Build Constructive News: «Βιοασφάλεια»

ΑΦΙΈΡΩΜΑ

ΒΙΟΑΣΦΆΛΕΙΑ Τ ο μεγάλο στοίχημα των επιχειρήσεων στην COVID εποχή Μ ΒΕ: Η… υπερ-όραση στην υπηρεσία της βιοασφάλειας του δομημένου περιβάλλοντος Τ α ζητούμενα για τη βιοασφάλεια πρέπει να γίνουν μέρος του concept για να μη δημιουργούνται αμήχανοι χώροι

Βιοασφάλεια

Ο όρος «βιοασφάλεια» προσαρμοσμένος σε συνθήκες «COVID-19» Ο όρος «βιοασφάλεια» δεν είναι κάτι νέο και άγνωστο στην παγκόσμια κοινότητα. Αυτό που άλλαξε τον τελευταίο ενάμιση χρόνο είναι η χρήση και η εφαρμογή του όρου και των συνθηκών που τον συνοδεύουν. Στην προ Covid-19 εποχή η έννοια της βιοασφάλειας σχετίστηκε επί παραδείγματι με το ενδεχόμενο έκθεσης του προσωπικού που εργάζεται σε χημικά ή ιατρικά εργαστήρια σε τοξίνες που εκπέμπονται μέσα στο εργαστήριο. Ταυτόχρονα προέκυπτε η ανάγκη για την προστασία και τον έλεγχο των εκάστοτε βιολογικών υλικών στα εργαστήρια, με σκοπό την προστασία από την έκθεση σε αυτά, την απώλεια ή κλοπή τους ή και την πιθανή απελευθέρωσή τους. Η βιοασφάλεια συνδέθηκε ευρύτερα και συνεχίζει να συνδέεται με τη διαχείριση οποιουδήποτε βιολογικού κινδύνου που προέρχεται από εργαστηριακές ή και μη εργαστηριακές μονάδες, ενίοτε και κινδύνου που θα μπορούσε να σχετίζεται με κακόβουλες ενέργειες με στόχο την μετάδοση συγκεκριμένων μικροβιακών φορτίων. Ερχόμενοι στο σήμερα, ο όρος βιοασφάλεια απέκτησε τον δικό του κρίσιμο και ξεχωριστό προσδιορισμό. Στην εποχή που ο κορονοϊός αποτελεί τον πιο διαδεδομένο μικροβιακό εισβολέα της εποχής μας σε παγκόσμια βάση, η προστασία από το ενδεχόμενο μόλυνσης από αυτόν προέχει ως βασικός κανόνας διαβίωσης αλλά και σε πολλές των περιπτώσεων, επιβίωσης. Εκτός από τον ευρέως διαθέσιμο εξοπλισμό προστασίας όπως είναι η μάσκα, τα γάντια μιας χρήσης, η προστασία των ματιών και του προσώπου μας με προσωπίδες, πολλοί ακόμα παράγοντες όπως είναι τα υλικά που επικαλύπτουν επιφάνειες, οι συσκευές καθαρισμού αέρα και τα ίδια τα υλικά που χρησιμοποιούνται σε κτιριακές υποδομές, όπως επί παραδείγματι ο χαλκός, μπορούν να περιορίσουν σημαντικά ή και να εξαλείψουν την πιθανότητα μετάδοσης του ιού. Προσπάθειά μας ήταν να προσεγγίσουμε τη βιοασφάλεια με μία ματιά προσαρμοσμένη στην επικαιρότητα, στο «τώρα» της περιόδου που διανύουμε και μέσα από αυτό το αφιέρωμα να σας την επανασυστήσουμε, υπό τη συνθήκη πλέον που ονομάζεται Covid-19. Γιώργος Λαµπίρης, glampiris@boussias.com

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΟΣ

2

Αρχισυντάκτης: Γιώργος Λαμπίρης

Στοιχεία επικοινωνίας:

Δημοσιογραφική επιμέλεια αφιερώματος: Λήδα Δεληγιάννη

Τ: 210 6617777, F: 210 6617778, ∆: Κλεισθένους 338, 153 44 Γέρακας

Υπεύθυνη διαφήμισης: Ματίνα Δημητριάδου

www.boussias.com

Σελιδοποίηση: Εύη Μπάβα

Εκδότης: Μιχάλης Μπούσιας

Βιοασφάλεια

Βιοασφάλεια: Το μεγάλο στοίχημα των επιχειρήσεων στην COVID εποχή

Αντωνία Μοροπούλου, Καθηγήτρια – Σχολή Χημικών Μηχανικών ΕΜΠ, Μέλος Διοικούσας Επιτροπής ΤΕΕ

Ο ΤΕΧΝΙΚΌΣ ΚΌΣΜΟΣ ΔΙΑΘΈΤΕΙ ΤΗΝ ΑΠΑΡΑΊΤΗΤΗ ΤΕΧΝΟΓΝΩΣΊΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΈΛΕΓΧΟ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΑΧΕΊΡΙΣΗ ΤΗΣ ΒΙΟΑΣΦΆΛΕΙΑΣ Το δομημένο περιβάλλον και το «εσωτερικό» συμβόλιζε, από καταβολής του ανθρώπινου είδους, την προστασία και το ασφαλές απέναντι στο φυσικό στοιχείο. Η παγκόσμια εμπειρία της COVID19 ανέτρεψε αυτή την αίσθηση, μετατρέποντας το «εσωτερικό» σε απειλή, λόγω μετάδοσης μικροβίων. Η Βιοασφάλεια έγινε ζητούμενο, με απώτερο στόχο την ασφαλή επιστροφή στην κανονικότητα και την αποκατάσταση της οικονομικής και κοινωνικής ζωής, που τόσο επλήγησαν. Παραδοσιακά αλλά και προηγμένα υλικά και συστήματα, με υψηλές επιδόσεις στην προστασία και ενίσχυση της βιοασφάλειας ήρθαν στο προσκήνιο, πιο έντονα από ποτέ. Ενδεικτικά: ▶ Συστήματα εξαερισμού, ιονισμού αέρα και κλιματισμού χώρων ▶ Συστήματα ελέγχου θερμοκρασίας - υγρασίας ▶ Αντιμικροβιακά χρώματα και επιστρώσεις σε επιφάνειες και χώρους κοινής

χρήσης (εργασία, εστίαση, τουρισμός, δομές υγείας) ▶ Επιφάνειες με υψηλή αντοχή σε καθαριστικά ▶ Χαλκός ▶ Ασβέστης ▶ Πολυμερή κ.ά.

Πέραν των υλικών, υπάρχουν και καινοτόμες μέθοδοι ανάλυσης για τον έλεγχο και τη βιοασφάλεια σε κάθε δομημένο περιβάλλον. Η σημασία ελέγχου και πιστοποίησης της βιοασφαλούς χρήσης αφορά ένα ευρύτατο φάσμα κτιρίων και δομών όπως: ▶ Τουριστικά καταλύματα ▶ Γραφειακοί και χώροι εργασίας εταιρειών και επιχειρήσεων ▶ Κτίρια δημοσίων υπηρεσιών και οργανισμών ▶ Και κάθε χώρο συνάθροισης κοινού

Οι καινοτόμες τεχνολογίες αλληλούχισης στην «υπηρεσία» της θωράκισης των δημόσιων χώρων «Η εξέλιξη της πανδημίας του SARS-COV2 δημιούργησε ένα κλίμα ανασφάλειας στη χρήση δημόσιων χώρων και υπηρεσιών, ξενοδοχειακών υπηρεσιών κ.α. με αρνητικά οικονομικά αποτελέσματα Οι δημόσιοι χώροι, οι ξενοδοχειακοί χώροι κ.α. είναι κόμβοι έντονης κινητικότητας ανθρώπων από όλο τον κόσμο, που μπορεί να μεταφέρουν μολυσματικούς παράγοντες. Ο τεχνικός κόσμος διαθέτει την απαραίτητη τεχνογνωσία και τεχνολογίες αιχμής, όπως καινοτόμες τεχνολογίες αλληλούχισης γενετικού υλικού και ανάλυσης σύνθετων δεδομένων με μεθόδους Βιοπληροφορικής και Τεχνητής Νοημοσύνης, που επιτρέπουν την παρακολούθηση και τον έλεγχο της Βιοασφάλειας και τη διαχείρισή της.»

3

Βιοασφάλεια

ΜΒΕ: Η… υπερ-όραση στην υπηρεσία της βιοασφάλειας του δομημένου περιβάλλοντος

Χρήστος Ουζούνης, CSO, DNASequence

Μια τεχνολογία αιχμής, που «ακούει» στο όνομα «μεταγονιδιωματική του τεχνητού περιβάλλοντος» βρίσκεται στην φαρέτρα όπλων και εργαλείων που υπηρετούν την ενίσχυση της βιοασφάλειας. Για τη μέθοδο αυτή εντοπισμού των παθογόνων παραγόντων και την αποκατάσταση της ασφάλειας στο δομημένο περιβάλλον μιλήσαμε με τον Χρήστο Ουζούνη, CSO της DNASequence.

1. Με την εμπειρία της COVID19, το δομημένο περιβάλλον που συμβόλιζε πάντα το «καταφύγιο» και την «προστασία», έγινε απειλή. Πώς μπορεί η ΜΒΕ (Microbiology of the Built Environment) να αποκαταστήσει αυτή την ανισορροπία/αναταραχή; Πριν την πανδημία, υπήρχε μικρό έως μηδαμινό ενδιαφέρον για τη βιοασφάλεια του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, το οποίο περιοριζόταν σε χώρους υψηλού κινδύνου και με εφαρμογή εμπειρικών κανόνων, π.χ. νοσοκομεία η ιατρεία. Η μικροβιακή χλωρίδα παρέμενε αόρατη ακόμη και για τη μικροβιολογική επιτήρηση. Η Μεταγονιδιωματική του τεχνητού περιβάλλοντος (MBE) αναφέρεται

4

ακριβώς σε αυτήν την νέα προοπτική, η οποία μας δίνει τη δυνατότητα να ανιχνεύουμε παθογόνους παράγοντες που δεν είναι καλλιεργήσιμοι, σε εξαιρετικά ακραίες συνθήκες όπως αυτές των στερέων επιφανειών, των υγρών υλικών και των αέριων ροών, σε κτίρια, οχήματα, και λοιπές τεχνητές υποδομές.

2. Πώς μπορούν τα δομικά υλικά και συστήματα να συμβάλουν στην ενίσχυση της βιοασφάλειας; Η βιοασφάλεια των κατασκευών σχετίζεται με τη διάβρωση και συντήρησή τους. Οι επιφάνειες και πτυχές των δομών είναι κατά κανόνα ακραία περιβάλλοντα για την ανάπτυξη μικροβιακής χλωρίδας, παρ’ όλα αυτά όπου και να εκτελέσουμε δειγματοληψίες είναι δυνατόν να ανιχνεύσουμε μικροχλωρίδα η οποία μπορεί να μην είναι παθογόνος για τον άνθρωπο αλλά πιθανόν επικίνδυνη για κρίσιμα στοιχεία των κατασκευών μας, π.χ. αρμοί σε γέφυρες κτλ. Επίσης, μοναδικά τεχνητά περιβάλλοντα αποτελούν και οι πολιτιστικοί θησαυροί, από αρχαιολογικά μνημεία μέχρι έργα τέχνης σε πινακοθήκες. Όλα αυτά υπόκεινται σε βιο-διάβρωση, και είναι αντικείμενο μελέτης υπό το πρίσμα της ΜΒΕ.

3. Σταδιακά επιστρέφουμε στον εργασιακό χώρο. Ποιες είναι οι νέες απαιτήσεις και τα στάνταρ για τους γραφειακούς χώρους; Αυτό είναι ένα ερώτημα που πρέπει να απαντήσουν οι μηχανικοί και αρχιτέκτονες, σε ό,τι αφορά τον επανασχεδιασμό του εργασιακού χώρου. Η ΜΒΕ μπορεί και πρέπει να συντελέσει στους λεπτομερείς σχεδιασμούς τους, παρακολουθώντας και σταδιακά εκμηδενίζοντας ό,τι αποτελεί ένα πιθανό hot-spot για παθογόνους οργανισμούς. Αποτελεί ανέκδοτο ότι η καθαριότητα των αερολιμένων εστίαζε πάντα στις δημόσιες τουαλέτες, αλλά με χρήση μεταγονιδιωματικής βιοπαρακολούθησης ανακαλύψαμε ότι ακριβώς επειδή οι τουαλέτες καθαρίζονταν συστηματικά, το επόμενο επικίνδυνο σημείο - στόχος στα αεροδρόμια με υψηλότατο φορτίο παθογόνων οργανισμών αποτελεί ο ιμάντας μεταφοράς αποσκευών στο στάδιο ελέγχου ασφάλειας των επιβατών. Νέες διαδικασίες λοιπόν πρέπει να συμπληρώσουν τον σχεδιασμό των εργασιακών χώρων και της δημόσιας ανθρωπόσφαιρας.

Βιοασφάλεια 4. Κι άλλο ένα ευαίσθητο έως και επικίνδυνο περιβάλλον: νοσοκομεία και δομές υγείας. Ποιες είναι εκείνες οι παρεμβάσεις ή και αναβαθμίσεις, κατά τη γνώμη σας, που μπορούν να θωρακίσουν την ασφάλεια των δομών αυτών και να αποτρέψουν τα τεράστια κόστη σε ανθρώπινες ζωές, βλάβες στην υγεία αλλά και σε οικονομικό επίπεδο; Τα νοσοκομεία και το οικοσύστημα γύρω από αυτά (π.χ. ιατρεία, κέντρα υγείας, κινητές μονάδες πρώτων βοηθειών, ασθενοφόρα, κτλ.) παρουσιάζουν όντως ένα από τα πιο πολύπλοκα σενάρια βιοπαρακολούθησης (biomonitoring) και βιοασφάλειας. Η ισορροπία οφέλους - κόστους είναι ένας βασικός παράγοντας, δηλαδή δεν μπορούμε να παρακολουθούμε τα πάντα συνεχώς διότι το κόστος μπορεί να γίνει απαγορευτικό, παρ’ όλα αυτά η ελαστικότητα κόστους της ΜΒΕ σε τέτοιες δραστηριότητες επιτρέπει τακτική και συστηματική βιοπαρακολούθηση κρίσιμων στοιχείων, όπως στις ΜΕΘ, κτλ. Η αναγνώριση ενός μικροοργανισμού που δυνητικά μπορεί να εξαπλωθεί ταχύτατα, καθώς και η καταγραφή ανθεκτικών σε αντιβιοτικά παθογόνων, μπορεί όχι μόνον να θωρακίσουν τη βιοασφαλεια αλλά να έχουν απείρως μεγάλα οφέλη σε απόδοση οικονομικού και υγειονομικού επιπέδου.

5. Μιλάμε, ακόμη, για το «μεγάλο στοίχημα του τουρισμού». Πώς θωρακίζουμε τα ξενοδοχεία και τα καταλύματα από άποψη βιοασφάλειας; Όπως για όλα τα σημεία - στόχους, έτσι και τα ξενοδοχεία (λόγω οικονομίας κλίμακας) και μικρότερα καταλύματα (λόγω κρισιμότητας και περιορισμένου εύρους επιλογών), η ΜΒΕ μπορεί να βοηθήσει στην ανίχνευση και μετέπειτα εκμηδενισμό μικροβιακού φορτίου σε ανύποπτα σημεία. Παράδειγμα αποτελούν τα πόμολα της εισόδου, οι ανελκυστήρες, η υποδοχή, κτλ. που δεν εμπίπτουν πάντα στις διαδικασίες

υψηλής απολύμανσης όπως τα δωμάτια ή οι τουαλέτες. Ας μην ξεχνάμε επίσης εδώ και τα μέσα μαζικής μεταφοράς που αποτελούν κομβικό στοιχείο του τουρισμού. Εδώ τα παραδείγματα είναι ανεξάντλητα, αλλά όλοι μπορούμε να φανταστούμε πως το μικροσκόπιο της ΜΒΕ μπορεί να μας δώσει την υπερ όραση που χρειάζεται για την καλύτερη διαχείριση και βέλτιστο καθαρισμό επιφανειών ή συστημάτων εξαερισμού.

6. Παραδοσιακά στην Ελλάδα ο σχεδιασμός του δημόσιου χώρου δεν είχε την προσοχή που του άξιζε, π.χ. τα μέσα μεταφοράς και οι σταθμοί ή τα πάρκα. Όμως η βιοασφάλεια έγινε Νο1 ζητούμενο. Υπάρχει τρόπος να θωρακιστούν αυτές οι δομές; Είναι απολύτως βέβαιο ότι ο σχεδιασμός αλλά κυρίως η χρήση του δημόσιου χώρου στην Ελλάδα αποτελούν μια επιεικώς απαράδεκτη κατάσταση. Από την άλλη πλευρά, η Ελλάδα σε απόλυτα νούμερα βιοασφάλειας είναι γενικώς μια εξαιρετικά ασφαλής χώρα, π.χ. σε εστιατόρια ή ξενοδοχεία λόγω εκτεταμένης εμπειρίας αλλά και πολιτισμικής παράδοσης. Κατά συνέπεια, η βιοασφάλεια παραδοσιακού τύπου είναι αποτελεσματική και συνήθως, θα τολμούσαμε να πούμε, περιττή. Όμως, με την όλο και μεγαλύτερη και πιθανώς ολοένα πιο ανεξέλεγκτη κυκλοφορία πληθυσμών που προέρχονται από διαφορετικά πολιτισμικά υπόβαθρα,

η βιοασφάλεια για αόρατες απειλές γίνεται ένας νέος κρίσιμος παράγοντας. Ακόμη και η αραιή αλλά συστηματική βιοπαρακολούθηση είναι δυνατόν να προσθέσει ακόμη ένα όπλο στην καλύτερη καταπολέμηση παθογόνων οργανισμών και την καταστολή τους στα πιο ανύποπτα σημεία χώρου και χρόνου. Ας σημειωθεί ότι με την ΜΒΕ αποφεύγεται ο ανθρώπινος παράγοντας, δηλαδή δεν υπάρχουν θέματα βιοηθικής ή άλλων πιο πολύπλοκων διαδικασιών που απαιτούν ιατρικές πράξεις και συγκατάθεση, καθιστώντας έτσι αυτή την προσέγγιση άκρως ευέλικτη και συμπληρωματική σε θέματα δημόσιας υγείας.

7. Μπορείτε να μας δώσετε κάποια παραδείγματα οφελών από την ενίσχυση της βιοασφάλειας: Ακριβώς επειδή τα περιβάλλοντα για τα οποία γίνεται η συζήτηση είναι απολύτως οικεία για τον καθένα, τα παραδείγματα προκύπτουν σχεδόν φυσικά εάν θεωρήσουμε ότι οι τεχνολογίες έξυπνου σχεδιασμού, συστηματικής δειγματοληψίας, πρωτοκόλλων ανίχνευσης, αποκωδικοποίησης και αλληλούχισης, ανάλυσης και ερμηνείας και παρουσίασης αποτελεσμάτων για επιστροφή σε ακόμη πιο έξυπνο σχεδιασμό δεν είναι παρά ένα μικροσκόπιο που μας δίνει προοπτικές

5

Βιοασφάλεια στις οποίες η παραδοσιακή μικροβιολογία δεν έχει πρόσβαση. Ας φανταστούμε ένα ζεύγος φακών που μας προσφέρει υπερ - όραση και δείχνει με ένα έντονο χρώμα τις περιοχές όπου υπάρχει ένας δυνητικά παθογόνος παράγοντας, σε σχέση πάντα με ένα υπόβαθρο ακίνδυνων μικροοργανισμών. Τότε είναι κατανοητό πώς μπορεί να ενισχυθεί η βιοασφάλεια. Α. Για κτίρια δημόσιας χρήσης (κυβερνητικά κτίρια, σχολεία κ.ό.κ.) Σε κτίρια δημόσιας χρήσης, μπορεί κανείς να θεωρήσει ότι πέραν των ‘συνήθων υπόπτων’ (τουαλέτες, κυλικεία), άλλες περιοχές εντόνου μικροβιακού φορτίου μπορεί να είναι βρύσες για νερό και γυμναστήρια/όργανα φυσικής αγωγής (κυρίως σε σχολεία), χώροι ανάπαυσης ή αναμονής, ταμεία εξυπηρέτησης του κοινού και κλιμακοστάσια/ ανελκυστήρες (κυρίως σε δημόσια κτίρια, π.χ. δικαστήρια κτλ.). Β. Εμπορικά κτίρια (π.χ. καταστήματα σούπερ μάρκετ και λιανικής, εμπορικά κέντρα κ.ό.κ.) Κι εδώ, όλα σχεδόν τα σημεία - στόχοι είναι οικεία, αλλά δεν υπόκεινται σε μικροβιακό έλεγχο κατά κανόνα. Χερούλια/συρόμενες πόρτες ψυγείων, ιμάντες και ταμεία, καρότσια και καλάθια μεταφοράς αγορών, συστήματα στάθμευσης, δοκιμαστήρια ρούχων, βιτρίνες επαφής πχ σε κοσμηματοπωλεία, και πολλά άλλα σημεία είναι στόχοι μέσα σε ένα εξαιρετικά πολύπλοκο και δυναμικό αστικό οικοσύστημα. Γ. Εργασιακοί χώροι Και στους εργασιακούς χώρους ισχύουν πολλά από τα παραπάνω, οπότε δεν χρειάζεται να επαναληφθεί ένας παρόμοιος κατάλογος. Όπου υπάρχει συνωστισμός και ευρεία χρήση, είναι δυνητικά ένα hot-spot για μετάδοση παθογόνων παραγόντων, που θα μπορούσε να εκμηδενιστεί με μια σωστή ανίχνευση και κατόπιν συστηματική απολύμανση και πιο αραιή βιοπαρακολουθηση. Στους εργασιακούς χώρους ίσως περισσότερο από αλλού η συγκέντρωση πολλών ατόμων σε ένα χώρο για πολλές ώρες υποδεικνύει

6

τη μεγάλη σημασία παρακολούθησης συστημάτων κλιματισμού. Δ. Εστίαση Αυτός ο όρος καλύπτει εν μέρει φαγητό/ ποτό αλλά πιθανώς και διασκέδαση γενικότερα, ακόμη συμπεριλαμβανομένων και συναυλιακών χώρων/εκδηλώσεων. Όλα τα παραπάνω ισχύουν και εδώ, με την ιδιαιτερότητα ότι εστίαση δε σημαίνει μόνον ο χώρος του πελάτη αλλά κυρίως το σύστημα παροχής, προετοιμασίας και τελικά παρουσίασης του προϊόντος, οπότε κουζίνες, πάγκοιμπαρ, μεταφορές - προμήθειες, φύλαξη, προπαρασκευή, αποθήκευση (ψυγεία, ράφια κ.α.) αποτελούν σημεία - στόχους για καλύτερη διαχείριση πιθανών επιμολύνσεων από παθογόνα. Ε. Τουριστικά καταλύματα Βλ. Δ, με επιπλέον στοιχεία καθόλη τη διάρκεια του 24ώρου, με έντονες περιηγητικές, αθλητικές, κοινωνικές, σεξουαλικές και άλλες καθημερινές δραστηριότητες. Οι στόχοι εδώ είναι επίσης εξαιρετικά πολύπλοκοι και πρέπει να ανανεώνονται βάσει σχεδιασμού και ανάδρασης αποτελεσμάτων για σημεία-στόχους υψηλού μικροβιακού φορτίου.

8. Προβλέπονται κάποιες πιστοποιήσεις βιοασφάλειας κτιρίων; Ποιο το κόστος τους; Για πόσο διάστημα διαρκούν και ποια τα άμεσα οφέλη για τα πιστοποιημένα κτίρια;

Οι πιστοποιήσεις αφορούν τις διαδικασίες βιοασφάλειας και όχι τα κτίρια. Εάν ένα κτίριο έχει εφαρμόσει πιστοποιημένη διαδικασία βιοασφάλειας αυτό καταγράφεται σαν προσόν. Το κόστος είναι ελαστικό και προσαρμόσιμο: αν θεωρηθεί ότι το κόστος για μια δειγματοληψία και δεδομένη στιγμή είναι Χ, τότε το κόστος για 100 δειγματοληψίες σε 40 σημεία είναι 4000Χ. Ο σχεδιασμός είναι πάντα βέλτιστος και υπόκειται σε αναθεώρηση με τα πρώτα αποτελέσματα. Σε κανονικές και θεωρητικά ‘σταθερές’ συνθήκες, το κόστος φθίνει με το χρόνο, καθώς αποκαλύπτονται τα σημεία - παγίδες και μειώνεται η ανάγκη εντατικής παρακολούθησης. Μετά αρκεί μια πιο αραιή σειρά δειγματοληψιών. Η εμπέδωση τέτοιων τεχνολογιών στην καθημερινή πρακτική των επιχειρήσεων είναι αναπόφευκτη, ενώ η σχέση κόστους - οφέλους θα είναι όλο και πιο ευνοϊκή καθώς η αγορά θα υιοθετήσει τέτοιες πρακτικές, οι οποίες με τη σειρά τους θα εμπλουτίσουν την εμπειρία και τη βέλτιστη εφαρμογή της ΜΒΕ. Η πρόταση της ΜΒΕ αποτελεί βάση για την υγειονομική παρακολούθηση της τεχνητής ανθρωπόσφαιρας και την ενδελεχή περιφρούρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς για τον 21ο αιώνα, η οποία θα αποδειχθεί όχι μόνον αναπόφευκτη αλλά και σαφώς ανεκτίμητη.

Βιοασφάλεια

Η ΟΠΤΙΚΗ ΤΟΥ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΑ

Τα ζητούμενα για τη βιοασφάλεια πρέπει να γίνουν μέρος του concept για να μη δημιουργούνται αμήχανοι χώροι Τα υλικά και οι εγκαταστάσεις που βρίσκονται στο επίκεντρο για έλεγχο και αντικατάσταση σε κτίρια και χώρους Για τις νέες απαιτήσεις βιοασφάλειας στο δομημένο περιβάλλον και πώς αυτές πρέπει και μπορούν να ενταχθούν στις αρχιτεκτονικές μελέτες μας μίλησε ο Μάνος Γωγούλης της Designer of the Year 2021, MUTINY. «Τα νέα δεδομένα που βιώνουμε όλοι μας, σε παγκόσμιο επίπεδο λόγω του κορονοϊού, έχουν καταστήσει τη βιοασφάλεια ως ένα θέμα και ένα ζητούμενο που για πρώτη φορά βρίσκεται τόσο ψηλά στη λίστα των προαπαιτούμενων μιας αρχιτεκτονικής μελέτης ή μιας μελέτης εσωτερικών χώρων. Όταν οι παραπάνω μελέτες δεν αφορούν χώρους υγειονομικού ενδιαφέροντος, χώρους εξέτασης ασθενών, νοσηλείας, εργαστήρια και λοιπές δομές υγείας, το ζήτημα της βιοασφάλειας ίσως να προκύπτει και για πρώτη φορά σε τόσο μεγάλη έκταση. Όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς και επαγγέλματα που αφορούν την κατασκευή και τον κτιστό χώρο γενικότερα, βρίσκονται σε μία συνεχή αναζήτηση για νέα και παλιά υλικά, εγκαταστάσεις και τρόπο εφαρμογής και τοποθέτησης τους, με ποιοτικά χαρακτηριστικά και προδιαγραφές που να προσφέρουν ένα ελάχιστο επίπεδο βιοασφάλειας. Οι χώροι και τα κτίρια με τη μεγαλύτερη ανάγκη για εφαρμογή των νέων δεδομένων είναι σίγουρα οι κλειστοί χώροι συνάθροισης κοινού, τα τουριστικά καταλύματα και υποδομές, νοσοκομεία και λοιπές δομές υγείας, σταθμοί και χώροι μετεπιβίβασης και κυρίως οι χώροι εργασίας όλων των μεγεθών και κλιμάκων. Τα υλικά και οι εγκαταστάσεις που ήδη έχουν αρχίσει να

Μάνος Γωγούλης, Dipl.Eng.Architect MSc, Founding Partner of MUTINY architecture & design

τοποθετούνται ευρέως, να ελέγχονται και να αντικαθίστανται σε κτίρια και χώρους είναι τα εξής: • Συστήματα εξαερισμού • Συστήματα κλιματισμού • Συστήματα απολύμανσης

• Αντιμικροβιακά υλικά σε πάγκους εργασίας, χώρους υγιεινής και εστίασης • Αντιμικροβιακά δάπεδα • Συστήματα ιονισμού και καθαρισμού αέρα • Χρήση αδιάβροχων, αδιαπέραστων και ανοξείδωτων υλικών και αντικειμένων • Υδραυλικές εγκαταστάσεις παροχής νερού και αποχέτευσης • Συστήματα ελέγχου θερμοκρασίας και υγρασίας χώρων • Χρήση χαλκού σε λαβές, πόμολα, κουπαστές κλπ Οι αρχιτέκτονες καλούμαστε να εντάξουμε στις μελέτες μας όλα τα παραπάνω και πολλά ακόμα με τρόπο τέτοιο που να μην ξενίζουν, να μη δημιουργούν αμήχανους χώρους και γεωμετρίες, να αποτελούν μέρος της γενικότερης σύνθεσης και του concept και να εξελίξουν την ποιότητα των χώρων και των κτιρίων τους κινούμενοι σαφώς πάνω στον άξονα της βιοασφάλειας.»

7

Βιοασφάλεια

DNA Sequence: Πώς ενσωματώνει τη βιοασφάλεια στη χρήση των δομικών υλικών Στο πλαίσιο των στόχων της Ατζέντας 2030 των Ηνωμένων Εθνών

Η

ADVERTORIAL

προστασία της δημόσιας υγείας, ή βιοασφάλεια, στο δομημένο περιβάλλον, απασχολεί πια όχι μόνο τον ιατρικό τομέα, αλλά και όλους τους επαγγελματίες που δραστηριοποιούνται στην ανάπτυξη αυτού ως κατασκευαστές ή αρχιτέκτονες, μηχανικοί και συναφείς ειδικότητες. Η πανδημία της νόσου του κορωνοϊού COVID-19 έπαιξε καταλυτικό ρόλο στη διάδοση της βιοασφάλειας και στο να επεκταθεί η εφαρμογή της σε όλο το φάσμα του δομημένου περιβάλλοντος και των μέσων μαζικής μεταφοράς, κάτι που στο παρελθόν εστιαζόταν αποκλειστικά σε χώρους υψηλού κινδύνου π.χ. νοσοκομεία ή ιατρεία. Ισάξιο ρόλο έχει παίξει και η ανάπτυξη τεχνολογιών μεταγονιδωματικής, που μας επιτρέπουν να βιοανιχνεύουμε το μικροβίωμα (όλα τα μικρόβια) σε οποιοδήποτε δείγμα, παρακάμπτοντας την μικροβιολογική καλλιέργεια, με χαμηλό κόστος, γρήγορους ρυθμούς ανάλυσης και βέλτιστη παροχή λύσεων. Η DNA Sequence έχει ενστερνιστεί και συνδράμει στην ανάπτυξη των τεχνολογιών μεταγονιδωματικής, και παρέχει λύσεις για την ενδυνάμωση της βιοασφάλειας στο δομημένο αλλά και στο φυσικό περιβάλλον. Η βιοασφάλεια βέβαια θα παραμείνει ένα διαχρονικό ζητούμενο ακόμα και μετά τη καταπολέμηση της πανδημίας του κορωνοϊού COVID-19, διότι περίπου 50% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε δομημένα οικοσυστήματα, και επειδή είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τουλάχιστον τρεις από τους Στόχους της Ατζέντας 2030 των Ηνωμένων Εθνών για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (SDGs).

8

Χρήστος Ουζούνης, CSO της DNA Sequence, καθηγητής βιοπληροφορικής στο ΑΠΘ

Δρ. Ασπασία Χατζηευθυμίου, ερευνήτρια στα Brain Chemistry Labs των ΗΠΑ και σύμβουλος σε θέματα βιώσιμης ανάπτυξης στο Qatar

Συγκεκριμένα, του Στόχου 3: καλή υγεία και ευημερία, του Στόχου 11: βιώσιμες πόλεις και κοινότητες, και του Στόχου 13: δράση για το κλίμα. Έτσι βρισκόμαστε μπροστά σε μια χρυσή ευκαιρία, όπου αν συντονίσουμε τη βιοασφάλεια με τη βιώσιμη ανάπτυξη, θα καταφέρουμε να προστατέψουμε όχι μόνο τη δημόσια υγεία, αλλά και την υγεία των κατασκευαστικών υλικών, των δομών, και να μειώσουμε τις αρνητικές επιπτώσεις που έχουν αυτές οι δομές στο περιβάλλον και τη κλιματική αλλαγή. Η DNA Sequence παίζει ενεργό ρόλο και στη βιώσιμη ανάπτυξη, καθώς η Μεταγονιδιωματική του Δομημένου Περιβάλλοντος (Metagenomics of the Built Environment - MBE) μπορεί να εφαρμοστεί στα πιο πολλά στάδια του κύκλου ζωής (Life Cycle) των δομών και των δομικών υλικών. Όπως στη κατασκευή, τη λειτουργία, τη μετασκευή ακόμα και στην αναβάθμιση, προσφέροντας λύσεις για την προστασία της δομής, του κελύφους, των εσωτερικών χώρων, και βέβαια τη βιοασφάλεια μέσα σε αυτούς. Παραδείγματος χάριν, η DNA Sequence μέσω της μεταγονιδωματικής τεχνολογίας

μπορεί να δώσει λύσεις ούτως ώστε τα συστήματα εξαερισμού, ροής και κυκλοφορίας αέρα, να λειτουργούν με τρόπο που να απωθούν τους παθογόνους παράγοντες και να προσελκύουν τα «υγιή», δηλαδή τα ασφαλή μικροβιώματα. Επίσης μπορεί να δώσει λύσεις και να κάνει συστάσεις για δομικά υλικά που καθαρίζονται εύκολα και μειώνουν το χρόνο παραμονής παθογόνων παραγόντων στις επιφάνειες τους. Οι σύγχρονες αυτές προσεγγίσεις συνδράμουν στη μείωση του κόστους συντήρησης και παράλληλα στην ενδυνάμωση της βιοασφάλειας. Για να ενημερωθείτε και να ανακαλύψετε όλες τις υπηρεσίες και τις λύσεις που παρέχει η DNA Sequence SRL, επισκεφθείτε την ιστοσελίδα μας στο dna-sequence.eu. *Το κείμενο επιμελήθηκαν από κοινού ο καθηγητής Βιοπληροφορικής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκη, Χρήστος Ουζούνης, CSO της DNA Sequence, και η Δρ. Ασπασία Χατζηευθυμίου, ερευνήτρια στα Brain Chemistry Labs των ΗΠΑ και σύμβουλος σε θέματα βιώσιμης ανάπτυξης στο Qatar.

8

Βιοασφάλεια

Η καλύτερη άμυνα είναι η επίθεση

Carrier OptiClean: Μονάδες καθαρισμού αέρα με δυνατότητα δημιουργίας συνθηκών αρνητικής πίεσης

Η

νέα κανονικότητα είναι εδώ και η Carrier φροντίζει για την ομαλή προσαρμογή μας. Η μονάδα OptiClean είναι μία από τις λύσεις που προτείνονται από το πρόγραμμα Healthy Buildings της Carrier δεδομένου ότι μπορούν να βοηθήσουν στην ασφαλή επαναλειτουργία κλειστών χώρων όπως αίθουσες διδασκαλίας, καφετέριες, εστιατόρια, βιβλιοθήκες, γυμναστήρια, ιατρεία, γραφεία και πολλoύς άλλους χώρους. Η μονάδα αντλεί τον αέρα του εσωτερικού χώρου και τον αναδιανέμει φιλτραρισμένο και καθαρό, χρησιμοποιώντας ανάλογα με το μοντέλο ισχυρά προ-φίλτρα πιστοποιημένα κατά ISO16890, απόλυτα φίλτρα HEPA (Η13 ή H14) πιστοποιημένα κατά EN1822 που κατακρατούν αντίστοιχα το 99,95% ή το 99,995% των μικροβίων. Επιπλέον υπάρχει δυνατότητα τοποθέτησης φίλτρων ενεργού άνθρακα ή λάμπας αποστείρωσης UVC. Τέλος, ανάλογα με το μοντέλο, η μονάδα δύναται να δημιουργήσει χώρο αρνητικής πίεσης ώστε να εμποδίσει τον μολυσμένο αέρα να διεισδύσει σε άλλους παρακείμενους χώρους. Η μονάδα διατίθεται σε τέσσερα μεγέθη για να καλύψει κάθε δυνατή απαίτηση χώρου, λειτουργεί αυτόνομα, μπορεί να τοποθετηθεί οριζόντια ή κάθετα και μεταφέρεται εύκολα πάνω σε τροχήλατη βάση. Το μόνο που χρειάζεται είναι να συνδεθεί στην πρίζα και ο καταναλωτής θα απολαύσει τον καθαρό αέρα.

INFO

AHI CARRIER EUROPE Κεντρικά Γραφεία Λεωφόρος Κηφισού 18, 104 42 – Αθήνα, Ελλάδα Τηλ.: +30 210 67 96 300 Email: grinfo@ahi-carrier.eu www.ahi-carrier.gr

9

Βιοασφάλεια

Lithos: Ασβεστοχρώματα με αντιβακτηριδιακή δράση από τη Devetzoglou Lime Products

Η

σειρά προϊόντων Lithos Paints της Devetzoglou Lime Products φέρει τη σφραγίδα τεσσάρων πιστοποιητικών από ελληνικά και διεθνή επιστημονικά ιδρύματα. Πρόκειται για μια προϊοντική σειρά ασβεστοχρωμάτων που προσφέρει λύση τόσο για εξωτερικούς όσο και για εσωτερικούς χώρους. Το προϊόν παράγεται από πολτό υδρασβέστου, υψηλής περιεκτικότητας σε calcium, που έχει παλαιωθεί για τουλάχιστον 36 μήνες. Το Lithos Paints έχει υψηλή βιοκτόνο δράση και καταστρέφει μια σειρά μικροβίων και μικρο-οργανισμών. Με γνώμονα τη διεθνή ανησυχία λόγω της εξάπλωσης της Covid-19, η εταιρεία προχώρησε σε περαιτέρω εργαστηριακά tests, που επιβεβαιώνουν την αποτελεσματικότητα του ασβεστοπολτού έναντι των παρακάτω μικρο-οργανισμών: Pseudomonas aeruginosa, Escherichia coli K12, Staphylococcus aureus, Enterococcus hirae, Candida albicans. Κατά την τριετή διαδικασία παλαίωσης, οι μοριακοί κρύσταλλοι γίνονται μεγαλύτεροι και ανθεκτικότεροι. Το Lithos Paints μπορεί να εφαρμοστεί σε ιδιωτικές κατοικίες, δημόσια κτίρια, ξενοδοχειακές μονάδες, χώρους εργασίας, χώρους εστίασης, κτίρια και κτίσματα που αποτελούν μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς. Το προϊόν παράγεται σε 220 διαφορετικές αποχρώσεις. Επιπλέον, παρουσιάζει υψηλή συμβατότητα με υφιστάμενο υπόστρωμα ποικίλων υλικών.

10

INFO

Devetzoglou Lime Products Θέση Τζαβερδέλλα, 13341 Φυλή info@develime.com T.: +30 210 559 0892-4 www.develime.com

Βιοασφάλεια

11

Βιοασφάλεια

Καθαριστής αέρα Inventor Quality 500 Απόλυτα καθαρός αέρας στον χώρο σας με αντιμικροβιακή προστασία κατά 99,97%

Ο

ι εξελιγμένες δυνατότητες του καθαριστή αέρα Quality 500 της Inventor συνθέτουν μια ολοκληρωμένη δράση αναβάθμισης της ποιότητας του σπιτιού. Ο καθαριστής διαθέτει φίλτρο True HEPA H13 για αντιμικροβιακή προστασία κατά 99,97%. Έξι στάδια καθαρισμού αέρα Τα 6 στάδια καθαρισμού αέρα και του ενσωματωμένου ιονιστή, που διαθέτει η μονάδα, εγγυώνται την άριστη ποιότητα αέρα και προστατεύουν αποτελεσματικά από αλλεργιογόνα, σκόνη, γύρη, ανεπιθύμητες οσμές και βλαβερά βακτήρια που βρίσκονται στην ατμόσφαιρα του χώρου. Παράλληλα, το διπλό σύστημα φιλτραρίσματος με το οποίο είναι εξοπλισμένη η μονάδα επιτυγχάνουν ακόμη πιο γρήγορα αποτελέσματα, φιλτράροντας ταχύτατα τον αέρα και καλύπτοντας περισσότερα τετραγωνικά χώρου. Άνεση χάρη σε τρεις αισθητήρες Σύμμαχος στην άνεση και την ξεκούραστη χρήση της μονάδας είναι οι τρεις έξυπνοι αισθητήρες – PM2.5, VOC και φωτός – που ανιχνεύουν διαρκώς το χώρο προκειμένου να εντοπίσουν τις συνθήκες που επικρατούν. Ρυθμίζοντας δε την συσκευή στην αυτόματη λειτουργία η μονάδα προσαρμόζεται απόλυτα στις ανάγκες κάθε χρήστη άμεσα, ώστε να εξασφαλίσει τις ιδανικές συνθήκες, με βάση τη δραστηριότητα ή την ξεκούραση.

12

INFO

Θουκυδίδου 2 Άγιος Στέφανος, 14565, Αττική Τηλ. 211 3003300 / 210 6219000 www.inventor.ac

12

Βιοασφάλεια

Σωλήνες ηλεκτρολογικών εγκαταστάσεων με αντιμικροβιακή τεχνολογία από την KOUVIDIS

Α

κόμη και στα πιο καθαρά περιβάλλοντα μπορεί να προκληθεί μικροβιακή μόλυνση εξαιτίας διαφόρων παραγόντων όπως η κυκλοφορία του αέρα και η ανθρώπινη επαφή. Η KOUVIDIS έχει αναπτύξει το σύστημα σωλήνων και εξαρτημάτων MEDISOL® AM - MEDIFLEX® AM με αντιμικροβιακή προστασία προσφέροντας μια ολοκληρωμένη λύση για χώρους όπου η υγιεινή αποτελεί προτεραιότητα. Η αντιμικροβιακή προστασία των σωλήνων KOUVIDIS μπορεί να εξασφαλίσει τη μείωση έως και 99,9% των πιο επικίνδυνων παθογόνων μικροβίων (MRSA, E-coli) εντός 24 ωρών. Διαθέτουν αντοχή στην υπεριώδη ακτινοβολία (UV), δεν αποτελούν ελκυστική τροφή για τα τρωκτικά και εναρμονίζονται πλήρως με την Ευρωπαϊκή οδηγία βιοκτόνων 98/8/EC (BPD). Οι σωλήνες έχουν ελεγχθεί για την αντιμικροβιακή τους ιδιότητα βάσει του διεθνούς Προτύπου ISO 22196 από το κορυφαίο βρετανικό εργαστήριο αντιμικροβιακών δοκιμών της BioCote. Το σύστημα σωλήνων MEDISOL AM – MEDIFLEX AM είναι ιδανικό για χώρους όπου απαιτείται η εφαρμογή του συστήματος HACCP ISO 22000 (φούρνοι, ζαχαροπλαστεία, ξενοδοχεία, εστιατόρια, κρεοπωλεία, βιομηχανίες και αποθήκες τροφίμων, κ.α.), χώροι υγιεινής (νοσοκομεία, εργαστήρια κ.α.) όπως και σε χώρους συνάθροισης κοινού (σχολεία, γηροκομεία κ.α.).

Έχουν ελεγχθεί για την αντιμικροβιακή τους ιδιότητα βάσει του διεθνούς Προτύπου ISO 22196 από το κορυφαίο Βρετανικό εργαστήριο αντιμικροβιακών δοκιμών της BioCote.

INFO

ΕΜΜ. ΚΟΥΒΙΔΗΣ ΑΒΕΕ ΒΙΟ.ΠΑ. Τυλίσου 715 00 Ηράκλειο Κρήτης, Ελλάδα Τ: +30 2810 831500 Φ: +30 2810 831502 E: info@kouvidis.gr

13

Βιοασφάλεια

LG: Kασέτες καθαρισμού αέρα για πιο υγιεινούς εσωτερικούς χώρους

Τ

α τελευταία χρόνια, έχουμε δει μια σημαντική αύξηση του επιπέδου σωματιδίων λεπτής σκόνης στον αέρα. Η λεπτή σκόνη έχει συνδεθεί με αναπνευστικές νόσους και είναι ιδιαίτερα επιβλαβής για τους πιο ευάλωτους πληθυσμούς, όπως παιδιά και ηλικιωμένοι. Για την παροχή πιο υγιεινού περιβάλλοντος σε επαγγελματικές εγκαταστάσεις, η LG κατασκεύασε κασέτες μονής κατεύθυνσης και τεσσάρων κατευθύνσεων, με σημαντικές δυνατότητες καθαρισμού του αέρα. Η LG καθαρίζει τον αέρα Η LG εφάρμοσε μια διαδικασία ισχυρού φιλτραρίσματος τεσσάρων βημάτων, για την εξασφάλιση ενός υγιεινού εσωτερικού χώρου. Το κιτ φιλτραρίσματος περιλαμβάνει ένα προφίλτρο, ένα στάδιο ηλεκτροφόρησης σκόνης, ένα φίλτρο εξαιρετικά λεπτής σκόνης και ένα φίλτρο απόσμησης. Το προφίλτρο έχει μια δομή πολλαπλών στρώσεων που αφαιρεί τα μεγαλύτερα σωματίδια σκόνης. Αφού περάσει μέσα από το προφίλτρο, ο αέρας υποβάλλεται σε ηλεκτροφόρηση σκόνης στο δεύτερο βήμα, όπου χρησιμοποιείται ηλεκτροστατική δύναμη για τη σχολαστική αφαίρεση των σωματιδίων. Στο τρίτο βήμα, χρησιμοποιείται ένα φίλτρο εξαιρετικά λεπτής σκόνης που απομακρύνει το 99,9% των σωματιδίων PM1.0. Τέλος, το φίλτρο απόσμησης αφαιρεί τις οσμές και τα βλαβερά σωματίδια από τον αέρα μέσω τεχνολογίας απορρόφησης αερίων. Αυτό το ολοκληρωμένο κιτ φιλτραρίσματος ενσωματώνεται μέσα στο σώμα της εσωτερικής μονάδας κασέτας, ώστε να μην επηρεάζει τις συνολικές διαστάσεις της ίδιας της μονάδας.

14

INFO

LG Electronics Ελλάς Κεντρικά γραφεία: Εθνάρχου Μακαρίου 1, Παλαιό Φάληρο Τμήμα Εξυπηρέτησης Εταιρικών Πελατών: 801 11 500 400 Περισσότερες πληροφορίες εδώ

14

Βιοασφάλεια

Vitex: Πάνω από 99% εξουδετέρωση του κορονοιού στις βαμμένες επιφάνειες χάρη στην τεχνολογία VAIRO

Η

Vitex, ανέπτυξε την καινοτόμο Τεχνολογία VAIRO, δίνοντας λύση στις νέες προκλήσεις και απαιτήσεις που επέβαλε η πανδημία του κορονοϊού. Η μοναδική VAIRO Healthcare Technology, η οποία αναπτύχθηκε στο τμήμα Έρευνας και Ανάπτυξης της Vitex Α.Ε. αξιολογήθηκε ότι προσφέρει υψηλής αποτελεσματικότητας αντιϊικές και αντιβακτηριακές ιδιότητες στις βαμμένες επιφάνειες, αναστέλλοντας την ανάπτυξη ιών και βακτηρίων – μεταξύ των οποίων και ο SARS-CoV2 - και εκμηδενίζει σχεδόν τη δυνατότητα μετάδοσής τους, μέσω αυτών. Η «έξυπνη» τεχνολογία VAIRO, βασίζεται σε ιόντα αργύρου κατάλληλα εγκλεισμένα σε ανόργανη μήτρα, ώστε να επιτυγχάνεται ελεγχόμενη αποδέσμευση τους τόσο σε υγρές όσο και σε ξηρές συνθήκες. Σύμφωνα με τους εκτεταμένους ελέγχους και τις βιοδοκιμές που πραγματοποιήθηκαν ανεξάρτητα σε τρία καταξιωμένα ευρωπαϊκά εργαστήρια, η αξιοποίηση της τεχνολογίας VAIRO σε προϊόντα βαφής, αδρανοποιεί το 99% - 99,99% πληθώρας ιών (ανάμεσά τους και του SARS-CoV2), ενώ είναι εξίσου αποτελεσματική και στην εξουδετέρωση πολλών βακτηρίων, όπως τα E. coli, St. Aureus, Klebsiella pneumoniae, Enterococcus hirae, Pseudomonas Aeruginosa, τα οποία ενοχοποιούνται και για ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις. Τέλος, συνεισφέρει στη διατήρηση της υγιεινής των επιφανειών στον ενδιάμεσο χρόνο μεταξύ καθαρισμών.

INFO

VITEX A.E. Χρώματα & Βερνίκια Ήμερος Τόπος, Τ.Θ. 139 19 300 Ασπρόπυργος Τηλ: 210 5589400 E-mail: info@vitex.gr

15