidde echter niet tot het oppakken van een boek of het volgen van een cursus. Geurtz: ‘Ik zat in die tijd vast in een relatie die niet goed werkte en we hadden samen de zorg voor vier kinderen. Daarbij kwam dat ik lesgaf op een school voor het voortgezet beroepsonderwijs. De leerlingen werkten vier dagen in de week en gingen één dag in de week naar school. Zes uur daarvan werden besteed aan zaken die ze begrepen, zoals houtbewerken. Ik gaf echter twee uur maatschappelijke begeleiding en daar zagen ze het nut niet van in. Het cijfer voor mijn vak kwam ook niet in een rapport. De braafste leerlingen legden een tas onder hun hoofd en gingen slapen en de minder leuke besteedden twee uur lang aan mij treiteren. Ik was veel te aardig om orde te kunnen houden en ben ik een burn-out terechtgekomen.’ De derde kennismaking met het boeddhisme kwam toen Geurtz zijn leven weer op de rails had mede dankzij psychotherapie. ‘Ik was bij een vriend en daar lag op het glazen salontafeltje Het Tibetaanse boek van leven en sterven. Ik sloeg het open en was door de eerste alinea direct gegrepen. Ik vroeg of ik het boek mocht lenen, maar mijn vriend had het zelf nodig. Ik ben toen op mijn fiets gestapt richting de boekwinkel en heb het boek net voor sluitingstijd bemachtigd. Bij het lezen kon ik mijn wetenschappelijke scepsis niet loslaten toen de schrijver Sogyal Rinpoche uitlegde wat er na de dood met ons zou gebeuren, omdat je dat helemaal niet kan weten. Maar er waren ook passages die mij erg pakten. Dankzij mijn studie pedagogiek had ik kennis over de psychologie, maar die wetenschap houdt zich bezig met het denken. Rinpoche beschreef de dimensie erachter, het gewaar zijn van de stroom van gedachten. Ik had het gevoel dat mijn meest fundamentele natuur was aangeraakt. Ik kan het alleen maar beschrijven dat het was alsof mijn hart openging. Wat de concepten precies betekenden, zou pas later op zijn plek vallen.’
Pragmatisch Geurtz schreef zich direct in voor een beginnerscursus en zou later retraites onder leiding van Rinpoche volgen in de Pyreneeën. ‘De eerste keer was ik daar twee weken, daarna drie maanden en vervolgens heb ik de “drie jaar, drie maanden
Jan Geurtz (1950) studeerde Nederlands, orthopedagogiek, onderwijskunde en wetenschapsfilosofie en is vooral geïnspireerd door het boeddhisme. Hij is auteur van negen boeken, waaronder Verslaafd aan liefde en Wijzen naar de maan. Daarnaast geeft hij lezingen, cursussen, workshops en retraites, en ook online spirituele cursussen. Namens Ambo | Anthos mogen we drie exemplaren weggeven van Verslaafd aan liefde. Kans maken? Mail voor 1 februari 2021 naar win@coachlink.nl.
en drie dagen-retraite” gedaan. In deze laatste periode was ik ongeveer de helft van de tijd gewoon thuis, want ik wilde het contact met mijn kinderen niet verliezen. Thuis ging ik door met de beoefening.’ Geurtz deed mee op zijn Hollands, lekker pragmatisch. ‘Op de boerderij van het spirituele centrum waren altijd wel vijfhonderd tot duizend mensen. Dat was me te druk en ik installeerde me in een caravannetje op een heuvel vijfhonderd meter verderop. Ik volgde de lessen en at in het kamp, maar was daarnaast ook veel alleen. Ik deed bijvoorbeeld niet mee aan de eindeloze recitaties van teksten. Dat ritmisch opdreunen deed me te veel aan de kerk van vroeger denken en daar spijbelde ik dan van. Dat spijbelen leidde niet tot uitsluiting of afkeuring. In die caravan heb ik voor het eerst rust gevonden in mezelf. Ik maakte lange wandeling en genoot van de donkerblauwe kleur van de lucht op hoogte. Alles bij elkaar was het gewoon heel erg leuk en redelijk boeiend.’ Het spirituele onderricht van Rinpoche kende pieken en dalen. ‘Rinpoche kwam steevast te laat voor het onderricht en dan zat ik te stikken van de hitte tussen stinkende boeddhisten. Ik ergerde me dan kapot. Er waren echter ook momenten dat hij heel helder en liefdevol aanwezig was. Ik heb in die periode geleerd mijn ergernissen zelf op te lossen. Soms deed ik dat door simpelweg te gaan wandelen en een andere keer probeerde ik mijn ergernis te bezien als een herkenbare reeks gedachten. De beoefening was dan een middel om mij niet in de ergernis te verliezen. Lijden ontstaat door niet te willen ervaren wat je ervaart. Je voelt je dan eenzaam of mislukt of je
bent ervan overtuigd dat je de verkeerde keuze hebt gemaakt. Dat lijkt klote. Maar echt rot is het vooral als je dat niet wil voelen. Vlucht niet in zuipen, snuiven, snelle seks of porno, maar neem de rottigheid tot je en laat het los.’
Afscheid nemen Voor Geurtz was het genoeg dat hij af en toe de attractie mocht ervaren die van Rinpoche uitging en dat hij hem soms in zijn geïnspireerde staat van zijn mocht meemaken. ‘Andere cursisten kwamen echter soms met zichzelf in de knoop, omdat ze zichzelf niet toestonden om ook negatieve gedachten te hebben over hun leraar. Ik zag ook medecursisten die eerst net zo’n hekel hadden aan de recitaties als ik, maar die deze uren later zonder onbehagen konden uitzitten. Zij zagen dat dan als spirituele groei, maar ik vroeg me af of er niet ook gewoon sprake was van afstomping en onderwerping.’ In 2015 zou Geurtz uiteindelijk het kamp van Rinpoche definitief verlaten. ‘Ik had het idee dat ik de belangrijkste lessen had geïncorporeerd, maar afscheid nemen van de grote leraar was ongehoord. Binnen het religieuze gedeelte van het Tibetaanse boeddhisme was dat een soort van zondig. Er was geen officieel spreekuur om afscheid te nemen, maar ik wist wel wie ik moest aanspreken om Rinpoche te bereiken. Via via kwam mijn vertrek hem ter ore en toen ik door het dorp liep, liet hij zijn auto langs mij heen rijden. Het raampje draaide open: “Ik hoor dat je weggaat.” “Ja”, zei ik en ik bedankte hem. Rinpoche zei toen nog dat ik geen les mocht geven in Nederland, maar ik antwoordde dat ik niet stil kon zijn over hetgeen mij het meest raakte. Rinpoche gaf mij toen zijn zegen door te zeggen dat ik vanuit mijn hart moest lesgeven en mijn ego in toom moest houden. Uiteindelijk zijn erkenning en succes wel leuk, maar geen bewijs dat je belangrijk of waardevol bent.’
‘Ik had het gevoel dat mijn meest fundamentele natuur was aangeraakt’ Korte tijd later zou echter blijken dat Rinpoche deze regel zelf niet volgde. ‘Rinpoche kwam in het nieuws, omdat hij zijn positie misbruikte om seks te hebben met de vrouwen in zijn meest intieme kring van volgelingen. Ik had wel gezien dat deze groep ongelooflijk hard moest werken, maar zag dat altijd als een onderdeel van hun spirituele pad, omdat ik dacht dat dit coachlink magazine
• 11
Nieuwe beroepsregistratie als Organisatiecoach bij LVSC! LVSC is de beroepsvereniging voor Supervisie en Coaching. Coaches die lid zijn van LVSC krijgen toegang tot: • bijscholingsactiviteiten in 14 regio’s, • de ethische beroepscode en professionele klachtenregeling • Tijdschrift voor Begeleidingskunde. Als je een erkende coachopleiding hebt afgerond, kan je worden ingeschreven in ons beroepsregister. Hiermee toon je aan dat je aan kwaliteitsvoorwaarden voldoet. Sinds kort bieden we de LVSC beroepsregistratie tot Organisatiebegeleider aan. Meer weten? Kijk op www.lvsc.eu
12 • c o a c h l i n k
magazine
op basis van vrijwilligheid gebeurde. De boeddha bleek behept te zijn met een blinde vlek.’ De ontsporing van zijn grote leraar Rinpoche ziet Geurtz als een uitvloeisel van het feodale systeem waarin hij is opgegroeid. ‘In Tibet worden spirituele leraren al heel vroeg aangewezen en zo’n toekomstige grote leraar wordt al op zijn vierde op de troon gezet. Een deel van die leraren wordt geen monnik, maar een lama, wat betekent dat je niet celibatair bent. Zo’n man kon zich dan bijvoorbeeld ontwikkelen als tantraleraar. Hij kon dan een jonge studente uitkiezen voor de beoefening. Voor de betrokken dame was het een grote eer. Zij was op slag niet arm meer, kreeg spiritueel onderricht en behoorde ineens tot de maatschappelijke elite. Seks met de leraar werd gezien als een versneld pad naar verlichting. Rinpoche had uiteindelijk niet voldoende helder bewustzijn om zijn misstappen te voorkomen.’ Liefde prediken is niet hetzelfde als je liefdevol gedragen.
McMindfulness Een levenslange beoefening van het boeddhisme levert kennelijk geen garantie op tegen al te menselijk falen. Geurtz: ‘Ik geloof niet dat verlichting een soort eindpunt is waarin je niet meer groeit. Het spirituele pad is heel geleidelijk en continu: de automatische reflexen van de geest zijn zo sterk dat er veel tijd voor nodig is om die te herkennen en los te laten.’
‘Liefde prediken is niet hetzelfde als je liefdevol gedragen’ De meerwaarde van het boeddhisme helemaal relativeren, wil Geurtz echter niet. ‘Ik hoor weleens mensen zeggen dat ze al twintig jaar mediteren en dat ze nog steeds net zo gefrustreerd
zijn als toen ze ermee begonnen. Dan heb je iets niet goed gedaan. Er zijn namelijk twee vormen van mediteren. De eerste is een soort kalmeringsmeditatie. Je kent het wel. Je doet je ogen dicht, luistert naar een stem die je vraagt je gewaar te worden van je ademhaling, terwijl op de achtergrond een Japans fluitje klinkt en de oceaan ruist. Dat is net als naar de sauna gaan een prima methode om je even wat kalmer te voelen. Het draagt net als gezond leven en bewegen bij aan je welzijn. Ik heb er dan ook geen enkel probleem mee dat mindfulness zo populair is geworden in het westen.’ Mediatie als middel tot kalmering leidt volgens Geurtz niet tot wezenlijke veranderingen. ‘Naast kalmeringsmeditatie heb je ook inzichtmeditatie nodig. Dan observeer je stil en met open ogen de activiteit van je eigen geest. Je probeert niet gelukkiger te worden door de juiste interventies toe te passen, maar je bent je simpelweg gewaar wat zich aandient in de vorm van plezier of van shit. Je leert jezelf af je eigen gedachten te geloven, zodat je een ruimere staat van zijn kan ervaren, die van nature gelukkig is. Het gaat om een fundamentelere manier van zijn dan je met het denken kan bereiken.’ De grootste uitdaging daarbij is misschien wel het loslaten van het idee dat je moet snappen wat er gebeurt. Geurtz: ‘Daar heb ik zelf zeker twee jaar mee geworsteld, maar uiteindelijk heb ik veel houvast gehad aan de woorden van Katie Byron: “Je hoeft het niet te weten, je kan het niet weten en het is onmogelijk het te weten. Je kan het alleen maar ervaren.” En als ik daar een voorbeeld van moet geven, kom ik toch weer terecht bij een les van Rinpoche. Op heel geïnspireerde bijeenkomsten lukte het om gedachteloos naar hem te luisteren en na afloop was ik daar dan helemaal vol van, zonder dat ik aan medecursisten na afloop kon vertellen waar Rinpoche het eigenlijk over gehad had. Er was niets verhelderd en het ging voorbij aan woorden, gedachten of beschrijving. Ik had geen idee hoe ik dat kon overbrengen, maar ik had het ervaren.’
coachlink magazine
• 13
Mrs. Perfect & friends: het veelkoppige monster sacha loeffen
Tijdens het coachtraject komt coachee Femke oog in oog te staan met Mrs. Perfect en haar vrienden: eigenschappen die misschien wel het beste met haar voor hebben, maar die ook zorgen voor klachten. Sacha Loeffen laat haar zien hoe ze kan omgaan met een veelkoppig monster.
14 • c o a c h l i n k
magazine
E
en perfectionist is iemand die streeft naar volmaaktheid. Is dat een talent of een valkuil? Je zou het een talent kunnen noemen omdat het veel kan opleveren als iemand goed zijn best doet en zich voor de volle 100% inzet om goede resultaten te behalen. Je zou het een valkuil kunnen noemen als iemand hier volledig in doorslaat en er daardoor geen ruimte meer is voor enige vorm van ontspanning, genieten, humor, flexibiliteit, spontaniteit en gezelligheid. Stel dat alles wat we doen altijd perfect moet zijn. Wat doet dat met ons? Welke gevolgen heeft dat voor onze omgeving? Wat levert het ons op en wat kost het?
Alleen het beste Als coach begeleid ik regelmatig mensen die gebukt gaan onder de gevolgen van extreem perfectionisme. Vaak zie ik ze in relatie tot burn-outklachten. Aan de hand van een herkenbare casus wil ik delen wat ik vaak tegenkom in mijn praktijk. Ik ga van start met het coachen van Femke. Ze is moeder van drie jonge kinderen en heeft een verantwoordelijke en drukke baan. Ze zit thuis met burn-outklachten. Tijdens onze gesprekken doet Femke geregeld uitspraken die verwijzen naar perfectionisme. ‘Ik ben nu eenmaal perfectionistisch’, ‘Het móet gewoon goed zijn’, ‘Mijn lat ligt altijd hoog, ik mag geen fouten maken’, ‘Als kind wilde ik altijd al tienen halen’, ‘Alleen het beste is goed genoeg.’
Mijn lat ligt altijd hoog, ik mag geen fouten maken Ik vraag haar of het klopt dat ze zichzelf identificeert met het woord perfectionist. Ze zegt immers dat ze een ‘perfectionist ís’. Dénkt Femke dat alles perfect moet en gedraagt ze zich daarnaar? Of is zij als perfectionist geboren? Al pratende komt Femke tot het inzicht dat ze geen perfectionist is. Ze heeft de overtuiging ‘dat zij alles, overal en altijd méér dan goed moet doen’ en daar stemt ze haar gedrag op af. Het put haar uit. Ze verzucht dat ze nauwelijks aan andere behoeftes toekomt omdat de druk om alles goed te moeten doen haar leven bepaalt. Dit inzicht van geen perfectionist te zíjn voelt voor Femke als een opluchting, het geeft haar de mogelijkheid om met wat afstand over dit onderwerp te praten en reflecteren. Ze ontspant zich wat meer.
Tiptop verzorgd Ik vraag haar om haar perfectionistische kant een naam te geven, om er gemakkelijker met enige humor en afstand over te kunnen praten. Ze vindt dat een rare vraag, maar ze gaat er toch in mee. Ze noemt deze kant: Mrs. Perfect. Als ik haar vraag hoe Mrs. Perfect eruitziet, dan schiet ze in de lach. Ze ziet het levendig voor zich: ‘Een echte dame, tiptop verzorgd en met een kaarsrechte rug.’ Samen gaan we op onderzoek uit. Femke komt tot de conclusie dat Mrs. Perfect wel erg dominant aanwezig is in haar leven en dat ze dit eigenlijk niet prettig vindt. Het kost haar te veel energie. Als we de positieve intenties van Mrs. Perfect onderzoeken, is Femke even in de war. Hoe kan deze vervelende kant van haar nu positieve bedoelingen hebben? Mrs. Perfect wil dat Femke alles perfect doet ‘omdat ze dan kwaliteit kan leveren, zodat ze gezien en gehoord wordt, waardering krijgt, voldoening ervaart en aanzien geniet.’ Dat zijn dingen waaraan Femke behoefte heeft en die Mrs. Perfect haar gunt. Het doet Femke goed dat de bedoelingen van Mrs. Perfect positief zijn. We bekijken ook waar Mrs. Perfect bang voor is. Dat vindt Femke confronterend. Ze is bang voor ‘afwijzing, er niet toe doen, afkeuring, er niet bij horen, wat anderen van haar denken en dat ze onzichtbaar en eenzaam zal zijn.’
Veelkoppig monster Tijdens ons gesprek steken nog meer kanten van Femke de kop op. Ze wil het graag iedereen naar de zin maken (Pleaser). Ze is streng tegen zichzelf (Criticus). Ze moet altijd maar meer en heeft altijd lijstjes die af moeten (Pusher). Ze plant alles netjes in en het moet dan wel gaan zoals zij dat heeft bedacht (Controlfreak). Femke heeft de smaak te pakken. Deze eigenschappen versterken elkaar omdat ze een belangrijke gemeenschappelijke missie hebben: ze willen dat Femke ertoe doet, dat ze positieve aandacht krijgt en zich daar goed over kan voelen. Ze zijn bang dat Femke niet gezien, gehoord en gewaardeerd wordt en dat ze zich daardoor eenzaam en kwetsbaar zal voelen. We noemen deze dominante club, met een knipoog het ‘Veelkoppige monster’. In het volgende gesprek onderzoeken we welke kanten van Femke geen kans krijgen om zich te laten zien. De Levensgenieter, de Creatieve en de Kwetsbare steken daar met kop en schouders bovenuit. Femke komt tot het inzicht dat ze deze coachlink magazine
• 15
kanten niet toelaat, vanwege de angsten van het Veelkoppige monster. Het gevolg hiervan is dat de positieve intenties van de Levensgenieter, de Creatieve en de Kwetsbare niet tot hun recht komen. Zij gunnen Femke dat ze zichzelf mag zijn, kan ontspannen, genieten, lol maken, loslaten, spelen, lachen én huilen. Ze zijn bang dat Femke, als zij niet wat meer de ruimte gaan krijgen, somber wordt en niet meer gezond kan functioneren.
Op de gang Later bekijken we waar en wanneer Femke haar gedragspatronen heeft ontwikkeld, door het gezin waaruit ze komt visueel te maken in een tafelopstelling met houten figuurtjes. Ze vindt dit maar raar en kijkt bedenkelijk. We herkennen de Criticus en de Perfectionist. ‘Doe normaal Femke, dat ga je toch niet doen? Dat is raar en onbekend dus dat kun je vast niet! Wat zullen anderen wel niet van je denken als ze je zouden zien?’ We besluiten het Veelkoppige monster even letterlijk buiten de deur te zetten door zijn naam op een papiertje te schrijven en dit op de gang te leggen.
Het doet Femke goed dat de bedoelingen van Mrs. Perfect positief zijn Dan gaat de rem er ook echt helemaal af. Ze zet niet alleen haar eigen gezin van vroeger op tafel, maar ook haar opa’s en oma’s van beide kanten. Ook problemen en thema’s geeft ze een plek op tafel. Ze begrijpt waarom ze dit gedrag, waarvan ze nu in haar volwassen leven soms last heeft, destijds heeft ontwikkeld. Ze had dit als kind nodig om liefde en aandacht te krijgen, veilig te zijn, erbij te horen en overeind te blijven. Ze is mild naar zichzelf als ze uitspreekt dat ze begrijpt waar het vandaan komt. We gaan ook in op de vraag wat ze hier nu nog van meeneemt naar haar eigen gezin (waar zij de moeder is) en naar haar werk. Dat weet ze feilloos te benoemen.
Verwachtingen Deze manier van werken is visueel en dynamisch. Het zorgt ervoor dat er beweging komt in het perspectief en gevoel van Femke. De puzzelstukjes vallen op hun plaats. Femke spreekt ook uit dat ze het idee heeft dat andere mensen hoge verwachtingen van haar hebben. Deze moet zij waarmaken. We gaan hierover in gesprek en we doen een oefening waarbij Femke 16 • c o a c h l i n k
magazine
vanuit verschillende posities naar zichzelf kijkt. Het opent haar ogen; de mensen verwachten niet wat zij denkt en de anderen verwachten niet wat Mrs. Perfect & friends van haar verwachten. Ik stimuleer haar om met haar leidinggevende, collega’s en partner in gesprek te gaan over het onderwerp verwachtingen.
Dat is raar en onbekend dus dat kun je vast niet! Dit geeft haar veel ontspanning, want zij bevestigen hetgeen ze al had ingezien; ze hoeft niet altijd alles perfect te doen. Femke heeft de nodige waardevolle inzichten, maar wat kan ze daarmee doen? Want alleen iets inzien is niet genoeg als je wilt dat dingen gaan veranderen. De vertaalslag ‘van inzicht naar gedrag’ brengt Femke op veel goede ideeën die haar kunnen helpen. Zoals open zijn over hoe het met haar gaat, helder hebben wat belangrijk voor haar is en daarnaar leven, luisteren naar haar lichaam, eerlijk zijn over haar grenzen (naar zichzelf en de omgeving), vragen stellen om een realistische kijk te krijgen op de verwachtingen, dingen kleiner maken (visualiseren), duidelijker communiceren, bewust aandacht besteden aan de minder dominante kanten (de Levensgenieter, Creatieve, Kwetsbare), hulp vragen en een dagboekje bijhouden waarin ze kan reflecteren. Ik nodig Femke uit om deze dingen ergens op een zichtbare plaats in huis op te hangen, zodat ze er steeds aan wordt herinnerd. Een week later stuurt ze me een foto van een klein moodboard dat ze op de wc heeft opgehangen.
Leermoment Femke en ik staan nog even stil bij haar coachdoel. Met een knipoog vraag ik haar of dit het doel is waar Femke naar verlangt, of dat Mrs. Perfect & friends dit doel hebben bepaald. We moeten er allebei om lachen, want de formulering van haar doel is volgens Femke zeker beïnvloed door Mrs. Perfect & friends. Het leermoment voor mijzelf? Altijd in de gaten houden hoe het coachdoel geformuleerd wordt. Het Veelkoppig monster kan ook hier zomaar zijn kop opsteken! Samen herformuleren we haar doel, waarbij ze haar waarden en ál haar behoeftes betrekt. Er komen nu woorden in voor als: ‘gezond, genieten, ontspannen en plezier’. De naam Femke is fictief.
Bevrijd jezelf! nicole meijer
In de nazomer van 2018 liep Nicole Meijer de Camino naar Santiago de Compostella. Een bijzondere reis die haar enorme levenskracht heeft gegeven. Ze voelde zich daar volledig vrij, sterk, fit, zorgeloos, vol zelfvertrouwen en helemaal ‘in het nu’. Tijdens die wekenlange wandeling realiseerde ze zich als nooit tevoren dat ze ‘oké’ is.
E
igen perfectionisme was niet de aanleiding om de opleiding OCP (Ontwikkelingsgericht Coachen op Perfectionisme) te gaan volgen. Ik wilde ándere mensen helpen, mensen die last hebben van perfectionisme. Ik niet. Dacht ik. Totdat ik na de eerste dag van de opleiding mijn keukenla opentrok en me realiseerde dat die er toch wel meer dan geordend uit zag. Kopjes gesorteerd op kleur, met alle oortjes naar één kant. En ja, ik ging de handdoeken opnieuw opvouwen nadat mijn partner de was had gedaan.
Ik wilde ándere mensen helpen
Kenmerken van perfectionisme zijn: bevestigingsdrang, alles onder controle willen houden, de lat te hoog leggen, geen nee kunnen zeggen, over je eigen grenzen gaan, piekeren, moeilijk keuzes kunnen maken, je overal verantwoordelijk voor voelen, vaak uitstellen. Deze patronen kunnen belemmerend werken en bergen energie kosten. Ze weerhouden je ervan volledig vrij te zijn in je doen en laten. Patronen die vaak zijn ontstaan in de kindertijd en zich op latere leeftijd kunnen uiten in angst om te falen, angst om niet gewaardeerd te worden, in twijfel of je wel goed genoeg bent, in onzekerheid en stress.
Met de OCP©-methode doorbreek je patronen en vindt er daadwerkelijk een ommekeer plaats. Mijn belemmeringen heb ik weten om te zetten in moed en zelfvertrouwen. Dit was het duwtje in de rug dat ik nodig had om het besluit te nemen mijn baan als hr-manager op te zeggen en me volledig te richten op mijn coachbedrijf. Ik ben superblij met mijn keuze, de kurk is eruit en het bruist! Overigens wil dat niet zeggen dat ik nooit meer twijfel of ergens onzeker over ben; dat gebeurt zeker wel, maar het staat me niet meer in de weg.
Onzekerheid en bescheidenheid bleken mijn belemmeringen. Niet dat dit helemaal nieuw voor me was, ik wist best wel dat ik af en toe last had van onzekerheid en twijfel; en mezelf op de voorgrond plaatsen is niet wat ik van thuis uit heb meegekregen. Maar het effect van deze ‘saboteurs’ werd me pas echt duidelijk in deze opleiding.
Had ik op de Camino het ultieme gevoel vrij en vol zelfvertrouwen te zijn, toch popte dat stemmetje weer op en vroeg ik me af of ik wel goed genoeg ben. Wie denk ik wel dat ik ben om mijn verhaal te vertellen. Dit patroon van weerstand stond mij in de weg om verder te komen. Als de kurk van een champagnefles die met geen mogelijkheid loskwam.
Perfectionisme in een ander perspectief plaatsen is een bevrijding!
coachlink magazine
• 17
Over de perfectionist van nature
18 • c o a c h l i n k
magazine
anna geburtig
Perfectionisme wordt meestal gezien al iets wat we moeten vermijden. Maar er zijn ook perfectionisten van nature, zij werken graag op hoog niveau en leveren graag de beste kwaliteit. Al zijn er voor hen natuurlijk ook valkuilen, zo laat Anna Geburtig zien.
S
tel dat je een operatie moet ondergaan. Of je kind. Dan zul je zeer waarschijnlijk hopen dat de chirurg uitstekende kennis van zaken heeft, over uitstekende vaardigheden beschikt en de operatie perfect uitvoert. Kortom, je hoopt dat het een perfectionist is. Er zijn dus voldoende situaties te bedenken waarin perfectionisme gewenst is.
Is dan alles in kannen en kruiken voor natuurlijke perfectionisten?
Maar is perfectionisme voor de perfectionist zelf ook goed?
Wat kun je adviseren als tijd de belemmerende factor is?
Dat ligt eraan. Je hebt perfectionisten van nature en mensen bij wie perfectionisme is aangeleerd. Voor de laatste groep betekent perfectionisme stress. Hoe zit het dan met de eerste groep, met de perfectionisten van nature? Er bestaat een assessement, de KernTalentenmethode (Krekels, 2018), dat ervan uitgaat dat perfectionisme aangeboren is. Er bestaan in deze methode een aantal KernTalenten die sterk, half of klein kunnen zijn. Je sterke KernTalenten geven je energie. Er zijn een paar KernTalenten met de component ‘oog voor details’, bijvoorbeeld ‘functionele creativiteit’ en ‘esthetische creativiteit’ en als je die sterk hebt, ben je van nature een perfectionist.
Het heeft geen nut om hen te helpen van hun perfectionisme af te komen Mensen met natuurlijk perfectionisme hebben een hoge standaard en het heeft geen nut om hen te helpen van hun perfectionisme af te komen. Want dat willen ze niet. Perfectionisten van nature genieten juist met volle teugen van een perfect verlopen operatie of coachtraject, van een perfect gebouwd huis of van een perfect uitgevoerde opdracht.
Helaas is dat ook niet zomaar waar, want er zijn belemmerende factoren, zoals tijd. Als perfectionisten niet voldoende tijd krijgen, kan het lastig worden. Behalve voor perfectionisten die het plezierig vinden om zich perfect aan een tijdslimiet te houden.
Als natuurlijke perfectionisten graag strategisch of tactisch denken, kunnen zij hun ratio inzetten om een keuze te maken: wanneer en waarbij handel ik perfectionistisch en wanneer niet? Dat kan op het werk zijn, maar ook hobby’s bieden een uitkomst. Daarbij is het belangrijk dat perfectionisten voldoende aan hun trekken komen, anders liggen er helaas wel energieverlies en verlies van motivatie en plezier op de loer.
Zijn er nog andere factoren die het plezier van de perfectionisten negatief kunnen beïnvloeden? Behalve externe factoren zoals tijd kunnen ook interne factoren een rol spelen. Als perfectionisten van nature veel behoefte hebben aan aandacht van anderen, dan kunnen zij perfectionisme inzetten om lof van een ander te krijgen, wat in feite een beoordeling inhoudt. Als iemand over een gezonde portie zelfvertrouwen beschikt, is er niets aan de hand. Als het zelfvertrouwen echter gebrekkig is, kunnen ook perfectionisten van nature faalangst voelen en de lat steeds hoger blijven leggen. Dat doen zij dan niet meer uit plezier, maar uit angst om tekort te schieten. Het idee tekort te schieten kan nog versterkt worden als diegene ook nog eens sterke KernTalenten heeft voor kennisverwerving. Zo iemand is zich er scherp van bewust dat hij niet alles weet en kan weten. Dat laatste komt bij hoogbegaafden geregeld voor.
coachlink magazine
• 19
Coachlink feliciteert
Wouter Metz met zijn uitverkiezing tot
Coachtalent van het jaar! kijk op www.coachlinkacademy.nl/coachtalentvanhetjaar voor meer informatie.
Beter is het om het succes toe te wijzen aan interne factoren Hoge standaarden kunnen dus onder bepaalde voorwaarden ook bij natuurlijke perfectionisten tot faalangst leiden. Als de lat te hoog wordt gelegd, kan het moeilijk worden om aan je eigen verwachtingen en eisen te voldoen of aan die van anderen. Daardoor kan de overtuiging ontstaan dat dingen niet (kunnen) lukken. Als dat gepaard gaat met de overtuiging dat je geen fouten mag maken, wordt faalangst versterkt. Zo iemand kan baat hebben bij de kennis van de ‘attributietheorie’. Carol Dweck heeft die theorie verder uitgewerkt in haar boek Mindset, de weg naar een succesvol leven. Een voedingsbodem voor faalangst is namelijk het toewijzen van succes aan externe factoren: ‘Het was makkelijk,’ of ‘Ik had geluk.’ Beter is het om het succes toe te wijzen aan interne factoren, bijvoorbeeld je strategie: ‘Ik ben op tijd begonnen met de voorbereidingen’. Bij falen wordt dit juist wel aan jezelf als persoon toegewezen: ‘Ik 20 • c o a c h l i n k
magazine
ben dom’ of ‘Ik ben niet zo slim’ en niet aan je strategie: ‘Ik had toen nog geen kennis van zaken en heb me daarom niet op de juiste manier voorbereid.’ Als mensen de overtuiging hebben dat ze geen fouten mogen maken, dan werkt de kennis over mindsets heel bevrijdend.
Resumé Ook al bestaan er ook valkuilen voor perfectionisten van nature, zij werken graag op hoog niveau en leveren graag de beste kwaliteit. Dat geeft hun energie en maakt hen gelukkig. De oude Griek Archimedes riep vol vreugde ‘Eureka!’ (ik heb het gevonden). Gun de perfectionist de uitroep: ‘Perfect!’
Bronnen • Dweck, C.S. (2011). Mindset, de weg naar een succesvol leven. Ouderschap, bedrijfsleven, sport, school, relaties. Amsterdam: SWP. • Krekels, D. (2018). Krachtig met KernTalenten. Werk met je sterke punten en maak studie- en carrièrekeuzes die levenslang bij je passen. Antwerpen: Manteau.
Hoe ik coach werd ...
Mark van Peufflik ‘Eigenlijk wilde ik iets met klassieke zang of theater doen’ over het beïnvloeden van menselijk gedrag op basis van overtuigingen. Een goede leider heeft een duidelijke visie en biedt een kader. Doordat mensen leren, kan er gedragsverandering optreden.’
‘Momenteel doceer ik aan de Haagse Hogeschool en heb ik een enorme drive om het vak over te dragen aan coaches in opleiding. Ik wil graag nog beter worden als docent en geloof steeds meer in teamcoaching on the job.’ Mark van Peufflik had als jeugddroom om iets met theater of zang te doen. Het begon allemaal tijdens zijn militairedienstperiode, of beter gezegd: zijn weigering om in dienst te gaan. Mark werd tewerkgesteld bij mensen met een verstandelijke beperking, wat hij ‘wonderbaarlijk leuk’ vond. ‘Eigenlijk wilde ik iets met klassieke zang of theater doen na de middelbare school.’ Hij besloot de opleiding maatschappelijk werk te doen. Zijn stage deed hij in de Rotterdamse Pauluskerk; dominee Hans Visser stelde de kerk open voor verslaafden, voor mensen die een kopje koffie wilden drinken of die een schone plek zochten. ‘Voor mensen aan de rand van de samenleving
dus. De activist in mij werd wakker’, vertelt Mark. ‘Vervolgens ging ik mij verdiepen in de geestelijke gezondheidszorg; mensen met een psychiatrisch ziektebeeld hebben vaak een bijzondere kijk op de wereld die zo anders is dan de mijne. Dat fascineert me, de menselijke en de mensenrechtenkant.’
‘Coaching gaat voor mij over tot je recht komen’ De periode van vijftien jaar als manager bij stichting Humanitas DMH bracht hem tot het inzicht dat hij graag coach wilde worden. Het werk als manager paste niet bij hem, maar ontwikkeling ondersteunen vond hij fascinerend. ‘Ik wilde me meer richten op supervisie en leren. Managen gaat
‘Als coach ben je veel met leiderschap bezig, met reflectie op leiderschapsstijl bijvoorbeeld. Het gaat erom dat de coachee tot zijn recht komt’, aldus Mark. ‘De Hogeschool hanteert modellen en uitgangspunten die het leren faciliteren van mensen met een ontwikkelvraag. De probleemhebber wordt zo begeleid in het vinden van zijn antwoord. De coach is niet degene die de meetlat of het tempo bepaalt, dat doet de coachee zelf. Als coach stimuleer ik het nemen van eigenaarschap.’ Mark mijmert dat zijn persoonlijke ontwikkeling heel waardevol was voor zijn professionele ontwikkeling. ‘Ik heb veel gehad aan de inspirerende mensen die mij aanstuurden en brachten naar waar ik nu ben. Ik heb geleerd dat ik zelf leer door te dóén. Ik ben tot mijn recht gekomen. Anderen ook tot hun recht laten komen, is een rode draad in mijn leven.’ Alle kennis en ervaring kon hij goed gebruiken om het boek Kleuren in coaching te schrijven, dat in maart 2021 verschijnt. ‘Samen met antropoloog Tanja Odijk en Marijke Sybesma vorm ik de redactie. Een van mijn hoofdstukken gaat over teamcoaching on the job in crisistijd. Het belang van coaching on the job wil ik zo veel mogelijk overdragen.’ (NvO)
coachlink magazine
• 21
Ik kan niet tegen onrecht
22 • c o a c h l i n k
magazine
peta twijnstra
‘Geef me de moed om te veranderen wat ik kan veranderen’, schreef Franciscus van Assisi. Niet altijd eenvoudig voor coachees, soms moeten ze liefdevol tot actie worden gemaand. Inzicht in hun eigen overtuigingen kan hierbij helpen, zo leren ze weer te weten wat ze willen, laat Peta Twijnstra in haar bijdrage zien.
I
‘
k kan niet tegen onrecht’, zegt Monique, een van mijn cliënten. Ze heeft me verteld over haar leidinggevende. Onlangs schold hij haar uit, dat was al voor de derde keer. Hij beschuldigde haar van iets wat zij niet had gedaan. Ze kreeg geen gelegenheid uit te leggen wat er was gebeurd. Op de mail die ze hem er later over schreef, heeft ze geen enkele reactie gehad, laat staan een excuus. Ze vindt het heel onrechtvaardig. ‘Ik word altijd zo boos van onrecht’, zegt ze.
Strijders Ik hoor het vaak: ‘ik kan niet tegen onrecht’, en niet alleen in mijn werk. Voor mij klinkt het alsof de mensen die het zeggen denken dat ze een aandoening hebben: ‘niet tegen onrecht kunnen’. Je weet niet hoe je eraan komt, je weet zeker dat je er niks aan kunt doen en je komt er nooit meer van af. Je wordt er boos van en dat is de schuld van een ander, van degene die het onrecht pleegt. En onrecht moet bestreden worden. Ook Monique klinkt strijdvaardig.
Je weet niet hoe je eraan komt, je weet zeker dat je er niks aan kunt doen Er zijn genoeg voorbeelden van mensen die met hun strijd veel bereikt hebben en een eind hebben gemaakt aan onrecht. Strijders kunnen we wel gebruiken in deze wereld. Maar als je overspoeld wordt door boosheid, als de gedachten de hele dag door je kop malen omdat je een eind wilt maken aan het onrecht en je niet meer goed kunt functioneren, lijkt het niet handig om vast te houden aan het idee dat jij niet tegen onrecht kunt en dat jij dat onrecht moet bestrijden.
Onmacht Mensen die niet tegen onrecht kunnen, hebben veelal het beeld dat de wereld en de mensen op die wereld perfect zijn of zouden moeten zijn. Als dat beeld en de werkelijkheid niet met elkaar overeenkomen, is er boosheid die voortkomt uit onmacht. De onmacht dat je niet in staat bent de wereld en de mensen die je ontmoet te veranderen. Het lukt je niet de werkelijkheid en de beelden die je hebt van die werkelijkheid met elkaar in overeenstemming te brengen. Want de werkelijkheid is vaak niet zo perfect als we zouden willen. We zijn immers allemaal aan het ‘mensen’. Nazmiye Oral, schrijfster en actrice, introduceerde dit werkwoord in het programma Zomergasten. Ze zegt: ‘Wij mensen doen goede dingen en minder goede dingen. We zijn aan het proberen. Maar we leven in een imperfecte wereld waarin van alles gebeurt en dingen fout gaan. Met mensen die verre van perfect zijn.’ Volgens Oral is het belangrijk die imperfectie te accepteren. Als we dat doen, ontstaat er compassie voor anderen en voor onszelf. Het tijdens de coaching onderzoeken van het wereld- en mensbeeld van cliënten kan zinvol zijn. Het kan ze bewust maken van de overtuigingen die ze hebben. Het geeft ze de gelegenheid de beelden die ze hebben over de wereld waarin ze leven en de mensen die ze tegenkomen, bij te stellen. Het bijstellen van beelden kost tenslotte minder moeite dan strijden voor een perfecte wereld.
Bewustwording In een organisatie waar ik vertrouwenspersoon ben, vindt veel onrecht en oneerlijkheid plaats. De medewerkers die zich bij me melden, hebben al veel geprobeerd om de situatie te verbeteren. Ze zijn vaak moegestreden en uitgeput. Soms zijn ze beland in een conflict omdat hun bemoeienissen en correcties niet op prijs worden gesteld. Ook hier lijkt het belangrijk dat medewerkers hun strijd staken om zich bewust te worden van hun situatie. Pas als zij accepteren dat de organisatie waar zij coachlink magazine
• 23
VU CERTIFIED EXECUTIVE COACH VOOR COACHES OP ZOEK NAAR PROFESSIONALISERING: POSTGRADUATE OPLEIDING EXECUTIVE COACHING (START IN OKTOBER 2021)
POSTGRADUATE OPLEIDING EXECUTIVE TEAMCOACHING (START IN SEPTEMBER 2021)
Voor meer informatie: ee.sbe.vu.nl/executive-coaching ee.sbe.vu.nl/executive-teamcoaching
werken is zoals ze is, ontstaat er ruimte om te kiezen wat te doen: berusten in de situatie en ermee leren leven, werken aan mogelijkheden ter verbetering van de organisatie, of weggaan en zoeken naar een andere baan. Als die keus gemaakt is, komt er weer beweging en kan iemand verder. Franciscus van Assisi beschreef die levensles in de volgende woorden:
dan op weg te gaan. Liever zeuren dan iets veranderen, liever klagen dan gelukkig zijn.’
‘Geef me de moed om te veranderen wat ik kan veranderen. Geef me de wijsheid om te accepteren wat ik niet kan veranderen. Geef me het inzicht om het verschil tussen beide te zien.’
Beter
Soms willen we (nog) niet verder, dan hebben we geen zin met onszelf aan de slag te gaan en zeuren we liever. Dan is het nodig dat we, op het goede moment, liefdevol tot actie worden gemaand. Daarover schrijft Lisette Thooft, rebalancer en schrijfster, in een van haar nieuwsbrieven: ‘Bij kleine kinderen kun je het verschil vaak horen: een kind valt, doet zich pijn en zet een keel op. Je troost het kind. Het huilen verandert, het wordt dreinerig. Op dat moment zet je het kind neer: “hollen maar”, en het huppelt weg. Als je het kind te lang troost, kan het blijven hangen in de emotie. Als je het kind helemaal niet troost, slaat het verdriet naar binnen. Soms dreinen we liever 24 • c o a c h l i n k
magazine
Soms zeuren we liever
De oprechte aandacht en het begrip dat Monique van mij en anderen kreeg, maakten dat haar boosheid minder werd. Inzicht in haar opvattingen over onrechtvaardigheid hielpen haar in beweging te komen. Ze wist weer wat ze wilde. Ze wilde geen scheldende, slecht functionerende leidinggevende. Wat hij deed, vond ze niet oké. Ze had haar leidinggevende vaak genoeg aangesproken, zonder resultaat. Ze wist dat ze hem niet kon veranderen. Toch had ze de moed om nog een poging te doen de situatie te verbeteren. Ze besloot samen met een aantal collega’s – hij schold ook op hen – een signaal af geven bij de hogere leidinggevende in wie ze vertrouwen had. Als de situatie niet zou veranderen, zou ze op zoek gaan naar een andere baan. Helemaal niet rechtvaardig. Maar beter voor haar.
Het weekendgevoel van...
Roderik Kelderman ‘Op maandag- en dinsdagochtend maak ik een flinke wandeling.’
Het weekend van Roderik Kelderman valt op maandag en dinsdag. ‘Op zaterdag en zondag geef ik 51 weken per jaar NLP-trainingen, dus ik ben op maandag en dinsdag altijd vrij. Dan wil ik er ook echt even uit zijn.’ Op zaterdag en zondag geeft Roderik de NLP-training van zeven weekenden voor coaches en leidinggevenden. ‘Deze geef ik vijf of zes keer per jaar, dus daarmee zijn de meeste weekenden gevuld. ’s Ochtends ga ik dan naar de sportschool en probeer ik mijn hartslag 50 minuten lang zo hoog mogelijk te houden. Ik doe veel cardio, ik zwem, fiets en ga naar de sauna. Daarbij hou ik van afwisseling, ik heb geen vaste route. Hierdoor ben ik de hele dag goed wakker’, lacht hij. Op de maandag en dinsdag slaapt hij uit tot 8 uur en maakt ’s ochtends een flinke wandeling. ‘Ik woon in de Jordaan en wandel graag naar de Amstel, of naar Overamstel. Dat is een wandeling van ruim 2 uur en dan neem ik de bus terug.’ Waar Roderik ook van uitrust, is koken. ‘Als ik iets speciaals maak, ben ik daar vaak een paar uur mee bezig. Laatst maakte ik brisket van Nederlands wagyuvlees; vlees van koeien die hun hele leven gemasseerd zijn, 6 uur lang laten stoven.’ Zijn beste vriend en vader kwamen langs en mochten hiervan meegenieten, vertelt hij trots.
Het belangrijkste vindt hij ontspanning en verbinding. Dat Roderiks weekend op andere dagen valt dan van de meeste mensen, vindt hij een voor- en nadeel. ‘Het is lekker rustig in de stad en op het terras zitten voornamelijk toeristen die graag een praatje maken. Erg jammer vind ik dat ik familiefeestjes vaak mis of later aanschuif.’
‘Door actieve rust ben ik een betere trainer en coach’ ’s Avonds leest Roderik graag een roman – ‘zeker géén psychologieboek’ – en tussen 9 en 10 gaat hij slapen. Die ontspanning heeft hij hard nodig. ‘Door die actieve rust ben ik een betere trainer en coach. Binnen NLP zou je dat patroononderbreking noemen. Dat leidt tot nieuwe inzichten en je gaat bewust nadenken over je routine.’ Zo schreef Roderik zijn boek NLP voor coaches en trainers ook in zijn weekenddagen. ‘Creatieve ideeën krijg ik tijdens de trainingen en in mijn weekend ontwikkelen die zich, zonder dat ik er actief aan denk.’ (NvO)
coachlink magazine
• 25
Coachlink
De coach voor coaches
Wil je als coachingsprofessional bijblijven op je vakgebied? Met Coachlink heb je online toegang tot honderden artikelen over coaching en persoonlijke ontwikkeling. Je vindt in de kennisbank de nieuwste vakinformatie en praktische tools voor nog meer impact in je coachgesprekken en teamsessies.
Overal en altijd online toegang tot meer dan 200 boeken.
26 • c o a c h l i n k
Gemakkelijk zoeken op veelvoorkomende thema’s, methoden en technieken.
Probeer één mCoachlink aand Probeer gratisgratis! ! • Eerste maand • ¤ 21,25 per maand oCL iveer de code Prom ct btw) A(incl. mo op coachlink.nl/pro
Laat je inspireren door ruim 600 werkvormen van MyMethods
www.coachlink.nl magazine
Column
Niks mis mee
monique verhoeven We zouden we allemaal moeten streven naar perfectie. Het kan de brandstof zijn waardoor onze motor op gang komt. De zuurstof van ons smeulend vuur. Als we aangaan, dan zijn we niet te stoppen. Het wakkert onze creativiteit aan. En drijft ons onze uiterste best te doen om iets moois neer te zetten. Streven naar perfectie ontstaat namelijk uit een verlangen naar iets positiefs en geeft je geloof dat iets mogelijk is. In de wereld zijn er prachtige uitvindingen gedaan en ontwikkelingen ingezet door mensen die ergens naar verlangden en in geloofden. Dat heeft de geschiedenis al vaker bewezen. Als coaches hebben we een heilig geloof in het talent en kunnen van mensen. Er ligt zo veel potentieel verborgen, we verlangen ernaar dat men dat volledig gaat benutten. Dan zou het misschien wel perfect zijn. Dus streven naar perfectie, er is helemaal niets mis mee, ook niet voor een coach. Zolang je maar niet de verwachting hebt dat je alles ook 100% voor elkaar krijgt. Dan kon
je nog weleens bedrogen uitkomen. Want wanneer is het nou echt perfect? Wanneer valt er niets op jouw werk aan te merken? Wanneer heb je het helemaal goed gedaan? Welke klant heeft ooit na een traject van jou zijn volledige potentieel benut? Perfectie bestaat niet in ons werk, je bereikt het waarschijnlijk nooit.
Perfectie bestaat niet in ons werk Als deze gedachte je ongemakkelijk maakt, loop je het risico dat jouw streven naar perfectie voortkomt uit angst. Dan ontstaat er een heel andere beweging. Je wilt het perfect doen omdat je een negatieve consequentie wil voorkomen. Je wil voorkomen dat je faalt, afgekeurd wordt, je klant ontevreden is en je de opdracht kwijtraakt. Je voert een gevecht tegen mogelijke negatieve scenario’s en deze gedachten alleen al wakkeren je gevoel van onveiligheid aan. Overleven wordt het hoofddoel en je pri-
maire brein neemt het van je over. Perfectionisme wordt een uitingsvorm van vechten of vluchten in een situatie die onveilig lijkt, maar het misschien helemaal niet is. We schieten door in gedrag waarmee je, als je niet uitkijkt, precies datgene bereikt wat je juist wilde voorkomen. Streven naar perfectie is prachtig omdat het ons verlangen aanwakkert. Onze uitdaging ligt erin onze verwachtingen regelmatig bij te stellen aan de realiteit. Dat helpt ons om uit de greep van de angst te blijven. Want als we heel eerlijk zijn, ligt er niet alleen bij onze klanten, maar ook in ons zelf nog vast wel wat potentieel verborgen. Monique Verhoeven coacht leiders in transitie, directieteams, managers en professionals die ergens voor staan en gaan. Mensen die gaan voor een mooie wereld en daaraan willen bijdragen door de beste versie van zichzelf te zijn. Als interim-manager staat ze regelmatig zelf met haar voeten in de klei. Daarnaast ondersteunt ze collega-coaches in de ontwikkeling van hun coachvaardigheden.
coachlink magazine
• 27
IK BEN DE KEIZER danny mullenders
‘Ik ben niet makkelijk in de omgang. Maar ik ga toch niet mijn persoonlijkheid veranderen omdat anderen dat willen?’ Deze uitspraak van Louis van Gaal is perfect van toepassing op de leidinggevende van de coachee uit het artikel van Danny Mullenders. Maar hoe deal je met zo’n baas?
T
ijdens een coachsessie vraagt mijn coachee mij hoe om te gaan met zijn leidinggevende. Zijn leidinggevende is de CEO van de organisatie. De coachee heeft last van het intimiderende gedrag van de vrouwelijke CEO. Ik ken – als coach – zowel de coachee als de CEO erg goed. De coachee is intelligent, creatief en gevoelig. De CEO is intelligent, creatief en narcistisch.
De onderste steen Mijn coachee geeft zelf ook leiding, aan de commerciële afdeling. Hij heeft doorgaans een meer dan redelijke verstandhouding met de CEO. De CEO is een grillig persoon: het ene moment is zij innemend, complimenteus en verbindend. Het andere moment is zij afstandelijk, controlerend en zelfs kleinerend. Zij kan als een blad aan de boom omslaan. Hiervoor hoeft weinig tot niets te gebeuren. De coachee beschrijft een recente situatie met de CEO waarin de deze hem intimiderend aanspreekt en publiekelijk afblaft omdat hij, zogezegd, herhaaldelijk heeft gefaald. Er is een belangrijke deadline niet gehaald, zogezegd door toedoen van mijn coachee en diens afdeling. Dit straalt op de CEO af. De CEO draagt hem op zich te verantwoorden over de periode vóór het incident door op detailniveau al zijn handelingen aan hem te rapporteren. Om zo ‘de onderste steen boven te krijgen’. Mijn coachee doet, vanuit een reflex, wat er van hem gevraagd wordt. Hij sluit zich een dag op, schrijft de gedetailleerde rapportage en schuift die onder de deur van de CEO door. Voor de volledigheid, ik schat in dat, gezien het realistische zelfbeeld van mijn coachee, deze beschrijving van de situatie dicht in de buurt komt van de realiteit.
Mijn coachee doet, vanuit een reflex, wat er van hem gevraagd wordt 28 • c o a c h l i n k
magazine
In control De coachee vraagt mij wat ik van dit alles vind en hoe hij nu met deze situatie kan omgaan. Ik vraag door op zijn waarnemingen, zijn overtuigingen. We concluderen samen dat zowel hij (en zijn afdeling) als de CEO een aandeel hebben in de situatie. Bij de CEO staat waarschijnlijk een opgeblazen gevoel van zelfbelang en zucht naar bewondering centraal, en aan de andere kant is er sprake van een extreme onzekerheid en controlebehoefte. Duidelijke kenmerken, naar mijn inschatting, van een narcistische persoonlijkheidsstoornis. Mijn coachee daarentegen heeft veel behoefte aan harmonie, gemeenschappelijkheid en bevestiging. Deze karakters staan voor een groot deel haaks op elkaar. De kans is groot dat de CEO vindt dat het – in haar ogen – falen van de coachee afstraalt op haarzelf, als boegbeeld van de organisatie. Zij wil bewonderd worden en dit gegeven wordt nu bedreigd. Zij commandeert en intimideert om zo weer het gevoel te krijgen in control te komen. En mijn coachee houdt door het daadwerkelijk rapporteren de ontstane situatie en het gedrag van de CEO in stand. Bovendien is mijn coachee geconditioneerd. Hij vertelt over slechte ervaringen met extreem autoritair gedrag van een ex-leidinggevende, daarvoor van zijn ouders, en hij schiet in het hier-en-nu in een kramp als hij intimiderend gedrag bemerkt bij de CEO. Dit maakt hem erg onzeker, het zorgt ervoor dat hij zich conformeert en niet gaat staan voor zijn eigen kijk op de zaak.
Productieve gedachten We komen erop uit dat de coachee werk te doen heeft om zijn conditioneringen onder ogen te zien. Daarbij belemmerende overtuigingen over zichzelf om te buigen naar meer productieve gedachten. En hij moet het gesprek aangaan met de CEO over zijn eigen visie op deze situatie, en wat het gedrag en de houding van de CEO
met hem doet. En dat het effectiever was geweest als hij niet had gerapporteerd, maar meteen het gesprek was aangegaan. Gegeven de narcistische kenmerken zal deze CEO trouwens niet makkelijk veranderen en is het te voeren gesprek voor de coachee vooral een manier om zaken bespreekbaar te maken en dan verder te kunnen. Een ander inzicht van mijn coachee is dat het gedrag van de CEO waarschijnlijk niet op de coachee persoonlijk gericht is, maar wel op de zogenaamde fouten van de commerciële afdeling waarvan de coachee de personificatie is. Het helpt de coachee als hij dit proces inziet en onderkent. Er is dus niets mis met hem als mens. We tekenen het systeem uit, met eerst de coachee als middelpunt en dan de CEO. De coachee heeft collega’s dicht om zich heen getekend, de mensen staan ver weg van de CEO. Hierdoor realiseert de coachee zich dat ook anderen op afstand staan van de CEO en dat niet alleen hij moeite heeft met de relatie. Verder is het zo dat de CEO alleen gaat veranderen als ze het effect van haar gedrag zelf ziet. En dat is net niet wat iemand met narcistische trekken makkelijk doet. Als je dus weet dat het gedrag van de CEO zich via bepaalde triggers manifesteert (en het ego zich bedreigd voelt), kun je het gedrag van zo iemand toch ook een beetje voorspellen.
Mensenspel Mogelijk klinkt dit paradoxaal, maar als je de onderlinge interactie als ‘mensenspel’ kunt zien en je je niet te veel laat raken, kun je mogelijk zelfs een beetje kan gaan genieten van de situatie. Dan hoef je dus ook niet meteen een andere baan te gaan zoeken omdat de ontstane situatie een onneembare veste lijkt. Alleen je eigen kijk op het geheel verandert je reactie en daarmee ook je interactie met de ander. De coachee gaat nog in gesprek met zijn CEO. Ik ben benieuwd. Mijn eigen inzicht bij dit verhaal is dat het niet altijd de coachee is die al zijn overtuigingen en gedrag moet veranderen. Want vaak is het effectiever als factoren in de context veranderen. Alleen ... die heb je helaas lang niet altijd zelf in de hand. Dus de eerste stap zet je het beste zelf. Zoals Stephen Covey al zei: ‘er zit ruimte tussen stimulus en respons.’ Wees proactief en deuren openen.
En dat is net niet wat iemand met narcistische trekken makkelijk doet. coachlink magazine
• 29
Het perfecte resultaat van een imperfecte ervaring inge romkes
Begin juli kreeg Inge Romkes een mailtje waarin stond: Imre is nog steeds onder de indruk van jouw presentatie tijdens de meeting in Apeldoorn. Jouw manier van presenteren vond ze intrigerend, eigen en je stelde je kwetsbaar op. Door deze zaken trok je gelijk de aandacht en Imre wil hier graag van leren. Wil je er met haar over sparren? Ervan leren … van mij? Over sparren … met mij? Ik ga er nog steeds helemaal van glimmen. We gaan even terug naar 23 januari 2020. Het was nog voor corona en we hadden een netwerkevenement waar ik een presentatie gaf. Een presentatie voor een groep van ongeveer 50 collega’s, van 45 minuten en over een onderwerp dat me aan het hart gaat. Onze visie op de toekomst waarin centraal staat dat je zelf verantwoordelijk bent voor je ontwikkeling en werkgeluk. Een visie waar ik zelf vorm aan heb gegeven en waarin ik kan praten over mijn passie voor gastvrijheid en creativiteit, voor duurzame inzetbaarheid en voor balans … kortom: geen centje pijn zou je denken. Ex-collega’s die eerst ‘mijn rol’ hadden en ook mijn direct leidinggevende zijn echte ‘naturals’. Ze staan op het podium alsof ze niet anders doen. Alsof dit het allerleukste is wat ze mogen doen. Zo niet ik … ik vind presenteren niet het allerleukste wat ik mag doen en ik zou het ook zeker niet dagelijks willen doen. Dat het onderdeel is van mijn rol heb ik al wel geaccepteerd, maar ik heb nog een lange weg te gaan voordat ik op een perfecte manier kan presenteren. En daar is het dan … het woord ‘perfect’! Want die druk leg ik mijzelf op. Ook al heb ik al jaren niet voor een groep gestaan, die presentatie moet perfect gaan. Ik hoor mezelf nog denken: je bent een natuurlijke leider in groepen, pakt de voorzittersrol,
communiceert op alle niveaus even makkelijk … dan moet je dit helemaal kunnen. Dus ik oefende en oefende en oefende. Twee weken lang was ik volledig geblokkeerd. Er kwam geen ander werk uit mijn handen, behalve deze ene presentatie. Ik maakte de slides mooi, stopte er persoonlijke verhalen in, een quiz voor de interactie en zorgde voor een welkomstkaartje op de stoelen. Alles om maar die perfecte indruk achter te laten. De avond zelf ging in een waas aan mij voorbij. Van mijn collega’s kreeg ik opbouwende feedback en ook zelf was ik best tevreden. Toen bleek dat ik was gefilmd, schrok ik in eerste instantie, maar ook dit zag ik uiteindelijk als de beste manier om feedback te krijgen. En inderdaad, ik had het best goed gedaan. Maar ook zag ik gelijk punten tot verbetering. Ik keek wel heel vaak naar de slides, terwijl dat niet nodig was en mijn verhaal hierdoor juist wat onzeker over kwam. Ook vond ik mijn stem zo eentonig klinken en miste ik enthousiasme en vrolijkheid in mijn uitstraling … kortom, ik vond mijzelf niet perfect en keek met gemengde gevoelens terug. Tot dat mailtje begin juli. Het resultaat van de voor mij imperfecte presentatie was een vraag van een van mijn collega’s. Een vraag aan mij om met haar te sparren over haar eigen ontwikkeling. Voor haar was mijn presentatie precies wat zij nodig had. Haar bracht het precies dat wat ik met de presentatie wilde bereiken. Hoe perfect is dat?
‘Geen centje pijn zou je denken’ 30 • c o a c h l i n k
magazine
De favoriete werkvorm van...
Joriene Beks Kata coaching: de kracht van herhalende vragen Kata coaching, de favoriete werkvorm van Joriene Beks, gaat om doen in het nu. Zij kijkt met de coachee welke belemmeringen er nu zijn om een stap te kunnen zetten. Een stap waardoor het zelfvertrouwen groeit en behaald wordt op een energiegevende manier. Kata is een term uit de Japanse zelfverdedigingskunst en is een vast patroon van stoten en trappen. Bij Kata coaching doorloop je iedere keer dezelfde vragen, zoals ‘Wat wil je bereiken?’ en ‘Wat staat je nu in de weg?’ Maar ook: ‘Wanneer zien we het resultaat?’ ‘Verbeteren, persoonlijke ontwikkeling en leveren komen daardoor bij elkaar,’ licht Joriene toe. ‘Deze vorm van coaching is mijn favoriet om verschillende redenen. Ik combineer altijd inhoud en gedrag. Tijdens een vergadering legt iemand bijvoorbeeld een issue voor. De discussie verzandt vervolgens in details. Het is dan zinvol om uit te zoomen. Dat komt terug in de vragen van Kata coaching: de combinatie tussen gedrag en datgene wat je wilt bereiken.’ ‘Daarnaast is deze methode zowel een-op-een als in team- en peer-to-peerverband succesvol. Het helpt om steeds de grootst mogelijke kleine stap te zetten.’ Peer-to-peercoaching is groeiende. ‘Super dat je de behoefte aan zelflerend vermogen kunt faciliteren met een dergelijke werkvorm.’ Joriene houdt ervan om zaken meetbaar te maken. ‘Dat kan ook met gedrag. Ik coach een team dat strategische doelen aan het formuleren is. Hierin wordt “de wat” specifiek en meetbaar gemaakt en aanvullend ook “de hoe”. En blijf dan niet steken op containerbegrippen zoals proactief of ondernemend,’ waarschuwt ze, ‘maar maak ze zo goed als pakbaar.’ Dit doe je door steeds te vragen: ‘Hoe willen we het bereiken?’, ‘Wat moeten we, jij of ik, hiervoor gaan kunnen?’ en: ‘Is dat dan wat we willen?’ Uiteindelijk kom je bij ‘Ahaaa, dat is het dus!’ Als dan de stap wordt gezet naar ‘concreet hoe’, komt de energie echt vrij. ‘Want’, zo gaat Joriene enthousiast verder, ‘met alleen praten, denken of schrijven over is nog nooit gedrag veranderd. Het gaat
om doen. In het hier-en-nu. In ieder overleg, in iedere interactie. Kata coaching biedt de structuur om ook op gedragsontwikkeling echt meters te maken.’
‘De kracht van Kata coaching is concretiseren, focussen en activeren’ Joriene schreef samen met Hans van der Loo het boek Psychologische veiligheid. ‘Deze veiligheid is noodzakelijk om een team te creëren waarbij de teamleden het gevoel hebben erbij te horen. Kata coaching helpt een team openhartig te zeggen wat iedereen vindt. Door de vragen krijg je ook de inhoud scherp, om zo verschil te maken. Er is sprake van transparantie, kwetsbaarheid en een gedeelde ambitie. In januari komt De veldgids psychologische veiligheid uit. Deze staat bomvol grote en kleine oefeningen om samen te bouwen aan samenwerken op een positieve manier.’ Energiek vat Joriene samen waarom deze werkvorm zo bij haar past. ‘Met behulp van Kata coaching bouw je aan vertrouwen, stimuleer je zelfreflectie en teamreflectie én faciliteer je progressiegericht werken. En’, lacht ze, ‘dat ook nog eens op een swingende manier.’ (NvO)
coachlink magazine
• 31
Parels en diamanten
32 • c o a c h l i n k
magazine
tineke mulder
Perfect is simpelweg datgene wat je nu tot nu toe hebt kunnen doen. Niet meer en niet minder. Het duurde even voordat deze wijsheid doordrong tot de coachee van Tineke Mulder, die dreigde ten onder te gaan aan haar niet aflatende neiging overal voor de volle 100 procent in te gaan.
D
‘
eze sessie zal anders zijn’, zei Karin. Ik ben niet verbaasd. Alles is anders deze dagen. Ook al draait de wereld nog steeds om haar as en is mijn agenda goed gevuld, nog steeds overheerst het gevoel dat er een soort vacuüm is ontstaan, een parallel universum. Alsof ik in een decompressietank zit, een tussentijd, als een duiker die langzaam aan weer gewend moet raken aan de normale luchtdruk na lange tijd onder water te zijn geweest. Maar waar duikers normaliter weten hoe de wereld eruit zal zien als ze de tank weer uitstappen, is dat nu niet het geval. Er zijn nog steeds veel onzekerheden, verrassingen en tegenslagen.
Onverstoorbaar doorgaan ‘Wat is het verschil deze keer?’ vraag ik Karin. Ze werkt als medisch secretaresse in een groot ziekenhuis, waar de druk onveranderlijk hoog is en het werk per definitie nooit klaar. Haar perfectionisme is haar in de weg gaan zitten, waardoor ze moe is. Niet de normale vermoeidheid die met een nacht goed slapen verdwenen is. Het duurt langer, zit dieper. Ze maakt enorm lange dagen en is ook al een paar keer kort ziek geweest de afgelopen maanden. ‘Gewoon hoofdpijn’, zegt ze, ‘het is nu druk, het wordt vanzelf wel weer rustiger. Haar leidinggevende is bang dat langduriger uitval dreigt en dat Karin afstevent op een burn-out. Zij is ook degene geweest die erop heeft aangedrongen dat Karin met een coach aan de slag gaat. Want het advies dat mails aan andere afdelingen echt wel wat korter mogen en niet alles binnen een dag beantwoord hoeft te worden kwam totaal niet over. Logisch. Een perfectionist vertellen dat het wel een onsje minder mag, is goed bedoeld, maar net zoiets als tegen een klein kind dat nog heilig in Sinterklaas gelooft zeggen dat de goedheiligman niet bestaat. Hoezo? Waar heb je het over? Het resultaat is hooguit een wat glazige blik, schouderophalen en onverstoorbaar doorgaan op dezelfde voet.
De illusie van de perfectionist is dat altijd een uitstekend eindproduct afleveren rust en tevredenheid creëert. Maar het tegendeel is waar. Het levert juist een enorme spanning en druk op. Bij Karin zelf en bij de mensen om haar heen, haar gezin, haar collega’s. En op het moment dat ze zich ook naar haar eigen mening te vaak moest afmelden met hoofdpijn, was de tijd rijp om alsnog gebruik te maken van het coachaanbod.
Toewijding We hebben inmiddels al een paar gesprekken gevoerd. Karin is zich ervan bewust dat de oorzaak van al dat perfectionisme ligt in een gebrek aan zelfvertrouwen. Ooit was streven naar perfectie haar manier om zich veilig en beschermd te voelen. ‘Als ik alles heel goed doe, komt er geen kritiek en geen ruzie of verdriet’, heeft ze vroeger als kind thuis gemerkt. Nu weet ze dat ze om zelf gezond te blijven grenzen moet stellen aan die drang naar perfectie. Dat niet alles hoeft perfect te zijn. Dat het ook helemaal niet haalbaar is en je uiteindelijk alles minder goed doet dan je in gedachten hebt. En gefrustreerd raakt, teleurgesteld in jezelf, je afreageert op anderen of te hoge eisen aan hen stelt. Uiteindelijk zelfs mensen van je vervreemdt. We bespreken dat een deel van wat ze doet echt foutloos moet zijn. En welk deel dat is. Volgens haarzelf en volgens haar collega’s. En we hebben het over grenzen stellen aan haar eigen werktijden. Niet makkelijk voor iemand die al een leven lang ‘ja’ zegt op de meeste vragen om hulp. Niet voor niets is ze in de zorg gaan werken. Mensen helpen is datgene wat echt belangrijk is voor haar. ‘Nee’ komt niet voor in haar woordenboek, dat voelt tegennatuurlijk. Zelfs nu ze doodmoe is. Zelfs nu die toewijding aan ‘haar’ patiënten, haar drang om alles tot in de puntjes elke dag af te hebben, de verslaglegging, de administratie, haar niet meer van dienst is en haar valkuil dreigt te worden.
Hoezo? Waar heb je het over?
coachlink magazine
• 33
Inzicht in effectiviteit van coaching met de NOBCO Coaching Monitor! ap
ldr ee g hin ac Co
orb
Vo
Mo
Rapportage coachtraject
Support
JC 020
Vertrouwelijk C oaching
8. Psychologische basisbehoeftes Autonomie De vrijheid en bevoegdheid om zelf te kunnen handelen.
C oaching
Supportcoaching 020 Coach JP. Janszen
Meting
Competentie Het benutten van zijn of haar eigen capaciteiten en effectief te zijn in de interacties met de buitenwereld.
Verbondenheid Het gevoel veilig en hecht contact te hebben met anderen om ons heen.
21 35 -
2 3 min. score 7 0%
max. score 49 100%
min. score 7 0%
max. score 49 100%
2 3 4
1 3 4
1
2
3
4
1
2
3
4
1
2
3
4
49
28
15 39 -
2
49
21
28 34 -
1
min. score 7 0%
Resultaat meting
Score
1
4
max. score 49 100%
49
15
Toelichting: Elk mens streeft er naar om de eigen psychologische basisbehoeftes te vervullen. Hoe hoger de score op een basisbehoefte, des te meer deze is vervuld. Deze vragenlijst is op meetmoment 1 en 3 afgenomen.
9. Evaluatie door cliënt
Antwoord
1. Ik had twijfels over wat we probeerden te bereiken.
Rapportage coachtraject de heer P.R. de Jong Periode september 2014 – maart 2015
eenvoudig te evalueren!
Jager
ge rta or po nit
Vraagt jouw opdrachtgever steeds vaker naar het rendement van jouw coachtrajecten? Streef jij continu naar kwaliteitsverbetering? De NOBCO Coaching Monitor helpt om je coachtrajecten objectief en
Jager
Support
C oaching
C oaching
JC 020
Neutraal
2. Mijn coach en ik hebben een goed inzicht ontwikkeld in het soort veranderingen dat goed voor mij zou zijn.
Enigszins eens
3. Er was overeenstemming tussen mij en mijn coach over wat voor mij belangrijk was om aan te werken.
eens
4. Ik kon in grote mate zelfstandig bepalen hoe mijn coachtraject zou verlopen.
eens
5. Ik was zelf verantwoordelijk voor de inhoud van de bijeenkomsten tijdens de coaching.
zeer mee eens
6. Ik had veel vrijheid om invulling te geven aan het traject.
eens
7. In mijn coachtraject was ik zelf de baas.
eens
8. Mijn coach heeft mij goed geholpen mijn doelen vorm te geven.
zeer mee eens
9. Door de hulp van mijn coach werden mijn doelen gedurende het traject steeds duidelijker.
zeer mee eens
10. Ik geef het totale coachtraject het eindcijfer (op een schaal van 1 tot 10)
8
11. Ik geef mijn coach het rapportcijfer (op een schaal van 1 tot 10)
8,5
Support Coaching 020 Coach JP. Janszen
Vertrouwelijk
Want de Coaching Monitor: • geeft inzicht in de voortgang van een coachtraject • biedt de mogelijkheid om tijdig bij te sturen • biedt 360-graden feedback en peer-evaluaties • levert een visuele eindrapportage van de behaalde resultaten • is eenvoudig in gebruik, goed beveiligd en 24/7 online beschikbaar
NOBCO-adv-175x120mm-Coaching monitor-20-05-2020-def.indd 1
Doorschieten in nieuw gedrag ‘Nou, gisteren heb ik voor het eerst ”nee” gezegd tegen Cindy.’ Cindy is haar manager. ‘Ze wil dat ik vakantie neem, omdat het zo ontzettend druk is geweest op de afdeling. Ik zei dat het nu helemaal niet uitkomt, en ik niet opensta voor discussie op dit moment. Ben je niet trots op me?’ Ze kijkt recht in de camera, en hoopt duidelijk op een compliment. Ik heb met haar te doen. Het is duidelijk dat dit ‘nee’ net zo weinig in Karins belang is als alle keren hiervoor dat ze ‘ja’ heeft gezegd. Hád ze maar ja gezegd. Op zichzelf is haar reactie wel begrijpelijk. Juist de mensen die alles goed vinden en het lastig vinden om grenzen te stellen, worden van de weeromstuit soms opeens heel rigide. De slinger moet dan eerst helemaal de andere kant opgaan voordat er een gezonde balans ontstaat, soms iets meer naar links en dan weer iets meer naar rechts.
Nou, gisteren heb ik voor het eerst ‘nee’ gezegd
34 • c o a c h l i n k
magazine
Dit document is gegenereerd via de Coaching Monitor, een instrument van de Nederlandse Orde van Beroepscoaches | www.nobco.nl
9/10
En weet je dat NOBCO-coaches gratis toegang hebben tot deze professionele tool? Voor meer info of aanmelden: www.nobco.nl/caochingmonitor
20-05-20 14:18
En nu, in deze periode met al dat thuiswerken, is me al vaker opgevallen dat juist deze groep medewerkers het opeens gemakkelijker vindt om, veilig in hun eigen huis, hun taken af te bakenen. Alsof ze eindelijk voor zichzelf durven op te komen, doordat er letterlijk meer fysieke afstand is tot hun collega’s en leidinggevenden. Maar dan gelijk doorschieten in het nieuwe gedrag. Ook dat maakt deze tijd zo vermoeiend en onvoorspelbaar, niet in de laatste plaats voor veel leidinggevenden. Ondertussen praat Karin door. ‘Het is helemaal niet handig als ik nu vakantie neem, er zijn gewoon nog te veel patiënten, er is een wachtlijst en bovendien heb ik collega’s die mantelzorger zijn naast hun baan en nog veel harder vakantie nodig hebben dan ikzelf.’ ‘En wie is ermee geholpen als jij geen vakantie neemt?’ vraag ik haar. ‘Nou, mijn collega natuurlijk’, luidt het stellige antwoord. ‘Op de korte of op de lange termijn?’ Het is even stil. Is mijn beeld nu bevroren of is Karin aan het nadenken? Ik kan het bijna niet zien. Dan is er weer beweging aan de andere kant van het scherm. ‘Ik snap wat je bedoelt. Trap ik er weer in. Ik help natuurlijk helemaal niemand als ik ziek word en uitval. Zelfs de patiënten niet. Iedereen heeft hersteltijd nodig. Ik ook.’
‘Maar wel ingewikkeld hoor’, verzucht ze. ‘Wanneer zeg ik nee en wanneer juist ja, als ik twee verschillende dingen wil: iets voor een ander betekenen én mezelf beschermen?’ Opnieuw heb ik bijna medelijden en tegelijkertijd word ik wat moedeloos. Ze blijft ondanks alle nieuwe inzichten over zichzelf zo hard aan het werk, ook in dit traject, om zichzelf te verbeteren. En daar zit ’m nou juist de kneep.
Druk en wrijving Dan valt mijn oog op haar handen die af en toe levendig in beeld zijn. Aan de éne vinger zie ik een ring met een fonkelende diamant, aan de andere een mooi gezette parel. Ik krijg een ingeving. ‘Kijk en vergelijk jezelf eens met een parel en met een diamant. Die perfecte parel, die is vanzelf ontstaan, vanuit een zandkorreltje in een schelp, waar steeds meer parelmoer aan vastkleefde, terwijl de schelp de golven over zich heen liet komen. De diamant ontstaat diep onder de grond, als koolstof. Helemaal niet mooi. Maar door de enorme druk, wordt de koolstof samengeperst en keihard. De diamant heeft perfectie daarmee al van nature in zich, maar moet eerst geslepen worden, de ruwe kantjes moeten er nog vanaf. Dat vereist weer veel precisie, concentratie en een scherpe blik. De éne keer kun je ervoor kiezen je te gedragen als de parel. Soms moet je dingen laten gebeuren en komen ze vanzelf in orde, zonder al te veel moeite. Een andere keer moet je juist actief ruwe kantjes wegslijpen. Misschien is het moment gekomen dat je je 80% van de tijd voorstelt dat je een parel bent. Die andere 20% werk je aan de diamant in je.’ ‘Dat vind ik wel een mooi beeld,’ klinkt het, haast opgelucht, ‘daar kan ik wel wat mee. En dan hoef ik ook niet zoveel van mezelf, behalve wat vaker te kiezen voor de parel en te zorgen dat de diamantslijper in me niet de overhand krijgt. Allebei zijn ze op hun manier perfect, maar de parel hoeft er minder moeite voor te doen. Met al dat bellen en typen overdag is dat niet zo ingewikkeld, ik heb letterlijk twee goede voorbeelden in handen.’ En we maken een afspraak voor het volgende gesprek.
Perfectum Maanden later, nadat het traject is afgerond, ligt er op een dag iets bij de post. Het is afkomstig van Karin. Het gebeurt niet vaak dat klanten nog van zich laten horen. Verrast open ik de envelop. Er zit een kaart in, een foto van ronde op elkaar gestapelde rivierstenen. Geslepen door water en tijd. Ik denk even terug aan de parel en de diamant. Grappig. ‘Het gaat goed met me’, schrijft Karin, ‘en ik heb een inzicht dat ik graag met je wil delen. Een soort aha-moment, net als soms tijdens onze gesprekken. Mijn dochter Lisa gaat sinds afgelopen zomer naar het gymnasium. Ik moest haar laatst overhoren, Latijn, verschillende werkwoordsvormen. Ook het perfectum. Ik dacht meteen aan onze gesprekken, over mijn perfectionisme. En weet je wat nou zo leuk is? Lisa vertelde me dat perfect van twee woorden komt: per betekent zoiets als door of doorheen en facere betekent maken. Dat heeft me aan het denken gezet. Perfect betekent dus letterlijk eigenlijk zoiets als “doorgemaakt”, of volmaakt. En als je het zo bekijkt is alles wat iemand met zijn hele hebben en houden, ziel en zaligheid, zeg maar alle vaardigheden en kennis die hij in zich heeft tot stand brengt, per definitie perfect. Want het is doorleefd, doorwrocht. Het heeft meer te maken met je inzet dan met het eindproduct. Perfect is simpelweg datgene wat je nu tot nu toe hebt kunnen doen. Niet meer en niet minder. Misschien is het morgen iets anders, maar ook dan is het opnieuw perfect. Zo doe ik mijn werk nu ook. Iedere dag met heel veel plezier. En aan het einde van de dag is het genoeg.’
Kijk en vergelijk jezelf eens met een parel en met een diamant Verbluft leg ik de kaart neer. Hier heb ik weinig aan toe te voegen. Het coachtraject voelt nu letterlijk en figuurlijk zo afgerond als nooit tevoren. ‘Leuk bericht?’ klinkt het aan de overkant van de eettafel. ‘Ja’, zeg ik met een brede glimlach en met Karins wijze woorden nog vers in gedachten. ‘Meer dan dat zelfs. Het is perfect’.
coachlink magazine
• 35
Boek
Sharon Martin, Hoezo perfect? 180 blz, 1e druk, 2020, Boom, ¤ 24,50 Veel mensen zien perfectionisme (stiekem) als een goede eigenschap, maar het kan ook verlammend werken. Er is niets mis met hard werken of de lat hoog leggen, maar het streven naar perfectie kan je flink in de weg staan. Een hoge mate van perfectionisme creëert angst en stress. Het beschadigt je zelfvertrouwen en kan ervoor zorgen dat je je eenzaam en waardeloos voelt. Wanneer je alsmaar bezig bent ‘alles voor iedereen’ te zijn, wat wil je zelf dan eigenlijk? Wie ben je dan? Hoe vind je de balans tussen gezonde en onmogelijk hoge eisen stellen aan jezelf? Aan de hand van dit werkboek kun je ontdekken waar jouw zucht naar perfectie vandaan komt en wordt de impact ervan op je leven en je relaties duidelijk. Met behulp van de oefeningen en voorbeelden in dit boek ontdek je wat jij echt belangrijk vindt en waaraan je echt aandacht wilt besteden.
Nicolet Antonissen
Suzanne van Leeuwen-Monteiro
Ward Grootens
Coach, trainer en eigenaar van Nicolet Antonissen Persoonlijke en professionele ontwikkeling Een van de spreuken die ik vaak gebruik, is ‘je bril bepaalt wat je ziet’. Al lezende met mijn perfectionistische bril op vind ik het boek zeker niet perfect. Goed om te lezen als opfrisser, maar mijn inziens is het boek niet allesomvattend en vernieuwend. Na het lezen besef ik dat ik ook een andere bril kan opzetten. Als ik het boek dan teruglees, zie ik vooral veel praktische handvatten, lijstjes en rake vragen die mij als lezer aan het denken zetten. Ik besef dan dat ik er veel uitgehaald heb en zelfs al stukjes aan coachees heb voorgedragen om ze inzicht te geven. Ik zou dus zeggen: een boek met praktische tips en handvatten die goed bruikbaar zijn.
Oprichter van SCM Communicatie en Loopbaanadvies In mijn werk spreek ik veel cliënten die voor zichzelf de lat zeer hoog leggen. Hierdoor lopen ze tegen allerlei drempels aan, krijgen ze te maken met stressklachten en angsten en worstelen ze met een laag zelfvertrouwen. Ze hebben het gevoel dat ze continu met anderen bezig zijn en zichzelf hierin voorbijlopen. Dit boek heeft mij inzicht gegeven in wat de onderliggende oorzaken kunnen zijn van perfectionisme, mede dankzij de praktijkverhalen die in het boek staan. De cliënt krijgt tools in handen om op een efficiënte wijze met perfectie om te gaan en vooral te leren begrijpen wat perfectionisme is. Ik gebruik de oefeningen uit het boek en ik merk dat cliënten zichzelf vaak herkennen in de praktijkverhalen. Het is een duidelijk geschreven boek, dat probeert de cliënt het inzicht te geven dat goed ook goed genoeg is.
Coach en trainer voor leidinggevenden bij Life Long Learning Center Wat een helder en compleet boek over perfectionisme van Sharon Martin. Uitstekend vertaald ook door Belinda van de Berg, waardoor het niet leest en voelt als een vertaald boek. Sharon leidt je stapsgewijs op een logische wijze door het onderwerp perfectionisme; wat is het? Hoe herken ik het in mijn eigen leven, waar komt het vandaan? De inhoud is herkenbaar zonder dat het pijnlijk wordt en dat is naar mijn idee prettig voor het perfectionistische lezerspubliek. Het is eenvoudig zonder de diepgang te verliezen. De hoofdstukken hebben een behapbare omvang met een kop en een staart. Ieder hoofdstuk bevat praktische reflectie- en toepassingsopdrachten wat niet alleen tot inzicht leidt, maar in potentie ook helpt om vooruit te komen. Het enige minpuntje: het boek is zo compleet dat het daarmee aanzet tot perfectionisme. Gelukkig bespreekt Sharon ook zelfcompassie en tevreden zijn met gedeeltelijke successen.
7,5
7,5
8 36 • c o a c h l i n k
magazine
De coachstijl van...
De coachstijl van Marinka van Beek Onderzoeken in dialoog Humor is ook belangrijk voor Marinka. ‘Vanuit gelijkwaardigheid kun je ook humor gebruiken. Als ik met humor bezig ben, komt er energie vrij, maar het kost me ook energie.’
De onderzoekende fase vindt Marinka van Beek cruciaal. ‘Door middel van een gelijkwaardige dialoog leg ik samen met de klant de elementen bloot en schep ik ruimte voor gedragsverandering.’ Marinka werkt ruim dertig jaar als coach van individuen, teams en organisaties, daarnaast doceert ze bij de coachopleiding van Hogeschool Windesheim. In een coachingstraject combineert Marinka verschillende theorieën en methoden, maar altijd volgt ze haar coachcirkel van contracteren, onderzoeken, doelen bepalen, uitvoeren en evalueren. Veel vraagstukken spelen bijvoorbeeld op het werk en thuis, maar Marinka houdt de focus graag op werkgerelateerde vragen. Haar sterke kant zit ’m in het onderzoek van het vraagstuk. ‘Welke elementen zijn aanwezig, welke werken belemmerend en welke bevorderend?’ Wanneer ze een team coacht, kan die onderzoeksfase lang duren. ‘Toch gebeurt er dan ook heel veel; in de dialogen komen mensen al met ideeën en gedragsverandering.’ Marinka geeft graag een voorbeeld. ‘Een coachee van me is beleidsadviseur en ze nam te veel werk op zich. Als pleaser zei ze overal ‘ja’ tegen. Dit zit in de persoon zelf, hier zal ze langer voor moeten oefenen. Maar dat ze het te druk had, kwam ook door het appel vanuit haar omgeving. Ze is onder andere voorzitter van een projectgroep en zij voerde steeds alle actiepunten uit. Ik vroeg haar of ze er al eens aan gedacht had dat anderen ook acties konden uitvoeren.
‘In de dialoog komen mensen al met ideeën’ Dat vond ze eng om te vragen, dus we gingen het oefenen. Dat please-gedrag is niet zomaar weg, maar vaak kun je wel op de korte termijn resultaten behalen.’
‘Een poosje dacht ik: dat coachen, gatverderrie! Iedereen kan maar coach worden en kan zichzelf coach noemen. Natuurlijk kan iedereen een beetje coachen, zoals iedereen een beetje kan verplegen. Ik vind het echt een professie.’ Met nadenken en schrijven over het vak is Marinka al bezig vanaf 2005; vanaf die tijd verzorgde zij de coachingsopleiding van Hogeschool Windes heim en schreef zij samen met Ineke Tijmes het boek Leren coachen. Van dat boek verscheen onlangs de zevende druk. ‘Coachen is zo hot omdat we niet zo veel communiceren, we zoeken daarom het goede gesprek op. Gelukkig zijn mensen en organisaties steeds kritischer in wie ze vragen als coach.’ Over de definitie van een professionele coach kan Marinka kort zijn: ‘Die kan zichzelf verantwoorden; wat doe je, waarom en hoe doe je dat? Deze verantwoording doe je aan de hand van een model of theorie.’ Naast het werken met een model of theorie is een werkelijke ontmoeting essentieel. Het werken aan het vraagstuk met de klant vraagt om interventies in het hier-en-nu. ‘Veel mensen, teams en organisaties kunnen ondersteuning gebruiken. Dat is wat ik in huis heb en waar ik plezier aan beleef. Gelukkig is elk mens en elk team anders, het blijft inspirerend.’ (NvO)
coachlink magazine
• 37
In de natuur is alles perfect
38 • c o a c h l i n k
magazine
linda zwemer
Loop door een bos en je ervaart het meteen: het is perfect, en tegelijkertijd ook niet. Perfect imperfect zou je beter kunnen zeggen. Niet voor niets dat de natuur een prachtige spiegel is om mee te coachen, zo laat Linda Zwemer in haar bijdrage zien.
W
e leven in een maatschappij waarin alles steeds perfecter moet zijn. We streven naar een perfecte baan, huis en gezin en willen de perfecte partner, ouder en werknemer zijn. De lat ligt steeds hoger en er wordt meer van ons geëist. Steeds vaker leidt dit tot een burn-out, lichamelijke ziekten of passieloos door het leven gaan. Wanneer is de grens bereikt? Onder dit streven naar perfectie ligt vaak de gedachte dat we het niet goed doen. Het moet beter. Het kan beter. Goed is niet meer goed genoeg. Het brengt een diepgewortelde angst van de mens naar boven dat we niet goed zijn zoals we zijn en dat wát we doen niet goed is en altijd beter kan. Een gedachtetrein die steeds maar doordendert en gevoed wordt door de media en de heersende wereldbeelden. Het wordt dan steeds moeilijker om te voelen wie jij nu werkelijk bent. Hoe maak je contact met wie jij bent en wat jij wilt? Hoe ontdek je wat jouw talenten en passies zijn? En mocht je al weten wie je bent en wat je wilt, hoe geef je daar dan vervolgens vorm aan? Hoe blijf je trouw aan jouw waarheid en laat je perfectie en angst los?
hij wil gehoord en gezien worden. Soms kan hij je ook aansporen tot grootse daden, waarvan je misschien niet wist dat je ertoe in staat was. Maar meestal slaat hij door en belemmert en blokkeert hij je juist. Tijdens het coachen kun je met diezelfde angst en perfectie te maken krijgen. Je gaat hard werken voor een gewenst resultaat. Het ontstaat vaak op momenten dat het spannend wordt, waardoor een oude overlevingsstrategie wordt aangesproken; namelijk dat je het heel goed moet doen. Het maakt dat je de coachee niet meer ontmoet op de laag waar de werkelijke antwoorden zitten. En dat is de laag van jouw innerlijke stem, jouw intuïtie. Maar hoe breng je nou de stem van de perfectionist in jezelf tot rust? En hoe laat je ruimte voor jouw innerlijke stem ontstaan? De stem vanuit jouw hart en intuïtie, die niets liever wil dan gehoord worden? Een stem die ruimte biedt aan ontspanning, plezier en vertrouwen?
De natuur geeft antwoord
Soms kan hij je ook aansporen tot grootse daden, waarvan je misschien niet wist dat je ertoe in staat was
In de natuur vind je de rust en antwoorden die je nodig hebt. Je kunt er je eigen stem weer horen. Het is de natuur die je terugbrengt naar jouw innerlijke stem en je in contact brengt met wie je diep vanbinnen bent. Want als je je verbindt met de natuur, verbind je je weer met jezelf. En het omgekeerde geldt ook; als je je verbindt met jezelf, verbind je je met de natuur. Alles is met elkaar verbonden.
Veel coaches die ik ontmoet, kampen met deze vragen. Doe ik het goed? Ben ik wel een goede coach? Ze zijn onzeker over wie ze zijn en over hun kwaliteiten. Ze komen er niet uit en blijven doormalen in hun hoofd. Het is de perfectionist die aan het stuur zit van de bus uit de Voice Dialogue. Het is een medereiziger die iedere coach in meerdere of mindere mate in zijn bus heeft zitten. Degene die het heel graag goed wil doen, het moeilijk vindt om zijn talenten te erkennen en weinig vertrouwen heeft in zichzelf. Natuurlijk mag hij er zijn, want ook
In de natuur wordt de perfectionist stil. Het ‘perfecte’ is ver te zoeken en eigenlijk ook heel dichtbij, want in de natuur is alles perfect, ook als het niet perfect is; de perfecte imperfectie. In de natuur is geen oordeel. De natuur is. En dat geeft rust. Dat maakt je hoofd stil. In de natuur kun je gewoon helemaal jezelf zijn. Alles is precies goed zoals het op dat moment is. Niet meer en niet minder. De natuur is één groot systeem waarin alles en iedereen zijn plek en zijn rol heeft en waarin alles op het juiste moment gebeurt. Zo weet een eikenboom bijvoorbeeld precies op welk moment hij zijn eikels moet laten vallen in coachlink magazine
• 39
Oefening: ‘Hallo geven’ de herfst of wanneer hij nieuwe knoppen kan maken in de lente. En weet een vlinder feilloos waar de bloemen te vinden zijn en welke bloem op welk moment nectar geeft. Alles in de natuur is perfect op elkaar afgestemd en staat in verbinding met elkaar. En ook jij bent een onderdeel van dit grote systeem en bent ermee verbonden.
Een heel mooie oefening om te doen, is het zogenaamde ‘Hallo geven.’ Deze is afkomstig uit het energiewerk (intuïtieve ontwikkeling) en wij gebruiken haar ook altijd bij het natuurcoachen. Dit is een oefening waarmee je ‘Hallo’ zegt tegen de coachee, jezelf en de situatie. Alles is goed zoals het is. Het mag er zijn. Je creëert hierdoor een open ruimte, met neutraliteit en oordeelloosheid.
Natuurcoaching Deze verbinding met de natuur die elke mens oorspronkelijk in zich heeft, is de basis van natuurcoaching. De natuur is een grote leermeester en spiegelt wat er binnen in de coachee aanwezig is en gebeurt. Zo binnen, zo buiten. Zo vertelt een kruising in het bos waar de coachee op dit moment in zijn leven staat. Op welk kruispunt is hij aanbeland? En kom je een hek tegen in de coaching? Dan kun je vragen welke belemmeringen de coachee ervaart op zijn pad. En hoe mooi is het als een coachee die vastzit in zijn denken, opeens een spelende eekhoorn ontmoet? Wat kan hij hiervan leren?
Het mooie aan natuurcoaching is dat de ruimte er ook letterlijk is Alle signalen hebben betekenis en het is aan de natuurcoach om de basis te bieden, de energie uit te nodigen waarbinnen processen zich kunnen ontvouwen. Zonder vooropgezet plan, maar vanuit vertrouwen en samenwerking met de natuur. Je biedt samen met de natuur de kaders waarbinnen de coachee kan leren, ontdekken en groeien.
Oefen het eerst met iemand anders, bijvoorbeeld een collega. Ga tegenover elkaar zitten. Richt je aandacht eerst op jezelf en word rustig vanbinnen. Spreek dan af wie er begint. Als je begint, zeg dan eerst hardop tegen de ander: ‘Hallo.’ Wacht even een moment. Zeg vervolgens in gedachten tegen de ander ‘Hallo.’ Je geeft de intentie mee dat de ander helemaal goed is zoals hij is en er helemaal mag zijn. Neem er rustig de tijd voor en merk op wat het met je doet. Als je klaar bent, vraag je de ander naar zijn ervaring en wat het met hem deed. Wissel daarna de rollen om. Doe deze oefening aan het begin van iedere coaching. Geef de coachee, jezelf en de situatie in gedachten een ‘Hallo’. Je zult merken dat er meer ontspanning en ruimte in de coaching ontstaat. Ook tijdens de coaching kun je de coachee een ‘Hallo’ geven, bijvoorbeeld als er spanning ontstaat, heftige emoties wakker worden of als de coaching lijkt vast te lopen. Deze oefening kun je ook in en met de natuur doen. Zeg in gedachten ‘Hallo’ tegen de natuur om je heen. Heet de natuur als het ware welkom en laat weten dat je het fijn vindt dat ze er is en dat alles oké is zoals het is. Let dan eens op wat er met je gebeurt. Krijg je een antwoord terug? Wat gebeurt er met jouw gevoel van aanwezig zijn? Doe dit een aantal weken achter elkaar en ervaar wat er in je leven verandert.
Open ruimte Belangrijk hierbij is het bieden van een ‘open ruimte’. De ruimte die jij biedt aan de coachee en die de coachee voelt om helemaal zichzelf te mogen zijn. In deze ruimte ontmoet je de ander, vanuit neutraliteit en oordeelloosheid. Dit noemen we ook wel ‘een Hallo geven’. Deze term is afkomstig uit de intuïtieve ontwikkeling. Het betekent dat je aan alles wat er op dat moment is, een ‘Hallo’ geeft. Het mag er zijn en het is goed. Hoe makkelijker jij de perfectie loslaat en jezelf kunt zien met al jouw talenten, des te makkelijker is het voor jouw coachee om hetzelfde te doen. Dus door jezelf een ‘Hallo’ te geven, geef je de coachee ook een ‘Hallo’. En dat geeft ruimte.
40 • c o a c h l i n k
magazine
En dat is waar de natuur ons zo ontzettend goed bij kan helpen en wat we van haar kunnen leren; het bieden van ruimte. Wat de natuur eigenlijk al van ‘nature’ doet, is ons constant een ‘Hallo’ geven. Het is een onvoorwaardelijke acceptatie van wie jij bent. Je hoeft je niet anders voor te doen. Dat maakt natuurcoaching ook zo bijzonder, elke keer weer. Het mooie aan natuurcoaching is bovendien dat die ruimte er ook letterlijk is. Zowel coach als coachee hebben de ruimte om te ontdekken en op pad te gaan. De natuur helpt. De natuur spiegelt en biedt je inzichten en handvatten om het proces van
de coachee te begeleiden. Want dat is wat je doet; je bent begeleider van een proces. De natuur maakt het makkelijker voor jou als coach om als het ware wat meer achterover te leunen.
De magie van het niet-weten Er gebeurt als je in de natuur bent namelijk al zo veel wat belangrijk is voor de coachee. Je hoeft dus als coach niet hard te gaan werken. De kunst is om hierop te vertrouwen. Dus geen bedachte, gestuurde intentie te hebben voor een coaching. Het vraagt om overgave, loslaten en vertrouwen. Ik noem het ‘de magie van het niet-weten’. Als coach moet je kunnen loslaten dat je de uitkomst wilt weten of sturen. Die verwondering, die overgave is een van de belangrijkste uitgangspunten van natuurcoaching. Dat is de magie. Het onvoorspelbare en tegelijkertijd een zeker weten en diep vertrouwen dat het goed is en goed komt. Natuurcoaching is voor mij dan ook niet zomaar een ‘coachingstechniek’. Het gaat verder dan dat. Het is een way of life. Het gaat om vertrouwen op de samenwerking met de natuur, die altijd een antwoord geeft, als je bereid bent echt te luisteren.
Vertrouwen En dat écht luisteren, ontstaat op het moment dat je de perfectie loslaat. Vertrouw dat de natuur spiegelt wat nodig is en dat jij alleen maar aanwezig hoeft te zijn. Je wordt uitgenodigd om het denken in je hoofd stiller te maken en te luisteren naar jouw gevoel, jouw intuïtie. Een mooi voorbeeld gebeurde tijdens een training die mijn man Sander gaf. Hij ging naar een bos waar hij nog nooit was geweest. Natuurlijk had hij eerst het bos kunnen verkennen voor mooie plekjes, maar dat had hij niet gedaan. Het zorgde voor wat onzekerheid in zijn lijf, maar ergens wist hij dat het ook wel goed zou komen. Hij moest het gewoon loslaten en op de natuur vertrouwen. Bij de start van de training sprak hij tegen de deelnemers de wens uit om direct een mooie, open plek te vinden waar ze een oefening konden doen. Toen ze gingen lopen, kwamen ze na al vijf minuten een prachtige open plek tegen die perfect geschikt was voor de oefening! De deelnemers vonden dit natuurlijk geweldig. Het was het perfecte voorbeeld van vertrouwen en loslaten.
In dezelfde training haalde Sander het voorbeeld aan van een coachee. Deze wilde stappen maken, maar elke keer kwam hij in de wandeling een hek tegen dat dicht was. Tijdens de laatste coaching had de coachee een beslissing gemaakt in zijn hoofd om het anders te doen en toen ze bij het hek kwamen, stond het wagenwijd open! Net toen Sander dit voorbeeld had verteld, kwamen ze bij een groot grasveld. En wat denk je dat er middenin het veld stond? Een hek! Zonder draden of verbindende stukken: alleen het hek zelf! Het was wederom een magisch moment. Dit illustreerde prachtig dat alle beperkingen in je hoofd zitten. Eigenlijk is er geen hek. Het was een mooi moment om met de groep een oefening te doen: welke beperkingen belemmeren jou nog?
Het was het perfecte voorbeeld van vertrouwen en loslaten Bij natuurcoaching gaat het dus om vertrouwen en kijken wat zich wil ontvouwen. Samen ontdekken met de coachee. De magie van het niet-weten is een kunst. Het is elk moment als nieuw ervaren, open staan en ervaren wat zich aandient. En daar geen oordeel over hebben, maar mee te gaan met de stroom en aanwezig te zijn. Net zoals een boom zachtjes meebeweegt in de wind en tegelijkertijd diep geworteld is in de aarde. Het enige wat het van jou vraagt, is te vertrouwen. Om de angst om het niet goed te doen of niet te weten, los te laten. Laat het idee dat het perfect moet zijn los en transformeer het in vertrouwen. Vertrouw op jezelf en de natuur.
In de natuur kun je gewoon helemaal jezelf zijn
coachlink magazine
• 41
De boekenkast van ...
Karin de Galan Gepassioneerd trainer/ ontwerper
Het trainersvak boeit haar na zoveel jaren nog net zoveel als toen ze begon. De praktijk is en blijft haar belangrijkste inspiratiebron. Juist nu met alle online ervaringen. Ze voelt zich er als een vis in het water. Deze keer bij de boekenkast een vrouw met een grote passie voor de trainingspraktijk: Karin de Galan. Tekst: Joep Schrijvers Foto’s: Diederik de Klerk
42 • c o a c h l i n k
magazine
We zitten klaar. Karin de Galan links op het beeldscherm, ik op rechts. Net als iedereen zijn wij in de corona-modus en praten we via Zoom. Haar boekenkast gaat schuil achter een green screen, waardoor haar achtergrond nu geen boeken, maar een fraai rivierlandschap laat zien. Ze schuift nog even geroutineerd met haar camera. Ik doe hetzelfde met mijn microfoon … Je hebt de afgelopen maanden aan een nieuw boek gewerkt over online trainen, een hoogst actueel onderwerp. Hoe is het ontstaan, wat zijn de ideeën? ‘Dat nieuwe boek over online trainen is gewoon ontstaan. Ik ben er net als iedereen ingedoken toen het duidelijk werd dat die coronalockdown lang kon gaan duren. Dat was na de tweede persconferentie van Rutte. Ik heb toen een vergadering belegd met de collega-trainers van ons bedrijf en hen gevraagd of ze wilden meegaan om de stap naar online te maken. Iedereen wilde mee, wat ik echt bijzonder vond. We zijn ons toen als een speer de online technologie en het online trainen eigen gaan maken. Dat deden we voor de lopende, langdurige leergangen. De deelnemers hieraan wilden we blijven bedienen. De eendaagse en driedaagse trainingen hebben we grotendeels verzet.’ ‘Ik ben dus gaan leren hoe je online moet trainen en ik merkte dat onze trainingsmethode ook dáár ontzettend goed werkte, dat de deelnemers er blij van werden en dat ze leerden! Mijn manier van leren is om dingen te doen, goed te kijken naar wat er gebeurt om dat vervolgens op te schrijven en het aan anderen te leren. Ik had al vrij snel een blog over online trainen. Dat blog heb ik weer uitgewerkt naar een reader over online trainen voor de summerschool over online trainen . Die was al 120 pagina’s. Ik wilde er eerst geen boek van maken, maar er bleven vragen naar kennis komen. Toen opperde mijn partner, Peter Baggen, om er toch een boek van te maken en dat vond ik een goed idee. We hebben de reader toen naar de uitgever gestuurd en die was meteen enthousiast.’ Wat heb je geleerd van online trainen? Wat werkt wel en wat werkt niet? ‘Ik heb geleerd dat veel hetzelfde is. Waar ik van geniet met trainen is het contact met mensen, dat zij groeien. Dat is online niet anders. Wat ik in een zaaltje fantastisch vind, is als iemand voor de groep oefent en iets uitprobeert. In mijn methode zit onder meer de tactiek dat je iemand bij zo’n oefening souffleert: “Leun achterover, blijf kijken.” Ik kwam erachter dat dit ook in een online training werkt. Je kunt twee deelnemers elkaar op het scherm laten ‘pinnen’, de anderen hun camera’s uit laten doen, zodat ze echt een gesprek met elkaar kunnen oefenen. De rest van de groep kijkt en
luistert, net als in een zaaltje. Ik kan ook gewoon feedback geven, we kunnen het met de groep bespreken en naar een herkansing toewerken. En er is hetzelfde gevoel van trots als de oefening lukt en ervan geleerd wordt. Ik heb meegemaakt dat deelnemers achter hun computer zaten te klappen.’ Wat werkte niet of minder goed? ‘Als je online werkvorm te lang duurt. Ik heb ook iemand eens voor de camera iets laten voordoen en dat duurde te lang en dan zie je de deelnemers afhaken. Bij online trainingen is de spanningsboog korter dan in een zaaltje. Of heel gewoon, een deelnemer ging met haar laptop koffie halen. Dat kon je dus allemaal volgen. Dat is heel afleidend. Dan moet je ook dat ter sprake brengen net als in een fysieke situatie: begrip tonen en tegelijkertijd de norm introduceren om dat niet te doen.
In online trainingen moet je de regie pakken Wat ook wat minder goed werkt, is improviseren. Bij online onderwijs moet je alles goed voorbereiden en structureren. Daar gaat meer tijd in zitten. In een zaaltje, met flap-overs, kun je nog wel wat rommelen, maar online gaat dat niet. Je moet heel goed nadenken over wat je online in een nabespreking aan de orde wilt stellen: welke vragen, welke aandachtspunten. Ook moet je heel goed de overgangen in je programma aangeven. In online trainingen moet je de regie pakken.’ Wat is nog meer belangrijk bij online trainen? ‘Wat erg belangrijk is, ook bij fysieke trainingen, maar helemaal bij online onderwijs is dat de deelnemers en jij dezelfde focus hebben. Ik doe dat voorafgaand aan de training via WhatsApp. Ik vraag dan of ze een filmpje willen inspreken met wat ze van de training verwachten, en of ze eigen casuïstiek hebben. In een zaaltje kun je dat in een rondje doen, bij online training kun je dat beter vooraf doen. Je kunt dan je programma beter finetunen en de kennismaking online kan veel sneller.’ ‘En meer en langere pauzes! Die zijn ook belangrijk. Je kunt niet een hele dag online bezig zijn. Dat is te vermoeiend. En wat veel deelnemers en trainers vervelend vinden is de harde knip: een abrupt einde. Dan zit je opeens weer alleen in je kamertje achter het beeldscherm. Ik heb dat in mijn afgelopen online summerschool geleerd. Ik communiceerde dat we om één uur stopten, maar ik was wel al om half een klaar. Wie nog wilde kon blijven
coachlink magazine
• 43
hangen, voor vragen of voor de gezelligheid, en wie wilde weggaan kon dát doen. Zo’n geleidelijke afronding van een online bijeenkomst is echt fijn.’
Ik vond spijbelen het leukste Komt dat allemaal in je boek over online trainen? ‘Jazeker, en nog veel meer. Ik pas mijn methode toe op online trainen: welke werkvormen kies je en hoe doe je die online? Wat mijn boek toevoegt, is vooral de didactiek van online trainen: de programmering en de keuze van de werkvormen.’ Laten we eens naar jouzelf kijken, hoe ben jij in het vak van trainen, ontwerpen van trainingen en schrijven gekomen? ‘Ik kom uit een gezin met hoogopgeleide ouders. Dat heeft me erg gesteund. Mijn moeder was psycholoog en thuis ook erg van het praten. Als er ruzie was, moest dat worden uitgepraat. Ik ben ook zo. Mijn vader was exact: een scheikundige. Hij kon ook erg goed uitleggen. Op school lette ik niet erg goed op, ik vond het er erg saai en ik vond spijbelen het leukste. Als ik dan een proefwerk had, natuurkunde bijvoorbeeld, legde hij mij de stof de avond van tevoren uit, en deed dat heel goed. Ik haalde dan een acht! Een belangrijke les die ik van thuis heb meegekregen is dat je, zeker als vrouw, je eigen broek moet kunnen ophouden, maar ook dat je werk moet kiezen waarin je jezelf kunt ontplooien.’ ‘Ik ben in Wageningen gaan studeren en kwam uiteindelijk in de wereld van trainen uit. Een belangrijk moment was rond mijn 21e. Tijdens mijn studie kon ik ervaring opdoen bij ITV, het trainingsbureau dat Frank Oomkes heeft opgericht. Ik werd er aangenomen voor twee dagen per week en ging cursussen geven. Ik was een heel jonge trainer met allemaal oudere deelnemers. Maar ik leerde algauw dat ze me gewoon als cursusleider zagen en dat als je de rol pakt, je hem ook krijgt. Toen heb ik het afstudeervak onderwijskunde gedaan. Ik heb daar nog gewerkt en daarna als trainer en ontwikkelaar bij de vakbond en nog andere organisaties. Uiteindelijk ben ik mijn eigen bedrijf begonnen.’ Is er ook weleens iets mislukt in je loopbaan? ‘Ja.’ Stilte.
44 • c o a c h l i n k
magazine
‘Een van de ergste dingen gebeurde in Estland. Ik ging daarheen voor een train de trainer: de deelnemers moesten trainingen gaan geven aan voorlichters voor boeren. Ik dacht dat de trainers al wel kennis hadden van hoe je voorlichting moest geven en leerde ze dus alleen trainen. Maar daar hadden ze achteraf niks aan, omdat ze geen inhoud hadden. Dat ging dus mis. Ik heb eruit geleerd dat je moet zorgen dat trainers de inhoud al hebben als je ze opleidt, en als ze die niet hebben, dat je ze die inhoud dan ook leert.’ Je hebt een eigen methode voor trainen, hoe is de ontstaan? ‘Ja, ik heb een eigen didactische methode ontwikkeld hoe je mensen het beste tot leren kunt brengen. Die heb ik grotendeels in de praktijk ontwikkeld door heel goed te kijken wat er wel werkt en wat niet. En natuurlijk ook door alles te lezen, los en vast, over trainen, door met collega’s te sparren en dingen uit te proberen. Dit model is vrij robuust. Het werkt ook als andere trainers ermee werken die door ons zijn opgeleid. Het is persoonsonafhankelijk, maar het is wel uit mijn praktijk ontstaan.’
Een van de ergste dingen gebeurde in Estland ‘Peter Baggen, mijn partner, is opgeleid tot onderzoeker en is een jaar of zeven geleden de wetenschappelijke literatuur ingedoken. Hij heeft een schat aan kennis ontdekt. Mijn methode blijkt prima te passen bij een leertheorie die heel goed onderzocht is. Wat uit dat onderzoek komt, blijkt voor 90 procent te overlappen met mijn uit de praktijk ontstane methode. Waarop is jouw methode geënt? ‘Op de sociaal-cognitieve leertheorie van Bandura. Die gaat echt over hoe mensen leren door de kunst af te kijken van anderen. Maar het is geen leertheorie van gedragskunstjes leren. Er zit een grote cognitieve component in: kijken naar de effecten van wat je doet, evalueren en nagaan hoe je het beter kan doen. Wat heel goed werkt, is als je mensen niet alleen naar voorbeelden laat kijken en oefenen, maar ze ook checklists geeft hoe ze iets moeten doen. Daarom maken checklists deel uit van mijn trainingsmethode. Daarnaast is er in mijn methode veel aandacht voor het voelen van de urgentie om te leren, voor de herkenning en erkenning van wat voor hen lastig is en voor het ontwikkelen van vertrouwen dat ze gaan leren daarmee te dealen.’
Is jouw trainingsmethode anders dan wat in Nederland gebruikelijk is? ‘Zeker. In Nederland is zelfontdekkend leren heel gebruikelijk. Mijn methode zegt dat dit geen efficiënte en effectieve manier is. Mensen leren beter door de kunst af te kijken. En wat ook anders is: ik heb Kolb eruit gegooid.’ Met wat stemverheffing: ‘Gooi Kolb eruit!’
Boekenkast
Beste boeken/artikelen
3 stuks
Van kaft tot kaft, of stoppen na 30 pagina’s.
1 H.T van der Molen (1985). Hulp als onderwijs – effecten van cursussen voor verlegen mensen. 2 Latham, G.P., & Saari, L.M. (1979). The application of social learning theory to training supervisors through behavior modeling. Journal of Applied Psychology, 64(3), 239-246. 3 Bandura, A., Blanchard, E.B. & Ritter, B. (1969). Relative efficacy of desensitization and modeling approaches for inducing behavioral, affective, and attitudinal changes. Journal of Personality and Social Psychology, 13(3), 173199.
Type schrijver
Inspirerende vakgenoten
In een flow, vanuit een vraag van de praktijk.
• Peter door zijn onderzoek naar de wetenschap • Mijn collega’s • Mijn deelnemers
Aantal boeken 150 – ik heb er onlangs veel weggedaan.
Percentage gelezen 90%
Type lezer
Lezen is voor mij … Leren en nieuwe inzichten opdoen over mijn vak. Bijkomen en opladen.
Mijn tegeltjeswijsheid We onderwijzen wat we willen leren en omdat we het niet leren, onderwijzen we het weer en weer en weer.
Hoezo, gooi Kolb eruit? ‘Omdat Kolb mensen op een verkeerd been zet. Wat zijn leerstijlen betreft; daar heb je sowieso niet zoveel aan. Maar ook aan zijn leercirkel heb je niet zoveel. Trainers programmeren vaak hun training met die leercirkel. Ze zoeken werkvormen bij de vier stadia in de cirkel: ervaring, reflectie, theorie en experimenteren. Het leidt ertoe dat deelnemers te veel met zichzelf, hun ervaring bezig zijn en niet met die van anderen. Het leren van voorbeelden heeft er amper een plek, terwijl de sociaal-cognitieve leertheorie van Bandura daar terecht een grote plaats voor inruimt. Met Kolb krijg je minder effectieve trainingen.’ Wat betekent dat voor je boeken? Ik ben nu bezig met een nieuwe editie van mijn boek Trainen, een praktijkgids. Kolb had daar een prominente plek in: het was ook echt mijn eerste liefde als trainer. Maar dat is niet meer houdbaar, ik sta daar niet meer achter. Ik doe er in plaats van Kolb de theorie van Bandura in. Dat is in zekere zin ook vervelend, want dit boek wordt veel op hogescholen gebruikt voor hun train de trainer-programma’s. Dit willen we dus heel zorgvuldig communiceren. We willen niet al hun bestaande programma’s in de war schoppen. Misschien komen we met een webinar of een training om ze hierbij te ondersteunen.’ ‘Daarnaast werken we aan een wetenschappelijk boek, dat de fundering geeft aan deze praktijkgids. We hebben al veel onderzoeken bekeken en vergeleken. Maar dat wetenschappelijke boek heeft nog een paar revisieslagen te gaan. En eerst moet nu snel het boek over online trainen verschijnen.’
Schrijven is voor mij … Publicaties Geluk en zwoegen en voldoening.
• • • • • • • • •
Trainen een Praktijkgids (2003) Trainingen ontwerpen (2007) Van deskundige naar trainer (2008) Lachen met lef (2009) Werken met de successpiraal (2011) Goed voor de groep (2013) Zo werken rollenspelen echt! (2015) Provocatief coachen (2015) Verwacht in december 2020: Online Trainen
Namens uitgeverij Thema mogen we drie exemplaren weggeven van Online trainen. Mail om kans te maken voor 1 februari 2021 naar win@coachlink.nl.
coachlink magazine
• 45
Er is geen Perfectionisme in de klas haast
marloes jobing
Roos wil al haar sommen goed doen, want anders vinden haar vriendinnen en haar ouders haar dom. Tenminste, dat denkt Roos. Marloes Jobing schrijft over perfectionisme in de klas en de intuĂŻtie van de juf.
46 • c o a c h l i n k
magazine
Z
e steekt haar hand omhoog en kijkt mij met een boze blik aan. Ik loop door de klas, de groep (groep 7) is bezig met een verwerkingsles breuken op Snappet, het digitale lesplatform. Ik loop naar Roos* toe en vraag zachtjes wat het probleem is. ‘Juf, is dit antwoord nou goed of niet?’ vraagt ze. Ik vraag haar mij de berekening in haar schrift te laten zien. Als ik kijk, zie ik in de berekening gekras staan waar de boosheid vanaf straalt. ‘Ja, dit zijn lastige sommen’, zeg ik. ‘Klik maar op de volgende som, dan zie je meteen of het goed is of niet.’ ‘Nee, dat ga ik niet doen! Want dan krijg ik vast een rood bolletje en punten in mindering, en dat wil ik niet!’ zegt ze hardop. Ze kijkt mij boos aan. Ik vraag haar of ze mij de som kan uitleggen. Dat doet ze keurig. Zonder te zeggen of het goed of fout is, zeg ik dat ze het antwoord kan invullen en op de volgende opgave kan klikken. Dan loop ik naar de volgende leerling. Vanuit mijn ooghoek zie ik nog enige twijfel, maar dan doet ze het toch en hoor ik een zucht van verlichting. Ik glimlach. Na de les bekijk ik hoe de leerlingen de verwerking hebben gemaakt, bij Roos zie ik een hele rij groene bolletjes.
Wat zou er gebeurd zijn als ik haar wel het goede antwoord had gegeven? Succeservaring Ondertussen zit mijn stagiaire mij verwonderd aan te kijken. Als we later op de dag samen aan de koffie zitten, vraagt ze mij waarom ik het goede antwoord niet gaf, of tegen Roos zei dat haar antwoord goed was. ‘Waarom zou ik dat wel moeten doen?’, vraag ik terug. Mijn stagiaire aarzelt, en geeft vervolgens aan dat Roos dan meteen verder had gekund. Ja, dat klopt, maar wat zou er gebeurd zijn als ik haar wel het goede antwoord had gegeven? Juist, dan had ze bij de volgende opgave weer haar hand opgestoken. Door het uitleggen van de som aan mij wist ik al dat ze het wel snapte, en nu heeft ze een mooie succeservaring zonder dat ik iets heb voorgezegd. Dan leg ik uit dat ik Roos ook begeleid/coach voor haar ‘perfectionisme’ dat bijna faalangstig aan het worden is. Dat ze niet op het pijltje naar de volgende som durft te klikken omdat ze bang is fouten te maken. En niet alleen met Snappet; met alles wil ze geen fouten maken en ze raakt snel in paniek.
Gevoelig voor kritiek Toch is de vraag van mijn stagiaire wel een mooie, want je kunt dit van alle kanten bekijken. Ik kan me namelijk ook voorstellen dat er leerlingen zijn die op dat moment wel gebaat zijn bij het geven van het juiste antwoord. Ik kan hier, ook in onze groep, wel namen bij bedenken. Waarom ik het bij Roos niet deed? Noem het maar juffen-intuïtie … Want wat is perfectionisme in het onderwijs? Pruett (2004) geeft aan dat het te maken heeft met de geestelijke stabiliteit die in gevaar kan komen wanneer leerlingen onhaalbare doelen stellen, ontevreden zijn met eigen prestaties en streven om de beste te zijn, wat depressie, angst en een laag zelfbeeld geeft. En deze zaken kunnen volgens Neumeister (2004) goed samenhangen met het feit dat perfectionisten erg gevoelig zijn voor kritiek. Als ik Roos in gedachten neem, dan klopt het wel dat zij erg gevoelig is voor kritiek. Positieve feedback is dus belangrijk, mits eerlijk en opbouwend.
Nuttig of nadelig Zijn er ook gradaties in perfectionisme? In de literatuur zijn twee stromingen binnen perfectionisme te vinden, namelijk ‘nuttig perfectionisme’ en ‘nadelig perfectionisme’ (Van Dijk, Van Dijk & Carson, 2008). Bij nuttig perfectionisme zien we inderdaad dat de kwaliteit van de prestaties omhooggaat. Bij nadelig perfectionisme zien we vaak klachten zoals stress en spanning. Deze nadelige vorm zorgt meestal ook voor angst om het niet goed genoeg te doen, tekort te schieten en niet aan eigen verwachtingen of die van anderen te kunnen voldoen. En wanneer is er dan sprake van faalangst? Volgens Schuler (2000) ontstaat faalangst wanneer perfectionisme te ver wordt doorgevoerd. Er schiet mij een blog van Tea Adema (2019) te binnen. In haar blog over faalangst schrijft ze heel treffend waarom je nooit tegen een kind met faalangst moet zeggen dat hij of zij het wel kan. Dit kun je wel één of twee keer doen ter geruststelling, maar vervolgens is het belangrijk om het kind serieus te nemen, goed te luisteren, te erkennen dat het ook ‘lastig’ is en door vragen te stellen het kind een duwtje in de juiste richting te geven om zo te ontdekken dat het misschien helemaal niet zo moeilijk is.
coachlink magazine
• 47
Rode bolletjes Na de tweede kop koffie gaan we terug naar de klas. Mijn stagiaire vraagt welk perfectionisme op Roos van toepassing is. Ik leg uit dat het vooral het nadelige perfectionisme is dat bij Roos speelt, maar dat er ook aspecten van het nuttig perfectionisme te zien zijn. Ik vraag haar om als oefening eens aan mij uit te leggen welke kenmerken van perfectionisme zij bij Roos ziet, of heeft gezien. De volgende dag komt mijn stagiaire terug met een paar kenmerken van perfectionisme die ze bij Roos heeft gezien. Maar ze komt ook nog met een andere boodschap, namelijk dat ze ook veel van zichzelf hierin herkent, en dan vooral van het nadelige perfectionisme. Ze lijkt geschrokken. We spreken af er volgende week op terug te komen, zodat ze er even over kan nadenken en iets over perfectionisme kan lezen. Ondertussen ga ik tijdens de volgende coachsessie verder met Roos. Want wat gebeurde er nou werkelijk? Roos legt mij nogmaals uit dat ze geen ‘rode bolletjes’ wil. Maar is dat het echte probleem wel? Ik vraag wat ze op dat moment dacht. Haar antwoord luidt dat ze geen fouten wil maken, want dat vinden andere leerlingen vast dom en stom van haar. Ik besluit een stapje verder te gaan en vraag wat er dan zou kunnen gebeuren. Ze kijkt mij verwonderd aan. ‘Dat snap je toch wel, juf?’, zegt ze. Op mijn antwoord dat ik dat niet snap en graag wil dat ze mij dat uitlegt, gaat ze helemaal los. Haar relaas komt erop neer dat ze dan bang is om vriendinnen kwijt te raken (want die vinden haar dan dom), dat ze dan bang is om haar ouders teleur te stellen omdat ze dan niet naar de havo zou kunnen (waar haar broer wel op zit), dat haar scores omlaag zullen gaan en dat ze zichzelf dan ook wel dom vindt. Wanneer ze klaar is, kijkt ze mij geschrokken aan. Ik ben even stil en zeg dan dat ik haar nu wel beter begrijp. Ineens vraag ik me af hoeveel van mijn leerlingen hier nog meer mee te maken hebben. Misschien iets om het in de klas toch maar eens over te hebben …
De rollen omgedraaid Mijn stagiaire vraagt wat ik tijdens de coachsessies met Roos doe. Simpel gezegd probeer ik de moeilijkheden samen met haar ‘af te pellen’. We proberen samen om de ‘niet-helpende gedachten’ van haar om te zetten in ‘helpende gedachten’. Dit doen we met behulp van kaartjes, spelletjes en de emotiemeter, om haar zo inzicht te geven in wat er gebeurt op de momenten dat ze bang is om een fout te maken. Ook krijgt ze af en toe een opdrachtje mee.
48 • c o a c h l i n k
magazine
Zeg nooit tegen een kind met faalangst dat hij het wel kan De week erop is mijn stagiaire (na goedkeuring van ouders en Roos zelf) bij de coachsessie met Roos. Deze keer draaien we het om en mag Roos ons iets leren. Ze begint aan mijn stagiaire uit te leggen dat ze alles graag perfect wil doen, en wat ze ervan vindt als ze een fout maakt. Mijn stagiaire begrijpt haar goed en Roos merkt dit. Ik leun achterover en kijk van een afstandje wat er tussen mijn stagiaire en Roos aan het gebeuren is. Ik zie veel (h)erkenning vanuit mijn stagiaire en zie dat Roos dit voelt en steeds enthousiaster wordt. Er ontstaat tussen beiden een levendig gesprek over fouten maken. Het enige wat ik nog hoef te doen is observeren, luisteren en de tijd bewaken. Ik geniet, wat heb ik toch een geweldig vak … Aan het einde van de coachsessie komt Roos zelf met een voorstel voor de volgende coachsessie. Dan bekijken we met zijn drieën nog even de emotiemeter. Als Roos terug naar de klas is, kijk ik mijn stagiaire aan, wat was dit een perfecte coachsessie … *Namen in dit artikel zijn gefingeerd.
Bronnen • Adema, T. (2019). Waarom je NOOIT moet zeggen ‘Dat kan jij wel’. Geraadpleegd van teaadema.nl/2019/10/waarom-jenooit-moet-zeggen-dat-kan-jij-wel/. • Dijk, B. van, Dijk, A. van & Carson, R. (2008). De mythe van perfectionisme. Over nut en nadeel van perfectionistisch gedrag. Zaltbommel: Thema. • Neumeister, K.L.S. (2004). Factors Influencing the Development of Perfectionism in Gifted College Students. Gifted Child Quarterly, 48(4), 259–274. • Pruett, G.P. (2004). Intellectually Gifted Students’ Perceptions of Personal Goals and Work Habits. Gifted Child Today, 27(4), 54-57. • Schuler, P.A. (2000). Perfectionism and Gifted Adolescents. Journal of Secondary Gifted Education, 11(4), 183–196.
Uit je comfortzone mirella eickhof
Oproep aan de perfectionisten onder ons: het kan ook met minder, stap buiten je comfortzone, want daar ligt je groei. Ex-perfectionist Mirella Eickhof laat in haar bijdrage zien hoe ze heeft leren leven met ‘goed genoeg’.
W
ie is er perfect? Jij? Nou, ik niet. Ik ben jarenlang een perfectionist geweest en vond dat anderen mijn kwaliteitsniveau moesten hanteren. Arrogant eigenlijk. Want wie ben ik om te bepalen dat je voor jezelf of voor jouw bedrijf een 10 moet halen terwijl je misschien tevreden bent met een 8.
Herinner jezelf er aan het einde van de dag aan dat je je best hebt gedaan, en dat dat goed genoeg is
Alleen, die vlieger ging vroeger voor mij niet op. Ik bepaalde voor de klant wat en hoe het moest zijn. Dus ging ik ijverig te werk, werkte urenlang door en zorgde ervoor dat alle punten en komma’s perfect waren. Dan pas was ik tevreden. Met een bovengemiddelde uitkomst hoefde je bij mij niet aan te komen. Welnee.
coachlink magazine
• 49
Misschien had je beter naar het oordeel van anderen kunnen luisteren
Resultaten uit het verleden bieden geen garantie Op enig moment leidde die instelling tot het volgende ‘volmaakte’ plaatje. Ik werkte aan twee grote projecten. Bij de ene klant kon ik die door mij gewaardeerde perfectie leveren en waarborgen. Bij de andere … Mmm, dat was geen succesverhaal. Ik merkte dat ondanks mijn enthousiasme, gedrevenheid en hang naar perfectie, ik mij niet met twee fulltimeprojecten tegelijk kon bezighouden. Hoe graag ik het ook wilde. En ondanks dat ik van mening was dat ik deze twee grootschalige klussen moest aankunnen. Mirella zou dat varkentje wel wassen. Boy, I was wrong. Het kostte me bloed, zweet, tranen, uren werk en veel frustratie. Tot diep in de nacht, soms wel zeven uur achter elkaar, was ik bezig met de opdrachten. Het heeft mij bijna mijn gezondheid gekost. Als de klant nou blij was geweest, dan was die overmatige inspanning voor mij geen enkel probleem. Ik heb echter moeten praten als Brugman omdat het proces helaas niet naar tevredenheid verliep. Die klant had duidelijk andere verwachtingen. Ai, dat was pijnlijk. Gelukkig heb ik het later recht kunnen breien. En laten we eerlijk zijn. Op sommige momenten moet je het boetekleed aantrekken. Mijn zakelijke partner gaf destijds overigens ongezouten aan dat deze netelige situatie waarin ik mij bevond, goed voor me was. Hij was het er sowieso niet mee eens dat ik de lat altijd zo hoog legde. Enfin, een mooi leermoment. Want het gebeuren heeft mij verschillende dingen doen realiseren.
Van fouten kun je leren Fouten maken is het ergste wat iemand kan overkomen, toch? Daarom doen we hard ons best blunders te voorkomen. We blijven graag aan de veilige kant van de weg. Als we onze nek niet uitsteken, zal onze kop niet rollen wanneer de zaken in de soep lopen. Waarom eigenlijk? Ieder mens maakt fouten. We kennen manieren om het aantal fouten te verminderen. Door je goed voor te bereiden en naar jouw gevoel te luisteren. Door overzicht te hebben en risico’s en voordelen af te wegen. Door informatie op te vragen en zaken te onderzoeken en door te overleggen. Zo beperk je de kans om de plank flink mis te slaan. Wat is een fout of een verkeerde beslissing? En wat gebeurt er vervolgens? Of wat niet? De meeste verkeerde keuzes of fouten zijn niet doorslaggevend. En voordat iedereen moord en brand schreeuwt, is relativering vaak verfrissend. Ik hoorde top50 • c o a c h l i n k
magazine
coach Judymay Murphy tijdens een training zeggen: ‘Relax dude, this deal doesn’t make or break you.’ En dat klopt. Voor perfectionisten doorgaans moeilijk te accepteren. Tenslotte kan het altijd beter, mooier en sneller. Dat was mijn lijfspreuk. Tegenwoordig zeg ik dat acties/keuzes/veranderingen en dergelijke misschien lastig zijn, maar niet onmogelijk. Daarnaast is het slim om bij een verkeerde keuze open te staan voor terugkoppeling. Of zelf hierom te vragen wanneer je constateert dat het niet de juiste beslissing was. Daar kun je van leren. Het maken van fouten is een goede manier om erachter te komen hoe je het de volgende keer beter kunt doen. Stel dat je nooit fouten maakt, ga je dan wel vooruit? Zo kom je nooit te weten wat jouw verbeterpunten zijn en is er geen groei. Hetzelfde geldt voor perfectionisme. Als je hier verkrampt aan vasthoudt en niet durft los te laten, dan houd je ook jouw ontwikkeling tegen. Want die grote hoeveelheid tijd die je aan een project of activiteit spendeert, ontneemt jou de kans je bezig te houden met andere en/of nieuwe uitdagingen. Uit jouw comfortzone gaan, betekent per definitie dat het niet samengaat met foutloos willen handelen. Het is nieuw, je weet niet wat je te wachten staat. Hoe je anticipeert. Of hoe je oplossingsgericht te werk gaat. Het is tenslotte onbekend terrein. En daar ligt juist de groei.
Schepje erbovenop Ik heb ondertussen door schade en schande, door vallen en opstaan, bijgeleerd. Ook omdat ik zag wat het effect van perfectionisme is op mijn eigen lichamelijke en geestelijke gezondheid en op medewerkers binnen diverse organisaties. Binnen bedrijven zie je mensen die perfectionistisch zijn ingesteld zwoegen. Of ze gaan er zelfs aan onderdoor. Het is immers nooit goed genoeg. Dat is fnuikend voor het zelfvertrouwen. Ze werken hard en gaan verbeten aan de slag. Omdat het resultaat niet conform hun eigen wensen is, ploeteren ze nog langer door. Hup, een schepje erbovenop. Of dan maar buiten werktijd de opdracht verbeteren. Daarnaast ontbreekt begrip voor iemand die buitensporig aan het werk is. Anderen binnen de organisatie vinden de persoon een uitslover of weinig effectief. Vanuit hun standpunt besteedt de perfectionist veel te veel tijd aan een klus. En ze zijn nooit tevreden, dus een compliment geven over het afgeleverde werk is bij hen tevergeefs. En wat is het effect bij de doelgroep coaches en adviseurs? Wat doet het met hen of met jou? Je bent zo gedreven het perfect te doen. Je werkt extra lang door en dit gaat natuurlijk ten koste van efficiënt handelen. Stel je offreert voor acht uur. In
de praktijk duurt het 12 uur omdat je het per se uitstekend wil doen. Hoe zinvol is dat? En ja, je haalt er voldoening uit. Je levert tenslotte perfect werk af. De klant is supertevreden, maar … is dat het waard? Staat het geleverde werk en de bijbehorende prestatie nog wel met elkaar in verhouding? En is de klant al blij met 80% in plaats van de 100% die jij koste wat kost wilt realiseren?
Goed is goed genoeg Ben jij een type dat de lat hoog legt en zodra je zicht hebt op de haalbaarheid, de lat nog hoger legt? Wellicht lever je continu strijd; je gaat links als iedereen rechts gaat. Tegen alle voorspellingen in ga je toch met dat project aan de slag, je zult ze wel wat laten zien. Trots en voldoening wenken aan de horizon. Voor jou betekent nee niet automatisch kan niet. Je geeft alles wat je hebt. En dan loopt het spaak. De boog was te lang gespannen. Het vechten tegen de bierkaai heeft zijn tol geëist, lichaam en geest zijn uit balans. Waarschijnlijk behaal je jouw doelen met winst, maar jouw verlies aan energie is groter. Misschien had je het beter naar het oordeel van anderen kunnen luisteren. Of tevreden kunnen zijn met resultaten op een kleinere schaal.
Ai, dat was pijnlijk Een voordeel van hard werken in combinatie met een perfectionistische instelling is dat je iets voor elkaar krijgt wat een ander niet lukt. En dat je meer levert dan wat de ander verwacht. Een nadeel is dat je over jouw eigen grenzen gaat. En dat de verhouding tijd-kwaliteit uit balans is. Je stopt er te veel uren in waardoor de marges minimaal zijn. Of andere opdrachten blijven liggen. Je slaat door in perfectionisme. Er zijn situaties waarin je moet accepteren dat wat je aanlevert goed genoeg is. Als ex-perfectionist wens ik jou de wijsheid om op een gezonde manier met deze attitude om te gaan. Indien van toepassing voor jezelf of voor de mensen die je begeleidt. Alle ervaringen zijn mijns inziens leermomenten. Door nieuwe inzichten ben je in staat opnieuw keuzes te maken en jouw mindset op een positieve manier te beïnvloeden. Door los te laten en minder spastisch te werk te gaan om uitmuntende resultaten te halen, heb ik veel meer vrijheid gekregen. Dat gun ik jou ook. coachlink magazine
• 51
De juiste sfeer voor het professionele gesprek Bent u coach, trainer, therapeut, mediator of een andere professional die zijn of haar klanten in een representatieve ruimte wil ontvangen? Het Coachhuis biedt in heel Nederland sfeervolle spreekkamers en groepsruimtes, flexibel te huur en tegen een aantrekkelijk tarief. Onze meer dan 100 locaties staan garant voor een rustige en professionele ontvangst van uw klant. U kunt eenvoudig zelf online uw boekingen maken.
Meer weten: kijk op www.hetcoachhuis.nl of mail uw vraag naar info@hetcoachhuis.nl. 52 • c o a c h l i n k
magazine
De cirkel rond alena fazlic
Vandaag de dag leven we in een wereld waarin alles mogelijk is en ideaal kan zijn. Maar is dat ook echt zo, en is het echt nodig? Of houden we met ons allen de schijn op door onze levens zo perfect mogelijk te laten lijken?
P
erfectie, prestaties, verwachtingen, ik ben vast niet de enige die er dagelijks mee te maken heeft. Dit zal onder andere te maken hebben met de talloze hedendaagse mogelijkheden om ons doen en laten te delen, met social media waarin alles viraal gaat én misschien ook wel met de vergelijkingen die worden gemaakt. We worden iedere dag platgegooid met doelstellingen van anderen, ambities, hoogtepunten, de prachtigste plaatjes, en succesverhalen. Het is niet gek dat sommige mensen hierdoor aan zichzelf gaan twijfelen en zich gaan afvragen waarom het er bij een ander altijd perfect aan toegaat. Wat de meeste mensen vergeten te beseffen, is dat al die pracht en praal maar een reflectie zijn van de realiteit. Zo dagen we elkaar onderling uit, onbewust en soms misschien wel bewust, en gaan steeds meer mensen naar ‘perfectie’ streven. Terwijl de keiharde realiteit is dat perfectie niet bestaat. Als iemand zijn doel bereikt, vindt diegene weer een volgend doel om naar te streven. En daarna weer een volgend doel. Zo gaat dat alsmaar door. Waardoor uiteindelijk de cirkel nooit rond wordt.
Hoe vaak heb je niet iets willen doen, zonder dat je er werkelijk aan bent begonnen? Bij perfectionisme denken we vaak aan het uiterste uit onszelf halen, de beste prestaties kunnen leveren of de hoogste kwaliteit behalen. Waarom eigenlijk? Perfectie lijkt misschien een bovengemiddeld streven te zijn, maar het heeft ook met heel andere zaken te maken. Mensen die zeer perfectionistisch zijn en hier daadwerkelijk last van hebben – dus niet degenen die
het zinnetje ‘ik ben een perfectionist’ te pas en te onpas gebruiken, je kent ze vast wel – zullen vaak genoeg te maken krijgen met uitstelgedrag. Hoe vaak heb je niet iets willen beginnen of doen, zonder dat je er werkelijk aan bent begonnen? We hebben hier allemaal weleens mee te maken. In je hoofd heb je alles al heel mooi uitgewerkt, maar in werkelijkheid ben je nog lang niet zo ver. Dit heeft in sommige gevallen te maken met externe factoren, zoals verwachtingen van anderen, hoe je het aanpakt en waarom je bang bent om te falen. De buitenwereld zal er ongetwijfeld een mening over hebben en jij wilt het allemaal zo perfect mogelijk doen. Immers, de complimenten die je dan ontvangt en de opluchting die je voor even voelt, zijn het voor sommige mensen dubbel en dwars waard. Daar is op zich niks mis mee, maar zou het voor iedereen niet pas echt een opluchting zijn als we hier wat evenwichtiger in zouden staan? Als we onze eeuwige hunkering naar ‘het perfecte leventje’ loslaten? Fouten hier en daar maken het soms interessant(er). Flink tegen de lamp lopen? Prima! Laat het gebeuren en sterker nog, sta ervoor open en maak het bespreekbaar. Stel jezelf kwetsbaar op. Zo leer je omgaan met obstakels, heb je uitdagingen die je wellicht niet had voorzien én heb je achteraf een goed verhaal te vertellen. Zo ben je volgens het menselijk mechanisme nog dankbaarder. Dat waar je harder voor hebt gewerkt, geeft tenslotte altijd meer voldoening dan hetgeen je makkelijk is komen aanwaaien. Vanuit dit oogpunt zouden wij, zowel beginnende als ervaren coaches, onze cliënten en de situaties die we meemaken veel losser moeten benaderen. Laten we een voorbeeld stellen dat hopelijk velen met ons zullen volgen.
coachlink magazine
• 53
Boek
Annita Rogier, Van uitgeblust naar energiek 208 blz, 1e druk, 2020, Boom, ¤ 23,50 Stel je voor dat je na je werk en andere verplichtingen nog energie over hebt. Dat je een ‘uitknop’ in je hoofd hebt, waarmee je piekeren kan stoppen. Hoe zou je leven er dan uitzien? Het beproefde programma in dit boek biedt een zeer complete aanpak om je duurzaam energieker en meer ontspannen te voelen. Het helpt spanningsklachten en burn-out te voorkomen of daarvan te herstellen. Je kunt nu zelf aan de slag om je spanningsklachten en vermoeidheid aan te pakken. Het boek geeft veel inzichten, technieken en praktische tips die je eenvoudig in je dagelijks leven kunt toepassen. De oefeningen kunnen ook preventief gebruikt worden. Coaches, psychologen en artsen vinden tools en technieken in het succesvolle Handboek coachen bij stress en burn-out. Het bijbehorende werkboek Van uitgeblust naar energiek geven zij aan hun cliënten mee als ondersteuning van de begeleiding.
Carla Schellings
Stephanie van Baggem
Rik Smale
Psychologiepraktijk Carla Schellings - Breda De titel Van uitgeblust naar energiek riep niet de verwachting op dat het iets zou toevoegen aan de bestaande literatuur over stress en burn-out. De multidisciplinaire visie, het overzichtelijk stappenplan en het scala aan opdrachten en tips verrasten me echter positief: een bijzonder compleet overzicht van alle invalshoeken rondom het herstel van stressklachten. Ook de door Rogier ontwikkelde vragenlijsten vind ik zeer bruikbaar. Naast de aansprekende inhoud leest het boek prettig en is het heel overzichtelijk vormgegeven. De zeer rijke inhoud vormt tegelijkertijd ook het enige nadeel: ik zou het niet meegeven aan cliënten met een laag concentratievermogen (zoals bij overspannenheid of burnout) of zonder inbedding binnen een traject. Maar bij stress- en burn-outcoaching is het een geweldig hulpmiddel voor de cliënt én de coach.
(Eind)redacteur en schrijfcoach bij Stille verhalen bewegen, content creator Van uitgeblust naar energiek is opgedeeld in drie verschillende fases: opladen, oplossen en oppakken. De opbouw is duidelijk, de hoofdstukken zijn behapbaar en het gebruik van icoontjes geeft overzicht. Toch mis ik in het boek de grijze gebieden die wel degelijk in de praktijk kunnen voorkomen. Hierdoor missen bepaalde handvatten in het boek een kracht die ze wel konden hebben. Hoe zit het bijvoorbeeld met chronische overspannenheid? De kaders die in het boek geschetst worden tussen overspannen, burn-out en depressie zijn in de realiteit ook niet zo hard. Ik heb veel mogen sparren met psychologen en psychiaters en allen geven toe dat het soms lastig te zeggen is wanneer er sprake is van een depressie of een burnout. Juist hierdoor zou ik het boek niet aan een individu aanraden, maar het gebruiken als ondersteuning bij een lopend traject. Pas dan komt het boek pas echt goed tot zijn recht.
Coach en opleider bij DEV ACADEMIE Van uitgeblust naar energiek is een compleet naslagwerk. Het boek bevat veel informatie over het herkennen van en omgaan met weinig energie. Daarnaast bevat het boek praktische oefeningen en vragenlijsten. Een simpele, maar effectieve oefening vind ik bijvoorbeeld de oefening ‘Perspectief zien’. Wanneer een coachee de focus op het negatieve heeft, kan deze oefening snel merkbaar effect opleveren. Het boek staat vol met dit soort oefeningen. De vragenlijsten staan tussen de theorie geplaatst. Wellicht kan er meer overzicht worden gecreëerd door de vragenlijsten achter in het boek te plaatsen en in de tekst hiernaar te verwijzen. Mijn eerste indruk van het boek in twee woorden: te veel. Alles staat zo uitgebreid beschreven dat ik er in het begin tegenop zag om in het boek te beginnen. Zonde, want eenmaal gestart, blijkt het boordevol waardevolle informatie te staan. Ik wil dan ook afsluiten met de volgende vraag: hoe makkelijk pakt iemand die zich uitgeblust voelt dit boek?
9
6,5
6,5 54 • c o a c h l i n k
magazine
Column
Perfect-ion-isme
freek sarink Bij dezen een lofzang op het Perfecte. Er is een groep mensen die gewenst of ongewenst geleid worden door de lokroep van het Perfecte, je weet wel, de Perfectionisten. Zij lijden aan Perfectionisme.
foto: nadine maas
Nu is er iets moois aan de hand met dat woord. Je kunt het ontleden in ‘perfect’, ‘ion’ en ‘isme’. Een ‘ion’ is een elektrisch geladen atoom of molecuul, dat positief of negatief geladen kan zijn. En ‘isme’ wordt vaak gebruikt om een denkwijze of ideologie aan te duiden. Nu wil ik even korte metten maken met het gegeven dat wanneer je perfectionistisch bent dat tegenwoordig eerder als ‘onhandig’ en ‘negatief’ wordt bezien dan als ‘helemaal top’. De volgelingen van het Perfecte worden namelijk gedreven door een knagend gevoel van binnenuit waar ze wel gehoor aan moeten geven. Collega-psychologen zullen dat bestempelen als neurotisch gedrag en/of het resultaat van een belastend leerproces in de jeugd van de cliënt. Maar dat is natuurlijk kul! Het is het Perfecte dat zetelt in hun kern! Daarom heet het ‘Perfect-IONisme’. Als een ion dat negatief of positief geladen is, vormt het de kern van hun zijn én is het in beweging. Ze voelen dat. En ze willen er iets mee. Omdat het hen beweegt
vanuit hun kern. Tja, dan is er dus gewoon niet aan te ontsnappen. Sommige mensen vinden het vervelend dat zij door dit onrustige gevoel geleid worden. Goed, dat komt natuurlijk omdat we het als negatief bestempelen. Maar een ion kan zowel positief als negatief zijn. En zelfs die negatieve lading is eigenlijk goed. Want door het verschil tussen positief en negatief is er beweging. En beweging is goed toch? Het is dus een kwestie van mindset, een positieve mindset. En mensen die dat niet in (willen) zien, daar moet je niet naar luisteren. Als ze zeggen dat het zonde van de tijd, inspanning en of energie is, dan missen ze het hele punt: als je een volgeling van het Perfecte bent, dan word je erdoor geleid, is er geen ontkomen aan! En dat is hartstikke positief. Nu komt het ‘isme’ om de hoek kijken. Het wordt tijd dat we in plaats van mindful, zen, en weet ik veel wat voor meer ter-
Tja, dan is er dus gewoon niet aan te ontsnappen
men die geen ‘ion’, noch ‘isme’ bevatten gaan bepleiten dat Perfectionisme juist het streven waard is. Daarvoor moeten we een ideologie hebben en verspreiden. Ik stel voor dat Perfectionisme vanaf nu ook aangeduid gaat worden als ideologie. En dat mijn cliënt de voorzitter wordt van de Nederlandse tak van deze nieuwe internationale beweging! Kijk, dit is nou een mooi voorbeeld van hoe je een cliënt in een provocatieve sessie een absoluut absurde verklaring kan geven voor zijn probleem en kan bepleiten om vooral niet te veranderen. Waarop de cliënt zelf meestal verklaringen gaat geven die veel logischer zijn. En met of zonder zo’n logische verklaring in ieder geval besluit dat het maar eens anders moet gaan en stappen maakt om de lat minder hoog te gaan leggen. Uiteraard probeert de cliënt dat ‘loslaten’ dan wel heel goed en op zeer korte termijn te doen … Wat heb ik toch leuk werk! Freek Sarink is provocatief psycholoog en systeemtherapeut. Hij werkt in zijn eigen praktijk en geeft trainingen en workshops. Daarnaast werkt hij samen met collega’s in Spanje en Latijns-Amerika om ook daar de provocatieve psychologie te verspreiden.
coachlink magazine
• 55
speedcoaching als het ontbrekende stukje van de puzzel
Omgaan met coronastress tips voor werkgevers
56 • c o a c h l i n k
magazine
sjoerd roset en valentijn de jong
Van de ene op de andere dag zaten we allemaal thuis. Met de laptop op de keukentafel, collega’s op Zoom of Teams en op de achtergrond geluiden van buren die spontaan hun huis gingen verbouwen. Sommige mensen vereenzaamden, andere vonden het lastig om tegelijkertijd te werken en thuisonderwijs te geven. Zelfs de meest ontspannen collega’s kregen last van stress. Geen perfecte omstandigheden, waar werkgevers wel mee te dealen hebben. Valentijn de Jong en Sjoerd Roset delen hun ervaringen.
J
e hoort het vaak, misschien wel te vaak: ‘Onze mensen maken het verschil.’ Voor veel bedrijven is het contact met medewerkers doorslaggevend voor de klanttevredenheid. Zo ook voor Acato, dat actief is op het gebied van strategie, ontwerp en development van websites en portals. Valentijn de Jong is managing director. ‘In onze wereld onderscheid je je met developers die communicatief vaardig zijn. Wij vinden rechtstreeks contact en overleg belangrijk. Dat levert betere resultaten op. Daarom besteden we veel aandacht aan persoonlijke ontwikkeling.’
Stap 1: een online survey over thuiswerken En toen waren daar de coronacrisis en social distancing. Thuiswerken werd opeens de norm. Al snel verschenen overal verhalen van medewerkers die de muren op zich af zagen komen en over spanningen binnen gezinnen. Valentijn wilde graag weten hoe het écht met zijn medewerkers ging. Naast persoonlijke gesprekken besloot hij een online survey uit te zetten met vragen zoals: Hoe ervaar je deze periode? Ben je tevreden over hoe het thuiswerken en online vergaderen zijn georganiseerd? Wat mis je nog? ‘Sommige collega’s gaven aan dat ze thuiswerken geweldig vonden en dat ook wel wilden blijven doen in de toekomst. Maar anderen hadden toch wel last van stress. Ik wilde daar graag iets aan doen.’
Ik ben gaan nadenken hoe je in de crisis toch lekker in je vel kunt zitten en succesvol op je werk kunt zijn
Stap 2: speedcoaching In diezelfde periode sprak Valentijn met Sjoerd Roset, professioneel coach en eigenaar van Full Focus Coaching. Zij hadden in het verleden al vaker samengewerkt. Sjoerd: ‘Toen ik overal hoorde en las hoe werknemers uit balans raakten tijdens de “intelligente lockdown” doordat werk en privé door elkaar liepen, ben ik gaan nadenken hoe je in de crisis toch lekker in je vel kunt zitten en succesvol op werk kunt zijn. Daar kwam het concept speedcoaching uit. Ik ben klanten gaan bellen om dit samen aan te pakken. Klanten van wie ik weet dat ze goed werkgeverschap belangrijk vinden. Valentijn stond er direct voor open.’ Valentijn: ‘Speedcoaching bleek een interessante optie, met drie sessies waarin een coach een luisterend oor biedt, en waarin coach en coachee tot de kern van het probleem komen en daarmee aan de slag gaan.’ Sjoerd: ‘In drie sessies geef ik de mensen een-op-een inzicht in wat ze willen, wat de obstakels zijn en hoe ze die kunnen aanpakken.
Walk the walk & talk the talk Valentijn: ‘Voor mij was speedcoaching het ontbrekende stukje van de puzzel. Al direct de volgende dag heb ik een mail gestuurd naar alle collega’s. Wie geïnteresseerd was, kon er gebruik van maken – om de stress te verminderen of als onderdeel van de persoonlijke ontwikkeling.’ Zelf deed hij ook mee omdat hij wilde klankborden over ondernemerschap en leiderschap. ‘Ik geloof in walk the walk & talk the talk: je initieert iets voor je mensen, dus dan geef je zelf het goede voorbeeld.’ Wat doet coaching met hem? ‘Het helpt mij om uit te zoomen. Daardoor kan ik even afstand nemen van de dagelijkse business en me richten op de lange termijn van mijn bedrijf en mijn eigen doelen als ondernemer en mens.’ Wat daarbij extra prettig is, is dat Sjoerd ‘huiswerk’ geeft: vragen waarmee coachlink magazine
• 57
‘
58 • c o a c h l i n k
magazine
coachees aan de slag kunnen voor de volgende sessie. ‘Hij stelt op het oog eenvoudige, maar zo ontzettend belangrijke vragen, waarom ik bepaalde dingen wel of niet doe. Op een informele en toegankelijke manier. Hij houdt me echt een spiegel voor en begrijpt – omdat hij coach is, zelf ondernemer en jarenlange werkervaring heeft in de professionele dienstverlening – hoe ik ergens tegen aankijk. Daarna definiëren we samen acties.’
Ik geloof meer in korte interventies dan in lange coachtrajecten Meer doen met de uitkomsten Meerdere medewerkers volgden zijn voorbeeld. Inmiddels zijn de meeste trajecten afgerond. Zijn ze tevreden? Is de stress weggenomen? ‘Ja, het lijkt erop dat iedereen deze periode goed is doorgekomen. Ik heb ook alleen maar positieve reacties gekregen op het traject met Sjoerd, het heeft echt geholpen. Ze hoeven niet te vertellen wat er allemaal is besproken – dat is privé – maar sommige medewerkers vragen zelf of we meer met bepaalde punten kunnen doen. Ik ben blij dat we dit onze
medewerkers konden en nog steeds kunnen aanbieden. Want na een versoepeling van de maatregelen zitten we nu toch echt weer in een semi-lockdown en het lijkt erop dat de maatregelen alleen maar weer strenger gaan worden. Dit blijft ook zijn weerslag hebben op de veerkracht van onze mensen.’
Verrassende reacties Ook voor Sjoerd is het een mooi traject. Enerzijds omdat hij op deze manier in de crisissituatie een bijdrage kan leveren. Acato is een voorbeeld waar dat goed is gelukt. Anderzijds geniet hij als gepassioneerd coach van elke coachervaring. ‘Iedereen is anders en kan je op een andere manier verrassen. Soms is iemand onder de indruk van inzichten die voor mij als coach gesneden koek zijn. Op andere momenten word ik verrast door de emoties die vrijkomen tijdens een sessie. Dan is er een doorbraak. Ik krijg daar zelf ook kippenvel van. Het is voor mij weer een bevestiging dat het belangrijk is om mensen open en onbevangen tegemoet te treden en dat coaching je op allerlei manieren kan helpen. Om goed in je vel te zitten, om een relatie te hebben waarin je gelukkig bent en werk te hebben dat bij je past. Die drie horen bij elkaar, beïnvloeden elkaar. Daarom bied ik ook voor al die aspecten coaching aan.’
coachlink magazine
• 59
Ode aan de imperfectie Waarom imperfectie tot (betere) keuzes leidt
evelyne meens
Perfecte keuzes bestaan niet. Dat weten we allemaal. En tรณch willen we ze graag maken. Waarom? Wat is het gevolg daarvan? Waarom bestaat perfectie niet en leidt juist imperfectie tot betere keuzes?
60 โ ข c o a c h l i n k
magazine
Waarom we zo graag perfecte keuzes maken Vroeger werden er keuzes voor je gemaakt – meer dan nu het geval is. Bijvoorbeeld door je ouders, door de maatschappij of je religie. Wanneer je geboren werd in een bepaalde klasse, zou je vaak ook een partner (toegewezen) krijgen uit diezelfde klasse. Daar waar het je geloof betrof, maakte je alleen díe keuzes waardoor je in Gods ogen een goed mens was en waardoor je na je dood geluk in de hemel zou ervaren. Keuzes werden dus ingedamd en keuzeopties waren beperkt. Bovendien werd je ook niet echt aangemoedigd om zelf over keuzes na te denken of deze te heroverwegen.
Als je kiest wat je koos, blijf je wie je was Tegenwoordig leven we in Nederland in een samenleving die steeds minder op religie leunt. In 2015 waren er voor het eerst meer ongelovigen dan gelovigen in Nederland (Van Beek, 2015). We geloven nu veel minder vaak dan vroeger dat er een leven na de dood is, waarin we het ultieme geluk gaan vinden. We denken juist het geluk op aarde te vinden en alles uit het leven te moeten halen, juist omdat er daarna waarschijnlijk niets meer is. Daardoor wordt het aantal keuzes dat je kan maken vergroot. Want voor steeds meer mensen (in de Westerse wereld) bestaat er geen God meer die toeziet op hetgeen je kiest. Een keuze in zijn richting ontslaat ons van eigen verantwoordelijkheid en brengt daarom minder keuzedruk teweeg. De overtuiging dat iedereen alles kan bereiken, werkt keuzedruk in de hand. Dit wil eigenlijk zeggen dat geluk een keuze is, en dat je je geluk geheel in eigen hand hebt. Dat betekent dus ook dat je persoonlijk verantwoordelijk bent voor eventueel falen. Er komt hierdoor een grote psychische druk op ons als individu te liggen. Waar je voorheen de schuld of reden voor je falen nog buiten jezelf kon leggen (bijvoorbeeld bij God of je afkomst), ligt die nu helemaal bij jezelf. Zeker voor de jongere generatie is dat een zware last om te dragen. Die last wordt nog zwaarder als je in de maatschappij om je heen alleen maar succesverhalen op social media hoort, waardoor je sneller het gevoel hebt dat je zelf niet de juiste keuzes hebt gemaakt (een ‘loser’ bent). Dus: de consequentie van eigen keuzes kunnen maken en een eigen invulling aan je leven kunnen geven, betekent dat je altijd
verantwoordelijk gehouden kunt worden voor wat je gekozen hebt en wat je daardoor geworden bent. Met andere woorden, als je niet succesvol of gelukkig bent, is dat je eigen keuze geweest. Je eigen schuld dus. En daarom willen wij graag de perfecte keuzes maken.
Het gevolg Door de zojuist beschreven keuzedruk ontwikkelen we belemmerende gedachten. Dat kunnen gedachten zijn als: ‘Deze keuze moet op alle mogelijke manieren kloppen’, ‘Ik mag niet nóg een keer een foute keuze maken’, en ‘Deze keuze is heel belangrijk voor de rest van mijn leven’. Belemmerende gedachten maken keuzes nóg moeilijker dan ze soms al zijn en vele malen meer beladen dan nodig is. Omdat we perfecte keuzes willen maken, raken we verlamd en maken we er soms juist helemaal geen. Aangezien we niet durven een verkeerde keuze te maken. Geen keuze maken is ook een keuze en meestal niet de beste. Want: als je kiest wat je koos, blijf je wie je was en ontwikkel je je dus niet als mens. Het niet durven kiezen gaat soms zelfs zo ver dat enkelen van ons die keuzes in andermans handen leggen. Er bestaan voorbeelden waarin de moeilijkste keuzes in het leven aan iemand anders overgelaten worden, zoals in het tv-programma Married at first sight. Hierin worden deelnemers die single zijn op basis van wetenschappelijk onderzoek aan een andere single gekoppeld. Ze zien elkaar pas voor het eerst op hun bruiloft. ‘Waarom zou je in ’s hemelsnaam trouwen met iemand die je nog nooit hebt gezien?’, vragen wij ons af. Een belangrijke reden om aan zulke programma’s mee te doen, en keuzes aan anderen of factoren buiten jezelf over te laten, is dat de deelnemers in het verleden op liefdesgebied geen handige keuzes hebben gemaakt. Ze vinden de keuze voor een partner daarom te complex geworden en durven die niet nog eens (zelfstandig) te maken. De vraag is natuurlijk of op deze wijze wél de juiste keuze wordt gemaakt.
De juiste keuze maak je pas nadat deze gemaakt is Een ander gevolg van het streven naar ‘perfecte’ keuzes is een verminderd gevoel van welbevinden. De mate waarin verschilt echter per persoon. Grofweg kunnen we kiezers in twee categorieën onderscheiden: de satisficers (de ‘imperfecte kiezers’) en coachlink magazine
• 61
de maximizers (‘de perfectionisten’). Satisficers zijn mensen die redelijk gemakkelijk en snel keuzes maken, die vaak tevreden zijn over gemaakte keuzes, en niet meer terugkijken op hun keuzes wanneer deze aan hun initiële wensen voldoen. Aan de andere kant heb je maximizers die van elke keuze een groot project maken en na zo’n keuze erover nadenken of het wel de perfecte keuze was. In vergelijking tot satisficers doen maximizers langer over het maken van een keuze, meer aan vergelijking voor, tijdens en na het maken van een keuze, hebben ze vaker spijt na het maken van een keuze, en zijn ze minder tevreden over de gemaakte keuze, omdat ze weten wat ze ‘verliezen’. Je kunt je voorstellen dat maximizers in het algemeen minder welbevinden ervaren. Dat is inderdaad aangetoond: ze kunnen niet zo goed omgaan met negatieve gebeurtenissen, hebben minder veerkracht en piekeren meer dan satisficers. Opvallend is dat, hoewel maximizers objectief gezien de beste keuzes maken (ze wegen alles af en nemen er de tijd voor), satisficers daarentegen zich beter voelen bij de keuzes die ze hebben gemaakt en dus, subjectief gezien, de beste keuzes maken. De vraag is dus wat je voor een ‘perfecte’ keuze over hebt, als die al bestaat.
Waarom perfectie niet bestaat Perfectie bestaat niet. Eigenlijk weten we dat allemaal. Zelfs al zou zoiets als ‘perfect’ bestaan, dan is het maar vanuit welk perspectief je het bekijkt. Vraag aan tien mensen naar de definitie van ‘perfect’ en je krijgt tien verschillende antwoorden.
Naast verschillende percepties en definities van perfectie hangt het er ook vanaf vanuit welke perspectief je iets bekijkt. Een heel simpel voorbeeld: als je kunt kiezen tussen € 100 en € 200 euro, dan kies je al gauw voor de € 200. Echter, als blijkt dat dit geld van iemand afkomstig is die het minder breed heeft dan jij, dan kies je misschien eerder voor de € 100. Vanuit puur economisch perspectief, zonder andere informatie, is de keuze voor € 200 de beste keuze. Vanuit een sociaal-maatschappelijke of ethische bril met de wetenschap dat die ander minder bedeeld is, is de keuze voor € 100 de beste keuze. En zo zijn er nog meer brillen te bedenken waar we doorheen kunnen kijken en op basis waarvan keuzes kunnen maken. Ten slotte is het nog belangrijk in welke context je bekijkt of een keuze ‘perfect’ is. Er bestaan namelijk meer levensgebieden waarop iemand een keuze kan maken. Soms neem je een bepaalde keuze op levensgebied X omdat je je dan beter gaat voelen op levensgebied Y. Je gaat bijvoorbeeld minder voor je carrière, omdat je er thuis meer voor de kinderen wilt zijn, of omdat je nog een opleiding naast je werk wilt gaan doen. Voor de buitenwereld kan deze keuze verre van perfect lijken. Je collega die jou niet zo goed kent, en dus ook niet zoveel van je andere levenskeuzes afweet, zal het waarschijnlijk niet begrijpen wanneer je op het werk een heel mooie kans krijgt en die laat liggen. Voor jou lijkt die keuze heel logisch, gezien de andere levenskeuzes die je maakt of hebt gemaakt. In jouw context komt de keuze die je maakte het meeste in de buurt van perfectie, terwijl die voor een ander verre van perfect lijkt.
Ben jij een satisficer of een maximizer?1 Als ik een keuze heb gemaakt, denk ik nog vaak na over de andere mogelijke keuzeopties die ik had.
1 2 3 4 5
Als ik een keuze heb gemaakt, ben ik daar vaak tevreden over en leg ik me bij die keuze neer.
Als ik een keuze moet maken, neem ik alle andere mogelijke opties in mijn overweging mee. Zelfs als die andere opties op dat moment niet voorhanden zijn.
1 2 3 4 5
Als ik een keuze moet maken, heb ik meestal een paar keuzecriteria. Als ik een keuzeoptie tegenkom die daaraan voldoet, zoek ik niet meer verder.
Ik ga nooit voor de op-een-na-beste optie.
1 2 3 4 5
Ik neem voor lief dat ik nooit de allerbeste keuze kan maken.
Welke plek op het continuüm komt het meest overeen met hoe jij kiest? Bij < 6 punten neig je naar een maximizer. Bij > 12 punten neig je naar een satisficer. Is het maken van een objectief goede (de beste) keuze jouw tijd en welbevinden waard? 1 Deze stellingen zijn geïnspireerd op vragen uit het artikel van Schwartz et al. (2002).
62 • c o a c h l i n k
magazine
Waarom imperfectie tot (betere) keuzes leidt In mijn boek Een leven lang kiezen zet ik uiteen hoe we keuzes maken. Heel kort samengevat komt dat ongeveer op het volgende neer. Wanneer je een keuze maakt, en deze aan den lijve ondervindt, ervaar je of het de juiste keuze was, of niet (figuur 1). Door de keuze te ervaren en op deze ervaring te reflecteren en erbij stil te staan, kun je concluderen dat het een goede keuze was en bij deze keuze blijven (dat, op zich, is óók een keuze) óf ervoor kiezen toch een andere keuze te maken.
Kiezen
Ervaren
Keuzes maken
Reflecteren
hebben een beperkte houdbaarheidsdatum, omdat wij als mens aan verandering onderhevig zijn. Echter, we hebben de illusie dat dat niet zo is. Dan Gilbert, hoogleraar in de psychologie, vroeg zich af waarom we keuzes maken die we in de toekomst dikwijls betreuren. Hij ontdekte dat de reden dat we keuzes maken waarvan we later spijt hebben, is dat we onszelf zien als producten die ‘af’ zijn. We denken dat we de tijd waarin we de grootste veranderingen doormaken al achter de rug hebben, waardoor we de mate waarin we in de toekomst nog zullen veranderen, onderschatten. Ook al hebben we reeds ervaren dat we in het verleden die veranderingen wel degelijk hebben doorgemaakt. We denken dus dat we de persoon zullen blijven die we nu zijn. Quoidbach et al. (2013).
Soms brengen verkeerde keuzes ons op de juiste plek
Figuur 1 De keuzecirkel
Het ervaren van een keuze, ook wel ‘exploreren’ genoemd, is heel belangrijk bij het ontdekken van wie je als mens bent en welke keuzes daar het beste bij passen. Je hebt die ervaring nodig om te ontdekken wat je wel en niet fijn, interessant of belangrijk vindt. Dit exploreren vindt idealiter plaats vóórdat je een keuze maakt, maar vaak zien we dat het échte exploreren pas plaatsvindt als de keuze al is gemaakt. Immers, je ervaart of iets écht bij je past als je eenmaal aan die studie begonnen bent, als je je proeftijd in je baan erop hebt zitten, of als je daadwerkelijk met die nieuwe partner samenwoont. Pas dan ontdek je of het de goede keuze is geweest. Na deze exploratie (de reëel opgedane ervaring) kunnen er twee dingen gebeuren. Je bent blij met je keuze en ontdekt dat die nieuwe baan of die nieuwe partner echt goed bij je passen. Of je ontdekt dat je geen goede keuze hebt gemaakt. Echter, aan jezelf toegeven dat je een verkeerde keuze hebt gemaakt, vereist moed en lef en verre van iets dat op perfectionisme lijkt. Je moet soms verkeerde keuzes durven maken, om erachter te komen wat bij jou past om daarna betere keuzes te kunnen maken.
De illusie van af-zijn We moeten dus imperfect durven zijn om te ervaren, exploreren en experimenten om daarna passende(re) keuzes te kunnen maken. Maar dat ‘passen’ is slechts voor korte duur. Keuzes
Het gevolg van deze illusie is dat we nog steeds langetermijnlevenskeuzes durven te maken, ook al zijn deze niet perfect en zullen ze dat ook nooit zijn. Is het eigenlijk niet fijn dat we deze naïeve illusie hebben – dus zelf verre van perfect zijn – en niet alle consequenties van onze keuzes kunnen overzien? Zo worden we ook niet tegengehouden in het ontdekken van nieuwe en onbekende wegen. Wegen waaruit veel mooie nieuwe dingen kunnen ontstaan. Zoals jijzelf!
Bronnen • Beek, M. van (2015, 16 januari). Ongelovigen halen de gelovigen in. Trouw. Geraadpleegd op 30 mei, van www.trouw. nl/nieuws/ongelovigen-halen-de-gelovigen-in~bc885576/ • Meens, E.E.M. (2020). Een leven lang kiezen. Het coachen van loopbaan- en levenskeuzes. Amsterdam: Boom. • Schwartz, B., Ward, A., Monterosso, J., Lyubomirsky, S., White, K. & Lehman, D.R. (2002). Maximizing versus satisficing: Happiness is a matter of choice. Journal of personality and social psychology, 83(5), 1178. • Quoidbach, J., Gilbert, D.T. & Wilson, T.D. (2013). The end-ofhistory illusion. Science, 339 (6115), 96-98. Wil je graag verder lezen over keuzes en het coachen ervan? Dan is het boek Een leven lang kiezen. Het coachen van loopbaanen levenskeuzes misschien iets voor jou. coachlink magazine
• 63
Interview Interview
Mooi weer spelen! Het leven is geen spelletje. Onderzoeker en auteur Ellis Bartholomeus weet dit als geen ander. Als expert op het gebied van spellen heeft ze meegewerkt aan meer dan honderd speelse producten, zowel bordspellen als online games. Dat wil niet zeggen dat haar leven een grote ballenbak was. We spreken de auteur over haar gloednieuwe boek, de kracht van het spel en de vraag of het perfecte spelletje eigenlijk bestaat. Tekst: Hedda Treffers
Je gloednieuwe boek Speel het spel is een echte pageturner! Ook voor mensen als ik die niet speciaal warmlopen voor spelletjes. Het gaat eigenlijk over motivatie, nieuwsgierigheid, het zoeken naar verbinding… ‘Klopt! Tijdens het schrijven was dat ook een van mijn belangrijkste ontdekkingen: het sociale aspect van spelletjes is misschien wel het allerbelangrijkste: tijdens het spelen is er altijd een lijntje met de ander, of – als je alleen speelt – een lijn met jezelf. Als je bijvoorbeeld een spel alleen doet of een puzzel maakt, ben je in een soort competitie met jezelf. Je geeft jezelf in zekere zin ook tijd en aandacht om even een andere rol aan te nemen.’
Die andere rol, is dat de ‘magische cirkel’ die je in je boek beschrijft? ‘Nou, de magische cirkel is eigenlijk nog wat meer dan dat. Een spel biedt inderdaad de ruimte om een andere rol aan te nemen – de slechterik, de hebberd, de heerser – maar het biedt daarnaast een veilige plek om geheel nieuwe wetten en regels te onderzoeken. Je kunt manipuleren, bluffen, liegen of zelfs valsspelen. In het echte leven heb je die vrijheid doorgaans niet.’
Spelletjes doen associëren we toch met lol maken, lachen, plezier. Ben jij eigenlijk zo’n lolbroek? ‘Het gekke is: dat ben ik juist helemaal niet, al denken mensen dat wel vaak van me. “Jij bent altijd zo vrolijk”, zeggen ze dan. Terwijl ik mijzelf juist als tamelijk serieus beschouw, soms zelfs iets té serieus.’
64 • c o a c h l i n k
magazine
Wat hebben spellen je gebracht? ‘Het spel, of beter gezegd “speels blijven”, redt me in zekere zin. Dat heeft me overigens heel veel jaren denken en het vergaren van inzicht krijgen gekost. Maar dingen steeds anders proberen te zien of op zijn kop zetten, dat helpt me, juist ook op de duistere momenten.’
Met de duistere momenten doel je op het ongeluk dat je op je twintigste kreeg? Je schrijft erover aan het begin van je boek. Je raakte betrokken bij een ernstig ongeluk waarbij je vader Mart (55) en je grote liefde Barry (20) overleden. Jij overleefde als enige. ‘Ja, dat klopt. Na dat ongeluk heb ik zes weken in het ziekenhuis gelegen met een gebroken ruggenwervel en een verbrijzeld onderbeen. Vervolgens heb ik tien maanden moeten revalideren. In die tijd bedacht ik ook mijn eerste spel. Het was een manier om te overleven. Kleine overwinningen maakten dat ik mij die dag even een held kon voelen in plaats van een slachtoffer.’
‘Dingen steeds anders proberen te zien of op zijn kop zetten, dat helpt me, juist ook op de duistere momenten’
Dit boek is in zeker zin ook een ode aan je vader en aan Barry toch? Je hebt het aan hen opgedragen.
Het motto van je vader is ook een beetje jouw levenswerk geworden, verwoord ik het zo goed?
‘Het lanceren van het boek en de gesprekken over het ongeluk brachten deze mensen weer even tot leven. Niet dat ik tijdens het schrijven van het boek letterlijk heel erg veel met hen bezig was, maar dankzij het boek is er nu weer aanleiding om over hen te praten, wat lange tijd té zwaar was voor veel mensen…’
‘Mijn vaders favoriete uitspraak was “ter leering ende vermaeck”, oftewel: combineer iets functioneels met plezier. De relevantie van het woord “fun” in functioneel heb ik me inderdaad eigen gemaakt sinds ik al die jaren betrokken ben bij het ontwikkelen van spelletjes als hulpmiddel op allerlei gebieden. Het plezier van het spel, maakt dat je iets makkelijker leert.’
Spelletjes zijn bij uitstek geschikt voor taboe-emoties als hebzucht en egoïsme
coachlink magazine
• 65
Doel je nu op de chocolademedaille waar je over schrijft? ‘Precies. Zodra je mensen de kans geeft iets te winnen, al is het een medaille van chocola, gaan ze ineens heel hard hun best doen en krijgen ze er lol in.’
Wat zijn belangrijke elementen waar je aan moet denken bij het ontwikkelen van een spel? ‘Allereerst moet je bij het bedenken en maken van een spel altijd de doelgroep in ogenschouw nemen. Je kruipt niet alleen in de huid van een spel, maar ook van de speler. Ooit ontwikkelde ik een spel voor inspecteurs. Tijdens het ontwikkelen kwamen we erachter dat inspecteurs heel introverte, slimme, bedachtzame mensen zijn. “Nerds” zou je bijna kunnen zeggen. Dan moet je geen spel bedenken waarbij je ze op een podium plaatst. Daar worden ze heel ongemakkelijk van. Zorg er dus sowieso altijd voor dat je de beoogde doelgroep van het spel ook leert kennen, dat is heel belangrijk.’
‘Zodra je mensen de kans geeft iets te winnen, gaan ze ineens heel hard hun best doen en krijgen ze er lol in’ Heb je daar meer voorbeelden van? ‘Nou, onlangs werkte ik mee aan het ontwikkelen van een speelse oplossing voor patiënten. Dan moet je je afvragen: wat hebben deze mensen nodig en wat kan het spel hen bieden? We kregen vervolgens heel veel informatie van experts óver deze mensen. Zij gingen ons vertellen hoe zij dachten dat het spel moest worden. Uiteindelijk hebben we toch min of meer afgedwongen dat we ook met de doelgroep zelf – patiënten – in gesprek konden. Toen bleek dat juist dat deze mensen vooral een spel willen waarin ze niet de hele tijd met zichzelf bezig moeten zijn. Daar zijn ze namelijk al de hele dag verplicht mee bezig. Ze willen met anderen in verbinding komen. Dat bleken dus zeer nuttige gesprekken te zijn geweest en daar hebben we ons ontwerp op aangepast.’
Dus: denk niet over de hoofden van mensen heen een spel voor ze te kunnen ontwikkelen. Nog meer belangrijke lessen bij het bedenken van een game of spelletje? ‘Zeker! Maak het niet te moeilijk, maar ook zeker niet te makkelijk. Mensen moeten dóór willen, uitgedaagd worden; het 66 • c o a c h l i n k
magazine
moet niet zo makkelijk zijn dat je er zo bent, maar ook niet zo moeilijk dat je er nooit komt. Dat klinkt eenvoudiger dan het is overigens.’
Je schrijft ergens dat spelletjes mensen bij uitstek de vrijheid geven om te falen. Kun je dat toelichten? ‘Een goed voorbeeld zijn de vliegsimulatiespelletjes. Je kunt als aankomend piloot nu eenmaal niet even in een vliegtuig oefenen hoe het is om te gaan neerstorten. Zo’n simulatiespel is dan uitermate geschikt om alle soorten rampscenario’s te oefenen en te kijken wat je zou kúnnen doen als er iets misgaat. Sowieso leer je in het onderwijssysteem vaak “hoe het hoort te gaan”, terwijl je ook behendigheid moet krijgen in situaties waarbij de dingen anders lopen dan gepland. Neem het runnen van een bedrijf. Ook als alles op zijn kop staat, moet je oplossingen zien te bedenken. Dat vind ik ook de interessante kant aan Covid 19. Dat je ziet dat sommige bedrijven daar toch mooi een weg in vinden door anders te leren kijken.’
Zijn er naast de vrijheid om te falen nog andere zaken die we in spelletjes kunnen botvieren? ‘Zeker! Spelletjes zijn bij uitstek geschikt voor wat ik in mijn boek benoem als “taboe-emoties”. Tijdens het spelen van een spel kunnen we eindelijk lekker hebzuchtig zijn (Monopoly!) of extreme emoties als agressie, egoïsme of sadisme legitiem voelen en doorleven als ervaring binnen het spel. Neem nou een spel als Risk. Als je alle werelddelen bezit, vóél je je toch echt even een alleenheerser? Dat mag dan ook gewoon!’
Toen je veertig werd gaf je een feest, zo beschrijf je zo mooi in je boek. ‘Klopt, dat was ook een soort spel of eigenlijk een expositie: Trash & Treasures. Ik had zelf bedacht: van welke dingen wil ik af en wat wil ik voor altijd bewaren. Het was een poging om schoon schip te maken met de dingen waar ik last van had gehad. Ik wilde het ongeluk van twintig jaar daarvoor “begraven” en meteen ook in ere herstellen. Ook wilde ik aan mijn omgeving kenbaar maken dat ik niet altijd zo vrolijk was als iedereen dacht. Dat ik best vaak depressieve periodes heb gekend.’
En? Werd het een succes? ‘Ja, ik had alle bezoekers gevraagd hetzelfde te doen: neem iets mee waar je vanaf wilt en iets dat je koestert. Iedereen had dat gedaan. Mensen kwamen met brieven, frutsels, oude rotzooi.
En het gekke was, soms bleek juist iets waar ze vanaf wilden (“ik heb oerlelijke tenen”), iets wat ze ook heel erg koesterden. Of iets wat ze voor altijd wilden bewaren, bleek ineens ballast. Deze ontdekking maakte me beter bewust van de regels in het leven. Het heeft me al met al heel erg goed gedaan. Ik kan sindsdien het ongeluk ook beter ter sprake brengen.’
Zijn er ook momenten dat spelletjes niet werken? ‘Voor het spelen van een spel is verbeelding nodig en openheid. Je moet openstaan om je door het spel te laten verleiden. Voor iemand die bijvoorbeeld veel pijn heeft, is dat moeilijk. Ik speel altijd Word Feud [een soort online scrabble, red.] met mijn zieke moeder. Toen ze onlangs een week lang helemaal niet reageerde, wist ik dat het erg slecht met haar ging. Er is dan geen ruimte om een spel te spelen. Inmiddels reageert ze wel weer trouwens. Ook een baby met erge krampjes moet je niet lastigvallen met het spelletje dat een hapje eten zogenaamd als een vliegtuigje komt aanvliegen. Die baby wil gewoon getroost worden.’
Ellis Bartholomeus is ontwerper en betrokken bij onderzoek op het gebied van spel, motivatie en betrokkenheid. In de afgelopen twintig jaar werkte ze mee aan de ontwikkeling van meer dan honderd speelse interactieve producten voor een breed scala aan doelgroepen.
Speel het spel Gamification als motor voor verandering isbn 9789024429622
¤ 22,50
Jij kent heel erg veel spelletjes. En nou is het thema van dit magazine ‘perfect’. Bestaat het perfecte spel eigenlijk, in jouw ogen? ‘Een spel dat wat mij betreft heel dicht bij die titel komt, is het spel SET. Dat is een kaartspel waarbij je patronen moet herkennen. Hoe sneller je een set van patronen hebt, hoe beter. En wie de meeste setjes van patronen heeft ontdekt, wint. Het is een game die je heel erg “in de flow brengt”. Daarnaast kun je er heel veel versies op bedenken zodat het op een gegeven moment niet meer gaat om wie de beste is. Op zo’n moment kan iedereen meedoen, hoe vrij of verlegen ook.’
‘Ook als alles op zijn kop staat, moet je oplossingen zien te bedenken’ Wat voor spelletjes zou je de lezers van dit blad, toch voornamelijk mensen uit de coachingswereld, aanraden voor hun vak? ‘Daar moet ik even goed over nadenken. Wat heel belangrijk is, is het fenomeen dat we bij het designen van games een lang pad opknippen in kleine stukjes zodat de boel behapbaar blijft. Ze helpen we de speler ook van A naar B. Dat is wat bij coaching ook gebeurt: samen bepalen wat A en wat B is en dan bekijken wat de gepaste stappen en mogelijkheden van de coachee zijn. En dat is nooit one size fits all; het vergt aandacht en flexibiliteit. Bovendien is belangrijk dat niet de coach of game designer de stappen en de pas bepaalt, maar dat dit echt in handen is van de coachee – de speler.’
Tot slot: wat denk je dat Barry, je grote liefde, van je boek gevonden zou hebben? ‘Ik denk dat hij het erg had gewaardeerd. Hij was ook echt een spelletjesmens. Ooit, tijdens een gezamenlijke vakantie hebben we ein-de-loos Monopoly gespeeld. Hij verloor continu, maar wilde toch steeds weer een potje doen. Ik begreep daar toen niets van, maar nu wel. Het ging hem er gewoon om samen plezier te hebben van het spel.’
Wil je een exemplaar winnen van dit boek? Mail om kans te maken voor 1 februari 2021 naar win@coachlink.nl.
coachlink magazine
• 67
De coachplek van...
Nicole Meijer Een platte hooiwagen In Brabant vlak bij de Maas staat op het erf van Gasterij Onder de Panne een hooiwagen. Het ruikt er naar hooi en hout; dat hout komt uit de naastgelegen boerderij, net als de grote ramen van de wagen. Via een trapje en door een voormalige staldeur kom je binnen. Keuzecoach en spreker Nicole Meijer is dankbaar dat ze hier mag werken. ‘Dit plekje past zó bij mij, ik voel me helemaal thuis. Hier krijg ik zo veel ideeën én ik ga ermee aan de slag.’
68 • c o a c h l i n k
magazine
‘Al vrij snel na de start van mijn bedrijf merkte ik dat ik graag naar buiten wilde. Lopend naast elkaar heb je een heel ander gesprek dan zittend tegenover elkaar tussen vier muren, je hoeft elkaar niet aan te kijken en er kan heel gemakkelijk een stilte vallen. Je krijgt rust in je hoofd en lijf. De natuur helpt om je blik te verruimen.’ Daarnaast droomde Nicole van een huisje in het bos waar ze kan werken. ‘Toen ik mijn droom met vrienden deelde die een boerde-
rij hebben omgebouwd tot vergaderlocatie, riepen ze: “We hebben een platte hooiwagen waarmee we graag iets willen doen!” In die hooiwagen met glas aan twee kanten en uitkijkend op het natuurgebied De Vilt zit ik binnen en buiten tegelijk.’
‘Geef het vrije kind in je de ruimte’
Nicole helpt mensen met het maken van keuzes en daarmee zelf regie te krijgen. Daarnaast coacht ze mensen die last hebben van hun perfectionisme. ‘Perfectionisme wordt vaak gezien als een kwaliteit, maar er zit ook een keerzijde aan; het dwangmatige moeten, veel piekeren, moeilijk kunnen kiezen, alles onder controle willen houden, geen grenzen stellen, angst
om te falen zijn patronen die je ervan weerhouden volledig vrij te zijn. De kans op een burn-out ligt dan op de loer.’ Enthousiast vertelt ze over haar eigen proces om belemmeringen los te laten en haar eigen weerstand vanuit een ander perspectief te zien. ‘Ik vind het zo bevrijdend dat mijn belemmerende overtuigingen zijn weggevallen! We hebben allemaal dat vrije kind in ons;
geef jezelf de ruimte en zet perfectionisme in een ander perspectief.’ Dit veranderende perspectief is er ook op deze werkplek. In dit open gebied is nooit een stilstaand beeld, je ziet reeën (als je heel vroeg bent) en paarden, hoort de wind door de bomen. ‘Mensen zien ook zelf metaforen. Een coachee zag een shetlandpony op z’n rug heen en weer rollen. “Dat zou ik ook graag willen; lekker doen wat ik fijn vind en me nergens iets van aantrekken.”’ De hooiwagen is gemaakt van hergebruikte materialen. ‘Dat past ook uitstekend bij mij en mijn coaching. We hebben het allemaal ín ons en ook: het hoeft niet perfect te zijn. Goed is goed genoeg.’ Op dat moment ziet Nicole het Belgische trekpaard en de shetlandpony’s die altijd achter hem aanlopen. Ze lopen langs een treurwilg richting het ooievaarsnest dat nu weer leeg is. Ze geniet enorm: ‘Soms galoppeert de knol voorbij en voel je de wagen meebewegen.’ (NvO)
Foto’s: Patrick Bongartz
coachlink magazine
• 69
Coachlink
De beste kennisevents voor managers en coaches
Als coach wil je je blijven ontwikkelen. Met de online classes van Coachlink Academy ben je weer helemaal up-to-date over onderwerpen die er juist nú toe doen. • 2 webinars van 1,5 uur (achteraf 2 weken terug te kijken) • Q&A van de docenten waarin al jouw coachvragen worden beantwoord • E-book naar keuze dat aansluit bij de online class
‘ Goede afwisseling van theorie, opdracht, voorbeelden uit de praktijk en vragen stellen.’ – astrid
‘Heel leerzaam, erg praktisch maar ook vooral leuk!’ – lisette
‘ Praktisch toepasbaar, helder en duidelijk, veel inhoud in korte tijd.’ – dennis
www.coachlinkacademy.nl
Kennisevents voor managers en coaches 70 • c o a c h l i n k
magazine
Column
Genezen
Marieke (45) werkt als fondsredacteur bij een grote uitgeverij. Twee jaar geleden viel het werken haar heel zwaar. Om die reden nam ze een coach in de hand. In deze openhartige column vertelt ze – voor het laatst – over haar ervaringen als coachee.
Inmiddels gaat het beter. Ik heb ander grind gekocht (!), maar ook mijn dierbaren zeggen dat ik beter te pruimen ben: minder kribbig, geen gespannen kruisboog meer. ‘Je bent gewoon weer gezellig’, zei mijn dochter laatst.
‘Ik ben genezen, ik ben genezen’, zing ik zachtjes voor me uit. Ik zit op de fiets voor mijn allerlaatste afspraak bij coach Fiet. Ik bedoel het grappend natuurlijk; echt ziek was ik niet toen ik twee jaar geleden bij haar kwam. Wel vaatdoekwaardig en labiel. Elke stap die ik deed, voelde als de Marathon des Sables. Ik leefde op mini-Snickers en koffie en verorberde zes paracetamols per dag. Ook vond ik alles en iedereen stom. Mijn geliefde, omdat hij altijd de wasknijpers door mijn kwetsbare wollen truitje heen ragde, mijn kinderen omdat ze aandacht en liefde vroegen (had ik niet op voorraad) en zelfs de kat omdat hij immer een confettivloer vol kattengrind achterliet.
Coach Fiet schenkt thee in. ‘Hoe gaat het met je?’ vraagt ze met een stem waar menig pornokanaal een moord voor zou doen. ‘Het gaat goed!’ roep ik uit de grond van mijn hart. Ik werk minder en heb nu tijd voor leuke dingen, zoals Ottolenghi-recepten uitproberen. Ook probeer ik rust in te bouwen voor mijn kinderen; een keertje samen iets ondernemen en dan écht luisteren, niet met een half oog op mijn mobiel. En ik probeer wat te sporten. Nou ja sporten, wandelen. En ik doe aan yoga! ‘En met werk?’ Vraagt Fiet. ‘Want daarvoor kwam je destijds hiernaartoe.’ Ik val even stil. Werk … ja, hoe zit het daarmee. ‘Misschien …’ begin ik aarzelend …
‘misschien heb ik dankzij onze gesprekken leren waarderen wat ik wél heb. Misschien was ik zo aan het azen op beter, meer, groter, dat ik een beetje vergat te léven. Natuurlijk was ik graag hogerop gekomen, maar blijkbaar mis ik de kwaliteiten of moet ik die nog ontwikkelen. Maar het déért me allemaal niet meer zo nu ik zie wat ik wél heb: een fijn gezin, lieve vrienden, Marie Kondo.’ We praten nog een tijdje over het leven van alledag. Dan is het tijd om te gaan. ‘Bel je me als je toch weer eens op een punt komt dat je behoefte hebt aan een gesprek?’, vraagt Fiet. Ik krijg warempel tranen in mijn ogen. ‘Tuurlijk doe ik dat. Die tranen zijn vanwege de overgang. De overgang naar mijn niet zo snoeidrukke leven bedoel ik hè, niet die andere. Mocht ik toch nog ergens CEO worden dan bel ik je, goed?’ roep ik vrolijk. Schaterend zwaait Fiet me uit.
Ik leefde op mini-Snickers en koffie en verorberde zes paracetamols per dag
coachlink magazine
• 71
De perfecte perfekte manier om perfekt te worden men neme een notitieblok met of zonder lijntjes (persoonlijk heb ik het liefste zo’n boekje van Moleskine, maar dat hoeft natuurlijk niet)
en een pen (vulpen is het mooist, mits het niet een is die vlekt)
of een potlood (zorg er wel voor dat je de punt recent nog hebt geslepen, zodat ‘ie leesbaar schrijft)
dan neem je rustig plaats en start je met een versie een willekeurige uitvoering een globale opzet een voorzichtige poging tot of een reeds tot in de puntjes uitgewerkte en dan begin je… bekijk het van alle kanten en noteer wat er beter kan subtieler indrukwekkender sneller mooier spontaner gedetailleerder positiever slimmer nou ja, je weet wel gewoon beter doordacht en start opnieuw desnoods nogmaals opnieuw en nogmaals en ja, waarschijnlijk nog een keer et cetera 72 • c o a c h l i n k
magazine
je vraagt me wat ik aan het doen ben ik zeg dat ik noteer hoe het perfect wordt je glimlacht en vraagt me of ik het verschil ken tussen optellen en afpellen
marianne van velzen
Neem jij je vak serieus? Word dan ook een NOBCO-coach! … want een NOBCO-coach staat voor kwaliteit en professionaliteit, en is altijd in ontwikkeling!
Met je NOBCO-aansluiting ben je verzekerd van o.a.:
• je eigen coachprofiel op de NOBCO-website via ‘vind een coach’ met meer dan 240.000 bezoekers per jaar • gratis deelname aan vrijwel alle NOBCO-lezingen en -workshops • de mogelijkheid om het Europees keurmerk voor coaches (EIA) te behalen; óók in een verkort programma binnen 2 jaar na afronding van je opleiding met het EQA keurmerk • onbeperkt gebruik van de NOBCO Coaching Monitor, hét online evaluatie-instrument voor coachtrajecten • gratis toegang tot de online database van coachlink.nl met een online database van meer dan 140 coachboeken • de mogelijkheid tot deelname in intervisiegroepen en Vaksecties • aanzienlijke korting op een beroeps- en aansprakelijkheidsverzekering
De Nederlandse Orde van Beroeps coaches is dé beroepsorganisatie voor mensen die coaching beroepsmatig uitoefenen. NOBCO maakt deel uit van de European Mentoring & Coaching Council (EMCC).
1 januari 2021 : Noloc en CMI introduceren één gezamenlijk keurmerk voor alle loopbaanprofessionals
Aansluiten bij NOBCO? Doen!
CMI en Noloc hechten sterk aan de kwaliteit en de permanente ontwikkeling van de loopbaanprofessionals. Daarom gaan CMI en Noloc op weg naar één gezamenlijk keurmerk in 2021. Herkenbaar en gewaardeerd door professionals, opdrachtgevers en loopbaanbureaus. Met één gezamenlijk keurmerk kunnen we ons mooie beroep eenduidig in de markt zetten en geeft het ons de mogelijkheid om de professionele ontwikkeling van ons vak en vakgebied verder uit te bouwen. .
NOBCO-coaches leveren een wezenlijke bijdrage aan het welzijn en de ontwikkeling van mensen en organisaties. Zij geven richting, zijn betrouwbaar en staan voor kwaliteit. Sluit je dus vandaag nog aan* en zet ook NOBCO voor jouw naam!
Meer weten? * voor €295 excl. BTW via www.nobco.nl/aansluiten
Kijk voor meer informatie, veelgestelde vragen en de volledige verklaring die Noloc en CMI in april 2018 uitgebracht hebben op www.noloc.nl
COACH LI N KM AGA Z I N E
dinsdag
14
coachli n k.n l
SEPTEMBER Geef me een uitdaging en ik ga aan de slag
september
m
d
w
d
v
z
z
1
2
3
4
5
Coachlinkmagazine na ja a r seditie, n ove m b e r 2020, n u m m e r 14, prijs ¤ 9,95
Jan Geurtz Bedenk dat wat je nu ervaart al de moeite waard is
Karin de Galan Mensen leren beter door de kunst af te kijken
35
6
7
8
9
10
11
12
36
13
14
15
16
17
18
19
37
20
21
22
23
24
25
26
38
27
28
29
30
39
PE RFECT
Perfect
ISBN 978-90 244 3846 4
9 789024 438464
Ellis Bartholomeus over de magie van spelen