Afstudeerder Bouke Nijland Mentoren Ineke Hulshof - Hulshof Architecten Annemariken Hilberink - ArtEZ Ralph Brodruck - ArtEZ Afstudeercoรถrdinator Gerard van Heel
sjanghai living
gezinsbuurt voor sjanghai
Inhoudsopgave - Motivatie - Oorspronkelijk afstudeervoorstel - Inleiding - Sjanghai door de jaren heen - De evolutie van het wonen - Typisch Sjanghai - Het gebruiken en verblijven in de buurt - Van stadsmigrant naar 3-generatie-gezin - 4 typische verblijfsplekken van Sjanghai in en om de buurt - Yangshupu Road & het ontwerpen van de buurt - Ontwerpstappen van buurt tot woning - Sjanghai Living
inhoudsopgave
- Bronvermelding - Colofon
Motivatie In 2013 en 2014 heb ik in Sjanghai gewoond en gewerkt. In de jaren daarna ben ik nog een aantal keren terug geweest. Het werken met Chinese collega-ontwerpers en het wonen in de moderne en oude buurten van Sjanghai hebben mij als ontwerper beïnvloed. Met name het wonen in China gaf mij een bron van inspiratie; een andere werkelijkheid waarop ik nu kan reflecteren. De verschillen en overeenkomsten zijn voor mij te vergelijken met het wonen en ontwerpen in een westerse omgeving. Waarin ik als westerling de waardes van een cultuur zoals die in Sjanghai kan aanschouwen en gebruiken als ontwerper. Bewoners van Sjanghai hebben behoefte aan een gezinsbuurt voor kinderen, ouders en grootouders. De waarde van de buurt is de gebruikscultuur en de wooncultuur die in China vanzelfsprekend is. ‘Sjanghai Living’ is een ontwerp voor een gezinsbuurt waar deze gebruikscultuur en wooncultuur weer een plek krijgt in het Sjanghai van tegenwoordig en in de toekomst.
motivatie
Oorspronkelijk afstudeervoorstel Probleemstelling Sjanghai is een stad met een aantal uitzonderlijke eigenschappen: - Sjanghai is met 24 miljoen inwoners eén van de grootste steden ter wereld. - De stad is één van de dichtst bevolkste steden ter wereld. (10 m2 per persoon) - En Sjanghai is één van de snelst groeiende steden ter wereld. (10 miljoen in 20 jaar) Door de doorgaande migratie naar de stad blijft de stad de komende decennia snel groeien. Daarnaast zal de versoepeling van de een-kind-politiek met name in Sjanghai leiden tot een extra groei en een veranderende woonvraag. Architectonische en stedenbouwkundige opgave In het afstudeervoorstel ‘Wonen in Sjanghai’ wordt de enorme woonvraag die de stad heeft gereduceerd tot een concrete opgave: Het ontwerpen van een woonbuurt en gerelateerde leefomgeving in de stedelijke context van Sjanghai.
Voor deze nieuwe woonbuurt is een locatie gevonden in het centrumgebied van de stad. De locatie ligt in een woongebied die momenteel in ontwikkeling is. Met name dit soort nieuwe gebieden zijn op dit moment in trek vanwege een aantal voordelen: De locatie ligt op loopafstand van een nieuw metrostation. Het gebied is nog relatief goedkoop. Daarnaast heeft het een relatief goed leefklimaat en ligt op woon-werk afstand van de binnenstad. De locatie heeft de eigenschappen van een gemiddelde nieuwe woonbuurt in de stad. Zo heeft de woonbuurt de oppervlaktes van een gemiddeld woonblok en een dichtheid van 10 m2 leefoppervlak per persoon.
Architectonische relevantie Het ontwerp voor een woonblok biedt de mogelijkheid om een aantal belangrijke ontwerpvragen aan te grijpen: Wat houdt wonen in de stedelijke context van Sjanghai in? Hoe ziet het wonen in een hoge dichtheid eruit? En wat voor consequenties heeft hoge dichtheid voor de leefomgeving?
Maatschappelijke relevantie De uitgekozen plek voor dit afstudeervoorstel staat niet op zichzelf. Er zijn in Sjanghai veel meer van dit soort plekken in ontwikkeling. Door het voorstel voor de nieuwe woonbuurt te zien als een repeteerbaar principe, kan het ook uitgebreid worden tot een grotere schaal. Hiermee draagt het ook bij aan een groot vraagstuk van de stad: Hoe kan de doorgaande migratie en veranderende woonvraag in een stad als Sjanghai toekomstbestendig opgevangen worden?
In het jaar dat ik in Sjanghai heb gewerkt en gewoond heb ik persoonlijk gemerkt wat een enorme transformatie de stad doormaakt en wat voor een invloed dit heeft op de woonomgeving. Tijdens het afstuderen hoop ik te kunnen inspelen op deze transformatie en bij te dragen aan deze stad in wording.
Motivatie Als ontwerper biedt de opgave voor het ontwerpen van een woonbuurt mij de kans om bezig zijn met de essentie van ons vak; Het scheppen van ruimte om in te leven.
Inleiding De afgelopen 20 jaar is Sjanghai sterk gegroeid. Er zijn 10 miljoen inwoners bijgekomen. Veelal jongvolwassenen van tussen de 20 en 30 jaar oud, die hard hebben gestudeerd en naar de stad zijn gekomen op een carrière op te bouwen. Door een aantal jaren geld te verdienen in Sjanghai kunnen ze financieel zorgdrager zijn voor hun veelal veel armere ouders. Daarna trouwen, teruggaan naar hun geboorteplaats en ten slotte kinderen. Vaak komen ze er al snel achter dat het vanwege een betere financiële situatie en hogere levensstandaard veel beter is om in Sjanghai te blijven. De volgende stap is om in Sjanghai te settelen en zelfs hun ouders naar Sjanghai te brengen en die voor de kinderen te zorgen. Zelf heb ik in 2013 en 2014 in Sjanghai gewoond en gewerkt op een Chinees architectenbureau. Ik heb de Chinese privésituatie bij veel van mijn collega’s gezien. Ook heb ik in zowel moderne als oude wijken in Sjanghai gewoond en gezien dat daar dezelfde sociale privé dilemma’s heersen.
Sjanghai heeft in 20 jaar een enorme metamorfose ondergaan. Het is van een verouderde stad verandererd naar een moderne metropool. Traditionele woonwijken hebben op veel plekken plaatsgemaakt voor moderne woontorens van 25 verdiepingen hoog. Dit is een effectieve oplossing gebleken voor de enorme groei die de stad heeft doorstaan. Maar er is een volgende stap nodig. Stadsmigranten gaan settelen en grote gezinnen ontstaan. Gezinnen met 3 generaties; kind, ouder en grootouder. Er is in China geen zorgsysteem en veiligheidssysteem in zoals de westerse wereld die kent. Inwoners van Sjanghai zijn veelal op zichzelf aangewezen. De traditionele buurten zijn daar ook op ingericht. Buurten zijn beschermde zones. Semi-openbaar, omsloten door bebouwen en beveiligd met afgesloten met poorten, zodat er geen onbevoegeden in de buurt kunnen komen.
De buurten zijn autoluw en buren kennen elkaar en zorgen voor elkaar. Dit is een veilige omgeving voor kinderen, tevens een prima omgeving voor oudere Chinezen (grootouders) die een grote moderne stad als Sjanghai verder nog niet kennen. Dit zijn typische kenmerken van de traditionele buurten in Sjanghai, maar de grootschalige buurten met woontorens hebben dit niet.
Opgave Sjanghai Living De opgave ‘Sjanghai Living’ staat voor het ontwerp van een gezinsbuurt. In het ontwerp staan de gebruikscultuur en wooncultuur centraal. Er is weer behoefte aan de gebruikscultuur en wooncultuur zoals die er altijd is geweest in Sjanghai. In de opgave ‘Sjanghai Living, een gezinsbuurt voor Sjanghai’ krijgen deze waarden weer een plek in het hedendaagse Sjanghai.
Er zijn verschillende groottes woningen voor verschillende gezinssamenstellingen en wensen. De woningen zijn ontworpen met de gedachte van het samenzijn van het gezin van 3 generaties.
De gezinsbuurt is gelegen in de omgeving van Yangshupu Rd. Er is een metrolijn aangelegd waardoor de buurt aantrekkelijk is voor de stadsmigrant die in het centrum werkt. Er zijn traditionele woonwijken met voorzieningen waar op aangesloten kan worden. Er is een stadspark, een school en langs de buurtjes zijn de typische straatjes met winkeltjes en restaurantjes die zo typische zijn voor het straatbeeld van Sjanghai.
Alle woningen zijn vanaf straatniveau toegankelijk. Er is een tweede straatniveau die bereikbaar is met trappen, liften, en hierdoor onderdeel uitmaakt van de buurtruimte. De woning bestaat uit twee bouwlagen. De begane grond met een woonruimte en een grondgebonden slaapkamer voor de grootouders. En een verdieping met slaapkamers voor de rest van het gezin. Door het verhoogde straat niveau kunnen twee woningen van twee verdiepingen op elkaar gebouwd worden, waardoor een buurt van 4 bouwlagen ontstaat.
De buurt sluit aan op de kernwaarden van een Chinese gezinsbuurt. Er zijn woningen gebouwd in hoge dichtheid met meestal 4 bouwlagen. De buurt is autoluw, beveiligd met poorten en zo ingericht dat deze geschikt is voor het dagelijks leven in een woonbuurt.
Zo is er ook rekening gehouden met de oudere die fysiek steeds beperkter zal worden en op latere leeftijd zelf zorg nodig heeft.
De nadruk van de gezinsbuurt ligt op de buitenruimte. Deze wordt in Sjanghai en de rest van China intensief gebruikt, heel anders dan de westerse buurtruimten.
Een groot deel van het dagelijkse leven speelt zicht daar af. De ruimte langs de woningen is als een gezamenlijke openbare woonkamer. De buitenruimte is een verblijfsruimte. Een ruimte waar ouderen hele dagen spelletjes spelen, bijkletsen en sportoefeningen doen. Gezinnen ontmoeten elkaar om bij te kletsen en elkaar met naastenzorg te ondersteunen. Ook is het een plek waar kinderen uit de buurt met elkaar spelen. Er zijn verschillende soorten buitenruimten, voor verschillende leeftijden, behoeften en verschillende gebruiksdoeleinden. Kleine pleintjes voor naastgelegen woningen. Een 3 grotere plekken die voor de hele buurt dienen als sportveld of parkje. Ook hebben alle woningen een eigen privé buitenruimte. Woningen op de begane grond hebben een tuintje en woningen op de verdieping hebben een balkon en dakterras. Deze buitenruimtes hebben ook een relatie met de buurt waardoor een gelaagd geheel van buurtruimte, buitenruimte en verblijfsruimte ontstaat.
SJANGHAI DOOR DE JAREn HEEn
1990
2010
Sjanghai moderniseerd Tijdens mijn opleiding heb ik een jaar in Sjanghai gewerkt en gewoond. De stad, cultuur en manier van wonen waren nieuw voor mij. Het verschil tussen de stad van nu en die van 30 jaar geleden is goed merkbaar. In een hoog tempo hebben de traditionele buurten plaats gemaakt voor de moderne buurten. De moderne buurten liggen dicht bij mijn Westerse achtergrond, maar de oude buurten zijn nog erg traditioneel en liggen dichter bij het oorspronkelijke Chinese aard.
sjanghai moderniseerd
Contrast modern-traditioneel Er kunnen verschillende vragen gesteld worden; waarom verdwijnt de traditionele stad en maakt het plaats voor de moderne stad; Wat zijn de kwaliteiten van de traditionele stad en de moderne stad? Ik kan mij voorstellen dat het moderne Sjanghai voor de Chinees aantrekkelijk is, maar sluit het ook aan bij hun huidige levenswijze? En gaan er bij het verdwijnen van de traditionele buurten geen kwaliteiten verloren? In mijn afstuderen ben ik opzoek gegaan naar de kenmerken van de verschillende woonvormen in Sjanghai door de tijd heen. Hoe zien ze eruit? Waarom zien ze er zo uit? Hoe werkt het? Hoe wordt er geleefd? Wie wonen er? En hoe wordt er gewoond?
Zhabei district, contrast tussen traditionele rijwoningen en moderne woontorens
Zhabei district, contrast tussen traditionele rijwoningen en moderne woontorens
Jing’an villa 1932, traditionele buurten zijn vervangen door woontorens
Verstedelijking China & Sjanghai (NL 80%)
Verstedelijking China & Sjanghai
PuXi
Sjanghai is met 24 miljoen inwoners ĂŠĂŠn van de grootste handelssteden ter wereld. De stad vormt een schakel tussen het binnenland van China en de rest van de wereld. (NL 80%)
PuXi
China is in een razend tempo verstedelijkt. Net zoals de rest van China is Sjanghai de afgelopen 20 jaar door migratie enorm gegroeid en gemoderniseerd. De stad is gegroeid met 10 miljoen inwoners en heeft een metronetwerk gekregen dat nu het grootste en meest intensieve netwerk ter wereld is.
EVOLUTIE VAN HET WONEN Evolutie van het wonen
(NL>30sqm)
verstedelijking china
Met de migratie en modernisatie is de woningbouw veranderd. Verouderde wijken hebben op veel plekken in en om het centrum plaatsgemaakt grootschalige buurten met woontorens. Er heeft een schaalvergroting plaatsgevonden.
(NL<2,2)
verstedelijking sjanghai
DE EVOLUTIE VAN HET WONEn
WOONVORMEN DOOR DE TIJD 3 PERIODES, 3 WOONVORMEn Het China van de afgelopen 150 jaar kent drie belangrijke periodes. (1870-1950) (1870-1950) Rijwoningen (1870-1950) Rijwoningen Rijwoningen (1870-1950) Rijwoningen (1870-1950) Rijwoningen (1870-1950) Rijwoningen
(1950-1980) (1950-1980) Woonblokken (1950-1980) Woonblokken Woonblokken (1950-1980) Woonblokken (1950-1980) Woonblokken (1950-1980) Woonblokken
(1980-2015) (1980-2015) Woontorens (1980-2015) Woontorens Woontorens (1980-2015) Woontorens (1980-2015) Woontorens (1980-2015) Woontorens
Lilongs De periode na de kolonisatie tot de tweede wereld oorlog is de eerste periode. Deze periode wordt gekenmerkt door de verdichte laagbouwbuurten met rijwoningen. In Sjanghai staan ze bekend als LiLongs. Communistische woonblokken Dan is er de naoorlogse periode van het communisme. In deze periode zijn veel buurten met woonblokken gebouwd. Deze woonblokken hebben meestal 4 a 6 bouwlagen. Moderne woontorens Ten slotte is er de moderne periode met hoge woontorens van ca. 25 bouwlagen hoog. Elk van de woningtypologieĂŤn zijn erg herkenbaar en consequent, eenduidig en repeterend uitgevoerd.
woonvormen per periode
tijdlijn woonvormen
WOONVORMEN IN SJANGHAI CENTRUM WONEnVORMEn OP MACRO-NIVEAU De drie woonvormen komen consequent gerepeteerd op buurtniveau en stadsniveau voor. Hier een overzicht te zien van de drie woonvormen in PuXi, het oude gedeelte van Sjanghai. Als een stempelpatroon zijn heeft de traditionele woningbouw in het centrum plaatsgemaakt voor moderne hoogbouw. Er is veel gesloopt en gebouwd. In het huidige straatbeeld worden lage Lilongs afgewisseld met hoge woontorens.
Rijwoningen 1920 - 3 verdiepingen - rijtjeswoningen - steens muren
Woonblokken 1960 - 6 verdiepingen - appartmentenblokken - dunne betonwanden
Woontorens 2010 - 25 verdiepingen - hoge woontorens - betonskeletbouw
rijwoningen (1870-1950) woonblokken (1950-1980) woontorens (1980-2015) schaal; noord-zuid 13km
REPETEnDE WOONVORMEn
Overeenkomstige kenmerken zijn de repetitie binnen een buurtblok tussen de openbare wegenstructuur. Ook zijn in alle drie woonvormen de woningen naar het zuiden georiënteerd, naar dezelfde richting. Door deze eenduidigheid is tot op ‘Google Earth’niveau te zien dat het gaat om een Chinese stad, of een stad zoals Sjanghai.
WOONVORMEn IN CEnTRUM SJANGHAI
TYPISCH SJANGHAI 1. DICHTHEID 2. ORIÃ&#x2039;NTATIE 3. BUURTZONE
1. DICHTHEID De drie woonvormen hebben allemaal een hoge dichtheid, maar toch een verschillende voetafruk Traditionele woonvormen hebben een grote voetafdruk en een lage gebouwhoogte. Moderne woonvormen hebben een kleine voetafdruk en een hoge gebouwhoogte. Hoger bouwen heeft voordelen: - meer woningen - groter woonoppervlak - meer vrije buitenruimte Kortom een perfecte oplossing voor de grote vraag naar woningen van de afgelopen 20 jaar.
50%
50%50% 50%
35%
35%35% 35%
GEBOUW VOETAFDRUK
15% 15%15% 15%
3x
3x
3x
1w x 150 m2 3w x 50 m2
m2p 1w 10-15 x 150 pm21w x 150 10-15 2 x 50 3w x3-550p m3w 3-5mp2
6x
6x
6x
10-15 p 1w x 60 m2 3-5p 1w x 60 m2 3-5p 1w x 60 m2 3-5p 3-5 p
25x
25x
25x
Maar is dit ook vandaag de dag nog de woonbehoefte van de bewoners?
1w x 80 m2 3-5p 1w x 80 m2 3-5p 1w x 80 m2 3-5p
GEBOUWHOOGTE
D. PLATTEROND D. PLATTEROND 2.oriëntatie Bezonning is de basis voor oriëntatie van de woningen. Woningen zijn noord-zuid georiënteerd. Verblijfsruimtes en buitenruimtes zoals tuin, binnenplaats en balkon zijn gericht naar de zon in het zuiden. Ook is de indeling van de plattegrond opgebouwd volgens de noord-zuid oriëntatie. De ontsluiting met hal en entree zijn hierdoor naar het noorden gericht. Ontsluiting van de woongebouwen is in de loop van de tijd veranderd. Van interne trappen naar centrale trappenhuizen met liften. De bouwhoogte en verhouding tot de buitenruimte is tevens bepaald door de bezonning. Woningen zijn vanwege de hoge dichtheid als rijen achter elkaar gebouwd. De gebouwhoogte bepaald de lichtinval en hierdoor de profieldoorsnede van de buurt.
bezonning
Legenda entree routing koken en baden wonen en slapen balkon/buiten/drogen wasgoed natuurlijke ventilatie BG
1e verd. BG
2e verd. 1e verd.
2e verd.
BG
1e verd. BG
2e verd. 1e verd.
2e verd.
organisatie
het gebruik en het verblijf in de buurt
woonvormen 3 woonvormen uit 3 periodes met een eigen verschijningsvorm. - Lilongs Rijtjeswoningen met metselwerk en veel detail. - Woonblokken Repeterende blokken van circa 20-30 woningen (4-6 woningen per bouwlaag, 4-5 bouwlagen) - Woontorens Hoogbouw woontorens van circa 25 verdiepingen. Enorme grootschalige buurten, ook wel ‘compounds’ genoemd. Elke woonvorm heeft zo zijn eigen verschillen en overeenkomsten. In een vergelijking tussen de 3 woonvormen wordt op de volgende pagina’s dieper ingegaan:
3x
3x
3x
2 1w x 150 m2 1w 10-15 x 150 m p1w x 150 10-15 m2 p 2 3-5 3w x 50 m2 3w x 3-5 50pm3w x 50 m2p
6x
10-15 p 3-5 p
6x
6x
1w x 60 m2 3-5p 1w x 60 m21w x 60 m2 3-5p 3-5p
25x
25x
25x
1w x 80 m2 3-5p 1w x 80 m21w 3-5p x 80 m2 3-5p
openbare weg
B. DAGELIJKSE VOORZIENINGEN
De wegenstructuur van Sjanghai vormt de contouren voor de buurten in Sjanghai. Binnen deze kaders zijn verschillende soorten buurten gebouwd. Van kleinschalige woningbouw (LiLongs) tot grootschalige moderne woningbouw (woontorens).
dagelijkse voorzieningen Dagelijkse voorzieningen langs de rand van de buurten. Voorzieningen zijn dichtbij en op loopafstand. De voorzieningen hebben een directe relatie met de buurt en omgeving. Ook in het straatbeeld van de winkeltjes is de schaalvergroting terug te zien. Buurten met traditionele Lilongs worden omsloten door kleine zelfstandige winkeltjes. En in buurten met woontorens wordt het commerciĂŤle plint veelal gebruikt door grotere commerciĂŤle Chinese winkelketens.
C.C. VERKEER BUURT && BELOOPBAARHEID VERKEER BUURT BELOOPBAARHEID
grenzen, toegankelijkheid & veiligheid De buurt is een beschermde zone, een buurtzone. Het is geen afgesloten community, maar een veilige woonzone waar een bepaalde mate van sociale controle plaatsvindt. De buurt is niet bestemd voor onbevoegden en er is beperkt autoverkeer. In de moderne woontorenbuurten is door de grootschaligheid deze woonkwaliteit aan het verdwijnen.
HOOFDLAAN & BELOOPBAARHEID Buurten hebben een hoofdlaan die dient met name voor verkeer van fietsers en voetgangers. De woontoren buurt zijn moderner en daardoor meer ingericht op autoverkeer. Het kindvriendelijke gehalte ontbreekt hier. Ook voor de gemiddelde Chinees die niet aan een stad als Sjanghai gewend is, is deze structuur vervreemdend.
C.C.BUITENRUIMTE BUITENRUIMTEALS ALSVERBLIJFSRUIMTE VERBLIJFSRUIMTE
STrUCTUUR BUURT De buurten hebben een hoofdlaan, zijstegen en noordzuid georiënteerde woongebouwen. De woontoren buurt heeft een afwijkende structuur door de vorm van de gebouwen, het autoverkeer en de landschappelijke setting.
BUITEnRUIMTE IS VERBLIJFSRUIMTE De buurten worden gekenmerkt door het gebruik van de buitenruimte. Door gebrek aan binnenruimte, het aangename klimaat, cultuur en schaal van de buurt is het gebruikelijk een deel van de dag buiten te verblijven. De woontoren buurt heeft deze eigenschap niet meer, met name vanwege meer binnenruimte, andere organisatie en onmenselijke grote schaal.
C. BUITENRUIMTE ALS VERBLIJFSRUIMTE
verblijfsruimte bij de woonblokken
verblijfsruimte bij de lilongs
verblijfsruimte bij de woontorens
gebruik & verblijf in de buurt De buurten worden gekenmerkt door het gebruik van de buitenruimte. Door gebrek aan binnenruimte, het aangename klimaat, cultuur en schaal van de buurt is het gebruikelijk een deel van de dag buiten te verblijven. De woontoren buurt heeft deze eigenschap niet meer, met name vanwege meer binnenruimte, grotere schaal en andere organisatie. Als westerling is het gebruik van de buitenruimte een typisch kenmerk van Sjanghai.
het lezen van de ochtendkrant
een pakketje wordt bezorgd
koken van het avondeten
visueel contact vanaf balkon
mayongende ouderen
De buurtzone, naastenzorg en daardoor veiligheid zijn woonkwaliteiten die dreigen te verdwijnen door de komst van de woontorens.
verbouwen van eigen groenten
Voor bewoners en gezinnen kunnen de moderne woonbuurten hierdoor eerder een achteruitgang zijn, in plaats van een vooruitgang. Hoe herkenbaar zijn de moderne wijken? En voldoen de woontorens wel aan deze sociale behoeften? wachten op de kleinkinderen bij het kinderdagverblijf
zichtgroen en drogen van de was
een bekende komt op bezoek
ontspannen in het parkje
terugkomen van de buurtwinkel
bijkletsen
onbetreedbaar zichtgroen
van stadsmigrant naar 3-generatie-gezin
van stadmigrant naar 3-generatie-gezin AFGESTUDEERDE STUDENTEN MIGREREN NAAR DE STAD
CARRIERE OPBOUWEN IN DE STAD
TROUWEN EN SAMENWONEN
GROOTOUDERS VOOR
Na het afronden van een studie trekken starters op de arbiedsmarkt OPVOEDINGnaar de stad.
In de eerste jaren wonen starters vaak in een gezamelijk appartement om geld te sparen.
De laatste 20 jaar zijn 10 miljoen Chinesen naar de stad gemigreerd voor werk.
Een deel van de migranten vind een partner en kiest ervoor een leven op te bouwen in de stad.
Grootouders trekken naar de stad om voor de kinderen te zorgen.
In de loop van de jaren proberen zij hun leven in de stad op te bouwen door te trouwen en een gezin te stichten. Vaak komen de grootouders dan ook in de stad wonen, en zo vormen ze een 3-generaties-gezin. Voor deze doelgroep is er nu geen goede woonomgeving: Woontorens zijn te grootschalig voor grootouders en kleinkinderen en de traditionele woonvormen zijn vaak verouderd en niet verkrijgbaar.
GROOTOUDERS
GEZAMELIJK WONEN
Na het afronden van een studie trekken starters op de arbiedsmarkt naar de stad.
In de eerste jaren wonen starters vaak in een gezamelijk appartement om geld te sparen.
Een deel van de migranten vind een partner en kiest ervoor een leven op te bouwen in de stad.
Grootouders trekken naar de stad om voor de kinderen te zorgen.
SAMENWONEN
KINDEREN
3 GENERATIES HUISHOUDEN
Een alternatieve woonomgeving die dicht ligt bij de traditionele woonomgeving met de moderne woongemakken zou goed passen.
WERKEN IN HET CENTRUM
3-GENERATIE-GEZIN
WERKENDE OUDERS
VRIJE TIJD MET KINDEREN
OUDER EN KIND
WERKEN IN HET CENTRUM
behoeftes - woon-werk verbinding - eigen huis - wonen bij werk - vrienden en familie
CHINEESE STADSMIGRANTEN
dagbesteding - werken - zorgen voor gezin - woon-werk reizen
STADSMIGRANT
WOON-WERK, DAGELIJKS REIZEN
de chinese stadsmigrant
het 3-generatie-gezin
- 10 miljoen (10 van de 24 miljoen inwoners) - leeftijd 20-40 jaar - wonend in de duizenden woontorens
Chinese migranten vestigen zich in de buurten van Sjanghai. Gezinnen worden gesticht met kinderen, ouders en grootouders.
achtergrond - opgegroeid in achtergestelde provincie dorpjes - ouders hebben hard gewerkt om het kind te laten studeren - naar de stad gekomen om geld te verdienen voor de familie
Mensen die dagelijks naar het werk gaan in het centrum, kinderen die naar school of naar de opvang gaan. En grootouders die voor de kleinkinderen en het huishouden zorgen, of zelf zorg behoeven.
Veel van deze stadsmigranten komen tot het besef dat het beter is om te blijven en te settelen in Sjanghai. Gezinnen met kinderen worden gesticht en grootouders komen naar de stad om te zorgen voor het gezin en het huishouden.
Dit nieuwe type 3-generatie-gezin is sterk in opkomst in Sjanghai. Wie zijn deze mensen ze waar kunnen ze wonen?
dagbesteding - school - knderen: spelen in de buurt - jongeren: vrienden ontmoeten - jongeren: uitgaan
KIND
UITGAAN IN DE BUURT OF STADSCENTRUM
BUITEN SPELEN
BINNEN SPELEN
UITGAAN TIENERS
SPORT
OPA’S SPELEN MAHJONG
BUITEN SPELEN
OMA’S DANSEN OP HET PLEIN
SPEL
GROOTOUDER
behoeftes - dagelijkse voorzieningen - vrienden en familie - goede zorgvoorzieningen - goede eigen gezondheid
PRESETEREN EN LEREN OP SCHOOL
ZORG VOOR HUISOUDEN EN KINDEREN
DAGELIJKSE VOORZIENINGEN BINNEN HANDBEREIK
dagbesteding - zorgdragen voor het huishouden - zorgdragen voor de kleinkinderen - sport en spel - oorspronkelijke gebruiken
BINNEN SPELEN
SCHOOL
GROOTOUDERS
DAGELIJKSE BOODSCHAPPEN
behoeftes - goed presteren op school - wonen bij school
VERBLIJFSPLEKKEn SJANGHAI Hier volgt een omschrijving van 4 verblijfsgebieden zoals ik die ben tegengekomen in de Chinese wooncultuur. Door middel van een ruimtelijke studie en perspectiefschetsen probeer ik deze verblijfsgebieden te vertalen naar een ontwerp voor de nieuwe gezinsbuurt.
4 TYPISCHE CHINESE VERBLIJFSPLEKKEn IN En OM DE BUURT
perspectiefschetsen probeer ik deze verblijfsgebieden te vertalen naar een ontwerp voor de nieuwe buurt.
VERBLIJVEn IN HET park
VERBLIJVEn OP DE STRAAT
VERBLIJFSGEBIEDEN Het park is een typische plek zoals die vaker voorkomt
De straten van Sjanghai zijn eveneens typische plekken die overal in Sjanghai en Zuidoost AziĂŤ voorkomen. Onder meer door het aangename klimaat worden het ontbijt, de lunch en het diner uitgebreid buiten aan de straat genuttigd. Er is veel langs de straat te vinden; van de dagelijkse boodschappen tot de karaokebar. De straten zijn een levendige omgeving dat niet weg te denken is in een woonomgeving.
WONING
Sjanghai en Zuidoostvan AziĂŤ. is een druk bezochte Hierinvolgt een omschrijving vierHet verblijfsgebieden openbare verblijfsplek voor sport, spel enwoonmuziek. Vele zoals ik die ben tegengekomen in de Chinese tradities ochtend-yoggen, Tai-Chi en en AI-streetcultuurt. Doorzoals middel van een ruimtelijke studie dans vinden als ritueel op vaste tijden perspectiefschetsen probeerdagelijks ik deze verblijfsgebieden te vertalen plaats. naar een ontwerp voor de nieuwe buurt.
VERBLIJVEn IN DE WONING
WONING WONING
VERBLIJVEn IN DE BUURT De buurtzone is een bijzonder gebied in de drukke stad. Binnen de poorten van de buurt kunnen kinderen en ouderen vrij wonen, leven en spelen. Hetgeen dat in het verleden vanzelfsprekend was in een woonomgeving, maar in het grote Sjanghai een zeldzaam geworden woonkwaliteit is in een moderne woonbuurt.
Het samenzijn van de familie is in China een zeldzaam goed. Vaak is de familie niet vaker dan 1 keer per jaar bij elkaar. Door de 3-generatie-gezinsbuurt kan de familie samen wonen. De relatie tussen het gezinsleven binnen en de geinsbuurt buiten moet nog ontworpen worden, maar is voor het functioneren van de buurt van belang.
BU
U B U RT UR T
RA S T AT RA AT
K RK AR PA P
ST
yangshupu road & het ontwerpen van de buurt LOCATIE TOV. CEnTRUM
school ouderenzorg
METRO
LiLong park VOORZIENINGEN ER
INN GR
RIN D OA
U UP
AD RO
METRO
H
GS
N YA
DD
12
)
MI BUS
G
RIN
RI
R VE
AD RO
U GP
BIKE / E-SCOOTER
AN HU
RIN
ONTSLUITING Yangshupu Rd ligt buiten het centrum. Door de aanleg van metrolijn 12 is de locatie binnen het bereik van het stadcentrum gekomen. Sindsdien is het gebied sterk in opkomst voor werkenden.
WALKWAY
TAXI
VERVOER Sjanghai slaat het autotijdperk over. De stad is te vol voor de auto en heeft een prima metrosysteem. Met 10 miljoen reizigers per dag vormt dit de ader van de stad. Overig vervoer vind met name plaats met electrische scooters of taxivervoer.
BUS
INE
GL 4
CITY CENTER
Yangshupu Rd ligt buiten het centrum. Door de aanleg van metrolijn 12 is de locatie binnen het bereik van het stadscentrum gekomen. Sindsdien is het gebied sterk in opkomst voor werkenden.
LE
E LIN
W (NE
gebruik & verblijf in de buurt
IN
CARWAY
NE
R
RI
NG
RO AD te voet / fiets
openbaar vervoer
eigen auto
VOORZIEnINGEn Yangshupu Rd is een locatie met specifieke kwaliteiten voor een woonomgeving: De traditionele Lilongs, het stadspark, het centrum voor ouderenzorg en de school.
VERBLIJFSPLEKKEN IN DE BUURT SITUATIE GEZINSBUURT GEZINSBUURT SJANGHAI SJANGHAI SITUATIE VERBLIJFSPLEKKEN IN IN DE DE BUURT BUURT VERBLIJFSPLEKKEN
het ontwerpen van de buurt
3
33
1
11
2
3
2
33
22
22
22
De woningen zijn toegankelijk voor de oudere generatie. Door een tweede straatniveau die toegankelijk is 3 met liften is elke woning bereikbaar geworden. Hierdoor ontstaan op meerdere verdiepingen nieuwe verblijfsruimte in de buitenruimte. Ook zijn hierdoor de hoger gelegen woningen toegankelijk voor ouderen.
3 3 33 33
33
fragment
1 centraal pleintje; oefeningen en verblijf voor mensen die niet naar het park kunnen (mobiliteit en afhankelijkheid) 2 parkjes met speelveld; grotere open plekken; park voor meer rust en speelveldje voor sport en spel centraalpleintje; pleintje;oefeningen oefeningenen enverblijf verblijfvoor voormensen mensen 1 1centraal dieniet nietnaar naarhet hetpark parkkunnen kunnen(mobiliteit (mobiliteiten enafhankelijkheid) afhankelijkheid) die
3 pleintjes; ontmoetingspunt van gebouwclusters, plek voor dagbesteding, spel en ontmoeting tussen omwonenden van de aanliggende woningen.
parkjesmet metspeelveld; speelveld;grotere grotereopen openplekken; plekken; 2 2parkjes parkvoor voormeer meerrust rusten enspeelveldje speelveldjevoor voorsport sporten enspel spel park
4 tuintjes en buitenplaatsjes, privédomein naar eigen invulling. geschikt als tuintje of eigen buitenruimte.
pleintjes;ontmoetingspunt ontmoetingspuntvan vangebouwclusters, gebouwclusters,plek plekvoor voordagbesteding, dagbesteding, 3 3pleintjes; spelen enontmoeting ontmoetingtussen tussenomwonenden omwonendenvan vande deaanliggende aanliggendewoningen. woningen. spel tuintjesen enbuitenplaatsjes, buitenplaatsjes,privédomein privédomeinnaar naareigen eigeninvulling. invulling. 4 4tuintjes geschiktals alstuintje tuintjeofofeigen eigenbuitenruimte. buitenruimte. geschikt
fragment fragment
Binnen de kaders van de openbare weg, winkeltjes en poorten, bevindt zich de semi-openbare buurtzone. In deze zone zijn woningen op een verdichte manier ontworpen. Iedere woning is naar het zuiden georiëneerd waardoor rijen ontstaan, vergelijkbaar met de traditionele buurten in Sjanghai. Door te variëren in gebouwhoogte en open plekken in de buurtstructuur ontstaan verblijfsplekken en kan de buurtruimte gebruikt 2 wordne als verblijfsruimte. Er ontstaan plekken die dienen als gebruiksruimte voor het wonen van alle dag.
In de woning staat het samenzijn van het gezin centraal. De woning bestaat met name uit een grote woonruimte voor het hele gezin.
EG W E R A OPEnB Z
1
openbare weg
Openbare weg als kader voor de buurt.
NEW / O Z T R BUU / AUTOLU
SE K J I L E G n E DA G N I n IE VOORZ
2
dagelijkse voorzieningen
Dagelijkse voorzieningen langs de rand van de buurten.
IGD BEVEIL E CONTROLE SOCIAL
3
4
buurtzone
Z-Oriëntatie
De buurt is een beschermd gebied dat zorgt voor beveiliging en vrijheid voor de voetganger en bewoners.
Woongebied van de woning naar het zuiden georiënteerd.
ZU
E I T A T N ID-ORIë
gezinsbuurt yangshupu rd
P
De buurt is ontworpen binnen de principes zoals die in de stedenbouw van Sjanghai gebruikelijk is: - De openbare weg als contour voor de buurt. - Dagelijkse voorzieningen in het straat beeld als rand langs de buurt. - Een buurtzone met beperkt autoverkeer, veiligheid en sociale controle - Verdichte woningbouw georiĂŤnteerd naar het zuiden.
*
De gezinsbuurt bestaat uit geclusterde woningen van verschillende groottes, voor verschillende gezinssamenstellingen.
* *
Z
gezinsbuurt Yangshupu road
Twee noord-zuid assen dienen voor de hoofdontsluiting, en een aantal zij-ingangen zorgen voor vertakkingen door de buurt. 3 grotere open parkjes/pleinen geven organisatie en herkenbaarheid. Daarbinnen bevindt zich een verdicht woon- en leefgebied met verblijfsplekken. Er is een gelaagdheid in buitenruimtes, in verblijfsruimtes en in gebruiksruimten op verschillende schaalniveaus. Hierdoor wordt het een gezinsbuurt waar gewoond en geleefd kan worden.
ONTWERPSTAPPEn VAN BUURT TOT WONING
TOEGANKELIJKHEID VOOR OUDEREn Alle woningen zijn vanaf straatniveau toegankelijk. Door het verhoogde straatniveau kunnen twee woningen van twee verdiepingen op elkaar gebouwd worden, waardoor er een buurt van 4 bouwlagen ontstaat. Het verhoogde straatniveau die bereikbaar is met trappen, liften en maakt hierdoor onderdeel uit van de buurtruimte.
interne paden
externe paden
centrale verbinding & interne paden
centrale verbinding & externe paden
Deze studies geven een beeld van de verschillende varianten die er mogelijk zijn. Het verhoogde straatniveau kan een open buitenruimte zijn of ontworpen worden als een interne doorgang. Ook kunnen er centrale ontmoetingspunten ontstaan die dienen als een gezamenlijke opgang. Er ontstaat hierdoor ook een kans voor een gezamenlijke gebruiksruimte in de gezinsbuurt.
typische organisatie, variabele indeling Er zijn verschillende groottes woningen voor verschillende gezinssamenstellingen en wensen. De woningen zijn ontworpen met de gedachte van het samenzijn van het gezin. De woonruimte staat centraal. De woning bestaat uit twee bouwlagen. De begane grond met een woonruimte en een grondgebonden slaapkamer voor de grootouders. En een verdieping met slaapkamers voor de rest van het gezin. Er is een verscheidenheid van gezinsgroottes en hierdoor woninggroottes. VariĂŤrend van woningen van 1 woonlaag (30 m2) tot woningen bestaande 2 woonlagen (130 m2). Deze worden naast elkaar en op elkaar gestapeld tot een verzameling van woongebouwen.
Variabele indeling plattegronden Volgens de Chinese standaard is het woonoppervlak georiĂŤnteerd naar het zuiden. Woonkamer en balkon zijn hierdoor naar het zuiden gericht. Er is een grote woonruimte (oranje) die natuurlijk kan doorventileren van de noord- naar de zuidgevel. De grondgebonden slaapkamer voor de grootouders bevind zich ook op de begane grond. De verdieping wordt gebruikt als slaapverdieping voor het gezin. Het verschil tussen kleine woningen en grote woningen wordt gemaakt door de diepte van de woningen. Door een centrale kern toe te passen blijft de woning vrij indeelbaar binnen de grenzen van de Chinese standaard. Er kunnen veel of weinig tussenwanden geplaatst worden waardoor er gevarieerd kan worden in de indeling van de ruimten. Dit is van waarde voor de diversiteit van gebruikers en gebruikerswensen. Ook kunnen de wensen van gebruikers in de levensjaren veranderen, met als gevolg dat er een andere woonvraag ontstaat, en daarvoor een woning indeling mogelijk is.
Woningtypes
3 a 4 lagen
- straatgebonden - 3-generatie-gezin - kleine woningen (ca. 30-80m2)
Hier volgen drie voorbeelden van woongebouwen. Een kleine (3 lagen), middelgrote (3-4 lagen) en een groot woongebouw (6 lagen). Alle woningclusters hebben dezelfde organisatie.
LIFT
Balkons en tuinen zijn georiënteerd naar het zuiden. De entrees en ontsluiting van paden zijn georiënteerd naar het noorden.
Z
LIFT
Z TRA P
FIETS
3 lagen
LIFT
FIETS
Z
FIET S
6 lagen
P TRA
- straatgebonden - 3-generatie-gezin - kleine woningen (ca. 30-80m2)
TRA
P
LIFT
- straatgebonden - 3-generatie-gezin - kleine & grote woningen (ca. 30-130m2)
Over het algemeen zijn er trappen en liften links en rechts van de woningclusters. Ook zijn er fietsenstallingen aangezien de meeste bewoners beschikken over een fiets of electrische scooter. Deze kunnen dicht bij de entree, trap en lift gestald worden, waardoor ze binnen bereik zijn. Auto’s behoren tot de vervoersmiddelen die minder vanzelfsprekend zijn om in privaat eigendom te bezitten. Het gebruik van een auto is alleen bedoeld voor speciale gelegenheden. Om deze reden zal de ruimte om de woningen over het algemeen autoluw blijven.
Materiaalgebruik lokale bouwmaterialen sjanghai De woningen sluiten op veel vlakken aan op de gangbare woningen zoals in Sjanghai gebruikelijk is. Zo worden de woningen in de gezinsbuurt ook met de gangbare lokaal verkrijgbare materialen gebouwd. Met als doel om aan te sluiten bij de stad. Ook blijft het materiaalgebruik hierdoor goedkoop en realistisch. onderhoudsarm Uit de praktijk blijkt dat het onderhoud aan gebouwen slecht georganiseerd is. De doorloop van de woningen is groot. Ook hebben de planning en onderhoud weinig aandacht. Gebouwen met onderhoudsarme materialen zoals beton en steenachtige materialen blijven in goede een staat.
betonconstructie metselwerk aluminium kozijnen tpg. beton
details & zachte texturen Door het toepassen van metselwerk en geleding in de gevels, krijgt de buurt en zachte uitstraling. Hierdoor wordt het verblijven in en om de woning aangenamer en huiselijker.
sjanghai living
Buitenruimte is verblijfsruimte
buurtplein & buurtpark
ontmoetingsplein
Het ontmoetingsplein dient als een centrale verticale verbinding naar het tweede straatniveau. Daarnaast is het de dichtstbij zijnde gemeenschappelijke buitenruimte bij de woning. Sociale controle naastenzorg komt hier met name naar voren.
Er zijn 3 grote open plekken in de buurt. Deze plekken liggen centraal langs de assen. Ze dienen ter oriëntatie in de buurt. Daarnaast kunnen ze gebuikt worden voor sport, ontspanning en recreatie, zoals een stadspark. Ook is deze geschikt voor gebruikers voor wie het stadspark slecht bereikbaar is, zoals kinderen en ouderen in de buurtzone.
verhoogd straatniveau het verhoogde straatniveau is bedoeld voor de toegankelijkheid van de woningen. Daarnaast kan het dienen als een verblijfsplek.
Z
Dakterras
Het dakterras is een onderdeel van de woning. Het hoort bij het privé-domein van de bovenwoningen, net als het balkon.
tuin
De tuinen zijn onderdeel van de woningen. Het hoort bij het privédomein van de benedenwoningen.
balkon Het balkon is onderdeel van de woning. Het hoort bij het privé-domein van de bovenwoningen, net als het dakterras.
De gezinsbuurt wordt gekenmerkt door verschillende types buitenruimte. Alle types dienen als verblijfs- en gebruiksruimte. Zo zijn er ruimten in de woning die behoren tot het privé-domein. De woningen op de begane grond hebben een tuin naar het zuiden. Woningen op de verdieping hebben een balkon naar het zuiden en een dakterras. Al deze ruimten behoren tot de woning en kunnen dus ook door de bewoners ingericht, gebruikt en onderhouden worden. Ook zijn er gemeenschappelijke buitenruimten in het collectieve domein. Zo zijn er de pleintjes langs de verhoogde straten, de ontmoetingspleinen die samen met de grote trappen dienen als een verbinding tussen straatniveau en het tweede straatniveau. Ten slotte zijn er de 3 grotere buurtparken/buurtpleinen die gebruikt worden door de hele buurt. Bijvoorbeeld het doen van sportoefeningen in het park of op het plein.
AFGESTUDEERDE STUDENTEN MIGREREN NAAR DE STAD
CARRIERE OPBOUWEN IN DE STAD
TROUWEN EN SAMENWONEN
GROOTOUDERS VOOR OPVOEDING
Sjanghai Living D
B
C
A
D
C
B A
Na het afronden van een studie trekken starters op de arbiedsmarkt naar de stad.
B
A
C
In de eerste jaren wonen starters vaak in een gezamelijk appartement om geld te sparen.
B
D
A
Een deel van de migranten vind een partner en kiest ervoor een leven op te bouwen in de stad.
C
Grootouders trekken naar de stad om voor de kinderen te zorgen.
SAMENWONEN
B
B
A
C
C
B
A
In China ontbreekt een zorgsysteem en een veiligheidssysteem zoals die in westerse landen gebruikelijk is. Bewoners en gezinnen in Sjanghai zijn hierdoor op bepaalde vlakken op elkaar aangewezen. De buurtruimte maakt hier een belangrijk onderdeel van uit.
D GROOTOUDERS
GEZAMELIJK WONEN
B
D
Mijn opgedane ervaring in Sjanghai heeft mij een nieuwe kijk gegeven op het wonen. De buitenruimte in China en de buurtruimte in Sjanghai hebben een andere functie. Ze maken onderdeel uit van het wonen.
KINDEREN
3 GENERATIES HUISHOUDEN
D
B
De gezinsbuurt is zo ontworpen dat de buitenruimte herkenbaar is. De buurt heeft dezelfde ruimtelijke kenmerken en gebruiksfuncties. De buurt wordt gebruikt zoals deze al decennia lang deel uitmaakt van het wonen in de stad. Door het herontdekken van de buurtruimte als verblijfsruimte kan een gezinsbuurt zoals die in ‘Sjanghai Living’ onderdeel gaan uitmaken van het Sjanghai van nu en voor de toekomst.
D
B
D
D
Bronvermelding Dit afstudeerverslag is opsteld aan de hand van dirverse bronnen. De voornaamste hier vermeld: ‘Lost In Globalization, the paradigm of Chinese urban housing’ - Leonardo Citterio ‘Nieuwe Regels Voor Chinees Bouwen’ - de Architect - Joost van den Hoek ‘Wonen Achter Een Hek’ - de Architect - Joost van den Hoek ‘Kind In Sjanghai’ - de Architect - Joost van den Hoek
bronvermelding
Colofon Dit afstudeerverslag is opsteld naar aanleiding van mijn afstudeerproject: ‘Sjanghai Living, gezinsbuurt voor Sjanghai’
Bouke Nijland september 2017 ArtEZ Adademie van Bouwkunst Arhem Mentoren Ineke Hulshof - Hulshof Architecten Annemariken Hilberink - ArtEZ Ralph Brodruck - ArtEZ
colofon
Afstudeercoördinator Gerard van Heel
sjanghai living
gezinsbuurt voor sjanghai