ArtEZ, Academie van Bouwkunst Arnhem, februari 2018 Afstudeerverslag Bouke Nijland Mentoren Ineke Hulshof - Hulshof Architecten Annemariken Hilberink - ArtEZ Ralph Brodruck - ArtEZ Gecommitteerde Jos van Eldonk - Common Affairs
sjanghai living
EEN gezinsbuurt voor sjanghai
1
02
Inhoudsopgave 05
Motivatie
09
Inleiding
07 11 13 23 29 35 47 55 64 75 91 97
Oorspronkelijk afstudeervoorstel Afstudeeropgave
Sjanghai door de jaren heen De evolutie van het wonen Typisch Sjanghai
Het gebruiken en verblijven in de buurt Van stadsmigrant naar 3-generatie-gezin
4 typische verblijfsplekken van Sjanghai in en om de buurt
Yangshupu Road & het ontwerpen van de buurt Ontwerpstappen van buurt tot woning Woonbehoefte van de gezinsbuurt
Materialisatie, gevelbeel en gevelopeningen
111 Buitenruimte is verblijfsruimte
119 Materialiteit en klimaatbeheersing buurtruimte 129 Sjanghai Living
135 Reflectie Afstudeerproces
inhoudsopgave
137 Bronvermelding 139 Colofon
03
04
Motivatie In 2013 en 2014 heb ik in Sjanghai gewoond en gewerkt. In de jaren daarna ben ik nog een aantal keren terug geweest. Het werken met Chinese collega-ontwerpers en het wonen in de moderne en oude buurten van Sjanghai hebben mij als ontwerper beïnvloed. Met name het wonen in China gaf mij een bron van inspiratie; een andere werkelijkheid waarop ik nu kan reflecteren. De verschillen en overeenkomsten zijn voor mij te vergelijken met het wonen en ontwerpen in een westerse omgeving. Waarin ik als westerling de waardes van een cultuur zoals die in Sjanghai kan aanschouwen en gebruiken als ontwerper.
motivatie
Een deel van de inwoners van Sjanghai hebben behoefte om te settelen in een gezinsbuurt. Een buurt voor 3-generatie-gezinnen met kinderen, ouders en grootouders. De waarde van de buurt is de gebruikscultuur en de wooncultuur die in China vanzelfsprekend is. ‘Sjanghai Living’ is een ontwerp voor een gezinsbuurt waar deze gebruikscultuur en wooncultuur weer een plek krijgt in het Sjanghai van tegenwoordig en in de toekomst.
05
06
Oorspronkelijk afstudeervoorstel Probleemstelling Sjanghai is een stad met een aantal uitzonderlijke eigenschappen: - Sjanghai is met 24 miljoen inwoners één van de grootste steden ter wereld. - De stad is één van de dichtst bevolkste steden ter wereld. (10 m2 per persoon) - En Sjanghai is één van de snelst groeiende steden ter wereld. (10 miljoen in 20 jaar) Vanwege de doorgaande migratie naar de stad blijft de stad de komende decennia snel groeien. Daarnaast zal de versoepeling van de een-kind-politiek met name in Sjanghai leiden tot een extra groei en een veranderende woonvraag. Architectonische en stedenbouwkundige opgave In het afstudeervoorstel ‘Wonen in Sjanghai’ wordt de enorme woonvraag die de stad heeft gereduceerd tot een concrete opgave: Het ontwerpen van een woonbuurt en gerelateerde leefomgeving in de stedelijke context van Sjanghai.
Voor deze nieuwe woonbuurt is een locatie gevonden in het centrumgebied van de stad. De locatie ligt in een woongebied die momenteel in ontwikkeling is. Met name dit soort nieuwe gebieden zijn op dit moment in trek vanwege een aantal voordelen: De locatie ligt op loopafstand van een nieuw metrostation. Het gebied is nog relatief goedkoop. Daarnaast heeft het een relatief goed leefklimaat en ligt op woon-werk afstand van de binnenstad. De locatie heeft de eigenschappen van een gemiddelde nieuwe woonbuurt in de stad. Zo heeft de woonbuurt de oppervlaktes van een gemiddeld woonblok en een dichtheid van 10 m2 leefoppervlak per persoon.
Architectonische relevantie Het ontwerp voor een woonblok biedt de mogelijkheid om een aantal belangrijke ontwerpvragen aan te grijpen: Wat houdt wonen in de stedelijke context van Sjanghai in? Hoe ziet het wonen in een hoge dichtheid eruit? En wat voor consequenties heeft hoge dichtheid voor de leefomgeving?
Maatschappelijke relevantie De uitgekozen plek voor dit afstudeervoorstel staat niet op zichzelf. Er zijn in Sjanghai veel meer van dit soort plekken in ontwikkeling. Door het voorstel voor de nieuwe woonbuurt te zien als een repeteerbaar principe, kan het ook uitgebreid worden tot een grotere schaal. Hiermee draagt het ook bij aan een groot vraagstuk van de stad: Hoe kan de doorgaande migratie en veranderende woonvraag in een stad als Sjanghai toekomstbestendig opgevangen worden?*
In het jaar dat ik in Sjanghai heb gewerkt en gewoond heb ik persoonlijk gemerkt wat een enorme transformatie de stad doormaakt en wat voor een invloed dit heeft op de woonomgeving. Tijdens het afstuderen hoop ik te kunnen inspelen op deze transformatie en bij te dragen aan deze stad in wording.
Motivatie Als ontwerper biedt de opgave voor het ontwerpen van een woonbuurt mij de kans om bezig zijn met de essentie van ons vak; Het scheppen van ruimte om in te leven.
*zie bronvermelding
07
08
Inleiding De afgelopen 20 jaar is Sjanghai sterk gegroeid. Er zijn 10 miljoen inwoners bijgekomen. Veelal jongvolwassenen van tussen de 20 en 30 jaar oud, die hard hebben gestudeerd en naar de stad zijn gekomen op een carrière op te bouwen. Door een aantal jaren geld te verdienen in Sjanghai kunnen ze financieel zorgdrager zijn voor hun veelal veel armere ouders. Om vervolgens te gaan trouwen en terug te gaan naar hun geboorteplaats om daar te wonen en kinderen te krijgen. Vaak komen ze er al snel achter dat het vanwege een betere financiële situatie en hogere levensstandaard veel beter is om in Sjanghai te blijven. De volgende stap is om in Sjanghai te settelen en zelfs hun ouders naar Sjanghai te brengen en die voor de kinderen te zorgen. Zelf heb ik in 2013 en 2014 in Sjanghai gewoond en gewerkt op een Chinees architectenbureau. Ik heb de Chinese privésituatie bij veel van mijn collega’s gezien. Ook heb ik in zowel moderne als oude wijken in Sjanghai gewoond en gezien dat daar dezelfde sociale privé dilemma’s heersen.
Sjanghai heeft in 20 jaar een enorme metamorfose ondergaan. Het is van een verouderde stad veranderd naar een moderne metropool.* Traditionele woonwijken hebben op veel plekken plaatsgemaakt voor moderne woontorens van 25 verdiepingen hoog. Dit is een effectieve oplossing gebleken voor de enorme groei die de stad heeft doorstaan. Maar er is een volgende stap nodig.* Stadsmigranten gaan settelen en grote gezinnen ontstaan. Gezinnen met 3 generaties; kind, ouder en grootouder.
De buurten zijn autoluw en buren kennen elkaar en zorgen voor elkaar. Dit is een veilige omgeving voor kinderen, tevens een prima omgeving voor oudere Chinezen (grootouders) die een grote moderne stad als Sjanghai verder nog niet kennen. Dit zijn typische kenmerken van de traditionele buurten in Sjanghai, maar de grootschalige buurten met woontorens hebben dit niet.
Er is in China geen zorgsysteem en veiligheidssysteem in zoals de westerse wereld die kent. Inwoners van Sjanghai zijn veelal op zichzelf en elkaar aangewezen. De traditionele buurten zijn daar ook op ingericht. Buurten zijn beschermde zones. Semi-openbaar, omsloten door bebouwen en beveiligd met afgesloten met poorten, zodat er geen onbevoegden in de buurt kunnen komen.
*zie bronvermelding
09
10
Afstudeeropgave Sjanghai Living De afstudeeropgave Sjanghai Living staat voor het ontwerp van een gezinsbuurt in Sjanghai. In het ontwerp staan de gebruikscultuur en wooncultuur centraal. Er is weer behoefte aan de gebruikscultuur en wooncultuur zoals die er altijd is geweest in Sjanghai.* In deze afstudeeropgave krijgen deze waarden weer een plek in het hedendaagse Sjanghai. De gezinsbuurt is gelegen in de omgeving van Yangshupu Rd. Er is een metrolijn aangelegd waardoor de buurt aantrekkelijk is voor de stadsmigrant die in het centrum werkt. Er zijn traditionele woonwijken met voorzieningen waar op aangesloten kan worden. Er is een stadspark, een school en langs de buurtjes zijn de typische straatjes met winkeltjes en restaurantjes die zo typische zijn voor het straatbeeld van Sjanghai. De buurt sluit aan op de kernwaarden van een Chinese gezinsbuurt. Er zijn woningen gebouwd in hoge dichtheid met meestal 3 a 4 bouwlagen.* De buurt is autoluw, beveiligd met poorten en zo ingericht dat deze geschikt is voor het dagelijks leven in een woonbuurt.*
Er zijn verschillende groottes woningen voor verschillende gezinssamenstellingen en wensen. De woningen zijn ontworpen met de gedachte van het samenzijn van het gezin van 3 generaties. Zo is er ook rekening gehouden met de oudere die fysiek steeds beperkter zal worden en op latere leeftijd zelf zorg nodig heeft. Alle woningen zijn vanaf straatniveau toegankelijk. Er is een tweede straatniveau die bereikbaar is met trappen, liften, en hierdoor onderdeel uitmaakt van de buurtruimte. De woning bestaat uit twee bouwlagen. De begane grond met een woonruimte en een grondgebonden slaapkamer voor de grootouders. En een verdieping met slaapkamers voor de rest van het gezin. Door het verhoogde straat niveau kunnen twee woningen van twee verdiepingen op elkaar gebouwd worden, waardoor een buurt van 4 bouwlagen ontstaat. De nadruk van de gezinsbuurt ligt op de buitenruimte. Deze wordt in Sjanghai en de rest van China intensief gebruikt, heel anders dan de westerse buurtruimten.
Een groot deel van het dagelijkse leven speelt zicht daar af. De ruimte langs de woningen is als een gezamenlijke openbare woonkamer. De buitenruimte is een verblijfsruimte. Een ruimte waar ouderen hele dagen spelletjes spelen, bijkletsen en sportoefeningen doen. Gezinnen ontmoeten elkaar om bij te kletsen en elkaar met naastenzorg te ondersteunen. Ook is het een plek waar kinderen uit de buurt met elkaar spelen. Er zijn verschillende soorten buitenruimten, voor verschillende leeftijden, behoeften en verschillende gebruiksdoeleinden. Kleine pleintjes voor naastgelegen woningen. Een 3 grotere plekken die voor de hele buurt dienen als sportveld of parkje. Ook hebben alle woningen een eigen privĂŠ buitenruimte. Woningen op de begane grond hebben een tuintje en woningen op de verdieping hebben een balkon en dakterras. Deze buitenruimtes hebben ook een relatie met de buurt waardoor een gelaagd geheel van buurtruimte, buitenruimte en verblijfsruimte ontstaat.
*zie bronvermelding
11
12
SJANGHAI DOOR DE JAREn HEEn
13
1990
sjanghai moderniseerd 14
Sjanghai centrum 1990*
2015
Sjanghai moderniseerd Tijdens mijn opleiding heb ik een jaar in Sjanghai gewerkt en gewoond. De stad, cultuur en manier van wonen waren nieuw voor mij. Het verschil tussen de stad van nu en die van 30 jaar geleden is goed merkbaar. In een hoog tempo hebben de traditionele buurten plaats gemaakt voor de moderne buurten. De moderne buurten liggen dicht bij mijn Westerse achtergrond, maar de oude buurten zijn nog erg traditioneel en liggen dichter bij het oorspronkelijke Chinese aard.
Sjanghai centrum 2015*
*zie bronvermelding
15
Zhabei district, contrast tussen traditionele rijwoningen en moderne woontorens 16
Zhabei district, contrast tussen traditionele rijwoningen en moderne woontorens
Contrast modern-traditioneel Er kunnen verschillende vragen gesteld worden; waarom verdwijnt de traditionele stad en maakt het plaats voor de moderne stad; Wat zijn de kwaliteiten van de traditionele stad en de moderne stad? Ik kan mij voorstellen dat het moderne Sjanghai voor de Chinees aantrekkelijk is, maar sluit het ook aan bij hun huidige levenswijze? En gaan er bij het verdwijnen van de traditionele buurten geen kwaliteiten verloren? In mijn afstuderen ben ik opzoek gegaan naar de kenmerken van de verschillende woonvormen in Sjanghai door de tijd heen. Hoe zien ze eruit? Waarom zien ze er zo uit? Hoe werkt het? Hoe wordt er geleefd? Wie wonen er? En hoe wordt er gewoond?
Jing’an villa 1932, traditionele buurten zijn vervangen door woontorens 17
(NL 80%)
verstedelijking china
18
PuXi
Verstedelijking China*
*zie bronvermelding
Verstedelijking Sjanghai*
Verstedelijking China & Sjanghai Sjanghai is met 24 miljoen inwoners ĂŠĂŠn van de grootste handelssteden ter wereld. De stad vormt een schakel tussen het binnenland van China en de rest van de wereld.
PuXi
China is in een razend tempo verstedelijkt. Net zoals de rest van China is Sjanghai de afgelopen 20 jaar door migratie enorm gegroeid en gemoderniseerd. De stad is gegroeid met 10 miljoen inwoners en heeft een metronetwerk gekregen dat nu het grootste en meest intensieve netwerk ter wereld is.
EVOLUTIE VAN HET WONEN
Evolutie van het wonen*
Met de migratie en modernisatie is de woningbouw veranderd. Verouderde wijken hebben op veel plekken in en om het centrum plaatsgemaakt grootschalige buurten met woontorens. Er heeft een schaalvergroting plaatsgevonden. De ontwikkeling van de woningbouw gaat richting een westerse standaard. Woningen worden groter en gezinnen worden kleiner, zie schema’s. (NL>30sqm)
*zie bronvermelding
(NL<2,2)
verstedelijking sjanghai
19
Sjanghai, stad schaal: ca. 275.000
China, land schaal: ca. 6.000.000
VS.
VS.
Europa, continent schaal: ca. 6.000.000 20
Nederland, land schaal: ca. 275.000
Sjanghai vs. Chineese stad
Sjanghai vs. Europeese stad
Sjanghai in vergelijking tot...
Sjanghai in vergelijking tot...
Chinese steden De ontwikkelingen in Sjanghai zijn vergelijkbaar met andere grote steden in China, zoals Beijing. De oude woonbuurten van Sjanghai genaamd ‘LiLongs’ van begin 20e eeuw, zijn tot een bepaald niveau te vergelijken met de ‘Hutongs’* van Beijing. De meeste grote steden en stedelijke regio’s in het oosten van China zijn net zoals Sjanghai in een razend tempo gegroeid. De laatste 20 jaar zijn er in deze steden grote moderne metronetwerken aangelegd en grote vliegvelden gebouwd. Door de druk op de woningmarkt zijn in deze steden een generieke vorm van woontorens gebouwd voor miljoenen gezinnen.
EUROPESE STEDEN Sjanghai is op bepaalde vlakken te vergelijken met andere Chinese steden. Maar een vergelijking met Europese steden veel moeilijker te maken; China; China is een land, maar heeft een oppervlakte en inwonersaantal die vergelijkbaar is met een continent als Europa. Sjanghai; Sjanghai heeft 24 miljoen inwoners. Dit aantal is veel groter dan elke Europese stad. Sjanghai is een stad, maar heeft met 24 miljoen inwoners meer inwoners dan een heel land als Nederland. China is stedenbouwkundig op macroniveau in die zin een werkelijkheid opzich. In het deelonderwerp ‘evolutie van het wonen’, zal verder toegelicht worden hoe de specifieke Chinese woningbouw zicht door de tijd heen heeft ontwikkeld.
*zie bronvermelding
21
22
DE EVOLUTIE VAN HET WONEn
23
WOONVORMEN WOONVORMEN WOONVORMEN PERPERIODE PERIODE PER PERIODE PERIODE WOONVORMEN PER WOONVORMEN PER PERIODE WOONVORMEN PERPER PERIODE Lilongs (1870-1950)*
Woonblokken (1950-1980)*
Woontorens (1980-2015)*
(1870-1950) (1870-1950) (1870-1950) Rijwoningen Rijwoningen (1870-1950)Rijwoningen Rijwoningen (1870-1950) Rijwoningen (1870-1950) Rijwoningen (1950-1980) Woonblokken (1950-1980) (1950-1980) Woonblokken Woonblokken (1950-1980) Woonblokken (1950-1980) Woonblokken (1950-1980) Woonblokken
(1980-2015) Woontorens (1980-2015) (1980-2015) Woontorens Woontorens (1980-2015) Woontorens (1980-2015) Woontorens (1980-2015) Woontorens
woonvormen per periode 24
*zie bronvermelding
WOONVORMEN DOOR DE TIJD 3 PERIODES, 3 WOONVORMEN Het China van de afgelopen 150 jaar kent drie belangrijke periodes. De drie politieke periodes komen overeen met types serimatige woningbouw in de binnenstedelijke context van centrumgebied Sjanghai. Lilongs (1870-1950) De periode na de kolonisatie tot de Tweede Wereldoorlog is de eerste periode. Deze periode wordt gekenmerkt door de verdichte laagbouwbuurten met rijwoningen. In Sjanghai staan ze bekend als LiLongs. Communistische woonblokken (1950-1980) Dan is er de naoorlogse periode van het communisme. In deze periode zijn veel buurten met woonblokken gebouwd. Deze woonblokken hebben meestal 4 a 6 bouwlagen. Moderne woontorens (1980-2015) Ten slotte is er de moderne periode met hoge woontorens van ca. 25 bouwlagen hoog.
Chinese moderne history* *zie bronvermelding
Woonvormen*
Elk van de woningtypologieĂŤn zijn erg herkenbaar en consequent, eenduidig en repeterend uitgevoerd.
tijdlijn woonvormen
25
Rijwoningen 1920 - 3 verdiepingen - rijtjeswoningen - steens muren
Woonblokken 1960 - 6 verdiepingen - appartmentenblokken - dunne betonwanden
REPETEnDE WOONVORMEn 26
Woontorens 2010 - 25 verdiepingen - hoge woontorens - betonskeletbouw
N SJANGHAI CENTRUM woonvormen in centrum Sjanghai*
WONENVORMEN OP MACRO-NIVEAU De drie woonvormen komen consequent gerepeteerd op buurtniveau en stadsniveau voor. Hier een overzicht te zien van de drie woonvormen in PuXi, het oude gedeelte van Sjanghai. Als een stempelpatroon heeft de traditionele woningbouw in het centrum plaatsgemaakt voor moderne hoogbouw. Er is veel gesloopt en gebouwd. In het huidige straatbeeld worden lage Lilongs afgewisseld met hoge woontorens.
rijwoningen (1870-1950) woonblokken (1950-1980) woontorens (1980-2015) schaal; noord-zuid 13km
*zie bronvermelding
Overeenkomstige kenmerken zijn de repetitie binnen een buurtblok tussen de openbare wegenstructuur. Ook zijn in alle drie woonvormen de woningen naar het zuiden georiënteerd, naar dezelfde richting. Door deze eenduidigheid is tot op ‘Google Earth’niveau te zien dat het gaat om een Chinese stad, of een stad zoals Sjanghai.
WOONVORMEn IN CEnTRUM SJANGHAI
27
28
TYPISCH SJANGHAI 1. DICHTHEID 2. ORIÃ&#x2039;NTATIE 3. BUURTZONE
29
50%
50%50% 50%
35%
35%35% 35%
GEBOUW VOETAFDRUK 30
15% 15%15% 15%
m2 m2
1. DICHTHEID* De drie woonvormen hebben allemaal een hoge dichtheid, maar toch een verschillende voetafruk. Traditionele woonvormen hebben een grote voetafdruk en een lage gebouwhoogte. Moderne woonvormen hebben een kleine voetafdruk en een hoge gebouwhoogte. Hoger bouwen heeft voordelen: - meer woningen - groter woonoppervlak - meer vrije buitenruimte
3x
3x 3x
1w x 150 m2 2 1w 10-15 x 150 pm21w 10-15 3w x x 150 50 m m2p 2 3-5mp2 3w x3-550p m3w x 50
Lilong
*zie bronvermelding
6x
6x
6x 6x
10-15 p 1w x 60 m2 3-5p 2 1w x 60 m2 3-5p 1w x 60 m2 3-5p 10-15 3-5 pp 1w x 60 m 3-5p 3-5 p
Woonblokken
25x
25x
25x 25x
1w x 80 m2 3-5p 1w x 80 m2 3-5p 1w x 80 m2 3-5p 1w x 80 m2 3-5p
Kortom een perfecte oplossing voor de grote vraag naar woningen van de afgelopen 20 jaar. Maar is dit ook vandaag de dag nog de woonbehoefte van de bewoners?
Woontorens
GEBOUWHOOGTE
31
bezonning 32
PLATTEROND D. PLATTEROND 2.oriëntatie Bezonning is de basis voor oriëntatie van de woningen. Woningen zijn noord-zuid georiënteerd. Verblijfsruimtes en buitenruimtes zoals tuin, binnenplaats en balkon zijn gericht naar de zon in het zuiden. Ook is de indeling van de plattegrond opgebouwd volgens de noord-zuid oriëntatie. De ontsluiting met hal en entree zijn hierdoor naar het noorden gericht. Ontsluiting van de woongebouwen is in de loop van de tijd veranderd. Van interne trappen naar centrale trappenhuizen met liften. De bouwhoogte en verhouding tot de buitenruimte is tevens bepaald door de bezonning. Woningen zijn vanwege de hoge dichtheid als rijen achter elkaar gebouwd. De gebouwhoogte bepaald de lichtinval en hierdoor de profieldoorsnede van de buurt. Legenda entree routing koken en baden wonen en slapen balkon/buiten/drogen wasgoed natuurlijke ventilatie BG
1e verd. BG
2e verd. 1e verd.
2e verd.
BG
1e verd. BG
2e verd. 1e verd.
2e verd.
organisatie
33
34
het gebruik en het verblijf in de buurt
35
36
3x
woonvormen 3 woonvormen uit 3 periodes met een eigen verschijningsvorm. - Lilongs Rijtjeswoningen met metselwerk en veel detail. - Woonblokken Repeterende blokken van circa 20-30 woningen (4-6 woningen per bouwlaag, 4-5 bouwlagen) - Woontorens Hoogbouw woontorens van circa 25 verdiepingen. Enorme grootschalige buurten, ook wel ‘compounds’ genoemd. In de periode 2013-2014 heb ik in alle drie types woonbuurten gewoond. De meeste foto’s zijn dan ook gemaakt in de buurt waar ik zelf heb gewoond.
3x
2 1w 10-15 x 150 m p1w x 150 10-15 m2 p 2 3-5 3w x 3-5 50pm3w x 50 m2p
6x
10-15 p 3-5 p
6x
6x
1w x 60 m2 3-5p 1w x 60 m21w x 60 m2 3-5p 3-5p
25x
25x
25x
Elke woonvorm heeft zo zijn eigen verschillen en overeenkomsten. In een vergelijking tussen de 3 woonvormen wordt op de volgende pagina’s dieper ingegaan:
1w x 80 m2 3-5p 1w x 80 m21w 3-5p x 80 m2 3-5p
37
38
openbare weg
B. DAGELIJKSE VOORZIENINGEN
De wegenstructuur van Sjanghai vormt de contouren voor de buurten in Sjanghai. Binnen deze kaders zijn verschillende soorten buurten gebouwd. Van kleinschalige woningbouw (LiLongs) tot grootschalige moderne woningbouw (woontorens).
dagelijkse voorzieningen Dagelijkse voorzieningen bevinden zich langs de rand van de buurten. De voorzieningen zijn dichtbij en op loopafstand. Ze hebben een directe relatie met de buurt en omgeving. Ook in het straatbeeld van de winkeltjes is de schaalvergroting terug te zien. Buurten met traditionele Lilongs worden omsloten door kleine zelfstandige winkeltjes. En in buurten met woontorens wordt het commerciĂŤle plint veelal gebruikt door grotere commerciĂŤle Chinese winkelketens. 39
40
C.C. VERKEER BUURT && BELOOPBAARHEID VERKEER BUURT BELOOPBAARHEID
grenzen, toegankelijkheid & veiligheid De buurt is een beschermde zone, een buurtzone.* Het is geen afgesloten community, maar een veilige woonzone waar een bepaalde mate van sociale controle plaatsvindt. De buurt is niet bestemd voor onbevoegden en er is beperkt autoverkeer. In de moderne woontorenbuurten is door de grootschaligheid deze woonkwaliteit aan het verdwijnen.
HOOFDLAAN & BELOOPBAARHEID Buurten hebben een hoofdlaan die dient met name voor verkeer van fietsers en voetgangers. De woontoren buurt zijn moderner en daardoor meer ingericht op autoverkeer. Het kindvriendelijke gehalte ontbreekt hier. Bovendien heeft de structuur van de buurt een vervreemdende werking voor de gemiddelde Chinees die niet aan een stad als Sjanghai gewend is. *zie bronvermelding
41
42
C.C.BUITENRUIMTE BUITENRUIMTEALS ALSVERBLIJFSRUIMTE VERBLIJFSRUIMTE
STrUCTUUR BUURT De buurten hebben een hoofdlaan, zijstegen en noordzuid georiënteerde woongebouwen. De woontoren buurt heeft een afwijkende structuur door de vorm van de gebouwen, het autoverkeer en de landschappelijke setting.
BUITEnRUIMTE IS VERBLIJFSRUIMTE De buurten worden gekenmerkt door het gebruik van de buitenruimte. Door gebrek aan binnenruimte, het aangename klimaat, cultuur en schaal van de buurt is het gebruikelijk een deel van de dag buiten te verblijven. De woontoren buurt heeft deze eigenschap niet meer, met name vanwege meer binnenruimte, een andere organisatie en een onmenselijke grote schaal. 43
verblijfsruimte bij de woonblokken
verblijfsruimte bij de lilongs
het lezen van de ochtendkrant
een pakketje wordt bezorgd
koken van het avondeten
visueel contact vanaf balkon
mayongende ouderen
verbouwen van eigen groenten
wachten op de kleinkinderen bij het kinderdagverblijf
zichtgroen en drogen van de was
een bekende komt op bezoek
ontspannen in het parkje
terugkomen van de buurtwinkel
bijkletsen
44
C. BUITENRUIMTE ALS VERBLIJFSRUIMTE
verblijfsruimte bij de woontorens
gebruik & verblijf in de buurt De buurten worden gekenmerkt door het gebruik van de buitenruimte. Door gebrek aan binnenruimte, het aangename klimaat, cultuur en schaal van de buurt is het gebruikelijk een deel van de dag buiten te verblijven. De woontoren buurt heeft deze eigenschap niet meer. Met name vanwege meer binnenruimte, een grotere schaal en een andere organisatie. Als westerling is het gebruik van de buitenruimte een typisch kenmerk van Sjanghai. De buurtzone, naastenzorg en daardoor ook veiligheid zijn woonkwaliteiten die dreigen te verdwijnen door de komst van de woontorens. Voor bewoners en gezinnen kunnen de moderne woonbuurten hierdoor eerder een achteruitgang zijn, in plaats van een vooruitgang. Hoe herkenbaar zijn de moderne wijken? En voldoen de woontorens wel aan deze sociale behoeften?
onbetreedbaar zichtgroen
45
46
van stadsmigrant naar 3-generatie-gezin
47
AFGESTUDEERDE STUDENTEN MIGREREN NAAR DE STAD
Na het afronden van een studie trekken starters op de arbeidsmarkt naar de stad.
48
CARRIÃ&#x2C6;RE OPBOUWEN IN DE STAD
In de eerste jaren wonen starters vaak in een gezamenlijk appartement om geld te sparen.
TROUWEN EN SAMENWONEN
Een deel van de migranten vind een partner en kiest ervoor een leven op te bouwen in de stad.
GROOTOUDERS VOOR OPVOEDING
Grootouders trekken naar de stad om voor de kleinkinderen te zorgen.
van stadmigrant naar 3-generatie-gezin
n van een studie s op de arbeidsmarkt
In de eerste jaren wonen starters vaak in een gezamenlijk appartement om geld te sparen.
De laatste 20 jaar zijn 10 miljoen Chinesen naar de stad geĂŤmigreerd voor werk.
Een deel van de migranten vind een partner en kiest ervoor een leven op te bouwen in de stad.
Grootouders trekken naar de stad om voor de kleinkinderen te zorgen.
In de loop van de jaren proberen zij hun leven in de stad op te bouwen door te trouwen en een gezin te stichten. Vaak komen de grootouders dan ook in de stad wonen, en zo vormen ze een 3-generaties-gezin. Voor deze doelgroep is er nu geen goede woonomgeving: Woontorens zijn te grootschalig voor grootouders en kleinkinderen en bovendien zijn de traditionele woonvormen vaak verouderd, bewoond en dus niet beschikbaar.
GROOTOUDERS
GEZAMENLIJK WONEN
SAMENWONEN
KINDEREN
3 GENERATIES HUISHOUDEN
Een alternatieve woonomgeving die dicht ligt bij de traditionele woonomgeving met de moderne woongemakken zou goed passen.
49
WERKEN IN HET CENTRUM
3-GENERATIE-GEZIN
WERKENDE OUDERS
50
VRIJE TIJD MET KINDEREN
OUDER EN KIND
WERKEN IN HET CENTRUM
behoeftes - woon-werk verbinding - eigen huis - wonen bij werk - vrienden en familie
CHINEESE STADSMIGRANTEN
dagbesteding - werken - zorgen voor gezin - woon-werk reizen
STADSMIGRANT
WOON-WERK, DAGELIJKS REIZEN
de chinese stadsmigrant
het 3-generatie-gezin
- 10 miljoen (10 van de 24 miljoen inwoners) - leeftijd 20-40 jaar - wonend in de duizenden woontorens
Chinese migranten vestigen zich in de buurten van Sjanghai. Gezinnen worden gesticht met kinderen, ouders en grootouders.
achtergrond - opgegroeid in achtergestelde provincie dorpjes - ouders hebben hard gewerkt om het kind te laten studeren - naar de stad gekomen om geld te verdienen voor de familie
Mensen die dagelijks naar het werk gaan in het centrum, kinderen die naar school of naar de opvang gaan. En grootouders die voor de kleinkinderen en het huishouden zorgen, of zelf zorg behoeven.
Veel van deze stadsmigranten komen tot het besef dat het beter is om te blijven en te settelen in Sjanghai. Gezinnen met kinderen worden gesticht en grootouders komen naar de stad om te zorgen voor het gezin en het huishouden.
Dit nieuwe type 3-generatie-gezin is sterk in opkomst in Sjanghai. Wie zijn deze mensen ze waar kunnen ze wonen?
51
GROOTOUDERS
DAGELIJKSE BOODSCHAPPEN
ZORG VOOR HUISOUDEN EN KINDEREN
52
OPA’S SPELEN MAHJONG
SPORT
OMA’S DANSEN OP HET PLEIN
behoeftes - dagelijkse voorzieningen - vrienden en familie - goede zorgvoorzieningen - goede eigen gezondheid
SPEL
dagbesteding - zorgdragen voor het huishouden - zorgdragen voor de kleinkinderen - sport en spel - oorspronkelijke gebruiken
GROOTOUDER
DAGELIJKSE VOORZIENINGEN BINNEN HANDBEREIK
PRESETEREN EN LEREN OP SCHOOL
dagbesteding - school - knderen: spelen in de buurt - jongeren: vrienden ontmoeten - jongeren: uitgaan
KIND
BUITEN SPELEN
UITGAAN TIENERS
BUITEN SPELEN
BINNEN SPELEN
UITGAAN IN DE BUURT OF STADSCENTRUM
SCHOOL
BINNEN SPELEN
behoeftes - goed presteren op school - wonen bij school 53
VERBLIJFSPLEKKEN SJANGHAI Hier volgt een omschrijving van 4 verblijfsgebieden zoals ik die ben tegengekomen in de Chinese wooncultuur. Door middel van een ruimtelijke studie en perspectiefschetsen probeer ik deze verblijfsgebieden te vertalen naar een ontwerp voor de nieuwe gezinsbuurt.
54
4 TYPISCHE CHINESE VERBLIJFSPLEKKEn IN En OM DE BUURT
55
Wan Ling in Nederland In januari 2016 kwam mijn voormalige Chinese vriendin Wan Ling voor het eerst naar Europa. Het westen en met name Amerika en noordwest Europa worden door veel moderne Chinesen gezien als voorbeeld voor een ontwikkeling. Wan Ling had zich er erg op verheugd. Maar aangekomen op vliegveld Düsseldorf en na het wegrijden uit de stad was ze al behoorlijk telleurgesteld. Düsseldorf heeft mooie gebouwen, maar met name in de winter is het kaal en leeg vergeleken met China. Ze voelde zich totaal niet op haar gemak. Een paar dagen later gingen we op pad in een stad in Nederland. We konden de weg niet vinden, en konden nauwelijks iemand vinden die we konden aanspreken. Een situatie die in China nooit voor zou komen, omdat over het algemeen iedereen voor elkaar aanspreekbaar is. Wan Ling was van tevoren al gewaarschuwd door Chinese vrienden, dat een trip naar Nederland tegen zou vallen. Eén van die vrienden was een week in Rotterdam geweest. Vanuit haar perspectief heeft zij Rotterdam als een kale en lege stad ervaren. Vanuit mijn provinciale Nederlandse perspectief zie ik Rotterdam juist als een drukke stad.
56
Düsseldorf langs de Rijn
Een straat in Sjanghai
SJANGHAI VS. EUROPA, wooncultuur en straatcultuur
Bouke in Sjanghai In 2014 heb ik een aantal maanden in de buurt gewoond op onderstaande foto. De entree van de woningen is aan de linker kant van de foto. De Chinese buren konden geen Engels. Op één van de eerste dagen dat ik hier woonde was het nog even wennen voor mij. Ik wist niet meer hoe ik de deur van de entree
Waar in Sjanghai de stoepen druk bevolkt zijn, zijn die in Duitsland en Nederland erg leeg. Iedereen zit binnen of in de auto en onderling contact is er nauwelijks.
open kreeg. Een van de buren die hier onder zat te Mayongen zag het en liep naar mij toe om me te helpen. Door haar hulp was ik gelukkig zo binnen. Over het algemeen is iedereen zeer behulpzaam, zoals deze buurvrouw. Zonder een woord Engels, of enig belang, werd ik dagelijks geholpen. In en om de woning, op de straat, in het park en in de winkel. Ik voelde me in deze buurt welkom en op mijn gemak. Het blijft voor mij een vreemd idee dat ik geen woord kon praten met mijn buren, maar mij daar wel op mijn gemak kon voelen.
De straatcultuur en wooncultuur in Sjanghai is anders dan in Nederland. Dit heeft onder andere te maken met het klimaat de dichtheid en de wooncultuur.
Mayjong spelen bij de entree van het woonblok
De Nederlandse buurt Nederland heeft een ander klimaat, dichtheid en wooncultuur. Als er externe hulp nodig is kan er aanspraak gemaakt worden op de verzorgingsstaat, waardoor direct contact met de woonomgeving veel minder urgent is. Een woning en woonbuurt in Nederland is hierdoor anders de Chinese woonbuurt. Nederlander is individualistscher ingesteld, waardoor woningen
en bewoners ook onafhankelijker en zelfstandiger zijn. De Sjanghaise buurt In Sjanghai is het gebruikelijk om veel van de dagbesteding in je woonomgeving buiten te doen. Door het ontbreken van een goed zorgsysteem en veiligheidssysteem zijn mensen ook meer op elkaar aangewezen. In Sjanghai zorgt juist de levendigheid en afhankelijkheid voor continu onderling contact met elkaar. Een levendige en gezamenlijke woonomgeving die in het plan ‘Sjanghai Living’ kan slagen, omdat deze voortkomt uit de bestaande cultuur en stad, zou om deze reden in een noordwest Europees land als Nederland hoogstwaarschijnlijk niet kunnen.
57
VERBLIJVEN IN HET park
VERBLIJFSGEBIEDEN Het park is een typische plek zoals die vaker voorkomt
WONING
Sjanghai en Zuidoostvan AziĂŤ. is een druk bezochte Hierinvolgt een omschrijving vierHet verblijfsgebieden openbare verblijfsplek voor sport, spel enwoonmuziek. Vele zoals ik die ben tegengekomen in de Chinese tradities ochtend-yoggen, Tai-Chi en en AI-streetcultuurt. Doorzoals middel van een ruimtelijke studie dans vinden als ritueel op vaste tijden perspectiefschetsen probeerdagelijks ik deze verblijfsgebieden te vertalen plaats. naar een ontwerp voor de nieuwe buurt.
*zie bronvermelding
58
perspectiefschetsen probeer ik deze verblijfsgebieden te vertalen naar een ontwerp voor de nieuwe buurt.
VERBLIJVEN OP DE STRAAT
De straten van Sjanghai zijn eveneens typische plekken die overal in Sjanghai en Zuidoost AziĂŤ voorkomen. Onder meer door het aangename klimaat worden het ontbijt, de lunch en het diner uitgebreid buiten aan de straat genuttigd. Er is veel langs de straat te vinden; van de dagelijkse boodschappen tot de karaokebar. De straten zijn een levendige omgeving dat niet weg te denken is in een woonomgeving.
59
WONING WONING
VERBLIJVEN IN DE BUURT De buurtzone is een bijzonder gebied in de drukke stad. Binnen de poorten van de buurt kunnen kinderen en ouderen vrij wonen, leven en spelen. Hetgeen dat in het verleden vanzelfsprekend was in een woonomgeving, maar in het grote Sjanghai een zeldzaam geworden woonkwaliteit is in een moderne woonbuurt.
BU
U B U RT UR T
RA S T AT RA AT
K RK AR PA P
ST
*zie bronvermelding
60
VERBLIJVEN IN DE WONING Het samenzijn met de familie is in China een zeldzaam goed. Vaak is de familie niet vaker dan 1 keer per jaar bij elkaar. Door de 3-generatie-gezinsbuurt kan de familie samen wonen. De relatie tussen het gezinsleven binnen en de gezinsbuurt buiten moet nog ontworpen worden, maar is voor het functioneren in de buurt van belang.
61
LOCATIE & CEnTRUM 62
yangshupu road & het ontwerpen van de buurt
63
64
Shanghai Regional Development 1931*
1993 1994
1993
1999 2000
1999
1993 1994 1995 1993
1999 2000 2001 1999
1994 1995 1996 1993 1994
1995 1996 1997 1994 1995
1996 1997 1998 1995 1996
1997 1998 1996 1997
1998 1997 1998
1998
1993
1994 1993
1995 1994
1996 1995
1997 1996
1998 1997
2000 2001 2002 1999 2000
2001 2002 2003 2000 2001
2002 2003 2004 2001 2002
1999
2000 1999
2001 2000
LOCATIE IN PERSPECTIEF
De locatie voor de gezinsbuurt aan de Yangshupu Rd ligt in de buurt van de Hangpu rivier, op een plek met historie. De plek maakt2004 onderdeel uit van het oude 2003 2004 2002 2003 2004 2003 2004 Sjanghai van ca. 150 jaar geleden. 2002 2001
2003 2002
2004 2003
De kaarten komen uit 1931 en 1933. Het ontstaan van de doorgaande weg (nu inclusief metro 12), het zorgcentrum, de school, de oude buurten en de wegenstructuur zijn al zichtbaar. 2005 2006
2005
2011 2012
2011
2005 2006 2007 2005
2011 2012 2013 2011
2006 2007 2008 2005 2006
2007 2008 2009 2006 2007
2008 2009 2010 2007 2008
2005
2006 2005
2007 2006
2013 2014 2015 2012 2013
2014 2015 2013 2014
2012 2011
2013 2012
2012 2013 2014 2011 2012 2011
10 MILJOEN PASSAGIERS PER DAG
Sjanghai 1933*
Sjanghai Metro*
2009 2010 2008 2009
2010 2009 2010
2015 2014 2015
2015
2010
De locatie bevindt zich in het voormalige havengebied. 2008 2009 2010 2007 2008 2009 Langs de rivier was zware industrie, zoals de katoenfabrieken. De laatste jaren is alle zware industrie uit het centrum van de stad verdwenen. Wat over is gebleven zijn de lege tereinen langs de rivier, die langzamerhand plaatsmaken voor parken. Door de metrolijn 12, die in 2013 is opgeleverd, is het 2014 2015 2013 2014 2015 gebied sterk in ontwikkeling. Er wordt er veel ge10 10 MILJOEN 10 MILJOEN 10 MILJOEN MILJOEN bouwd. De locatie wordt op dit moment gesloopt om PASSAGIERS PASSAGIERS PASSAGIERS PASSAGIERS PER 10 DAG MILJOEN PER DAG plaats te maken PER DAG DAG voor woningbouw.PER PASSAGIERS PER DAG
*zie bronvermelding
65
10 M PASS PER
METRO
ER
INN GR
RIN D OA
U UP
AD RO
METRO
H
GS
N YA
DD
12
)
MI BUS
LE G
RIN
E LIN
W (NE
AD RO
PU
R
VE
RI
G AN HU
BIKE / E-SCOOTER
RIN
BUS
INE
GL 4
CITY CENTER
IN
CARWAY
NE
R
RI
NG
RO AD te voet / fiets
66
openbaar vervoer
eigen auto
WALKWAY
TAXI
school ouderenzorg LiLong park VOORZIENINGEN
gebruik & verblijf in de buurt ONTSLUITING Yangshupu Rd ligt buiten het centrum. Door de aanleg van metrolijn 12 is de locatie binnen het bereik van het stadcentrum gekomen. Sindsdien is het gebied sterk in opkomst voor werkenden. VERVOER Sjanghai slaat het autotijdperk over. De stad is te vol voor de auto en heeft een prima metrosysteem. Met 10 miljoen reizigers per dag vormt dit de ader van de stad. Overig vervoer vind met name plaats met electrische scooters of taxivervoer. VOORZIEnINGEn Yangshupu Rd is een locatie met specifieke kwaliteiten voor een woonomgeving: De traditionele Lilongs, het stadspark, het centrum voor ouderenzorg en de school.
67
68
VERBLIJFSPLEKKEN IN DE BUURT SITUATIE GEZINSBUURT GEZINSBUURT SJANGHAI SJANGHAI SITUATIE VERBLIJFSPLEKKEN IN IN DE DE BUURT BUURT VERBLIJFSPLEKKEN
het ontwerpen van de buurt
3
33
1
11
2
3
2
33
22
22
22
De woningen zijn toegankelijk voor de oudere generatie. Door een tweede straatniveau die toegankelijk 3 is met liften is elke woning bereikbaar geworden. Hierdoor ontstaan op meerdere verdiepingen nieuwe verblijfsruimte in de buitenruimte. Ook zijn hierdoor de hoger gelegen woningen toegankelijk voor ouderen.
3 3 33 33
33
fragment
1 centraal pleintje; oefeningen en verblijf voor mensen die niet naar het park kunnen (mobiliteit en afhankelijkheid) 2 parkjes met speelveld; grotere open plekken; park voor meer rust en speelveldje voor sport en spel centraalpleintje; pleintje;oefeningen oefeningenen enverblijf verblijfvoor voormensen mensen 1 1centraal dieniet nietnaar naarhet hetpark parkkunnen kunnen(mobiliteit (mobiliteiten enafhankelijkheid) afhankelijkheid) die
3 pleintjes; ontmoetingspunt van gebouwclusters, plek voor dagbesteding, spel en ontmoeting tussen omwonenden van de aanliggende woningen.
parkjesmet metspeelveld; speelveld;grotere grotereopen openplekken; plekken; 2 2parkjes parkvoor voormeer meerrust rusten enspeelveldje speelveldjevoor voorsport sporten enspel spel park
4 tuintjes en buitenplaatsjes, privédomein naar eigen invulling. geschikt als tuintje of eigen buitenruimte.
fragment fragment
Binnen de kaders van de openbare weg, winkeltjes en poorten, bevindt zich de semi-openbare buurtzone. In deze zone zijn woningen op een verdichte manier ontworpen. Iedere woning is naar het zuiden georiëneerd waardoor rijen ontstaan, vergelijkbaar met de traditionele buurten in Sjanghai. Door te variëren in gebouwhoogte en open plekken in de buurtstructuur ontstaan verblijfsplekken en kan de buurtruimte gebruikt worden als verblijfsruimte. Er 2 ontstaan plekken die dienen als gebruiksruimte voor het wonen van alle dag.
In de woning staat het samenzijn van het gezin centraal. De woning bestaat met name uit een grote woonruimte voor het hele gezin.
pleintjes;ontmoetingspunt ontmoetingspuntvan vangebouwclusters, gebouwclusters,plek plekvoor voordagbesteding, dagbesteding, 3 3pleintjes; spelen enontmoeting ontmoetingtussen tussenomwonenden omwonendenvan vande deaanliggende aanliggendewoningen. woningen. spel tuintjesen enbuitenplaatsjes, buitenplaatsjes,privédomein privédomeinnaar naareigen eigeninvulling. invulling. 4 4tuintjes geschiktals alstuintje tuintjeofofeigen eigenbuitenruimte. buitenruimte. geschikt
69
SE K J I L E G N E DA G N I N IE VOORZ
RE WEG
A OPENB
Z
1
openbare weg
Openbare weg als kader voor de buurt.
70
2
dagelijkse voorzieningen
Dagelijkse voorzieningen langs de rand van de buurten.
NEW / O Z T R BUU / AUTOLU IGD BEVEIL E CONTROLE SOCIAL
3
4
buurtzone
Z-Oriëntatie
De buurt is een beschermd gebied dat zorgt voor beveiliging en vrijheid voor de voetganger en bewoners.
Woongebied van de woning naar het zuiden georiënteerd.
E I T A T N ID-ORIë
ZU
*zie bronvermelding
71
P
N
72
gezinsbuurt yangshupu rd De buurt is ontworpen binnen de principes zoals die in de stedenbouw van Sjanghai gebruikelijk is: - De openbare weg als contour voor de buurt. - Dagelijkse voorzieningen in het straat beeld als rand langs de buurt. - Een buurtzone met beperkt autoverkeer, veiligheid en sociale controle. - Verdichte woningbouw georiĂŤnteerd naar het zuiden. De gezinsbuurt bestaat uit geclusterde woningen van verschillende groottes, voor verschillende gezinssamenstellingen.
gezinsbuurt Yangshupu road
Twee noord-zuid assen dienen voor de hoofdontsluiting, en een aantal zij-ingangen zorgen voor vertakkingen door de buurt. 3 grotere open parkjes/ pleinen geven organisatie en herkenbaarheid. Daarbinnen bevindt zich een verdicht woon- en leefgebied met verblijfsplekken. Er is een gelaagdheid in buitenruimtes, in verblijfsruimtes en in gebruiksruimten op verschillende schaalniveaus. Hierdoor wordt het een gezinsbuurt waar gewoond en geleefd kan worden. *zie bronvermelding
73
74
ONTWERPSTAPPEn VAN BUURT TOT WONING
75
76
77
78
TOEGANKELIJKHEID VOOR OUDEREn Alle woningen zijn vanaf straatniveau toegankelijk. Door het verhoogde straatniveau kunnen twee woningen van twee verdiepingen op elkaar gebouwd worden, waardoor er een buurt van 4 bouwlagen ontstaat. Het verhoogde straatniveau die bereikbaar is met trappen, liften en maakt hierdoor onderdeel uit van de buurtruimte.
interne paden
externe paden
centrale verbinding & interne paden
Deze studies geven een beeld van de verschillende varianten die er mogelijk zijn. Het verhoogde straatniveau kan een open buitenruimte zijn of ontworpen worden als een interne doorgang. Ook kunnen er centrale ontmoetingspunten ontstaan die dienen als een gezamenlijke opgang. Er ontstaat hierdoor ook een kans voor een gezamenlijke gebruiksruimte in de gezinsbuurt.
centrale verbinding & externe paden
79
Om van een structuurontwerp naar een ontwerp op straat- en woningniveau te komen, is een fragment van de buurt verder uitgewerkt. Hier volgt een schematisch overzicht van een aantal ingrepen die zijn gedaan in het ontwerpproces, van buurt tot woning.
1. CONTOUREN BUURT DOOR commercieel PLINT De buurt wordt omsloten door een commercieel plint. Dit commercieel plint sluit aan op de openbare weg. Dit is een gebruiklijke organisatie in Sjanghai om buurten af te scheiden van de openbare weg. Via een aantal toeganspoorten kan de buurt kunnen bevoegden de buurt betreden. 80
2. VERDELING APPARTEMENTEN Woningen zijn altijd naar het zuiden georiënteerd. Voor een efficiënte verdeling ontstaan zo rijen. Op bepaalde plekken zijn tussenruimten die worden gebruikt om de woningen te ontsluiten
3. ONTSLUITING VERDIEPING Om de woningen op de verdiepning te ontsluiten, zijn de entree’s gekoppeld door een gallerij. Deze bevindt zich aan de noordkant, de woonkwaliteit aan de zuidkant niet te belemmeren.
ontwerpstappen fragment gezinsbuurt 7. ontsluiting & privĂŠ buitenruimte
4. SCHAALVERKLEINING & 4 RICHTINGEN Door met noord- en zuidgevels te schuiven ontstaan verschillende woninggroottes en geleding in de gevel. Dit zorgt vooor een schaalverkleining en gevarieerde buurt.
5. ONTSLUITING MET TRAPPEN EN LIFTEN De zijkanten van de verschillende woonblokken worden gebruikt om de woningen te kunnen ontsluiten. Er zijn een aantal centrale pleinen met liften waar door woningen op het hogere niveau als geheel kunnen worden ontsloten met een aantal gezamenlijke trappen en liften voor toegankelijkheid.
6. DAKTERRAS, BALKON & TUIN Alle woningen hebben in het zuiden een eigen tuin of balkon. Door de geleding in de gevel ontstaan verschillende balkons en tuinjes. Ondanks de hoge dichtheid hebben balkons en tuinen een bepaalde van privacy. Dit is dankzij de geleding en oriĂŤntatie van de woningen. 81
82
Typische Organisatie, variabele indeling Er zijn verschillende groottes woningen voor verschillende gezinssamenstellingen en wensen. De woningen zijn ontworpen met de gedachte van het samenzijn van het gezin. De woonruimte staat centraal. De woning bestaat uit twee bouwlagen. De begane grond met een woonruimte en een grondgebonden slaapkamer voor de grootouders. En een verdieping met slaapkamers voor de rest van het gezin. Er is een verscheidenheid van gezinsgroottes en hierdoor woninggroottes. VariĂŤrend van woningen van 1 woonlaag (30 m2) tot woningen bestaande 2 woonlagen (130 m2). Deze worden naast elkaar en op elkaar gestapeld tot een verzameling van woongebouwen.
83
84
Variabele indeling plattegronden Volgens de Chinese standaard is het woonoppervlak georiĂŤnteerd naar het zuiden. Woonkamer en balkon zijn hierdoor naar het zuiden gericht. Er is een grote woonruimte (oranje) die natuurlijk kan doorventileren van de noord- naar de zuidgevel. De grondgebonden slaapkamer voor de grootouders bevind zich ook op de begane grond. De verdieping wordt gebruikt als slaapverdieping voor het gezin. Het verschil tussen kleine woningen en grote woningen wordt gemaakt door de diepte van de woningen. Door een centrale kern toe te passen blijft de woning vrij indeelbaar binnen de grenzen van de Chinese standaard. Er kunnen veel of weinig tussenwanden geplaatst worden waardoor er gevarieerd kan worden in de indeling van de ruimten. Dit is van waarde voor de diversiteit van gebruikers en gebruikerswensen. Ook kunnen de wensen van gebruikers in de levensjaren veranderen, met als gevolg dat er een andere woonvraag ontstaat, en daarvoor een woning indeling mogelijk is. 85
LILONG - 1900 VENTILATIESCHACHT In de periode van de LiLongs werd er gebruik gemaakt van ventilatieschachten. Lilongs hebben veel kleine ruimten op verschillende verdiepingen. Door een ventilatieschacht toe te passen in de kern van de woning, staan alle ruimtes in contact met de buitenlucht. Dit zorgt voor natuurlijke ventilatie en daardoor warmte-accumulatie.
WOONBLOKKEN - 1960 DWARSVENTILATIE
v.
v.
v.
BG
1e verd.
2e verd.
v.
In de periode van de woonblokken worden grotere ruimtes toegepast. Net als in het plan â&#x20AC;&#x2DC;Sjanghai Livingâ&#x20AC;&#x2122; is er een grote woonruimte die grenst aan de zuidgevel en doorloopt tot de noordgevel. Er wordt gebruik gemaakt van dwarsventilatie.
v.
De noord- en zuidgevel functioneren als loefzijde en een lijzijde. Door drukverschil ontstaat er dwarsventilatie in de woning. De woningen hebben in het zuiden een afsluitbare loggia. Door de dubbele afsluitbare gevel is de woonruimte qua binnenklimaat en warmte-accumulatie op een natuurlijke manier te beheersen.
v.
v.
86
Binnenklimaat, ventilatie en warmte-accumulatie
WOONTORENS - 1990 GELEDING GEVEL De woontorens maken gebruik van geleding in de gevel. De woningen hebben een groter oppervlak en meerdere ruimtes. Door geleding in de gevel ontstaan er tussenruimtes. De verschillende ruimtes hebben gevelopeningen aan deze tussenruimtes in de gevel, waardoor er plekken zijn voor gevelopeningen waardoor geventileerd wordt.
Sjanghai ligt in de subtropische klimaatzone. Op zomerse dagen kan het erg warm zijn. Met name op het warmste momenten in de middag. Goede ventilatie voor warmte-accumilatie is hierdoor een onderdeel van het ontwerp voor een woning. Er volgt een overzicht van de ventilatie en warmte-accumulatie van de bestaande types woningbouw in Sjanghai. v.
v.
v.
binneklimaat
87
PERSOONLIJKE ERVARING In de periode 2013-2015 heb ik op verschillende plekken in Sjanghai gewoond. In alle drie de woonvormen heb ik meerdere maanden gewoond. Onder meer in de zomerperiode. De ventilatie en warmte-accumulatie van de woonblokken is mij het beste bevallen. Op een warme zomeravond, wanneer ik terug kwam van het werk, was het vaak erg warm in de woning. Door een raam aan de noordkant, en de ramen aan de zuidkant open te zetten is de woning in een aantal minuten afgekoeld tot een aangename temperatuur. Na een aantal minuten gaan de ramen weer dicht, en door de dubbele gevel in het zuiden, of door de gordijnen dicht te doen, blijft het binnen relatief koel. Doordat het binnenklimaat natuurlijk en handmatig is aan te passen, heb ik dit als meest prettig ervaren. 88
v.
v.
WOONBLOKKEN
SJANGHAI LIVING
Binnenklimaat, dwarsventilatie Het ventilatieconcept en warmte-accumulatieprincipe van de woonblokken ligt het dichtst bij de situatie van ‘Sjanghai Living’. Door de grote woonruimte en noord-zuidsituatie is dwarsventilatie een voor de hand liggende toepassing. De situatie van de woontorens is in ‘Sjanghai Living’ niet van toepassing. De bouwhoogte, constructiemethode en organisatie van de plattegronden is anders. De ventilatieschacht is een principe dat geschikt is voor rijwoningen met kleine ruimten. In Sjanghai Living’ zijn ruimten groter. Bovendien zijn alle verblijfsruimten aan de gevel georiënteerd, waardoor de ventilatieschacht minder noodzakelijk is. Door de grote woonruimte en noord-zuidsituatie is dwarsventilatie een voor de hand liggende toepassing voor ‘Sjanghai Living’.
Dwarsventilatie
89
90
Woonbehoefte van De gezinsbuurt
91
3 a 4 lagen
- straatgebonden - 3-generatie-gezin - kleine woningen (ca. 30-80m2)
N
TRA P
92
FIETS
3 lagen
LIFT
- straatgebonden - 3-generatie-gezin - kleine woningen (ca. 30-80m2)
N
LIFT
FIET S TRA
P
Woningtypes Hier volgen drie voorbeelden van woongebouwen. Een kleine (3 lagen), middelgrote (3-4 lagen) en een groot woongebouw (6 lagen). Alle woningclusters hebben dezelfde organisatie.
LIFT
Balkons en tuinen zijn georiënteerd naar het zuiden. De entrees en ontsluiting van paden zijn georiënteerd naar het noorden.
N
FIETS
6 lagen
P TRA
LIFT
- straatgebonden - 3-generatie-gezin - kleine & grote woningen (ca. 30-130m2)
Over het algemeen zijn er trappen en liften links en rechts van de woningclusters. Ook zijn er fietsenstallingen aangezien de meeste bewoners beschikken over een fiets of electrische scooter. Deze kunnen dicht bij de entree, trap en lift gestald worden, waardoor ze binnen bereik zijn. Auto’s behoren tot de vervoersmiddelen die minder vanzelfsprekend zijn om in privaat eigendom te bezitten. Het gebruik van een auto is alleen bedoeld voor speciale gelegenheden. Om deze reden zal de ruimte om de woningen over het algemeen autoluw blijven.
93
Veranderende woonbehoefte
Het gezin van de stadsmigrant
Haalbaarheid
Sjanghai en andere Chinese steden zijn de laatste decennia sterk verstedelijkt. Er wordt verwacht dat de verstedelijking van China de komende jaren doorzet. Aan de andere kant wordt er een nieuwe trend zichtbaar van nieuwbouwbuurten die niet verkopen, de zogenaamde spookbuurten. De komende jaren zal de woonvraag veranderen.* In het nieuw 5-jarenplan van China wordt hier al over gesproken.
De gezinsbuurt die in het afstudeerplan wordt omschreven is bedoeld voor een specifieke doelgroep in Sjanghai, namelijk de Chinese stadsmigranten die willen settelen. Deze gezinnen hebben een stevige financiĂŤle basis opgebouwd in Sjanghai. De inwoners van het centrumgebied in Sjanghai behoren tot de grotere inkomens van China, zo ook deze gezinnen.
Het is een plan met idealistische grondwaarden. Wel is er sprake van haalbaarheid in de zin van gelijkwaardigheid. De aantallen en hoeveelheden woningen in de gezinsbuurt zijn vergelijkbaar met bestaande woonbuurten, met een FAR van circa 2. Oppervlaktes, volumes, materialen en bouwmethodiek zijn ook gangbaar in dit het centrumgebied van Sjanghai. (zie ook de vergelijking bestaande woningbouw). Dit maakt het plan meer voorstelbaar en realistischer.
Maar er binnen dit hoge segment veel differentiatie. Er zijn grote gezinnen, kleine gezinnen, gezinnen met ĂŠen inkomen en gezinnen met meerder inkomens, jonge gezinnen met peuters of oudere gezinnen met pubers en zowel fitte als fysiek beperkte ouderen. Deze verscheidenheid aan gezinnen wordt voorzien van grote en kleine woningen en variabele woningindelingen.
*zie bronvermelding
94
De grondprijs
De bouwer
De nieuwe woonvraag
De grondprijzen en woningprijzen in Sjanghai variĂŤren veranderen razend snel. De woningmarkt erg instabiel.* De woningprijzen verschillen behoorlijk per kwartaal en per locatie. Ook zijn de koers en beurs ook erg instabiel. Twee jaar geleden werd de instabiele situatie in Sjanghai zelfs wereldnieuws door een koersval van de Sjanghai Stock Exchange.* Die koersval kwam door de onstabiele situatie nog meerdere keren terug. Hierdoor is het lastig te bepalen wat de waarde van een woning is. Maandlasten en huurkosten zijn ook erg verschillend zoals ik zelf ook heb ervaren. Standaard waardes kunnen hier niet aan gegeven worden.
Het is niet gebruikelijk om in het centrumgebied van Sjanghai particulier een woning te bouwen. Woningen kunnen in particulier bezit zijn, maar ze worden gebouwd door grote ontwikkelaars. Buurten worden als geheel in een keer ontwikkeld. Zo zal het ook het ook gebeuren met te gezinsbuurt. De ontwikkelaar moet overtuigd worden van een ontwerp voor een buurt en zal de buurt dan gaan bouwen. De woningen worden casco opgeleverd, waarna de gezinnen hun intrek kunnen doen. De overtuiging van een ontwikkelaar komt meest al voort uit de vraag van de lokale overheid. De overheid en ontwikkelaar hebben over het algemeen een nauwe samenwerking.
De lange termijn ambitie van de nationale overheid staat voor woningbouw voor de komende jaren gaat richting kleinschalige buurten. Het ontwerp voor de gezinsbuurt sluit daar bij aan. Op het moment dat deze ambitie van de nationale overheid vertaald wordt naar de lokale overheid, zullen projecten zoals het ontwerp voor de gezinsbuurt ook meer gestimuleerd worden. De verwachting kan dus zijn dat het ontwerp van de gezinsbuurt in de loop ter tijd steeds realistischer wordt.
*zie bronvermelding
95
96
materialisatie, GEVELBEELD en gevelopeningen Om een beter beeld te krijgen van de kenmerken van de woningen voor de gezinsbuurt is er gekeken naar de woningbouw in Sjanghai. De materialen, het gevelbeeld en de type gevelopeningen zijn in beeld gebracht. Daarna is er gekeken welke relevant zijn en vervolgens zijn de uitgangspunten voor de nieuwe gezinsbuurt bepaald betreft deze onderdelen. 97
Lilong (1870-1950) Hier volgt een opsomming van een aantal opvallende kenmerken in het gevelbeeld van de lilongs. gevelmateriaal - metselwerk (vaak rood, soms grijs of beige stucwerk) gevelopeningen - afmetingen (van 1x1m tot 2x1,5m) - betonnen delen (zware betonnen lateien, vensterbanken of betonnen kaders rondom kozijn - trasraam (stucwerk cement) kozijnen - houten raamkozijnen (20e eeuw) (donkerrood en kleine stijlverdeling) - vervanger kunststof raamkozijnen (21e eeuw) (wit) - zware entreedeuren (donkerbruin/zwart)
98
Woonblokken (1950-1980) Hier volgt een opsomming van een aantal opvallende kenmerken in het gevelbeeld van de woontorens. gevelmateriaal - beton (in kleur licht grijs) - kwetsbaar voor verwering gevelopeningen - afmetingen (breedte 3m a 4m of panorama) - noorgevel gaten in gevel (naar binnen) - zuidgevel uitkragingen (naar buiten) erkers en afsluitbare balkons op verdiepingen kozijnen - aluminium of kunststof raamkozijnen (wit kunststof of aluminium in kleur) - verdeling in schuifkozijnen (1x2m)
99
Woontorens (1980-2015) Hier volgt een opsomming van een aantal opvallende kenmerken in het gevelbeeld van de woontorens. gevelmateriaal - beton (licht grijs) - kwetsbaar voor verwering gevelopeningen - afmetingen (2X2m a 2x3m) - uitkragingende erkers (naar buiten) - verdiepte balkons (naar binnen) kozijnen - aluminium of kunststof raamkozijnen (wit kunststof of aluminium in kleur) - grotere glasvlakken (2x1,5m)
100
Gevelopeningen in de woonvormen Algemene conclusies gevelopeningen in de woonvormen van Sjanghai Belangrijke woonruimten (zoals woonkamer) hebben grote openingen en aanliggende buitenruimte.
Lilong
woonblokken
woontorens
(Er is verschil in hiĂŤrarchie tussen de belangrijke en onbelanrijke verblijfsruimtes en dus gevelopeningen.) In de loop van de jaren worden gevelopeningen en glasvlakken groter.
Lilong kleine gevelopeningen
woonblokken grotere gevelopeningen (panorama tpv balkons)
woontorens grotere gevelopeningen en grotere glasvlakken
(Dit zal waarschijnlijk te maken hebben technische ontwikkeling in de loop van de tijd. Met modernere constructiemethodes zijn grote gevelopeningen mogelijk. Ook worden door de technologische ontwikkeling grotere glas oppervlakten toegepast.)
101
gevelfragment, geleding gevel
positionering gevelopeningen
Woontorens (1980-2015) Elke woning heeft een woonverdieping (begane grond) en een slaapverdieping (verdieping). Een woonverdieping heeft een grote woonruimte met aangrenzende buitenruimte in aan de zuidgevel. Dit is de belangrijkste ruimte en daardoor grootste opening. Ook moet deze opening toegang bieden tot de buitenruimte. De voordeur is aan de noordgevel. Daarnaast is er een opening voor de keuken en één voor de slaapkamer voor de grootouders. Er loopt een gallerij langs de noord-gevel. Dus bij de opening van de slaapkamer wordt rekening gehouden met de privacy, met ondere andere een beperkte grootte. Op de verdieping zijn meerdere slaapkamers. Deze hebben kleinere en meer ingetogen openingen, aangezien het minder intensief gebruikte ruimtes zijn. De hoofdslaapkamer is de belangrijkste slaapruimte en heeft hierdoor een belangrijkere opening; groter, en met te openen deuren. Hierdoor wordt het voordeel van de oriëntatie naar het zuiden goed benut. Door verschil in budget is er gevarieerd met de indeling van de ruimten, de groottes en sobere of luxe te openen delen; van kleine vaste raam tot grotere te openen deuren.
102
Materiaalgebruik Algemeen BOUWMATERIALEN SJANGHAI
ONDERHOUDSARM
ZACHTE TEXTUREN
In Sjanghai wordt over het algemeen gebruik gemaakt van een beperkt aantal materialen die op grote schaal worden toegepast. De materialen zijn goedkoop en goed te verwerken. - betonconstructie - aluminium of kunststof kozijnen - ter plaatse gestort beton - metselwerk (rood)
Het onderhoud van de wijken is over het algemeen slecht. Er wordt rekening gehouden met onder andere de organisatie en het materiaalgebruik.
Geen harde materialen en sterke contrasten zoals in de woontoren buurten.
Organisatie: Door de buurt zo te organiseren dat het duidelijk is wie verantwoordelijkheid draagt voor een bepaald terrein of gebouw. Materiaalgebruik: Door onderhoudsarme materialen toe te passen is er minder onderhoud nodig waardoor de buurt in goede staat blijft. Om deze reden gaat de voorkeur uit naar steenachtige materialen.
Textuur: Door het toepassen van materialen met een zachte uitstraling, ontstaat een wat huiselijkere buurt en buitenruimte. Contrast: Door het voorkomen van sterkte contrasten ontstaat een geleidelijkere materiaal-relatie tusen het gebouw en de buurt.
103
MATERIAAL EN DETAIL
ROOD METSELWERK
BETONNEN ELEMENTEN
Details als stijlverdeling in de ramen, zware entreedeuren, zware betonlateien, betonkaders rond de gevel, en een trasraam hadden in het verleden een functie. Een aantal elementen zijn vandaag de dag niet meer nodig, maar details en materialering maken een buurt wel herkenbaar. Een aantal materialen en details kunnen in het ontwerp voor de gezinsbuurt in een moderne vorm terugkomen. Dit voor de herkenbaarheid en nieuwe invulling.
Het rode metselwerk heeft een warme uitstraling en is beeldbepalend voor een woonbuurt. De warme uitstraling zorgt voor een relatief huiselijke sfeer aan de buitenruimte, dat het informeel gebruik van de buitenruimte kan bevorderen.
Langs de randen van de kozijnen blijven de elementen zoals de betonlatei, de betonvensterbank of betonkader in het zicht. De ramen en ruiten zijn tegenwoordig groter. De betonnen elementen kunnen zorgen voor herkenbaarheid in de gevelopeningen.
104
ZWARE ENTREEDEUR Over het algmeen worden enteedeuren van woningen zwaar uitgevoerd. In de verschillende woonvormen van Sjanghai, maar ook in de rest van China. De massieve en donkerkleurige deuren geven een gevoel van veiligheid. Soms worden ze door bewoners aangepast naar hun eigen voorkeur. Maar de deur is over het algemeen een kenmerkend element van de gevel en de woning.
HET TRASRAAM Het trasraam kan bijvoorbeeld dienen om de onderkant van de gevel onderhoudsarm te houden. Daarnaast kan het op verhoogde straatniveau toegepast worden om het herkenbaar te maken als openbare straat of wandelpad.
Herkenbaarheid in de buurt door materiaal en detail GEVELMATERIALISERING In het plan â&#x20AC;&#x2DC;Sjanghai Livingâ&#x20AC;&#x2122; wordt aangehaakt op de kleinschaligheid en het gebruik van de ruimte op een menselijke schaal. De buurten van Sjanghai hebben een specifieke wooncultuur die als kwaliteit is meegenomen in het ontwerp voor de nieuwe buurt. Herkenbaarheid van de woonomgeving, zoals de oudere generatie die gewend is, kan helpen om het gebruik te stimuleren. De herkenbaarheid en haalbaarheid van het materialisering zijn redenen om aan te haken bij de materialisering van de bestaande woningen.
105
noordgevel
ZUIDgevel
6 slaapkamer
woning 2
woning 2
7 slaapkamer (luxe) 6 slaapkamer
5 hoofdslaapkamer
3 grondgebonden slaapkamer
4 woonkamer (loopdeel)
1 entree
4b woonkamer (zithoek)
2 keuken
6 slaapkamer
2 keuken
BEGANE GROND
2
106
1
3
5 hoofdslaapkamer
1 entree
4 woonkamer (loopdeel)
3 grondgebonden slaapkamer
4b woonkamer (zithoek)
VERDIEPING
7
6 slaapkamer
woning 1
woning 1
6 slaapkamer
6
BEGANE GROND 4
4b
VERDIEPING
6
5
Uitwerking gevel Gevelbeeld en gevelopeningen D
E
E D E
D. BEZONNING
D
D
B
A
E
E
E
D
A
C
D D
B C
E
E
D
A woonkamer - serre B woonkamer - grote glaspui C woonkamer - kleine glaspui D hoofdslaapkamer - frans balkon E slaapkamer - klein te openen kozijn
B A
De woningen zijn naar het zuiden georiĂŤnteerd. De woonkamers hebben tuinen en balkons in het zuiden. Door grotere gevelopeningen te maken komt er meer daglicht in de woonruimte. Ook is er een betere relatie met de buitenruimte. En door schuifpuien toe te passen is er een sterke relatie tussen de woonkamer en tuin, of woonkamer en balkon. A - De serre zorgt met name voor meer daglicht. B - De grote glaspui kan open gezet worden waardoor een sterke relatie is met de buiten ruimte. C - De derde variant heeft kleinere openingen. Deze is geschikt voor gezinnen met en kleiner budget, of meer behoefte aan privacy en gevoel van veiligheid. Door de verschillende types en groottes ontstaat variatie in aanbod. De verschillende plattegronden kunnen hier ook op aansluiten.
107
plattegronden zijgevel
zijgevel zuidgevels
108
N fragment buurt plattegronden
109
110
buitenruimte is verlijfsruimte
111
N 112
Buitenruimte is verblijfsruimte
buurtplein & buurtpark
ontmoetingsplein
Het ontmoetingsplein dient als een centrale verticale verbinding naar het tweede straatniveau. Daarnaast is het de dichtstbij zijnde gemeenschappelijke buitenruimte bij de woning. Sociale controle en naastenzorg komen hier met name naar voren.
Dakterras
Het dakterras is een onderdeel van de woning. Het hoort bij het privé-domein van de bovenwoningen, net als het balkon.
Er zijn 3 grote open plekken in de buurt. Deze plekken liggen centraal langs de assen. Ze dienen ter oriëntatie in de buurt. Daarnaast kunnen ze gebuikt worden voor sport, ontspanning en recreatie, zoals een stadspark. Ook is deze geschikt voor gebruikers voor wie het stadspark slecht bereikbaar is, zoals kinderen en ouderen in de buurtzone.
verhoogd straatniveau het verhoogde straatniveau is bedoeld voor de toegankelijkheid van de woningen. Daarnaast kan het dienen als een verblijfsplek.
tuin
De tuinen zijn onderdeel van de woningen. Het hoort bij het privédomein van de benedenwoningen.
balkon
De gezinsbuurt wordt gekenmerkt door verschillende types buitenruimte. Alle types dienen als verblijfs- en gebruiksruimte. Zo zijn er ruimten in de woning die behoren tot het privé-domein. De woningen op de begane grond hebben een tuin naar het zuiden. Woningen op de verdieping hebben een balkon naar het zuiden en een dakterras. Al deze ruimten behoren tot de woning en kunnen dus ook door de bewoners ingericht, gebruikt en onderhouden worden. Ook zijn er gemeenschappelijke buitenruimten in het collectieve domein. Zo zijn er de pleintjes langs de verhoogde straten en ontmoetingspleinen die samen met de grote trappen dienen als een verbinding tussen straatniveau en het tweede straatniveau. Ten slotte zijn er de 3 grotere buurtparken/buurtpleinen die gebruikt worden door de hele buurt. Bijvoorbeeld het uitvoeren van sportoefeningen in het park of op het plein.
Het balkon is onderdeel van de woning. Het hoort bij het privé-domein van de bovenwoningen, net als het dakterras.
113
114
AFGESTUDEERDE STUDENTEN MIGREREN NAAR DE STAD
CARRIÈRE OPBOUWEN IN DE STAD
TROUWEN EN SAMENWONEN
GROOTOUDERS VOOR OPVOEDING
Sjanghai Living D
B
C
A
D
C
B A
Na het afronden van een studie trekken starters op de arbeidsmarkt naar de stad.
In de eerste jaren wonen starters vaak in een gezamenlijk appartement om geld te sparen.
B
A
Een deel van de migranten vind een partner en kiest ervoor een leven op te bouwen in de stad.
C
Grootouders trekken naar de stad om voor de kleinkinderen te zorgen.
SAMENWONEN
B
C
B
A
In China ontbreekt een zorgsysteem en een veiligheidssysteem zoals die in westerse landen gebruikelijk is. Bewoners en gezinnen in Sjanghai zijn hierdoor op bepaalde vlakken op elkaar aangewezen. De buurtruimte maakt hier een belangrijk onderdeel van uit.
D GROOTOUDERS
GEZAMENLIJK WONEN
B
D
Mijn opgedane ervaring in Sjanghai heeft mij een nieuwe kijk gegeven op het wonen. De buitenruimte in China en de buurtruimte in Sjanghai hebben een andere functie. Ze maken onderdeel uit van het wonen.
KINDEREN
3 GENERATIES HUISHOUDEN
D
B
De gezinsbuurt is zo ontworpen dat de buitenruimte herkenbaar is. De buurt heeft dezelfde ruimtelijke kenmerken en gebruiksfuncties. De buurt wordt gebruikt zoals deze al decennia lang deel uitmaakt van het wonen in de stad. Door het herontdekken van de buurtruimte als verblijfsruimte kan een gezinsbuurt zoals die in ‘Sjanghai Living’ onderdeel gaan uitmaken van het Sjanghai van nu en voor de toekomst.
B
D
D
115
116
117
118
materialiteit en klimaatbeheersing buurtruimte Uitgangspunten voor de materialiteit en klimaatbeheersing op buurtniveau. 119
â&#x20AC;&#x2122;Het tapijtâ&#x20AC;&#x2122; materialiteit van het maaiveld
Verharding (25%) doorgaande weg verhard beton doorgaand voetpad verhard klinkers ontmoetingsplein verhard klinkers groenbakken met planten en bomen betonbanden als zitvlak
groen (20%) tussengroen gras, struiken en bomen privĂŠ tuinen verhard/groen, naar eigen invulling 120
Materialiteit & Verharding
doorgaande weg verhard beton
MATERIALEN Functioneel - wegen; verhard, geschikt voor autoverkeer - voetpaden en ontmoetingsplekken; verhard, informeel - verhoogd voetpad; verhard, informeel - balkons en dakterrassen; houten vlondervloeren; huiselijk en voor eigen onderhoud. De naturele kleur van de verschillende materialen zorgen voor eenheid in de gezinsbuurt.
De verharde vloervlakken zijn qua materiaaluitstraling vrij gelijk aan elkaar. De vergelijkbare wegen, paden, verhoogde paden, balkonvloeren en dakterrassen zorgen voor eenheid in de gezinsbuurt. Contrast: Door het voorkomen van sterkte contrasten ontstaat een geleidelijkere materiaal-relatie tusen gebouw en buurt. Materialen zijn over het algemeen naturel.
doorgaand voetpad verhard klinkers
Textuur: Door het toepassen van materialen met een zachte uitstraling, ontstaat een wat huiselijkere buurt en buitenruimte. Steenachtig: Door onderhoudsarme materialen toe te passen is er minder onderhoud nodig waardoor de buurt in goede staat blijft. Hierom gaat met name bij openbare verharding gaat de voorkeur uit naar het gebruik van steenachtige materialen.
121
materialiteit VAN HET VERHOOGDE STRAATNIVEAU, PRIVÉ BALKONS EN DAKTERASSEN
Verharding (10%)
SEMI-VERHARDING (40%) privé balkons en terrassen vlondervloeren groenvoorziening privé
GROENDAK (5%) commercieel zichtdak groendak
122
Afwatering ‘Het tapijt’ bestaat uit verhard oppervlakte, semi-verhard oppervlak en groen oppervlak. Het verhard oppervlak zijn de wegen en paden op maaiveldniveau. Afwatering gaat via molgoten of infiltratie op naastgelegen groen. Het groenoppervlak ligt ook op maaiveldniveau en bestaat uit privétuinen, bossages, bomen en gras. Regen kan rechtstreeks geïnfiltreerd worden.
verhoogd straatniveau verhard, beton
privé balkons en terrassen vlondervloeren plantenbakken
De helft van het terrein is bebouwd, de vloervlakken; bakons, dakterrassen, dakdelen en verhoogd straatniveau, zijn verhard of halfverhard. Afwatering vindt plaats via de reguliere weg van HWA en eventueel DWA.
123
FEBRUARI APRIL
Buitenklimaat sjanghai 124
Buitenklimaat Sjanghai Sjanghai bevindt zicht in een subtropische klimaatzone. Dit is vergelijkbaar met het Mediteraanse gebied in Zuid Europa. De temperatuur is gemiddeld wat hoger dan in Nederland.
JULI
Voor mij was de circa 5 a 10 graden hogere temperatuur in het begin wat wennen. Maar na een aantal maanden merkte ik het verschil niet meer.
OKTOBER
Er valt in Sjanghai over het algemeen minder regen. Winters zijn gematigd en de temperatuur is door het jaar heen aangenamer dan in Nederland. In de meeste maanden is het van sâ&#x20AC;&#x2122;ochtends vroeg tot sâ&#x20AC;&#x2122;avonds laat een prettige temperatuur om buiten te verblijven. Mijn ervaring is dan ook dat dit veel meer gebeurd.
gemiddeld aantal zonuren per jaar
In de maanden juli en augustus is het heet op het midden van de dag. Het is dan ook gebruikelijk om in deze twee maanden tussen de middag rustig aan te doen. Ondanks de hoge temperaturen, is het buitenklimaat zo aangenaam dat je hier veel meer buiten bent dan in Nederland. Hier is het afstudeerplan ook op ingesprongen. 125
126
de bomen van de buurt
Buitenklimaat in de gezinsbuurt BUITENRUIIMTE COLLECTIEF - ZON/SCHADUW De collectieve buitenruimte ligt tussen de woningen. De doorgaande wegen liggen over het algemeen in de schaduwzone van de woningen. De collectieve pleinen liggen in een tussenzone, afwisselend met zon en schaduw. De collectieve pleinen in het zuiden, en het verhoogde straatniveau liggen in de schaduwzone. Op het heetste punt van de zomerse dagen is het verblijf buiten over het algemeen nog vrij aangenaam, ook voor langere periodes. De combinatie van schaduwzones en zonzones zorgen voor/ creëren een buitengebied dat op verschillende manieren gebruiken kan worden.
De gebouwen zorgen voor schaduw. Daarnaast zijn er een aantal groene zones in de gezinsbuurt: - drie parkjes - twee noordzuid lanen - klein groen en bomen De combinatie van zuidoriëntatie, schaduwzones en bomen, zorgt voor een aangename buitensituatie die lijkt op de stadsparken van Sjanghai. Hier is het over het algemeen wat koeler en aangenamer voor dagelijks verblijf in de buitenruimte.
BUITENRUIIMTE PRIVÉ - ZONGERICHT De appartementen zijn naar het zuiden gericht. Ieder appartement heeft een privé buitenruimte in het zuiden. De appartementen op de verdieping hebben ook een dakterras.
127
128
sjanghai living
een gezinsbuurt voor sjanghai
129
130
131
132
133
Reflectie Afstudeerproces Afstudeerproces
Misverstanden door cultuurverschillen
Over het algemeen verliep het afstuderen in het begin erg moeizaam. Ik kon moeilijk grip krijgen op het onderwerp. Mede door de complexiteit van het onderwerp. Daarnaast was het niet duidelijk waar het project echt over ging en welke richting ik op wilde gaan.
Het afstudeer project Shanghai Living gaat over een buurt in Sjanghai voor Chinese stadsmigranten. De buurt is ontworpen door mij als Nederlandse ontwerper. Het afstudeerproces heb ik voornamelijk in Nederland doorlopen, met een Nederlandse mentor, Nederlandse begeleiders en Nederlandse omstandigheden.
Na mijn moeizame eerste schouw ben ik naar Sjanghai gegaan. Daar heb ik een fotoreportage gemaakt van de woonbuurten. De fotoreportage en de vergelijking van de buurten zijn een startpunt geworden voor het plan. Daarnaast heb ik een duidelijke doelgroep en locatie concreet omschreven. Vanaf dat moment ben ik met meer focus op deze kernwaarden verder gegaan met het ontwikkelen van het plan. Door deze focus ging het in de loop van het afstuderen steeds beter.
134
Het verschil tussen China en Nederland heb ik vaak ondervonden. Wat in Shanghai vanzelfsprekend is, behoeft in Nederland vaak meer uitleg, voordat het eenduidig is waar het over gaat. Andersom zijn er vanzelfsprekendheden in Nederland, die in Shanghai niet aan de orde zijn. Drie voorbeelden hiervan zijn: - Temperatuur; Wij Nederlands vinden de hogere temperatuur in Sjanghai een belemmering en iets waar in een ontwerp rekening mee gehouden moet worden. Maar als je meerdere maanden in Sjanghai bent, dan merk je het niet meer. Voor Chinezen is de temperatuur als belemmering niet aan de orde.
- Parkeren; Files en parkeerproblemen zijn in Nederland een probleem waar je rekening mee moet houden. De meeste Nederlanders hebben er mee te maken. Maar in een stad als Sjanghai hebben maar weinig mensen een auto, waardoor die problematiek veel minder aan de orde is. - Duurzaamheid; In Nederland is duurzaam materiaalgebruik en energiezuinig wonen een belangrijk onderdeel van een ontwerp. In Sjanghai is energie veel goedkoper. Daarnaast hebben gezinnen problemen van basale orde, zoals bijvoorbeeld zieke familieleden die geen gezondheidszorg kunnen krijgen. Onderwerpen zoals duurzaamheid zouden hoogstens politiek aan de orde komen, met als doel om tegenover de westerse wereld de indruk achter te laten dat China een duurzaam land is. Deze drie concrete voorbeelden geven een indruk van de misverstanden die ik tijdens het afstuderen ben tegen gekomen. Er zijn ook wat abstractere verschillen, bijvoorbeeld culturele verschillen zoals; Wat is privacy? En wanneer is een buurt veilig?
Ontwerper = ontwerp Regelmatig voelde ik in begeleiding of presentatie misverstanden opkomen zoals de misverstanden die hierboven zijn aangeven. Vanwege de complexiteit van de verschillen zijn ook niet makkelijk te definiĂŤren. Vrij praten over de kansen in de ontwerpopgave, zonder in misverstanden te verzaken was hierdoor vaak lastig. Bij het geven van de eerste schouw heb ik dit duidelijk gemerkt. Tijdens en na de presentatie was ik stuurloos. Het was hierdoor ook lastig een basis te vinden waarop verder te gaan. Vanaf dat moment ben ik het onderwerp veel kleiner gaan maken en meer gefocust bezig gegaan. Het heeft mij geleerd om in een complex project de focus te houden. En om beter te formuleren, zowel in woorden als in het tekenwerk. Na mijn derde schouw kreeg ik als feedback te horen dat ik een kernachtige en heldere presentatie heb gegeven. Ik denk dat het houden van focus in een complex onderwerp een belangrijke les voor mij is geweest, deze ervaring zal ik meenemen als ontwerper in de toekomst.
Mijn persoonlijke ervaring betreft en het wonen en werken als ontwerper in Sjanghai zijn een belangrijke basis geweest voor het plan zoals het er nu voor ligt. Hierdoor is het een plan geworden dat in het verlengde ligt van mij als ontwerper. In 2013 en 2014 heb ik in Sjanghai gewoond en gewerkt. In de jaren daarna ben ik nog een aantal keren terug geweest. Het werken met Chinese collegaontwerpers en het wonen in de moderne en oude buurten van Sjanghai hebben mij als ontwerper beĂŻnvloed. De ervaring van het wonen in Sjanghai is voor mij basis waar ik op kan terugvallen. Door deze persoonlijke ervaring ligt het plan erg dicht bij mij als ontwerper. Met name de persoonlijke betrokkenheid is terug te zien in het eindresultaat. Als ik een aantal jaren later het afstudeerplan aan iemand voorleg, dan zal diegene niet alleen het afstudeerproject kunnen zijn, maar ook een indruk krijgen van de Architect die aan het plan heeft gewerkt.
reflectie afstudeerproces
135
136
Internetbronnen
Literatuurlijst
pag. 7,9,11,95 - Veranderende woonvraag Sjanghai Joost van den Hoek “Nieuwe Regels Voor Chinees Bouwen” deArchitect, 2016
pag. 58,60 - Groen voor het gezin Joost van den Hoek “Kind In Sjanghai” deArchitect, 2016
pag. 18 - China verstedelijkt Leonardo Citterio “Lost In Globalization, the paradigm of Chinese urban housing”, 2015 (pag 23, 25)
pag. 7,9 - Versoepeling een-kind-politiek Joost van den Hoek “Kind In Sjanghai” deArchitect, 2016
pag. 65 - Sjanghai metro www.commons.wikimedia.org/wiki/File:SHM_evolution_mid.gif
pag. 19 - Sjanghai verstedelijkt Leonardo Citterio “Lost In Globalization, the paradigm of Chinese urban housing”, 2015 (pag 15, 99, 101)
pag. 11, 41 - Buurtzone Joost van den Hoek “Wonen Achter Een Hek” deArchitect, 2016
pag. 65 - Sjanghai 1933 www.lib.utexas.edu/maps/ams/china_city_plans/
pag. 21 - Hutongs Leonardo Citterio “Lost In Globalization, the paradigm of Chinese urban housing”, 2015 (pag 10,11,12)
pag. 11,29 - Dichtheid Lilong www.densityatlas.org/casestudies/ profile.php?id=60 pag. 14,15 - Sjanghai Moderniseerd www.modernism.ro/2012/10/13/ shanghai-1990-vs-2010/
bronvermelding
pag. 65 - Shanghai Regional Development 1931 www.medicographia.com/2010/04/paris-of-the-orientthe-shanghai-french-concession-1849-1946/
pag. 24 - Woonvormen per periode Leonardo Citterio “Lost In Globalization, the paradigm of Chinese urban housing”, 2015 (pag 175,176,177,178)
pag. 95 - Onstabiele woningmarkt Sjanghai www.forbes.com/sites/kenrapoza/2017/03/19/shanghai-housing-prices-completely-unsustainable/#6c9dac73326e
pag. 25 - Tijdlijn woonvormen Leonardo Citterio “Lost In Globalization, the paradigm of Chinese urban housing”, 2015 (pag 21)
pag. 95 - Sjanghai beurscrash www.forbes.com/sites/sarahsu/2016/07/13/chinasstock-market-crash-one-year-later/#5dab977b5503
pag. 27 - Woonvormen in centrum Sjanghai Leonardo Citterio “Lost In Globalization, the paradigm of Chinese urban housing”, 2015 (pag 31) 137
138
Colofon Dit afstudeerverslag is opsteld naar aanleiding van mijn afstudeerproject: ‘Sjanghai Living, een gezinsbuurt voor Sjanghai’
Bouke Nijland november 2017 ArtEZ Adademie van Bouwkunst Arhem Mentoren Ineke Hulshof - Hulshof Architecten Annemariken Hilberink - ArtEZ Ralph Brodruck - ArtEZ
colofon
Afstudeercoördinator Gerard van Heel 139
140
sjanghai living
een gezinsbuurt voor sjanghai
141