Hellenic Medical Review τεύχος 16

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

•Γεώργιος Στεργίου

•Γιώργος Πισσάκας

ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ

Εμβόλια: Δεδομένα

των τελευταίων ετών και μελλοντικοί στόχοι

6

Ανασκόπηση

Παγκόσμια εμβολιαστική κάλυψη: Δεδομένα

των τελευταίων ετών και μελλοντικοί στόχοι 20

Συνέντευξη

Γεώργιος Στεργίου: «Χρειαζόμαστε ειδικά κέντρα

για να αντιμετωπίσουμε σωστά την υπέρταση

στον πληθυσμό» 26

Θεραπευτικές εξελίξεις

Θεραπείες νέας γενιάς κατά του καρκίνου

του μαστού 40

Συνέντευξη

Γιώργος Πισσάκας: «Κάνω έκκληση στον

υπουργό Υγείας Μιχάλη Χρυσοχοΐδη να πατάξει

την παρανομία στον χώρο των ακτινοθεραπειών

και να εφαρμόσει τον ισχύοντα νόμο»

46

Άρθρο

Δημήτριος Κεραμόπουλος: Προφυλακτική

μαστεκτομή: «Καθόλου μαστός» δεν μπορεί

να σημαίνει και καθόλου καρκίνος

50 Άρθρο

Ζωή Γραμματόγλου: «Πώς βιώνει μια γυναίκα

τη διάγνωση και τη θεραπεία του καρκίνου

του μαστού»

56 Άρθρο

Η Ρύπανση του αέρα μπορεί να σχετίζεται

με την εμφάνιση καρκίνου του μαστού

59 Άρθρο

Medical Aesthetic Business Summit

@ COSTA NAVARINO

60 Άρθρο

Στέλλα Κοκόρη: Θρομβοφιλία: η σημασία

ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ ΣΥΝΤΑΞΗΣ

Νέλλη Καψή

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ

ΕΡΕΥΝΑ-ΣΥΓΓΡΑΦΗ

Κωστής Μπουζαλάς

ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ

Χρυσούλα Κορδούλη ckordouli@boussias.com

ΓΡΑΦΙΣΤΑΣ

Αλέξανδρος Καρβουτζής

ΤΜΗΜΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ

Παναγιώτης Σκορδάς pskordas@boussias.com

ΛΟΓΙΣΤHΡΙΟ

Κωσταντίνος Χασιώτης

ΕΚΔΟΤΗΣ

Μιχάλης Μπούσιας

ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΩΝ

ΕΚΔΟΣΕΩΝ

Κατερίνα Πολυμερίδου

GROUP ΑDVERTISING DIRECTOR

Λήδα Πλατή

ΕΤΗΣΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗ : €78

ΚΛΑΔΙΚΑ ΜΕΣΑ ΜΟΝ ΙΚΕ

Λ. Κηφισίας 125-127 - Αθήνα

Τ.Κ. 115 24

Κτίριο Cosmos Center

Τ.: 210 710 2452

Kωδικός ΕΛΤΑ: 21-0192

ISSN: 2732-897Χ

Από τη Σύνταξη

υγεία

Σε απόλυτες τιμές, η Ελλάδα επενδύει λιγότερα στο σύστημα υγείας της σε σύγκριση με τον μέσο όρο της ΕΕ. Οι υψηλές ιδιωτικές δαπάνες υγείας μπορεί να οδηγήσουν του Έλληνες σε σημαντικές απώλειες οικονομικής ευημερίας, καθώς η εξάρτηση από τις ιδιωτικές δαπάνες για την υγεία είναι υψηλότερη στην Ελλάδα σε σύγκριση με τον μέσο όρο της ΕΕ.

Η μειωμένη χρηματοδότηση του τομέα υγείας μπορεί να επηρεάσει την ποιότητα των υπηρεσιών υγειονομικής περίθαλψης, ενδεχομένως διακυβεύοντας την ποιότητα περίθαλψης των ασθενών. Η υποεπένδυση έχει οδηγήσει σε μεγαλύτερους χρόνους αναμονής, περιορίζοντας την πρόσβαση στην έγκαιρη θεραπεία. Η εξάρτηση από την Ιδιωτική Ασφάλιση Υγείας είναι μεγάλη και δεν έχουν όλοι οι πολίτες την οικονομική δυνατότητα για μια ολοκληρωμένη ασφαλιστική κάλυψη. Τα μέτρα λιτότητας και οι περικοπές στον προϋπολογισμό έχουν επηρεάσει τον τομέα υγείας, μειώνοντας τη χρηματοδότηση για βασικές υπηρεσίες και υποδομές. Παράλληλα, η Ελλάδα βιώνει μια σημαντική «διαρροή» επιστημόνων και επαγγελματιών, οι οποίοι έχουν μεταναστεύσει. Καθώς το κόστος της υγειονομικής περίθαλψης αυξάνεται λόγω υποεπενδύσεων, υπάρχει αυξημένη πίεση στο δημόσιο σύστημα ασφάλισης υγείας. Ο μακροπρόθεσμος οικονομικός αντίκτυπος της υποεπένδυσης περιλαμβάνει υψηλότερο κόστος υγειονομικής περίθαλψης για πιο προχωρημένες ασθένειες και λιγότερο παραγωγικό εργατικό δυναμικό, λόγω προβλημάτων υγείας που δεν αντιμετωπίζονται ή δεν αντιμετωπίζονται σωστά.

Η δημόσια χρηματοδότηση του συστήματος υγείας είναι μια ευκαιρία για επένδυση στο ανθρώπινο κεφάλαιο, ενώ η συνέργεια Δημόσιου και Ιδιωτικού

Η συντακτική ομάδα

του Hellenic Medical Review

Τομέα μπορεί να οδηγήσει σε πιο αποτελεσματικό και αποδοτικό σύστημα υγειονομικής περίθαλψης.

Οι επιπτώσεις της υποχρηματοδότησης στην

Επιστήμονες-Συνεργάτες

του Hellenic Medical Review

(Με αλφαβητική σειρά)

Παντελής Βασιλείου

Καθηγητής Χειρουργικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Δ Χειρουργική Κλινική, Αττικόν Νοσοκομείο

Νεοκλής Γεωργόπουλος

Καθηγητής Ενδοκρινολογίας Αναπαραγωγής, Πανεπιστήμιο Πατρών

Αντώνιος Δημητρακόπουλος

Ειδικός Παθολόγος, Διευθυντής Γ΄ Παθολογικής Κλινικής Ερρίκος Ντυνάν HC, Τομεάρχης Παθολογικού Τομέα Ερρίκος Ντυνάν HC

Μιχάλης Καραμούζης

Παθολόγος-Ογκολόγος, Καθηγητής Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Πρόεδρος Ινστιτούτου Μοριακής Ιατρικής & Βιοϊατρικής Έρευνας

Έλενα Λινάρδου

PhD, Παθολόγος Ογκολόγος, Διδάκτωρ Imperial College London, Διευθύντρια Δ´ Ογκολογικής Κλινικής & Πρότυπου Κέντρου Κλινικών Μελετών, Νοσοκομείο Metropolitan, Ιδρυτικό Μέλος και Νόμιμη Εκπρόσωπος W4O-Hellas

Χριστόδουλος Στεφανάδης

Καρδιολόγος, Καθηγητής Καρδιολογίας, Διευθυντής Athens Heart Center, Ιατρικό Κέντρο Αθηνών

Γεώργιος Π. Χρούσος

Διευθυντής, Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Υγείας Μητέρας-Παιδιού και Ιατρικής Ακριβείας, Καθηγητής Παιδιατρικής και Ενδοκρινολογίας, τ. Διευθυντής, Α΄ Παιδιατρική Πανεπιστημιακή Κλινική και Χωρέμειο Ερευνητικό Εργαστήριο ΕΚΠΑ

Ενώ ο εμβολιασμός είναι μία από τις πιο επιτυχημένες παρεμβάσεις στη δημόσια

υγεία, η παγκόσμια εμβολιαστική κάλυψη παρέμεινε στάσιμη τη δεκαετία

πριν από την ασθένεια COVID-19. Η πανδημία του SARS-CoV2, οι παρεμποδίσεις

και διακοπές που αυτή επέφερε και οι εντατικές προσπάθειες εμβολιασμού

έναντι του ιού πίεσαν αφόρητα τα εθνικά συστήματα υγείας τα έτη 2020

και 2021, οδηγώντας σε σημαντικές οπισθοχωρήσεις όσον αφορά τα παγκόσμια

εμβολιαστικά προγράμματα.

Κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID19, η χορήγηση της τρίτης δόσης του

εμβολίου διφθερίτιδας-τετάνου-κοκκύτη (diphtheria-tetanus-pertussis, DTP) – που χρησιμοποιείται συχνά για την αξιολόγηση

του πόσο καλά τα πηγαίνουν οι χώρες στην παροχή υπηρεσιών εμβολιασμού ρουτίνας

σε παιδιά – παρουσίασε μείωση σε παγκόσμιο επίπεδο. Το 2019, η παγκόσμια εμβολι-

αστική κάλυψη κυμαινόταν στο 86%, αλλά

μέχρι το 2021, είχε πέσει στο 81%, σημειώνοντας το χαμηλότερο επίπεδό της από

το 2008.

Μία άλλη νόσος, η ιλαρά, λόγω της υψηλής μεταδοτικότητάς της, λειτουργεί ως σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης, εκθέτοντας γρήγορα τυχόν κενά ανοσίας στον πληθυσμό. Δυστυχώς, το έτος 2022, 21,9 εκατομμύρια παιδιά έχασαν την πρώτη τους δόση ιλαράς, συγκριτικά πολύ περισσότερα από τα επίπεδα του 2019 που ήταν 19,2 εκατομμύρια. Μέχρι την εμφάνιση της

πανδημίας COVID-19, η κάλυψη για τα εμβόλια της ιλαράς και των διφθερίτιδας-τετάνου-κοκκύτη ακολουθούσε μία σταθε-

ρή, ελαφρώς ανοδική πορεία από το 2000 και μετά (Γράφημα 1).

Υπάρχουν, όμως, ορισμένα θετικά νέα σύμφωνα με τις αναθεωρημένες (2022)

εκτιμήσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού

Υγείας (ΠΟΥ) και της UNICEF για την εμβολιαστική κάλυψη των εθνών παγκόσμια (WHO/UNICEF Estimates of National Immunization Coverage, WUENIC): το

έτος 2022, υπήρξε μια ελαφρά ανάκαμ-

ψη, με την εμβολιαστική κάλυψη για την

τρίτη δόση του DTP (DTP3) να αυξάνεται

στο 84% και να επανακάμπτει σχεδόν στα

επίπεδα του 2019. Συγκεκριμένα, κατά τη διάρκεια του 2022, περίπου 110 εκατομμύρια βρέφη παγκοσμίως έλαβαν τις τρεις δόσεις του εμβολίου διφθερίτιδας-τετάνου-κοκκύτη, λαμβάνοντας προστασία από μολυσματικές ασθένειες που μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές ασθένειες και αναπηρία ή ακόμα και να αποβούν θανατηφόρες.

Ωστόσο, πίσω από αυτούς τους επίσημους αριθμούς κρύβεται η σημαντική ανισότητα που υπάρχει παγκοσμίως μεταξύ χωρών διαφορετικών εισοδηματικών στρωμάτων, με τις φτωχότερες

χώρες να υστερούν – κάποιες φορές σημαντικά – στην εμβολιαστική τους κάλυψη. Πεδία πολύχρονων πολεμικών συγκρούσεων, σε περιβάλλοντα που είναι πολιτικώς εύθραυστα, με ανεπαρκή προγράμματα εμβολιασμού, εν ελλείψει εμβολίων, ή που ευνοούν την ταχύτατη

Από τη

συντακτική

που υπάρχει παγκοσμίως μεταξύ

χωρών διαφορετικών εισοδηματικών

στρωμάτων, με τις φτωχότερες χώρες

να υστερούν – κάποιες φορές σημαντικά – στην εμβολιαστική τους κάλυψη.

Πίσω από τους επίσημους αριθμούς

δημοσιεύουν οι διεθνείς οργανισμοί για τους εμβολιασμούς, κρύβεται η σημαντική ανισότητα

ΑΝΑΣΚ Ο ΠΗΣΗ

Γράφημα 1. Η παγκόσμια εμβολιαστική κάλυψη για τα εμβόλια διφθερίτιδας-τετάνου-κοκκύτη (1η δόση –

DTP1, 3η δόση – DTP3) και της ιλαράς (MCV1) μεταξύ των ετών 2000-2022.

Πηγή: Εκτιμήσεις των WHO/UNICEF για την εμβολιαστική κάλυψη στα έθνη του κόσμου, αναθεωρημένες το 2022.

ανάπτυξη επιδημιών, οι χώρες που έχουν τη χαμηλότερη εμβολιαστική κάλυψη βρίσκονται κυρίως στην Αφρική.

Αλήθειες και δεδομένα

της παγκόσμιας

εμβολιαστικής

ανοσοποίησης σε μια γρήγορη ματιά

Αλήθεια Πρώτη: Ο εμβολιασμός αποτρέπει τον θάνατο παγκοσμίως

⊲ 4,4 εκατομμύρια θάνατοι παγκοσμίως

αποτρέπονται με τον παιδικό εμβολιασμό κάθε χρόνο.

⊲ Περισσότεροι από 50 εκατομμύρια θάνατοι μπορούν να προληφθούν

μέσω του εμβολιασμού μεταξύ 2021

και 2030. Συγκεκριμένα, μέχρι το 2030, υπολογίζεται ότι ο εμβολιασμός κατά

της ιλαράς και αυτός κατά της ηπατίτιδας Β μπορούν να σώσουν σχεδόν 19

και 14 εκατομμύρια ζωές, αντίστοιχα.

Αλήθεια Δεύτερη: Ένα στα πέντε παιδιά παγκοσμίως δεν έχουν πρόσβαση σε βασικούς εμβολιασμούς. Η έλλειψη πρόσβασης σε εμβόλια αφήνει τα παιδιά σε κίνδυνο νόσησης, αναπηρίας και θανάτου από ασθένειες που μπορούν να προληφθούν.

⊲ Το 2021, η παγκόσμια κάλυψη εμβολιασμού για βρέφη μειώθηκε στο 81%, το χαμηλότερο ποσοστό σε πάνω από μια δεκαετία.

⊲ Το 2021, 25 εκατομμύρια παιδιά κάτω του 1 έτους δεν έλαβαν βασικά εμβόλια μέσω ανοσοποίησης ρουτίνας. Συγκριτικά με το 2019, δηλαδή πριν από την έναρξη της πανδημίας της COVID-19, αυτό μεταφράζεται σε 6 εκατομμύρια περισσότερα

παιδιά κάτω του 1 έτους που έμειναν μη ανοσοποιημένα με εμβόλια ρουτίνας.

⊲ 18 εκατομμύρια παιδιά μηδενικής δόσης

δεν έλαβαν κανένα εμβόλιο, ο υψηλότερος αριθμός που έχει αναφερθεί από το 2005.

⊲ Σχεδόν όλα τα παιδιά μηδενικής δόσης

ζουν σε χώρες χαμηλού και μεσαίου

εισοδήματος, κυρίως στην Αφρική και τη

Νοτιοανατολική Ασία. Ακόμα πιο συγκε-

κριμένα, 11 εκατομμύρια, ή το 62%, ζουν

σε μόλις 10 χώρες.

⊲ Περίπου 11 εκατομμύρια υπο-εμβολια -

σμένα και μη εμβολιασμένα βρέφη ζουν

σε εύθραυστες χώρες ή χώρες που πλήτ-

τονται από συγκρούσεις.

Αλήθεια Τρίτη: Ο εμβολιασμός προστα-

τεύει την υγεία, τις κοινότητες και τις

οικονομίες από απειλές ασθενειών που

μπορούν να προληφθούν με εμβόλια

⊲

Υπάρχουν περισσότερα από 25 ασφαλή

και αποτελεσματικά εμβόλια για την

πρόληψη ασθενειών, την προστασία της

υγείας καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής

και την πρόληψη και τον μετριασμό των

εστιών μετάδοσης.

⊲ Εξοικονομούνται 52 αμερικανικά δολάρια

($) ανά 1 $ από την επένδυση σε προγράμ-

ματα εμβολιασμού σε χώρες χαμηλού και

μεσαίου εισοδήματος.

⊲ Η πλήρης ανοσοποίηση παιδιών σε χώρες

χαμηλού εισοδήματος κοστίζει 18 $ ανά

παιδί, μειωμένη από 24 $ το 2013.

το έτος 2022 ανά ασθένεια

Η κάλυψη του παγκόσμιου εμβολιασμού

το 2022 για μερικούς από τους πιο επικίνδυνους μικροοργανισμούς και τις συνεπακόλουθες παθογόνες καταστάσεις που η

μόλυνση με αυτούς μπορεί να επιφέρει, μπορεί να συνοψιστεί στα ακόλουθα:

⊲ Ο αιμόφιλος ινφουέντζας (Haemophilus

influenzae) τύπου b (Hib) προκαλεί μηνιγ-

γίτιδα και πνευμονία. Το εμβόλιο Hib είχε

εισαχθεί σε 193 (από τα 194) κράτη μέλη του

ΠOY μέχρι το τέλος του 2022. Η παγκόσμια

κάλυψη με 3 δόσεις του εμβολίου Hib υπο-

λογίζεται στο 76%, ωστόσο υπάρχει μεγάλη

διαφοροποίηση μεταξύ των περιοχών του

κόσμου. Η Ευρωπαϊκή Περιφέρεια του ΠΟΥ και η Περιφέρεια Νοτιοανατολικής Ασίας εκτιμάται ότι έχουν κάλυψη 93% και 91%,

αντίστοιχα, ενώ η εμβολιαστική κάλυψη είναι μόνο 32% στην Περιφέρεια Δυτικού Ειρηνικού του ΠΟΥ.

⊲ Η ηπατίτιδα Β είναι μια ιογενής λοίμωξη που προσβάλλει το ήπαρ. Το εμβόλιο για βρέφη κατά της ηπατίτιδας Β είχε εισαχθεί σε εθνικό επίπεδο σε 190 κράτη μέλη του ΠΟΥ έως το τέλος του 2022.

Η παγκόσμια κάλυψη με 3 δόσεις του εμβολίου ηπατίτιδας Β εκτιμάται στο 84%. Επιπλέον, 113 κράτη μέλη εισήγαγαν σε εθνικό επίπεδο μία δόση εμβολίου ηπατίτιδας Β στα νεογνά μέσα στις πρώτες 24 ώρες της ζωής τους. Η παγκόσμια κάλυψη για τη μία δόση μέσα στις πρώτες 24 ώρες ζωής ενός νεογνού είναι 45% και φτάνει το 80% στην περιοχή του Δυτικού Ειρηνικού του ΠΟΥ, ενώ εκτιμάται ότι κυμαίνεται μόλις στο 18% στην Αφρικανική Περιοχή του ΠΟΥ. ⊲ Ο ιός των ανθρώπινων θηλωμάτων (human papilloma virus, HPV) είναι η πιο κοινή ιογενής λοίμωξη της αναπαραγωγικής οδού και μπορεί να προκαλέσει καρκίνο του τραχήλου της μήτρας στις γυναίκες, άλλους τύπους καρκίνου (ορθού, στοματοφάρυγγα) και κονδυλώματα των γεννητικών οργάνων τόσο σε άνδρες όσο και σε γυναίκες. Έως το

Η παγκόσμια

εμβολιαστική κάλυψη

Υπάρχουν περισσότερα από 25 ασφαλή και αποτελεσματικά εμβόλια για την πρόληψη ασθενειών, την

προστασία της υγείας καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής και την πρόληψη και τον μετριασμό των εστιών μετάδοσης, ενώ η πλήρης ανοσοποίηση παιδιών σε χώρες χαμηλού εισοδήματος κοστίζει 18 δολάρια ανά παιδί.

ΑΝΑΣΚ Ο ΠΗΣΗ

τέλος του 2022, 130 κράτη μέλη του

ΠΟΥ διέθεταν το εμβόλιο HPV στις εθνικές τους υπηρεσίες εμβολιασμού, συμπεριλαμβανομένων 14 νέων εισαγωγών. Δεδομένου ότι πολλές μεγάλες

χώρες δεν έχουν ακόμη εισαγάγει το εμβόλιο και η εμβολιαστική κάλυψη

συνεχίζει να είναι μη βέλτιστη σε πολλές χώρες, η παγκόσμια κάλυψη με την πρώτη δόση του HPV μεταξύ των κοριτσιών υπολογίζεται επί του παρόντος στο 21%. Πρόκειται για μια αναλογικά

μεγάλη αύξηση από το ποσοστό του 16% για το έτος 2021 και οφείλεται

κυρίως στην επίδραση νέων εισαγωγών και προγραμμάτων που επανεκκινήθηκαν μετά από διακοπές εξαιτίας

της COVID-19.

⊲ Η βακτηριακή μηνιγγίτιδα είναι μια λοίμωξη που είναι συχνά θανατηφόρα

και αφήνει 1 στα 5 άτομα με μακροχρόνιες καταστροφικές συνέπειες

μετά την οξεία λοίμωξη. Πριν από την εισαγωγή του επαναστατικού εμβολίου MenAfriVac το 2010, η οροομάδα Α του παθογόνου Neisseria meningitidis αντιπροσώπευε το 80-85% των επιδημιών μηνιγγίτιδας στην υποσαχάρια «ζώνη μηνιγγίτιδας» στην Αφρική (Εικόνα 1).

Μέχρι το τέλος του 2022, περισσότεροι από 350 εκατομμύρια άνθρωποι

σε 24 από τις 26 χώρες στη «ζώνη της μηνιγγίτιδας» είχαν εμβολιαστεί με το MenAfriVac μέσω εκστρατειών

και 14 χώρες είχαν συμπεριλάβει το MenAfriVac στο πρόγραμμα εμβολιασμού ρουτίνας τους. Από το 2017, δεν έχει επιβεβαιωθεί κανένα κρούσμα

μηνιγγίτιδας από Neisseria meningitidis οροομάδας Α στην Αφρικανική «ζώνη μηνιγγίτιδας».

⊲ Η ιλαρά είναι μια εξαιρετικά μεταδοτική ασθένεια που προκαλείται από ιό, η μόλυνση με τον οποίο συνήθως οδηγεί σε υψηλό πυρετό και εξάνθημα και μπορεί να οδηγήσει σε τύφλωση, εγκεφαλίτιδα ή θάνατο. Μέχρι το τέλος του 2022, το 83% των παιδιών είχαν λάβει

μία δόση εμβολίου ιλαράς μέχρι τα δεύ-

τερα γενέθλιά τους, 188 κράτη μέλη του

ΠΟΥ είχαν συμπεριλάβει μια δεύτερη

δόση ως μέρος της ανοσοποίησης ρουτίνας και το 74% των παιδιών έλαβαν 2 δόσεις εμβολίου ιλαράς σύμφωνα με τα εθνικά προγράμματα εμβολιασμών.

⊲ Η παρωτίτιδα προκαλείται από έναν εξαιρετικά μεταδοτικό ιό που προκαλεί επώδυνο πρήξιμο στο πλάι του προσώπου

κάτω από τα αυτιά (παρωτίδες), πυρετό, πονοκέφαλο και μυϊκούς πόνους. Η μόλυνση με τον ιό της παρωτίτιδας μπορεί να οδηγήσει σε ιογενή μηνιγγίτιδα. ‘Εως τα τέλη του 2022, το εμβόλιο της παρωτίτιδας είχε εισαχθεί σε εθνικό επίπεδο σε 123 κράτη μέλη του ΠΟΥ. ⊲ Οι πνευμονιοκοκκικές ασθένειες περιλαμβάνουν την πνευμονία, τη μηνιγγίτιδα

και την εμπύρετη βακτηριαιμία, καθώς

και τη μέση ωτίτιδα, την ιγμορίτιδα και τη βρογχίτιδα. Το εμβόλιο κατά του πνευμονιόκοκκου είχε εισαχθεί σε 155 κράτη

μέλη του ΠΟΥ έως το τέλος του 2022

και η παγκόσμια κάλυψη τρίτης δόσης εκτιμήθηκε στο 60%. Ωστόσο, υπάρχει μεγάλη διαφοροποίηση μεταξύ των περιοχών, με την Ευρωπαϊκή Περιφέρεια του ΠΟΥ να εκτιμάται ότι έχει κάλυψη 83%, ενώ στην Περιφέρεια του Δυτικού Ειρηνικού του ΠΟΥ η κάλυψη εκτιμάται σε μόλις 23%.

⊲ Η πολιομυελίτιδα είναι μια εξαιρετικά μολυσματική ιογενής ασθένεια που μπορεί να προκαλέσει μη αναστρέψιμη παράλυση. Το 2022, το 84% των βρεφών σε όλο τον κόσμο έλαβαν 3 δόσεις εμβολίου κατά της πολιομυελίτιδας. Το 2022, η κάλυψη των βρεφών που λαμβάνουν την πρώτη δόση αδρανοποιημένου εμβολίου πολιομυελίτιδας (inactivated poliovirus vaccine, IPV) σε χώρες που εξακολουθούν να χρησιμοποιούν από του στόματος εμβόλιο πολιομυελίτιδας υπολογίζεται επίσης σε 84%. Με στόχο την παγκόσμια εξάλειψη, η μετάδοση πολιομυελίτιδας έχει τερματιστεί σε όλες τις χώρες εκτός από το Αφγανιστάν και το Πακιστάν. Μέχρι να διακοπεί η μετάδοση του ιού της πολιομυελίτιδας σε αυτές τις χώρες, όλες οι χώρες παραμένουν σε κίνδυνο εισαγωγής πολιομυελίτιδας, ειδικά οι ευάλωτες που έχουν αδύναμες υπηρεσίες

δημόσιας υγείας και ανοσοποίησης και

ταξιδιωτικούς ή εμπορικούς δεσμούς με

τις χώρες όπου η πολιομυελίτιδα παρουσιάζει ενδημικότητα.

⊲ Οι ροταϊοί είναι η πιο κοινή αιτία σοβαρής

διαρροϊκής νόσου σε μικρά παιδιά σε όλο

τον κόσμο. Το εμβόλιο ροταϊού εισήχθη σε

121 χώρες μέχρι το τέλος του 2022 και η

παγκόσμια κάλυψη υπολογίστηκε στο 51%.

⊲

Η ερυθρά είναι μια ιογενής νόσος που

είναι συνήθως ήπια στα παιδιά, αλλά η

μόλυνση κατά την πρώιμη εγκυμοσύνη

μπορεί να προκαλέσει εμβρυϊκό θάνατο ή

σύνδρομο συγγενούς ερυθράς, το οποίο

μπορεί να οδηγήσει σε βλάβες του εγκε-

φάλου, της καρδιάς, των ματιών και των

αυτιών. Το εμβόλιο κατά της ερυθράς

εισήχθη σε εθνικό επίπεδο σε 174 κράτη

μέλη του ΠΟΥ έως το τέλος του 2022

και η παγκόσμια κάλυψη υπολογίστηκε

σε 68%.

⊲ Ο τέτανος είναι μια οξεία νόσος που

προκαλείται από την εξωτοξίνη του

κλωστηριδίου του τετάνου, το οποίο αναπτύσσεται αναερόβια στην περιοχή ενός τραύματος με ακαθαρσίες. Τα σπόρια του Clostridium tetani υπάρχουν στο περιβάλλον ανεξαρτήτως γεωγραφικής θέσης. H εξωτοξίνη του βακτηρίου μπορεί να προκαλέσει σοβαρές επιπλοκές ή ακόμα και θάνατο. Ο μητρικός και νεογνικός τέτανος επιμένει ως πρόβλημα δημόσιας υγείας σε 12 χώρες, κυρίως στην Αφρική και την Ασία. ⊲ Ο κίτρινος πυρετός είναι μια οξεία ιογενής αιμορραγική ασθένεια που μεταδίδεται από μολυσμένα κουνούπια. Από το 2022, το εμβόλιο για τον κίτρινο πυρετό είχε εισαχθεί σε προγράμματα βρεφικής ανοσοποίησης ρουτίνας σε 37 από τις 40 χώρες και περιοχές που κινδυνεύουν από κίτρινο πυρετό στην Αφρική και την Αμερική. Σε αυτές τις 40 χώρες και εδάφη, η εμβολιαστική κάλυψη υπολογίζεται στο 45%.

Εικόνα 1. Η υποσαχάρια «ζώνη μηνιγγίτιδας» και άλλες περιοχές στην Αφρική που διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο για μηνιγγιτιδοκοκκική μηνιγγίτιδα.

Με μια πιο διεισδυτική

ματιά: η εμβολιαστική

κάλυψη διφθερίτιδαςτετάνου-κοκκύτη

Το 2022, υπολογίζεται ότι περίπου 14,3 εκατομμύρια παιδιά δεν έλαβαν καμία δόση του εμβολίου DTP (γνωστά ως παιδιά μηδενικής δόσης).

Ενώ ο αριθμός αυτός αντιπροσωπεύει

μία μείωση 3,8 εκατομμυρίων παιδιών σε σύγκριση με το 2021, λόγω της αύξησης της κάλυψης από 86% σε 89%, παραμένει κατά 1,4 εκατομμύρια υψηλότερος από

τον αριθμό που αναφέρθηκε το 2019 (Γράφημα 2). Στην Ελλάδα, το έτος 2022, η εμβολιαστική κάλυψη ανέρχεται στο

99% του συνόλου των παιδιών, με τον αριθμό τον μη εμβολιασμένων παιδιών να μην ξεπερνά τα 1.000.

Τα τελευταία χρόνια, έχει δοθεί σημαντική

έμφαση στη μείωση του συνολικού αριθμού των παιδιών μηδενικής δόσης και αυτή

η εστίαση έχει αποφέρει θετικά αποτελέσματα, ιδιαίτερα όσον αφορά την κάλυψη

του DTP1. Είναι σημαντικό να διατηρηθούν αυτές οι προσπάθειες και να οικοδομήσουμε πάνω σε αυτές.

Ωστόσο, τα τελευταία δεδομένα από το

WUENIC τονίζουν την ανάγκη να επεκτεί-

νουμε την προσέγγισή μας εξετάζοντας

πρόσθετες μετρήσεις που αξιολογούν τους

κινδύνους και την πρόοδο της ανοσοποίησης.

Γράφημα 2. Η εμβολιαστική κάλυψη για διφθερίτιδα-τέτανο-κοκκύτη (μία δόση, DTP1) ανά χώρα για το έτος 2022

Πηγή: Εκτιμήσεις των WHO/UNICEF για την εμβολιαστική κάλυψη στα έθνη του κόσμου, αναθεωρημένες το 2022.

Αυτή η προσέγγιση διασφαλίζει ότι κανένα

παιδί δεν θα αφεθεί χωρίς εμβολιασμό, καθώς χώρες με μεγαλύτερο πληθυσμό

βρεφών, όπως η Ινδία, μπορούν να επηρεάσουν αυτούς τους αριθμούς, ακόμη και αν παρουσιάζουν αξιοσημείωτες βελτιώσεις

στην εμβολιαστική κάλυψη. Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, το ποσοστό των

παιδιών που λαμβάνουν την τρίτη δόση

του DTP (DTP3) χρησιμοποιείται συχνά ως

μέτρο για να μετρηθεί πόσο καλά οι χώρες παρέχουν υπηρεσίες ρουτίνας εμβολιασμού.

Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Εμβολιαστικό Πρόγραμμα έως το 2030 του CDC (Centers for Disease Control and Prevention), o παγκόσμιος στόχος του ποσοστού παι -

διών που θα έχουν λάβει το DTP3 είναι 90%. Το 2022, το παγκόσμιο ποσοστό

κάλυψης για την τρίτη δόση του εμβολίου DTP (DTP3) αυξήθηκε από 81% το 2021 σε 84%.

Παράλληλα, 104 χώρες πέτυχαν τουλάχιστον 90% κάλυψη του εμβολίου DTP3

το 2022.

Αν και έχει σημειωθεί πρόοδος, η κάλυψη δεν έχει φθάσει ακόμη το προ-πανδημικό

επίπεδο του 86%. Ωστόσο, είναι σημαντικό να σημειωθεί η αξιοσημείωτη επι -

τυχία των προγραμμάτων εμβολιασμού όλα αυτά τα χρόνια. Το 1980, η κάλυψη

του DTP3 ήταν μόνο 20%, αλλά μέχρι το 2000, είχε αυξηθεί στο εντυπωσιακό 72%.

Γράφημα 3. Αριθμός χωρών που έχουν επιτύχει εμβολιαστική κάλυψη άνω του 90% με την 3η δόση του DTP (DTP3), μεταξύ των ετών 2000-2022

Πηγή: Εκτιμήσεις των WHO/UNICEF για την εμβολιαστική κάλυψη στα έθνη του κόσμου, αναθεωρημένες το 2022.

Διάφοροι παράγοντες συμβάλλουν στη διαταραχή των συστημάτων υγείας και εμποδίζουν τη βιώσιμη παροχή υπηρεσιών εμβολιασμού.

Αυτοί οι παράγοντες περιλαμβάνουν συγκρούσεις, ανεπαρκείς επενδύσεις σε εθνικά προγράμματα ανοσοποίησης, ελλείψεις εμβολίων καθώς και εστίες ασθενειών σε περιβάλλοντα που ευνοούν την ανάπτυξη επιδημιών. Μεταξύ των παιδιών που παραμένουν ανεμβολίαστα ή υποεμβολιασμένα, περίπου 10 εκατομμύρια βρέφη (49%) ζουν σε εύθραυστα ή υπό ανθρωπιστικής βοήθειας περιβάλλοντα, συμπεριλαμβανομένων χωρών που επηρεάζονται από συγκρούσεις.

Τα παιδιά που ζουν σε τέτοιες δύσκολες συνθήκες είναι τα πιο ευάλωτα σε εστίες ασθενειών και χρειάζονται επείγουσα προσοχή και υποστήριξη.

Το 2022, ο αριθμός των χωρών με κάλυψη DTP3 50% ή και λιγότερο αυξήθηκε από πέντε το 2019 σε επτά (Αγκόλα, Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, Βόρεια Κορέα, Γουινέα, Παπούα Νέα Γουινέα, Σομαλία και Συρία).

Συγκεκριμένα, πέντε από αυτές τις χώρες

είναι είτε εύθραυστα κράτη είτε κράτη που επηρεάζονται από συγκρούσεις.

Παγκοσμίως, περισσότερα από τα μισά (πάνω από το 50%) των παιδιών που παραμένουν μη εμβολιασμένα για το DTP3

συγκεντρώνονται σε μόλις οκτώ χώρες:

Νιγηρία, Ινδία, Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, Αιθιοπία, Πακιστάν, Αγκόλα, Φιλιππίνες και Ινδονησία. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι παρόλο που αυτές οι πολυπληθείς αναπτυσσόμενες χώρες έχουν σχετικά υψηλά ποσοστά κάλυψης εμβολιασμού, εξακολουθούν να συμβάλλουν σημαντικά στον αριθμό των μη εμβολιασμένων παιδιών. Για παράδειγμα, το 2022, η Ινδία αντιπροσώπευε 1,6 εκατομμύρια από τα μη εμβολιασμένα και υποεμβολιασμένα παιδιά, παρά το γεγονός ότι πέτυχε κάλυψη 93% για μια ομάδα 22,5 εκατομμυρίων επιζώντων βρεφών

Προκλήσεις και θετικές εξελίξεις της εμβολιαστικής κάλυψης

Γράφημα 4. Η εμβολιαστική κάλυψη του DTP3 σε χώρες με κάλυψη λιγότερη

από 50% για το DTP3 το 2022.

Πηγή: Εκτιμήσεις των WHO/UNICEF για την εμβολιαστική κάλυψη στα έθνη του κόσμου, αναθεωρημένες το 2022.

Για να αυξηθούν τα παγκόσμια επίπεδα ανοσοποίησης, είναι απαραίτητο να δοθεί προτεραιότητα στις προσπάθειες

σε χώρες με τον υψηλότερο αριθμό μη εμβολιασμένων παιδιών. Ωστόσο, είναι εξίσου σημαντικό να διασφαλιστεί ότι οι χώρες με χαμηλά ποσοστά κάλυψης, όπου

τα παιδιά είναι πιο πιθανό να χάσουν τον εμβολιασμό, λαμβάνουν την προσοχή που χρειάζονται.

Χάρη στις συλλογικές προσπάθειες της UNICEF, των εταίρων και των χωρών της, τα εμβόλια γενικά είναι πλέον πιο ασφαλή

και προσβάσιμα από ποτέ. Το κόστος της πλήρους ανοσοποίησης ενός παιδιού σε χώρες χαμηλού εισοδήματος έχει μειωθεί

από πάνω από 24 $ το 2013 σε μόλις 18 $ ανά παιδί.

Παρά τις διάφορες προκλήσεις που παρουσιάζονται, οι χώρες ανά τον κόσμο έχουν σημειώσει πρόοδο στην εισαγωγή εμβολίων. Η εμβολιαστική κάλυψη του ροταϊού συνεχίζει να επεκτείνεται σημαντικά

από το 2011, ιδιαίτερα σε χώρες χαμηλού εισοδήματος (Γράφημα 5). Συνολικά, 116

χώρες έχουν ενσωματώσει το εμβόλιο κατά του ροταϊού, το οποίο βοηθά στην πρόληψη της διάρροιας. Επίσης, από το 2022, 154 χώρες συμπεριέλαβαν το συζευγμένο εμβόλιο για τον πνευμονιόκοκκο στα προγράμματα εμβολιασμού τους, παρέχοντας προστασία από την πνευμονία. Μέχρι το 20022, ένα άλλο εμβόλιο, το HPV, είχε εισαχθεί πλήρως σε 130 χώρες. Ωστόσο, μόνο το 14% των κοριτσιών παγκοσμίως είναι επί του παρόντος πλήρως προστατευμένα από τον HPV, γεγονός που υποδηλώνει την ανάγκη για ακόμα πιο έντονες προσπάθειες σε αυτόν τον τομέα. Η πρόληψη των παιδικών θανάτων από αιτίες που μπορούν να προληφθούν και η διασφάλιση της βέλτιστης υγείας και ευημερίας των παιδιών (θα έπρεπε να) αποτελεί προτεραιότητα. Μιλώντας με αριθμούς, το κόστος ενός εμβολίου, συχνά λιγότερο από 1 $, είναι σημαντικά χαμηλότερο από τα έξοδα που σχετίζονται με τη θεραπεία ενός άρρωστου παιδιού ή την καταπολέμηση των εστιών

Πηγή: Εκτιμήσεις των WHO/UNICEF για την εμβολιαστική κάλυψη στα έθνη του κόσμου, αναθεωρημένες το 2022.

ασθενειών. Επιπρόσθετα, η επένδυση 1 $ στον παιδικό εμβολιασμό μπορεί δυνητικά να αποφέρει απόδοση επένδυσης 20 $ σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος μεταξύ 2021 και 2030.

Πρόγραμμα του CDC

για τα έτη 2021-2030

Τ ο παγκόσμιο πρόγραμμα ανοσοποίησης του CDC για τη δεκαετία 2021-2030 (‘CDC GISF 2021-2030 Immunization Program Impact Continuum’) έχει τέσσερις ευρείες φάσεις, ξεκινώντας από την προοδευτική ανάπτυξη νέων εμβολίων και στη συνέχεια, μόλις τα εμβόλια είναι διαθέσιμα, τη μετάβαση στον έλεγχο, μετά στην εξάλειψη και τέλος στην ολοκληρωτική εκρίζωση της νόσου. Αυτές οι τέσσερις φάσεις αντικατοπτρίζουν τις διαφορετικές επιπτώσεις που μπορούν να έχουν τα προγράμματα ανοσοποίησης κατά μίας νόσου.

Στην πρώτη φάση του Προγράμματος, η οποία επικεντρώνεται στην προώθηση της ανάπτυξης νέων εμβολίων («Advance Development»), περιλαμβάνονται δύο υποκατηγορίες ασθενειών: ασθένειες με πολύ υψηλό φορτίο επιβάρυνσης και ασθένειες με δυναμικό επιδημίας ή πανδημίας. Η δεύτερη υποκατηγορία ασθενειών στη φάση της προοδευτικής ανάπτυξης νέων εμβολίων είναι εκείνες με δυνατότητα επιδημίας ή πανδημίας. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι το CDC εργάζεται επίσης σε εμβόλια για

άλλες ασθένειες που δεν έχουν υψηλό φορτίο επιβάρυνσης ή επιδημικό δυναμικό, καθώς και στην ανάπτυξη νέων εμβολίων για ασθένειες που βρίσκονται ήδη στα στάδια ελέγχου, εξάλειψης ή εκρίζωσης του συνεχούς.

Στο πλαίσιο της δεύτερης φάσης του Προγράμματος που επικεντρώνεται στον έλεγχο της νόσου («Έλεγχος»), υπάρχουν τρεις υποκατηγορίες ασθενειών που μπορούν να προληφθούν με εμβόλιο: ασθένειες που προλαμβάνονται με εμβόλιο με συγκεκριμένους στόχους ελέγχου, ασθένειες που

Το Παγκόσμιο Εμβολιαστικό

Σχήμα 1. Στόχοι και αρχές του Παγκόσμιου Εμβολιαστικού Προγράμματος 2021-2030 (CDC GISF 2021-2030)

προλαμβάνονται με εμβόλιο χωρίς στόχους

ελέγχου αλλά με εμβόλια που συνιστώνται

σε προγράμματα εμβολιασμού όλων των

χωρών και ασθένειες που προλαμβάνονται

με εμβόλιο χωρίς στόχους ελέγχου αλλά

με εμβόλια που εξετάζονται με βάση την επιβάρυνση της νόσου. Οι νόσοι COVID19 και Έμπολα περιλαμβάνονται σε αυτήν την κατηγορία με βάση τις συστάσεις της Στρατηγικής Συμβουλευτικής Ομάδας Εμπειρογνωμόνων του ΠΟΥ για την Ανοσοποίηση (WHO Advisory Group of Experts on Immunization).

Στην τρίτη φάση του Προγράμματος, που επικεντρώνεται στην εξάλειψη της νόσου («Εξάλειψη»), υπάρχουν δύο υποκατηγορίες ασθενειών που μπορούν να προληφθούν με εμβόλιο: η πρώτη υποκατηγορία περιλαμβάνει ασθένειες που προλαμβάνονται με εμβολιασμό με στόχους για την εξάλειψη της μετάδοσης και η δεύτερη ασθένειες που προλαμβάνονται με εμβολιασμό με στόχους για την εξάλειψη των επιδημιών ή των προβλημάτων-παρεμποδίσεων της δημόσιας υγείας που οι ασθένειες επιφέρουν.

Η τελική φάση του Προγράμματος, που επικεντρώνεται στην ολοκληρωτική εκρίζωση-εξάλειψη της νόσου («Eradicate»), περιλαμβάνει επί του παρόντος μόνο μία ασθένεια που μπορεί να προληφθεί με εμβόλιο: την πολιομυελίτιδα. Στον Πίνακα 1 παρατίθενται οι ασθένειες που περιλαμβάνονται σε κάθε φάση του Προγράμματος από τον Φεβρουάριο του 2021.

Μόνο το 14% των κοριτσιών

παγκοσμίως είναι επί του παρόντος

πλήρως προστατευμένα από τον

HPV, γεγονός που υποδηλώνει

την ανάγκη για ακόμα πιο έντονες

προσπάθειες σε αυτόν τον τομέα

Πίνακας 1. Το Παγκόσμιο Εμβολιαστικό Πρόγραμμα του CDC για τη δεκαετία 2021-2030

Πρόοδος ανάπτυξης εμβολίων Έλεγχος ασθένειας

Υψηλού φορτίου νόσος

Γαστρεντερίτιδα εντεροτοξιγενούς Escherichia coli

Νόσος στρεπτόκοκκου ομάδας Β

Με συγκεκριμένους στόχους της

παρέμβασης

Εξάλειψη σε συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές/με

συγκεκριμένους στόχους

Με στόχους για την εξάλειψη της μετάδοσης

Εποχική γρίπη Ιλαρά

Ιαπωνική εγκεφαλίτιδα Ερυθρά

HIV/AIDS Φυματίωση

Μαλάρια (ελονοσία)

Νόσος του αναπνευστικού συγκυτιακού ιού (respiratory syncytial virus, RSV)

Σιγκέλλωση

Με δυναμικό

Κίτρινος πυρετός

Ολοκληρωτική εξάλειψη

Πολιομυελίτιδα

Νόσος Chikungunya

Αιμορραγικός πυρετός ΚριμαίαςΚονγκό

Χωρίς συγκεκριμένους στόχους –

για εμβόλια που συνιστώνται για τα

εμβολιαστικά προγράμματα όλων

των χωρών

Με στόχους για την εξάλειψη επιδημιών ή των προβλημάτων της δημόσιας υγείας που οι ασθένειες επιφέρουν

Διφθερίτιδα Βακτηριακή μηνιγγίτιδα με Streptococcus pneumoniae ή Neisseria meningitidis

Ινφλουέντζα τύπου Β Καρκίνος του τραχήλου της μήτρας (ιός ανθρώπινων θηλωμάτων)

Πανδημική γρίπη Κοκκύτης Χολέρα Πυρετός Lassa Πνευμονιοκοκκική νόσος Ηπατίτιδα Β Αιμορραγικός πυρετός Marburg Γαστρεντερίτιδα ροταϊού Λύσσα

Αναπνευστικό σύνδρομο Μέσης Ανατολής (Middle East respiratory syndrome, MERS)

Μητρικός και νεογνικός τέτανος

Νόσος ιού Nipah

Τέτανος (μη νεογνικός) Πυρετός της κοιλάδας του Rift Νόσος ιού Zika

Χωρίς συγκεκριμένους στόχους

– για εμβόλια που συνιστώνται με

βάση το φορτίο της ασθένειας

Νόσος κορωνοϊού 2019 (COVID19)

Δάγγειος πυρετός

Νόσος ιού Ebola

Ηπατίτιδα Α

Ηπατίτιδα Ε

Παρωτίτιδα

Τύφος

Ανεμευλογιά

Πηγή: CDC GISF 2021-2030 Immunization Program Impact Continuum.

Στην Ελλάδα, το επικαιροποιημένο (2023)

Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών Παιδιών

και Εφήβων περιλαμβάνει τα εμβόλια που

προστατεύουν από τις ακόλουθες παθήσεις: ηπατίτιδας Β, διφθερίτιδας – τετάνου

– ακυτταρικού κοκκύτη, πολιομυελίτιδας, πνευμονιόκοκκου (συζευγμένο και πολυσακχαριδικό), μηνιγγιτιδόκοκκου οροομάδας C, μηνιγγιτιδόκοκκου οροομάδων Α,C,W135,Y, μηνιγγιτιδόκοκκου οροομάδας Β, ιλαράς – παρωτίτιδας – ερυθράς, ανεμευλογιάς, ηπατίτιδας Α, ιού ανθρώπινων θηλωμάτων, φυματίωσης, γρίπης και ροταϊού.

Τον Νοέμβριο του 2020, η 73η Παγκόσμια Συνέλευση Υγείας ενέκρινε την Ατζέντα

Εμβολιασμών 2030 «Μία Παγκόσμια Στρα-

τηγική που Δεν Αφήνει Κανέναν Πίσω»

(Immunization Agenda 2030 [IA2030]: A Global Strategy to Leave No One Behind).

Η εγκεκριμένη εμβολιαστική ατζέντα ορί-

ζει τι πρέπει να συμβεί για να επιτευχθεί

το παγκόσμιο όραμα ενός κόσμου όπου

όλοι, παντού, σε κάθε ηλικία επωφελούνται

πλήρως από τα εμβόλια για καλή υγεία και ευεξία. Το πρόγραμμα IA2030 είναι μια παγκόσμια στρατηγική που δημιουργήθηκε για την παγκόσμια κοινότητα και χρειάζεται να γίνει ευρέως κτήμα από όλα τα ενδιαφερόμενα μέλη, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που εμπλέκονται στην ενίσχυση των εκάστοτε συστημάτων υγείας και στη λήψη πρωτοβουλιών για συγκεκριμένες ασθένειες.

Με οικουμενικό χαρακτήρα, το πρόγραμμα IA2030 έχει σχεδιαστεί για να ανταποκρίνεται στα συμφέροντα κάθε χώρας, ανεξάρτητα από το επίπεδο πλούτου της ή τη γεωγραφική της θέση. Η πανδημία COVID-19 κατέδειξε ξεκάθαρα τις δυνατότητες και τις αδυναμίες των διεθνών και εθνικών προγραμμάτων ανοσοποίησης, τονίζοντας εκ νέου την αξία του εμβολιασμού και την ανάγκη για μια ευέλικτη και βιώσιμη προσέγ -

γιση για την ενίσχυση της εμβολιαστικής ικανότητας σε εθνικό, περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο.

Βιβλιογραφικές πηγές:

• World Health Organization (WHO). Immunization coverage. July 2023.

• UNICEF. Immunization. July 2023.

• Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Fast facts on global immunization. April 2023.

• CDC. Vaccine-preventable diseases. June 2023.

• CDC. CDC GISF 2021-2030 Immunization Program Impact Continuum. May 2021.

• Υπουργείο Υγείας. Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών Παιδιών και Εφήβων 2023.

• Lindstrand A, Mast E, Churchill S, Rahimi N, Grevendork J, Brooks A, Magnus E, Nandy R, O’Brien KL. Implementing the immunization agenda 2030: A framework for action through coordinated planning, monitoring & evaluation, ownership & accountability, and communications & advocacy. Vaccine. January 2023.

• WHO. Countries. July 2023.

• CDC. CDC Yellow Book 2024. Meningococcal Disease.

• CDC. CDC Global Immunization Strategic Framework. April 2023.

Υπάρχουν υπερτασικοί που δεν το γνωρίζουν και από αυτούς που το γνωρίζουν, οι μισοί δεν είναι ρυθμισμένοι

ή είναι μερικώς ρυθμισμένοι, δηλαδή έχουν λάβει κάποια

θεραπεία ή οποία όμως δεν τους καλύπτει πλήρως. Επίσης, ορισμένοι ασθενείς με υπέρταση κινδυνεύουν περισσότερο από τους άλλους και τα τελευταία χρόνια στην επιστημονική κοινότητα γίνεται μεγάλη προσπάθεια εκπαίδευσης των ιατρών, ώστε να μπορούν να ξεχωρίσουν τους ασθενείς που

χρειάζονται άμεση παρέμβαση. Τα παραπάνω συζήτησε

με το Hellenic Medical Review o Γεώργιος Σ. Στεργίου, MD, FRCP, Καθηγητής Παθολογίας & Υπέρτασης, Γραμματέας

της Διεθνούς Εταιρείας Υπέρτασης.

Πραγματοποιήθηκε και στη χώρα μας το πρόγραμμα «Μάιος Μήνας Μέτρησης της Πίεσης»(ΜΜΜ), του οποίου και υπήρξατε συντονιστής. Όπως αναφέρατε χαρακτη-

ριστικά σε σχετική συνέντευξη τύπου, «η

ιδέα είναι να ανοίξει η συζήτηση για την

αρτηριακή πίεση» με τους πολίτες δεδομένου ότι μια φορά μέτρησης της πίεσης

δεν είναι αρκετή για να χαρακτηριστεί

κάποιος υπερτασικός. Θα μπορούσατε

να μας πείτε πως ακριβώς δουλεύουν

τέτοιου είδους προγράμματα;

Όντως το ΜΜΜ δεν είναι επιδημιολογική

μελέτη ή διαγνωστική διαδικασία. Είναι μια ευκαιρία να κάνουν μέτρηση της πίεσής τους

εκατοντάδες άνθρωποι που όπως διαπιστώνουμε μπορεί να έχουν υπέρταση για μερικά

χρόνια και δεν έχουν καν μετρήσει την πίεσή

τους. Στο πρόγραμμά μας όταν ένα άτομο μετρηθεί και βρεθεί υπέρταση, κατευθύνουμε

το άτομο να επιβεβαιώσει το εύρημα αυτό

με επίσκεψη στον γιατρό. Εάν βρεθεί πολύ υψηλή πίεση, ενημερώνουμε το άτομο για

το επείγον της επίσκεψης στο ιατρείο. Φέτος

μετρήθηκαν 5.000 άτομα και τα αποτελέσματα συγκεντρώνονται αυτόματα και πηγαίνουν σε cloud όπου αναλύονται συνολικά και αναμένουμε τα αποτελέσματα. Σε διεθνές επίπεδο, έχουμε συγκεντρώσει ένα εκατομμύριο άτομα. Υπάρχει μια συμφωνία ότι τα δεδομένα θα παρουσιαστούν στο τέλος του χρόνου συνολικά και στη συνέχεια κάθε χώρα

θα παρουσιάσει τα δικά της αποτελέσματα.

Εκτός από το γεγονός ότι υπάρχουν υπερτασικοί που δεν γνωρίζουν ότι έχουν υπέρταση, και από αυτούς που το γνωρίζουν, οι μισοί δεν είναι ρυθμισμένοι ή είναι μερικώς ρυθμισμένοι, δηλαδή έχουν λάβει κάποια θεραπεία ή οποία όμως δεν τους καλύπτει πλήρως. Πρόκειται για ένα διεθνώς αναγνωρισμένο πρόβλημα, το οποίο

οφείλεται σε τρεις παράγοντες: αφενός οι

ασθενείς βρίσκονται σε εφησυχασμό παίρνοντας το χάπι της πίεσης και δεν παρακολουθούν την πίεσή τους συστηματικά.

Επίσης, οι γιατροί δεν επιμένουν πάντα να

φτάσουν στον στόχο, κάποιοι αρκούνται στην κάλυψη που παρέχει στον ασθενή το χάπι. Τέλος, η πρόσβαση στο σύστημα υγείας, το κόστος των φαρμάκων κ.ά. είναι παράγοντες που επηρεάζουν αρνητικά την επίτευξη του στόχου.

μετρήσεις και αρχίσει η θεραπεία, αυτή κατά κανόναείναι ισόβια

Οι αιτίες που προκαλούν την υπέρταση δεν θεραπεύονται, αλλά ρυθμίζονται. Εάν έχει τεκμηριωθεί από τον θεράποντα

ιατρό η διάγνωση με σωστές

Γεώργος Στεργίου

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Εταιρείας Υπέρτασης το 2022 από τις μετρήσεις που έγιναν στο πλαίσιο του ΜΜΜ το 2019 και το 2022 φάνηκε ότι το 42% των Ελλήνων έχουν υπέρταση. Έχουμε καθόλου στοιχεία από τη φετινή εφαρμογή του προγράμματος;

Είχαμε διεξάγει την έρευνα το 2019 και

μετά το 2020 και 2021 δεν είχε διεξαχθεί

λόγω της της πανδημίας Covid-19. Το 2022

ήταν μια σημαντική χρονιά, γιατί θέλαμε να δούμε την επίδραση της πανδημίας Covid19 στην υπέρταση, καθώς υπήρχε διεθνής

ανησυχία για τις επιπτώσεις των lockdown

και της πανδημίας. Φάνηκε από την ανάλυση και τη σύγκριση με το 2019 ότι αυξήθηκαν οι αδιάγνωστοι ασθενείς, ωστόσο το ποσοστό των μη ρυθμισμένων ασθενών παρέμεινε το ίδιο, δηλαδή γύρω στο 50%. Εδώ θα πρέπει να τονίσουμε ότι η εφαρμογή της άυλης συνταγογράφησης ήταν μια μεγάλη βοήθεια για τους ασθενείς κατά τη διάρκεια της πανδημίας, γιατί τους επέτρεψε να συνεχίσουν να λαμβάνουν τα φάρμακά τους, χωρίς να προσέρχονται στα ιατρεία.

Φέτος δεν έχουμε δεδομένα ακόμα, αλλά θεωρώ ότι η εικόνα παραμένει σε γενικές γραμμές η ίδια και δεν θα έχουμε διαφοροποιήσεις σε σχέση με το 2022.

Υπάρχουν πολλά νέα άτομα, εφηβικής ηλικίας, με γονείς

υπερτασικούς, που έχουν

αυξομειώσεις πίεσης. Είναι

πολύ δύσκολο ο γιατρός να

αποφασίσει να δώσει σε έναν

νέο 15 ετών φάρμακα για όλη του τη ζωή. Χρειάζεται σχολαστική

παρακολούθηση και προσεκτική

αντιμετώπιση

Δεδομένου ότι η Υπέρταση συνεχίζει να παραμένει ένα τεράστιο πρόβλημα δημόσιας Υγείας, τι μέτρα θα πρέπει να

ληφθούν από την Πολιτεία για να μειωθούν οι επιπτώσεις της; Η Πολιτεία έχει την κύρια ευθύνη της πρόληψης, με την προώθηση ενημερωτικών εκστρατειών για τη σωστή διατροφή και

άσκηση από μικρή ηλικία, ώστε να αποφύγει το άτομο να αναπτύξει υπέρταση σε μεγαλύτερες ηλικίες. Το δεύτερο επίπεδο που είναι ευθύνη της Πολιτείας είναι η έγκαιρη διάγνωση. Χρειαζόμαστε εθνικά προγράμματα που να κάνουν screening στο πληθυσμό, στα κέντρα υγείας, στους δήμους, σε επαγγελματικούς χώρους κ.ά. Εάν έχουμε τέτοια προγράμματα θα δοθεί η δυνατότητα

στο κοινό να κάνει μετρήσεις πίεσης αρκετές

φορές το χρόνο, χωρίς αναγκαστικά να επισκεφθεί δομές υγείας. Τα ελληνικά φαρμακεία λειτουργούν με αυτό τον τρόπο, αλλά θα μπορούσε να υπάρχει αυτή η δυνατότητα π.χ. και σε δημοτικές δομές.

Ποιες είναι οι περιπτώσεις ατόμων με υπέρταση που χρειάζονται ιδιαίτερη αξιολόγηση και αντιμετώπιση;

Είναι αλήθεια ότι ορισμένοι ασθενείς με υπέρταση κινδυνεύουν περισσότερο από τους άλλους και τα τελευταία χρόνια στην επιστημονική κοινότητα γίνεται μεγάλη προσπάθεια εκπαίδευσης των ιατρών, ώστε να μπορούν να ξεχωρίσουν τους ασθενείς που χρειάζονται άμεση παρέμβαση. Δύο οι κύριες κατηγορίες των ασθενών αυτών, αλλά υπάρχουν και μερικές ακόμα κατηγορίες που έχουν ενδιαφέρον: Η πρώτη αφορά τους ασθενείς που έχουν ήδη κάποια καρδιαγγειακή πάθηση, όπως στεφανιαία νόσο, καρδιακή ανεπάρκεια, ή νεφρική ανεπάρκεια. Η δεύτερη κατηγορία είναι οι διαβητικοί, οι οποίοι χρειάζονται άμεση θεραπεία, επιθετική θεραπεία και στενή παρακολούθηση. Τις δύο αυτές κατηγορίες, οι γιατροί τις ξεχωρίζουν αμέσως. Αυτοί που «ξεφεύγουν» είναι αυτοί που έχουν διάφορα άλλα προβλήματα υγείας πέραν της υπέρτασης, στα οποία δεν δίνουν σημασία. Για παράδειγμα, ένας ασθενής δεν έχει παρουσιάσει κάποιο νόσημα, αλλά είναι υπερτασικός, έχει αυξημένη χοληστερίνη και καπνίζει. Ο ασθενής

αυτός μπορεί να μην το γνωρίζει, αλλά όλοι

οι παραπάνω παράγοντες δρουν ενάντια

στα αγγεία του. Οι ασθενείς αυτοί μπορεί

να πάθουν ένα καρδιαγγειακό επεισόδιο,

χωρίς καμιά άλλη προειδοποίηση. Ορισμένες

άλλες κατηγορίες ενδιαφέροντος, αποτε-

λούν ασθενείς που δεν διατρέχουν άμεσο

κίνδυνο, αλλά θα πρέπει να παρακολουθού-

νται: οι ασθενείς με τη λεγόμενη «υπέρταση

λευκής μπλούζας», δηλαδή αυτοί που μπορεί

να έχουν υπέρταση στο ιατρείο και μετά στο σπίτι τους να έχουν κανονική πίεση. Αυτά

τα άτομα χρειάζονται προσεκτικότερη αξι-

ολόγηση, γιατί κατά κανόνα δεν παίρνουν φάρμακα, θεωρώντας ότι η υπέρτασή τους είναι περιστασιακή και οφείλεται κυρίως

στο άγχος. Μία άλλη σημαντική κατηγορία

είναι τα άτομα των οποίων η υπέρταση δεν ρυθμίζεται ακόμα και με τη χορήγηση τριών ή περισσότερων τριών ή περισσότερων φαρμάκων. Πρόκειται κυρίως για άτομα με σοβαρά προβλήματα υγείας, όπως νοσήματα

στα νεφρά.

Τέλος, μια ακόμα «δύσκολη» κατηγορία

είναι οι νέοι. Υπάρχουν πολλά νέα άτομα, εφηβικής ηλικίας, με γονείς υπερτασικούς, που έχουν αυξομειώσεις πίεσης. Είναι πολύ δύσκολο ο γιατρός να αποφασίσει να δώσει σε έναν νέο 15 ετών φάρμακα για όλη του τη ζωή. Χρειάζεται σχολαστική παρακολούθηση και προσεκτική αντιμετώπιση.

Οι κατηγορίες αυξημένου κινδύνου, καθώς και οι «δύσκολες» κατηγορίες, θα πρέπει να αντιμετωπίζονται σε ειδικά κέντρα, ώστε να μπορούν να παραπεμφθούν εγκαίρως τα περιστατικά.

Είστε μέλος της επιτροπής International Organization for Standardization (ISO) για Τεχνολογία Μέτρησης Αρτηριακής Πίεσης.

Τι θα πρέπει να γνωρίζουν οι πολίτες για τα πιεσόμετρα και τη λειτουργία τους; Είναι πολύ σημαντικό για τον γιατρό ο ασθενής του να μπορεί να του δίνει αξιόπιστες πληροφορίες για το πού βρίσκεται η πίεσή του στο σπίτι. Για να το κάνει αυτό ο ασθενής πρέπει να διαθέτει ηλεκτρονικό πιεσόμετρο, αυτόματο, το οποίο να εφαρμόζεται στον βραχίονα. Τα πιεσόμετρα καρπού ή τα πιεσόμετρα που λειτουργού με τη μορφή wearables (wristband, watches κ.ά.) δεν είναι αξιόπιστα. Είναι σημαντικό το πιεσόμετρο να είναι πιστοποιημένο. Και εδώ θέλω να σημειώσω ότι τα περισσότερα πιεσόμετρα που κυκλοφορούν στην ελληνική αγορά δεν είναι σωστά πιστοποιημένα. Η Ελληνική Εταιρεία Υπέρτασης διαθέτει καταλόγους με όλα τα

πιστοποιημένα πιεσόμετρα, αναφέροντας ποια είναι κατάλληλα για παιδιά, για εγκύους κ.ά. Είναι πολύ σημαντικό ο ασθενής να

έχει εκπαιδευτεί από τον γιατρό του για το

πώς και πότε θα πρέπει να μετρά την πίεσή

του. Ο κατάλληλος τρόπος είναι το άτομο

να είναι καθιστό με το μπράτσο ακουμπισμένο χαλαράσε ένα τραπέζι, για 5 λεπτά

σε ηρεμία και πάντα με διπλή μέτρηση. Έτσι ο γιατρός θα έχει από τον ασθενή του αξιόπιστες μετρήσεις και θα μπορεί να προχωρήσει στην κατάλληλη αγωγή.

Όπως έγινε γνωστό η Υπέρταση αναγνωρίστηκε ως αντικείμενο μετεκπαίδευσης. Ποιο κενό στην ιατρική εκπαίδευση θα καλύψει η συγκεκριμένη εξέλιξη;

Το θέμα είναι πολύ επίκαιρο, προσπαθούσαμε εδώ και πολύ καιρό να πείσουμε το ΚΕΣΥ να αναγνωρίσει την υπέρταση ως αντικείμενο μετεκπαίδευσης. Αυτό κατέστη δυνατό όταν επισημάναμε ότι όλα τα κρατικά νοσοκομεία διαθέτουν Ιατρεία Υπέρτασης για να καλύψουν τις μεγάλες ανάγκες των χιλιάδων υπερτασικών ασθενών της χώρας. Συνεπώς υπάρχει ταυτόχρονα να πιστοποιηθούν τα ιατρεία αυτά, καθώς και να εκπαιδευτούν οι ιατροί που τα στελεχώνουν στο ειδικό αντικείμενο. Και πλέον το ΚΕΣΥ έχει αποδεχθεί ότι η Υπέρταση είναι αντικείμενο μετεκπαίδευσης της Παθολογίας, Καρδιολογίας και Νεφρολογίας. Η εξειδίκευση γίνεται για ένα χρόνο στα ειδικά κέντρα υπέρτασης και έχουμε δημιουργήσει μια επιτροπή με αντικείμενο τα ειδικά θέματα αυτής της διαδικασίας. Θεωρώ ότι μέσα σε έναν χρόνο από σήμερα θα ξεκινήσει αυτή η διαδικασία.

Πόσο αποτελεσματικές θα χαρακτηρίζατε τις υπάρχουσες θεραπείες για την Υπέρταση;

Η υπέρταση είναι από τα καλύτερα μελετημένα νοσήματα με όγκο δεδομένων και έρευνας μισού αιώνα. Έχουμε πέντε κύριες

και πέντε δευτερεύουσες κατηγορίες φαρμάκων και συνολικά 100 περίπου φάρμακα για την υπέρταση. Με τα φάρμακα αυτά, εφόσον αξιοποιηθούν σωστά, μπορούμε να ρυθμίσουμε πάνω από το 95% των υπερτασικών ασθενών. Φυσικά, κάθε θεραπεία είναι σχεδιασμένη για τον συγκεκριμένο

ασθενή και ο γιατρός πρέπει να συνθέσει

τον συνδυασμό που μπορεί να ρυθμίσει

την υπέρτασή του, χωρίς παρενέργειες.

Σήμερα έχουμε μόνο 30% επιτυχία στη

ρύθμιση της υπέρτασης στην Ελλάδα, αλλά

αυτό δεν οφείλεται στα φάρμακα. Φυσικά

πάντα η έρευνα συνεχίζει να μας προσφέρει νέα φάρμακα, αλλά με τις δυνατότητες

που έχουμε σήμερα, είμαστε σε πολύ καλό σημείο για τη ρύθμιση της υπέρτασης.

Υπάρχουν περιπτώσεις «ίασης» της Υπέρτασης, με την έννοια ότι κάποιος που ακολουθούσε συγκριμένη αγωγή δεν την χρειάζεται πια;

Οι παράγοντες που αφορούν την υπέρταση δεν θεραπεύονται, αλλά ρυθμίζονται.

Εάν έχει τεκμηριωθεί από τον θεράποντα

ιατρό η διάγνωση με σωστές μετρήσεις

και αρχίσει η θεραπεία, αυτή κατά κανόνα

είναι ισόβια. Μόνο εάν υπήρξε μια δραστική

μεταβολή, όπως για παράδειγμα σημαντική

απώλεια κιλών ή διακοπή λήψης κάποιας

ουσίας η ενός μηχανισμού, που ανεβάζει

την πίεση, όπως πχ αντιφλεγμονώδη, τότε μόνο μπορούμε να μιλήσουμε για μείωση των φαρμάκων ή και διακοπή τους. Στις

υπόλοιπες περιπτώσεις, ο ασθενής που με αγωγή δεν παρουσιάζει υπέρταση, εάν τη διακόψει στο εγγύς ή στο άμεσο μέλλον θα παρουσιάσει εκ νέου.

Τα κέντρα Αναφοράς για την Υπέρταση

που λειτουργούν σήμερα στο πλαίσιο του

Εθνικού Συστήματος Υγείας καλύπτουν κατά τη γνώμη σας τις ανάγκες του πληθυσμού της χώρας;

Προς το παρόν δεν υπάρχει συγκεκριμένο σχέδιο για τα κέντρα Αναφοράς. Στην Αθήνα έχουμε αρκετά κέντρα αναφοράς που καλύπτουν τις ανάγκες, καθώς και σε μερικές μεγάλες πόλεις υπάρχουν τέτοια

κέντρα. Οι ανάγκες μπορούν να καλυφθούν, με δύο προϋποθέσεις: Χρειάζεται τυποποί-

ηση των διαδικασιών και της λειτουργίας

τους, κάτι για το οποίο ήδη εργαζόμαστε.

Επιπλέον, τα κέντρα αυτά δεν θα πρέπει να είναι προσβάσιμα από οποιονδήποτε, αλλά

θα πρέπει κυρίως να είναι κέντρα αναφοράς από τους γιατρούς της Πρωτοβάθμιας

Φροντίδας Υγείας (ΠΦΥ). Πρέπει να διαμορ-

φώσουμε μια διαδικασία συνεργασίας με

τους γιατρούς της ΠΦΥ, ώστε να μπορούν να παραπέμπουν τους ασθενείς τους για μια

δεύτερη γνώμη, όταν τη χρειάζονται.

Θεραπείες νέας γενιάς κατά του καρκίνου του μαστού

αυξητικού παράγοντα (human epidermal growth factor receptor 2, HER2)

εξαιρετικά ευαίσθητου θεραπευτικού στόχου αποτέλεσε ένα πολύ σημαντικό βήμα

για τη θεραπεία του άκρως επιθετικού, θετικού στον υποδοχέα HER2, καρκίνου

του μαστού, οδηγώντας πριν από 25 χρόνια στην έγκριση του πρώτου φαρμάκου

κατά του HER2, του μονοκλωνικού αντισώματος της τραστουζουμάμπης.

κτοτε, η σημαντική πρόοδος που έχει επιτελεστεί μέσω των εντατικών ερευνητικών προσπαθειών και η εντυπωσιακή κλινική αποτελεσματικότητα

των μονοκλωνικών αντισωμάτων, των αναστολέων της κινάσης τυροσίνης και των συζευγμάτων αντισωμάτων-φαρμάκων

που στοχεύουν τον HER2, έχουν οδηγήσει στην ανάπτυξη και έγκριση καινοτόμων

θεραπευτικών πλατφόρμων και ακόμα πιο στοχευμένων θεραπειών (Σχήμα 1). Ωστόσο, η ικανότητα του καρκίνου να μεταβάλλεται

διαρκώς και να διαφεύγει τις υπάρχουσες

θεραπείες επιβάλλει την ανάγκη για τη συνεχόμενη ανάπτυξη και εξέλιξη των αντικαρκινικών θεραπειών και την εξεύρεση

νέων ευπαθειών των ανθεκτικών όγκων.

Εν εξελίξει κλινικές μελέτες διερευνούν

την αποτελεσματικότητα αντισωμάτων

που στοχεύουν εναλλακτικές περιοχές του

HER2 ή άλλα μέλη της οικογένειας των υποδοχέων HER, με σκοπό να επιτύχουν τον πληρέστερο αποκλεισμό του HER2 και μία περαιτέρω άμβλυνση των επιπτώσεων στα κατάντη σηματοδοτικά μονοπάτια. Παράλληλα, καινοτόμα συζεύγματα αντισωμάτων-φαρμάκων φέρουν

διαφορετικά

φαρμακευτικά φορτία ώστε να αποφευχθεί η διασταυρούμενη αντοχή με τις διαθέσιμες θεραπείες ή νέα μόρια-συνδέτες ώστε να αντισταθμιστεί η εκτός του θεραπευτικού στόχου τοξικότητα. Επιπρόσθετα της άμεσης στόχευσης του HER2 και της αναστολής της λειτουργίας του, άλλες θεραπευτικές προσεγγίσεις προσπαθούν να επιστρατεύσουν τους μηχανισμούς του έμφυτου και του επίκτητου ανοσοποιητικού συστήματος κατά των αναπτυσσόμενων καρκινικών κυττάρων και αποτελούν μία πολλά υποσχόμενη προσέγγιση κατά του

Σχήμα 1. Το χρονοδιάγραμμα των ρυθμιστικών εγκρίσεων των φαρμακευτικών παραγόντων που στοχεύουν τον υποδοχέα HER2.

Τα γράμματα στην παρένθεση υποδηλώνουν το θεραπευτικό πλαίσιο του εγκεκριμένου φαρμάκου: A, ως επικουρική θεραπεία (adjuvant setting) – M, ως θεραπεία μεταστατικού καρκίνου (metastatic setting) – Ν, ως νεοεπικουρική θεραπεία (neoadjuvant setting).

Εγκρίσεις των θεραπευτικών

παραγόντων κατά του HER2

ΤKI

ΗΠΑ ΕΕ

mAb ADC Αυστραλία Αυστραλία Ιαπωνία

Η πολυαναμενόμενη ανακάλυψη του υποδοχέα 2 του ανθρώπινου επιδερμικού

ως ενός

θετικού στον HER2 καρκίνου του μαστού. Σε αυτό το άρθρο, χρησιμοποιώντας ως

βασική πηγή το πρόσφατα δημοσιευμένο

άρθρο των S.M. Swain, M. Shastry και E. Hamilton στο διακριτό περιοδικό Nature Reviews Drug Discovery, συνοψίζονται οι θεραπείες νέας γενιάς κατά του θετικού στον HER2 καρκίνου του μαστού.

Ο ετεροδιμερισμός των υποδοχέων HER2HER3 είναι σημαντικός για την καθοδηγούμενη από τον HER2 σηματοδότηση και η διακοπή αυτού του ετεροδιμερισμού αποτελεί τον θεραπευτικό στόχο της περτουζουμάμπης. Τα θετικά αποτελέσματα από τις κλινικές μελέτες της περτουζουμάμπης στοιχειοθέτησαν τη θεραπευτική στρατηγική της στόχευσης του ΗΕR3, ο οποίος κατέχει έναν σημαντικό ρόλο στη διαμεσολαβούμενη από τον ΗΕR2 ογκογένεση.

Ο υποδοχέας HER3 είναι μοναδικός συγκριτικά με τα άλλα μέλη της οικογένειας των υποδοχέων HER, καθώς αυτός χαρακτηρίζεται από την απουσία μίας λειτουργικής περιοχής κινάσης και συνεπώς από

την απουσία οποιασδήποτε καταλυτικής δραστικότητας. Ο υποδοχέας HER3 είναι ο προτιμώμενος έτερος παράγοντας διμερισμού για τον HER2, με τον διμερισμό τους να οδηγεί σε ογκογονική ενεργοποίηση του σηματοδοτικού μονοπατιού PI3K, το οποίο μεσολαβεί την αντίσταση στη στοχευμένη θεραπεία κατά του ΗΕR2. Αρκετά αντισώματα κατά του HER3 έχουν αξιολογηθεί

κλινικά κατά την τελευταία δεκαετία, με

τα περισσότερα εξ αυτών να στοχεύουν την εξωκυττάρια περιοχή του HER3 (πχ., οι παράγοντες seribantumab και patritumab)

και κάποια άλλα φέροντας τροποποιήσεις

ώστε να βελτιώσουν την αντισωματοεξαρτώμενη κυτταροτοξικότητα (antibody dependent cell-mediated cytotoxicity, ADCC) (πχ., οι παράγοντες lumretuzumab

και TrasGex) ή να παγιδεύσουν τον HER3 σε μία αδρανή διαμόρφωση (elgemtumab).

Παρόλο που αυτοί οι φαρμακευτικοί παράγοντες έδειξαν υποσχόμενη δραστικότητα

σε προκλινικά πειράματα, οι περισσότεροι

δεν βρίσκονται πια υπό κλινική ανάπτυξη

κατά του θετικού στον HER2 καρκίνου του μαστού, δεδομένου του υψηλού πήχη της απαιτούμενης αποτελεσματικότητας που

έχουν θέσει οι καθιερωμένες θεραπείες

κατά του ΗΕR2. Επί του παρόντος, το ενδιαφέρον έχει μετατοπιστεί στα καινοτόμα συζεύγματα αντισωμάτων-φαρμάκων που στοχεύουν τον HER2 ή τον HER3 και στα διειδικά αντισώματα που στοχεύουν πολλαπλούς επίτοπους του HER2 ή ταυτόχρονα επίτοπους του HER2 και του HER3, με αυτές τις θεραπείες να σχολιάζονται στις ακόλουθες ενότητες.

Τα συζεύγματα αντισωμάτων-φαρμάκων (antibody-drug conjugates, ADCs) συνδυάζουν επιτυχώς τα αντικαρκινικά χαρακτηριστικά των κυτταροτοξικών φαρμάκων και των αντισωμάτων κατά του HER2 σε ένα φαρμακολογικό προϊόν που παρουσιάζει μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα από ότι τα μεμονωμένα συστατικά του αθροιστικά. Επιπρόσθετα της ικανότητας των ADCs να στοχεύουν μόνο τα καρκινικά κύτταρα που εκφράζουν τον αντιγονικό στόχο και να προκαλούν τη λύση τους, το φαρμακευτικό

φορτίο των ADCs μπορεί να διαπερνά την

κυτταρική μεμβράνη και να διαχέεται στο παρακείμενο καρκινικό μικροπεριβάλλον, επάγοντας σε αυτό το λεγόμενο «φαινόμενο του παρευρισκόμενου» (bystander effect).

Αυτό το χαρακτηριστικό επιτρέπει τη δραστικότητα ενάντια σε όγκους με χαμηλή ή ετερογενή έκφραση των αντιγονικών στό-

Συζεύγματα αντισωμάτων-φαρμάκων

Μονοκλωνικά αντισώματα

Επί του παρόντος, το ενδιαφέρον

έχει μετατοπιστεί στα καινοτόμα

συζεύγματα αντισωμάτων-φαρμάκων

που στοχεύουν τον HER2 ή τον HER3

και στα διειδικά αντισώματα που

στοχεύουν πολλαπλούς επίτοπους του

HER2 ή ταυτόχρονα επίτοπους του

HER2 και του HER3

χων, διευρύνοντας έτσι τη «δεξαμενή» των

επιδεκτικών στη θεραπεία καρκινικών κυττά-

ρων. Επιπρόσθετα, τα ADCs κατά του HER2

μπορούν να αποτρέψουν το ομοδιμερισμό

των υποδοχέων HER2 και να καταστείλουν

την επακόλουθη σηματοδότηση στα κατά-

ντη του σηματοδοτικού μονοπατιού.

Δεδομένης της επιτυχίας των συζευγμάτων

T-DM1 και T-DXd, σήμερα βρίσκονται υπό

κλινική ανάπτυξη περισσότερα από 12 ADCs

κατά του HER2, με σκοπό τη βελτίωση των

θεραπευτικών δεικτών και της αποτελεσμα-

τικότητας. Τα υπό ανάπτυξη ADCs διαφέρουν από τα ήδη εγκεκριμένα συζεύγματα ως προς το κυτταροτοξικό φορτίο τους, την αναλογία φαρμάκου-αντισώματος, το μόριο-συνδέτη ή τον επίτοπο του HER2 που στοχεύεται. Μεγάλο ερευνητικό ενδιαφέρον έχει στραφεί στην ανάπτυξη των μορίων-συνδετών που φέρουν σε σύζευξη το αντίσωμα με τον φαρμακευτικό παράγοντα. Τα ADCs που αναπτύσσονται κλινικά επί του παρόντος παρουσιάζονται αναλυτικά στον Πίνακα 1.

Πίνακας 1. Επιλεγμένες, υπό κλινική ανάπτυξη θεραπείες συζευγμάτων αντισωμάτων-φαρμάκων κατά του HER2. Ονομασία φαρμάκου (εταιρεία)

Τύπος συνδέτη Θεραπευτικό φορτίο

Μηχανισμός

δράσης του φαρμακευτικού φορτίου

Αναλογία φαρμάκου προς αντίσωμα

Κωδικός αριθμός κλινικής δοκιμής

Δεδομένα κλινικών δοκιμών

Trastuzumab duocarmycin (Synthon/Byondis B.V.)

Διασπάσιμος Duocarmycin (vc-seco-DUBA)

Αλκυλίωση του DNA 2,8

Διασπάσιμος MMAE Αναστολή πολυμερισμού μικροσωληνίσκων

NCT04602117 (φάση I), NCT03262935 (Φάσης III)

4 NCT02881190 (φάση I), NCT03500380 (φάση II), NCT04400695 (φάση III)

Δοκιμή φάσης I σε όγκους θετικούς στον HER2: ORR 15%, DCR 45%

Δοκιμή φάσης III, SYD985 vs TPC: ενδιάμεσο PFS 7 vs 4,9 μήνες, HR 0,64, P = 0,002 Disitamab vedotin (RC48-ADC) (RemGen Co./Seagen)

A166 (Kluss Pharma/ Sichuan Kelun-Biotech Biopharmaceutical Co. Ltd)

Διασπάσιμος Duo-5 Αναστολή πολυμερισμού μικροσωληνίσκων

2,8 CTR20181301 NCT03602079 (φάση I)

Δοκιμή φάσης I σε προχωρημένους

συμπαγείς όγκους: ORR 59-71% ανάλογα με τη δόση, DCR ~85%

ALT-P7 (Alteogen, Inc.) Διασπάσιμος MMAE Αναστολή πολυμερισμού μικροσωληνίσκων

ARX788 (Ambryx) Μη

διασπάσιμος

AS269- synthetic dolastatin

Αναστολή πολυμερισμού μικροσωληνίσκων

2 NCT03281824 (φάση I)

2 CTR20171162 (φάση I), NCT04829604 (φάση II)

Δοκιμή φάσης I σε μεταστατικό καρκίνο του μαστού θετικό στον HER2: DCR 72%, CBR 32%

Δοκιμή φάσης I σε

μεταστατικό καρκίνο

του μαστού θετικό στον HER2: ORR 66%, DCR 100%

BB-1701 (Bliss Biopharmaceutical)

DB-1303 (Duality Bio, Inc.)

DX126-262 (Hangzhou DAC)

FS-1502/IKS014 (Shanghai Fosun Pharmaceutical Industrial Development Co, Ltd)

Zanidatamab zovodotin (ZW49) (Zymeworks, Inc.)

C

Διασπάσιμος Eribulin Αναστολή πολυμερισμού μικροσωληνίσκων

4 NCT04257110 (φάση I)

Διασπάσιμος DXd derivative Αναστολή τοποϊσομεράσης Ι 8

Μη γνωστό Tubulysin

Μη γνωστό MMAE

Διασπάσιμος Auristatin based

Αναστολή πολυμερισμού μικροσωληνίσκων

Αναστολή πολυμερισμού μικροσωληνίσκων

Αναστολή πολυμερισμού μικροσωληνίσκων

Μη διαθέσιμο

Μη διαθέσιμο

NCT05150691 (φάση I)

CTR20191224 (φάση I)

NCT03944499 (φάση I)

2 NCT03821233 (φάση I)

Μη διαθέσιμα

Μη διαθέσιμα

Μη διαθέσιμα

Μη διαθέσιμα

Δοκιμή φάσης I σε προχωρημένους

συμπαγείς όγκους: ORR 13%, DCR 50%, CBR 25%, MTD δεν επετεύχθη

Συντμήσεις: CBR, clinical benefit rate - DCR, disease control rate - DXd, deruxtecan - HR, hazard ratio - MMAE, monomethyl auristatin E - MTD, maximum tolerated dose - ORR, overall response rate - PFS, progression-free survival - TPC, treatment of physician’s choice - vs, versus.

Epertinib (S-222611) (Shionogi & Co. Ltd)

Η στόχευση της ενδοκυτταρικής περιοχής κινάσης του HER2 μέσω μικρομοριακών αναστολέων εξακολουθεί να διερευνάται με τους επόμενης γενιάς αναστολείς της κινάσης τυροσίνης (tyrosine kinase inhibitors).

Αυτοί οι φαρμακευτικοί παράγοντες αποτελούν ελκυστικά θεραπευτικά μόρια χάρη στη μοναδική τους ικανότητα

να διαπερνούν τον αιματοεγκεφαλικό

φραγμό και τον φραγμό μεταξύ του αίματος και του όγκου, αν και κάποια από αυτά θέτουν προκλήσεις εξαιτίας της αδιάκριτης δραστικότητας τους και των παρενεργειών που σχετίζονται με την αναστολή του υποδοχέα του επιδερμικού αυξητικού παράγοντα (epidermal growth factor receptor, EGFR), πιο συγκεκριμένα του εξανθήματος και της διάρροιας.

Υπό κλινική

Αναστρέψιμος αναστολέας

των υποδοχέων HER1, HER2, HER4, διεισδύει στο κεντρικό νευρικό σύστημα

στολείς της κινάσης τυροσίνης φαίνεται να ξεπερνούν αυτά τα ζητήματα, όπως ο παράγοντας DZD1516, ο οποίος ήταν

καλά ανεκτός και δεν σχετίστηκε με την

εμφάνιση διάρροιας σε κλινική μελέτη

φάσης Ι, και ο παράγοντας BDTX-189, o

οποίος έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε να μην

επιδρά στον φυσικού τύπου υποδοχέα

EGFR και να μειωθεί η τοξικότητα.

Γενικώς, φαίνεται ότι το ενδιαφέρον των

ερευνητικών προσπαθειών έχει μετατοπιστεί από τους όγκους που είναι θετικοί

στον HER2 στους συμπαγείς όγκους που

φέρουν σημειακές μεταλλάξεις ή αλλοιώσεις στο γονίδιο HER2, δεδομένου ότι αυτές οι γονιδιακές ανωμαλίες εμφανίζονται στο 1-2% των καρκίνων του μαστού

και μέχρι 5-10% στους άλλους καρκίνους (πχ., στομάχου και ουροδόχου κύστης).

Επιλεγμένες θεραπείες νέων αναστολέων

της κινάσης τυροσίνης που βρίσκονται υπό κλινική ανάπτυξη παρατίθενται στον Πίνακα 2.

Poziotinib (Spectrum Pharmaceuticals)

Αριθμός EudraCT: 2013-003894-87

Δοκιμή φάσης I/II: ORR >50% (epertinib με τραστουζουμάμπη ή χημειοθεραπεία), μείωση μεγέθους όγκων κεντρικού νευρικού συστήματος σε συγκεκριμένους ασθενείς

DZD1516 (Dizal Pharmaceuticals)

Ευρύς, μη αναστρέψιμος αναστολέας των υποδοχέων

HER

Επιλεκτικός αναστολέας κινάσης τυροσίνης του HER2, διεισδύσει στον αιματοεγκεφαλικό φραγμό

NCT02659514 (μεταστατικός καρκίνος του μαστού), NCT03066206 (μεταλλαγές εξονίου 20 του EGFR σε μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα)

NCT04509596

Δοκιμή φάσης II σε μεταστατικό καρκίνο του μαστού θετικό στον HER2: ORR 26% ή 27%, DCR 50% ή 70% ανάλογα με τη δόση

Δοκιμή φάσης I: οι πιο κοινές ανεπιθύμητες ενέργειες ήταν η αναιμία, η μείωση αιμοσφαιρίνης και ο πονοκέφαλος. Δεδομένα αποτελεσματικότητας δεν ήταν διαθέσιμα

BDTX-189 (Black Diamond Therapeutics)

Μη αναστρέψιμος αλλοστερικός αναστολέας

των

EGFR/HER2

NCT04209465

Δοκιμή φάσης I σε συμπαγείς όγκους με μεταλλάξεις/ενισχύσεις στο γονίδιο HER2: συνιστώμενη δόση φάσης ΙΙ 800 mg, τοξικότητα: κυρίως γαστρεντερικές ανεπιθύμητες ενέργειες (βαθμού 1/2) και δερματικές διαταραχές, χαμηλού βαθμού και σπάνιες. Θεραπευτικές ανταποκρίσεις σε τύπους καρκίνου που δεν ήταν μαστού

Συντμήσεις: DCR, disease control rate - EGFR, epidermal growth factor receptor - ORR, overall response rate.

Αναστολείς της κινάσης τυροσίνης

Διειδικά αντισώματα

Οι εξελίξεις στη βιολογική έρευνα και τη

μηχανική των αντισωμάτων οδήγησαν στην

ανάπτυξη των διειδικών αντισωμάτων τα

οποία περιέχουν δύο διαφορετικές περιοχές πρόσδεσης που στοχεύουν είτε δύο

διαφορετικά αντιγόνα ή δύο διαφορετι-

κούς επίτοπους του ίδιου αντιγόνου. Τα

διειδικά αντισώματα επιτρέπουν σημαντική ετερογένεια ως προς τη δραστικότητά

τους, καθώς μπορούν να στοχεύουν ένα

αντιγόνο με τη μία περιοχή πρόσδεσης και

με την άλλη έναν ανοσολογικό στόχο που

θα μπορούσε να επιφέρει ένα συνεργιστι-

κό αποτέλεσμα. Μερικά χαρακτηριστικά

παραδείγματα διειδικών αντισωμάτων που

βρίσκονται επί του παρόντος σε κλινική

ανάπτυξη είναι τα ακόλουθα:

⊲ Zanidatamab (ZW25), το οποίο είναι ένα

εξανθρωπισμένο αντίσωμα IgG1 που στο-

χεύει την εξωκυττάρια περιοχή ECD IV

και την εξωκυττάρια περιοχή διμερισμού

ECD ΙΙ του HER2, τις ίδιες περιοχές που

στοχεύουν δηλαδή η τραστουζουμάμπη

και η περτουζουμάμπη, αντίστοιχα. Σε

αντίθεση με την τραστουζουμάμπη, η

οποία μπορεί να προσδέσει μόνο έναν

υποδοχέα HER2, το διειδικό αντίσωμα

zanidatamab προάγει την ομαδοποίη-

ση των υποδοχέων HER2, καθώς κάθε

υποδοχέας μπορεί να στοχευτεί από δύο

αντισώματα. Ως εκ τούτου, η θεραπεία

με zanidatamab οδηγεί σε ενισχυμένη

εσωτερίκευση και μειορύθμιση του ΗER2

και σε ισχυρή κυτταροτοξικότητα. Υπό

εξέλιξη βρίσκονται κλινικές δοκιμές του zanidatamab σε συνδυασμό με παλμποσικλίμπη και φουλβεστράντη (δοκιμή NCT04224272) και με ALX148 (δοκιμή NCT05027139).

⊲ Zenocutuzumab (MCLA-128), το οποίο

είναι ένα εξανθρωπισμένο αντίσωμα

IgG1 που δρα μέσω δύο ανεξάρτητων

μηχανισμών, αναστέλλοντας από τη μία

τη σηματοδότηση HER2-HER3 και εξα-

λείφοντας τα καρκινικά κύτταρα μέσω

κυτταροτοξικής δράσης (κυτταροτοξικό-

τητα εξαρτώμενη από τα αντισώματα).

Το zenocutuzumab δρα μέσω ενός μηχα-

τον οποίο το ένα άκρο του αντισώματος προσδένει την περιοχή Ι του HER2, οδηγώντας στη βέλτιστη χωροθέτηση του άλλου άκρου έτσι ώστε να αναστέλλεται ο διμερισμός με τον HER3 και η επακόλουθη σηματοδότηση. Ήδη μία κλινική μελέτη έδειξε κλινικό όφελος με τη χρήση του zenocutuzumab σε συνδυασμό με τραστουζουμάμπη και βινορελμπίνη σε ασθενείς με μεταστατικό καρκίνο του μαστού θετικό σε HER2, οι οποίοι είχαν παρουσιάσει εξέλιξη της νόσου ενόσω λάμβαναν θεραπεία κατά του HER2. ⊲ KN026, το οποίο είναι ένα αντίσωμα που στοχεύει δύο διαφορετικούς επίτοπους στον ΗΕR2 (περιοχές ΙΙ και IV), οδηγώντας σε διπλό αποκλεισμό του σήματος ΗΕR2, υποθετικώς μέσω της προαγωγής της συσσωμάτωσης του HER2 στην κυτταρική επιφάνεια και της ακόλουθης ενδοκυττάρωσής του. Μία κλινική δοκιμή φάσης Ι του ΚΝ026 σε ασθενείς με μεταστατικό καρκίνο του μαστού θετικό σε HER2 που είχαν ήδη λάβει βαριά θεραπεία, έδειξε ποσοστό αντικειμενικής ανταπόκρισης της τάξης του 28% και διάμεση επιβίωση χωρίς εξέλιξη της νόσου των 6,8 μηνών. Ερευνητικά αποτελέσματα στον τομέα της μεταγραφικής ιατρικής πρότειναν ότι ασθενείς με ταυτόχρονη ενισχυμένη έκφραση των γονιδίων CDK12 και HER2 αποκρίνονται καλύτερα στη θεραπεία με KN026 συγκριτικά με ασθενείς που δεν παρουσίαζαν ταυτόχρονη ενίσχυση των CDK12 και HER2. Βάσει αυτών των αποτελεσμάτων, επιπρόσθετες κλινικές δοκιμές του KN026 σε ασθενείς με καρκίνο του μαστού θετικό σε HER2 είναι υπό εξέλιξη ή σχεδιασμό (κλινικές δοκιμές NCT04521179, NCT04881929 και NCT04778982).

πρωτεϊνικοί αποικοδομητές

διερευνάται ως μία εναλλακτική στρατη-

γική κατά του καρκίνου, κατά την οποία

το ενδογενές σύστημα πρωτεϊνικής αποι-

κοδόμησης επιστρατεύεται για θεραπευ-

ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ

τικούς σκοπούς. Πρόσφατα έχουν αναπτυχθεί κάποια καινοτόμα θεραπευτικά χιμαιρικά μόρια που επάγουν επιλεκτικά πρωτεόλυση, τα PROTACs (proteolysistargeting chimeras). Αυτά είναι έτερο-διλειτουργικά μόρια αποτελούμενα από δύο συνδέτες ενωμένους με έναν σύνδεσμο: ο ένας συνδέτης προσδένεται στην πρωτεΐνη-στόχο και ο δεύτερος συνδέτης προσδένεται σε μια Ε3 λιγάση ουβικιτίνης, επάγοντας έτσι την ουβικιτίνωση της πρωτεΐνης-στόχου και την αποικοδόμηση της από το σύστημα ουβικιτίνης-πρωτεασώματος.

Αν και τα πρώτα PROTACs (ARV-471 και ARV-110) επέδειξαν κλινική αποτελεσματικότητα, η δράση τους δεν ήταν ιστικά εξειδικευμένη. Στην προσπάθεια να υπερκεραστεί αυτή η απουσία ιστο-ειδικότητας, αναπτύχθηκε ένα σύζευγμα αντισώματος-PROTAC που στοχεύει εξειδικευμένα τα κύτταρα που εκφράζουν τον ΗΕR2, το σύζευγμα τραστουζουμάμπης-BRD4. Μελέτες σε κύτταρα έδειξαν ότι το σύζευγμα τραστουζουμάμπης-BRD4 στοχεύει επιλεκτικά την πρωτεΐνη BRD4 μόνο σε κυτταρικές σειρές που υπερεκφράζουν τον HER2 κι όχι σε αυτές που δεν τον εκφράζουν.

Μία αναδυόμενη τεχνολογία στοχεύει στην επιλεκτική αποικοδόμηση των κυττάρων που υπερεκφράζουν τον HER2 μέσω της σύζευξης στοχευμένων πρωτεϊνικών αποικοδομητών με ένα εξειδικευμένο αντίσωμα για τον HER2, μέσω δηλαδή ενός συζεύγματος αντισώματος-αποικοδομητή (antibody neodegrader conjugate). Η σύζευξη του πρωτεϊνικού αποικοδομητή

Δεδομένης της επιτυχίας των

συζευγμάτων T-DM1 και T-DXd, σήμερα βρίσκονται υπό κλινική

ανάπτυξη περισσότερα από 12 ADCs

κατά του HER2, με σκοπό τη βελτίωση

των θεραπευτικών δεικτών και της αποτελεσματικότητας

με το αντίσωμα που στοχεύει τον HER2 κατευθύνει τον αποικοδομητή εξειδικευμένα στο κυτοσόλιο (ενδοκυτταρικό υγρό) των κυττάρων-στόχων. Ένα τέτοιο σύζευγμα είναι το ORM-5029, το οποίο έχει σχεδιαστεί ώστε να αποικοδομεί την πρωτεΐνη GSPT1 μέσω του πρωτεϊνικού αποικοδομητή SMol006 επιλεκτικά μόνο στα κύτταρα που εκφράζουν τον HER2, τα οποία στοχεύονται μέσω του αντισώματος της περτουζουμάμπης. Το ORM-5029

πρόσφατα (έτος 2022) δείχθηκε να έχει δραστικότητα σε κυτταρικές σειρές (in vitro) και σε ζωντανούς οργανισμούς (in vivo) συγκρίσιμη με άλλους αποικοδομητές GSPT1 και εγκεκριμένα συζεύγματα αντισωμάτων-φαρμάκων.

Οι αναστολείς σημείων ελέγχου του ανοσοποιητικού συστήματος (immune checkpoint inhibitors, ICIs) έχουν μετασχηματίσει το θεραπευτικό πεδίο των συμπαγών όγκων (πχ., μελάνωμα, καρκίνος πνεύμονα) μέσω της επιστράτευσης του ανοσοποιητικού συστήματος κατά των καρκινικών κυττάρων, οδηγώντας σε ανθεκτικές υποχωρήσεις των όγκων και παρατεταμένη επιβίωση. Ωστόσο, η θεραπευτική αποτελεσματικότητα αυτών των παραγόντων είναι περιορισμένη κατά του καρκίνου του μαστού συγκριτικά με άλλους ιστολογικούς τύπους καρκίνου. Γενικά, δεν υπάρχουν κλινικές μελέτες στον μεταστατικό καρκίνο του μαστού που να

έχουν δείξει κλινικό όφελος με τους ICIs

εκτός από τον τριπλά αρνητικό καρκίνο του μαστού που είναι θετικός στον PDL1. Δυστυχώς, η αποτελεσματικότητα των ICIs στον θετικό στον HER2 καρκίνο του

μαστού είναι μέτρια παρά τα υψηλά επίπεδα της έκφρασης του PDL1. Συνδυασμοί ICIs με θεραπευτικούς παράγοντες που στοχεύουν τον HER2 έχουν επιδείξει αντικαρκινική δραστικότητα σε προκαταρκτικό

επίπεδο μελετών φάσης I, όπως ο συνδυασμός του T-DXd με την πεμπρολιζουμάμπη (κλινική δοκιμή NCT04042701). Μία

Αναστολείς σημείων

ελέγχου του ανοσοποιητικού συστήματος

άλλη τρέχουσα μελέτη φάσης ΙΙΙ εξετάζει

την αποτελεσματικότητα του θεραπευτι-

κού συνδυασμού του παράγοντα T-DM1

με ατεζολιζουμάμπη ή εικονικό φάρμα-

κο σε ασθενείς με μεταστατικό καρκίνο

θετικό στον PDL1 και στον HER2 που

έχουν ήδη λάβει προηγούμενη θεραπεία

με τραστουζουμάμπη και ταξάνη (δοκι-

μή NCT04740918). Η υποβόσκουσα πε -

ριπλοκότητα των αλληλεπιδράσεων του

καρκίνου με το ανοσοποιητικό σύστημα

αποτελεί πιθανά περιοριστικό παράγοντα

της αποτελεσματικότητας της στόχευσης

ενός μεμονωμένου σημείου ελέγχου του

ανοσοποιητικού συστήματος. Ως εκ τού-

του, συνδυαστικές θεραπείες που ταυτόχρονα παρεμποδίζουν πολλαπλά σημεία

ελέγχου ή θεραπείες που επάγουν μακρά

ανοσολογική μνήμη μπορεί να αποδειχτούν περισσότερο αποτελεσματικές και

να αντιμετωπίσουν την ανάπτυξη αντίστα-

σης στη θεραπεία.

Η φτωχή δραστικότητα της ανοσοθεραπείας κατά του καρκίνου του μαστού αποδίδεται στην ανοσοκατασταλτικότητα

του καρκινικού μικροπεριβάλλοντος κατό-

πιν χημειοθεραπείας, κάτι που οφείλεται πιθανά στην απώλεια των μορίων MHC (major histocompatibility complex) τάξης Ι στους μεταστατικούς όγκους, οδηγώντας σε μειωμένη ή καθυστερημένη ανάκαμψη του κλωνικού ρεπερτορίου των Τ-λεμφοκυττάρων που στοχεύουν τα ειδικά για τον καρκίνο του μαστού αντιγόνα. Νέες μορφές διειδικών αντισωμάτων μπορούν να ξεπεράσουν αυτό το εμπόδιο μέσω της ταυτόχρονης πρόσδεσης ενός ειδικού για τον όγκο αντιγόνου και ενός κυττάρου του ανοσοποιητικού συστήματος, προκαλώντας έτσι τον θάνατο του καρκινικού κυττάρου. O υποδοχέας HER2 είναι ένας κοινός καρκινικός αντιγονικός στόχος αυτών των καινοτόμων μορφών διειδικών αντισωμάτων. Μία κατηγορία νέων διειδικών αντισωμάτων, τα BiTEs (bispecific T cell engagers) ανακατευθύνουν τα Τ λεμφοκύτταρα κατά των καρκινικών κυττάρων που εκφράζουν τον HER2, χρησιμοποιώντας ένα διειδικό αντίσωμα που στοχεύει τους υποδοχείς CD3 και HER2 (Σχήμα 2). Το πλεονέκτημα της προσέγγισης με τα BiTEs έγκειται στο γεγονός ότι η ενεργοποίηση των Τ λεμφοκυττάρων είναι ανεξάρτητη της αντιγονικής ειδικότητας και ένα μεγάλο κλάσμα των Τ λεμφοκυττάρων ενεργοποιείται

κατά των καρκινικών κυττάρων. Καινοτομίες στην ανάπτυξη των BiTEs οδήγησαν

Σχήμα 2. Δομή (α) και μηχανισμός δράσης (β) ενός διειδικού αντισώματος BiTE κατά των HER2-CD3. Αρχικά, το διειδικό αντίσωμα προσδένεται στον υποδοχέα HER2 σε ένα καρκινικό κύτταρο και στον υποδοχέα CD3 σε ένα Τ λεμφοκύτταρο, και στη συνέχεια, η ενεργοποίηση

του Τ λεμφοκυττάρου επάγει την απελευθέρωση κυτταροκινών (TNF και IFN-γ), προκαλώντας τελικά τη λύση του καρκινικού κυττάρου.

Διειδικά μόρια που εμπλέκουν τα κύτταρα του

ανοσοποιητικού συστήματος

στην τεχνολογία ‘knobs-in-hole’, η οποία περιλαμβάνει την αντικατάσταση ενός μικρότερου αμινοξέος από ένα μεγαλύτερο (T336Y) στην αμινοτελική περιοχή (-CH3) της μιας αλυσίδας του αντισώματος ώστε να διαμορφωθεί μία διάταξη «προεξοχής» (knob), και ταυτόχρονα την αντικατάσταση ενός μεγαλύτερου αμινοξέος από ένα μικρότερο στην άλλη αλυσίδα του αντισώματος (Y407T) ώστε να διαμορφωθεί μία διάταξη «εσοχής» (hole). Αυτή η τεχνολογία επιτρέπει τον ετεροδιμερισμό των περιοχών Fc και έχει ως αποτέλεσμα ένα διειδικό αντίσωμα που είναι πιο σταθερό, με καλύτερη φαρμακοκινητική και που μπορεί να παρασκευαστεί σε υψηλή ποιότητα και με μεγάλη αναπαραγωγιμότητα.

Παραδείγματα τέτοιων μορίων BiTEs που βρίσκονται υπό κλινική ανάπτυξη είναι οι παράγοντες M-802 (δοκιμή NCT04501770, Πίνακας 3) και runimotamab (BTRC4017A, δοκιμή NCT03448042).

Συνθετικά σώματα τοξινών

Τα συνθετικά σώματα τοξινών (engineered toxin bodies) είναι καινοτόμες ανοσοτοξίνες που συνδυάζουν την ειδικότητα των αντισωμάτων με τον ισχυρό μηχανισμό

της κυτταρικής καταστροφής των βακτηριακών τοξινών. Ένα παράδειγμα τέτοιου θεραπευτικού παράγοντα είναι το μόριο MT-5111 (Πίνακας 3), το οποίο αποτελείται από μία ανοσοτοξίνη που έχει συντηχθεί

Πίνακας 3. Διειδικά φαρμακευτικά μόρια που βρίσκονται υπό διερεύνηση για τη θεραπεία του θετικού στον HER2 καρκίνου του μαστού. Θεραπευτικός παράγοντας (ίδρυμα/εταιρεία)

Καρκινικό αντιγόνο Στόχος ανοσοποιητικού συστήματος Φάση/κωδικός αριθμός κλινικής δοκιμής Δεδομένα in vitro

HER2/CD3 BsAb (Memorial Sloan Kettering Cancer Center

M-802 (Huazhong University of Science and Technology)

p95HER2×CD3 BsAb T cell (Vall d’Hebron Institute of Oncology)

Tribody [(HER2) 2×CD16] (University Hospital Schleswig-Holstein, Christian-Albrechts University)

BsPDL1×rErbB2 (QIMR Berghofer Medical Research Institute)

Υπό κλινική δοκιμή

Runimotamab/BTRC4017A (Genentech, Inc.)

IBI315 (Innovent Biologics [Suzhou] Co. Ltd)

PRS-343 (cinrebafusp alfa) (Pieris Pharmaceuticals, Inc.)

SAR-443216 (Sanofi)

BDC-1001 (Bolt Biotherapeutics, Inc.)

NJH395 (Novartis Pharmaceuticals)

SBT6050 (Silverback Therapeutics)

HER2Bi–aATCs/HER2BATs (University of Virginia)

TAC01-HER2 (Triumvira Immunologics, Inc.)

DF-1001 (Dragonfly

HER2 CD3 Μη εφαρμόσιμο

HER2 CD3 Μη εφαρμόσιμο

p95HER2 CD3 Μη εφαρμόσιμο

HER2 CD16 Μη εφαρμόσιμο

HER2 PDL1 Μη εφαρμόσιμο

HER2 CD3 Φάσης I / NCT03448042

HER2 PDL1 Φάσης I / NCT04162327

HER2 CD137 Φάσης I / NCT03650348

HER2 CD3/CD28 Φάσης I / NCT05013554

HER2 TLR7/8 Φάσης I / NCT04278144

HER2 TLR7 Φάσης I / NCT03696771

HER2 TLR8 Φάσης I / NCT04460456 Φάσης I/II / NCT05091528

/ NCT03272334

σε ένα αντίσωμα κατά του HER2. Το MT5111 έχει καινοτόμο μηχανισμό δράσης που

επάγει τον άμεσο κυτταρικό θάνατο μέσω

ενζυματικής και μόνιμης καταστροφής των

ευκαρυωτικών ριβοσωμάτων, κατά αυτόν

τον τρόπο υπερκεράζοντας δυνητικά τους

μηχανισμούς αντίστασης στη θεραπεία

με αναστολείς της κινάσης τυροσίνης, συζεύγματα αντισωμάτων-φαρμάκων

και άλλα θεραπευτικά μόρια που εμπεριέχουν αντισώματα. Επιπρόσθετα, το MT-5111

προσδένεται σε έναν επίτοπο του υποδο-

χέα HER2 που είναι χαρακτηριστικός για το

MT-5111 και διαφορετικός από αυτούς της

τραστουζουμάμπης και της περτουζουμά-

μπης, επιτρέποντας έτσι τον συνδυασμό

με άλλους θεραπευτικούς παράγοντες που

στοχεύουν τον HER2. Προκαταρκτικά δε-

δομένα από μία κλινική δοκιμή φάσης Ι του

ΜΤ-5111 σε ασθενείς με συμπαγείς όγκους

που εκφράζουν τον HER2 έδειξαν σταθε-

ρή νόσο ως την καλύτερη ανταπόκριση

και καμία δοσοπεριοριστική τοξικότητα,

ενώ όλες οι δόσεις του φαρμάκου ήταν

ανεκτές. Μία επέκταση της συγκεκριμένης

κλινικής δοκιμής σε ασθενείς με μεταστα-

τικό καρκίνο του μαστού βρίσκεται υπό εξέλιξη.

Οι χιμαιρικοί υποδοχείς αντιγόνων (chimeric antigen receptors, CARs) είναι συνθετικά μόρια που συνδυάζουν την ειδικότητα των αντισωμάτων με τη σηματοδότηση των Τ λεμφοκυττάρων, αντιπροσωπεύοντας μία νέα βασική κατηγορία κυτταρικών ανοσοθεραπειών. Παρόλο που

οι εγκεκριμένες από τον FDA (American Food and Drug Administration) θεραπείες

με Τ λεμφοκύτταρα που φέρουν CARs (CAR-T) είναι διαθέσιμες για αιματολογικές κακοήθειες, η εφαρμογή τους σε συμπαγείς όγκους έχει αποτραπεί από την

ανάγκη για ενεργή διακίνηση και διείσδυση των Τ λεμφοκυττάρων στο καρκινικό μικροπεριβάλλον. Ως εκ τούτου, εναλλακτικά κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος όπως τα ανθρώπινα μακροφάγα (M),

έχουν γενετικά κατασκευαστεί ώστε να φέρουν CARs (CAR-M) με σκοπό να ανακατευθυνθεί η φαγοκυτταρική τους δραστηριότητα κατά των συμπαγών όγκων. Μία μεμονωμένη έγχυση με CAR-Ms ήταν ικανή να μειώσει το μέγεθος των όγκων και να επιμηκύνει τη συνολική επιβίωση σε μοντέλα ποντικών με συμπαγείς όγκους. Επιπρόσθετα, η θεραπεία με CAR-M ενίσχυσε την αντικαρκινική ανταπόκριση μέσω της μετατροπής παρευρισκόμενων ανοσοκατασταλτικών μακροφάγων Μ2 σε προφλεγμονώδη μακροφάγα Μ1, της αύξησης των αντιγονοπαρουσιαστικών κυττάρων και του επαναπρογραμματισμού του καρκινικού μικροπεριβάλλοντος μέσω της ενεργοποίησης ανώριμων δενδριτικών κυττάρων και της στρατολόγησης ενεργοποιημένων κυτταροτοξικών (CD8+) Τ λεμφοκυττάρων στους όγκους. Ένας άλλος παράγοντας, ο CT-0508, είναι ένα κυτταρικό προϊόν που αποτελείται από αυτόλογα μακροφάγα που έχουν προέλθει από μονοκύτταρα του περιφερικού αίματος ασθενών, τα οποία έχουν μετασχηματιστεί γενετικά με φορέα αδενοϊού που περιέχει ένα CAR-M κατά του HER2 «κλειδωμένο» σε φαινότυπο προφλεγμονώδους μακροφάγου Μ1. Αυτός ο θεραπευτικός παράγοντας διερευνάται υπό του παρόντος σε μία κλινική δοκιμή φάσης Ι σε ασθενείς με συμπαγείς όγκους που υπερεκφράζουν τον HER2, με τα πρώτα δεδομένα να καταδεικνύουν καλή ανεκτικότητα των ασθενών στο φάρμακο. Μέσω αναλύσεων συσχέτισης παρατηρήθηκαν ενδείξεις ευρέως επαναπρογραμματισμού του αντικαρκινικού περιβάλλοντος, όπως επίσης επέκτασης και ενεργοποίησης των Τ λεμφοκυττάρων εντός των όγκων. Οι θεραπείες με φυσικά φονικά (natural killer, NK) κύτταρα που φέρουν CAR (CARNK) είναι ανώτερες συγκριτικά με αυτές με CAR-T, καθώς αφενός φαίνεται να είναι ασφαλέστερες και δεν επάγουν το σύνδρομο απελευθέρωσης κυτταροκινών (cytokine release syndrome), αφετέρου εμπλέκουν περισσότερους μηχανισμούς κυτταροτοξικότητας κατά των καρκινικών κυττάρων. Επιπλέον, επιτρέπουν τη

Θεραπείες με κύτταρα που φέρουν χιμαιρικό υποδοχέα αντιγόνου

σύνθεση της θεραπείας δίχως την ανάγκη λήψης και χρήσης αυτόλογων κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος από ασθενείς, καθώς μπορούν να παραχθούν από κύτταρα περιφερικού αίματος, από πηγές βλαστικών κυττάρων ή κυτταρικές σειρές NK-92. Στις θεραπείες CAR-NK, οι φερόμενοι υποδοχείς αναγνωρίζουν αντιγόνα που σχετίζονται με τον όγκο, και έτσι η δράση των φυσικών φονικών κυττάρων ανακατευθύνεται κατά συγκεκριμένων όγκων. O θεραπευτικός παράγοντας CAT-179 αποτελεί μία υπό ανάπτυξη θεραπεία με CAR-NK, φέροντας έναν χιμαιρικό υποδοχέα κατά του HER2, μία

Πρόσφατες φαρμακευτικές συνθέσεις όπως τα συζεύγματα αντισωμάτων-

φαρμάκων και τα διειδικά αντισώματα/ μόρια θα συνεχίσουν να βελτιώνουν

την ικανότητα της ασφαλούς

στόχευσης των θετικών στον

HER2 καρκινικών κυττάρων ενώ

θα περιορίζονται οι ανεπιθύμητες

ενέργειες των ασθενών

κυτταροκίνη IL-15 που επιτρέπει την ενισχυμένη και παρατεταμένη δραστηριότητα

των φυσικών φονικών κυττάρων και έναν μοριακό διακόπτη του καρκινικού μικροπεριβάλλοντος που εξουδετερώνει την ανοσοκατασταλτική σηματοδότηση μέσω

του TGFβ στο καρκινικό μικροπεριβάλλον.

Αντικαρκινικά εμβόλια

κατά του HER2

Τα αντικαρκινικά εμβόλια έχουν σχεδιαστεί για να ενεργοποιούν το ανοσοποιητικό σύστημα ώστε να ανιχνεύει και να καταστρέφει τα καρκινικά κύτταρα μέσω της διέγερσης της απόκρισης των CD8+ και CD4+ Τ λεμφοκυττάρων κατά συγκεκριμένων καρκινικών αντιγόνων. Αρκετές τεχνολογικές πλατφόρμες έχουν χρησιμοποιηθεί για την ανάπτυξη αντικαρκινικών εμβολίων, συμπεριλαμβανομένων και αυτών κατά του HER2. Αυτές οι τεχνολογίες

ποικίλλουν από εμβόλια απλών πεπτιδίων έως τα πιο περίπλοκα εμβόλια αυτόλογων ή αλλογενών κυττάρων και συνοψίζονται στον Πίνακα 4. Γενικά, τα εμβόλια κατά

του καρκίνου βάσει της τεχνολογίας τους διακρίνονται στα ακόλουθα:

⊲ Εμβόλια πεπτιδίων, τα οποία χρησιμοποιούν πεπτίδια μερικών αμινοξέων και αποτελούν την πιο κοινώς χρησιμοποιούμενη τεχνολογία, όντας οικονομικότερα και έχοντας πιο εύκολη παραγωγή και χορήγηση και λιγότερες παρενέργειες συγκριτικά με τις άλλες εμβολιαστικές τεχνολογίες.

⊲ Εμβόλια πρωτεϊνών, τα οποία περιέχουν επίτοπους αντιγόνων ιστοσυμβατότητας HLΑ ταυτόχρονα τάξης Ι και τάξης ΙΙ και έτσι δεν υπόκεινται στους περιορισμούς του συστήματος MHC. Τα εμβόλια πρωτεϊνών ενεργοποιούν σε μεγαλύτερο βαθμό τα Τ λεμφοκύτταρα, οδηγώντας σε βελτιωμένη ανοσολογική απόκριση.

⊲ Κυτταρικά εμβόλια, τα οποία διακρίνονται σε αυτόλογα και αλλογενή, προερχόμενα αντίστοιχα από καρκινικά κύτταρα ασθενών και καρκινικές κυτταρικές σειρές. Τα εμβόλια αλλογενών κυττάρων προσφέρουν μία εναλλακτική επιλογή, καθώς μπορούν να ληφθούν από καθι-

Εμβόλια πεπτιδίων/πρωτεϊνών

Nelipepimut-S/ NeuVax (Galena Biopharma)

AE37 (NuGenerex Immuno-OncologyNorwell, Inc.)

GP2 (NuGenerex Immuno-OncologyNorwell, Inc.)

GLSI-100 (Greenwich LifeSciences, Inc.)

Πεπτίδιο τάξης Ι MHC, προερχόμενο από την

εξωκυττάρια περιοχή του HER2

Πεπτίδιο τάξης ΙΙ MHC, προερχόμενο από την

ενδοκυττάρια περιοχή του

HER2

Επίτοπος προερχόμενος

από τον HER2, HLA-A2και HLA-A3-restricted

Επίτοπος προερχόμενος

από τον HER2 (GP2 + GMCSF), HLA-A2και HLA-A3-restricted

TPIV100 (NCI) Εμβόλιο πολλαπλών

επίτοπων προερχόμενων

από τον HER2

NCT01479244

Κλινική δοκιμή PRESENT, φάσης III: NeuVax vs GM-CSF σε ασθενείς με

καρκίνο του μαστού και μετάσταση

σε λεμφαδένα με χαμηλή προς

ενδιάμεση έκφραση του HER2

Καμία διαφορά στο DFS

σε ασθενείς που έλαβαν Neuvax + GM-CSF vs GMCSF μόνο

NCT00524277

Φάσης II: AE37 + GM-CSF vs GM-CSF

σε ασθενείς με καρκίνο του μαστού

με οποιουδήποτε βαθμού έκφραση

του HER2

Καμία διαφορά στα

ποσοστά υποτροπών ή

στο DFS μεταξύ των δύο σκελών ασθενών

NCT00524277

Φάσης II: GP2 + GM-CSF vs GM-

CSF σε ασθενείς με υψηλού

κινδύνου καρκίνο του μαστού με

οποιουδήποτε βαθμού έκφραση του

HER2

NCT05232916 Φάσης III: HER2/neu πεπτίδιο

GLSI-100 vs εικονικό φάρμακο σε

ασθενείς με καρκίνο του μαστού

θετικό στον HER2

Καμία διαφορά στο DFS

μεταξύ των δύο σκελών ασθενών

Μη διαθέσιμα

MVF-HER-2 (597-626)MVF-HER-2 (266-296) (Ohio State University Comprehensive Cancer Center)

dHER2 (GlaxoSmithKline)

Δύο χιμαιρικά πεπτίδια

συντιθέμενα μαζί με

επίτοπους Β κυττάρων

προερχόμενα από τις

εξωκυττάριες περιοχές 2

και 4 του HER2

Ανασυνδυασμένη πρωτεΐνη

που αποτελείται από την

εξωκυττάρια περιοχή

και ένα φράγμα της ενδοκυττάριας περιοχής

του HER2 συνδυασμένη με το ανοσοδιεγερτικό AS15

NCT04197687

Τυχαιοποιημένη δοκιμή φάσης II: T-DM1 + GM-CSF + TPIV100 ή εικονικό

φάρμακο σε ασθενείς με καρκίνο του μαστού θετικό στον HER2 με υπολειμματική ασθένεια μετά από νεοεπικουρική χημειοθεραπεία

NCT01376505 Φάσης I: ασθενείς με προχωρημένους συμπαγείς όγκους συμπεριλαμβανόμενου μεταστατικού καρκίνου του μαστού θετικού στον HER2

NCT00952692

Φάσης I/II: dHER2 + λαπατινίμπη

σε ασθενείς με ανθεκτικό στην τραστουζουμάμπη μεταστατικό

καρκίνο του μαστού θετικό στον HER2

Μη διαθέσιμα

Ποσοστό μερικής ανταπόκρισης: 6%, παρατεταμένη χυμική ανοσοαπόκριση προκαλούμενη από το εμβόλιο

Αντισώματα κατά του HER2 εντοπίστηκαν σε όλες τις ασθενείς, το OS

στις 300 μέρες ήταν 92%

Εμβόλια κυττάρων HER2+ , GM-CSF secreting vaccine (Sidney Kimmel Comprehensive Cancer Center, Johns Hopkins)

HER2+ , GM-CSF secreting vaccine (Sidney Kimmel Comprehensive Cancer Center, Johns Hopkins)

Εμβόλιο αλλογενών

μαστικών καρκινικών

θετικά στον HER2 που

εκκρίνουν τον παράγοντα GM-CSF

Εμβόλιο αλλογενών

μαστικών καρκινικών

θετικά στον HER2 που

εκκρίνουν τον παράγοντα

GM-CSF

NCT00399529 Φάσης II: Ασθενείς με

μεταστατικό καρκίνο του μαστού (συμπεριλαμβανομένου θετικού

στον HER2) που έλαβαν εμβόλιο και

χημειοθεραπεία

NCT00093834 Φάσης I: κυκλοφωσφαμίδη + εμβόλιο + εβδομαδιαία

τραστουζουμάμπη σε ασθενείς με

μεταστατικό καρκίνο του μαστού

θετικό στον HER2

Εντοπίστηκε

ανοσολογική απόκριση στο εμβόλιο (βοηθητικά Τ

κύτταρα και αντισώματα

ειδικά για τον HER2)

Η διάρκεια του PFS

ήταν 7 μήνες, η

διάρκεια του OS 42

μήνες, και εντοπίστηκε

ανοσολογική απόκριση

κατά του HER2

Ονομασία εμβολίου (ίδρυμα/εταιρεία)

Εμβόλια δενδριτικών κυττάρων

HER2-dendritic cell vaccine (Duke University

Δενδριτικά κύτταρα «φορτωμένα» με την ενδοκυττάρια περιοχή του

HER2

NCT00005956

Σχεδιασμός κλινικής δοκιμής/ χαρακτηριστικά πληθυσμού ασθενών

Πιλοτική δοκιμή: εμβόλιο HER2

ICD DC vs εμβόλιο DC που

περιέχει τέτανο/CMV ως control

σε ασθενείς με θετικό στον ΗΕR2

καρκίνο του μαστού σταδίου II–IV

μετεγχειρητικά

>5-ετής ακολούθηση: 6 στις 7 ασθενείς

είχαν κυκλοφορούντα

αντισώματα κατά της

ICD του HER2 και όλες

βρίσκονταν εν ζωή και

δίχως ασθένεια

DC1 vaccine (Abramson Cancer Center of the University of Pennsylvania)

Εμβόλιο δενδριτικών

κυττάρων που φέρουν

την εξωκυττάρια και

ενδοκυττάρια περιοχή του

HER2

Εμβόλια ανασυνδυασμένου DNA pNGVL3-hICD (University of Washington)

Εμβόλιο πλασμιδιακού

DNA που κωδικοποιεί την

ενδοκυττάρια περιοχή του

HER2

WOKVAC (University of Washington Εμβόλιο πλασμιδιακού

DNA που κωδικοποιεί τρεις διαφορετικούς επίτοπους, τους IGFBP2, HER2 και IGF1R

NCT02061332

Φάσης I/II: Σε ασθενείς με μη

διηθητικό (in situ) πορογενές

καρκίνωμα θετικό στον ΗΕR2 ή

διηθητικό καρκίνο του μαστού, χορηγούμενο ενδοογκικά, στους λεμφαδένες ή και τα δύο

Το pCR ήταν υψηλότερο

στους ασθενείς με

μη διηθητικό (in situ)

πορογενές καρκίνωμα vs αυτών με διηθητικό

καρκίνο του μαστού (28,6% vs 8,6%), οι

ανοσοαποκρίσεις

που εντοπίστηκαν

σε λεμφαδένες

συσχετίστηκαν με pCR

NCT00436254

Φάσης I: σε ασθενείς με θετικό στον

HER2 καρκίνο του μαστού σταδίου

III/IV σε ύφεση ή με σταθερή νόσο με μετάσταση μόνο στα οστά

H ενδιάμεση δόση (100 μg) ήταν ανοσογονική και συσχετίστηκε με επιμονή της ανοσοαπόκρισης

στις 60 εβδομάδες,

το PFS και το OS δεν

επιτεύχθηκαν

NCT04329065 Φάσης II: εμβόλιο + πακλιταξέλη +

τραστουζουμάμπη + περτουζουμάμπη ως νεοεπικουρική

θεραπεία σε ασθενείς με καρκίνο του μαστού θετικό στον HER2

Μη διαθέσιμα

WOKVAC (H. Lee

Moffitt Cancer Center and Research Institute)

Εμβόλιο πλασμιδιακού

DNA που κωδικοποιεί τρεις

διαφορετικούς επίτοπους,

τους IGFBP2, HER2 και

IGF1R

Εμβόλια ιικών φορέων VRP-HER2 (Duke University) Φορέας άλφα-ιού

που κωδικοποιεί την

εξωκυττάρια και διαμεμβρανική περιοχή του HER2 (VRP-HER2)

VRP-HER2 (Duke University) Φορέας άλφα-ιού

που κωδικοποιεί την

εξωκυττάρια και διαμεμβρανική περιοχή του HER2 (VRP-HER2)

NCT03384914

Φάσης II: WOKVAC vs εμβόλιο DC1

σε ασθενείς με θετικό στον HER2

καρκίνο του μαστού σταδίου I-III

με υπολειμματική νόσο μετά από

νεοεπικουρική χημειοθεραπεία

NCT01526473 Φάσης I: μονοθεραπεία με VRPHER2 ή σε συνδυασμό με θεραπεία

κατά του ΗER2 σε ασθενείς με μεταστατικό καρκίνο του μαστού

θετικό στον HER2

NCT03632941 Φάσης II: VRP-HER2

± πεμπρολιζουμάμπη vs πεμπρολιζουμάμπη μόνο σε ασθενείς με μεταστατικό καρκίνο του μαστού θετικό στον HER2

Μη διαθέσιμα

Αναφέρθηκαν ένα

περιστατικό μερικής

ανταπόκρισης στη

θεραπεία και δύο

περιστατικά σταθερής

νόσου, εντοπίστηκαν

CD8+ T λεμφοκύτταρα

ειδικά για τον HER2, το

ενδιάμεσο OS ήταν 50,2

μήνες με το εμβόλιο

και 32,7 μήνες με τον

θεραπευτικό συνδυασμό

Μη διαθέσιμα

Συντμήσεις: CMV, cytomegalovirus - DC, dendritic cell - DFS, disease-free survival - GM-CSF, granulocyte–macrophage colonystimulating factor - ICD, intracellular domain - IGF1R, insulin-like growth factor 1 receptor - IGFBP2, insulin-like growth factor-binding protein 2 - MHC, major histocompatibility complex - OS, overall survival - pCR, pathological complete response - PFS, progression-free survival - T-DM1, ado-trastuzumab emtansine - vs, versus.

ερωμένες καρκινικές κυτταρικές σειρές

που εκφράζουν συγκεκριμένα καρκινικά

αντιγόνα.

⊲ Εμβόλια δενδριτικών κυττάρων, τα οποία

επιτρέπουν την επεξεργασία των αντι-

γόνων από το ανοσοποιητικό σύστημα

των ασθενών, επάγοντας ανοσολογικές

αποκρίσεις έναντι πολλαπλών επίτοπων.

⊲ Εμβόλια ανασυνδυασμένου DNA ή ιικών

φορέων, τα οποία αποτελούν μία εύκολη

και πρακτική εμβολιαστική προσέγγιση

δεδομένης της απλότητας, ασφάλειας

και οικονομικότητάς τους. (Για περισ -

σότερες πληροφορίες σχετικά με τις

τεχνολογίες των εμβολίων κατά του

καρκίνου, μπορείτε να ανατρέξετε στο

άρθρο «Νεότερες εξελίξεις: θεραπευ -

τικά εμβόλια κατά του καρκίνου» του

τεύχους Σεπτεμβρίου-Οκτωβρίου 2022)

Ένα βασικό στοιχείο που επηρεάζει την απο-

τελεσματικότητα των εμβολίων κατά του

καρκίνου είναι το περιβάλλον της θεραπείας

και τα επιμέρους χαρακτηριστικά του. Είναι

ευρέως αποδεκτό ότι το φορτίο της ασθένειας και το ανοσοκατασταλτικό καρκινικό μικροπεριβάλλον στη μεταστατική νόσο μπορούν να περιορίσουν τη δραστικότητα

των Τ λεμφοκυττάρων. Τα εμβόλια κατά του

καρκίνου μπορεί να είναι πιο αποτελεσματι-

κά σε περιβάλλον ασθένειας χαμηλού φορ-

τίου, όπως στον πρώιμο καρκίνο του μαστού μετεγχειρητικά και στο προκακοήθες

μη διηθητικό (in situ) πορογενές καρκίνωμα.

Συνδυασμοί των αντικαρκινικών εμβολίων

με ICIs, χημειοθεραπεία και/ή στοχευμένους

θεραπευτικούς παράγοντες ενδέχεται να

ενισχύσουν την αποτελεσματικότητα των

αντικαρκινικών εμβολίων στο νεοεπικουρικό θεραπευτικό περιβάλλον και πιθανώς να διευκολύνουν την υπερκέραση του κατασταλτικού καρκινικού μικροπεριβάλλοντος

στην προχωρημένη νόσο.

μαστού έχει οδηγήσει σε μία πρωτοφανή βελτίωση της επιβίωσης των ασθενών.

Αυτή η επιτυχία οφείλεται στην εξαιρετική ανταπόκριση του υποδοχέα HER2 στη στοχευμένη θεραπεία, η οποία διατηρείται ακόμη και μετά από πολλαπλές γραμμές θεραπείας. Το τεράστιο ενδιαφέρον στην περαιτέρω ανακάλυψη και ανάπτυξη φαρμακευτικών παραγόντων για τους θετικούς στον HER2 καρκίνους του μαστού αντικατοπτρίζεται από τον πολύ μεγάλο αριθμό κλινικών δοκιμών που βρίσκονται σε εξέλιξη (1.922 σχετικές κλινικές δοκιμές ήταν εγγεγραμμένες στον ιστότοπο ‘ClinicalTrials.gov’ κατά τη δημοσίευση της πρωτότυπης πηγής [Νοέμβριος 2022] και 1.547 κατά τη συγγραφή του παρόντος άρθρου [Αύγουστος 2023]). Αρκετά σηματοδοτικά μονοπάτια έχουν ήδη στοχευθεί με επιτυχία, ενώ υπάρχουν αρκετοί μηχανισμοί αντίστασης που μπορούν να διερευνηθούν για τη θεραπεία

του θετικού στον HER2 μεταστατικού

καρκίνου του μαστού. Τα πεδία έρευνας είναι πολλά και συναρπαστικά, με ένα παράδειγμα να αποτελεί η αξιοποίηση

του μικροβιώματος και η συνεχιζόμενη προσπάθεια διερεύνησης του ρόλου του εντέρου στην ανοσοθεραπεία. Επιπρόσθετα, έχουν ανακαλυφθεί αρκετά εργαλεία που ενισχύουν την ανακάλυψη φαρμάκων, όπως η τεχνητή νοημοσύνη, η γενετική τεχνική CRISPR-Cas9, η αλληλούχιση του DNA ή/και mRNA ενός μόνο κυττάρου, η τρανσκριπτομική και πρωτεομική χωρικότητα και η θεραποδιαγνωστική, με αυτή τη λίστα να διευρύνεται διαρκώς. Πρόσφατες φαρμακευτικές συνθέσεις όπως τα συζεύγματα αντισωμάτων-φαρμάκων και τα διειδικά αντισώματα/μόρια θα συνεχίσουν να βελτιώνουν την ικανότητα της ασφαλούς στόχευσης των θετικών στον HER2

καρκινικών κυττάρων ενώ θα περιορίζονται οι ανεπιθύμητες ενέργειες των ασθενών. Χτίζοντας πάνω στα προηγούμενα

επιτεύγματα στον τομέα της στοχευμένης

κατά του HER2 θεραπείας, η διερεύνηση

BΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Το αξιοσημείωτο ταξίδι της ανακάλυψης

του υποδοχέα HER2 ως ογκογονιδίου, βιοδείκτη και θεραπευτικού στόχου για

τη θεραπεία του επιθετικού καρκίνου του

αυτών των νέων τεχνικών και μεθόδων

αναμένεται να οδηγήσει τελικά σε συνεχείς

προόδους του θεραπευτικού πεδίου κατά

του καρκίνου του μαστού.

Κύρια βιβλιογραφική

πηγή: Swain SM, Shastry M, Hamilton E. Targeting HER2-positive breast cancer: advances and future directions. Nat Rev Drug Discov. 2023 Feb;22(2):101126.

Μελλοντικές κατευθύνσεις της έρευνας κατά του

καρκίνου του μαστού

Η Ακτινοθεραπευτική Ογκολογία είναι μια ραγδαία εξελισσόμενη ιατρική ειδικότητα και αποτελεί έναν από τους 3 βασικούς θεραπευτικούς πυλώνες στην μάχη κατά του καρκίνου. Συνδέεται στενότατα με τις εξελίξεις στον χώρο

των αντινεοπλασματικών φαρμάκων και της τεχνολογίας.

Τα παραπάνω αναφέρει στη συνέντευξή του στο Hellenic Medical Review ο Δρ. Γιώργος Ι. Πισσάκας, Ακτινοθεραπευτής Ογκολόγος, Συντονιστής Διευθυντής Ακτινοθεραπευτικού Ογκολογικού Τμήματος Γ.Ν.Α. «ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ», Πρ. Πρόεδρος

της Ελληνικής Εταιρείας Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας, ο

οποίος παράλληλα επισημαίνει τα πάγια προβλήματα και τις

αγκυλώσεις που υπάρχουν στο σύστημα υγείας της χώρας σε

σχέση με τις ακτινοθεραπείες των ογκολογικών ασθενών.

Έχει γίνει πολλή συζήτηση τελευταία

για τις καθυστερήσεις στις θεραπείες

των ογκολογικών ασθενών και μάλιστα

αυτό κόστισε την θέση του Διοικητή του

¨Μεταξά¨. Με την Ακτινοθεραπεία τι γίνε-

ται σήμερα; Και για να ξεκινήσουμε από

τα βασικά: Ποιες περιπτώσεις ασθενών

χρειάζονται ακτινοθεραπεία;

Είναι γνωστό ότι ο καρκίνος αποτελεί τη

δεύτερη αιτία θανάτου μετά τα καρδιαγγει-

ακά νοσήματα. Το 60% των ασθενών που

πάσχουν από καρκίνο θα χρειαστούν σε

κάποια φάση της πορείας της νόσου τους

να υποβληθούν σε ακτινοθεραπεία. Δεν

θα πρέπει όμως ξεχνάμε ότι περισσότεροι

από τους μισούς ασθενείς που πάσχουν από

καρκίνο ιώνται. Και αυτό είναι ένα πολύ αισιόδοξο μήνυμα.

Η ακτινοθεραπεία μόνη ή σε συνδυα-

σμό και με τις άλλες μεθόδους συμβάλλει

στο 40% αυτών των ιάσεων, ενώ περίπου το 60% των ασθενών κάποια στιγμή στην πορεία της νόσου θα χρειαστεί να υποβληθεί σε ακτινοθεραπεία.

Γνωρίζετε πόσοι ασθενείς υποβάλλονται κάθε χρόνο σε ακτινοθεραπεία στην Ελλάδα;

Με βάση τα διεθνή δεδομένα, στην Ελλάδα κάθε χρόνο θα πρέπει να υποβάλλονται σε ακτινοθεραπεία τουλάχιστον 30 με 33 χιλιάδες ασθενείς. Με ακρίβεια όμως

δεν μπορώ να σας απαντήσω. Μπορώ μόνο να το κάνω με υπολογισμούς με βάση τα

δεδομένα άλλων κρατών.

Και γιατί αυτό; Πολύ απλά γιατί ο ΕΟΠΥΥ

εδώ και χρόνια αρνείται να δώσει τον ακριβή αριθμό των ασθενών, παρ’ όλα τα επανειλημμένα αιτήματα που είχα υποβάλλει ως πρόεδρος της Επιστημονικής Εταιρείας Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας. Μη με ρωτήσετε γιατί; Ρωτήστε τους αρμόδιους του ΕΟΠΥΥ.

Όμως πως μπορείς να χαράξεις πολιτικές υγείας όταν δεν κοινοποιούνται τα βασικά στοιχεία που είναι απαραίτητα; Αυτή τη στιγμή ο ΕΟΠΥΥ έχει την δυνατότητα, αφού η τεχνολογία είναι τόσο προηγμένη στην Ακτινοθεραπεία, να δώσει όλα τα

αποσκοπούν στη χορήγηση πολύ υψηλής δόσης

ακτινοβολίας σε έναν όγκο, με ελάχιστη επιβάρυνση

των γύρω φυσιολογικών

Όλες οι σύγχρονες τεχνικές ακτινοθεραπείας

Γιώργος Πισσάκας

O

στοιχεία για το πόσες ακτινοβολίες γίνονται, σε όλες τις περιοχές της Ελλάδας, για κάθε

είδος καρκίνου και με ποιες τεχνικές!

Υπάρχουν πολλές διαφορετικές τεχνικές ακτινοθεραπείας;

Είναι αλήθεια ότι η τεχνολογία άνοιξε πολύ τους ορίζοντες της Ακτινοθεραπείας.

Πολλές είναι σήμερα οι σύγχρονες τεχνικές ακτινοθεραπείας όπως:

⊲ η σύμμορφη ακτινοθεραπεία (conformal radiotherapy, CRT),

⊲ η ακτινοθεραπεία με πεδία διαμορφούμενης έντασης (intensity modulated radiotherapy και Volumetric-modulated arc therapy, IMRT, VMAT),

⊲ η στερεοτακτική ακτινοχειρουργική (stereotactic radiosurgery, SRS),

⊲ η στερεοτακτική ακτινοθεραπεία (stereotactic radiotherapy και stereotactic body radiotherapy SRT, SBRT),

⊲ η απεικονιστικά καθοδηγούμενη (image guided RT, IGRT) και

⊲ η 4D ακτινοθεραπεία.

Όλες οι σύγχρονες τεχνικές ακτινοθεραπείας που είναι στη θεραπευτική φαρέτρα

του ακτινοθεραπευτή ογκολόγου αποσκοπούν στη χορήγηση πολύ υψηλής δόσης ακτινοβολίας σε έναν όγκο, με ελάχιστη επιβάρυνση των γύρω φυσιολογικών ιστών. Στόχος είναι η ίαση ή η αύξηση της επιβίωσης των ασθενών και η όσο το δυνατόν καλύτερη ποιότητα ζωής τους, μειώνοντας στο ελάχιστο τις παρενέργειες.

εδώ και χρόνια αρνείται

να δώσει τον ακριβή αριθμό των

ασθενών που υποβάλλονται σε

ακτινοθεραπεία, παρ’ όλα τα επανειλημμένα αιτήματα που

είχα υποβάλλει ως πρόεδρος

της Επιστημονικής Εταιρείας

Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας

Όμως όλες οι παραπάνω είναι τεχνικές και μπορούν να εφαρμοστούν από τα περισσότερα από τα σύγχρονα μηχανήματα. Τα μηχανήματα, και παλαιότερα και τώρα, παράγουν την ίδια ακτινοβολία και

γι’ αυτό το σωστό είναι να μιλάμε για τεχνικές ακτινοθεραπείας και όχι για ονομασίες μηχανημάτων.

Ο Έλληνας ασθενής έχει πρόσβαση στη

νέα τεχνολογία;

Δυστυχώς ο Έλληνας ασθενής μέχρι πριν

πέντε χρόνια είχε πρόσβαση σε όλες αυτές

τις τεχνικές μόνο στον ιδιωτικό τομέα. Ο

ιδιωτικός τομέας βλέποντας την απόλυτη

αδιαφορία του κράτους επένδυσε πολύ

στο θέμα τις ακτινοθεραπείας. Μόνο που

αυτό για τον ασθενή είχε κόστος. Και αυτό

το κόστος έγινε δυσβάστακτο για τον πολύ

κόσμο, όταν η οικονομική κρίση τον μέσο

Έλληνα τον έκανε φτωχό.

Όταν δημιουργήθηκε ο ΕΟΠΥΥ το 2012, είχε την τύχη να έχει δ/ντή Σχεδιασμού

έναν άνθρωπο που μπορούσε να ακούσει, να καταλάβει και να δράσει, τον κ. Γιάννη Βαφειάδη. Τον αναφέρω γιατί στην Ελλάδα το κράτος σώζεται από μονάδες που μπορούν να αλλάζουν δεδομένα. Έτσι λοιπόν άκουσε και κατανόησε την αγωνία των ασθενών και της Ελληνικής Εταιρείας Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας για τη μείωση των αναμονών και ταχύτατα τους έδωσε τη δυνατότητα να απευθύνονται και στα ιδιωτικά κέντρα. Έτσι με βάση το νόμο (ΦΕΚ Β’ 2408/31-08-2012) ο ΕΟΠΥΥ άρχισε να καλύπτει εντελώς δωρεάν για τον ασθενή στα ιδιωτικά κέντρα τις ακτινοθεραπευτικές τεχνικές της στερεοτακτικής ακτινοθεραπείας/ακτινοχειρουργικής, για δε τις υπόλοιπες ακτινοθεραπευτικές τεχνικές οι ασθενείς όφειλαν να πληρώσουν μόνο την αμοιβή του γιατρού.

Και ενώ αυτό άρχισε να λειτουργεί εξαιρετικά, δίνοντας λύση σε πάρα πολλούς ασθενείς και μειώνοντας τις λίστες αναμονής, σιγά-σιγά άρχισε να καταστρατηγείται

και τα Ιδιωτικά Κέντρα άρχισαν να απαιτούν

επιπλέον χρήματα από τους ασθενείς.

Μάλιστα για μία θεραπεία που θα έπρεπε

να είναι τελείως δωρεάν, όπως η στερεοτακτική ακτινοχειρουργική, έχουν φθάσει να

ΕΟΠΥΥ

απαιτούν από 3 έως 5 χιλιάδες ευρώ ενώ

αποζημιώνονται από τον ΕΟΠΥΥ με 5,5-6,5

χιλιάδες ευρώ !!!

Η Πολιτεία από την πρώτη στιγμή θα

όφειλε να παρέμβει και να απαιτήσει την

εφαρμογή του νόμου, όμως για έναν «περί-

εργο» λόγο υπάρχει απόλυτη σιγή. Θα μου

πείτε, μήπως δεν το γνωρίζουν;

Το θέμα αυτό κάθε τόσο βγαίνει στη δημοσιότητα τα τελευταία χρόνια.

Μάλιστα πριν από πολλούς μήνες, μαζί με τις πάμπολλες καταγγελίες συλλόγων

καρκινοπαθών, τη σωρεία των δημοσιευμάτων, επερώτησεις στη Βουλή κ.λπ., κ.λπ., υπήρχε και έγγραφο από την ΕΛΛΟΚ (Ελληνική Ομοσπονδία Καρκίνου) με υπογραφές

από τον πρύτανη του ΕΚΠΑ και όλες τις επιστημονικές εταιρείες που ασχολούνται

με τον καρκίνο προς τους υπουργούς Υγείας

για την τήρηση του νόμου, το οποίο ακόμη

δεν έχει απαντηθεί!

Το δε υπουργείο στις επερωτήσεις στη

Βουλή για το θέμα αυτό απάντησε ως εξής:

«Το υπουργείο ελέγχει τις καταγγελίες για

κερδοσκοπικές συμπεριφορές από ιδιωτικά

κέντρα…».Και η έρευνα αυτή κρατά χρόνια!!

Στο μεταξύ, η παράνομη απαίτηση από

τα ιδιωτικά συνεχίζεται, εκθέτοντας στην ψυχή των ασθενών για μια ακόμη φορά το κράτος. Γιατί, για να είμαστε ειλικρινείς, δεν μπορείς να συνεχίζεις να παρανομείς, αν δεν αισθάνεσαι καλυμμένα τα νώτα σου!

Οι ασθενείς καταφεύγουν στα ιδιωτικά όχι για λόγους πολυτέλειας, αλλά επειδή δεν βρίσκουν θέση στα δημόσια. Και αυτό είναι απόλυτα λογικό, αφού στην Αθήνα το Δημόσιο διαθέτει 14 μηχανήματα και ο ιδιωτικός τομέας 20!!!

Εγώ κάνω έκκληση προς τον σημερινό

Υπουργό τον κο Χρυσοχοΐδη που έδρασε

ταχύτατα με τον Διοικητή του Νοσοκομείου «Μεταξά» να ασχοληθεί σοβαρά με την Ακτινοθεραπεία.

Θα έχει άραγε την ίδια ευαισθησία να σταματήσει αυτή την παρανομία ή θα υποταχθεί όπως όλοι οι προηγούμενοι υπουργοί;

Το να καθαιρέσεις έναν Διοικητή που διόρισε η ίδια Κυβέρνηση δεν θα έλεγα ότι είναι και τόσο δύσκολο.

Το να απαιτείς να εφαρμοστεί ο νόμος βάζοντας στην θέση τους, όταν παρανομούν, οι οικονομικά κραταιοί, θέλει άλλα … κότσια.

Εύχομαι ο κος Χρυσοχοΐδης να τα έχει. Αυτό έχει δείξει η μέχρι τώρα πορεία του…

Σήμερα ποια είναι η κατάσταση στα Δημό-

σια Ακτινοθεραπευτικά;

Ευτυχώς, μετά από πολλά χρόνια προσπα-

θειών, από το 2018 μπορούμε να πούμε ότι

ο Έλληνας ασθενής έχει πλέον πρόσβαση

σε όλη την σύγχρονη τεχνολογία και στον

Δημόσιο Τομέα. Και αυτό επετεύχθη χάρη

στα μηχανήματα που αποκτήθηκαν μέσω

των ΕΣΠΑ, αλλά κυρίως χάρη στις δωρεές, με κορυφαία τη δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος 12 Γραμμικών Επιταχυντών σε

8 δημόσια νοσοκομεία σε όλη την Ελλάδα.

Θα πρέπει να σας αναφέρω ότι τα δημόσια νοσοκομεία (ΕΣΥ, πανεπιστημιακά και στρατιωτικά) που διαθέτουν Τμήματα Ακτινοθεραπείας είναι συνολικά σε όλη την Ελλάδα

18 και όλα πλέον έχουν τη δυνατότητα της εφαρμογής των πιο προηγμένων τεχνικών.

Εδώ θα πρέπει να σας πω ότι ο ασθενής που πρέπει να υποβληθεί σήμερα σε ακτινοθεραπεία δεν γνωρίζει πώς ήταν οι συνθήκες παλιά. Οι γιατροί, οι ακτινοφυσικοί, οι τεχνολόγοι και οι νοσηλευτές όμως που βλέπουν πως έχουν αλλάξει τα δεδομένα δεν μπορείτε να φανταστείτε πώς νιώθουν, προσφέροντας στον ασθενή αυτό που δικαιούται.

Σπουδαία η ποιοτική αναβάθμιση της Ακτινοθεραπείας, αλλά τι γίνεται με τις λίστες αναμονής που ακούγαμε;

Όπως είπαμε είναι εξαιρετικά σημαντικό η ακτινοθεραπεία να γίνεται με τον καλύτερο τρόπο αλλά θα πρέπει να γίνεται και την χρονική στιγμή που πρέπει, γιατί κάποιες φορές η καθυστέρηση στην έναρξη της ακτινοθεραπείας μπορεί να σημαίνει μείωση της επιβίωσης.

Βάσει των ευρωπαϊκών δεδομένων θεωρείται ότι είναι απαραίτητο να λειτουργούν 7 με 7,5 μηχανήματα ανά εκατομμύριο πληθυσμού. Στην Ελλάδα είμαστε στα 5,4 ανά εκατομμύριο που σημαίνει ότι έχουμε ανάγκη από 20 ακόμη μηχανήματα. Αυτός είναι ο λόγος που οι αναμονές ακόμα και τώρα μπορεί να ξεπερνούν και τους 2 μήνες, όσον αφορά στις ριζικές θεραπείες.

καρκινοπαθών, η σωρεία των

δημοσιευμάτων, οι επερώτησεις

στη Βουλή., οι εκκλησεις των

επιστημόνων, ακόμη δεν έχουν

απαντηθεί από το υπουργείο Υγείας

Ένα εξαιρετικά σημαντικό βήμα που έγινε πριν από 2 χρόνια και έδωσε τη βασική

ώθηση για να μειωθούν οι λίστες αναμονής που παλαιότερα έφθαναν και τους 6 μήνες ήταν η ενεργοποίηση και αξιοποίηση της ολοήμερης λειτουργίας των ακτινοθεραπευτικών κέντρων.

Να διευκρινίσω ότι οι θεραπείες για τους ασθενείς στην ολοήμερη λειτουργία είναι δωρεάν και οι ασθενείς έχουν την δυνατότητα να κάνουν την θεραπεία τους ως αργά το βράδυ.. Έτσι αυξήθηκαν κατά 50% οι θέσεις θεραπείας στον δημόσιο τομέα.

Ποια είναι η επένδυση του κράτους στον τομέα της ακτινοθεραπείας;

Το κράτος τα τελευταία 15 χρόνια επένδυσε στην αδιαφορία και στην απαξίωση της ακτινοθεραπείας. Καταλαβαίνετε ότι

όλα αυτά τα χρόνια έχουν εναλλαχθεί όλα τα πολιτικά χρώματα στην εξουσία επιδεικνύοντας την ίδια κραυγαλέα αδιαφορία. Βέβαια, όταν κάποιο κόμμα βρισκόταν στην αντιπολίτευση, στηλίτευε αυτό που κυβερνούσε. Για έναν «περίεργο» λόγο όμως, έκανε ακριβώς τα ίδια όταν αναλάμβανε την εξουσία, ενώ οι πρώην κυβερνώντες τώρα «συνέπασχαν» με τα δεινά των καρκινοπαθών που έπρεπε να βρουν μια θέση για ακτινοθεραπεία.

Για να μη σας κουράζω, το ελληνικό κράτος από το 2007 έως 2019 με δικά του κονδύλια εγκατέστησε ένα μόνο μηχάνημα στην Πάτρα! Τα δύο τελευταία χρόνια αγόρασε και δύο μηχανήματα για την Αθήνα. Όλα αυτά όταν οι αναμονές στον δημόσιο τομέα έφταναν και μέχρι τους έξι μήνες!!!

Ποιες είναι οι προτάσεις σας απέναντι στα σοβαρά αυτά προβλήματα που αφορούν χιλιάδες ογκολογικούς ασθενείς; Πρώτον, έλεγχος των παράνομων οικονομικών απαιτήσεων από τα ιδιωτικά για την ακτινοθεραπεία. Η εφαρμογή του νόμου δίνει τη δυνατότητα σε πολλούς ασθενείς να βρουν μία θέση εκεί, με μηδενικό ή ελάχιστο κόστος.

Δεύτερον, αντικατάσταση παλαιών

μηχανημάτων. Απομένουν μόνο επτά

παλαιοί Γραμμικοί Επιταχυντές στα

Οι δεκάδες καταγγελίες συλλόγων

δημόσια νοσοκομεία. Επίσης θα μπορούσαν να αντικατασταθούν τέσσερα κοβάλτια που δεν λειτουργούν με Γ.Ε. Τρίτον, δημιουργία νέων ακτινοθεραπευτικών κέντρων.

Και τι βλέπετε να γίνεται;

Αυτή τη στιγμή είναι σε διαδικασία μελέ-

της δύο νέα Κέντρα Ακτινοθεραπείας με

4 μηχανήματα με πόρους από το Ταμείο Ανάκαμψης.

Τα δύο μηχανήματα θα τοποθετηθούν

στο Γενικό Νοσοκομείο Λαμίας και τα άλλα

δύο στο νοσοκομείο “Η Σωτηρία”. Η Λαμία

θα μπορέσει να κρατήσει ένα μέρος του

κόσμου από την κεντρική Ελλάδα που

τώρα έρχεται στην Αθήνα.

Μια από τις βασικές προτάσεις που είχα κάνει ως Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρίας Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας ήταν εκτός από την ενίσχυση των ήδη λειτουργούντων Ακτινοθεραπευτικών Τμημάτων, η δημιουργία ακτινοθεραπευτικών κέντρων

σε στρατηγικά σημεία της Ελλάδας. Ο

στόχος είναι για κάθε ασθενή να υπάρχει πρόσβαση σε κάποιο ακτινοθεραπευτικό

Κέντρο σε απόσταση που να μην ξεπερνά

τα 100 χιλιόμετρα από το σπίτι του. Στο

σχέδιο αυτό εκτός από την Λαμία υπάρχει

η Τρίπολη που βρίσκεται σε στρατηγική

θέση για τους ασθενείς της Πελοποννήσου.

Επίσης, χρειάζεται αύξηση των μηχανημάτων στην Κρήτη, ενώ και η Ρόδος πρέπει να αποκτήσει ένα ακτινοθεραπευτικό κέντρο.

Το ακτινοθεραπευτικό Κέντρο της Ρόδου έχει εξαγγελθεί πριν λίγο καιρό από τον ίδιο τον Πρωθυπουργό και την τότε αναπληρώτρια υπουργό Υγείας Μίνα Γκάγκα.

Ανάλογο κέντρο πρέπει να δημιουργη-

θεί και μεταξύ Θεσσαλονίκης και Αλεξανδρούπολης ούτως ώστε να υπάρξει μια πολύ καλή γεωγραφική κατανομή. Αυτό που έχει πιο δύσκολη λύση είναι το θέμα των κατοίκων των νησιών.

Ο πρώτος στόχος είναι να φτάσουμε στην Ελλάδα στο 1 μηχάνημα ανά 140 χιλιάδες πληθυσμού. Θα έλεγα ότι αν ακολουθούσαμε τον τρόπο που αξιοποίησαν

η Ισπανία και η Ιταλία το Ταμείο Ανάκαμψης όπου ενέταξαν 80 και 60 μηχανήματα αντίστοιχα η Ελλάδα θα ήταν στις πρώτες θέσεις και ποιοτικά και ποσοτικά.

Εν κατακλείδι, μακάρι οι κυβερνήσεις να είχαν ανοιχτά αυτιά, έγνοια για τον ασθενή που δίνει τη μάχη του με τον καρκίνο και πραγματική διάθεση. Με ελάχιστο κόστος η Ακτινοθεραπεία της Ελλάδας μπορεί

να βρεθεί στις πιο υψηλές θέσεις στην Ευρώπη! Απλά κάποιοι θα πρέπει να ασχοληθούν σοβαρά, κοιτώντας το πρόβλημα από την πλευρά των ασθενών.

Ο υπουργός έχει την ευκαιρία να κάνει

ότι δεν τόλμησαν οι προκαθήμενοί του

όλων των πολιτικών αποχρώσεων. Αν τολ-

μήσει, θα δώσει ανάσα ελπίδας σε χιλιάδες

ασθενείς που δίνουν την πιο δύσκολη μάχη

της ζωής τους.

Προφυλακτική μαστεκτομή: «Καθόλου μαστός» δεν μπορεί να σημαίνει και καθόλου καρκίνος

Άρθρο του ΔΗΜ Η ΤΡΙΟΥ ΚΕΡΑΜ ΟΠΟΥΛΟΥ, Μαιευτήρα-Γυναικολόγου-Χειρουργού Μαστού, Διευθυντή Α’ Κλινικής Μαστού, ΙΑΣΩ

ΜΑΙΕΥΤΙΚΗ-ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΑ-ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ

Ιδανικά αυτός που γνωρίζει ότι έχει μεγάλη πιθανότητα να

πάθει καρκίνο του μαστού μπορεί να προβεί

σε χειρουργική

αφαίρεση και των δυο μαστών και έτσι να μειώσει τον

κίνδυνο να πάθει έως και κατά 95% αναφέρεται στη

βιβλιογραφία. Γιατί όχι 100% αφού οι μαστοί αφαιρούνται;

απλή αλήθεια είναι ότι ποτέ δεν

μπορεί να επιτευχθεί πλήρης αφαίρεση του αδένα όσο εύρος και αν έχει η

επέμβαση. Αφού γίνει η εκτομή του πρω-

ταρχικού παρασκευάσματος, συμβαίνει

καμία φορά να αφαιρούνται τμήματα επιπλέον του μαστού, λίγο πριν τη σύγκλειση

του δέρματος. Αυτό αποκαλείται cavity shaving, αφαίρεση της κοίτης, ή αλλιώς τμημάτων όμορων του μαστικού αδένα.

Αυτό θα πρέπει όσο το δυνατόν να αποφεύγεται και σε αυτό μπορούν να βοηθήσουν οι σχεδιασμοί του πλάνου της τομής, με ζωγραφική στο δέρμα αλλά και χρήση νεότερων χειρουργικών εργαλείων (π.χ ηλεκτρικό νυστέρι, νυστέρι ραδιοκυμάτων), ιδίως όμως με χρήση της ορθής τεχνικής.

Μένουν συνήθως πίσω τμήματα πολύ

κοντά στο δέρμα, υποθηλαία όταν διατη-

ρείται η θηλή, και προς τα άκρα του αδένα αυτά τα τμήματα που καλούμε ακρεμόνες. Αυτά μπορούν να αντιπροσωπεύουν

από 5% υπολειμματικό μαστό μετά από μαστεκτομή (ριζική τροποποιημένη) έως

και 30-35% σε μια υποδόρια μαστεκτομή.

Αυτή είναι η πραγματικότητα όπως άλλω-

στε αναφέρετε και σε μια μελέτη όπου στο

51.3% των μαστεκτομών, το ποσοστό του

υπολειπόμενου μαστού είναι περί το 7.1%

Γυναίκες που θέλουν να «εξαφανίσουν»

το μαστό τους είναι συνήθως πρόσφατα

διαγνωσθείσες με καρκίνο, που έχουν βιώσει απέραντη θλίψη και βρίσκονται σε σύγχυση. Πρέπει λοιπόν να μπορούν να

ενημερώνονται σωστά. Ωστόσο αυτό είναι

δύσκολο γιατί ενώ όλοι φυσικά επιθυμούν

το 100% πρέπει να κατανοήσουν ότι αυτό

σε καμία περίπτωση δεν είναι εφικτό. Δεν υπάρχει στην ιατρική 100% όπως σε πολ-

λούς άλλους τομείς.

Έτσι μιλάμε για ποσοστό μείωσης κινδύνου, και στρατηγικές, και τρόπους μείωσης κινδύνου. Μείωση κινδύνου σε γυναίκα πρόσφατα διαγνωσθείσα με καρκίνο στον σύστοιχο μαστό; Στον ετερόπλευρο μαστό; Μείωση κινδύνου σε γυναίκα φέρουσα κληρονομούμενη παθογόνο μετάλλαξη; Μείωση κινδύνου σε άλλες συνθήκες όπως ακτινοβολημένο θωρακικό τοίχωμα λόγω άλλης νεοπλασίας στο παρελθόν (πχ λέμφωμα). Μερικές γυναίκες μπορεί να θέλουν να μειώσουν το κίνδυνο ακόμη και αν ανήκουν σε ομάδα γενικού πληθυσμού χωρίς παραπάνω κίνδυνο. Ο κίνδυνος στο γενικό πληθυσμό

είναι 12,8% μέχρι των ηλικία των 80 ετών. Γενικά έχουμε αυθαίρετα ορίσει ότι από 30% και πάνω κίνδυνο οι γυναίκες μπορούνε να συμβουλεύονται ότι μια παρέμβαση, είτε με αλλαγές στον τρόπο ζωής είτε με χάπι (χημειοπροφύλαξη), είτε με προφυλακτικό χειρουργείο θα ήταν σκόπιμα. Επίσης θα πρέπει ορθότερα να χρησιμοποιείται ο όρος μεγάλος κίνδυνος παρά υψηλός κίνδυνος που μεταφράζεται εσφαλμένα από το αγγλικό όρο high risk.

Βασικές πηγές:

Kaidar-Person, O.; Boersma, L.J.; Poortmans, P.; SklairLevy, M.; Offersen, B.V.; Cardoso, M.-J.; De Ruysscher, D. Residual Glandular Breast Tissue After Mastectomy: A Systematic Review. Ann. Surg. Oncol. 2020, 27, 2288–2296. Papassotiropoulos, B.; Güth, U.; Chiesa, F.; Rageth, C.; Amann, E.; Baege, A.; Elfgen, C.; Varga, Z.; Moskovszky, L.; Endhardt, K.; et al. Prospective Evaluation of Residual Breast Tissue After Skin- or NippleSparing Mastectomy: Results of the SKINI-Trial. Ann. Surg. Oncol. 2019, 26, 1254–1262

Μια αποτελεσματική στρατηγική μείωσης κινδύνου που ίσως να μην είναι ευρέως γνωστή από τους μη ειδικούς του μαστού, είναι η προφυλακτική σάλπιγγοωοθηκεκτομή που προσφέρει 79% προστασία από Ca μαστού στις

Δημήτριος Κεραμόπουλος

London SJ, Connolly JL, Schnitt SJ, Colditz GA. A prospective study of benign breast disease and the risk of breast cancer. JAMA. 1992;267:941–4.

NCCN. Breast Cancer Risk Reduction, Version 1.2022. In Clinical Practice Guidelines in Oncology; NCCN: Plymouth Meeting, PA, USA, 2022

Garstka, M.; Henriquez, A.; Kelly, B.N.; Webster, A.; Khubchandani, J.A.; Hughes, K.; Nguyen, A.; Oseni, T.; Specht, M.; Coopey, S.B.; et al. How Protective are Nipple-Sparing Prophylactic Mastectomies in BRCA1 and BRCA2 Mutation Carriers? Ann. Surg. Oncol. 2021, 28, 5657–5662.

Hartmann, L.C.; Schaid, D.J.; Woods, J.E.; Crotty, T.P.; Myers, J.L.; Arnold, P.G.; Petty, P.M.; Sellers, T.A.; Johnson, J.L.; McDonnell, S.K.; et al. Efficacy of bilateral prophylactic mastectomy in women with a family history of breast cancer. N. Engl. J. Med. 1999, 340, 77–84. ]

Fayanju, O.M.; Stoll, C.R.T.; Fowler, S.; Colditz, G.A.; Margenthaler, J.A. Contralateral prophylactic mastectomy after unilateral breast cancer: A systematic review and meta-analysis. Ann. Surg. 2014, 260, 1000–1010.

Li, X.; You, R.; Wang, X.; Liu, C.; Xu, Z.; Zhou, J.; Yu, B.; Xu, T.; Cai, H.; Zou, Q. Effectiveness of Prophylactic Surgeries in BRCA1 or BRCA2 Mutation Carriers: A Meta-analysis and Systematic Review. Clin. Cancer Res. 2016, 22, 3971–3981.

Valachis, A.; Nearchou, A.D.; Lind, P. Surgical management of breast cancer in BRCA-mutation carriers: A systematic review and meta-analysis.

Αν σε μια βιοψία μαστού ανευρεθεί

ατυπία ιδίως λοβιακή ALH, LCIS, LIN αυτό μπορεί να σημαίνει ότι προστίθεται στον

ασθενή 1% κίνδυνο, κάθε χρόνο που περνάει να διαγνωσθεί κάποτε με διηθητικό καρκίνο του μαστού, ακόμα και στον ετερόπλευρο

της βιοψίας μαστό. Έτσι μια νέα γυναίκα που έχει 30 και επιπλέον έτη μπροστά της με ένα τέτοιο αποτέλεσμα έχει αθροίσει 30% κινδύνου επιπροστιθέμενου του κινδύνου που είχε ο γενικός πληθυσμός στην κάθε ηλικία να διαγνωσθεί με διηθητικό καρκίνο. Σε αυτές λοιπόν τις περιπτώσεις μπορούμε να συζητάμε για στρατηγικές μείωσης του κινδύνου αλλά δυστυχώς όχι πλήρους εξάλειψης αυτού. Όλα αυτά συνήθως γίνονται κατανοητά από την πλειοψηφία των ασθενών και μπορούν μετά από την κατάλληλη συμβουλευτικήνα καταλήξουν σε σωστές αποφάσεις.

Φυσικά δεν μπορεί να εκλείψει ο αντίλογος. Υπάρχουν συνάδελφοι ασχολούμενοι με τον μαστό που αποτρέπουν τους ασθενείς να προβαίνουν σε χειρουργεία μείωσης κινδύνου ακριβώς επειδή ίσως δεν αντιλαμβάνονται ή αντιθέτως αντιλαμβάνονται αλλιώς τα νούμερα και τις στατιστικές. Η αμφοτερόπλευρη μαστεκτομή ως μέσο μείωσης του κινδύνου ωστόσο έχει διεισδύσει σε κατευθυντήριες οδηγίες όλων των χωρών. Προτείνεται ειδικά σε περιπτώσεις μετάλλαξης των γονιδίων BRCA1 , BRCA2 , που ο κίνδυνος από 12,8 εκτινάσσεται στο 72% και στο 69% αντίστοιχα. Υπάρχουν μελέτες- μεταναλύσεις που έχουν αναδείξει ότι γυναίκες BRCA μετάλλαξη και προφυλακτική μαστεκτομή αφού διαγνώστηκαν με καρκίνο του μαστού έχουν καλύτερη Ολική

Επιβίωση (OS) και Eπιβίωση σχετιζόμενη με το καρκίνο τους ( breast cancer specific survival ,BCS) καθώς και άλλες μελέτες με

αρνητικό αποτέλεσμα, δηλαδή ιδία επιβίωση

με επιπλέον ένα πλήγμα στο QOL (Quality Of Life) των ασθενών. Γενικά μπορούμε να

υπολογίσουμε πρόγνωση των ασθενών για

ένα καρκίνωμα που έχει εμφανιστεί ήδη.

Δεν είναι δυνατόν να βγουν προγνωστικά

για ένα καρκίνωμα που δεν έχει εμφανισθεί, ή που πιθανώς να εμφανισθεί.

Μια αποτελεσματική στρατηγική μείωσης κινδύνου που ίσως να μην είναι ευρέως γνωστή από τους μη ειδικούς του μαστού, είναι η προφυλακτική σάλπιγγο-ωοθηκεκτομή που προσφέρει 79% προστασία από Ca μαστού στις BRCA 2 και 39% στις BRCA 1. Χημειοπροφύλαξη με ταμοξιφαίνη έδειξε μεγάλη μείωση κινδύνου καρκίνου στον ετερόπλευρο μαστό έως και 62% σε γυναίκες με BRCA 1/2. Η προφυλακτική μαστεκτομή ωστόσο ελαχιστοποιεί πάρα πολύ τον κίνδυνο να πάθει μια γυναίκα καρκίνο του μαστού. Στο υλικό της κλινικής μας το ποσοστό είναι 1-2%, όπως και αλλού στον κόσμο. Στις μέρες μας ο ασθενής είναι περισσότερο αυτόνομος από ποτέ και μπορεί να συμμετέχει στη θεραπευτική λύση που προτείνεται και πρέπει να ενημερώνεται ενδελεχώς ώστε να μην έχει εσφαλμένες προσδοκίες. Η Ελλάδα βρίθει από ασθενείς με μετάλλαξη BRCA που σκέφτονται αν θα προβούν η όχι σε προφυλακτικό χειρουργείο ή καταφύγουν στις άλλες επιλογές ώστε να προστατευτούν.

Όλη η συμβουλευτική αλληλουχία πρέπει να προέρχεται από μια πειθαρχημένη ογκολογική ομάδα, ένα ογκολογικό συμβούλιο και οποιαδήποτε ερώτημα μπορεί να τίθεται ζήτημα και να αναλύεται. Τέτοιες οργανωμένες ομάδες συνεδριάζουν εβδομαδιαία στα μεγάλα ογκολογικά κέντρα. Μια υποδόρια μαστεκτομή με διατήρηση θηλής μπορεί να προταθεί ως στρατηγική πορεία ακόμη και σε μια BRCA θετική γυναίκα, ζυγίζοντας την ψυχολογική της κατάσταση και την προσδοκία για ανώτερο κοσμητικό αποτέλεσμα, τα ρίσκα έναντι της ωφέλειας. Το σίγουρο τελικά είναι ότι

ο μαστός δεν εξαλείφεται και αυτό πρέπει

να το γνωρίζει κάθε ασθενής.

μέρες μας ο ασθενής είναι

αυτόνομος

ώστε να

Η φωνή των ασθενών

μαστού ξεκινάει το 1993. Κάνοντας τυχαία μαστογραφία, ανακαλύπτω ότι, έχω ογκίδιο στο δεξιό μαστό. Εγώ δεν το ψηλάφισα, ποτέ δεν φαινόταν. Έγινε αφαίρεση του όγκου και των λεμφαδένων. Έκανα 35 ακτινοβολίες και 8 σχήματα χημειοθεραπείες.

Ήμουν 39 χρονών με τρία μικρά παιδιά. Η διάγνωση έβαλε

σε μεγάλη κρίση και δοκιμασία, όχι μόνο εμένα, αλλά και

ολόκληρη τη δομή της οικογένειάς μου.

εν ήμουν πια η δυνατή μάνα, σύζυγος, κόρη, που μπορούσα να προ -

στατεύω τους άλλους! Μετά από το θυμό

και το φόβο δέχτηκα τον καρκίνο σαν ένα

γεγονός δύσκολο, που ήρθε στη ζωή μου

και έπρεπε να παλέψω. Ήθελα να ζήσω,

να μεγαλώσω και να χαρώ τα παιδιά μου

και τους ανθρώπους που αγαπώ. Μέσα

από την περιπέτεια του καρκίνου, αναθε-

ώρησα στάσεις, απόψεις, ρόλους κι ανα -

κάλυψα ότι η ΖΩΗ είναι κυρίως δική μου

ευθύνη και απόφαση. Αυτό που με βοή -

θησε πολύ ήταν η στήριξη του άντρα μου

και των γιατρών μου. Ο χειρουργός μου

με ενημέρωσε από την πρώτη στιγμή και

αυτό ήταν λυτρωτικό για μένα, ήξερα ότι

είχα να παλέψω με ένα θηρίο, που έπρεπε

όμως να το νικήσω. Γνώριζα την απειλή

της αρρώστιας, γνώριζα την πιθανότητα

της μετάστασης, είχα άγχος και φόβο για

το θάνατο. Κουβάλησα στις πλάτες μου

όλο το βάρος του κοινωνικού στίγματος, που λειτουργούσε σαν σφραγίδα μελλοθανάτου. Με το πέρασμα του χρόνου εξοικειώθηκα με την αρρώστια, έμαθα

να ζω με αυτή και συχνά να κάνω χιούμορ στον οίκτο των άλλων και τα αρνητικά συναισθήματα. Δεν θα ξεχάσω ποτέ όταν πήγα στο ΙΚΑ να κάνω αίτηση για να πάρω άδεια. Η κοπέλα με ρώτησε «τι έχετε;»

και εγώ είπα «καρκίνο του μαστού» μόνο

που δεν έπεσε από τη καρέκλα. Τότε είπα:

«Μη φοβάσαι, δεν κολλάει!» Η εμπειρία

μου, 23 χρόνια μετά το χειρουργείο και

τις θεραπείες, έχοντας την ευκαιρία μιας

συστηματικής ψυχολογικής υποστήριξης,

ανακάλυψα μετά από πολύ πόνο, εσωτερικές δυνάμεις, έμαθα την μεγάλη διαφορά που υπάρχει μεταξύ του ΥΠΑΡΧΩ και του ΖΩ. Στις γυναίκες, ο καρκίνος του μαστού είναι η πιο συχνή μορφή καρκίνου, και αποτελεί το 31% όλων των μορφών καρκίνου σε συχνότητα. Κάθε χρόνο υπάρχουν στην Ελλάδα 4500 νέα κρούσματα καρκίνου. Συνιστά την κυριότερη αιτία θανάτου του γυναικείου πληθυσμού, αν και σύμφωνα με τα πορίσματα του τελευταίου συνεδρίου, τείνει να γίνει πρώτος ο καρκίνος του πνεύμονα. Το κόστος όμως αυτής της μορφής καρκίνου μετριέται, εκτός των άλλων, και σε χρόνια «υγείας»

που χάνονται κάθε χρόνο. Το έμμεσο κόστος από τον χρόνο άδειας που θα πάρει

η γυναίκα με καρκίνο από τη δουλειά της

για τις θεραπείες της, από τις πρόωρες

συνταξιοδοτήσεις και τη μείωση του ενερ-

Η ιστορία μου με τον καρκίνο του

γού πληθυσμού λόγω της θνησιμότητας, είναι περισσότερο από το διπλάσιο του άμεσου κόστους για τη διάγνωση, τη θεραπεία και την ανακουφιστική φροντίδα. Πράγματι, ξοδεύονται εκατομμύρια για τις υπηρεσίες καρκίνου. Ωστόσο, είναι αποτελεσματικά τα όσα γίνονται;

Στην πραγματικότητα, η γυναίκα με καρκίνο αντιμετωπίζει σειρά προβλημάτων σε επίπεδο διάγνωσης, σε επίπεδο θεραπείας εξαιτίας των λιστών αναμονής για ακτινοθεραπεία, αλλά και σε επίπεδο στήριξης, αφού δεν υπάρχουν υπηρεσίες ψυχολογικής στήριξης ή κοινοτικής στήριξης εκτός από αυτές που προσφέρονται από τους Συλλόγους, ενώ ανακουφιστική κρατική φροντίδα δεν υπάρχει παρά μόνο πάλι μέσα από τις Οργανώσεις.

Τώρα πια αυτό που θέλω να μοιραστώ με όλες τις γυναίκες είναι ότι αξίζει να κάνουμε οτιδήποτε μπορεί να μας προφυλάξει από τον καρκίνο, ακόμα και αν μπορεί να πονέσουμε για λίγο. Και το δεκάλεπτο της μαστογραφίας μία φορά τον χρόνο είναι πολύ σημαντικό γιατί μπορεί να μας σώσει για την υπόλοιπη ζωή μας. Με τον

ετήσιο έλεγχο, δίνουμε την ευκαιρία να ανιχνευθεί το οποιοδήποτε πρόβλημα σε πρώιμο στάδιο και να προσφέρουμε στον εαυτό μας δυνατότητα πλήρους ίασης. Η καλύτερη πρόληψη για τον καρκίνο του μαστού είναι η έγκαιρη διάγνωση. Και

Παραμένει άγνωστο πόσοι ασθενείς

επιβιώνουν στα 5 χρόνια, στα 10 ή στα 15, πόσοι παρουσιάζουν υποτροπές, ποια πορεία έχει η κάθε μορφή

καρκίνου. Είναι επίσης άγνωστο αν

αυτά που γίνονται από πλευράς

χειρουργικών

θεραπείας έχουν το

αποτέλεσμα

πρέπει όλες οι γυναίκες που ταλαιπωρού-

νται αυτήν τη στιγμή να έχουν στο μυαλό

τους το εξής: ο καρκίνος του μαστού δεν

είναι πάντα θάνατος, είναι και ζωή. Επί

πλέον έχουν γίνει τεράστια βήματα τα

τελευταία χρόνια τόσο από τον Σύλλογό

μας, όσο βεβαίως και από άλλους φορείς

για την πρόληψη και έγκαιρη διάγνωση .

Θυμάμαι χαρακτηριστικά ότι στα πρώτα ενημερωτικά περίπτερα, οι γυναίκες δεν μας άφηναν ούτε να τις πλησιάσουμε, αρνούνταν ακόμα και να πάρουν τα ενημερωτικά φυλλάδια. Η γυναίκα σήμερα είναι ευαισθητοποιημένη, έρχεται μόνη της στα γραφεία μας και ζητά ενημέρωση. Έχουμε προχωρήσει πολύ. Χρειάζεται όμως ακόμα πολλή δουλειά. Από την άλλη πλευρά όμως δυστυχώς η πρόληψη για την οποία τόσο πασχίζουμε δεν αποτελεί, όπως φαίνεται, προτεραιότητα της Πολιτείας και των φορέων παρά τις περί του αντιθέτου διαβεβαιώσεις τους, προτροπές και βαρύγδουπες δηλώσεις. Γιατί τι άλλο μπορεί να σημαίνει όταν η γυναίκα πεισμένη πια για την αξία της πρόληψης , παίρνει τηλέφωνο στα Νοσοκομεία για μαστογραφία και της δίνουν ραντεβού μετά από 4- 5 ή και 6 μήνες; Θα σας πω και αυτό. Μας παίρνουν τηλέφωνο οι γυναίκες και ζητούν να μεσολαβήσουμε για να μπορέσουν να κάνουν σε ένα εύλογο χρονικό διάστημα τις εξετάσεις τους. Καταλαβαίνετε, βέβαια, ότι δεν μπορούν όλες να αντέξουν το κόστος των εξετάσεων σε ιδιωτικό κέντρο, ιδιαίτερα μάλιστα το τελευταίο διάστημα με όλο αυτό το αλλαλούμ στο χώρο της υγείας , τα πράγματα είναι όλο και χειρότερα για

την πρόληψη ενώ βέβαια θα έπρεπε να

είναι το αντίθετο. Για το μήνα Οκτώβριο

που έρχεται θα ήθελα να πω: Γυναίκες

ας αγαπήσουμε το σώμα μας – Ας του

δώσουμε την προσοχή , την φροντίδα, την εκτίμηση που χρειάζεται και αξίζει.

Ας το προστατέψουμε από τον καρκίνο

του μαστού. Όσο είναι και όσο περνά

από το χέρι μας. Είναι αδικία και έγκλη-

μα στην εποχή μας με τα σύγχρονα μέσα

έγκαιρης διάγνωσης, που μας προσφέρει

σήμερα η ιατρική, να πέφτουμε θύματα

επεμβάσεων και

του καρκίνου του μαστού, εξαιτίας της

ίδιας μας της αμέλειας. Γυναίκα, πάρε την

ζωή σου στα χέρια σου, όσο τουλάχιστον

εξαρτάται από σένα. Μην αμελείς τις εξε-

τάσεις σου. Στην καλύτερη περίπτωση θα

σου επιβεβαιώσουν την υγεία σου. Στην

χειρότερη και πιο σπάνια θα εντοπίσουν

κάτι, που βέβαια δεν είναι πάντα καρκίνος

του μαστού, αλλά και αν είναι, εσύ θα το

έχεις προλάβει. Θα το πω απλά , πάρε την

ζωή σου στα χέρια σου και όλα θα είναι

με το μέρος σου. Και έχεις κάθε λόγο να

με πιστέψεις!!!

Έχουμε διαμορφώσει ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα ψυχοκοινωνικής στήριξης των ασθενών, που στόχο έχει, όχι μόνο την αντιμετώπιση της κρίσης που προκαλεί η διάγνωση του ΚΑΡΚΙΝΟΥ, αλλά και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής.

Προσπαθούμε να βγάλουμε τους ασθε -

νείς από τα σπίτια, να τους σηκώσουμε

από τους καναπέδες και να τους πείσουμε, ότι η καταβολή του σώματος, λόγω

των θεραπειών, δεν είναι ικανή να κατα-

βάλει και την ψυχή του ανθρώπου. Αυτό

το αποδεικνύει ο καθημερινός αγώνας όλων εμάς, που περάσαμε από αυτή την ταλαιπωρία και οργανωθήκαμε στο Σύλ-

ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ-ΟΓΚΟΛΟΓΙΑ

λογο, προσφέροντας ψυχολογική στήριξη σε κάθε νέο ασθενή και την οικογένειά του. Ένα από τα σημαντικότερα προγράμματα του Συλλόγου είναι το εθελοντικό. Οι εθελοντές αποτελούν την σπονδυλική στήλη και ταυτόχρονα την κινητήρια δύναμη. Ο εθελοντής δεν αντικαθιστά σε καμία περίπτωση τον ειδικό ή το συγγενικό περιβάλλον. Είναι περισσότερο μια προβολή καθρέφτης των αναγκών και των δυσκολιών, που μπορεί να συναντήσει ο καθένας μας κάτω από ειδικές συνθήκες και ζητά την ανθρώπινη βοήθεια με το ρόλο που μπορεί να του προσφέρει ένας καλά εκπαιδευμένος εθελοντής… Η εμπειρία μας από το Σύλλογό μας δείχνει ότι η ανάγκη αυτής της ανθρώπινης προσφοράς γίνεται όλο και μεγαλύτερη μέσα στην κοινωνική μοναξιά που χαρακτηρίζει την εποχή μας. Εμείς προσπαθούμε να απελευθερώσουμε τον ελεύθερο χρόνο των μελών μας. Ο εθελοντισμός προϊόν ελεύθερης βούλησης και προσφοράς αγάπης καταπραΰνει τον πόνο, ξαλαφρώνει το βάρος, γίνεται

ο ίδιος δημιουργός ζωής. Ο ασθενής θα αισθανθεί καλύτερα ακούγοντας: «Μπορώ

να σε νιώσω, γιατί και εγώ πέρασα τα ίδια με σένα»….»

Δυστυχώς, η θλιβερή πραγματικότητα

για τον τόπο μας, είναι ότι δεν έχουμε ένα σωστό Εθνικό Αρχείο Καρκίνου που να επιτρέπει σωστή αξιολόγηση των δράσεων. Τα βασικά στοιχεία για την ολοκληρωμένη παρακολούθηση του προβλήματος του καρκίνου σε μια χώρα, απαραίτητα για την αξιολόγηση της παροχής υπηρεσιών και της αποτελεσματικότητας αυτής,

Οι ελλείψεις σε φάρμακα και άλλα

υλικά, οι εργασιακές εντάσεις, το

κλίμα της αποδιοργάνωσης και

απορρύθμισης που επικρατεί πολλές

φορές στο δημόσιο νοσοκομείο,

επιβαρύνουν πολλαπλά τις ασθενείς

και μειώνουν κατακόρυφα την

ποιότητα των υπηρεσιών που τους

παρέχονται

είναι οι δείκτες συχνότητας της ασθένειας συγκριτικά με τους δείκτες θνησιμότητας, αλλά και τα μετρήσιμα χρόνια υγιούς ζωής. Αυτό που γνωρίζω ως κράτος είναι ότι στη χώρα έχουμε π.χ. 500 περίπου νέα περιστατικά καρκίνου τον χρόνο, 70 περίπου θανάτους γυναικών. Είναι δυνατό μόνο με τα στοιχεία αυτά να εκτιμηθεί πού οδηγούν αυτοί οι αριθμοί; Ωστόσο παραμένει άγνωστο πόσοι ασθενείς επιβιώνουν στα 5 χρόνια, στα 10 ή στα 15, πόσοι παρουσιάζουν υποτροπές, ποια πορεία έχει η κάθε μορφή καρκίνου. Είναι επίσης άγνωστο αν αυτά που γίνονται από πλευράς χειρουργικών επεμβάσεων και θεραπείας έχουν το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα. Το ζήτημα είναι πως δεν μπορεί να υπάρξει αξιολόγηση - παρακολούθηση υπηρεσιών χωρίς στατιστικά δεδομένα. Αυτό ακριβώς που ονομάζεται ποιοτική αξιολόγηση υπηρεσιών. Πώς όμως θα εφαρμοστεί μια Εθνική Στρατηγική για τον Καρκίνο η οποία θα καλύπτει όλο το φάσμα από την πρόληψη μέχρι την ανακουφιστική φροντίδα, όταν αγνοούμε

ποιο είναι το πραγματικό μέγεθος του

προβλήματος;

Χρειάζεται να συνειδητοποιήσουμε

ότι η γυναίκα με καρκίνο του μαστού έχει

να αντιμετωπίσει όχι μόνο την ίδια την

ασθένεια αλλά παράλληλα και τις επιπτώ-

σεις της νόσου στην εργασία, στην οικονο-

μική ζωή, στην προσωπική της ανάπτυξη,

στην εκπαίδευση, στην κοινωνική ζωή. Σε

όλα αυτά η κοινωνική ασφάλιση πρέπει να

είναι σύμμαχος με τρεις βασικούς πυλώ-

νες: Να στηριχθεί η γυναίκα με καρκίνο μαστού , να μπορέσει να πραγματοποιήσει τις

απαραίτητες αλλαγές στη ζωή της και να

θωρακίσει τον εαυτό της προστατεύοντας

τη μελλοντική της υγεία. Σε καμία περίπτω-

ση, η υγεία και η ζωή των ασθενών δεν

μπορεί να είναι δύο ταχυτήτων, ανάλογα

με το εισόδημα ή την ασφαλιστική ικανότη-

τα, ειδικά σε περίοδο οικονομικής κρίσης, κατά την οποία επαυξάνεται η ανασφάλεια

και ο φόβος των ασθενών με καρκίνο.

Είναι γεγονός ότι οι διεθνείς ιατρικές

οδηγίες σχετικά με την πρόσβαση των

ασθενών στη θεραπεία, δεν εφαρμόζο-

νται στα δημόσια νοσοκομεία λόγω της

συνεχούς μείωσης του προσωπικού. Καταστρατηγείται κατ’ αυτόν τον τρόπο ένα βασικό δικαίωμα των ασθενών και επηρεάζεται άμεσα η θεραπευτική πορεία τους

και η εξέλιξη της νόσου. Σύμφωνα με τις διεθνείς ιατρικές οδηγίες «η θεραπευτική

επέμβαση αρχίζει με χειρουργείο, το οποίο

θα πρέπει να προσφέρεται το αργότερο

σε 30 ημέρες στο 100% των ασθενών από

τη στιγμή που αποφασίστηκε η χειρουργι-

κή επέμβαση. Οι ασθενείς που ξεκίνησαν

καθυστερημένα την χημειοθεραπεία –σε

διάστημα πάνω από τρεις μήνες μετά το

χειρουργείο– έχουν 1,8 φορές πιθανότητα

να πεθάνουν από καρκίνο μαστού, σε σχέ-

ση με αυτούς που άρχισαν χημειοθεραπεία

σε διάστημα λιγότερο από ένα μήνα μετά

το χειρουργείο, Επιπλέον, η καθυστέρη-

ση της ακτινοθεραπείας πάνω από 8-12

εβδομάδες μετά το χειρουργείο, αυξάνει

την πιθανότητα της τοπικής υποτροπής σε ασθενείς που δεν υποβάλλονται σε χημειοθεραπεία. Πρέπει να εφοδιαστούν όλες

οι ακτινοθεραπευτικές κλινικές με γραμμικούς επιταχυντές και οι κατευθυντήριες οδηγίες σωστής πρακτικής αντιμετώπισης

ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ-ΟΓΚΟΛΟΓΙΑ

του καρκίνου του μαστού ορίζουν ότι πρέπει να γίνεται απαραίτητα τρισδιάστατη συμμορφική ακτινοθεραπεία.» Πέραν αυτών των αδυναμιών, οι ελλείψεις σε φάρμακα και άλλα υλικά, οι εργασιακές εντάσεις, το κλίμα της αποδιοργάνωσης

και απορρύθμισης που επικρατεί πολλές φορές στο δημόσιο νοσοκομείο, επιβαρύνουν πολλαπλά τις ασθενείς και μειώνουν κατακόρυφα την ποιότητα των υπηρεσιών που τους παρέχονται.

Από τα στοιχεία που έχουμε παρατηρήσει στις ομάδες στήριξης έχουμε καταλήξει στα εξής Το μορφωτικό επίπεδο μπορεί να βοηθά στο να αντιλαμβάνονται οι γυναίκες καλύτερα όσα τους εξηγούνται, αλλά ως προς τις επιπτώσεις πχ αλλαγή εικόνας σώματος καθοριστικό ρόλο παίζει η δομή της προσωπικότητας και η ποιότητα ζωής, πριν και μετά την αρρώστια.

Οι συζυγικές σχέσεις, πολλές φορές

περνούν μια κρίση, πλην όμως δεν θα κλονισθούν οι σχέσεις που είχαν ποιότητα, παρά η σχέση εκείνη που αντιμετώπιζε προβλήματα συνήθως πριν το καρκίνο.

Γενικά βλέπουμε πως όσο λιγότερο μια γυναίκα έχει αποδεχτεί την αρρώστια της τόσα περισσότερο αντιλαμβάνεται τα μηνύματα οίκτου και ενοχλείται από τους γύρω της. Μέσα από τη στήριξη της ομάδας στο Σύλλογο και της οικογένειας, εξοικειώνονται με την αρρώστια, μαθαίνουν να ζουν με αυτή και φθάνουν στο σημείο να χειρίζονται με άνεση και συχνά με χιούμορ τον οίκτο των άλλων και τα αρνητικά συναισθήματα.

Ως γυναίκα που έχει νοσήσει από καρκίνο μαστού, μητέρα και εθελόντρια, θέλω να μεταφέρω ένα μήνυμα αισιοδοξίας και ελπίδας. Ο καρκίνος του μαστού θεραπεύεται, αρκεί να υπάρχει σωστή ενημέρωση, πρόληψη και έγκαιρη διάγνωση.

Όλες οι γυναίκες, αν τους χτυπήσει την πόρτα η ασθένεια, έχουν τη δύναμη να

την αντιμετωπίσουν και να συνεχίσουν

μια ευτυχισμένη και ποιοτικά καλή ζωή.

Ο καρκίνος νικιέται! Αυτό το μήνυμα πρέπει να ακουστεί παντού. Είναι το μήνυμα

της ζωής μας.

ρευνητές από τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας των ΗΠΑ (Εθνικό Ινστιτούτο Περιβαλλοντικών Επιστημών Υγείας –

NIEHS - και Εθνικό Ινστιτούτο Καρκίνου - NCI) διαπίστωσαν ότι η διαβίωση σε μια

περιοχή με υψηλά επίπεδα ρύπανσης του

αέρα από σωματίδια σχετίζεται με αυξημένη συχνότητα εμφάνισης καρκίνου του

μαστού. Οι Ιατροί της Θεραπευτικής Κλι-

νικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Θεοδώρα Ψαλτοπούλου (Καθηγήτρια Προληπτικής Ιατρικής και Επιδημιολογίας), Γιάννης Ντάνασης και Θάνος Δημόπουλος (Καθηγητής Θεραπευτικής – Ογκολογίας – Αιματολογίας, Διευθυντής Θεραπευτικής Κλινικής Νοσοκομείο Αλεξάνδρα) συνοψίζουν τα ευρήματα της πρόσφατης μελέτης των White και συνεργατών στην επιστημονική επιθεώρηση Journal of the National Cancer Institute. Πρόκειται για μια από τις μεγαλύτερες μελέτες σε αυτό τον τομέα μέχρι σήμερα, όπου εξετάζε -

ται η σχέση μεταξύ της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, και ειδικότερα των αιωρούμενων σωματιδίων, και της συχνότητας εμφάνισης του καρκίνου του μαστού.

Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η μεγαλύτερη αύξηση στη συχνότητα εμφάνισης καρκίνου του μαστού ήταν μεταξύ των γυναικών που κατά μέσο όρο είχαν υψηλότερα επίπεδα μικροσωματιδίων (PM2.5) κοντά στο σπίτι τους, σε σύγκριση με εκείνες που ζούσαν σε περιοχές με χαμηλότερα επίπεδα PM2.5. Η σωματιδιακή ύλη είναι ένα μίγμα στερεών σωματιδίων και υγρών σταγονιδίων που βρίσκονται στον αέρα. Προέρχεται από πολλές πηγές, όπως η εξάτμιση των μηχανοκίνητων οχημάτων, οι διεργασίες καύσης (π.χ., πετρέλαιο, άνθρακας), η καύση ξύλου/ βλάστησης και οι βιομηχανικές εκπομπές. Η ρύπανση από τα σωματίδια που μετρήθηκε σε αυτήν τη μελέτη ήταν 2.5 microns σε διάμετρο ή μικρότερη (PM2.5), που σημαίνει ότι τα σωματίδια είναι αρκετά μικρά και μπορούν να εισπνευστούν βαθιά στους πνεύμονες.

Σύμφωνα με την επικεφαλής της συγγραφικής ομάδας, Alexandra White, παρατηρήθηκε μια αύξηση της τάξης του 8% στην επίπτωση του καρκίνου του μαστού

Υψηλά επίπεδα σωματιδιακής ρύπανσης του αέρα μπορεί να σχετίζονται με αυξημένη συχνότητα εμφάνισης καρκίνου του μαστού

στις περιοχές με υψηλότερη έκθεση σε PM2.5. Αν και πρόκειται για μια σχετικά μέτρια αύξηση του κινδύνου, τα ευρήματα αυτά είναι σημαντικά, δεδομένου ότι η ρύπανση του αέρα είναι πανταχού παρούσα και μας επηρεάζει όλους.

Η συγκεκριμένη μελέτη διεξήχθη χρησιμοποιώντας πληροφορίες από τη Μελέτη Διατροφής και Υγείας NIH-AARP, στην οποία συμμετείχαν περισσότεροι

από 500.000 άνδρες και γυναίκες μεταξύ 1995-1996 σε έξι πολιτείες (Καλιφόρνια, Φλόριντα, Πενσυλβάνια, Νιου Τζέρσεϊ, Βόρεια Καρολίνα και Λουιζιάνα) και σε δύο μητροπολιτικές περιοχές (Ατλάντα και Ντιτρόιτ) των ΗΠΑ. Οι γυναίκες ήταν κατά μέσο όρο περίπου 62 ετών και παρακολουθήθηκαν για περίπου 20 χρόνια, κατά

τη διάρκεια των οποίων εντοπίστηκαν

15.870 περιπτώσεις καρκίνου του μαστού. Σύμφωνα με τους συγγραφείς της μελέτης, μπορεί να χρειαστούν πολλά

χρόνια για να αναπτυχθεί ο καρκίνος του μαστού και, στο παρελθόν, τα επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης έτειναν να είναι υψηλότερα. Αυτό το γεγονός που μπορεί να καταστήσει τα προηγούμενα επίπεδα έκθεσης ιδιαίτερα σημαντικά σχετικά με την ανάπτυξη του καρκίνου. Σε αντίθεση με προηγούμενες μελέτες στη βιβλιογραφία, η συγκεκριμένη μελέτη αξιολόγησε

αναδρομικά και τα επίπεδα έκθεσης σε ατμοσφαιρική ρύπανση κατά τη διάρκεια των προηγούμενων 10-15 ετών πριν από την ένταξη των συμμετεχόντων στη μελέτη και την έναρξη της παρακολούθησής τους. Επιπλέον, οι ερευνητές προχώρησαν σε υπο-αναλύσεις των δεδομένων και βρήκαν ότι τα μικροσωματίδια PM2.5 σχετίζονταν με μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης καρκίνου του μαστού με θετικούς οιστρογονικούς υποδοχείς (ER+), και όχι με όγκους με αρνητικούς οιστρογονικούς υποδοχείς. Αυτό υποδεικνύει ότι τα μικροσωματίδια μπορούν να επηρεάσουν την εξέλιξη του καρκίνου του μαστού μέσω μιας υποκείμενης βιολογικής οδού ενδοκρινικής διαταραχής.

Μια μοναδική διήμερη συνάντηση

για την ενδυνάμωση της αγοράς της Ιατρικής Αισθητικής

Το Medical Aesthetic Business Summit @ COSTA NAVARINO αποτελεί την B2B συνάντηση -σημείο αναφοράς για τον χώρο της Ιατρικής Αισθητικής και θα πραγματοποιηθεί το διήμερο 17-18 Νοεμβρίου 2023 στο Costa Navarino.

Είναι ένα networking event που θα διαμορφώσει την μελλοντική εξέλιξη της αγοράς και τη στρατηγική επιτυχίας των Ιατρείων Δερματολόγων, Πλαστικών Χειρουργών, Κλινικών και Νοσοκομείων που παρέχουν υπηρεσίες Ιατρικής Αισθητικής, αναδεικνύοντας τις προτεραιότητες, τις ανάγκες και τις καινοτόμες λύσεις τους.

Πρόκειται για μια μοναδική στην Ελλάδα πρωτοβουλία

που φέρνει σε επαφή κορυφαία στελέχη της αγοράς και

τους Leaders επιστήμονες διαμορφωτές της αγοράς της Ιατρικής Αισθητικής. Συνδυάζει one-to-one επιχειρηματικές συναντήσεις, keynote presentations, στοχευμένα roundtable discussions και ευκαιρίες για δικτύωση, ανάπτυξη σχέσεων και ανταλλαγή εμπειριών. Η συνάντηση έχει στόχο να αποτελέσει ένα σημείο ετήσιας συγκέντρωσης και αλληλεπίδρασης των decision makers του χώρου στην Ελλάδα, αφού θα παρευρεθούν ηγετικά στελέχη της αγοράς και επιστήμονες leaders της Ιατρικής Αισθητικής όπως:

⊲ Κορυφαίοι Έλληνες Δερματολόγοι και Πλαστικοί Χειρουργοί

⊲ Κορυφαία στελέχη Φαρμακευτικών Εταιρειών

⊲ Επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον ευρύτερο

χώρο της Ιατρικής Αισθητικής με Medical Devices και

Dermaceuticals

⊲ Επιχειρήσεις που εξυπηρετούν τα Ιατρεία από τον

χώρο της τεχνολογίας και του Consulting

Πρόκειται για ένα networking event που θα διαμορφώσει την μελλοντική εξέλιξη της αγοράς και τη στρατηγική επιτυχίας των Ιατρείων Δερματολόγων, Πλαστικών

Χειρουργών, Κλινικών και Νοσοκομείων που παρέχουν υπηρεσίες Ιατρικής Αισθητικής, αναδεικνύοντας τις προτεραιότητες, τις ανάγκες και τις καινοτόμες λύσεις τους. Πρόκειται για μια μοναδική στην Ελλάδα πρωτοβουλία που φέρνει σε επαφή κορυφαία στελέχη της αγοράς και τους Leaders επιστήμονες διαμορφωτές της αγοράς της Ιατρικής Αισθητικής. Συνδυάζει one-to-one επιχειρηματικές συναντήσεις, keynote presentations, στοχευμένα roundtable discussions και ευκαιρίες για δικτύωση, ανάπτυξη σχέσεων και ανταλλαγή εμπειριών.

Το πρόγραμμα του διημέρου περιλαμβάνει:

⊲ one-to-one επιχειρηματικές συναντήσεις, διάρκειας 15 λεπτών, μεταξύ των διακεκριμένων γιατρών (Δερματολόγων και Πλαστικών Χειρουργών) με ηγετικά στελέχη εταιρειών Φαρμακευτικών Προϊόντων, Dermaceuticals, προμηθευτών Medical devices και εταιρειών παροχής τεχνολογικών υπηρεσιών και λύσεων. Οι one-to-one επιχειρηματικές συναντήσεις είναι ένα πρακτικό εύχρηστο και αποτελεσματικό εργαλείο που θα σας δώσει τη δυνατότητα για μια ουσιαστική επαφή, την οποία θα «χτίσετε» καθ’ όλη τη διάρκεια του διημέρου.

⊲ Keynote presentations από τους leaders της επιχειρηματικότητας στον χώρο της Ιατρικής Αισθητικής και στοχευμένα roundtable discussions

⊲ Activities δράσεις χαλάρωσης, διασκέδασης και σύσφιξης σχέσεων

⊲ Γεύματα και Δείπνο στο μοναδικό περιβάλλον του

Costa Navarino

Για περισσότερες πληροφορίες και το πλήρες πρόγραμμα του Medical Aesthetic Business Summit @ COSTA NAVARINO επισκεφτείτε το site: www.navarinomedicalaestheticsummit.gr

Θρομβοφιλία: η σημασία της στο γενικό πληθυσμό

Άρθρο της ΣΤ Ε ΛΛΑΣ ΚΟΚΟ ΡΗ , Αναπληρώτριας Καθηγήτριας Αιματολογίας-Ιατρικής των Μεταγγίσεων, Αιματολογικό Εργαστήριο-Μονάδα Αιμοδοσίας ΠΓΝ «Αττικόν»

Ο όρος Θρομβοφιλία (Thrombophilia) είναι ελληνικής προέλευσης, προέρχεται

από τις λέξεις θρομβο (thrombo: blood clot) και φιλία (-philia: affinity) και υποδηλώνει την προδιάθεση του οργανισμού για ανάπτυξη κυρίως φλεβικής

αλλά και αρτηριακής θρόμβωσης, ως συνέπεια αλληλεπίδρασης πολλαπλών κληρονομικών ή/και επίκτητων προδιαθεσικών παραγόντων.

Οόρος ‘έλεγχος θρομβοφιλίας’ αναφέρεται κυρίως στον εργαστηριακό

έλεγχο της κληρονομικής θρομβοφιλίας

(ΚΘ) και περιλαμβάνει και τον έλεγχο πιθανής παρουσίας υποκείμενου αντιφωσφολιπιδικού συνδρόμου (ΑΦΣ), που αποτελεί

κύριο επίκτητο παράγοντα κινδύνου για

θρόμβωση και του οποίου η διάγνωση

στην αρχή της διερεύνησης της Φλεβικής

Θρομβοεμβολικής νόσου (ΦΘΝ) μπορεί να οδηγήσει σε τροποποίηση επιλογής θεραπευτικής προσέγγισης. Ο έλεγχος ασθενούς με φλεβική θρόμβωση περιλαμβάνει επιπλέον εξετάσεις προς την κατεύθυνση διερεύνησης πολλών υποκείμενων παθολογικών καταστάσεων που αποτελούν επίκτητους παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη θρομβοεμβολικής νόσου.

Στα σαφώς καθορισμένα κληρονομικά-γενετικά αίτια θρομβοφιλίας, συμπεριλαμβάνονται α) οι ανεπάρκειες των φυσικών ανασταλτών της πήξης, λόγω υποκείμενης μετάλλαξης που οδηγεί σε απώλεια λειτουργίας γονιδίου, όπως η ανεπάρκεια αντιθρομβίνης (AT), η ανεπάρκεια πρωτεΐνης C και η ανεπάρκεια πρωτεΐνης S, και β) οι μεταλλάξεις που οδηγούν σε υπερέκφραση γονιδίου και αύξηση της δραστικότητας παραγόντων της

πήξης, όπως οι µεταλλάξεις του γονιδίου

του παράγοντα V (FV-Leiden-G1691A) και

του γονιδίου της προθροµβίνης (αλλήλιο G20210A), σε ετερόζυγη, ομόζυγη ή συνδυαστική μορφή (διπλός ετεροζυγώτης).

Όλες κληρονομούνται με τον αυτοσωματι-

κό επικρατούντα χαρακτήρα. Οι μεταλλά-

ξεις FV Leiden και FII G20210A αποτελούν

τα συνηθέστερα αίτια ΚΘ (5-12% και 0,74% στους Ευρωπαίους αντίστοιχα), αντιπροσωπεύουν περίπου το 40-50% των περιπτώσεων ΚΘ στους Καυκασίους και θεωρούνται ήπιες θρομβοφιλικές διαταραχές. Οι ομοζυγωτίες και η διπλή ετεροζυγωτία για τις ανωτέρω μεταλλάξεις ή άλλοι συνδυασμοί κληρονομικών διαταραχών αποτελούν σοβαρές θρομβοφιλικές διαταραχές. Δεν επηρεάζεται η μοριακή ανίχνευσή τους από το θρομβωτικό επεισόδιο

ή την αντιπηκτική αγωγή. Ένα ποσοστό περίπου 5-10 % των ετεροζυγωτών FVL (συχνότερη ήπια κληρονομική διαταραχή

στους Καυκασίους) θα εμφανίσουν ΦΘΝ στη διάρκεια της ζωής τους. Η κλινική έκφραση του FV Leiden επομένως, επηρεάζεται από συνυπάρχουσες γενετικές και επίκτητες θρομβοφιλικές διαταραχές και περιστασιακούς/μόνιμους παράγοντες κινδύνου. Οι ανεπάρκειες των φυσικών ανασταλτών έχουν επίπτωση περίπου 1% στο γενικό πληθυσμό και 7% σε ασθενείς με φλεβική θρόμβωση και θεωρούνται σοβαρές θρομβοφιλικές διαταραχές. Γενικά, ένα μεγάλο ποσοστό ατόμων με γνωστή γενετική διαταραχή παραμένουν στη ζωή τους ασυμπτωματικά. Αυτό υποδηλώνει ότι απαιτείται συνύπαρξη και άλλων παραγόντων για να εκδηλωθεί θρόμβωση. Στους γενετικούς παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνονται επίσης, τα αυξημένα επίπεδα δραστικότητας FVIII (η μέτρησή του όμως δεν συνιστάται στον έλεγχο ρουτίνας), η δυσιδωνογοναιμία, η Non-O ομάδα αίματος (συνοδεύεται κατά 25% από υψηλότερα επίπεδα FVIII και vWF) και η υπερομοκυστεϊναιμία. Έχουν επίσης προσφάτως προσδιορισθεί και άλλοι επίτοποι σχετιζόμενοι με ανάπτυξη ΦΘΝ, όπως οι TSPAN15 και SLC44A2. Η ανίχνευση της ετερόζυγης ή ομόζυγης μετάλλαξης της methylenetetrahydrofolate reductase (MTHFR) C677Τ που στο παρελθόν θεωρούνταν ως παράγοντας θρομβοφιλίας, δεν έχει επιβεβαιωθεί ως παράγοντας κινδύνου για την πρώτη ΦΘΝ ή για υποτροπή της και ο προσδιορισμός της δεν θεωρείται πλέον απαραίτητος. Μπορεί να

και

Οι μεταλλάξεις FV Leiden

FII G20210A αποτελούν τα συνηθέστερα αίτια ΚΘ (5-12% και 0,7-4% στους Ευρωπαίους

αντίστοιχα), αντιπροσωπεύουν περίπου το 40-50% των περιπτώσεων ΚΘ στους Καυκασίους και θεωρούνται

ήπιες θρομβοφιλικές διαταραχές

αποτελεί αιτία υπερομοκυστεϊναιμίας και συνοδεύεται συνήθως από χαμηλά επίπεδα φυλλικού οξέος. Η αύξηση επιπέδων ομοκυστεΐνης φαίνεται σε μερικές μελέτες να αυξάνει τον κίνδυνο ΦΘΝ, οπότε τα επίπεδά της μπορεί να βελτιωθούν με χορήγηση φυλλικού οξέος και βιταμινών του συμπλέγματος Β.

Δεν συνιστάται να περιλαμβάνει ο έλεγχος θρομβοφιλίας «panel» ανάλυσης πολλαπλών μεταλλάξεων και πολυμορφισμών γονιδίων, που προτείνεται σε εγκύους και σε άτομα με ατομικό ή

µε ΦΘΝ κυµαίνεται από 3-18%, ενώ ο κίνδυνος εµφάνισης ΦΘΝ

σε ασθενείς µε νεοπλασία είναι 5-10

φορές αυξηµένος. Η θρόμβωση µπορεί

να αποτελεί την πρώτη εκδήλωση

υποκείµενου καρκίνου και μπορεί

να προηγείται της διάγνωσής του

για µεγάλο χρονικό διάστηµα

οικογενειακό ιστορικό θρομβοφιλίας, τα αποτελέσματα των οποίων προκαλούν μόνο σύγχυση. Ορισμένες διαταραχές διαφόρων παραγόντων πήξης που μπορεί να είναι κληρονομικές, φαίνεται ότι αυξάνουν ελαφρά τον κίνδυνο για ΦΘΝ και δεν συνιστάται ανίχνευση στην καθημερινή πράξη. Στο πλαίσιο μελέτης συσχέτισης ολόκληρου γονιδιώματος -Genome Wide Association Studies (GWAS)- ανευρίσκονται νέα γονίδια σχετιζόμενα με θρόμβωση. Η αλληλούχιση των εξονίων όλων των γονιδίων του γονιδιώματος (Whole Exome Sequencing, WES) οδηγεί σε εντοπισμό παραλλαγών άγνωστης σημασίας (VUS: variants of unknown significance)

που μπορεί επί του παρόντος να προκαλέσει σύγχυση και υπάρχει επείγουσα ανάγκη επανακαθορισμού των ενδείξεων και των διαστάσεων των εκτεταμένων γενετικών δοκιμών. Ιδιαίτερος γονιδιακός έλεγχος σε άτομα <40 ετών με μη προκλητή θρόμβωση, προτείνεται από σύμβουλο αιματολόγο επί ειδικών ενδείξεων και επί θετικού οικογενειακού ιστορικού θρομβώσεων.

Η κλινική εκτίμηση υποκείμενης θρομβοφιλικής διάθεσης διενεργείται σε όλους τους ασθενείς με θρομβωτικό επεισόδιο.

Η επίπτωση νεοπλασίας σε ασθενείς

Ιδιαίτερο βάρος δίδεται στο ατομικό και

οικογενειακό ιστορικό θρόμβωσης του

ασθενούς, στην ηλικία του, στην εθνικό-

τητά του, στα υποκείμενα νοσήματα από

τα οποία πάσχει ή στα φάρμακα τα οποία

λαμβάνει.

Ο εργαστηριακός έλεγχος ΚΘ θα

πρέπει να ακολουθεί εξατομικευμένη

εκτίμηση επιλεγμένων ασθενών. Τα αίτια

επίκτητης θρομβοφιλίας είναι συχνότερα

από αυτά της κληρονομικής και θα πρέπει

να λαμβάνονται υπόψη κατά την αξιολό -

γηση ασθενών με θρομβοεμβολική νόσο.

Αξιολογούνται ως μόνιμοι ή παροδικοί

παράγοντες

ελάσ-

σονες και διερευνώνται με στοχευμένο εργαστηριακό και παρακλινικό έλεγχο. Κύριος επίκτητος παράγοντας ανάπτυξης

προδιάθεσης για θρόμβωση αποτελούν

τα νεοπλασματικά νοσήματα. Η επίπτωση νεοπλασίας σε ασθενείς µε ΦΘΝ κυµαίνεται από 3-18%, ενώ ο κίνδυνος εµφάνισης

ΦΘΝ σε ασθενείς µε νεοπλασία είναι 5-10 φορές αυξηµένος. Η θρόμβωση µπορεί να αποτελεί την πρώτη εκδήλωση υποκείµενου καρκίνου και μπορεί να προηγείται της διάγνωσής του για µεγάλο χρονικό διάστηµα. Στον πίνακα 1 αναφέρονται

επίκτητοι παράγοντες κινδύνου για ανάπτυξη θρόμβωσης

Πίνακας 1. Επίκτητοι παράγοντες κινδύνου για ανάπτυξη

θρόμβωσης

Ηλικία >65 έτη

Παχυσαρκία BMI >30 kg/m2

Μείζων χειρουργική επέμβαση- ορθοπεδική επέμβαση

Τραύμα

Ακινητοποίηση-κλινοστατισμός

Μακράς διάρκειας ταξίδια

Γύψινοι νάρθηκες αποκατάστασης καταγμάτων

Κακοήθεια

ΧΜΘ (L-asparaginase)-ΑΚΘ-ορμονοθεραπεία

Κύηση-Λοχεία

Αντισυλληπτικά

Ορμονική υποκατάσταση

Αντιφωσφολιπιδικό σύνδρομo

Covid-19 λοίμωξη

Σε ένα μεγάλο ποσοστό 30-50% των ασθενών με θρόμβωση δεν ανευρίσκεται σαφές αίτιο πρόκλησης θρομβωτικού επεισοδίου και η θρόμβωση χαρακτηρίζεται ως μη προκλητή (unprovoked).

Ο έλεγχος ανεπάρκειας φυσικών ανασταλτών βασίζεται γενικά στη μέτρηση των συγκεντρώσεών τους στο πλάσμα, παρά σε μοριακές αναλύσεις και δεν θα

πρέπει να εκτελείται στην οξεία φάση

της θρόμβωσης (τα επίπεδα ΑΤ, PC και

PS μπορεί παροδικά να μειωθούν και

του FVIII να αυξηθούν), καθώς υπάρχει αβεβαιότητα ως προς την εγκυρότητα

των αποτελεσμάτων, που οδηγεί σε επαναλαμβανόμενες δοκιμές και αυξημένο κόστος εξετάσεων, ενώ δεν υπάρχουν και στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι το

Μυελοϋπερπλαστικά

νεοπλάσματα (MPΝs: ET, PV)

Παροξυντική νυκτερινή αιμοσφαιρινουρία

Κεντρικοί φλεβικοί καθετήρες Προηγηθείσα ΦΘΝ

HIT (Heparin induced thrombocytopenia)

Nεφρωσικό σύνδρομο ΔΕΠ:Διάχυτη ενδαγγειακή πήξη, Θρομβωτική μικροαγγειοπάθεια (TTP, HUS) Δρεπανοκυτταρική αναιμία Ανατομικές φλεβικές ανωμαλίες

• Kιρσοί φλεβών κάτω άκρων

αποτέλεσμα της μέτρησής τους επηρεάζει τη διαχείριση του οξέος επεισοδίου. Ο

έλεγχός τους μπορεί να πραγματοποιηθεί μετά από συμπλήρωση τριών μηνών αντιπηκτικής αγωγής και μετά την διακοπή ή τροποποίηση της αντιπηκτικής αγωγής. Έλεγχος των επιπέδων των φυσικών αντιπηκτικών συνιστάται επειγόντως σε νεογνά και παιδιά με νεκρωτική πορφύρα και σε νέκρωση δέρματος μετά από χορήγηση κουμαρινικών. Οι επίκτητες αιτίες των ανεπαρκειών τους (Πίνακας 2) θα πρέπει επίσης να λαμβάνονται υπόψη πριν από τον έλεγχο και κατά την ερμηνεία των αποτελεσμάτων, επειδή εάν υφίστανται, μπορεί να δυσκολεύουν την αξιόπιστη

διάγνωση μιας υποκείμενης κληρονομικής ανεπάρκειας.

Φλεγμονώδης νόσος πυέλου Νόσος Buerger (αποφρακτική θρομβαγγειΐτις)

Σύνδρομο ΑδαμαντιάδηBehcet ΣΕΛ

Κοκκιωμάτωση

Wegener

• IVF (in vitro

• fertilization)

• ΗΙV-λοίμωξη

• Αφυδάτωση

Πίνακας 2. Παράγοντες που συνήθως επηρεάζουν τη μέτρηση της πρωτεΐνης C, της πρωτεΐνης S και της αντιθρομβίνης.

Δραστηριότητα πρωτεΐνης C:

χρωμογονική μέθοδος

Φυσιολογική μείωση:

σε νεογνά και παιδιά (διαφορετικές τιμές

από ενήλικες)

Άλλα αίτια μείωσης:

Έλλειψη βιταμίνης Κ

Λήψη ανταγωνιστών βιταμίνης Κ (warfarin)

Ηπατική νόσος

ΔΕΠ

Σοβαρή σήψη

Πρωτεΐνη S:

Ελεύθερο αντιγόνο PrS

Φυσιολογική μείωση:

σε νεογνά (διαφορετικές τιμές από ενήλικες)

σε κύηση, σε λοχεία

Άλλα αίτια μείωσης:

Λήψη ανταγωνιστών βιταμίνης Κ (warfarin)

Έλλειψη βιταμίνης Κ

Ηπατική νόσος

Νεφρωσικό σύνδρομο

ΔΕΠ

Σοβαρή σήψη

Πρόσφατη θρόμβωση Λήψη per os οιστρογόνων Δρεπανοκυτταρική νόσος

Ψευδής αύξηση C

Δραστηριότητα AT:

χρωμογονική μέθοδος

Φυσιολογική μείωση:

σε νεογνά (διαφορετικές τιμές από ενήλικες)

στο τέλος της κύησης, αμέσως μετά τον τοκετό

Άλλα αίτια μείωσης:

Ηπατική νόσος

ΔΕΠ

Νεφρωσικό σύνδρομο

Σοβαρή σήψη

Πρόσφατη θρόμβωση

Θεραπεία με ηπαρίνη

Θεραπεία με L-ασπαραγινάση

Ψευδής αύξηση AT

Χρήση DOACS ή

ηπαρίνης: εάν η C υπολογίζεται με πηξιολογική μέθοδο

Ψευδής αύξηση S Χρήση DOACS ή ηπαρίνης: εάν η S υπολογίζεται με πηξιολογική μέθοδο

Σε αυτό που συμφωνούν διάφορες Αιματολογικές εταιρείες και επίσημοι οργανισμοί, παρά την έλλειψη ομόφωνων σαφών συστάσεων, είναι ότι ο έλεγχος ΚΘ θα πρέπει να διενεργείται σε επιλεγμένες περιπτώσεις και σε εκείνους τους ασθενείς στους οποίους από το αποτέλεσμα του ελέγχου που θα προκύψει, θα επηρεαστεί η θεραπευτική απόφαση, ή στα άτομα που θα ωφεληθούν από στοχευμένη θρομβοπροφύλαξη.

Πρόσφατα (4/2022) θεσπίστηκαν από την Βρετανική Αιματολογική Εταιρεία, οδηγίες σχετικές με τη διενέργεια

είτε μετά από μη προκλητό θρομβωτικό επεισόδιο (φλεβικό ή αρτηριακό), είτε σε ασθενείς με ΦΘΝ που προκλήθηκε από ελάσσονα παράγοντα κινδύνου, επειδή η παρουσία τους μπορεί να αλλάξει τη διαχείριση και την επιλογή της αντιπηκτικής αγωγής

Χρήση DOACS:

Αντι-Xa αναστολείς: εάν η ΑΤ υπολογίζεται με anti-Xa βασιζόμενη μέθοδο

Αναστολείς θρομβίνης: εάν η ΑΤ υπολογίζεται

με μέθοδο βασιζόμενη στη θρομβίνη

ελέγχου θρομβοφιλίας (BSH Clinical guidelines). Αυτές οι οδηγίες εστιάζονται μόνο σε παράγοντες που προσδιορίζονται από εργαστηριακές δοκιμασίες και δεν περιλαμβάνουν οδηγίες που αφορούν γνωστούς επίκτητους παράγοντες θρομβοφιλίας όπως ο καρκίνος, οι φλεγμονώδεις καταστάσεις και η παχυσαρκία που σχετίζονται με την ανάπτυξη θρόμβωσης μέσω πολλαπλών μηχανισμών.

Αναφορικά με το ΑΦΣ, αυτό κλινικά χαρακτηρίζεται, είτε από ένα ή περισσότερα επεισόδια κλινικά έκδηλης αρτηριακής ή φλεβικής θρόμβωσης ή θρόμβωσης μικρών αγγείων σε οποιοδήποτε ιστό ή όργανο, είτε από νοσηρότητα κύησης. Από τα εργαστηριακά κριτήρια χαρακτηρίζεται από την παρουσία αντιφωσφολιπιδικών αντισωμάτων (ΑΦΑ) στα οποία περιλαμβάνονται το αντιπηκτικό του λύκου (LA), τα αντισώματα έναντι καρδιολιπίνης (aCL), και τα αντισώματα έναντι της β2-γλυκοπρωτεΐνης (anti-β2GPΙ). Tα αντισώματα είναι ΙgG ή IgM ισοτύπου, ή και τα δύο (στον ορό ή το πλάσμα), παρόντα σε τίτλους > από την 99η εκατοστιαία θέση της καμπύλης των φυσιολογικών τιμών, σύμφωνα με διεθνώς πιστοποιημένες μεθόδους μέτρησης-ELISA. Η διάγνωση

του ΑΦΣ τίθεται όταν υπάρχει τουλάχι-

στον ένα από τα προαναφερθέντα κλινικά

κριτήρια και ένα εργαστηριακό κριτήριο.

Απαιτείται ανίχνευση των ΑΦΑ σε δύο

ή περισσότερες μετρήσεις που απέχουν

μεταξύ τους τουλάχιστον 12 εβδομάδες

σύμφωνα με διεθνώς πιστοποιημένες

μεθόδους μέτρησης. Ο έλεγχος για aCL

και anti-b2GPI δεν επηρεάζεται από το

θρομβωτικό επεισόδιο ή την αντιπηκτι -

κή αγωγή, ενώ o προσδιορισμός του LA

επηρεάζεται από την αντιπηκτική αγωγή.

Συστάσεις:

* Συνιστάται έλεγχος για ΑΦΑ είτε μετά

από μη προκλητό θρομβωτικό επεισόδιο

(φλεβικό ή αρτηριακό), είτε σε ασθενείς

με ΦΘΝ που προκλήθηκε από ελάσσονα

παράγοντα κινδύνου, επειδή η παρουσία

τους μπορεί να αλλάξει τη διαχείριση και την επιλογή της αντιπηκτικής αγωγής.

Επίσης συνιστάται σε ασθενείς με θρόμβωση σε ασυνήθη θέση (σπλαγχνικές και εγκεφαλικές φλέβες και αγγεία αμφιβληστροειδούς) και σε ασθενείς με οξέα πολλαπλά θρομβωτικά επεισόδια και ενδείξεις καταστροφικού ΑΦΣ (CAPS) με συνοδό κεραυνοβόλα πολυοργανική ανεπάρκεια.

Καθώς το ΑΦΣ είναι επίκτητη θρομβοφιλία, ο έλεγχος δεν συνιστάται στα μέλη οικογένειας ασθενών με θρόμβωση.

* Προτείνεται έλεγχος για υποκείμενη παροξυντική νυκτερινή αιμοσφαιρι-

νουρία (PNH) σε ασθενείς με θρόμ-

βωση σε ασυνήθεις θέσεις, ιδιαίτερα όταν παρουσιάζουν συνοδό κυτταροπενία ή στοιχεία αιμόλυσης (δηλ.

αύξηση γαλακτικής αφυδρογονάσης, χολερυθρίνης και αριθμού δικτυοερυθροκυττάρων). Ιδιαίτερη είναι η

συσχέτιση της ΡΝΗ με τη θρόμβωση

σπλαγχνικών αγγείων και κυρίως συν-

δρόμου Budd-Chiari.

* Συνιστάται ο γονιδιακός έλεγχος για

υποκείμενο μυελοϋπερπλαστικό νό-

σημα (Myeloproliferative neoplasm:

MPN) συμπεριλαμβανομένων του JAK2

V617F, του εξονίου JAK2 12, των μεταλ-

λάξεων CALR και MPL σε ασθενείς με

θρόμβωση σε ασυνήθεις θέσεις και ευ-

ρήματα από τη γενική αίματος που να

θέτουν την υποψία υποκείμενου ΜPN.

* Προτείνεται ο έλεγχος για μετάλλαξη JAK2 σε ασθενείς με θρόμβωση

σπλαγχνικών αγγείων ή θρόμβωση

εγκεφαλικών φλεβωδών κόλπων, δεδομένου ότι η μετάλλαξη μπορεί να αποκαλύψει ένα εν δυνάμει υποκείμενο MPN ακόμη και εάν δεν πληρούνται τα διαγνωστικά κριτήριά του και

η γενική αίματος είναι φυσιολογική. * Η καθοδήγηση του ασυμπτωματικού συγγενικού περιβάλλοντος ασθενών με ήπια ή σοβαρή θρομβοφιλία γίνεται αναλόγως της σοβαρότητας της θρομβοφιλίας και την αξιολόγηση των καταστάσεων αυξημένου κινδύνου που μπορεί να οδηγήσουν σε θρόμβωση. Συστήνεται εκλεκτικός έλεγχος ασυμπτωματικού συγγενικού περιβάλλοντος ασθενών με έλλειψη φυσικών ανασταλτών πήξεως ή ομοζυγωτών FVLeiden ή διπλών ετεροζυγωτών που θεωρούνται σοβαρές θρομβοφιλίες. Το θετικό οικογενειακό ιστορικό θρόμβωσης αποτελεί παράγοντα κινδύνου για θρόμβωση ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα του

ελέγχου ΚΘ και αξιολογείται αναλόγως. * Αναφορικά με την αρτηριακή θρόμβωση δεν συστήνεται ο έλεγχος ΚΘ

σε αυτούς τους ασθενείς καθώς η συσχέτισή τους είναι αδύναμη και ο ρόλος της είναι ασαφής (συστήνεται

από μερικά κέντρα σε επιλεγμένους ασθενείς για διάγνωση ομοζυγωτών

ή διπλά ετεροζυγωτών). Συστήνεται όμως ο έλεγχος παρουσίας ΑΦΑ και επί ενδείξεως έλεγχος για υποκείμενο ΜΡΝ ή ΡΝΗ.

Συμπερασματικά, η θρόμβωση αποτελεί πολυπαραγοντική πάθηση και η τροποποίηση των συνθηκών ζωής (π.χ. αποφυγή παχυσαρκίας, καπνίσματος, καθιστικής ζωής και ακινησίας λόγω χρήσης υπολογιστή) και η αναζήτηση και αντιμετώπιση των επιπρόσθετων παραγόντων κινδύνου, ανεξάρτητα από την παρουσία

ή όχι ΚΘ, συνεισφέρει στη μείωση πιθα -

νότητας εμφάνισης μελλοντικού θρομ -

βωτικού επεισοδίου ή υποτροπής ενός θρομβωτικού επεισοδίου.

Arachchillage DJ, Mackillop L, Chandratheva A, Motawani J, MacCallum P, Laffan M. Thrombophilia testing: A British Society for Haematology guideline. Br J Haematol. 2022

Aug;198(3):443-458

Colucci G, Tsakiris DA. Thrombophilia screening revisited: an issue of personalized medicine. J Thromb Thrombolysis. 2020 May;49(4):618-629

Lim MY, Moll S. Thrombophilia. Vasc Med. 2015 Apr;20(2):193-6

Θρομβοφιλία στην κύηση

Άρθρο της ΣΕΡ Ε ΝΑΣ ΒΑΛΣ Α ΜΗ , Αιματολόγου, Αναπληρώτριας Καθηγήτριας Ιατρικής Σχολής, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αρεταίειον Νοσοκομείο

Ο όρος θρομβοφιλία χρησιμοποιείται για να περιγράψει κληρονομικές

ή επίκτητες καταστάσεις που σχετίζονται με αυξημένη προδιάθεση ανάπτυξης

φλεβικής θρομβοεμβολής (ΦΘΕ) που περιλαμβάνει την εν τω βάθει φλεβική

θρόμβωση και την πνευμονική εμβολή. Μια φυσιολογική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από υπερπηκτικότητα είναι η εγκυμοσύνη. Το φαινόμενο αυτό προφυλάσσει την έγκυο από αιμορραγία κατά τον τοκετό και είναι αποτέλεσμα φυσιολογικών αλλαγών του αιμοστατικού μηχανισμού. Αποτελεί ωστόσο προδιαθεσικό παράγοντα θρομβοεμβολικών επιπλοκών στη διάρκεια της κύησης, αλλά ακόμη περισσότερο στην διάρκεια της λοχείας.

κτός από την υπερηκτικότητα της

κύησης η συνύπαρξη επιπρόσθετων

παραγόντων θρομβοφιλίας (Πίνακας 1)

αυξάνουν περαιτέρω τον κίνδυνο θρόμ-

βωσης κατά την κύηση και την λοχεία, ενώ

σύμφωνα με κάποιες μελέτες επιπρόσθετα

σχετίζονται με επιπλοκές της κύησης όπως

οι αποβολές πρώτου και δεύτερου τρι-

μήνου, η καθυστερημένη ανάπτυξη του

εμβρύου (FGR), η προεκλαμψία και ο ενδομήτριος θάνατος.

ΦΘΕ εμφανίζεται σε 1 στις 1000 εγκυμονούσες ενώ το αντίστοιχο ποσοστό σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας εκτός

κύησης είναι 1 στις 10.000. O κίνδυνος

φαίνεται να είναι υψηλότερος στο τρί -

το τρίμηνο και ακόμη υψηλότερος στην

λοχεία. Το ιστορικό προηγούμενης ΦΘΕ

και η κληρονομική θρομβοφιλία είναι οι 2

πιο συχνοί παράγοντες κινδύνου για ΦΘΕ

που σχετίζονται με την κύηση. Παράγοντες

κληρονομικής θρομβοφιλίας βρίσκονται σε περίπου 30% έως 50% των γυναικών με ΦΘΕ που σχετίζεται με την εγκυμοσύνη.

Οι κληρονομικές μορφές θρομβοφιλίας

περιλαμβάνουν την μετάλλαξή του παράγοντα FV Leiden (G1691A), του γονιδίου προθρομβίνης (FIIG20210A), την ανεπάρκεια πρωτεΐνης C και πρωτεΐνης S και την ανεπάρκεια αντιθρομβίνης (ΑΤ).

Οι επίκτητες μορφές θρομβοφιλίας περιλαμβάνουν το αντιφωσφολιπιδικό σύνδρομο, και συνοσηρότητες όπως την

παροξυντική νυχτερινή αιμοσφαιρινουρία, τα μυελοϋπερπλασικά νοσήματα κα. (πίνακας 1). Η υπερομοκυστεϊναιμία που είναι συνήθως αποτέλεσμα διαιτητικής

ανεπάρκειας φυλικού οξέος και άλλων Β βιταμινών, δεν φαίνεται να σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο ΦΘΕ στην κύηση. Αυτό οφείλεται πιθανότατα σε μείωση των επιπέδων της ομοκυστεΐνης κατά την εγκυμοσύνη ή στην κοινή πρακτική χορήγησης φυλικού οξέος στις εγκυμονούσες προς αποφυγή νευρολογικών διαταραχών του εμβρύου. Η παρουσία μετάλλαξεων του

MTHFR C677T και A1298C σε ετερόζυγη

ή ομόζυγη μορφή με φυσιολογικά επίπεδα ομοκυστεΐνης δεν αποτελούν παράγοντα θρομβοφιλίας.

Οι παράγοντες θρομβοφιλίας στην κύηση συνολικά αποτυπώνονται στον πίνακα 1.

Αναφορικά με την φυσιολογική υπερπηκτικότητα της κύησης, σημαντικές αιμοδυναμικές και αιμοστατικές αλλαγές

οδηγούν σε μια κατάσταση υπερπηκτικότητας που εξασφαλίζει την αποφυγή αιμορραγίας στη διάρκεια του τοκετού και της πρώιμης περιόδου λοχείας. Σταδιακά από τις πρώτες εβδομάδες της κύησης

και καθ’ όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης το σώμα μεταβαίνει σε κατάσταση υπερπηκτικότητας: τα επίπεδα των παραγόντων πήξης αυξάνονται ως απάντηση σε ορμονικές μεταβολές. Οι παράγοντες VII, VIII, X, το ινωδογόνο και ο παράγοντας von Willebrand αυξάνονται σταδιακά ενώ μειώνεται η δραστικότητα του συστήματος των φυσικών ανασταλτών κυρίως με την σταδιακή και σημαντική μείωση πρωτεΐνης S. Επιπλέον, η δραστηριότητα

του ινωδολυτικού συστήματος μειώνεται λόγω της μειωμένης δραστηριότητας του ιστικού ενεργοποιητή πλασμινογόνου (tPA) ως αποτέλεσμα των αυξημένων

επιπέδων των αναστολέων του ιστικού ενεργοποιητή του πλασμινογόνου PAI-1

και κυρίως του PAI-2. Παράλληλα αιμοδυναμικές μεταβολές κατά την κύηση όπως η αγγειοδιαστολή που προκαλείται από την προγεστερόνη, η μηχανική συμπίεση της κάτω κοίλης φλέβας και των λαγόνιων φλεβών από τη κυοφορούσα

Μια γυναίκα με ατομικό ιστορικό ΦΘΕ (θρόμβωσης ή πνευμονικής εμβολής)

Πίνακας 1. Παράγοντες θρομβοφιλίας στην κύηση Κληρονομικές Θρομβοφιλίες Άλλοι παράγοντες κινδύνου για τη μητέρα

Παράγονταs FV Leiden

FII G20210A προθρομβίνης

Aτομικό ιστορικό ΦΘΕ

Oικογενειακό ιστορικό ΦΘΕ σε συγγενή 1ου βαθμού

Hλικία >35 ετών ανεπάρκεια πρωτεΐνης C Παχυσαρκία (BMI ≥30 πριν από την εγκυμοσύνη) ανεπάρκεια πρωτεΐνης S

ανεπάρκεια αντιθρομβίνης ΑΤ

Κάπνισμα

Ταξίδια μεγάλων αποστάσεων Καταστάσεις σχετιζόμενες με την εγκυμοσύνη: Συνοσηρότητες της μητέρας: Yπερπηκτικότητα της κύησης Αντιφωσφολιπιδικό Σύνδρομο APS Χρήση τεχνικών υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, Φλεγμονώδης νόσος του εντέρου Υπερβολική αύξηση των ορμονών της κύησης Σοβαρή λοίμωξη Σύνδρομο υπερδιέγερσης ωοθηκών, Καρδιακή νόσος Πολύδυμη κύηση, Αυτοάνοσα νοσήματα Κυήσεις ≥3, Δρεπανοκυτταρική αναιμία Υπερεμεση κύησης Ενεργή κακοήθεια Ακινητοποίηση/κατάκλιση ≥ 7 ημερών Κεντρικός φλεβικός καθετήρας Προεκλαμψία Νεφρωσικό σύνδρομο Καθυστερημένη αναπτυξη εμβρύου Παροξυντική νυχτερινή αιμοσφαιρινουρία

Ενδομήτριος θάνατος Μυελοϋπερπλασικά νοσήματα Χειρουργική επέμβαση κατά την κύηση Τοκετός <37 εβδομάδες

Τοκετός με καισαρική τομή (ειδικά επείγουσα ΚΤ)

Παρατεταμένος τοκετός (>24 ώρες) Επιλόχεια λοίμωξη Μαιευτική αιμορραγία >1 L

μήτρα καθώς και ο ίδιος ο τοκετός και

η βλάβη του ενδοθηλίου των αγγείων της πυέλου συμβάλλουν στον αυξημένο κίνδυνο ΦΘΕ στην κύηση και την λοχεία.

Επάνοδος στην προ κύησης ισορροπία λαμβάνει χώρα συνήθως τέσσερις με έξι εβδομάδες μετά τον τοκετό.

Ποιες γυναίκες πρέπει να υποβληθούν σε εργαστηριακό έλεγχο θρομβοφιλίας; Ο εργαστηριακός έλεγχος θρομβοφιλίας περιλαμβάνει έλεγχο για την μετάλλαξη FV Leiden (G1691A), του FIIG20210A, έλεγχο πρωτεΐνης C, S και αντιθρομβίνης (ΑΤ), το αντιπηκτικό του λύκου (LA), αντισώματα έναντι καρδιολιπίνης (ACL IgG και IgM), αντισώματα έναντι β2 γλυκοπρωτείνης (anti β2GPI IgG και IgM), και ομοκυστείνη ορού.

Αναφορικά με την διενέργεια εργαστηριακού ελέγχου θρομβοφιλίας ο γενικός

κανόνας είναι ότι έχει ένδειξη στις περιπτώσεις που το αποτέλεσμά του θα επηρεάσει την αντιμετώπιση του ασθενούς. Μια επερχόμενη κύηση είναι μια κατάσταση στην οποία ο έλεγχος θρομβοφιλίας μπορεί σε συγκεκριμένες περιπτώσεις να παρέχει κλινικά χρήσιμες πληροφορίες που μπορεί να επηρεάσουν την αντιμετώπιση κατά την κύηση και την λοχεία. Αυτό αφορά γυναίκες που πρόκειται να κυοφορήσουν και οι οποίες έχουν προηγούμενο ιστορικό θρόμβωσης που σχετίζεται με εκλυτικό παράγοντα (προκληθείσας ΦΘΕ) στις οποίες ο εκλυτικός παράγοντας δεν σχετίζεται με τα οιστρογόνα. Σε αυτό το υποσύνολο γυναικών ο προσδιορισμός της παρουσίας ή απουσίας επιπρόσθετου παράγοντα θρομβοφιλίας μπορεί να διαχωρίσει τις γυναίκες που διατρέχουν σημαντικό κίνδυνο ΦΘΕ κατά τη διάρκεια

μιας επόμενης εγκυμοσύνης (όπως στις

περιπτώσεις γυναικών με ιστορικό προη -

γούμενης ΦΘΕ και θετικό εργαστηριακό

έλεγχο θρομβοφιλίας) από εκείνες που

ανήκουν σε ομάδα χαμηλού κινδύνου

(όπως στις περιπτώσεις με ατομικό ανα-

μνηστικό προκληθείσας ΦΘΕ χωρίς πρόσθετους/μη αναστρέψιμους παράγοντες

κινδύνου ΦΘΕ και αρνητικό τον έλεγχο θρομβοφιλίας).

Τα αποτελέσματα του εργαστηριακού

ελέγχου θρομβοφιλίας στις γυναίκες με ιστορικό καθ’ έξιν αποβολών και άλλων

επιπλοκών της κύησης δεν επηρεάζουν

κατά κανόνα τον χειρισμό των γυναικών

αυτών και γι’ αυτό η αναγκαιότητα διενέργειας του στις περιπτώσεις αυτές αμφισβητείται. Ο ακρογωνιαίος λίθος σε αυτές τις περιπτώσεις είναι η κλινική αξιολόγηση. Όλες οι γυναίκες με ιστορικό θρόμβωσης καθώς και γυναίκες με ιστορικό επιπλοκών της κύησης (όπως προεκλαμψία, επαναλαμβανόμενες αποβολές, καθυστερημένη ανάπτυξη του εμβρύου, αποβολές, αποκόλληση πλακούντα ή ενδομήτριου θανάτου) οφείλουν να εκτιμώνται κλινικά και σχολαστικά. Η διενέργεια του εργαστηριακού ελέγχου θρομβοφιλίας από μόνη της δεν είναι επαρκής. Η αξιολόγηση οφείλει να είναι εξατομικευμένη και να εκτιμά όλους τους πιθανούς εκλυτικούς παράγοντες θρομβοφιλίας (πινακας 1) επίκτητους ή κληρονομικούς, αναστρέψιμους ή μη αναστρέψιμους.

Ποιες γυναίκες με κληρονομική θρομβοφιλία χρειάζονται θρομβοπροφύλαξη για την πρόληψη της ΦΘΕ κατά την κύηση και την λοχεία;

Εάν μια γυναίκα έχει ατομικό ιστορικό ΦΘΕ (θρόμβωσης ή πνευμονικής εμβολής) ακόμα και αν ήταν αποτέλεσμα κάποιου εκλυτικού παράγοντα ειδικά σε σχέση με τη χρήση αντισυλληπτικών και

ανεξάρτητα από το αν έχει κληρονομική

θρομβοφιλία— θα πρέπει να λάβει θρομβοπροφύλαξη με ηπαρίνη χαμηλού μοριακού βάρους (LMWH) καθ’ όλη τη διάρκεια

της εγκυμοσύνης και για 6 εβδομάδες μετά τον τοκετό.

Εάν μια γυναίκα δεν έχει ατομικό ιστορικό ΦΘΕ αλλά έχει οικογενειακό ιστορικό ΦΘΕ σε συνδυασμό με κάποιο κληρονομικό παράγοντα θρομβοφιλίας, η χορήγηση θρομβοπροφύλαξης εξαρτάται από το συγκεκριμένο θρομβοφιλικό παράγοντα. Για γυναίκες ετερόζυγες για τον παράγοντα FVLeiden ή για τον FII G20210A ή με ανεπάρκεια πρωτεΐνης C ή πρωτεΐνης S, με ή χωρίς οικογενειακό ιστορικό ΦΘΕ υπάρχει έλλειψη συνοχής μεταξύ κατευθυντήριων οδηγιών (πχ Αμερικανική Αιματολογική Εταιρεία –ASH: κατά της θρομβοπροφύλλαξης / Royal College of Obstetricians and Gynecologists-RCOG: υπέρ). Σε αυτές τις περιπτώσεις ασφαλής πρακτική είναι η εξατομικευμένη προσέγγιση δηλαδή η

χρήση θρομβοπροφύλαξης κατά την κύηση και την λοχεία ειδικά εάν υπάρχουν πρόσθετοι παράγοντες κινδύνου για ΦΘΕ, όπως πχ. υψηλός δείκτης μάζας σώματος, κάπνισμα κτλ.

Για γυναίκες που είναι ομόζυγες για τον παράγοντα FV Leiden ή έχουν διπλή ετεροζυγωτία FVLeiden και FIIG20210A ή πάνω από έναν παράγοντα θρομβοφιλίας, όλες οι κατευθυντήριες οδηγίες συνιστούν τη χρήση θρομβοπροφύλαξης κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, ανεξάρτητα από το οικογενειακό ιστορικό ΦΘΕ.

Ποια είναι η θέση της αντιθρομβωτικής αγωγής σε γυναίκες με επιπλοκές της κύησης;

Σε γυναίκες με επιπλοκές της κύησης όπως με κάθ έξιν αποβολές, ενδομήτριο θάνατο, προεκλαμψία, σύνδρομο HELLP και καθυστερημένη ενδομήτρια ανάπτυξη, είναι κοινή πρακτική η χορήγηση ασπίρινης ή/και χαμηλού μοριακού βάρους ηπαρίνη (LMWH)

χωρίς να έχει αποσαφηνισθεί η θεραπευτική τους αξία. Για γυναίκες με κληρονομική θρομβοφιλία και επιπλοκές εγκυμοσύνης παρόλο που η ασπιρίνη και η ηπαρίνη εξακολουθούν να συνταγογραφούνται ευρέως

η ουσιαστική συμβολή τους στην επιτυχή

έκβαση της κύησης παραμένει επίσης αδιευκρίνιστη. Ωστόσο σε γυναίκες με αντιφωσφολιπιδικό σύνδρομο (APS) ο συνδυασμός ασπιρίνης και ηπαρίνης φαίνεται να ευνοεί την επιτυχή έκβαση της κύησης.

Middeldorp S, Naue C, Köhler C. Thrombophilia, Thrombosis and Thromboprophylaxis in Pregnancy: For What and in Whom? Hamostaseologie. 2022 Feb;42(1):54-64.

Valsami S, Asmis LM. A brief review of 50 years of perioperative thrombosis and hemostasis management. Semin Hematol. 2013 Apr;50(2):7987.

Arachchillage DJ, Mackillop L, Chandratheva A, Motawani J, MacCallum P, Laffan M. Thrombophilia testing: A British Society for Haematology guideline. Br J Haematol. 2022 Aug;198(3):443-458.

Hilali C, Aboulaghras S, Lamalmi N. Pathophysiological, immunogenetic, anatomopathological profile of thrombophilia in pregnancy. Transfus Clin Biol. 2023 Aug;30(3):360367.

Arachchillage DR. New paradigms for anticoagulation in pregnant women with inherited thrombophilia. Clin Adv Hematol Oncol. 2020 Oct;18(10):632-635.

ΠΡΟΕΙΔΟΠΟ ΗΣΗ ΓΙΑ ΑΥΞΗΜ ΝΕΣ ΛΟΙΜΏΞΕΙΣ Ο ΡΙΟ VIBRIO VULNIFICUS

Οι πολίτες και οι κλινικοί ιατροί πρέπει να είναι ενήμεροι

για τον αυξημένο κίνδυνο λοίμωξης από το βακτήριο

Vibrio vulnificus λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας των υδάτων και των ακραίων καιρικών φαινομένων που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή, σύμφωνα με πρόσφατη ανακοίνωση από τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης

οποίος προκαλεί περίπου 150 έως 200 καταγεγραμμένα κρούσματα ετησίως στις ΗΠΑ, έχει αυξηθεί. Οι περισσότεροι άνθρωποι μολύνονται όταν τα βακτήρια, τα οποία ευδοκιμούν σε θερμά αλμυρά και υφάλμυρα νερά, έρχονται σε επαφή με μια ανοιχτή πληγή. Ωστόσο, περίπου το 10% των περιστατικών οφείλονται στην κατανάλωση ωμών ή ανεπαρκώς μαγειρεμένων οστρακοειδών. Οι λοιμώξεις τραυμάτων από Vibrio vulnificus έχουν σύντομη περίοδο επώασης και χαρακτηρίζονται από νεκρωτική λοίμωξη του δέρματος και των μαλακών μορίων, με ή χωρίς αιμορραγικά στοιχεία. Πολλά άτομα με μόλυνση τραύματος από Vibrio vulnificus απαιτούν εντατική φροντίδα ή χειρουργική αφαίρεση ιστού. Συνολικά έως και το 20% των ανθρώπων που διαγιγνώσκονται με λοίμωξη από Vibrio vulnificus στις ΗΠΑ πεθαίνουν μετά από τη μόλυνση. Δεν έχει αναφερθεί μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο. Τον περασμένο Ιούλιο και τον Αύγουστο, οι μολύνσεις από Vibrio vulnificus στις πολιτείες των ΗΠΑ οδήγησαν σε αρκετούς θανάτους. Σύμφωνα με τα CDC, οι άνθρωποι που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο, όπως όσοι έχουν υποκείμενα νοσήματα (ανοσοκαταστολή, σακχαρώδη διαβήτη, ηπατική νόσο), θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί κατά τη διάρκεια δραστηριοτήτων σε παράκτια ύδατα, ιδιαίτερα κοντά στον Κόλπο του Μεξικού ή στην Ανατολική Ακτή.

Η μεταμόσχευση πνευμονικών κυττάρων ασθενών με ΧΑΠ

βοήθησε στην αποκατάσταση της βλάβης των ιστών από τη νόσο σε μια μικρή προκαταρκτική δοκιμή, ανέφεραν ερευνητές

την Τρίτη στο Διεθνές Συνέδριο της Ευρωπαϊκής Αναπνευστικής Εταιρείας στο Μιλάνο. Η ΧΑΠ, που συχνά προκαλείται από

το κάπνισμα, περιλαμβάνει εμφύσημα και χρόνια βρογχίτιδα. .

«Τα προγονικά κύτταρα P63+ είναι γνωστά για την ικανότητά τους να αναγεννούν τους ιστούς των αεραγωγών, και προηγουμένως εμείς και άλλοι επιστήμονες έχουμε δείξει σε πειράματα σε ζώα ότι μπορούν να επιδιορθώσουν τον κατεστραμμένο επιθηλιακό ιστό στις κυψελίδες - τους μικροσκοπικούς αερόσακους στους πνεύμονες που παίζουν καθοριστικό ρόλο στην ανταλλαγή αερίων μεταξύ του αέρα που εισπνέεται και της παροχής αίματος στους πνεύμονες», δήλωσε ο επικεφαλής της μελέτης Wei Zuo της Σχολής Ιατρικής και Regend Therapeutics του Πανεπιστημίου Tongji στην Κίνα. Η ομάδα του Zuo κλωνοποίησε τα προγονικά κύτταρα για να δημιουργήσει εκατομμύρια άλλα και στη συνέχεια τα μεταμόσχευσε στους πνεύμονες των ασθενών για να επιδιορθώσει τον κατεστραμμένο πνευ-

Νόσων και Πρόληψης (CDC) των ΗΠΑ. H δημοσίευση της Emily Harris έγινε στην έγκριτη επιστημονική επιθεώρηση της Αμερικανικής Ιατρικής Εταιρείας JAMA. Ο αριθμός των ατόμων που έχουν μολυνθεί από Vibrio vulnificus, ο μονικό ιστό. Δώδεκα εβδομάδες αργότερα, η ικανότητα του σώματος να μεταφέρει οξυγόνο από τους αερόσακους στους πνεύμονες στα ερυθρά αιμοσφαίρια στα αιμοφόρα αγγεία των πνευμόνων είχε κατά μέσο όρο αυξηθεί στο 40%, από μια του 30%, σύμφωνα με τους ερευνητές.

Πνευμονικά κύτταρα ασθενών ΧΑΠ επιδιορθώνουν τη βλάβη που προκαλεί η νόσος

Αν ζητάτε:

• έγκυρη καθημερινή ενημέρωση για όλα τα θέματα που αφορούν τον κλάδο της υγείας

• πλήρη κάλυψη καθημερινών θεμάτων

• αποκλειστικές ειδήσεις

• διεθνή επικαιρότητα για θέματα υγείας

• επιχειρηματικά νέα

• ενημέρωση για συνέδρια και ημερίδες

• επιστημονικά θέματα

• ειδικά αφιερώματα

• συνεντεύξεις με κορυφαίους επιστήμονες, ερευνητές και στελέχη του κλάδου υγείας

σήμερα συνδρομητές μας, και το Health Daily θα βρίσκεται καθημερινά στις οθόνες σας!

Νέλλη Καψή, T: 210 6617777 (εσωτ. 204), F: 210 6617 778, E: nellykapsi@yahoo.com

Χρυσούλα Κορδούλη, T: 210 6617777 (εσωτ. 204), F: 210 6617 778, E: ckordouli@boussias.com

Αμαλία Ψιλούδη, T: 210 6617777 (εσωτ. 231), F: 210 6617 778, E: apsiloudi@boussias.com

Μουτζίκος, T: 210 6617777 (εσωτ. 263), F: 210 6617 778, E: amoutzikos@boussias.com

καθημερινή