Programma
Jheronimus Bosch 500
2016
1
Welkom thuis, Jheronimus Op 9 augustus 1516 luidden de klokken van de Sint-Janskathedraal in ’s-Hertogenbosch voor de begrafenis van Jheronimus Bosch, de bekendste Nederlandse schilder uit de middeleeuwen. Geboren rond 1450 zou hij furore maken in binnen- en buitenland. Met de jaren werd zijn roem alsmaar groter. 500 jaar later inspireert Bosch nog dagelijks kunstenaars en bezoekers van vooraanstaande musea over de gehele wereld die zijn schilderijen koesteren in hun collecties. ’s-Hertogenbosch is trots op de beroemdste zoon van de stad. Hier, in het zuiden van Nederland, woonde en werkte hij en vond hij zijn inspiratie. De wereldwijd bekende panelen en tekeningen creëerde hij in het familieatelier aan de Markt.
Jheronimus Bosch (ca. 1450-1516), beroemdste zoon van ’s-Hertogenbosch In 2016 herdenkt ’s-Hertogenbosch de 500ste sterfdag van Jheronimus Bosch met het nationaal evenement Jheronimus Bosch 500. In jaar lang waart de geest van Jheronimus Bosch over de pleinen en door de straten van ’s-Hertogenbosch. In en rondom de stad zijn er feestelijke, culturele en wetenschappelijke evenementen, voorstellingen en tentoonstellingen. Muziek en dans, theater en circus, games en experiences, onderzoek en restauratie. En de unieke tentoonstelling Jheronimus Bosch – Visioenen van een genie. Kom in 2016 naar Noord-Brabant en vier de thuiskomst van Jheronimus Bosch! Ontdek zijn tijd en thema’s. Begin in de stad waar hij 500 jaar geleden zijn meesterwerken bedacht en creëerde: ’s-Hertogenbosch.
3
Inhoud Jheronimus Bosch – Visioenen van een genie
6
Bosch Research and Conservation Project
9
Bosch Lezingen
11
Bosch Experience
12
Bosch Grand Tour
16
ongeëvenaard overzicht van de Bossche meester
onderzoek brengt Bosch dichterbij
elke maand Bosch in een ander perspectief
treed in de voetsporen van Jheronimus Bosch 4 Brabantse steden, 7 musea, 13 tentoonstellingen
Het programma in vogelvlucht
20
Evenementen
24
Voorstellingen en concerten
26
Meer tentoonstellingen
30
2016 in vier seizoenen
binnen en buiten, voor jong en oud dans, toneel, theater, circus en muziek in in Uden, ’s-Hertogenbosch, Heusden en Helmond
Bosch hedendaags
31
Praktische informatie
32
Met dank aan
34
lifestyle producten en meer
plan uw bezoek aan ’s-Hertogenbosch alle partners van Jheronimus Bosch 500
4
Leeswijzer De activiteiten van het programma van Jheronimus Bosch 500 worden in dit programmaboekje gegroepeerd aangeboden. In het hart van het boekje is de volledige kalender, verspreid over vier seizoenen, opgenomen. De activiteiten hebben plaats in ’s-Hertogenbosch tenzij anders vermeld.
Voor actuele informatie, openingstijden en entreeprijzen: bosch500.nl Subsidiënten
Founding partners
Hoofdsponsor
Hoofdbegunstiger
Colofon Samenstelling: stichting Jheronimus Bosch 500 Ontwerp en vormgeving: Studio Kluif Fotografie: Ben Nienhuis, Joop van der Perk, Kalle Kuikkanimie, Karin Jonkers, Rik Klein Gotink, Rob G. Erdmann. © Jheronimus Bosch 500, december 2015 Aan deze publicatie kunnen geen rechten worden verleend.
5
Jheronimus Bosch Visioenen van een genie
Jheronimus Bosch (ca. 1450 – 1516) maakte zijn beroemde schilderijen en tekeningen aan de Bossche Markt. Hier vond hij zijn inspiratie en rijpten zijn bekende thema’s verleiding, zonde en rekenschap. Bosch’ werken zijn in 500 jaar verspreid geraakt over de gehele wereld. Een groot aantal ervan keert eenmalig terug naar de stad waar ze zijn ontstaan.
Het Noordbrabants Museum ’s-Hertogenbosch 13 februari t/m 8 mei 2016
Narrenschip, Paris, Musée du Louvre
Jheronimus Bosch 500 en Het Noordbrabants Museum in ’s-Hertogenbosch presenteren de internationale tentoonstelling Jheronimus Bosch – Visioenen van een genie. Met naar verwachting 20 schilderijen en zo’n 19 tekeningen is een ongeëvenaard overzicht van de middeleeuwse Bossche meester.
Topstukken uit de hele wereld naar ’s-Hertogenbosch Eenmalig keert het leeuwendeel van zijn nalatenschap terug naar ’s-Hertogenbosch, de stad waar hij zijn meesterwerken schilderde en waaraan hij zijn artiestennaam Bosch ontleende. Het uitzonderlijk grote aantal bruiklenen aan de expositie biedt bezoekers de unieke gelegenheid de revolutionaire en fantasie rijke beeldtaal van Jheronimus Bosch uitgebreid te bestuderen. Boek nu online: tickets.hnbm.nl
6
7
Internationaal onderzoek De groots opgezette overzichtstentoonstelling Jheronimus Bosch – Visioenen van een genie is gebaseerd op het wereldwijde, omvangrijkste onderzoek ooit dat naar het relatief kleine oeuvre van Bosch is gedaan. Het Bosch Research and Conservation Project is een grootschalig kunsthistorisch onderzoek, opgezet door Jheronimus Bosch 500, Het Noordbrabants Museum en de Radboud Universiteit Nijmegen. De resultaten van het onderzoek vormen het uitgangspunt van de tentoonstelling.
Ruim 5 jaar lang werkten kunsthistorici, conservatoren en restauratoren uit instellingen over de hele wereld samen om het erfgoed van Bosch te analyseren en conserveren. Geen oeuvre is ooit zo gedetailleerd en gestandaardiseerd gedocumenteerd.
Onderzoek brengt Bosch dichterbij Nieuwe verbanden, technieken en betekenissen worden ter gelegenheid van de herdenking van het 500ste sterfjaar van de kunstenaar in ’s-Hertogenbosch aan de wereld gepresenteerd. De resultaten brengen bezoekers van de tentoonstelling dichter bij Bosch; dichtbij de kunstwerken, dichtbij hun ontstaansgeschiedenis en daarmee dichtbij de kunstenaar zelf. De volledige uitkomsten van het onderzoek worden ter gelegenheid van de tentoonstelling in januari 2016 gepubliceerd in een tweedelige monografie. Behalve deze oeuvrecatalogus verschijnen er ook een publieks catalogus en een geavanceerde en tegelijkertijd gebruiksvriendelijke website boschproject.org waarop alle BRCP-documentatie te raadplegen en te zien zal zijn.
Hooiwagen, Madrid, Museo Nacional del Prado
8
9
Bosch Lezingen Twaalf bijzondere lezingen, georganiseerd door Jheronimus Bosch 500 en het Jheronimus Bosch Art Center: een keer per maand op zondagmiddag van 15.00 tot 16.00 uur. De Bosch Lezingen zijn gratis toegankelijk en worden gehouden in het Jheronimus Bosch Art Center. 500 jaar sociale verhoudingen Prof. dr. Herman Pleij, historicus 15 november 2015
Bier, kloosterleven en gezondheid Drs. Paul van Dun, historicus 12 juni
500 jaar psychiatrie Prof. dr. Joost Vijselaar, psycholoog 13 december 2015
Filips II, een fictionele koning Hans Maarten van den Brink, auteur 10 juli
De Morele Aap in de Tuin der Lusten Dr. Frans de Waal, primatoloog 10 januari De doornenkroon en de vier humores Dr. Hans de Waardt, historicus 14 februari De dieren van Bosch Dr. Thijs Caspers, historicus 13 maart El Bosco: Bosch en Spanje in de 16de eeuw Dr. Raymond Fagel, historicus 10 april Utopia Prof. dr. Rik Torfs, kerkjurist 8 mei
Wetenschappers komen van 14 t/m 16 april bijeen in het Jheronimus Bosch Art Center voor het Bosch Congres Jheronimus Bosch: his life and his work. Voor meer informatie: www.jheronimusbosch-artcenter.nl.
Bij Bosch op het bord, eten in de tijd van Jheronimus Bosch Drs. Lizet Kruyff, culinair historicus 18 september Had Jheronimus Bosch gevoel voor humor? Prof. dr. Rudolf Dekker, historicus 16 oktober Thomas More Prof. dr. Wil Derkse, filosoof 20 november Kijk op bosch500.nl voor meer informatie en reserveringen.
Bezoek na de lezingen gratis de tentoonstelling Vijf eeuwen psychiatrie – Ontwikkelingen sinds de Doornenkroning van Jheronimus Bosch in Reinier van Arkel.
11
Bosch Experience
Voor iedereen die meer wil weten over het leven van Jheronimus Bosch, zijn tijd en zijn stad, is er de Bosch Experience. Deze ontdekkingsroute, die in het teken staat van zijn beroemdste werk Tuin der lusten, volgt het spoor van de schilder door ’s-Hertogenbosch. Het is niet zomaar een route, maar een onvergetelijke beleving.
Treed in de voetsporen van Jheronimus Bosch
De Tuin der lusten is terug in ’s-Hertogenbosch: manshoog staat het drieluik aan de oever van de rivier De Dommel. Maar het is niet compleet! Een aantal van Bosch’ raadselachtige figuren zijn verdwenen en hebben zich opgesteld in de middeleeuwse binnen stad. Ze zijn te vinden met het Routeboekje Bosch Experience en via de Bosch Experience App die de bezoeker laat weten dat je dicht in de buurt komt van Bosch’ creaties. Op zoek naar de ontbrekende figuren uit de Tuin der lusten leidt de route bezoekers langs locaties en activiteiten waar men Bosch op verschillende manieren beter leert kennen.
Detail Tuin der Lusten
Plan je eigen route De Bosch Experience is zo gevarieerd dat zowel gezinnen met kinderen als liefhebbers van geschiedenis en kenners van hedendaagse kunst er een eigen route mee kunnen samenstellen. Sommige activiteiten langs de route zijn gratis, voor andere zijn entreetickets nodig die het beste vooraf online te boeken zijn. Ook is een combinatieticket verkrijgbaar.
Ontdekkingsroute door het ’s-Hertogenbosch van Bosch Vanaf 4 maart
De app is gratis te downloaden in de App Store en Play Store. Gratis routeboekjes zijn te verkrijgen bij verschillende informatiepunten in ’s-Hertogenbosch. Meer informatie: pagina 32
12
13
Bosch by Night - Op de Markt in het middeleeuwse stadscentrum van ’s-Hertogenbosch komt Jheronimus Bosch tot leven in een spectaculaire show in beeld en geluid. productie Jheronimus Bosch 500 Museum Het Zwanenbroedershuis Het Zwanenbroedershuis is het domicilie van de Illustre Lieve Vrouwe Broederschap die werd opgericht in 1318. Jheronimus Bosch was een vooraanstaand lid van dit broeder schap. Het neogotische huis bestaat sinds 1847 en staat op de plaats waar de Broederschap al sinds 1483 is gehuisvest. Bezichtig de fraaie, cultuur-historisch waardevolle kunstcollectie, met onder meer een serie unieke 15de- en 16de-eeuwse koorboeken.
Een wonderlijke klim Alleen in 2016 krijgt het publiek de kans om op 25 meter hoogte te wandelen door de dakgoten van de Sint-Janskathedraal. Vanuit hier zijn de 96 luchtboogbeelden van zeer dichtbij te bewonderen. De gelijkenis tussen deze fantasierijke beelden van fabeldieren, muzikanten, draken, potsenmakers en monsters en het werk van Jheronimus Bosch is treffend. co-productie met Stichting Nationaal Monument Sint-Jan
Hemel- en hellevaart - Bosch herleeft tijdens het varen op het eeuwen oude stelsel van waterlopen, binnen de oude stadsmuren: een tocht door èn onder de stad. co-productie met Kring Vrienden van ’s-Hertogenbosch Jheronimus Bosch Art Center Alle werken die Bosch in ’s-Hertogenbosch maakte, zijn verspreid geraakt over de wereld. Maar in de stad van de meester is zijn complete oeuvre op ware grootte te bewonderen. In het Center, gevestigd in een kerkgebouw, zijn de fotografische kopieën tentoongesteld. In de toren is de expositie Mail Art van Bosch tot Bruegel te zien. Op 40 meter hoogte en met een glazen lift te bereiken, is een prachtig 360° panoramazicht op de stad.
De stad van Bosch Bekijk en beleef in het Groot Tuighuis de stad waarin Jheronimus Bosch leefde en werkte. Computer animaties in 3D tonen de gebouwen en straten van toen. Personages ontleend aan de schilderijen van Bosch vertellen in de gebouwen hoe zij leefden, zoals de pelgrim in de Oude Sint-Jacobskerk, de lakenhandelaar op de Markt en de huisvrouw bij haar gedekte tafel in het middeleeuwse huis.
Kijk op bosch500.nl/boschexperience voor data, tijden, adressen en ticketinformatie.
14
15
Bosch Grand Tour ’s-Hertogenbosch - Eindhoven - Tilburg - Breda
Jheronimus Bosch 500 inspireerde zeven vooraanstaande Brabantse musea tot de presentatie van een hedendaags tentoonstellingsprogramma in het teken van de middeleeuwse kunstenaar. Meer dan een jaar Jheronimus Bosch als inspiratie voor jong en oud. De Bosch Grand Tour is een ontdekkingstocht langs actuele kunst, design en cultuur in ’s-Hertogenbosch, Breda, Eindhoven en Tilburg.
Jheronimus Bosch als inspiratiebron
’S-HERTOGENBOSCH Het Noordbrabants Museum www.hnbm.nl
De Zeven Hoofdzonden: Gurt Swanenberg en Pieter Bruegel Geïnspireerd door Bosch’ zeven hoofdzonden: dierlijke skeletten beschilderd met waanzinnige details van Gurt Swanenberg en gravures van Pieter Bruegel. 29 oktober t/m 29 januari 2017
Jan Fabre - Tribute to Hieronymus Bosch in Congo Fabres monumentale mozaïekpanelen uit de serie Tribute to Hieronymus Bosch in Congo verbeelden de wreedheden en de absurditeit die de voormalige Belgische kolonie Congo heeft ondergaan. 11 juni t/m 18 september
4 Brabantse steden, 7 musea, 13 tentoonstellingen December 2015 t/m april 2017
16
Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch www.sm-s.nl
Meesterwerken uit de collectie Brukenthal Vlaamse en Hollandse meesters uit de tijd voor en na Bosch uit de Roemeense collectie Brukenthal. Schilders als Jan van Eyck, Jacob Jordaens en Pieter Brueghel de Jonge brachten samen met Bosch de schilderkunst van de lage landen op het allerhoogste niveau. 18 juni t/m 9 oktober
Jeroen Kooijmans: The Fish Pond Song Videodrieluik van Jeroen Kooijmans, gedurende tien jaar gefilmd in Nederland, Hongarije en op Curaçao. Belangrijke inspiratiebronnen zijn de Tuin der lusten van Jheronimus Bosch en de eigentijdse geschiedenis sinds 9/11, een gebeurtenis die de beeldend kunstenaar van nabij meemaakte. 19 december 2015 t/m 5 juni
De terugkeer van de olifant Jheronimus Bosch vond veel navolging, in schilderijen en grafische reproducties en zelfs in wandtapijten. De expositie toont 16de-eeuwse gravures, houtsneden én het nieuwe, door Jan Fabre ontworpen wandtapijt geweven in het TextielMuseum. 29 oktober t/m 29 januari 2017
Nacho Carbonell Stoelen, banken en lampen die met hun bizarre vormen ternauwernood als gebruiksvoorwerp zijn te herkennen. De surreële en sculpturale vormen van Nacho Carbonell (Valencia) vertonen opmerkelijke overeenkomsten met elementen uit schilderijen van Jheronimus Bosch. 18 juni t/m 11 september
17
Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch vervolg
Fernando Sánchez Castillo De Spaanse kunstenaar Fernando Sánchez Castillo (Madrid) maakt een nieuw werk in het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch met als uitgangspunt de fascinatie van koning Filips II van Spanje (1527-1598) voor Jheronimus Bosch. 18 juni t/m 11 september Heaven, Hell & Earth – Jake & Dinos Chapman, Gabriel Lester, Pipilotti Rist Drieluik gebaseerd op de grote thema’s van Jheronimus Bosch: het Britse duo Jake & Dinos Chapman verbeeldt de hel, de Zwitserse videokunstenares Pipilotti Rist komt met een hemelse bijdrage en de Nederlandse kunstenaar en filmmaker Gabriel Lester verbindt deze uitersten in een nieuwe installatie. 24 september t/m 15 januari 2017 EINDHOVEN Van Abbemuseum www.vanabbemuseum.nl Het begin van nu? Rond de jaren ’80 Kunstenaars uit Nederland, Groot-Brittannië, Spanje, Slovenië en Turkije betwisten de in hun tijd heersende ideeën over macht, identiteit en seksualiteit en bieden alternatieve visies op de wereld – een strategie die Bosch 500 jaar geleden al hanteerde! 16 april t/m 2 oktober TILBURG De Pont museum www.depont.nl Atelier Van Lieshout – SlaveCity Atelier Van Lieshout is gefascineerd door vergankelijkheid, dystopie en verregaande efficiëntie: thema’s die in het werk van Bosch prominent aanwezig zijn. Een indringend project met tekeningen, schilderijen, maquettes, grote sculpturen en installaties,
dat voor het eerst in Nederland in zijn geheel te zien is. 11 juni t/m 16 oktober TextielMuseum www.textielmuseum.nl De terugkeer van de olifant TextielMuseum en Het Noordbrabants Museum werken samen in De terugkeer van de olifant, waarbij het verloren gegane wandtapijt van Bosch opnieuw tot leven komt in een interpretatie van Jan Fabre. In het TextielMuseum is het proces van ontwerp naar vervaardiging te zien. 8 april t/m 30 september Natuurmuseum Brabant www.natuurmuseumbrabant.nl De dieren van Jeroen Bosch In het werk van Bosch spelen dieren een belangrijke rol. Met behulp van kunstobjecten van hedendaagse kunstenaars en dieren uit de eigen natuurhistorische collectie komen zij als het ware tot leven. Een tentoonstelling voor jong én oud over symboliek, fantasie en werkelijkheid. 1 april t/m 1 april 2017
Jeroen Kooijmans: The Fish Pond Song
BREDA MOTI, Museum of the Image www.motimuseum.nl Nieuwe Lusten in Breda De Tuin der lusten houdt schrijvers, kunstenaars en wetenschappers al meer dan een half millennium in de ban. Literaire auteurs schrijven een essay bij een fragment van het werk en beeldend kunstenaars vertalen het triptiek met hun animaties naar het heden. Met werk van Persijn Broersen & Margit Lukács, Studio Smack, Eelco Brand en Floris Kaayk. 2 april t/m 31 december Kijk op bosch500.nl/grandtour voor tijden, adressen en ticketinformatie.
SlaveCity
Januari – Februari – Maart
Concert Tentoonstelling
Kinderen
Openlucht
t/m 5 juni The Fish Pond Song, p17
Lezing Toneel/theater/circus
April – Mei – Juni
Dans
Vanaf 12 februari Alle schilderijen en tekeningen Bosch in hoogwaardige reproducties, p30
1 januari Nederlands Blazers Ensemble, p26
12 februari Opening Bosch-tentoonstelling, p24
2 januari Nederlandse Reisopera en philharmonie zuidnederland, p26
13 februari t/m 8 mei Jheronimus Bosch – Visioenen van een genie, p6
3 januari Opening Bosch-jaar: Nederlands Blazers Ensemble, p26
14 februari Hans de Waardt: De doornenkroon en de vier humores, p11
3 januari Lampionnenoptocht 3 Koningen, p24
23 februari Het Nationale Ballet – Junior Company, p26
10 januari Frans de Waal: De Morele Aap in de Tuin der Lusten, p11 21 januari Museumconcert Storioni Festival, p26 26 januari Wandelconcert Storioni Festival, p26 12 februari t/m 8 januari 2017 Mail Art van Bosch tot Bruegel, p30 12 februari t/m 8 januari 2017 Jeroen en het geld van toen, p30 2 februari t/m 28 augustus Jheronimus Bosch en de zeven zonden, p30 7 en 8 februari Carnavalsoptochten, p24
20
16 april t/m 2 oktober Het begin van nu? Rond de jaren ‘80, p18
t/m 5 juni The Fish Pond Song, p17
23 april Vrede van Heusden, p24
t/m 28 augustus Jheronimus Bosch en de zeven zonden, p30
23 april t/m 1 september Heusden 1516, p30 7 mei Bosch Beweegt, p24
t/m 31 december Bosch Open Expo/B.O.E., p30
8 mei Rik Torfs: Utopia, p11
t/m 8 januari 2017 Mail Art van Bosch tot Bruegel en Jeroen en het geld van toen, p30
22 mei Familiedansvoorstelling De Stilte, p27
1 april Zing Jheronimus, p27
4 t/m 27 maart Zeven Hoofdzonden door Matzer, p26
1 april t/m 30 oktober Bosch y Bosco: De reis van de Tuin der lusten, p24
Vanaf 4 maart Bosch Experience, p12
1 april t/m 1 april 2017 De dieren van Jeroen Bosch, p18
12 maart Modeshow Addy van den Krommenacker, p24
2 t/m 22 april Missa Unitatis, p27
13 maart Thijs Caspers: De dieren van Bosch, p11
2 april t/m 31 december Nieuwe Lusten in Breda, p18
Vanaf 19 maart Bosch Open Expo/B.O.E., p30
Vanaf 3 april Walk with me: De Marginalia, p24
22 t/m 26 maart Festival Cement, p26
8 april t/m 30 september De terugkeer van de olifant, p18
Vanaf 4 maart alle dagen: Bosch Experience, p12
11 februari Nanine Linning Dance Company, p26
t/m 8 mei Jheronimus Bosch – Visioenen van een genie, p6
3, 4 en 5 juni Gregoriaans Festival, p27 4 en 5 juni De wereld van Bosch, p24 11 juni t/m 18 september Jan Fabre: Tribute to Hieronymus Bosch in Congo, p17 11 juni t/m 16 oktober Atelier Van Lieshout – SlaveCity, p18 12 juni Paul van Dun: Bier, kloosterleven en gezondheid, p11 16, 18 en 19 juni Bosch Parade, p24
10 april Raymond Fagel: El BoscoBosch en Spanje in de 16de eeuw, p11 16 en 17 april Schetsboek van Jeroen, p27
21
18 juni t/m 11 september Nacho Carbonell, p17 18 juni t/m 11 september Fernando Sánchez Castillo, p18 18 juni t/m 9 oktober Meesterwerken uit de collectie Brukenthal, p17
Juli – Augustus – September
Concert Tentoonstelling
Kinderen
Openlucht
Vanaf 12 februari Alle schilderijen en tekeningen Bosch in hoogwaardige reproducties, p30
Lezing Toneel/theater/circus
Oktober – November – December
Dans
t/m 31 december Nieuwe Lusten in Breda, p18 t/m 8 januari 2017 Mail Art van Bosch tot Bruegel en Jeroen en het geld van toen, p30
t/m 28 augustus Jheronimus Bosch en de zeven zonden, p30
t/m 1 april 2017 De dieren van Jeroen Bosch, p18
t/m 1 september Heusden 1516, p30
10 juli Hans Maarten van den Brink: Filips II, een fictionele koning, p11
t/m 11 september Nacho Carbonell, p17
4 t/m 14 augustus Theaterfestival Boulevard, p27
t/m 11 september Fernando Sánchez Castillo, p18
7 augustus Mis voor Drie Heren, p28
t/m 18 september Jan Fabre: Tribute to Hieronymus Bosch in Congo, p17
8 t/m 18 september Internationaal Vocalisten Concours, p28
t/m 30 september De terugkeer van de olifant, p18
11 september Bloemencorso Valkenswaard, p24
t/m 2 oktober Het begin van nu? Rond de jaren ‘80, p18
12 september t/m 5 december Bosch in gebrandschilderd glas verbeeld, p30
t/m 9 oktober Meesterwerken uit de collectie Brukenthal, p17
18 september Lizet Kruyff: Bij Bosch op het bord, p11
t/m 16 oktober Atelier Van Lieshout – SlaveCity, p18
22 t/m 25 september Circusvoorstelling van Les 7 doigts de la main (Canada), p28
t/m 30 oktober Bosch y Bosco: De reis van de Tuin der lusten, p24
23, 24 en 25 september Fanfari Bombari in Haaren, p28
t/m 31 december Bosch Open Expo/B.O.E., p30
24 september t/m 15 januari 2017 Heaven, Hell & Earth, p18
22
t/m 2 oktober Het begin van nu? Rond de jaren ‘80, p18
13 t/m 19 oktober Stadsopera Het Laatste Oordeel, p28 16 oktober Rudolf Dekker: Had Jheronimus Bosch gevoel voor humor? p11
t/m 9 oktober Meesterwerken uit de collectie Brukenthal, p17 t/m 16 oktober Atelier Van Lieshout – SlaveCity, p18
21, 22 en 23 oktober Fanfari Bombari in Heusden, p28 22 t/m 30 oktober Circusvoorstelling van Les Colporteurs (Frankrijk), p28
t/m 30 oktober Bosch y Bosco: De reis van de Tuin der lusten, p24
29 oktober t/m 29 januari 2017 De terugkeer van de olifant, p17
t/m 5 december Bosch in gebrandschilderd glas verbeeld, p30
29 oktober t/m 29 januari 2017 De Zeven Hoofdzonden: Gurt Swanenberg en Pieter Bruegel, p17
t/m 31 december Bosch Open Expo/B.O.E., p30
30 oktober t/m 8 januari 2017 Vreemde Vogels Onderweg, p30
t/m 31 december Nieuwe Lusten in Breda, p18
4 november Bosch Requiem, p28
t/m 8 januari 2017 Mail Art van Bosch tot Bruegel en Jeroen en het geld van toen, p30
4, 5 en 6 november Fanfari Bombari in Vught, p28
t/m 15 januari 2017 Heaven, Hell & Earth, p18
4 t/m 13 november November Music, p28
t/m 1 april 2017 De dieren van Jeroen Bosch, p18
9 en 10 november Muziektheater Bosch Beach, p28
7, 8 en 9 oktober Fanfari Bombari in Sint Michielsgestel, p28
20 november Wil Derkse: Thomas More, p11 22 november Nederlands Danstheater 2, p28
Vanaf 4 maart alle dagen: Bosch Experience, p12
11 december Slotmanifestatie Bosch Forever, p24
23
Evenementen Vrede van Heusden Cultuurhistorische manifestatie op en rond de Maas om de nooit gesloten vrede tussen Heusden en ’s-Hertogenbosch alsnog te tekenen. Haven Heusden – 23 april
3 Koningen van Bosch Lampionnenoptocht om de 3 Koningen naar Bosch’ Aanbidding der koningen te begeleiden. Markt en Parade – 3 januari Carnaval à la Bosch Oeteldonk, dè’s écht Bosch. Twee carnavalsoptochten met vele verwijzingen naar Jheronimus Bosch. Binnenstad – 7 en 8 februari Opening Bosch-tentoonstelling Voorafgaand aan de officiële opening van de tentoonstelling trekt een wonderlijke parade naar Het Noordbrabants Museum. Parade – 12 februari
Bosch Beweegt Sporters, acrobaten, dansers en muzikanten en verbeelden zo de Tuin der lusten. Sportcentrum Maaspoort – 7 mei De wereld van Bosch Cultuurhistorische manifestatie die de tijd van Jheronimus Bosch doet herleven. Omgeving Jheronimus Bosch Art Center, Sint-Janskerkhof 4 en 5 juni
Modeshow Addy van den Krommenacker Bossche modeontwerper presenteert zijn 2016-collectie geïnspireerd op Jheronimus Bosch. Theater aan de Parade – 12 maart
Bosch Parade Varende processie van het ongerijmde op de Bossche stadswateren. productie van Jheronimus Bosch 500 Dommel – 16, 18 en 19 juni Bloemencorso Valkenswaard Bloemencorso met als thema Fantastische Visioenen – vrij naar Jheronimus Bosch. Centrum Valkenswaard 11 september
Bosch y Bosco De reis die de Tuin der lusten ruim 500 jaar geleden maakte, wordt opnieuw ondernomen. Het beroemde werk reist symbolisch van ’s-Hertogenbosch naar Madrid. Op diverse locaties is een programma met muziek, lezingen en film. 1 april: ’s-Hertogenbosch en Tilburg; 1 t/m 8 april: Breda; 12 en 14 mei: Brussel; 15 mei: Antwerpen; 1 t/m 5 juni: Madrid; 4 juni: San Lorenzo. Terug in ’s-Hertogenbosch 28 t/m 30 oktober Walk with me: De Marginalia Kunstklankroute in de openbare ruimte van Strijbos & Van Rijkswijk. co-productie met Het Zuidelijk Toneel. Binnenstad – Vanaf 3 april
Kijk op bosch500.nl voor tijden, adressen en ticketinformatie.
Bosch Forever Slotmanifestatie Jheronimus Bosch 500. Fanfari Bombari zet BoschBeest in vuur en vlam. Het BoschBeest is gecreëerd door de Bossche bevolking samen met kunstenares Marianne van Heeswijk en Stadssmederij Opis. productie van Jheronimus Bosch 500 Wilhelminaplein – 11 december
24
Bosch Parade
25
Hieronymus B.
Voorstellingen en concerten P
P
IN G*DSNAAM! Op 1 januari wordt het publiek in het Amsterdamse Concertgebouw tra ditiegetrouw het nieuwe jaar ingeblazen. Dit jaar met de Nederlandse première van HET NIEUWJAARSCONCERT 2016 IN G*DSNAAM!, geïnspireerd op Jheronimus Bosch en door het Nederlands Blazers Ensemble. BNN-VARA zendt het concert ’s avonds uit via NPO 2. co-productie met het Nederlands Blazers Ensemble Het Concertgebouw Amsterdam 1 januari Amahl en de nachtelijke bezoekers Nederlandse première van de kinderopera van Gian Carlo Menotti, gebaseerd op Aanbidding der koningen van Bosch, door de Nederlandse Reisopera en philharmonie zuidnederland o.l.v. Arjan Tien. co-productie met de Nederlandse Reisopera en philharmonie zuidnederland Theater aan de Parade – 2 januari
Wandelconcert Het Storioni Festival brengt muziek van Bosch op instrumenten zoals afgebeeld op de Tuin der lusten, te horen in een compositie van Aart Strootman. De Toonzaal, Museum Slager, Bisschoppelijk Paleis – 26 januari
P
P
Hieronymus B. Nederlandse première van een avondvullende choreografie van Nanine Linning Dance Company met werken van Bosch als leidraad. co-productie met Stadttheater Heidelberg Theater aan de Parade – 11 februari Bubbles Nederlandse première van de dans voorstelling Bubbels door Het Nationale Ballet - Junior Company, met werk van Hans van Manen, Ernst Meisner, Milena Sidorova, Juanjo Arqués (première) en Robert Binet. Juanjo Argués choreografeert in opdracht van Jheronimus Bosch 500 Theater aan de Parade – 23 februari
Openingsconcert Bosch-jaar Het Nederlands Blazers Ensemble brengt ’s-Hertogenbosch een concert geïnspireerd op Jheronimus Bosch. De officiële start van de manifestatie Jheroninus Bosch 500. co-productie met het Nederlands Blazers Ensemble Theater aan de Parade – 3 januari
Zeven Hoofdzonden Zeven korte voorstellingen door theatergroep Matzer. In elke voorstelling is een hoofdzonde het leidend thema. Zwanenbroedershuis – 4-6, 11-13, 18-20, 25-27 maart
Museumconcert Het Storioni Festival brengt het Berlage Saxophone Quartet en Jasper Krabbé met werken van o.a. Machaut, Ockhegem en Ter Veldhuis. Van Abbe Museum, Eindhoven 21 januari
Festival Cement Het festival brengt een Bosch-programma met werk van jonge podiumkunstenaars, onder wie Pablo Esbert Lilienfeld, Atelier Bildraum (première) en Eva Line de Boer (première). Div. locaties – 22 t/m 26 maart
P = première
P
26
Zing Jheronimus Korenwedstrijd met vertolkingen van 10 speciaal gecomponeerde nieuwe Nederlandstalige liederen bij het werk van Jheronimus Bosch. productie van Jheronimus Bosch 500 Theater aan de Parade – 1 april
Gregoriaans Festival Muziek uit de tijd van Bosch met o.a. Cappella Pratensis. Sint-Janskathedraal, Hervormde kerk, Zwanenbroedershuis, Jheronimus Bosch Art Center – 3, 4 en 5 juni
Missa Unitatis Werk van Antony Pitts (*1969), uitgevoerd door Cappella Pratensis, Nederlands Kamerkoor, koren uit Brabant en Nationaal Jeugdkoor. Div. locaties - 2 t/m 22 april
Theaterfestival Boulevard Het festival brengt een Bosch-programma met onder meer wereldpremières van Compagnie Marie Chouinard (nieuw werk in opdracht van Jheronimus Bosch 500), Theater Artemis, Dries Verhoeven, Het Zuidelijk Toneel & Nieuwe Helden. Met Nederlandse premières van Laika, Benjamin Verdonck en Miwa Matreyek. Div. locaties – 4 t/m 14 augustus
P
Schetsboek van Jeroen Kinderdansvoorstelling door Balletstudio Geraldine. Theater aan de Parade – 16 en 17 april Bosch in bed Familiedansvoorstelling (8+) door gezelschap De Stilte. Verkadefabriek – 22 mei
Kijk op bosch500.nl voor tijden, adressen en ticketinformatie.
27
Mis voor Drie Heren Cappella Pratensis en de Illustre Lieve Vrouwe Broederschap her denken de 500ste sterfdag van Bosch. Sint-Janskathedraal – 7 augustus Internationaal Vocalisten Concours (IVC) – Bosch Song Halve finale- en finale-deelnemers van het concours brengen de verplichte IVC-opdrachtcompositie, in het kader van de IVC Jheronimus Bosch Liedcyclus, gecomponeerd door Monique Krüs. Theater aan de Parade 8 t/m 18 september
P
Bosch Dreams Wereldpremière van de speciale Bosch-circusvoorstelling van het Canadese gezelschap Les 7 doigts de la main. co-productie met Festival Circolo Theater aan de Parade 22 (try-out), 23, 24, 25 september
P
P
P
Het Laatste Oordeel Stadsopera door Bossche vereniging Het Vervolg. Theater aan de Parade – 13 t/m 19 oktober
P
P
Fanfari Bombari Muzikaal theaterspektakel van harmonieën, fanfares en koren in Haaren, Heusden, Sint Michielsgestel, Vught, ’s-Hertogenbosch. Div. locaties – 23 t/m 25 september; 7 t/m 9, 21 t/m 23 oktober; 4 t/m 6 november; finale 11 december
P
Sous la toile de Jheronimus Wereldpremière van de speciale Boschcircusvoorstelling van het Franse circus-gezelschap Les Colporteurs. co-productie met Festival Circolo Landgoed Velder, Liempde Div. data tussen 22 en 30 oktober
28
Bosch Requiem Wereldpremière van Requiem voor Jheronimus Bosch van Detlev Glanert, uitgevoerd door het Koninklijk Concertgebouworkest, Groot Omroepkoor en solisten o.l.v. Markus Stenz. Opdrachtwerk van Jheronimus Bosch 500 en Koninklijk Concertgebouworkest. productie van Jheronimus Bosch 500 Sint-Janskathedraal – 4 november
Kijk op bosch500.nl voor tijden, adressen en ticketinformatie.
November Music Het festival brengt een Boschprogramma met onder meer premières van werken van Detlev Glanert, Willem Jeths, Wim Henderickx, PietJan van Rossum & Toon Tellegen en Dick Verdult. M.m.v. philharmonie zuid nederland o.l.v. Karel Deseure. Div. locaties – 4 t/m 13 november Bosch Beach Muziektheater. Compositie Vasco Mendonça, libretto Dimitri Verhulst, regie Kris Verdonck. Uitgevoerd door solisten en Asko|Schönberg o.l.v. Etienne Siebens. co-productie met LOD muziektheater, Gent; Concertgebouw Brugge; A Two Dogs Company, Brussel; Künstlerhaus Mousonturm, Frankfurt; Teatro Maria Matos, Lissabon; Operadagen Rotterdam; November Music, ’s-Hertogenbosch Theater aan de Parade – 9 en 10 november Symbolen Nederlands Danstheater 2 danst Some other Time van Sol León & Paul Lightfoot, een nieuw werk van Jirˇí Pokorný en Out of Breath van Johan Inger. Jirˇí Pokorný choreografeert in opdracht van Jheronimus Bosch 500 Theater aan de Parade – 22 november
Bosch Requiem
29
Meer tentoonstellingen UDEN Jheronimus Bosch in gebrandschilderd glas verbeeld Nieuw werk van Marc Mulders, Reinoud van Vught, Olphaert den Otter, in samenwerking met Piet Hein Eek. Allen lieten zich inhoudelijk en iconografisch inspireren door de schilderen tekenkunst van hun middeleeuwse voorganger Jheronimus Bosch. Museum voor Religieuze Kunst, Uden 12 september t/m 5 december ’s-HERTOGENBOSCH Mail Art van Bosch tot Bruegel Honderden stukjes kunst op briefkaartformaat van kunstenaars die zich hebben laten inspireren door het werk van Jheronimus Bosch en Pieter Bruegel. Jheronimus Bosch Art Center – toren – 12 februari t/m 8 januari 2017 Jeroen en het geld van toen Blencken, botdragers, halve plakken, snaphanen en witjes: zie hoe het geld rolde in de tijd van Jheronimus Bosch. Jheronimus Bosch Art Center – auditorium – 12 februari t/m 8 januari 2017 Reproducties Bosch Expositie van alle schilderijen en tekeningen van Jheronimus Bosch in hoogwaardige reproducties. Jheronimus Bosch Art Center – aula – Vanaf 12 februari
Kijk op bosch500.nl/agenda voor data, tijden, adressen en ticketinformatie.
Bosch Open Expo /B.O.E. Tentoonstelling in de slagschaduw van Jheronimus Bosch – Visioenen van een genie met werk dat is geselecteerd uit meer dan 700 inzendingen van amateurs en professionals. productie Jheronimus Bosch 500 Op div. locaties in ’s-Hertogenbosch – Vanaf 19 maart Vreemde Vogels Onderweg – Sjon Brands Vijf gevederde luchtpaleizen, weelderige droomvogels bezaaid met buitenissige bouwwerkjes en vreemde vogelmensjes. Vijf groteske kathedralen van een op hol geslagen fantasie. Jheronimus Bosch Art Center – aula 30 oktober t/m 8 januari 2017 HEUSDEN Heusden 1516 Over de bloei en neergang van het vestingstadje Heusden in de tijd van Jheronimus Bosch. Museum Gouverneurshuis, Heusden 23 april t/m 1 september HELMOND Jheronimus Bosch en de zeven zonden Met 25 werken uit eigen collectie wordt de middeleeuwse thematiek van de zeven hoofdzonden zichtbaar gemaakt, met Bosch’ Laatste Oordeel als uitgangspunt. Gemeentemuseum Helmond 2 februari t/m 28 augustus 2016
30
Bosch hedendaags Ter herdenking van en geïnspireerd op Jheronimus Bosch hebben kunstenaars diverse hedendaagse artikelen ontworpen. Boeken, documentaires, apps en lifestyle producten: te koop via de webshop jheronimusforever.nl en op diverse plekken in ’s-Hertogenbosch. Kijk op bosch500.nl voor meer informatie en verkooppunten.
Praktische informatie ’s-Hertogenbosch is een bruisende stad vol cultuur en evenementen, zeker in 2016. Met haar unieke cultuurhistorische centrum is er voor jong en oud genoeg te zien en te doen. Een bezoek aan ’s-Hertogenbosch is niet compleet zonder de bourgon dische cultuur te ontdekken! De stad heeft een bruisend centrum met tal van kroegjes en restaurants. Winkelliefhebbers kunnen hun hart ophalen in ’s-Hertogenbosch. Met hippe conceptstores, trendy modewinkels en mooie boetiekjes wordt shoppen een ware beleving. Een bezoekje aan het Museumkwartier is een must. Hier zijn Het Noordbrabants Museum en het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch onder een dak gevestigd. Ontsnap je liever even aan de drukte van de stad? Ga dan naar natuurgebied Het Bossche Broek, net buiten het centrum.
Informatie hierover is te vinden op bezoekdenbosch.nl. Hoe kom je er? ’s-Hertogenbosch is gemakkelijk te bereiken met het openbaar vervoer, de auto of de fiets. In het centrum rijdt de gratis Bosch-binnenstadsbus. Op bezoekdenbosch.nl staat alle informatie over parkeergelegenheden, transferia, fietsenstallingen en openbaar vervoer. Met de reisplanner kan iedereen een optimale route plannen. Verleng je bezoek Wil je ’s-Hertogenbosch echt beleven? Blijf dan een nachtje (of meer) slapen in een van de sfeervolle bed & break fasts of unieke (boutique)hotels. Op bezoekdenbosch.nl staan alle mogelijkheden.
Jheronimus Bosch 500 In 2016 is op verschillende plekken in ’s-Hertogenbosch informatie te verkrijgen over de manifestatie Jheronimus Bosch 500. Bij voorbeeld bij de VVV ’s-Hertogenbosch op de Markt. De VVV is gevestigd in het oudste bakstenen huis van de stad. De medewerkers staan hier klaar om ieders ultieme bezoek te plannen. Ter hoogte van de Sint-Jansstraat, komende vanaf het station, staat het gloednieuwe informatiecentrum Bolwerk Sint Jan. Op de plek van de oude, middeleeuwse stadspoort brengt dit informatiecentrum de vroegere stads entree van ’s-Hertogenbosch opnieuw tot leven. Ook hier is alle informatie over de manifestatie te verkrijgen. Op meer plaatsen, verspreid door de hele stad, worden in 2016 extra informatiepunten ingericht.
VVV ’s-Hertogenbosch, Markt 77, telefoon: 073 612 7170 bezoekdenbosch.nl
32
SubsidiĂŤnten
Founding partners
Hoofdsponsor
Hoofdbegunstiger
Begunstigers
Sponsors
Business partners
Mecenas
Mediapartner
John en Patricia Groenewoud- Robeerst Voort zijn er schenkers die anoniem wensen te blijven
bosch500.nl: voor het volledige programma, tickets en actuele informatie