Lawyer Τεύχος 06 by BOUSSIAS

LAWYER The Business Magazine • Δεκέμβριος 2020

ΝΙΚΌΛΑΣ ΠΑΠΑΠΟΛΊΤΗΣ Managing Partner PAPAPOLITIS & PAPAPOLITIS LAW FIRM

Νέος Πολεοδομικός και Χωροταξικός Νόμος_σελ.20 Νέος Πτωχευτικός Κώδικας_σελ.30 Καζίνο και τυχερά παίγνια: Το νομικό πλαίσιο_σελ.38

TIMH: 11,00 € ISSN: 2732-6152

006

LAWYER

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

LAWYER

TIMH: 11,00 € ISSN: 2732-6152

006

The Business Magazine • Δεκέμβριος 2020

TIMH: 11,00 € ISSN: 2732-6152

ΚAKIA ΤΖΈΜΌΥ

ΝΙΚΌΛΑΣ ΠΑΠΑΠΌΛΙΤΗΣ

Νέος Πολεοδομικός και Χωροταξικός Νόμος_σελ.20

Νέος Πτωχευτικός Κώδικας_σελ.30

Καζίνο και τυχερά παίγνια: Το νομικό πλαίσιο_σελ.38

General Counsel, PRODEA INVESTMENTS

Editorial

News & Updates

Cover Story: PAPAPOLITIS & PAPAPOLITIS LAW FIRM Νικόλας Παπαπολίτης, Managing Partner

Back Cover Story: PRODEA INVESTMENTS Κυριακή Τζέμου, General Counsel

In the Spotlight: Νέος Πολεοδομικός και Χωροταξικός Νόμος: Οι αλλαγές που φέρνει στην ιδιοκτησία

38 _

In the Spotlight: Νέος Πτωχευτικός Κώδικας: Προς μια ταχεία και συνολική ρύθμιση του ιδιωτικού χρέους

In the Spotlight: Το νομικό πλαίσιο αδειοδότησης και λειτουργίας των καζίνο και των διαδικτυακών τυχερών παιγνίων

Industry Focus: Νάνση Βέρρα, Επικεφαλής Νομικών, Ρυθμιστικών Θεμάτων και Κανονιστικής Συμμόρφωσης του Ομίλου ΟΠΑΠ

52 _

54 _

Opinions: Ελένη Ν. Παπανικολάου, Δικηγόρος παρ΄ Εφέταις, LL.M. International Hellenic University,

Opinions: Αθανάσιος Παναγιώτου, Υποψήφιος Δ.Ν., LL.M. Queen Mary University of London

Opinions: Μαρία Γ. Σινανίδου, Int. IP LL.M. Certified Mediation Advocate, Δικηγόρος

006

The Business Magazine www.lawyermagazine.gr

Managing Partner PAPAPOLITIS & PAPAPOLITIS LAW FIRM

006

The Business Magazine • Δεκέμβριος 2020

ΕΚΔΟΤΗΣ

Μιχάλης Κ. Μπούσιας ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΕΚΔΟΣΕΩΝ

Δηµήτρης Κορδεράς ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ ΕΚΔΟΣΕΩΝ

Αντωνία Κατσουλιέρη EDITOR IN CHIEF ATTORNEY AT LAW LL.M

Αλεξάνδρα Βαρλά

avarla@boussias.com ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ / ΣΥΝΤΑΚΤΡΙΑ

Αλεξιάννα Τσότσου

ΕΞΩΤΕΡΙΚΉ ΣΥΝΕΡΓΆΤΙΣ

Λυδία Βενέρη

ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ ΠΩΛΗΣΕΩΝ

Νένα Γιαννακίδου ACCOUNT MANAGER

Λήδα Πλατή

lplati@boussias.com YΠΟΔΟΧΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ

Ρούλη Σαμίου

rsamiou@boussias.com CREATIVE DIRECTOR

Γιώργος Τριχιάς ΓΡΑΦΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ

Nατάσσα Θεοδοσίου ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΣ

Industry Focus: Ελένη Προβίδη, VP Legal & Public Affairs, AB Βασιλόπουλος

Lawyer On Tour: Adam Nguyen, Ιδρυτής eBrevia

Lawyer On Tour: Maria Oikonomou, LL.M. | Associate | M & A | Eversheds Sutherland

Lawyer On Tour: 2020 Annual Meeting, International Trademark Association 10th Annual European Data Protection & Privacy Conference, Forum Europe

World Report

Θωμάς Αρσένης IMAGE BANK

Αdobe Stock ΤΜΗΜΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ

Aµαλία Ψιλούδη, Δηµήτρης Φαραός, Θανάσης Μουτζίκος

ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ Δήμητρα Σπανού ΕΚΤΥΠΩΣΗ-ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ

Pressious Arvanitidis

ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ/ΕΝΘΕΣΗ/ΕΠΙΚΟΛΛΗΣΗ

Presstime ΛΟΓΙΣΤHΡΙΟ

Κωσταντίνος Χασιώτης, Αλέξης Σουλιώτης, Λίνα Γκολοµάζου

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ (ΕΤΗΣΙΕΣ) Εταιρειών: €121 Ιδιωτών: €99 Φοιτητών: €77 Κύπρου-Εξωτερικού: €132 ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΒOUSSIAS ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ Ε.Π.Ε. Κλεισθένους 338, Τ.Κ. 153 44, Γέρακας Τ.: 210 661 7777 Website: www.boussias.com ISSN 2732-6152

LAWYER _ 3

_EDITORIAL

“ YESTERDAY IS HISTORY, TOMORROW IS MYSTERY, TODAY IS A GIFT” - Eleanor Roosevelt Π

ριν από (αρκετά) χρόνια, μου χάρισαν για τα γενέθλιά μου έναν πίνακα με αυτά τα λόγια της Eleanor Roosevelt. Τότε δεν είχα την ωριμότητα να τα εκτιμήσω, νομίζω όμως ότι φέτος είναι πιο επίκαιρα και πιο στοχευμένα από πότε. Το αύριο είναι, πράγματι, ένα μυστήριο - αφού αν κάτι χαρακτηρίζει τη φετινή χρονιά είναι η αδυναμία να προγραμματίσουμε οτιδήποτε με μια σχετική βεβαιότητα. Μήπως, όμως, υπάρχει και μια θετική πτυχή σε αυτήν την αναγκαστική «παύση»; Έχουμε συνηθίσει να αφιερώνουμε τόσο χρόνο στο πριν και να περιμένουμε με ανυπομονησία το μετά, ώστε αγνοούμε το τώρα. “Realize deeply that the present moment is all you have. Make the NOW the primary focus of your life”, γράφει ο Eckhart Tolle, στο βιβλίο του “The Power of Now”. Με βρίσκει απόλυτα σύμφωνη. Το ότι εστιάζουμε στο τώρα δεν σημαίνει, φυσικά, ότι αγνοούμε το παρελθόν, ούτε ότι σταματάμε να κάνουμε σχέδια για το μέλλον. Κάθε Δεκέμβριο, είθισται να γίνεται -τόσο σε επαγγελματικό, όσο και σε προσωπικό επίπεδο- ένας απολογισμός της χρονιάς που πέρασε και ένας προγραμματισμός για αυτήν που έρχεται (τα περίφημα New Year Resolutions που σπανίως τηρούμε). Στο Lawyer, ως ομάδα, θα κοιτάξουμε πίσω για να αξιολογήσουμε την πορεία μας από το πρώτο τεύχος μέχρι και το έκτο που κρατάτε στα χέρια σας, θα θέσουμε στόχους, θα οργανωθούμε για το αύριο. Σε αντίθεση, όμως, με ό,τι έκανε ο καθένας μας τα προηγούμενα χρόνια, αυτή τη φορά θα προσπαθήσουμε να επιμείνουμε λίγο περισσότερο στο τώρα. Ο Duncan Wardle, Former VP of Innovation & Creativity στην Walt Disney Company, σε μια πολύ ενδιαφέρουσα παρουσίασή του στο 2020 Annual Meeting του ΙΝΤΑ σχετικά με τη σημασία της καινοτομίας σε περιόδους κρίσης, ανέφερε ότι το μεγαλύτερο εμπόδιο στην καινοτομία και τη δημιουργικότητα είναι η έλλειψη χρόνου για σκέψη. Η καθημερινότητα και οι ρυθμοί της εργασίας (στο γραφείο και -τελικά πολύ περισσότερο- στο σπίτι) είναι τόσο εντατικοί, που η αφιέρωση χρόνου στη σκέψη θεωρείται πολυτέλεια.

Αλεξάνδρα Βαρλά Editor-in-Chief

Ίσως φέτος, λοιπόν, να είναι μια καλή ευκαιρία να κάνουμε μια παύση, να βρούμε λίγο χρόνο για εμάς και τους ανθρώπους μας, για να σκεφτούμε. Σήμερα. Today is a gift. Εύχομαι σε όλους μια Καλή και Χαρούμενη Χρονιά! 4 _ LAWYER

_NEWS&UPDATES

ΌΓΔΟΟ ΌΧΙ ΤΟΥ ΣΤΕ ΣΤΗΝ ΕΚΤΡΟΠΉ ΤΟΥ ΑΧΕΛΏΟΥ

ΣΤΗ ΔΙΑΒΟΎΛΕΥΣΗ ΤΟ ΣΧΈΔΙΟ ΝΌΜΟΥ ΓΙΑ ΤΑ ΜΜΕ Έως την Πέμπτη 10 Δεκεμβρίου, θα βρίσκεται υπό Διαβούλευση το σχέδιο νόμου του υφυπουργού παρά των Πρωθυπουργώ Στέλιου Πέτσα. Πέραν της ενσωμάτωσης στην εθνική νομοθεσία της οδηγίας 2018/1808 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, το σχέδιο προβλέπει και σειρά αλλαγών που αφορούν την ευελιξία στη λειτουργία των κατόχων άδειας τηλεοπτικών σταθμών, ενώ προσδιορίζει και το περιεχόμενο των αδειών θεματικού περιεχομένου ως: «Οι άδειες θεματικού περιεχομένου μπορεί να περιλαμβάνουν κατά τη δήλωση συμμετοχής εκάστου υποψηφίου στη διαδικασία, κατά περίπτωση, ενημερωτικό, ψυχαγωγικό, γενικής ή ειδικής στόχευσης, ή άλλο πρόγραμμα».

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΆ Η ΚΑΤΆΘΕΣΗ ΠΙΝΑΚΊΔΩΝ Ηλεκτρονικά θα γίνεται η κατάθεση πινακίδων μέχρι τις 31 Δεκέμβρη. Η διαδικασία της «ηλεκτρονικής ακινησίας» επιτρέπει στους κατόχους οχημάτων να διασφαλίζουν τη μη πληρωμή των τελών κυκλοφορίας της επόμενης χρονιάς, αλλά και την αποφυγή των τεκμηρίων και του φόρου πολυτελούς διαβίωσης. Μια ειδική εφαρμογή στο gov.gr θα αποκαλύπτει ποιοι οδηγοί κυκλοφορούν παράνομα. Τα πρόστιμα για τους παραβάτες, στην περίπτωση που διαπιστωθεί μετακίνηση του οχήματος, κυμαίνονται από 10.000 έως 30.000 ευρώ.

6 _ LAWYER

Ένα ακόμη όχι δόθηκε από το ΣτΕ για τα έργα εκτροπής του Αχελώου, ένα ζήτημα που απασχολεί εδώ και 22 χρόνια τόσο το ίδιο το ΣτΕ, όσο και το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το ΣτΕ θεωρεί ότι η προσβαλλόμενη απόφαση υπ’ αριθμ. Οικ.34701/4.8.2017 έχει απωλέσει το νόμιμο έρεισμά της, καθώς δεν προβλεπόταν πλέον μεταφορά ποσοτήτων νερού από τον Αχελώο στον Πηνειό, αλλά ούτε γίνεται καμία μνεία για μεταφορά νερού, όπως ήταν οι αρχικές προβλέψεις. Λόγω αυτού, έγινε δεκτή η αίτηση του Συνδέσμου Ιδιοκτητών Κατακλυζόμενου Οικισμού Μεσοχώρας «ο Αχελώος» και ακυρώθηκε η υπουργική απόφαση.

ΠΈΜΠΤΟΣ ΚΎΚΛΟΣ ΕΠΙΣΤΡΕΠΤΈΑΣ ΠΡΟΚΑΤΑΒΟΛΉΣ 5ος Κύκλος Επιστρεπτέας προκαταβολής για την περίοδο από τον Σεπτέμβριο έως και τον Δεκέμβριο 2020. Το 50% της χρηματοδοτικής ενίσχυσης προς τις επιχειρήσεις θα είναι μη επιστρεπτέο, υπό την προΰπόθεση της διατήρησης του προσωπικού τους μέχρι τον Ιούνιο του 2021, ώστε να εξασφαλισθεί η ενίσχυση τόσο των επιχειρήσεων, όσο και των εργαζομένων. Οι αιτήσεις αναμένεται να εκκινήσουν στις αρχές Ιανουαρίου του 2021.

«ΤΡΎΠΑ» 552 ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΊΩΝ ΕΥΡΏ ΣΤΟΝ ΕΦΚΑ Εντείνονται οι προσπάθειες για ισοσκελισμό, αν όχι για κλείσιμο με πλεόνασμα, των απωλειών του ΕΦΚΑ που ανέρχονται σε 552 εκατομμύρια ευρώ. Το διπλό lockdown και η πανδημία οδήγησε σε μεγάλες απώλειες των ταμείων. Για την αντιμετώπιση των ελλείψεων, γίνονται χρηματοδοτικές ενέσεις από τον κρατικό προΰπολογισμό, προκειμένου να καλυφθούν οι εισφορές εργαζομένων σε αναστολή και μισθωτών εποχιακών επιχειρήσεων. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι τα έσοδα του ΕΦΚΑ από 3.3 δις τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο μειώθηκαν στα 2.58 δις τον Μάιο.

ΑΝΆΓΚΗ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΎ ΤΩΝ ΤΡΑΠΕΖΙΚΏΝ ΣΥΣΤΗΜΆΤΩΝ ΠΛΗΡΩΜΏΝ Καταναλωτικές δαπάνες ύψους 7 τρισεκατομμύριων δολαρίων αναμένει η Accenture να πραγματοποιηθούν με κάρτες και ψηφιακές πληρωμές αντί μετρητών έως το 2023. Το ποσό αναμένεται να αγγίξει τα 48 τρισεκατομμύρια δολάρια έως το 2030. Υπάρχει ανάγκη για μετασχηματισμό των συστημάτων πληρωμών, καθώς η ραγδαία αύξηση των ηλεκτρονικών πληρωμών οδήγησε τις τράπεζες σε ad hoc τεχνολογικές επεμβάσεις που δεν ικανοποιούν τις ανάγκες της ζήτησης. «Η προσφυγή στις υπηρεσίες του cloud θα μπορούσε να αντιμετωπίσει τις νέες προκλήσεις», δηλώνει ο Γιώργος Παλλιούδης, Financial Services Managing Director της Accenture.

ΜΙΧΆΛΗΣ ΠΑΤΤΑΚΌΣ: ΝΈΟΣ ΕΤΑΊΡΟΣ ΣΤΗΝ KBVL Η δικηγορική εταιρεία KBVL, μέλος του διεθνούς δικτύου δικηγορικών εταιρειών Deloitte Legal, καλωσορίζει τον Μιχάλη Παττακό ως νέο εταίρο. Ο Ηλίας Κοϊμτζόγλου, διαχειριστής εταίρος της KBVL, δήλωσε: «Θα ήθελα να συγχαρώ τον Μιχάλη και να τον ευχαριστήσω για τον καταλυτικό του ρόλο τα τελευταία χρόνια στην ανάπτυξη της δικηγορικής μας εταιρείας.» Ο Μιχάλης Παττακός διαθέτει εκτενή εμπειρία σε πολύπλοκες συναλλαγές, έχοντας συμβουλεύσει πολυεθνικές και ελληνικές εταιρείες σε εξαγορές και χρηματοδοτήσεις μεγάλων έργων. Εξειδικεύεται στο δίκαιο ανταγωνισμού και στις αναδιαρθρώσεις ομίλων εταιρειών. Είναι απόφοιτος της Νομικής Αθηνών, κατέχει μεταπτυχιακό τίτλο από τη Νομική του Πανεπιστημίου του Chicago και έχει διατελέσει ερευνητής στη Νομική του Πανεπιστημίου του Harvard.

ΚΈΡΔΗ 9,4 ΔΙΣ ΕΥΡΏ ΓΙΑ ΤΟ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΉΡΙΟ ΤΟΝ ΝΟΈΜΒΡΙΟ Κέρδη ύψους 9,4 δις ευρώ σημείωσε το ΧΑ για τον μήνα Νοέμβριο, θυμίζοντας προ κρίσης εποχές. Την τελευταία ημέρα του μήνα, ο γενικός δείκτης κινήθηκε μεταξύ 730,59 (-0,82%) και 740,45 μονάδων (+0,52%). Στις 17.00 βρέθηκε στις 732,82 (-0,51%) και ολοκλήρωσε τις συναλλαγές στις 736,92 μονάδες, με ημερήσια κέρδη 0,04%. Στο υψηλό ημέρας έκλεισαν οι Jumbo, ΑΔΜΗΕ, Αεροπορία Αιγαίου, Ελλάκτωρ, ΕΥΔΑΠ, Μυτιληναίος, ΟΤΕ και Σαράντης και στο χαμηλό οι ΕΕΕ, Ελ. Πετρέλαια και ΕΧΑΕ. LAWYER _ 7

8 _ LAWYER

_COVER STORY

Νικόλας Παπαπολίτης Managing Partner, Παπαπολίτης & Παπαπολίτης

Ο σύγχρονος δικηγόρος πρέπει να προσαρμόζεται γρήγορα στις ανάγκες των πελατών του Ο Νικόλας Παπαπολίτης εξηγεί στο Lawyer πώς έχει επηρεαστεί ο επενδυτικός χάρτης της Ελλάδας από την πανδημία, καθώς και τι αναζητούν οι ξένοι επενδυτές από τους νομικούς τους συμβούλους, μιλά για την εξωστρέφεια και τον διεθνή χαρακτήρα της Παπαπολίτης & Παπαπολίτης, για τις σπουδές και την εμπειρία της εργασίας στο εξωτερικό, η οποία διαμόρφωσε την επαγγελματική του σταδιοδρομία.

Της Αλεξάνδρας Βαρλά

LAWYER _ 9

_COVER STORY Η Παπαπολίτης & Παπαπολίτης ιδρύθηκε το 1898 και από τότε έχει μια συνεχή παρουσία στην Ελληνική αγορά. Ποια είναι εκείνα τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν την Π&Π κατά τη διάρκεια όλων αυτών ετών;

Επίσης χαρακτηριστικό παράδειγμα της σωστής διαχείρισης της πανδημίας και των συνεχών μεταρρυθμίσεων αποτελεί το γεγονός ότι το κόστος δανεισμού της Ελλάδας είναι σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα και οίκοι αξιολόγησης όπως οι Moodys συνεχίζουν να αναβαθμίζουν την ελληνική οικονομία εν μέσω πανδημίας.

Είμαστε πολύ τυχεροί που οι ιδρυτές της εταιρείας μας και προκάτοχοί μας, μας κληροδότησαν μία μακρά ιστορία παροχής νομικών υπηρεσιών που είναι συνυφασμένη με κάποια από τα σημαντικά γεγονότα που συνέβησαν στην Ελλάδα, όπως η ένταξη της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ και στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι αξίες πάνω στις οποίες θεμελιώθηκε η Π&Π και οι οποίες μας χαρακτηρίζουν μέχρι σήμερα είναι ο επαγγελματισμός και οι έννοιες του καθήκοντος και της ευθύνης προς τους πελάτες μας. Η νεότερη ιστορία μας είναι συνυφασμένη με την εξωστρέφεια, την καινοτομία και την εργατικότητα. Η Π&Π σήμερα αποτελείται από μια ομάδα δικηγόρων με διεθνείς παραστάσεις και εμπειρίες που παρέχει εξειδικευμένες νομικές υπηρεσίες σε εγχώριες και διεθνείς συναλλαγές. Αυτή την εποχή διανύουμε μια παγκόσμια κρίση. Πώς επηρεάζει η πανδημία την πορεία των επενδύσεων στην Ελλάδα; Προφανώς η πανδημία έχει επηρεάσει τις ξένες επενδύσεις στην Ελλάδα ιδίως σε τομείς που πλήττονται άμεσα από τον Covid19, όπως για παράδειγμα ο τουρισμός. Παρ’ όλα αυτά, η διαχείριση της πανδημίας από την ελληνική κυβέρνηση και οι συνεχείς μεταρρυθμίσεις που λαμβάνουν χώρα έχουν καταστήσει την Ελλάδα έναν από τους προτιμητέους προορισμούς εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης από ξένους επενδυτές, ιδίως σε κλάδους οι οποίοι δεν πλήττονται από την πανδημία σε παγκόσμιο επίπεδο όπως είναι οι τηλεπικοινωνίες, οι υπηρεσίες τεχνολογίας και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιων εμβληματικών επενδύσεων είναι η επένδυση της Lamda Development στο Ελληνικό που υλοποιείται τώρα, της Microsoft σε data

Πιστεύετε ότι το PEPP (Pandemic Emergency Purchase Programme) της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, σε συνδυασμό με την οικονομική βοήθεια από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΤΣΕ), επαρκούν για να δώσουν την απαιτούμενη ώθηση για επενδύσεις στη χώρα; To PEPP της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) καθώς και η βοήθεια από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΤΣΕ) ήταν σίγουρα κάτι το αναγκαίο καθώς, λόγω της πανδημίας, ο ιδιωτικός τομέας της χώρας είχε πολύ σοβαρές απώλειες. Η άποψη μου είναι, όμως, ότι το PEPP, καθώς και οποιοδήποτε άλλο πρόγραμμα, δεν μπορεί να υποκαταστήσει και δεν επαρκεί από μόνο του για να δώσει την απαιτούμενη ώθηση για επενδύσεις στη χώρα. Η ώθηση έρχεται από τις αγορές τις ίδιες και, δυστυχώς, κανένα πρόγραμμα δεν μπορεί να αντικαταστήσει τον ρόλο των αγορών. Η βελτίωση του Ελληνικού brand, οι συνεχείς μεταρρυθμίσεις που βελτιώνουν πάγια προβλή-

Οι ξένοι επενδυτές, ιδίως όσοι επενδύουν για πρώτη φορά στην Ελλάδα χρειάζονται από τους νομικούς τους συμβούλους ένα ξεκάθαρο roadmap (χάρτη πορείας)

ματα της ελληνικής οικονομίας σε συνδυασμό με την εξωστρέφεια είναι ο μόνος τρόπος, κατά την άποψή μου, με τον οποίο η ελληνική οικονομία μπορεί να γίνει πιο ανταγωνιστική και πιο εξωστρεφής και, έτσι, να δοθεί η απαιτούμενη ώθηση για επενδύσεις στη χώρα. H Παπαπολίτης & Παπαπολίτης (Π&Π) έχει συμβουλεύσει πολλούς από τους μεγάλους ξένους θεσμικούς επενδυτές που έχουν επενδύσει στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια.

centers, της Pfizer στο digital hub Θεσσαλονίκης, καθώς και η εξαγορά της Forthnet από την United Group/BC Partners.

10 _ LAWYER

Μπορείτε να μας πείτε τι εξειδικευμένες υπηρεσίες ψάχνουν τέτοιου είδους επενδυτές από τους νομικούς τους συμβούλους στην Ελλάδα; Οι ξένοι επενδυτές, ιδίως όσοι επενδύουν για πρώτη φορά στην Ελλάδα χρειάζονται από τους νομικούς τους συμβούλους ένα ξεκάθαρο roadmap (χάρτη πορείας) για το πώς θα καταλήξουν από το σημείο Α στο σημείο Β. Το ελληνικό νομοθετικό πλαίσιο είναι αρκετά σύνθετο και, επίσης, οι νόμοι αλλάζουν με αρκετά μεγάλη συχνότητα. Για τους λόγους αυτούς οι εξειδικευμένες υπηρεσίες που ψάχνουν οι ξένοι επενδυτές έχουν να κάνουν με τη σαφήνεια, τη νομική βεβαιότητα και όσο το δυνατόν περισσότερο να λαμβάνουν πρακτικές συμβουλές παρά θεωρητικές. Δυστυχώς το νομοθετικό πλαίσιο στην Ελλάδα δεν προσφέρεται πάντοτε σαν υποστηρικτικό εργαλείο στους Έλληνες δικηγόρους για να δίνονται σαφείς και πρακτικές συμβουλές, όπως έχουν συνηθίσει να λαμβάνουν οι ξένοι επενδυτές σε άλλες, κυρίως αγγλοσαξονικές, χώρες. H Π&Π έχει την τύχη να απαρτίζεται από δικηγόρους οι οποίοι έχουν εμπειρία από το εξωτερικό έχοντας δουλέψει είτε σε διεθνείς δικηγορικές εταιρείες, είτε σε διεθνείς οργανισμούς. Πριν την επιστροφή σας στην Ελλάδα το 2009 δουλεύατε σαν δικηγόρος στη Νέα Υόρκη στη διεθνή δικηγορική εταιρεία Skadden Arps. Τι εμπειρίες αποκομίσατε και πώς σας επηρέασε ο χρόνος σας εκεί στην άσκηση του δικηγορικού επαγγέλματος στην Ελλάδα; Η εμπειρία που αποκόμισα δουλεύοντας σε μία διεθνή δικηγορική εταιρεία στη Νέα Υόρκη ήταν μοναδική και έχει σταθεί σαν οδηγός για όλα τα μετέπειτα βήματα στην επαγγελματική μου σταδιοδρομία. Η έννοια του δικηγόρου να φέρνει απτά αποτελέσματα στον πελάτη, η έννοια του καθήκοντος και του επαγγελματισμού είναι βαθιά ριζωμένες μέσα στην κουλτούρα τέτοιων διεθνών δικηγορικών εταιρειών και όντας ένας νέος δικηγόρος νουθετήθηκα από αυτές τις αξίες.

LAWYER _ 11

_COVER STORY Κατά την επιστροφή μου στην Ελλάδα το 2009 προσπάθησα να μείνω πιστός σε αυτές τις αξίες και να κάνω πάντοτε πράξη τα όσα έμαθα κατά τον χρόνο μου εκεί. Θεωρώ, 10 χρόνια αργότερα, ότι και η Π&Π έχει καταφέρει να δημιουργήσει μία τέτοια κουλτούρα που βασίζεται σε αυτές τις αξίες και χαρακτηρίζεται από τον επαγγελματισμό της και από την επίτευξη απτών αποτελεσμάτων για τους πελάτες της μέσω των υπηρεσιών που τους παρέχει. Η Papapolitis & Papapolitis διατηρεί γραφεία τόσο στην Αθήνα, όσο και στο Λονδίνο. Πόσο σημαντικό είναι, κατά τη γνώμη σας, το διεθνές προφίλ και πελατολόγιο για μια δικηγορική εταιρεία; Πάντα θεωρούσα ότι η εξωστρέφεια και το διεθνές προφίλ για μία δικηγορική εταιρεία είναι κάτι το επιβεβλημένο. Στον κόσμο που ζούμε σήμερα ο ανταγωνισμός, όχι μόνο στη δική μας δουλειά αλλά και σε όλες τις δουλειές του ιδιωτικού τομέα, είναι πλέον παγκόσμιος και δεν περιορίζεται σε εθνικό επίπεδο. Η τεχνολογία και οι ρυθμοί των αγορών είναι τέτοιοι που, για να είναι κάποιος εξ’ ορισμού ανταγωνιστικός στη δουλειά του, πρέπει να συμβαδίζει με τις εξελίξεις γύρω του. Η Π&Π έχει μία μακροχρόνια παράδοση στο να παρέχει υπηρεσίες σε διεθνείς πελάτες και θεωρώ ότι το άνοιγμα του γραφείου μας στο Λονδίνο ήταν ένα φυσικό επακόλουθο της εξέλιξής μας και του οράματός μας να είμαστε πάντα στο επίκεντρο των εξελίξεων.

τα χρόνια θέματα που αντιμετωπίζουμε στην καθημερινότητά μας στην Ελλάδα: το πολυδαίδαλο νομικό σύστημα αδειοδότησης, η πληθώρα των αρμόδιων υπηρεσιών οι οποίες πρέπει να γνωμοδοτούν για συγκεκριμένα έργα, καθώς και η σύμπραξη του ιδιωτικού με το δημόσιο τομέα. Είναι, βεβαίως, ιδιαίτερα ευχάριστο και ελπιδοφόρο ότι όλες οι μέχρι τώρα δυσκολίες του έργου έχουν αντιμετωπιστεί με το βέλτιστο δυνατό τρόπο και ότι το έργο αυτό έχει εισέλθει στο στάδιο υλοποίησής του με ιδιαίτερα γρήγορους ρυθμούς, με αποτέλεσμα να αρχίζουμε να βλέπουμε στην πράξη την ανάπτυξη του έργου αυτού, το οποίο αποτελεί ένα σύμβολο για την Ελλάδα. Επίσης είναι μία απόδειξη ότι κανένα εμπόδιο δεν είναι ανυπέρβλητο όταν υπάρχει όραμα από τον επενδυτή και σκληρή δουλειά από όλα τα εμπλεκόμενα μέρη.

Η έννοια του δικηγόρου να φέρνει απτά αποτελέσματα στον πελάτη, η έννοια του καθήκοντος και του επαγγελματισμού είναι βαθιά ριζωμένες μέσα στην κουλτούρα των διεθνών δικηγορικών εταιρειών

To 2021 αποτελεί μία χρονιά με μεγάλη αβεβαιότητα και προκλήσεις τόσο για την ελληνική οικονομία όσο και για την παγκόσμια οικονομία. Ποιοι είναι οι στόχοι της Π&Π για το 2021 και το προσεχές μέλλον για να αντιμετωπίσει αυτές τις προκλήσεις; Θεωρώ ότι για να μπορεί κανείς να προε-

Προσφάτως η Papapolitis & Papapolitis υποστήριξε τη Lamda Development σε δυο σημαντικές συναλλαγές σχετικά με το project του Ελληνικού, την κοινοπραξία με την TEMES και την ολοκλήρωση των νομικών διαδικασιών για το Integrated Resort Casino (IRC). Ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίσατε στο συγκεκριμένο έργο;

τοιμάζεται για μελλοντικές προκλήσεις δεν υπάρχει καλύτερος γνώμονας από τη μελέτη της ιστορίας. Όσο και παράδοξο ή μακρινό να μας φαίνεται σήμερα, οι πανδημίες δεν είναι φαινόμενο του 2020, καθώς η ανθρωπότητα έχει αντιμετωπίσει ακόμα και στο πρόσφατο παρελθόν πανδημίες παρόμοιες με τον Covid-19, όπως η Ισπανική γρίπη του 1917. Οι οικονομίες των κρατών τότε - όπως και τώρα - μέτραγαν τις πληγές τους αλλά βέβαια με τα χρόνια επανήλθαν. Η άποψη μου είναι ότι το 2021 ενδέχεται να είναι μία χρονιά με σημαντική ανάπτυξη

Όπως όλοι γνωρίζουμε, το Ελληνικό αποτελεί τη δημιουργία μίας πόλης μέσα σε μία πόλη. Η μεγαλύτερη πρόκληση ενός τέτοιου εγχειρήματος έχει να κάνει με κάποια από

12 _ LAWYER

της ελληνικής αλλά και της παγκόσμιας οικονομίας, ιδίως σε τομείς οι οποίοι δέχτηκαν τις περισσότερες ζημιές το 2020, όπως το λιανεμπόριο, η εστίαση, ο τουρισμός και οι αεροπορικές εταιρείες. Πρόσφατες κοινωνικές συμπεριφορές σε τρίτες χώρες δείχνουν τάσεις καταναλωτισμού από τον κόσμο και ανάγκη για κοινωνικοποίηση, κάτι το οποίο θα επηρεάσει θετικά την οικονομία και τους τομείς που δέχτηκαν τις μεγαλύτερες ζημιές. Στην Π&Π θέλουμε συνεχώς να εξελισσόμαστε και να παραμένουμε στο επίκεντρο των εξελίξεων. Πιστεύω πολύ ότι ο σύγχρονος δικηγόρος πρέπει να προσαρμόζεται γρήγορα στις ανάγκες των πελατών του, να είναι εξωστρεφής και ανοιχτός σε αλλαγές, ανάλογα με τις περιστάσεις της εκάστοτε συγκυρίας.

Kανένα εμπόδιο δεν είναι ανυπέρβλητο όταν υπάρχει όραμα από τον επενδυτή και σκληρή δουλειά από όλα τα εμπλεκόμενα μέρη σε καινούρια εργαλεία όπως λογισμικά με τεχνητή νοημοσύνη για να μπορούμε να παρέχουμε υπηρεσίες με ακόμα μεγαλύτερη ταχύτητα και ποιότητα. Στρατηγικός μας σχεδιασμός είναι, επίσης, να επενδύσουμε και να μεγαλώσουμε το ανθρώπινο δυναμικό μας το οποίο

Θεωρούμε ότι η τεχνολογία θα παίζει έναν ακόμα μεγαλύτερο ρόλο στην παροχή εξειδικευμένων νομικών υπηρεσιών και επενδύουμε

αποτελεί για εμάς το πιο βασικό στοιχείο της Π&Π, καθώς και να επεκτείνουμε την παρουσία μας στο γραφείο μας στο Λονδίνο. ■ LAWYER _ 13

_BACK COVER STORY Η Νομική Σύμβουλος της Prodea Investments, Κάκια Τζέμου, περιγράφει στο Lawyer πώς φαντάζεται την άσκηση του δικηγορικού επαγγέλματος στο μέλλον, υπό την έντονη επιρροή της τεχνολογίας στη νομική επιστήμη και των αναγκών βιωσιμότητας, και εξηγεί πώς επηρέασε η κρίση του κορωνοϊού την παροχή νομικών υπηρεσιών, αλλά και γιατί δεν είχε μόνον αρνητικές επιπτώσεις.

Η μετάβαση στην εποχή της ψηφιακής δικαιοσύνης Της Αλεξάνδρας Βαρλά

Ψηφιακός μετασχηματισμός και δικηγορία: Ποιος είναι, κατά τη γνώμη σας, ο ρόλος της τεχνολογίας στην παροχή των νομικών υπηρεσιών; Ο ρυθμός διείσδυσης της τεχνολογίας στη ζωή των ανθρώπων αυξάνεται συνεχώς και οι δικηγόροι καλούνται να εξοικειωθούν με τη χρήση νέων τεχνολογιών και να προσαρμοστούν σε ένα ταχέως μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Μέσω του διαδικτύου σήμερα, o μέσος άνθρωπος έχει πολύ μεγαλύτερη πρόσβαση σε νομικές πληροφορίες σε σχέση με την προηγούμενη δεκαετία και η πρακτική εξάσκηση της δικηγορίας έχει αλλάξει σημαντικά. Σύγχρονες εφαρμογές πληροφορικής έχουν διευκολύνει την οργάνωση των δικηγορικών γραφείων και νομικών τμημάτων εταιρειών και έχουν συμβάλλει αφενός στην αυτοματοποίηση πολλών υποστηρικτικών εργασιών, απαραίτητων για την παροχή νομικών υπηρεσιών, αφετέρου στην αποτελεσματικότερη και ορθότερη παρακολούθηση της πορείας των διαφόρων νομικών υποθέσεων, για τις οποίες παλαιότερα αναλώνονταν πολλές ανθρωποώρες, απελευθερώνοντας πολύτιμο χρόνο από τους δικηγόρους και μειώνοντας σημαντικά τους κινδύνους επιζήμιων λαθών και παραλείψεων, ενώ παράλληλα

14 _ LAWYER

Κάκια Τζέμου General C o u n s e l, PRODEA I n v e st m e nt s

Ίσως μια μέρα να μην είναι πλέον αναγκαία η αυτοπρόσωπη παρουσία των δικηγόρων στα Δικαστήρια και οι Δικαστές να εκδίδουν τις αποφάσεις τους μέσω ενός υπολογιστή

LAWYER _ 15

_BACK COVER STORY οι διάφορες πλατφόρμες επικοινωνίας (όπως το Zoom, Teams, Webex) έχουν διευκολύνει την εξ’ αποστάσεως επικοινωνία των δικηγόρων με συναδέλφους τους και πελάτες. Οι νομικοί πριν από μερικά χρόνια έκαναν όλη την απαιτούμενη νομική έρευνα χρησιμοποιώντας αποκλειστικά βιβλία και νομικά περιοδικά, επωμιζόμενοι μια σημαντική δαπάνη προκειμένου να επικαιροποιούν συνεχώς τη βιβλιοθήκη τους. Ακόμα έχω στο μυαλό μου την εικόνα του γραφείου του πατέρα μου, να είναι περικυκλωμένος από τεράστιες βιβλιοθήκες γεμάτες από βιβλία και νομικά περιοδικά και τον ίδιο να ψάχνει με τις ώρες τα λήμματα της νομολογίας και τα ευρετήρια του Κώδικα Νομικού Βήματος για τις υποθέσεις που επεξεργαζόταν ως Δικαστής. Σήμερα, οι πλατφόρμες νομικής πληροφόρησης παρέχουν, άμεσα και αποτελεσματικά, πρόσβαση σε όλες τις πηγές που χρειάζεται ένας σύγχρονος νομικός, ώστε να είναι ενήμερος για τις τελευταίες εξελίξεις. Μια από τις σημαντικότερες, άλλωστε, συνεισφορές της τεχνολογίας στη νομική επιστήμη είναι η δυνατότητα διαχείρισης των big data, που κατέστησε εφικτή την ψηφιοποίηση, αρχειοθέτηση και αποθήκευση μεγάλου όγκου δεδομένων νομοθεσίας, κανονιστικού πλαισίου και νομολογίας. Η πρόοδος της τεχνολογίας των smartphones άλλαξε τον τρόπο πρόσβασης των χρηστών στις νομικές πληροφορίες. Τώρα, οι δικηγόροι μπορούν να έχουν μέσω του κινητού τους πρόσβαση σε κώδικες, νομοθεσία, νομολογία. Στο εξωτερικό, έχουν αναπτυχθεί εφαρμογές οι οποίες παρέχουν τη δυνατότητα στο χρήστη, ο οποίος δεν θέλει να πληρώσει δικηγόρο για συνηθισμένες νομικές υπηρεσίες, να κάνει ερωτήσεις νομικού περιεχομένου. Μερικές φορές, αυτές οι ερωτήσεις δεν απαντώνται πραγματικά από έναν δικηγόρο αλλά από τον υπολογιστή. Η τεχνητή νοημοσύνη εξελίσσεται ραγδαία και αναμένεται στο εγγύς μέλλον να αλλάξει ακόμα περισσότερο τον τρόπο διεξαγωγής της νομικής έρευνας. Στην Αμερική εταιρείες, έχοντας ως στόχο την αυτοματοποίηση της νομικής έρευνας, προσπαθούν να κάνουν τους υπολογιστές να κατανοήσουν και να ερμηνεύσουν τη νομική ορολογία που χρησιμοποιούν οι δικηγόροι, προκειμένου να αναζητήσουν νομολογία και νομοθεσία, ενώ άλλες εταιρείες αναπτύσσουν παρόμοια

τεχνολογία που θα επιτρέψει στους δικηγόρους να αναθέτουν τον έλεγχο των συμβάσεων σε έναν υπολογιστή ή αναπτύσσουν έξυπνα συμβόλαια που μπορούν να αλλάζουν βάσει ενός μεταβλητού συνόλου πληροφοριών. Ίσως μια μέρα, όχι στο πολύ μακρινό μέλλον, να αλλάξει και ο τρόπος απονομής της Δικαιοσύνης και λειτουργίας των Δικαστηρίων, όπως τον ξέρουμε σήμερα, και θα υιοθετηθούν νέα μοντέλα λειτουργίας, στα οποία δεν θα είναι πλέον αναγκαία η αυτοπρόσωπη παρουσία των δικηγόρων και οι Δικαστές θα εκδίδουν τις αποφάσεις τους μέσω ενός υπολογιστή. Στην εταιρεία μας, την PRODEA Investments, τη μεγαλύτερη εταιρεία επενδύσεων σε ακίνητη περιουσία της χώρας μας, η ικανότητά μας να λειτουργήσουμε ψηφιακά μας επέτρεψε να αντιδράσουμε άμεσα στην πανδημία, εφαρμόζοντας την εξ αποστάσεως εργασία και ταυτόχρονα ήμασταν από τις πρώτες εταιρείες που πραγματοποιήσαμε την Ετήσια Τακτική Γενική Συνέλευση των μετόχων μας μέσω τηλεδιάσκεψης, εισάγοντας πρακτικές και τρόπους αντιμετώπισης του θέματος που βλέπουμε πλέον να υιοθετούνται και από άλλους.

Μια σημαντική συνεισφορά της τεχνολογίας στη νομική επιστήμη είναι η διαχείριση των big data, που κατέστησε εφικτή την ψηφιοποίηση και αρχειοθέτηση μεγάλου όγκου δεδομένων νομοθεσίας, κανονιστικού πλαισίου και νομολογίας

Πώς πιστεύετε ότι θα επηρεαστεί η παροχή των νομικών υπηρεσιών και ο ρόλος του δικηγόρου από την κρίση του κορωνοϊού; Οι επιπτώσεις της πανδημίας είναι πολλές, όπως η αδυναμία ή επιβράδυνση παροχής νομικών υπηρεσιών, η μείωση του αριθμού των πελατών και του διαθέσιμου ανθρώπινου δυναμικού λόγω ασθένειας ή λόγω των μέτρων περιορισμού της κυκλοφορίας και η δυσκολία στη διεξαγωγή συναντήσεων και στην παροχή συγκεκριμένων νομικών υπηρεσιών. Πρόσφατες έρευνες στο εξωτερικό καταδεικνύουν ότι οι δικηγόροι έχουν επηρεαστεί σημαντικά από τα υγειονομικά μέτρα και τους περιορισμούς στην κυκλοφορία. Η πλειοψηφία των νομικών επαγγελματιών αντιμετωπίζει σημαντική διαταραχή στην παροχή των υπηρεσιών τους, από την έναρξη 16 _ LAWYER

LAWYER _ 17

_BACK COVER STORY της πανδημίας, με κύρια συνέπεια αυτή της μείωσης του αριθμού των νεοεισαγόμενων νομικών υποθέσεων. Μολονότι η ανάγκη για παροχή νομικών υπηρεσιών δεν έχει υποχωρήσει, η παρατηρούμενη μείωση οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην επιλογή των υποψήφιων πελατών να αναβάλουν την επίλυση των νομικών τους προβλημάτων και την επιδίωξη των αξιώσεών τους κατά τη διάρκεια της πανδημίας, αναμένοντας οι κοινωνικές συνθήκες να επανέλθουν στο φυσιολογικό. Επειδή, όμως, «ουδέν κακόν αμιγές καλού», η κρίση του κορωνοϊού επιτάχυνε αναγκαστικά κάποιες διαδικασίες μείωσης της γραφειοκρατίας και μετάβασης στον ψηφιακό μετασχηματισμό που είχαν σημαντικά καθυστερήσει. Για παράδειγμα, το Συμβούλιο της ΕΕ πρόσφατα παρότρυνε τα κράτη μέλη να αυξήσουν τη χρήση ψηφιακών εργαλείων σε όλα τα στάδια των δικαστικών διαδικασιών και κάλεσε την Επιτροπή να αναπτύξει, έως το τέλος του έτους 2020, μια ολοκληρωμένη ενωσιακή στρατηγική για την ψηφιοποίηση της δικαιοσύνης. Στο πλαίσιο αυτό, οι δικηγόροι θα πρέπει να προετοιμαστούν κατάλληλα για την μετάβασή τους στην εποχή της ψηφιακής δικαιοσύνης. Η παροχή ηλεκτρονικής υπογραφής, η πρόβλεψη της δυνατότητας ηλεκτρονικής κατάθεσης δικογράφων και ψηφιακής έκδοσης πιστοποιητικών είναι κάποια πρώτα δειλά βήματα απλοποίησης χρονοβόρων τυποποιημένων διαδικασιών, μέσω των οποίων εξοικονομείται πολύτιμος παραγωγικός χρόνος των δικηγόρων. Με το «social distancing» να γίνεται μέρος της κοινωνικής μας κουλτούρας, ο COVID-19 δημιούργησε ένα νέο περιβάλλον εικονικού ανθρώπινου δυναμικού και εξάσκησης του νομικού επαγγέλματος εξ αποστάσεως. Το κλείσιμο των δικαστηρίων και των δικηγορικών γραφείων ή η περιορισμένη πρόσβαση σ΄ αυτά, κατέστησαν αναγκαία την προσφυγή του νομικού κόσμου στα σύγχρονα μέσα δικτύωσης και επικοινωνίας και οδήγησαν τους δικηγόρους στην υιοθέτηση νέων τρόπων εξ αποστάσεως επικοινωνίας με πελάτες και συναδέλφους τους, ενώ δεν φαντάζει πια και τόσο μακρινή η προοπτική της συμμετοχής σε δικαστικές ακροάσεις μέσω τηλεδιάσκεψης. Παράλληλα, η κρίση του κορωνοϊού διαφοροποίησε τη θεματική της δικηγορικής

ύλης, καθώς οι επιπτώσεις της πανδημίας είναι ορατές στις συμβατικές σχέσεις, με το δίκαιο ανάγκης να έρχεται στην νομική επικαιρότητα (ιδίως οι ρήτρες ανωτέρας βίας), στις οικογενειακές σχέσεις, με την αύξηση του φαινομένου της ενδοοικογενειακής βίας και του ρυθμού των διαζυγίων, στα ανθρώπινα δικαιώματα, όπου δοκιμάστηκαν τα θεμιτά όρια προστασίας τους και αμφισβητήθηκε η συνταγματικότητα των διαφόρων περιοριστικών μέτρων που επιβλήθηκαν, στις εργασιακές σχέσεις και στα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης, στη λειτουργία των εταιρειών και στον ανταγωνισμό των επιχειρήσεων. Στο πλαίσιο του μετασχηματισμού της αγοράς της ενέργειας, η βιωσιμότητα έχει αναμφίβολα βρεθεί στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Θεωρείτε ότι θα πρέπει και οι δικηγόροι να θέσουν στόχους βιωσιμότητας; Αν ναι, με ποιον τρόπο; Στην ευρύτερη έννοια της επιχειρηματικής βιωσιμότητας εμπίπτουν τρεις πυλώνες υπευθυνότητας, η Περιβαλλοντική, η Κοινωνική και η Οικονομική. Αυτό σημαίνει ότι οι σύγχρονες επιχειρήσεις δεν αρκεί να επικεντρώνονται στο financial bottom line (profit), αλλά θα πρέπει να φροντίζουν και για τους ανθρώπους (people) και τον πλανήτη (planet). Για τις δικηγορικές εταιρείες, η βιωσιμότητα μπορεί να λάβει πολλές μορφές, όπως αυτή της αύξησης της αποτελεσματικότητας στον τρόπο διαχείρισης των πόρων τους και της υιοθέτησης κοινωνικά και περιβαλλοντικά υπεύθυνων πρακτικών. Ο πρώτος στόχος βιωσιμότητας που θα πρέπει, κατά τη γνώμη μου, να θέσουν είναι αυτός της μείωσης του περιβαλλοντικού τους αποτυπώματος. Οι δικηγόροι παραδοσιακά είναι συνηθισμένοι να χρησιμοποιούν τεράστιες ποσότητες χαρτιού, ενέργειας και άλλων φυσικών πόρων και γενικά να συμβάλλουν στη δημιουργία πολλών αποβλήτων. Με την υιοθέτηση πράσινων πρακτικών λειτουργίας, όπως είναι η ανακύκλωση, το zero paper, η εκτύπωση κειμένων

Η κρίση του κορωνοϊού διαφοροποίησε τη θεματική της δικηγορικής ύλης, καθώς οι επιπτώσεις της πανδημίας είναι ορατές στις συμβατικές σχέσεις, με το δίκαιο ανάγκης να έρχεται στην νομική επικαιρότητα

18 _ LAWYER

και στις δύο όψεις, η τοποθέτηση χρονοδιακοπτών στον φωτισμό, και με την εν γένει εφαρμογή νέων τεχνολογιών φιλικών προς το περιβάλλον, οι δικηγορικές εταιρείες θα μπορούσαν να μειώσουν δραστικά το περιβαλλοντικό τους αποτύπωμα και να βελτιώσουν σημαντικά την παραγωγικότητα και αποδοτικότητα του ανθρώπινου δυναμικού τους. Ήδη στο εξωτερικό, πολλές δικηγορικές εταιρείες έχουν αναγνωρίσει τη βιωσιμότητα και την αειφορία ως βασικά στοιχεία των προγραμμάτων εταιρικής κοινωνικής ευθύνης και προβάλλουν τις περιβαλλοντικές τους πρωτοβουλίες και τον θετικό αντίκτυπο που έχουν αυτές στις κοινότητες όπου δραστηριοποιούνται. Στο πλαίσιο των δράσεων αυτών, ορίζουν περιβαλλοντικούς υπεύθυνους, εφαρμόζουν ολοκληρωμένα προγράμματα ανακύκλωσης, μείωσης και επαναχρησιμοποίησης απορριμμάτων, αγοράζουν την ηλεκτρική ενέργεια από παρόχους ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, στοχεύοντας στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και ενθαρρύνοντας την

περαιτέρω ανάπτυξη του τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, ενώ πολλές μεταστεγάζονται σε κτίρια με πιστοποίηση LEED. Αξίζει να γίνει μια ιδιαίτερη αναφορά στην πιστοποίηση κατά LEED, η οποία απονέμεται από το US Green Building Council (USGBC) και πιστοποιεί ότι ένα κτίριο σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε χρησιμοποιώντας μεθόδους που στοχεύουν στη βελτίωση των επιδόσεων σε όλες τις μετρήσεις που έχουν μεγαλύτερη σημασία, όπως της αποδοτικότητας, της μείωσης των εκπομπών CO2, της βελτίωσης της ποιότητας του περιβάλλοντος εντός του χώρου και της διατήρησης των πόρων. Οι δικηγόροι περνάμε πολλές ώρες στα γραφεία μας και ομολογουμένως δεν είχα συνειδητοποιήσει πόσο σημαντική συνεισφορά στην υγεία, ψυχική ευφορία και παραγωγικότητά μας μπορεί να έχει ένα πράσινο κτίριο, μέχρι την έλευσή μου στην PRODEA INVESTMENTS, της οποίας τα γραφεία πληρούν τα υψηλότερα πρότυπα όχι μόνον αισθητικής, αλλά και σύγχρονων χώρων εργασίας, καθώς και τις προδιαγραφές σχεδιασμού LEED και WELL. ■

LAWYER _ 19

Νέος Πολεοδομικός και Χωροταξικός Νόμος:

Οι αλλαγές που φέρνει στην ιδιοκτησία Με φιλόδοξους στόχους, όπως την εκπόνηση πολεοδομικού σχεδιασμού σε όλη τη χώρα, την απλοποίηση των χρήσεων γης, την επιτάχυνση της έκδοσης οικοδομικών αδειών και τον περιορισμό της εκτός σχεδίου και της αυθαίρετης δόμησης, ο νέος νόμος φέρνει σημαντικές παρεμβάσεις στη χωροταξική και πολεοδομική νομοθεσία, αποτελώντας μία από τις μεγαλύτερες μεταρρυθμίσεις των τελευταίων ετών στο ιδιοκτησιακό καθεστώς. Της

Αλεξιάννας Τσότσου LAWYER _ 20

_IN THE SPOTLIGHT

ηφίστηκε πριν λίγες ημέρες ο νέος πολεοδομικός και χωροταξικός νόμος, ο οποίος φιλοδοξεί να οργανώσει και να απλοποιήσει το ιδιοκτησιακό καθεστώς, ισορροπώντας ανάμεσα σε ποικίλους στόχους. Συγκεκριμένα, ως στόχος τίθεται η στήριξη των επενδύσεων και η ενθάρρυνση της επιχειρηματικής δραστηριότητας, όμως από την άλλη υπάρχει μέριμνα και για την προστασία του περιβάλλοντος, με τρόπο που δεν περιορίζει το δικαίωμα της ιδιοκτησίας.

Ο νέος νόμος, με σειρά διατάξεων, απλοποιεί τις χρήσεις γης, ώστε να γνωρίζει ο καθένας πού μπορεί να χτίσει τι και να διευκολυνθούν έτσι οι επενδύσεις. Με Προεδρικό Διάταγμα που αναμένεται να εκδοθεί άμεσα, θα μειωθούν οι γενικές χρήσεις, για να είναι το σύστημα πιο ευέλικτο και να διευκολύνει τις μικτές χρήσεις γης. Παράλληλα, θα καθιερωθεί η Εθνική Ονοματολογία Χρήσεων Γης που θα εφαρμόζεται σε όλα τα είδη σχεδίων χρήσεων γης με ενιαίο τρόπο, ενώ οι χρήσεις γης θα αντιστοιχισθούν με τους σχετικούς ΚΑΔ (Κωδικούς Αριθμούς Δραστηριότητας) και με τις κατηγορίες περιβαλλοντικής αδειοδότησης. Έτσι, θα καταστεί εφικτή και ευκολότερη η συνεννόηση και η συνεργασία μεταξύ χωροταξίας, περιβαλλοντικής πολιτικής και οικονομίας.

Εκπόνηση Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων Η εκπόνηση πολεοδομικού σχεδίου για όλη την χώρα ήταν ένα πάγιο αίτημα ετών, το οποίο καθυστερούσε λόγω της μεγάλης πολυπλοκότητας του εγχειρήματος. Σήμερα, η Ελλάδα καλύπτεται από Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια μόνο στο 20% της επικράτειάς της, μια κατάσταση στην οποία επιχειρεί να θέσει τέλος ο νέος νόμος. Το πλάνο που αναφέρεται στο νόμο είναι ότι όλη η Ελλάδα θα έχει Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια μέχρι το 2028, ενώ δίνεται βαρύτητα στις νησιωτικές και κυρίως στις τουριστικές περιοχές της χώρας, ώστε σε αυτές η διαδικασία να έχει ολοκληρωθεί μέχρι το 2023. Όσον αφορά στα διαδικαστικά, η χρηματοδότηση είναι εξασφαλισμένη, καθώς κατά 80% (160 εκατομμύρια ευρώ) θα προέλθει από το Ταμείο Ανάκαμψης και 20% (40 εκατομμύρια ευρώ) από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Για να επιταχυνθεί το πολύπλοκο και χρονοβόρο έργο της εκπόνησης πολεοδομικού σχεδιασμού σε όλη τη χώρα, προβλέπεται στο νόμο ο ορισμός συντονιστή, υπεύθυνου για την προώθηση των αναγκαίων διαδικασιών και της συνεργασίας ανάμεσα στους διάφορους εμπλεκόμενους φορείς. Επιπλέον, προκρίνεται η αξιολόγηση των πολεοδομικών μελετών από ιδιώτες πιστοποιημένους μηχανικούς.

Απλοποίηση χρήσεων γης Το καθεστώς των χρήσεων γης είναι αρκετά περίπλοκο στην Ελλάδα, κάτι που δρα ανασταλτικά στην αναπτυξιακή δραστηριότητα, αλλά ταυτόχρονα συμβάλλει και στη μακροημέρευση των αυθαιρεσιών.

Μεταφορά συντελεστή δόμησης Η μεταφορά του συντελεστή δόμησης είναι ένα ζήτημα που έχει απασχολήσει τη νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας και ρυθμίζεται με το νέο νόμο. Όχημα για την οριστική διευθέτησή του είναι η δημιουργία μηχανισμού (Ψηφιακή Τράπεζα Γης) που θα επιτρέπει την αποδοχή και προσφορά συντελεστή δόμησης ψηφιακά, γρήγορα και απρόσωπα. Επιπλέον, προσδιορίζονται οι προϋποθέσεις για τη χωροθέτηση των Ζωνών Υποδοχής Συντελεστή (ΖΥΣ), ώστε η μεταφορά συντελεστή δόμησης να μην γίνεται άναρχα, αλλά μόνο σε συγκεκριμένες περιοχές και με ξεκάθαρους κανόνες. Με αυτόν τον τρόπο, θα αποκλειστεί και ο κίνδυνος της νομιμοποίησης αυθαιρέτων μέσω της μεταφοράς συντελεστή δόμησης.

Το πλάνο είναι ότι όλη η Ελλάδα θα έχει Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια μέχρι το 2028, ενώ οι νησιωτικές και τουριστικές περιοχές μέχρι το 2023

LAWYER _ 21 LAWYER _ 21

Νέος Πολεοδομικός και Χωροταξικός Νόμος

τα τοπικά πολεοδομικά σχέδια που θα εκπονηθούν, όπως δηλαδή γίνεται ήδη στο 20% των περιοχών στην Ελλάδα που έχουν πολεοδομικό σχεδιασμό. Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι από το 2023 και έπειτα, καταργείται η εκτός σχεδίου δόμηση σε οικόπεδα μικρότερα των 4 στρεμμάτων. Για τις ιδιοκτησίες άνω των 4 στρεμμάτων, δεν αλλάζει τίποτα μέχρι την εκπόνηση των τοπικών πολεοδομικών σχεδίων. Πρόκειται για αλλαγή σε σχέση με το αρχικό νομοσχέδιο, αφού προκρίθηκε η νομική ασφάλεια, με δεδομένο ότι είχε δοθεί εδώ και χρόνια η πεποίθηση στους ιδιοκτήτες ότι μπορούν να χτίζουν υπό συγκεκριμένους όρους.

Ένας ακόμα στόχος των νέων ρυθμίσεων είναι η ελαχιστοποίηση των περιορισμών στο δικαίωμα της ιδιοκτησίας των κυρίων διατηρητέων κτιρίων, οι οποίοι δεν μπορούν να αξιοποιήσουν το συντελεστή δόμησης. Με την Ψηφιακή Τράπεζα Γης, οι ιδιοκτήτες διατηρητέων μπορούν να αποζημιωθούν για αυτούς τους περιορισμούς μέσω της μεταφοράς του συντελεστή δόμησης σε άλλο ακίνητο. Η εν λόγω ρύθμιση στοχεύει στην εξισορρόπηση ανάμεσα αφενός στην πολιτιστική κληρονομιά, με τη διατήρηση του ισχύοντος καθεστώτος στον συντελεστή δόμησης των διατηρητέων κτιρίων, και αφετέρου στο δικαίωμα της ιδιοκτησίας όσων έχουν εμπράγματα δικαιώματα σε διατηρητέα ακίνητα, οι οποίοι έως τώρα επιβαρύνονταν με δυσανάλογους περιορισμούς. Η αγοραπωλησία συντελεστή δόμησης θα έχει ευεργετικές συνέπειες όχι μόνο στα εμπλεκόμενα πρόσωπα, αλλά και στο κοινωνικό σύνολο, αφού προβλέπεται η καταβολή ενός επιπλέον 5% στο ποσό της συναλλαγής από τον αγοραστή προς το δήμο, το οποίο θα αξιοποιείται για τη δημιουργία κοινόχρηστων χώρων.

Αυθαίρετη δόμηση Ο νόμος ρυθμίζει και ορισμένα ζητήματα της αυθαίρετης δόμησης, έτσι ώστε να μη βρεθούν προ τετελεσμένων καταστάσεων ιδιοκτήτες ακινήτων με μικρές παραβάσεις και όσοι δεν έχουν υπαιτιότητα για την αυθαιρεσία. Ειδικότερα, εξαιρούνται της διαδικασίας κατεδάφισης οι ακόλουθες κατασκευές: ► αυθαίρετοι ανοικτοί εξώστες ή τμήματά τους που υπέρκεινται του κοινόχρηστου χώρου της πόλης (ρυμοτομική γραμμή), υπό την προϋπόθεση ότι η προβολή τους δεν ξεπερνά το κρασπεδόρειθρο. ► α υθαίρετες κατασκευές σε ακίνητα που διαθέτουν οικοδομική άδεια, ανεξαρτήτως του ποσοστού υπέρβασης της κάλυψης ή της δόμησης, όταν αυτές δεν ξεπερνούν τα 50 τ.μ. σε συνολική δόμηση. ► κ ατασκευές που έγιναν βάσει νόμιμης οικοδομικής άδειας, όταν συντελέστηκαν επί ακινήτου που κατόπιν κατατμήθηκε, και υπερβαίνουν την προβλεπόμενη δόμηση και κάλυψη, όπως αυτή υπολογίζεται επί του ακινήτου που διαμορφώθηκε μετά την κατάτμηση. Επιπλέον, αναστέλλονται οι κυρώσεις για αυθαίρετες κατασκευές και αλλαγές χρήσης σε ακίνητα περιοχών που κηρύχθηκαν εντός του 2020 σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, σε ακίνητα που αποκτώνται μέσω αναγκαστικού πλειστηριασμού ή κατόπιν κληρονομικής διαδοχής, σε ακίνητα που εκμισθώνονται

Εκτός σχεδίου δόμηση Η εκτός σχεδίου δόμηση είναι ένα πρόβλημα που απασχολεί την Ελλάδα εδώ και χρόνια και στη λύση του οποίου αποσκοπεί ο νέος νόμος, προσπαθώντας να βρει τη χρυσή τομή ανάμεσα στη νομιμότητα και την προστασία του δικαιώματος της ιδιοκτησίας. Σε αυτό το πλαίσιο, μειώνονται κατά 10% οι συντελεστές δόμησης για τις εκτός σχεδίου περιοχές και καταργούνται οι παρεκκλίσεις αρτιότητας για οικόπεδα εκτός σχεδίου κάτω των 4 στρεμμάτων. Έτσι, πλέον θα χτίζονται λιγότερα τετραγωνικά μέτρα σε οικόπεδο 4 στρεμμάτων (180 τ.μ. από 200 τ.μ. που ισχύει σήμερα), ενώ μη άρτιο οικόπεδο δεν θα μπορεί να χτίσει, εκτός αν η αρτιότητα χάθηκε χωρίς υπαιτιότητα του ιδιοκτήτη. Ταυτόχρονα, προβλέπεται μεταβατική περίοδος δύο ετών, κατά τη διάρκεια της οποίας οι ιδιοκτήτες οικοπέδων εκτός σχεδίου κάτω των 4 στρεμμάτων θα μπορούν να προχωρήσουν στην έκδοση οικοδομικής άδειας. Να σημειωθεί ότι δεν περιλαμβάνεται στα 2 έτη ο χρόνος που απαιτείται για τις άδειες του δασαρχείου ή της αρχαιολογικής υπηρεσίας. Η οικοδομική άδεια θα ισχύει για 4 επιπλέον χρόνια, οπότε συνολικά δίνονται 6 χρόνια στους ιδιοκτήτες για την αξιοποίηση της περιουσίας τους. Όσοι ιδιοκτήτες δεν προχωρήσουν στην έκδοση οικοδομικής άδειας κατά τη μεταβατική περίοδο, θα μπορούν να χτίσουν βάσει των όσων θα ορίσουν

Η μεταφορά του συντελεστή δόμησης θα γίνεται μέσω της Ψηφιακής Τράπεζας Γης που θα επιτρέπει την αποδοχή και προσφορά του ψηφιακά, γρήγορα και απρόσωπα 22 _ LAWYER

_IN THE SPOTLIGHT με σύμβαση leasing και επανέρχονται στη χρήση του κυρίου ή επικαρπωτή τους μετά τη λήξη της σύμβασης και στα ακίνητα που μεταβιβάζονται στην ΕΤΑΔ.

θα ενεργοποιηθεί το νέο κριτήριο για το πρόστιμο που θα αφορά το χρόνο της καθυστέρησης. Δηλαδή, το ύψος του εν λόγω προστίμου θα κυμαίνεται από τα 300 στα 2000 ευρώ ανάλογα με την αξία του ακινήτου και θα προσαυξάνεται ανάλογα με τη χρονική καθυστέρηση της δήλωσης. Επιπλέον, δίνεται παράταση για ένα έτος στις οριστικές εγγραφές στο Κτηματολόγιο για τις 297 περιοχές της χώρας, στις οποίες η κτηματογράφηση ξεκίνησε πριν το 2006. Έτσι, οι ιδιοκτήτες έχουν το χρόνο έως τις 31/12/2021 να γλιτώσουν τον χαρακτηρισμό της περιουσίας τους ως αγνώστου ιδιοκτήτη. ■

Κτηματολόγιο Όσον αφορά στο Κτηματολόγιο, οι νέες διατάξεις προβλέπουν αλλαγές στον τρόπο καθορισμού του προστίμου για εκπρόθεσμη δήλωση ακινήτου, αλλά και στην παράταση της προθεσμίας δήλωσης. Συγκεκριμένα, με υπουργική απόφαση, η οποία θα εκδοθεί εντός 6 μηνών από τη δημοσίευση του νόμου, ώστε να υπάρχει επαρκής χρόνος συμμόρφωσης για τους ιδιοκτήτες,

ΝΕΟΣ ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΟΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ

ε ξεχωριστό κεφάλαιο του χωροταξικού και πολεοδομικού νόμου με τίτλο «Απλοποίηση και εξορθολογισμός του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού» περιλαμβάνονται διατάξεις που επιφέρουν αρκετές αλλαγές στον Οικοδομικό Κανονισμό και αντιμετωπίζουν μεγάλο αριθμό ελλείψεων και ασαφειών. Στόχος του κεφαλαίου είναι η διευκόλυνση της οικοδομικής δραστηριότητας, η παροχή ευελιξίας στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό και η παροχή κινήτρων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση των κτιρίων. Όσον αφορά στην έκδοση οικοδομικών αδειών, η επίσπευση της διαδικασίας επιτυγχάνεται με την ενίσχυση της ηλεκτρονικής διαδικασίας έκδοσης. Πλέον, το σύνολο των οικοδομικών αδειών θα εκδίδεται αυτόματα ύστερα από την ηλεκτρονική υποβολή του φακέλου με τα απαιτούμενα δικαιολογητικά και τις αναγκαίες εγκρίσεις. Επιπλέον, στην περίπτωση των οικοδομικών αδειών κατηγορίας 1 και 2, θεσμοθετείται ελαφριά διαδικασία υποχρεωτικής προέγκρισης, κατά την οποία η υπηρεσία θα ελέγχει κάποια βασικά στοιχεία της άδειας και στη συνέχεια η άδεια θα εκδίδεται με ευθύνη του μηχανικού άμεσα. Για τη διασφάλιση της νομιμότητας, πάντως, θα διενεργούνται δειγματοληπτικοί έλεγχοι περίπου στο 30% των οικοδομικών αδειών. Σχετικά με τις ρυμοτομικές απαλλοτριώσεις και τη συχνή διαιώνισή τους, προβλέπεται η αυτοδίκαιη άρση τους εάν παρέλθει μεγάλο διάστημα από την υποβολή τους. Ορίζεται, επίσης, ότι μια ρυμοτομική απαλλοτρίωση μπορεί να επανεπιβληθεί μόνο μία φορά. Έτσι, απελευθερώνονται οι ιδιοκτήτες από τη δυσλειτουργική κατάσταση της τεράστιας αναμονής για την ολοκλήρωση της απαλλοτρίωσης και της ατέρμονης διαδικασίας επανεπιβολής ρυμοτομικών απαλλοτριώσεων της περιουσίας τους. Έμφαση δίνεται και σε ευρύτερους στόχους πέρα από την προστασία του δικαιώματος της ιδιοκτησίας και την ενίσχυση της οικοδομικής δραστηριότητας, όπως η προστασία του περιβάλλοντος, η

βελτίωση της προσβασιμότητας των κτιρίων για άτομα με αναπηρίες και η ανανέωση του κτιριακού δυναμικού της χώρας. Συγκεκριμένα, σε κτίρια που κατασκευάζονται με υψηλές προδιαγραφές ενεργειακής απόδοσης παρέχεται επιπλέον συντελεστής δόμησης. Για την ενίσχυση της προσβασιμότητας των κτιρίων προβλέπεται η δυνατότητα εγκατάστασης κατασκευών, όπως ειδικές ράμπες εκτός της ρυμοτομικής γραμμής, η προσθήκη ανελκυστήρων σε κτίρια, ακόμα και αν δεν υπήρχε σχετική πρόβλεψη στην αρχική οικοδομική άδεια, καθώς και η μη προσμέτρηση στον συντελεστή δόμησης των κατασκευών που εξυπηρετούν άτομα με ειδικές ανάγκες (π.χ. πλατύσκαλα και ανελκυστήρες). Για την ανανέωση της κτιριακής υποδομής, παρέχονται στους ιδιοκτήτες κίνητρα για απόσυρση κτιρίων, ενώ το κράτος αποκτά τη δυνατότητα απαλλοτρίωσης ορόφων. Μερικές ακόμα σημαντικές διατάξεις στο κεφάλαιο του νόμου για τον Νέο Οικοδομικό Κανονισμό είναι οι εξής: • Δ ιευκολύνεται η τοποθέτηση του ακάλυπτου χώρου του οικοπέδου σε επαφή με ένα ή περισσότερα όρια του οικοπέδου. • Σ τον υπολογισμό της επιτρεπόμενης κάλυψης του οικοπέδου, δεν προσμετρώνται ηλιακά αίθρια, κατακόρυφα φρεάτια στην περίπτωση που ξεκινούν κάτω ή από την στάθμη του οριστικά διαμορφωμένου εδάφους. • Σ τον υπολογισμό της επιτρεπόμενης κατ’ όγκον εκμετάλλευσης, δεν προσμετρώνται χώροι του υπογείου κάτω από την οριστική στάθμη του εδάφους, καθώς και ο όγκος των ασκεπών κατασκευών για την υποδοχή στοιχείων νερού. • Σ τα ειδικά κτίρια και στα κτίρια μικτής χρήσης, πέραν του 50% των υπογείων χώρων που σήμερα μπορούν να προορίζονται για κύρια χρήση χωρίς προσμέτρηση στον συντελεστή δόμησης, το υπόλοιπο 50% δύναται να αποτελεί χώρο κύριας χρήσης με προσμέτρηση στον συντελεστή δόμησης, ενώ όταν χρησιμοποιείται για βοηθητικές χρήσεις, αυτές δύνανται να τοποθετούνται και σε επεκτάσεις υπογείων.

LAWYER _ 23

Reservation Agreement: Διεθνείς πρακτικές στην ελληνική αγορά ακινήτων Η ανάπτυξη της αγοράς των σύνθετων πολυτελών τουριστικών κατοικιών και η εξωστρέφεια του προσανατολισμού της έφεραν στην Ελλάδα την πρακτική της σύναψης του αποκαλούμενου reservation agreement, που θα μπορούσε να αποδοθεί με τον όρο «συμφωνία κράτησης». Των Σοφία Γρηγοριάδου και Μαρί Δελλή

ανάπτυξη της αγοράς των σύνθετων πολυτελών τουριστικών κατοικιών και η εξωστρέφεια του προσανατολισμού της έφεραν στην Ελλάδα την πρακτική της σύναψης του αποκαλούμενου reservation agreement, που θα μπορούσε να αποδοθεί με τον όρο «συμφωνία κράτησης».

αξιοποιηθεί η νομολογία για τα ιδιωτικά συμφωνητικά προκαταβολών, που απαντώνται συνήθως στην ελληνική αγορά κατοικιών.

Ο ρόλος του δικηγόρου;

Τι είναι; Η συμφωνία κράτησης, κατ΄ αντιδιαστολή προς τη συμφωνία προαίρεσης αλλά και τη συμφωνία προτίμησης, διαμορφώθηκε όταν μεγάλες αναπτυξιακές εταιρείες ακινήτων θέλησαν να επαληθεύσουν το ενδιαφέρον της αγοράς πριν το στάδιο της κατασκευής, με σκοπό να αποδείξουν ότι το επενδυτικό τους σχέδιο θα πετύχει και θα είναι οικονομικά βιώσιμο. Η ανταπόκριση του αγοραστικού κοινού στο επενδυτικό σχέδιο της εταιρίας αποτελεί την ένδειξη της μελλοντικής του επιτυχίας. Με αυτή τη λογική, σκοπός της προκαταβολής που δίνεται από τον υποψήφιο αγοραστή δεν είναι απαραίτητα η χρηματοδότηση του σχεδίου, ιδίως όταν κατατίθεται σε λογαριασμό μεσεγγύησης και δεν είναι στην άμεση διάθεση της εταιρίας ανάπτυξης. Η συμφωνία κράτησης είναι μια μη δεσμευτική κατ΄ αρχήν συμφωνία, ελλείψει του απαραίτητου συμβολαιογραφικού τύπου, η οποία αναφέρεται στην μελλοντική πώληση ενός ακινήτου, το οποίο δεν έχει ανεγερθεί ούτε, κατά κανόνα, έχει αδειοδοτηθεί, και η οποία προσφέρει στον υποψήφιο αγοραστή το δικαίωμα να προ-κρατήσει το ακίνητο. Το πλεονέκτημα για τον υποψήφιο αγοραστή έγκειται ακριβώς στο γεγονός ότι του δίνεται η δυνατότητα να του προταθεί η πώληση του ακινήτου στο μέλλον, εφόσον αυτό αδειοδοτηθεί και καταστεί δυνατό ο πωλητής να το διαθέσει προς πώληση. Όμως, τελικά δεν αποτελεί δέσμευση για τον αγοραστή να αγοράσει, αλλά ούτε και για τον πωλητή να πουλήσει εφόσον μπορεί τελικά να μην υλοποιήσει το επενδυτικό σχέδιο και απλώς να αποδώσει την προκαταβολή. Από πλευράς νομικής λειτουργίας, για την επαναφορά των πραγμάτων στην προτέρα κατάσταση σε περίπτωση μεταμέλειας των μερών, μπορεί να

Σοφία Γρηγοριάδου

Managing Partner, Papacostopoulos Grigoriadou & Associates, Law Firm (CPA Law), Independent member of KPMG International Legal & Tax network

Μαρί Δελλή Senior Manager, Papacostopoulos - Grigoriadou & Associates, Law Firm (CPA Law), Independent member of KPMG International Legal & Tax network

24 _ LAWYER

Τις τελευταίες δεκαετίες η επιρροή του αγγλοσαξωνικού δικαίου στην ελληνική έννομη τάξη, με εισαγωγή εννοιών όπως το δικαίωμα επιφανείας αλλά και τη νομική πράξη, ήταν σχεδόν αναπόφευκτη, ιδίως σε τομείς της οικονομίας όπου η εξωστρέφεια και η προσέλκυση διεθνών επενδυτών είναι αναγκαία. Η εμπειρία έχει δείξει ότι οι νέοι θεσμοί σταδιακά απορροφώνται, προσαρμόζονται και βρίσκουν τη θέση τους στην ελληνική νομική πρακτική. ■

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ «ΠΑΠΑΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ-ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΟΥ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ (CPA Law)» Η δικηγορική εταιρεία «Παπακωστόπουλος - Γρηγοριάδου & Συνεργάτες (CPA Law)» συστήθηκε το 2002 και είναι ανεξάρτητη εταιρεία, μέλος του διεθνούς δικτύου νομικών και φορολογικών υπηρεσιών της KPMG, διαθέτει εξειδικευμένους δικηγόρους και παρέχει πλήρη αποτελεσματική νομική υποστήριξη και προστασία στους πελάτες της. Οι υπηρεσίες που παρέχει καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα νομικών συμβουλών στους τομείς των επενδύσεων και των ακινήτων, του δικαίου των εταιρειών και του εμπορικού δικαίου, συμπεριλαμβανομένων των ιδιωτικοποιήσεων, των εξαγορών και μετασχηματισμών και της αναδιάρθρωσης επιχειρήσεων, της κανονιστικής συμμόρφωσης, της φορολογίας και του δημοσίου δικαίου γενικώς, του εργατικού και κοινωνικοασφαλιστικού δικαίου, του δικαίου μετανάστευσης, του οικονομικού δικαίου και της Κεφαλαιαγοράς, του Ανταγωνισμού, των Κρατικών Ενισχύσεων, καθώς και της οικονομικής εγκληματικότητας.

Integrated Real Estate Services A full range of one-stop shop multidisciplinary servicesâ&#x20AC;&#x2122; solution

www.cpalaw.gr

LAWYER _ 25

> Π ώς θα μπορέσει το νέο χωροταξικό και πολεοδομικό νομικό πλαίσιο να συμβάλλει στην προσέλκυση επενδύσεων στην Ελλάδα;

Ευθύμιος Μπακογιάννης Γενικός Γραμματέας Χωρικού Σχεδιασμού και Αστικού Περιβάλλοντος, Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας

Είναι γνωστή η ταλαιπωρία που βιώνουν πολίτες και επενδυτές κατά την έκδοση οικοδομικών αδειών. Για την αντιμετώπιση αυτής της κατάστασης συγκροτείται μία Υ.ΔΟΜ. (Υπηρεσία Δόμησης) ανά Περιφέρεια (ή περιφερειακή ενότητα βάσει των πραγματικών αναγκών) μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 2021, η οποία θα διαθέτει επαρκές στελεχιακό δυναμικό, ώστε να επιταχυνθούν οι διαδικασίες προέγκρισης ή αναθεώρησης οικοδομικής άδειας. Παράλληλα, δημιουργείται μία Κεντρική Υπηρεσία Δόμησης (Κ.Υ.ΔΟΜ.) στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, στην οποία θα υποβάλλονται οικοδομικές άδειες που έχουν ιδιαίτερη σημασία για την εθνική οικονομία και την προστασία του περιβάλλοντος. Αφορά στρατηγικές επενδύσεις, επενδύσεις άνω των 500.000 ευρώ ή σε κτίρια άνω των 3.000 τ.μ. που χρηματοδοτούνται από ευρωπαϊκούς πόρους, καθώς και υποθέσεις που μένουν «κολλημένες» πάνω από 3 μήνες στις Πολεοδομίες, με τις ίδιες πάντα εγγυήσεις και ασφαλιστικές δικλείδες που ισχύουν για τις Υ.ΔΟΜ. Υιοθετείται, επίσης, ένα νέο σύστημα έκδοσης οικοδομικών αδειών, μέσω του οποίου η διαδικασία σχεδόν αυτοματοποιείται. Αυτό επιταχύνει σημαντικά την έκδοση των αδειών, σημαντικό στοιχείο για την προσέλκυση επενδύσεων. Επιπροσθέτως, αντιμετωπίζονται τα προβλήματα ερμηνείας που είχαν παρατηρηθεί ως προς διατάξεις του ΝΟΚ (ν. 4067/2012) και πλέον ο επενδυτής έχει σαφή εικόνα περί των ισχυόντων πολεοδομικών διατάξεων που θα έχουν εφαρμογή για την έκδοση της οικοδομικής άδειας που σχετίζεται με την επένδυσή του. Φιλικό κλίμα στις επενδύσεις δημιουργούν, επίσης, η απλοποίηση και ο εκσυγχρονισμός των χρήσεων γης, η καθιέρωση Εθνικής Ονοματολογίας Χρήσεων Γης και η αντιστοίχιση των χρήσεων γης με τις περιβαλλοντικές αδειοδοτήσεις (ο επενδυτής θα μπορεί να ξέρει πού μπορεί να χτίσει, με ποιους όρους και με γρήγορες και όχι γραφειοκρατικές διαδικασίες), τα κίνητρα για την δημιουργία οργανωμένων επιχειρηματικών πάρκων (οριοθέτησή τους, αύξηση του Σ.Δ.), η προώθηση ολοκλήρωσης των Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων και η επίσπευση της διαδικασίας ανάπτυξης επενδύσεων μέσω της εκπόνησης Ειδικών Πολεοδομικών σχεδίων. Με την ενεργοποίηση της Μεταφοράς Συντελεστή Δόμησης, μπαίνει τέλος σε μια «ομηρία» ετών για πολλούς ιδιοκτήτες διατηρητέων κτηρίων που δεν μπορούν να αξιοποιήσουν τον συντελεστή δόμησης που θα δικαιούνταν υπό άλλες συνθήκες. Την ίδια στιγμή, δίνεται η δυνατότητα δημιουργίας κοινόχρηστων χώρων σε χώρους που παραμένουν για χρόνια δεσμευμένοι, αλλά αναξιοποίητοι, κάνοντας πλέον εφικτή την αποζημίωση των ιδιοκτητών. Ουσιαστικά, το «περίσσευμα» συντελεστή δόμησης από περιοχές και κτίρια στις οποίες δεν μπορεί να αξιοποιηθεί, μεταφέρεται σε περιοχές, όπου υπάρχει «έλλειμα» βάσει περιβαλλοντικών κριτηρίων. Ο μηχανισμός με τον οποίο επιτυγχάνεται αυτό, εύκολα, γρήγορα και απρόσωπα, ονομάζεται Ψηφιακή Τράπεζα Γης. Η μεταφορά συντελεστή δόμησης δεν θα γίνεται άναρχα, αλλά μόνο σε αυστηρά προκαθορισμένες περιοχές, τις Ζώνες Υποδοχής Συντελεστή (ΖΥΣ) με ξεκάθαρους κανόνες. Επιπλέον, όποιος αγοράζει συντελεστή δόμησης θα καταβάλει στον δήμο ένα επιπλέον 5% που θα προορίζεται για τη δημιουργία κοινόχρηστων χώρων.

μέριμνα για την προστασία του περιβάλλοντος στον νέο χωροταξικό > Υκαι πήρξεπολεοδομικό νόμο, έτσι ώστε η προσέλκυση των επενδύσεων να συνδυαστεί με τη βιώσιμη ανάπτυξη; Υπήρξε μεγάλη μέριμνα για την προστασία του περιβάλλοντος στο χωροταξικό νομοσχέδιο. Κατ’ αρχήν, μπαίνει τάξη στην άναρχη εκτός σχεδίου δόμηση. Μειώνονται κατά 10% οι συντελεστές δόμησης για τις εκτός σχεδίου περιοχές και καταργούνται οι παρεκκλίσεις αρτιότητας. Πρόκειται για τις παρεκκλίσεις που αφορούσαν σε οικόπεδα εκτός σχεδίου κάτω των 4 στρεμμάτων, ενώ από τα 4 στρέμματα και άνω μέχρι την υιοθέτηση των τοπικών πολεοδομικών σχεδίων παραμένουν σε ισχύ οι διατάξεις που ίσχυαν πριν την ψήφιση του χωροταξικού νομοσχεδίου. Στόχος είναι να έχει καλυφθεί όλη η χώρα με Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια μέχρι το 2028 και για αυτό προβλέπεται σημαντική ευρωπαϊκή χρηματοδότηση. Το πιο σημαντικό είναι, όμως, ότι μέχρι το δεύτερο τρίμηνο του 2023 θα έχουν εγκριθεί τα τοπικά πολεοδομικά σχέδια σε περίπου 350 δημοτικές ενότητες, δηλαδή περίπου στο 32% της χώρας. Στις περιοχές έντονου οικοδομικού ενδιαφέροντος (π.χ. νησιά και τουριστικές περιοχές), τα σχέδια θα έχουν ολοκληρωθεί ακόμη πιο νωρίς, μιας και έχουν απόλυτη προτεραιότητα και για λόγους περιβαλλοντικούς. Μπαίνουν φραγμοί στη χωρίς κανόνες χωροθέτηση βιομηχανιών και επιχειρήσεων. Ο περιορισμός της άναρχης εκτός σχεδίου δόμησης συνδυάζεται με σημαντική ενίσχυση του σχεδιασμού και της οργανωμένης χωροθέτησης. 26 _ LAWYER

_IN THE SPOTLIGHT Έτσι, περιορίζεται, για παράδειγμα, ο συντελεστής δόμησης για μεμονωμένες βιομηχανικές δραστηριότητες, και μάλιστα κατά 33%. Από την άλλη, τόσο στα επιχειρηματικά πάρκα για τη βιομηχανία όσο και στους οργανωμένους υποδοχείς που αφορούν άλλες δραστηριότητες (εφοδιαστική κλπ.), αυξάνονται αισθητά οι συντελεστές δόμησης. Πρόκειται για μια πρακτική που εφαρμόζεται σε όλο τον κόσμο και δημιουργεί σημαντικές συνέργειες και προστιθέμενη αξία για την οικονομία, αλλά και περιβαλλοντικά οφέλη. Επιπλέον, περιλαμβάνονται διατάξεις που δίνουν τη δυνατότητα στους ΟΤΑ να κάνουν γειτονιές πιο φιλικές στους πολίτες μέσω της «απόσυρσης» ορόφων ή κτιρίων. Παρέχονται κίνητρα στους ιδιοκτήτες για «απόσυρση» ορόφων ή ολόκληρων κτιρίων με στόχο την αναβάθμιση του αστικού τοπίου, χωρίς κόστος για το δημόσιο και με δίκαιη αποζημίωση των ιδιοκτητών. Δίνονται κίνητρα για την κατασκευή κτιρίων φιλικών στο περιβάλλον με υψηλές προδιαγραφές ενεργειακής απόδοσης που θα δικαιούνται επιπλέον συντελεστή δόμησης. Το σύνολο των προωθούμενων ρυθμίσεων βρίσκεται σε ευθυγράμμιση τόσο με τη διατήρηση του περιβαλλοντικού ισοζυγίου όσο και με τη νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας ιδίως ως προς το συνταγματικό δικαίωμα του αρ. 24 περί προστασίας του περιβάλλοντος.

τη ρύθμιση για τη δυνατότητα μεταφοράς και αγοραπωλησίας > Πτου ώς κρίνετε συντελεστή δόμησης; Θα καταφέρει τελικά να επιλύσει και να διασαφηνίσει ένα ζήτημα που έχει απασχολήσει ουκ ολίγες φορές τη νομολογία του ΣτΕ; Το προσφάτως ψηφισθέν νομοσχέδιο του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας σχετικά με τον Εκσυγχρονισμό της Χωροταξικής και Πολεοδομικής Νομοθεσίας περιλαμβάνει διατάξεις για τη μεταφορά συντελεστή δόμησης, επιχειρώντας να δώσει λύσεις σε ένα ακανθώδες πρόβλημα, δυσεπίλυτο επί δεκαετίες. Η διαδικασία μεταφοράς συντελεστή δόμησης θα πραγματοποιηθεί δυνάμει χωροθέτησης Ζωνών Υποδοχής Συντελεστή, μέσω της νεοσύστατης «Ψηφιακής Τράπεζας Γης» και αντίστοιχης καταγραφής στο αρμόδιο Κτηματολόγιο. Σύμφωνα με τη νομοθετική πρόβλεψη, κατά τη διαδικασία μεταφοράς συντελεστή επιχειρείται να μην υπάρχει απευθείας συσχέτιση/ επαφή ή διαπραγμάτευση μεταξύ του προσφέροντος και του αποδεχόμενου τον συντελεστή δόμησης, αλλά ψηφιακή/ ηλεκτρονική αντιστοίχιση των σχετικών αιτημάτων, βάση της σύμπτωσης της αξίας τους, της χρονολογικής σειράς καταχώρησης και της θέσης τους. Σίγουρα, είναι πολύ ενδιαφέρον να το δούμε και στην πράξη. Είναι αντιληπτό, ότι για την εφαρμογή της όλης διαδικασίας, θα απαιτηθεί να εκδοθούν μια σειρά διοικητικών πράξεων (Προεδρικών Διαταγμάτων, Κοινών Υπουργικών Αποφάσεων, Υπουργικών Αποφάσεων κλπ.), οι οποίες είναι βέβαιο ότι θα περάσουν -είτε λόγω αρμοδιότητας, είτε κατόπιν αιτήσεων ακύρωσης- από την κρίση του Συμβουλίου της Επικρατείας, όπου οι ψηφισθέντες νομοθετικές διατάξεις θα ελεγχθούν συνταγματικά. Το πρώτο και καίριο ζήτημα που προβλέπεται ότι θα απασχολήσει το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο είναι οι Ζώνες Μεταφοράς Συντελεστή Δόμησης, καθώς αυτές εγκρίνονται με Προεδρικό Διάταγμα και θα απαιτηθεί ο έλεγχος νομιμότητάς του από το ΣτΕ, πριν την έκδοσή του. Σε κάθε περίπτωση, περιμένουμε με μεγάλο ενδιαφέρον την έκδοση των πράξεων δευτερογενούς νομοθεσίας καθώς και τον έλεγχο των σχετικών πράξεων από το ΣτΕ.

Σωτήρης Διαμαντόπουλος Δικηγόρος, Μέλος Διοικητικού Συμβουλίου Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών

οι νέες διατάξεις του πολεοδομικού και χωροταξικού νομοσχεδίου > Πγια ώς θατο επηρεάσουν Κτηματολόγιο τη διαδικασία της κτηματογράφησης για τους ιδιοκτήτες ακινήτων; Στο νομοσχέδιο, αλλά και στην τροπολογία που ενσωματώθηκε σε αυτό, υπάρχουν διατάξεις για το κτηματολόγιο, την κτηματογράφηση, καθώς και για τις επιτροπές εξέτασης υποθέσεων κτηματογράφησης. Οι περισσότερες διατάξεις κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση και με σαφή στόχο να διορθώσουν παραλείψεις. Πάρα πολύ σημαντική και αναγκαία ρύθμιση είναι η νομοθετική πρόβλεψη για την παράταση κατά ένα έτος της προθεσμίας για την άσκηση αγωγών διόρθωσης των πρώτων εγγραφών στις παλαιές κτηματογραφήσεις. Εν μέσω πανδημίας, δεδομένης τόσο της αδυναμίας των πολιτών για συγκέντρωση εγγράφων και στοιχείων όσο και της μειωμένης λειτουργίας και εξυπηρέτησης σημαντικών δημοσίων υπηρεσιών, ήταν ορατός ο κίνδυνος εκατοντάδες χιλιάδες ιδιοκτήτες να απωλέσουν οριστικά ιδιοκτησιακά δικαιώματά τους. Η προθεσμία που δόθηκε είναι μόνο για ένα έτος, ήτοι έως 31/12/2021, χρόνος σημαντικός και αναγκαίος για την άσκηση αγωγών, ώστε να προασπιστούν δικαστικά τα αδήλωτα προς το παρόν, ιδιοκτησιακά/ περιουσιακά δικαιώματα. Αξίζει να τονιστεί ότι σε ορισμένες περιοχές της χώρας, όπως πχ το Ηράκλειο Κρήτης, η προθεσμία για την άσκηση των αντίστοιχων αγωγών είχε συντμηθεί υπερβολικά με προηγούμενο νόμο. LAWYER _ 27

_IN THE SPOTLIGHT για τη δυνατότητα μεταφοράς και > Παγοραπωλησίας ώς κρίνετε τητουρύθμιση συντελεστή δόμησης; Θα καταφέρει τελικά να επιλύσει και να διασαφηνίσει ένα ζήτημα που έχει απασχολήσει ουκ ολίγες φορές τη νομολογία του ΣτΕ και να μειώσει τους περιορισμούς που τίθενται στο δικαίωμα στην ιδιοκτησία σε όσους είναι κύριοι διατηρητέων κτιρίων;

Μαρί Δελλή Senior Manager, Papacostopoulos - Grigoriadou & Associates, Law Firm (CPA Law), Independent mem ber of KPMG International Legal & Tax network

Το ΣτΕ έχει κρίνει ότι η χωροταξική αναδιάρθρωση της Χώρας, η διαμόρφωση, η ανάπτυξη, η πολεοδόμηση και η επέκταση των πόλεων και των οικιστικών περιοχών υπάγονται στη ρυθμιστική αρμοδιότητα του Κράτους και πρέπει να σχεδιάζονται με τρόπο συνολικό, ώστε να εξασφαλίζονται οι καλύτεροι δυνατοί όροι διαβίωσης για τους κατοίκους. Συγκεκριμένα, το Ανώτατο Δικαστήριο έκρινε ότι η οριοθέτηση πρέπει να γίνει με κανονιστική πράξη, η οποία πρέπει να περιέχει τα θεμέλια της ρύθμισης, τον καθορισμό των περιοχών μεταφοράς του συντελεστή και τα κριτήρια επιλογής τους. Τα κριτήρια πρέπει να είναι αμιγώς πολεοδομικά και να μην αναφέρονται σε συγκεκριμένα ακίνητα, αλλά στην εν γένει περιοχή που υποδέχεται το μεταφερόμενο συντελεστή. Ειδικότερα, οι περιοχές μεταφοράς συντελεστή πρέπει να επιλέγονται με γνώμονα την οικιστική τους ανάπτυξη, τα περιθώρια της επιβάρυνσής τους, τη θέση, τις ιδιαιτερότητες και τη φυσιογνωμία τους σε συσχετισμό με τις αξίες που εξυπηρετούνται με την εφαρμογή του θεσμού. Η διάταξη του νέου νόμου, σύμφωνα με την οποία η μεταβίβαση του Συντελεστή Δόμησης θα γίνεται αποκλειστικά μέσω της Ψηφιακής Τράπεζας Γης, προσφέρει την δυνατότητα ενός αντικειμενικού συστήματος μεταφοράς, το οποίο εκμεταλλευόμενο τις τεχνολογικές εξελίξεις της εποχής θα μπορεί επίσης να αναπροσαρμόζεται ανάλογα με τις συνθήκες και τα περιθώρια επιβάρυνσης μιας περιοχής.

εφικτό να επιτύχει το φιλόδοξο πλάνο του > Θνομοσχεδίου εωρείτε ότιγιαείναιεκπόνηση Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων σε όλη την Ελλάδα μέχρι το 2028; Θα καταφέρει αυτή η εξέλιξη να οριοθετήσει το πεδίο της αυθαίρετης και εκτός σχεδίου δόμησης στη χώρα; Είναι αλήθεια ότι το Υπουργείο έχει εκδηλώσει την πρόθεση να ολοκληρωθούν τα Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια σχετικά γρήγορα. Βέβαια, το τελικό κείμενο του νόμου δεν αναφέρει ανάλογους στόχους. Η έγκριση των Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων, σύμφωνα με το νόμο, πρέπει να γίνει με προεδρικό διάταγμα ακολουθώντας μια συγκεκριμένη διαδικασία και εφόσον ολοκληρωθούν οι σχετικές μελέτες. Δεν μπορεί να είναι σαφές το χρονοδιάγραμμα και σίγουρα εξαρτάται από τη βούληση των εμπλεκόμενων φορέων. Η πολεοδομική οργάνωση σε τοπικό επίπεδο και ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής, που προωθείται με τα Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια, θα μπορούσε να οριοθετήσει την εκτός σχεδίου δόμηση κυρίως με τον καθορισμό ειδικών περιοχών δραστηριοτήτων που εισάγει και όπου γίνεται ορθολογικότερη κατανομή χρήσεων γης, ώστε να είναι συμβατή η ανάπτυξη με την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. Τέλος, αναφορικά με την αυθαίρετη δόμηση οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι κανένας νόμος δεν μπορεί να την οριοθετήσει, όσο οι πολίτες ελπίζουν ότι θα υπάρξουν διατάξεις στο μέλλον που θα δίνουν τη δυνατότητα νομιμοποίησης.

28 _ LAWYER

είναι οι κυριότερες δυσλειτουργίες στην αγορά ακινήτων > Πστην οιεςΕλλάδα; Σε ποιο βαθμό καταφέρνει να τις επιλύσει ο νέος πολεοδομικός και χωροταξικός νόμος; Από νομικής πλευράς, θεωρώ ότι οι κυριότερες δυσλειτουργίες στην αγορά των ακινήτων είναι η γραφειοκρατία (π.χ. η πληθώρα πιστοποιητικών που απαιτούνται για μια μεταβίβαση), οι χρονοβόρες διαδικασίες αδειοδότησης, η ανασφάλεια δικαίου λόγω της πολυνομίας και της ασάφειας σε πολλές περιπτώσεις του υφιστάμενου κανονιστικού πλαισίου, η ανεπάρκεια ελέγχου του τρόπου λειτουργίας των εμπλεκομένων δημοσίων υπηρεσιών, η έλλειψη επαρκών ρυθμίσεων για την προστασία του περιβάλλοντος και η άναρχη δόμηση. Με τον νέο πολεοδομικό και χωροταξιακό νόμο επιχειρείται ένας εκσυγχρονισμός του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου, ωστόσο η αποτελεσματική αντιμετώπιση των υφιστάμενων δυσλειτουργιών θα κριθεί από την επιτυχή εφαρμογή του. Το πρόβλημα της χώρας σε πολλές περιπτώσεις δεν είναι η ανυπαρξία επαρκούς ρυθμιστικού πλαισίου, αλλά η αδυναμία αποτελεσματικής και απαρέγκλιτης εφαρμογής του. Το νέο νομοθέτημα κινείται, κατά τη γνώμη μου, προς τη σωστή κατεύθυνση, καθώς καταβάλλεται προσπάθεια να τεθεί μια τάξη στην άναρχη εκτός σχεδίου δόμηση και καθορίζονται κανόνες στη χωροθέτηση βιομηχανιών και επιχειρήσεων, ψηφιοποιείται και επιταχύνεται η έκδοση οικοδομικών αδειών, βελτιώνεται ο τρόπος λειτουργίας των πολεοδομιών, ενεργοποιείται η μεταφορά συντελεστή δόμησης, διευκολύνονται οι ιδιοκτήτες και οι επενδυτές με την απλοποίηση των χρήσεων γης, τίθενται όρια στις ρυμοτομικές απαλλοτριώσεις και παρέχονται κίνητρα στους ιδιοκτήτες για «απόσυρση» ορόφων ή κτιρίων, με στόχο την αναβάθμιση του αστικού τοπίου, καθώς επίσης και για την κατασκευή φιλικών προς το περιβάλλον ακινήτων.

το νομικό πλαίσιο που διαμορφώνεται για τα εμπορικά > Εακίνητα ίναι επαρκές και την προσέλκυση επενδύσεων στον χώρο του real estate; Στην Ελλάδα υφίσταται νομικό πλαίσιο όσον αφορά τα εμπορικά ακίνητα και την προσέλκυση επενδύσεων σε αυτά, ωστόσο υπάρχουν σημαντικά περιθώρια βελτίωσης, καθώς αυτό σε πολλές περιπτώσεις είναι πολύπλοκο και συχνά μεταβαλλόμενο (ιδίως το φορολογικό) με αποτέλεσμα να δημιουργείται ευλόγως ανασφάλεια δικαίου στους επενδυτές. Η τροποποίηση και ο εκσυγχρονισμός της νομοθεσίας για τις επαγγελματικές μισθώσεις, η εισαγωγή νομοθετικού πλαισίου για τις βραχυχρόνιες μισθώσεις και ο εκσυγχρονισμός της πολεοδομικής νομοθεσίας έχουν συμβάλλει στη βελτίωση του υφιστάμενου ρυθμιστικού πλαισίου. Παρ’ όλα αυτά, η μείωση της γραφειοκρατίας και η απλοποίηση των χρονοβόρων διαδικασιών αδειοδότησης, η παροχή φορολογικών και αναπτυξιακών κινήτρων, η διατήρηση ενός σταθερού φορολογικού συστήματος όσον αφορά τη φορολόγηση των ακινήτων και των εσόδων από την εκμετάλλευσή τους, η δημιουργία οργανωμένων βιομηχανικών περιοχών, ο αποτελεσματικός πολεοδομικός και χωροταξιακός σχεδιασμός, η επιτάχυνση των διαδικασιών απονομής της δικαιοσύνης, η ενίσχυση της διαφάνειας, η παροχή κινήτρων για την ανακατασκευή και αναβάθμιση υφιστάμενων παλαιών ακινήτων και την κατασκευή πράσινων ακινήτων, είναι πεδία στα οποία, εφόσον γίνουν στοχευμένες παρεμβάσεις, θα μπορούσε να ενισχυθεί το επενδυτικό ενδιαφέρον για εμπορικά ακίνητα.

LAWYER _ 29

Κάκια Τζέμου General Counsel PRODEA Invest ments

ΝΈΟΣ ΠΤΩΧΕΥΤΙΚΌΣ ΚΏΔΙΚΑΣ: Προς μια ταχεία και συνολική ρύθμιση του ιδιωτικού χρέους

Ο Νέος Πτωχευτικός Κώδικας φέρνει σημαντικές αλλαγές τόσο στο εύρος εφαρμογής του όσο και στο προπτωχευτικό αλλά και το πτωχευτικό στάδιο. Στόχος του η ενοποίηση των διατάξεων για τη ρύθμιση του ιδιωτικού χρέους, η πρόληψη της υπερχρέωσης καθώς και η απλοποίηση, η ψηφιοποίηση και η επιτάχυνση της πτωχευτικής διαδικασίας. Της

Αλεξιάννας Τσότσου 30 _ LAWYER

_IN THE SPOTLIGHT

ριν λίγες εβδομάδες ψηφίστηκε ο νόμος 4738/2020 με τίτλο «Ρύθμιση οφειλών και παροχή δεύτερης ευκαιρίας και άλλες διατάξεις» προς εφαρμογή της Οδηγίας 1023/2019 «περί πλαισίου για την προληπτική αναδιάρθρωση, την απαλλαγή από τα χρέη και τις ανικανότητες ή την έκπτωση οφειλετών, καθώς και περί μέτρων βελτίωσης των διαδικασιών αυτών, και για την τροποποίηση της οδηγίας 2017/1132 για την αναδιάρθρωση και την αφερεγγυότητα». Με ισχύ από την από 1η Ιανουαρίου 2021, ο νέος Πτωχευτικός Κώδικας θα αντικαταστήσει όλα τα επιμέρους εργαλεία ρύθμισης οφειλών, είτε αφορούν τα φυσικά είτε τα νομικά πρόσωπα, έτσι ώστε το πεδίο ρύθμισής του να είναι το σύνολο του ιδιωτικού και του εταιρικού χρέους. Κατά συνέπεια, σύμφωνα με τις νέες διατάξεις, κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο που αναλαμβάνει οικονομική δραστηριότητα, ανεξάρτητα από το αν αυτή είναι επιχειρηματική ή όχι, θα μπορεί να πτωχεύσει σύμφωνα με το νόμο 4738/2020. Από το ρυθμιστικό του πεδίο εξαιρούνται μόνο οι φορείς του Δημοσίου και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Γίνεται, λοιπόν, φανερό ότι ο νέος Πτωχευτικός Κώδικας έγινε με γνώμονα την κωδικοποίηση της νομοθεσίας για την πτώχευση των φυσικών και των νομικών προσώπων, έτσι ώστε η ρύθμιση του ιδιωτικού χρέους να γίνεται από ένα νομοθέτημα. Στις βασικές του φιλοδοξίες είναι η απλοποίηση και η επιτάχυνση της πτωχευτικής διαδικασίας, η οποία μέχρι τώρα δεν έχει γνωρίσει την αποδοχή των μερών και επιλέγεται σπανίως τόσο από τους πιστωτές όσο και από τους οφειλέτες. Με το λογιστικό ιδιωτικό χρέος να αγγίζει τα 234 δις ευρώ σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, η βελτίωση της αποτελεσματικότητας του νομοθετικού πλαισίου που καθορίζει τη δυνατότητα ρύθμισής του είναι κομβικής σημασίας και κύριος στόχος του νέου νόμου.

Προπτωχευτικό στάδιο Στο προπτωχευτικό στάδιο, δίνεται έμφαση στην πρόληψη της υπερχρέωσης, αλλά και στην εξωδικαστική ρύθμιση των οφειλών ή την εξυγίανση της επιχείρησης με νέες ρυθμίσεις που αποσκοπούν στην ευρύτερη αξιοποίηση αυτών των θεσμών, οι οποίοι μέχρι τώρα δεν έχουν τύχει ιδιαίτερης εκτίμησης και χρησιμοποιούνται ελάχιστα.

Ο προληπτικός μηχανισμός περιγράφεται στα άρθρα 1-4 και αποτελεί ηλεκτρονικό μηχανισμό προειδοποίησης προς τις επιχειρήσεις, ώστε να αποφευχθεί η δημιουργία χρεών που είναι δύσκολα βιώσιμα. Οι συμβουλευτικές υπηρεσίες παρέχονται από τα Κέντρα Εξυπηρέτησης Δανειοληπτών καθώς και από επαγγελματικά επιμελητήρια. Ο εξωδικαστικός μηχανισμός ρύθμισης οφειλών περιγράφεται στα άρθρα 5-30 και έχει ως στόχο τη διατήρηση της επιχείρησης με θετική εξέλιξη ότι η ρύθμιση αφορά όλους τους φορείς, δηλαδή τόσο τους ιδιωτικούς όσο και τους δημόσιους. Για την υπαγωγή στο μηχανισμό απαιτείται ηλεκτρονική αίτηση από τον οφειλέτη στην Ειδική Γραμματεία Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους ή πρόσκληση από τους πιστωτές. Η ρύθμιση οφειλών περιλαμβάνει τη δυνατότητα αποπληρωμής τους σε έως 240 δόσεις σε χρονικό διάστημα 20 ετών και έχει ως προϋπόθεση το χρέος να κρίνεται βιώσιμο με βάση αναλυτικά στοιχεία που περιγράφονται στο νόμο. Στον εν λόγω εξωδικαστικό μηχανισμό δεν εντάσσονται όσοι οφειλέτες έχουν τουλάχιστον το 90% των συνολικών τους οφειλών σε ένα χρηματοδοτικό φορέα, καθώς ο νομοθέτης θεώρησε ότι οι οφειλέτες που είναι συνεργάσιμοι και χρωστούν σε έναν μόνο πιστωτή είναι αποτελεσματικότερο να προσφύγουν στη διμερή διαπραγμάτευση. Η διαδικασία εξυγίανσης ρυθμίζεται στα άρθρα 31-64. H συμφωνία εξυγίανσης επικυρώνεται από το Πολυμελές Πρωτοδικείο και από την κατάθεση της αίτησης μέχρι την έκδοση της απόφασης παρέχεται αυτοδίκαιη αναστολή μέτρων εκτέλεσης, της λήψης ασφαλιστικών μέτρων, καθώς και το προληπτικό μέτρο της απαγόρευσης διάθεσης ακινήτων και εξοπλισμού της επιχείρησης έως 4 μήνες. Για την προστασία των πιστωτών και την αποφυγή καταδολιευτικών

Ο νέος Πτωχευτικός Κώδικας αντικαθιστά όλα τα επιμέρους εργαλεία ρύθμισης οφειλών, είτε αφορούν φυσικά είτε νομικά πρόσωπα, με σκοπό τη συνολική ρύθμιση του ιδιωτικού και του εταιρικού χρέους LAWYER _ 31

Νέος Πτωχευτικός Κώδικας με τις τρέχουσες εργασίες της πτώχευσης. ► Εξαιρούνται από τις περιπτώσεις υποχρεωτικής ανάκλησης οι οικειοθελείς παραχωρήσεις ακινήτων προς πιστωτικά ή χρηματοδοτικά ιδρύματα. ► Ορίζεται ρητά ότι δεν αποτελούν καταδολιευτικές πράξεις και δεν ανακαλούνται οι δεδουλευμένες αποδοχές των εργαζόμενων. ► Η προθεσμία για την αναγγελία απαίτησης πιστωτή επιμηκύνεται σε τρεις μήνες από τη δημοσιοποίηση της κήρυξης σε πτώχευση αντί του ενός μήνα που ίσχυε στον προηγούμενο νόμο.

ενεργειών, παρέχεται η δυνατότητα διορισμού εντολοδόχου μέχρι την έκδοση της απόφασης επικύρωσης της συμφωνίας εξυγίανσης. Ειδική μέριμνα έχει ληφθεί για την συμμετοχή του Δημοσίου και των Φορέων Κοινωνικής Ασφάλισης στις συμφωνίες εξυγίανσης, με τη ρητή πρόβλεψη συγκεκριμένων κανόνων και κριτηρίων για τη συναίνεσή τους.

Αλλαγές στην πτωχευτική διαδικασία Οι νέες διατάξεις στην πτωχευτική διαδικασία έχουν ως αποτέλεσμα αλλαγές σε διάφορα επιμέρους στάδια. Συνοπτικά: ► Π τωχευτική ικανότητα έχουν εφεξής το σύνολο των φυσικών προσώπων καθώς και τα νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου ακόμα και αν δεν ασκούν επιχειρηματική, αλλά οικονομική δραστηριότητα. ► Τ εκμαίρεται ότι ο οφειλέτης βρίσκεται σε παύση πληρωμών και επομένως μπορεί να κηρύσσεται σε πτώχευση, όταν δεν καταβάλλει ληξιπρόθεσμες χρηματικές υποχρεώσεις του προς το Δημόσιο, τους φορείς κύριας ασφάλισης ή πιστωτικά και χρηματοδοτικά ιδρύματα, σε ύψος τουλάχιστον 40% των συνολικών ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεών του προς τον αντίστοιχο φορέα για περίοδο τουλάχιστον έξι μηνών, εφόσον η μη εξυπηρετούμενη υποχρέωσή του υπερβαίνει το ποσό των 30.000 ευρώ. ► Κ αταχωρείται εφεξής στο Ηλεκτρονικό Μητρώο Φερεγγυότητας κάθε δημοσίευση ή δημοσιοποίηση αποφάσεων και πράξεων που αφορούν στην πτώχευση. Στο μητρώο αυτό γίνονται και οι αναγγελίες των απαιτήσεων των πιστωτών κατά τη διαδικασία του πλειστηριασμού. ► Σ την πτωχευτική περιουσία ανήκει πλέον και το μέρος του ετησίου εισοδήματος που υπερβαίνει τις εύλογες δαπάνες διαβίωσης του οφειλέτη. ► Σ υνοφειλέτης και εγγυητής συνεχίζουν και μετά την πτώχευση να ευθύνονται έναντι του πιστωτή, ανεξαρτήτως τυχόν απαλλαγής του πρωτοφειλέτη. ► Η κήρυξη της πτώχευσης προκαλεί την αυτόματη και αζήμια λύση όλων των εκκρεμών και διαρκών συμβάσεων του οφειλέτη την εξηκοστή ημέρα από την κήρυξη της πτώχευσης, εκτός αν εισάγεται η υποχρέωση του συνδίκου να συνάπτει συμβάσεις, εφόσον αυτές συνδέονται

Προστασία πρώτης κατοικίας Η προστασία της πρώτης κατοικίας τίθεται στο επίκεντρο του νέου Πτωχευτικού Κώδικα με τη σύσταση του Φορέα Απόκτησης και Επαναμίσθωσης Ακινήτων. Ο φορέας αυτός θα αποκτά την πρώτη κατοικία των ευάλωτων οφειλετών που θα πτωχεύουν, αφού θεσπίζεται υποχρέωση απόκτησής της στον πλειστηριασμό. Στη συνέχεια, θα υποχρεούται να τους την επαναμισθώνει για 12 έτη με μίσθωμα που θα επιδοτείται υπό προϋποθέσεις. Παράλληλα, θα παρέχεται η δυνατότητα επαναγοράς του ακινήτου από τον οφειλέτη. Η προστασία της πρώτης κατοικίας δεν ενεργοποιείται μόνο όταν οι πιστωτές προβούν σε ενέργειες ρευστοποίησης της περιουσίας του οφειλέτη, με στόχο την αποτροπή της έξωσης, αλλά και σε προγενέστερο στάδιο με στόχο τη στήριξη των οφειλετών. Συγκεκριμένα, συνεπάγεται και μηνιαία κρατική επιδότηση των δανείων πρώτης κατοικίας των ευάλωτων νοικοκυριών σε ύψος 70 έως 210 ευρώ για 5 έτη, καθώς και την επιδότηση δανείων πρώτης κατοικίας οφειλετών που έχουν λάβει επιχειρηματικά δάνεια με εγγύηση την πρώτη κατοικία τους.

Ως Διαχειριστής Αφερεγγυότητας μπορεί να διοριστεί όχι μόνο φυσικό πρόσωπο, αλλά και νομικό πρόσωπο, ήτοι δικηγορική, ελεγκτική ή συμβουλευτική εταιρεία 32 _ LAWYER

_IN THE SPOTLIGHT Απαλλαγή από τα χρέη και παροχή δεύτερης ευκαιρίας Η απαλλαγή από τα χρέη και η παροχή δεύτερης ευκαιρίας στον οφειλέτη διατρέχουν τον νέο Πτωχευτικό Κώδικα, όπως άλλωστε γίνεται σαφές από την ονομασία του νόμου. Η διάθεση να δοθεί στον οφειλέτη η δυνατότητα να συνεχίσει την επιχειρηματική του δραστηριότητα ύστερα από εύλογο χρονικό διάστημα από την πτώχευση αποτυπώνεται σε διάφορα σημεία του νόμου που αφορούν τη διαγραφή των χρεών και την άδεια ασκήσεως επαγγέλματος του οφειλέτη. Η απαλλαγή από τα χρέη επέρχεται μέσα σε τρία έτη από την πτώχευση, εκτός αν προβληθούν ενστάσεις για δόλια πτώχευση ή απόκρυψη στοιχείων από τους δανειστές. Η απαλλαγή μπορεί να επέλθει και σε ένα έτος αν ο οφειλέτης έχει απωλέσει ακίνητη περιουσία ή σημαντικό τμήμα της περιουσίας του. Τα μέλη της διοίκησης του νομικού προσώπου απαλλάσσονται εντός τριών ετών από την αίτηση ή δύο ετών από την κήρυξη της πτώχευσης. Η ρευστοποίηση του συνόλου της περιουσίας συνεπάγεται τη διαγραφή του υπολοίπου των χρεών, η οποία καλύπτει και τους κληρονόμους. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι ο οφειλέτης που πτωχεύει δεν χάνει την άδεια ασκήσεως του επαγγέλματός του, καθώς τρία χρόνια μετά την κήρυξη της πτώχευσης μπορεί να ξεκινήσει εκ νέου την επιχειρηματική του δραστηριότητα, αλλά και να πάρει στεγαστικό δάνειο.

Διαχειριστές Αφερεγγυότητας Ο ρόλος των Διαχειριστών Αφερεγγυότητας ενισχύεται σε σχέση με τον προηγούμενο κώδικα με βασικότερη αλλαγή τη διεύρυνση των προσώπων που δύνανται να αποκτήσουν τον τίτλο και να ασκήσουν τις αρμοδιότητες του συνδίκου πτωχεύσεως και του ειδικού εντολοδόχου. Πλέον, προβλέπεται ότι ως Διαχειριστής Αφερεγγυότητας μπορεί να διοριστεί όχι μόνο φυσικό πρόσωπο, αλλά και νομικό πρόσωπο, ήτοι δικηγορική, ελεγκτική ή συμβουλευτική εταιρεία, εφόσον απασχολεί τουλάχιστον ένα πιστοποιημένο πρόσωπο με οποιαδήποτε σχέση απασχόλησης. Επιπλέον, προβλέπεται η μεταφορά αρμοδιότητας από το Υπουργείο Δικαιοσύνης στο Υπουργείο Οικονομικών για τη σύσταση, συγκρότηση και τον καθορισμό των λεπτομερειών λειτουργίας της Επιτροπής Διαχείρισης Αφερεγγυότητας, καθώς και της Επιτροπής Εξετάσεων για την απόκτηση της πιστοποίησης του Διαχειριστή Αφερεγγυότητας. ■

ΕΚΚΡΕΜΕΙΣ ΑΙΤΗΣΕΙΣ ΥΠΑΓΩΓΗΣ ΣΤΟ ΝΟΜΟ 3869/2010

ο πεδίο του νέου Πτωχευτικού Κώδικα, εφόσον ρυθμίζει πλέον ρητά το σύνολο του ιδιωτικού χρέους, συμπίπτει για ορισμένους οφειλέτες με το νόμο 3869/2010 για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά. Οι οφειλέτες που έχουν ήδη κάνει αίτηση για υπαγωγή στο νόμο 3869/2010 μπορούν να ενταχθούν στη διαδικασία του νέου κώδικα, εφόσον παραιτηθούν από την προηγούμενη αίτησή τους. Εάν, όμως, επιθυμούν να συνεχίσουν τη διαδικασία ένταξης στον νόμο 3869/2010 και να μη χάσουν το δικαίωμα στην εκδίκαση της αίτησής τους, θα πρέπει να επικαιροποιήσουν και να επανυποβάλουν την αίτησή τους. Αυτό προβλέπεται από το νόμο 4545/2020, ο οποίος έχει ως στόχο την επιτάχυνση της εκδίκασης των εκκρεμών υποθέσεων του νόμου 3869/2010, οι οποίες είναι άνω των 40.000 αιτήσεων και ορισμένες από αυτές έχουν προσδιορισθεί για το 2027. Συγκεκριμένα, επί ποινή απαραδέκτου, η αίτηση επαναπροσδιορισμού πρέπει να υποβληθεί σε συγκεκριμένη προθεσμία ανάλογα με την ημερομηνία κατάθεσης της αίτησης ρύθμισης οφειλής με βάση το νόμο 3869/2010. Οι αιτήσεις επαναπροσδιορισμού ξεκινούν την 1η Δεκεμβρίου 2020 και έχουν καταληκτική ημερομηνία: • Γ ια κατάθεση της αίτησης υπαγωγής μέχρι και τις 31/12/2014, έως τις 15/1/2021. • Για κατάθεση 1/1/2015-30/6/2015, έως τις 31/1/2021. • Για κατάθεση 1/7/2015-31/12/2015, έως τις 15/2/2021. • Για κατάθεση 1/1/2016-30/6/2016, έως τις 28/2/2021. • Για κατάθεση 1/7/2016-31/12/2016, έως τις 15/3/2021. • Για κατάθεση 1/1/2017-30/6/2017, έως τις 31/3/2021. • Για κατάθεση 1/7/2017-31/12/2017, έως τις 15/4/2021. • Για κατάθεση 1/1/2018-30/6/2018, έως τις 30/4/2021. • Για κατάθεση 1/7/2018-31/12/2018, έως τις 15/5/2021. • Γ ια κατάθεση από 1/1/2019 και μετά, έως τις 31/5/2021. • Γ ια υποθέσεις οι οποίες, ανεξαρτήτως του χρόνου κατάθεσης του εισαγωγικού δικογράφου, έχουν αναβληθεί για μετά τις 15/6/2021, η αίτηση επαναπροσδιορισμού κατατίθεται έως τις 30/6/2021. • Μ έσα στην ίδια προθεσμία κατατίθεται η αίτηση επαναπροσδιορισμού και για τις υποθέσεις που ματαιώνονται και επαναφέρονται με κλήση, η οποία προσδιορίζεται σε δικάσιμο μετά τις 15/6/2021.

Η ΜΕΤΑΡΡYΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΠΤΩΧΕΥΤΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ: Οι σημαντικότερες αλλαγές στον νέο Πτωχευτικό Κώδικα Οι ρυθμίσεις του νέου νόμου για την πτωχευτική διαδικασία στοχεύουν στην απλούστευση, ταχύτητα και αποτελεσματικότητα της διαδικασίας, ώστε να ξεπεραστούν χρόνια πρακτικά προβλήματα, να δοθούν ευχερείς λύσεις στους πιστωτές, να προσελκυθούν επενδύσεις, αλλά και να προστατευθούν οι οφειλέτες.

Νόμος 4738/2020 με τίτλο «Ρύθμιση και της εξυγίανσης και προβλέψεις για οφειλών και παροχή δεύτερης ευκαιτους ευάλωτους οφειλέτες. ρίας» (εφεξής «νέος Νόμος») ενσωΟ νέος Νόμος χωρίζεται σε δύο ευρύματώνει στο εθνικό δίκαιο την Ευρωπαϊκή τερες ενότητες: α) τις προπτωχευτικές Οδηγία 2019/1023 σχετικά με την προδιαδικασίες στις οποίες περιλαμβάνεται ληπτική αναδιάρθρωση και την απαλλαγή ο μηχανισμός έγκαιρης προειδοποίησης, ο από τα χρέη των οφειλετών. Ο νέος Νόμος εξωδικαστικός μηχανισμός ρύθμισης οφειπεριλαμβάνει σε ένα ενιαίο κείμενο όλα λών και η εξυγίανση και β) τις αμιγώς τα εργαλεία και τις διαδικασίες αφεπτωχευτικές διαδικασίες. ρεγγυότητας καταργώντας από την έναρξη Αναφορικά με τον εξωδικαστικό μηχαισχύος του (την 1η Ιανουαρίου 2021) τις νισμό ρύθμισης οφειλών, η διαδικασία διαδικασίες των «υπερχρεωμένων νοικοείναι αυτόνομη και αφορά φυσικά και κυριών» (Ν.3869/2010) και της ειδικής νομικά πρόσωπα. Η διαδικασία εκκινείται διαχείρισης (Ν.4307/2014), περιλαμβάμε πρωτοβουλία είτε του οφειλέτη είτε νοντας ταυτόχρονα ειδικές προβλέψεις των πιστωτών, παρέχοντας τη δυνατότητα για τις εκκρεμείς διαδικασίες. Από τις σύναψης συμβάσεων αναδιάρθρωσης των ρυθμίσεις του νέου Νόμου διαφαίνεται η οφειλών, ενώ αυξάνει σημαντικά το χροAssociate προσπάθεια για απλουστευμένες, ταχείες νικό πλαίσιο αποπληρωμής (έως και 20 Karatzas & Partners και κατά συνέπεια αποτελεσματικότερες έτη) και προβλέπει ακόμα και διαγραφές διαδικασίες, που θα δίνουν κίνητρο τόσο χρεών προς το Δημόσιο και τους φορείς στους οφειλέτες όσο και στους πιστωτές κοινωνικής ασφάλισης. να τις επιλέξουν. Επιδιώκεται, επίσης, η εξάλειψη του Στη διαδικασία της εξυγίανσης, ενόψει της ενσωμάστίγματος της επαγγελματικής αποτυχίας που συνόδευε την τωσης της Οδηγίας, προβλέπονται επιμέρους βελτιώσεις πτώχευση μέσω της δυνατότητας επαναδραστηριοποίησης. και εκσυγχρονισμός επί πρακτικών ζητημάτων χωρίς Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση, οι βασικές παράκάποια ουσιαστική διαφοροποίηση, αφού θεωρείται μια μετροι του νέου Νόμου συνοψίζονται ως εξής: απλοποίηση επιτυχημένη ρύθμιση η οποία έχει εφαρμοστεί ιδιαιτέτων υπαρχουσών διαδικασιών με σκοπό την επιτάχυνσή τους, ρως στην πράξη. Θεσπίζεται δικαιότερη κατανομή των ψηφιοποίηση μέσω της ίδρυσης του Ηλεκτρονικού Μητρώου ποσοστών (50% των απαιτήσεων με ειδικό προνόμιο και Φερεγγυότητας, διατήρηση των βιώσιμων επιχειρήσεων 50% των υπολοίπων) και δυνατότητα διακατηγοριακής μέσω του εξωδικαστικού μηχανισμού ρύθμισης οφειλών παράκαμψης σε περίπτωση που πληρούται η αρχή της μη

_ADVERTORIAL

Ήλια Πολυζωίδη

34 _ LAWYER

χειροτέρευσης της θέσης του πιστωτή. Στο πλαίσιο της ψηφιοποίησης και διευκόλυνσης της διαδικασίας, η παροχή συναίνεσης μπορεί να γίνει και με ηλεκτρονική ψηφοφορία. Χαρακτηριστική προσθήκη είναι η σύναψη συμφωνίας μόνο από τους πιστωτές όχι μόνο σε περίπτωση παύσης πληρωμών του οφειλέτη, αλλά και σε άλλες περιπτώσεις στις οποίες τεκμαίρεται η αφερεγγυότητα του οφειλέτη. Στην επιτάχυνση της διαδικασίας συνηγορεί και η παράκαμψη των μετόχων (ρητά αρμόδιο όργανο για παροχή συναίνεσης ορίζεται το Διοικητικό Συμβούλιο), η οποία πλέον περιγράφεται με ακρίβεια και επιτρέπει σε συμφωνίες που συνάπτονται μόνο από πιστωτές να παρακάμπτουν την Γενική Συνέλευση, ακόμα και κατά παρέκκλιση ρητών διατάξεων της εμπορικής νομοθεσίας. Επιπλέον, από τις σημαντικότερες προσθήκες του νέου Νόμου, που αναμένεται να δώσει λύση σε ένα χρόνιο πρόβλημα της διαδικασίας εξυγίανσης, είναι η υπό προϋποθέσεις τεκμαιρόμενη συναίνεση των φορέων του Δημοσίου και η ρητή πρόβλεψη περί απαλλαγής ευθύνης των υπαλλήλων (των δημόσιων ή ιδιωτικών φορέων) που συναινούν στη συμφωνία εξυγίανσης. Το πιο κομβικό στοιχείο είναι η αποσύνδεση της πτωχευτικής ικανότητας από την εμπορική ιδιότητα, επιτρέποντας πλέον και την πτώχευση φυσικών προσώπων μη εμπόρων. Σημαντική προσθήκη είναι η θέσπιση τεκμηρίων για την παύση πληρωμών, ώστε, σε περίπτωση αμφισβητήσεων (συχνότατο φαινόμενο στο προηγούμενο καθεστώς), να θεμελιώνεται αντικειμενική κρίση επ’ αυτής. Στις καινοτομίες του νέου Νόμου συγκαταλέγονται και η επιλογή του συνδίκου, ο οποίος θα πρέπει να είναι πιστοποιημένος διαχειριστής αφερεγγυότητας (με εισαγωγή δυνατότητας διορισμού δικηγορικών και ελεγκτικών εταιρειών στη θέση αυτή) από τον αιτούντα την πτώχευση, καθώς και η με την κήρυξη της πτώχευσης αυτόματη και αζήμια λύση όλων των εκκρεμών συμβάσεων. Από τα μεγαλύτερα κίνητρα που δίνονται στους πιστωτές είναι η άμεση (με την κήρυξη της πτώχευσης) εκποίηση της επιχείρησης του οφειλέτη ως συνόλου κατά το ρυθμιστικό πλαίσιο της ειδικής διαχείρισης. Μετά την αμελλητί απογραφή της περιουσίας του οφειλέτη από τον σύνδικο, δημοσιεύεται πρόσκληση σε πλειστηριασμό, ο οποίος πραγματοποιείται με ταχύτητα και διαφάνεια μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας e-auction, χωρίς να καθορίζεται τιμή πρώτης προσφοράς. Ακόμη, για την εκποίηση των επιμέρους περιουσιακών στοιχείων προβλέπεται η ελεύθερη διάθεσή τους ή παραχώρηση στο Δημόσιο μετά από συνεχείς άγονους πλειστηριασμούς. Ο νέος Νόμος αντιμετωπίζει και το πρόβλημα των μακροχρόνιων πτωχεύσεων, προβλέποντας πλέον ρητά

την πενταετία ως ανώτατη διάρκεια των εργασιών της πτώχευσης. Χαρακτηριστική πρόβλεψη του νέου Νόμου, που δικαιολογεί και τον τίτλο του ως παροχή δεύτερης ευκαιρίας, είναι η απαλλαγή του οφειλέτη-φυσικού προσώπου από τα χρέη του σε τριάντα έξι μήνες (ή και συντομότερα υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις). Τέλος, η απλοποιημένη διαδικασία των πτωχεύσεων μικρού αντικειμένου γίνεται μέσω του Ηλεκτρονικού Μητρώου Φερεγγυότητας και αρμόδιο Δικαστήριο είναι πλέον το εκάστοτε Ειρηνοδικείο. Αναφορικά με την προστασία της στέγης, παρέχεται στους «ευάλωτους» οφειλέτες, οι οποίοι πληρούν πολύ αυστηρά εισοδηματικά και περιουσιακά κριτήρια, η δυνατότητα να συνεχίσουν να διαμένουν στην κύρια κατοικία τους καταβάλλοντας μίσθωμα για χρονική περίοδο το πολύ 12 ετών, καθώς και το δικαίωμα να την επαναγοράσουν. Το παλαιότερο νομοθετικό καθεστώς, παρότι ευνοϊκότερο για τους οφειλέτες, είχε γίνει αντικείμενο κατάχρησης, γεγονός που, σε συνδυασμό με τη χρονοβόρα δικαστηριακή διαδικασία που προβλεπόταν, έθετε σε κίνδυνο τη σταθερότητα του τραπεζικού συστήματος. Κατά γενική ομολογία η αναμόρφωση του πτωχευτικού κώδικα και η κωδικοποίηση των διαδικασιών αφερεγγυότητας σε ένα ενιαίο κείμενο ήταν επιβεβλημένη. Διαφαίνεται η προσπάθεια να δοθούν λύσεις σε χρόνια πρακτικά προβλήματα που προκαλούσαν δυσχέρειες στην εφαρμογή της εξυγίανσης και ιδίως της πτώχευσης, ώστε να καταστούν πιο ευχερείς και ελκυστικές τόσο για τους πιστωτές, οι οποίοι έχουν ανάγκη από γρήγορα και αποτελεσματικά εργαλεία, όσο και για τυχόν επενδυτές. Πέραν όμως των πιστωτών, ο νέος Νόμος, μέσω των μηχανισμών έγκαιρης πρόληψης αφερεγγυότητας και της δυνατότητας πτώχευσης των φυσικών προσώπων, ουσιαστικά προστατεύει και τους οφειλέτες. ■

Διαφαίνεται η προσπάθεια να δοθούν λύσεις σε χρόνια πρακτικά προβλήματα στην εφαρμογή της εξυγίανσης και της πτώχευσης, ώστε να καταστούν πιο ελκυστικές για πιστωτές και επενδυτές

_INFO

8 Koumpari Street 10674,

LAWYER _ 35

_INFO

Athens - Greece Τ: +30 210 371 3600 E: mail@karatza-partners.gr W: www.karatza-partners.gr

νέες διατάξεις θα καταφέρει ο Πτωχευτικός Κώδικας να επιλύσει > Μτις ε ποιες χρόνιες παθογένειες που οδηγούσαν έως τώρα στη σπάνια χρησιμοποίηση του μηχανισμού της πτώχευσης;

Στάθης Ποταμίτης Managing Partner POTA MITISVEKRIS, Πρόεδρος Συνδέσμου Δικηγορικών Εταιρειών Ελλάδος (ΣΔΕΕ)

Η εξαιρετικά περιορισμένη χρήση της πτώχευσης για την αντιμετώπιση των προβλημάτων της υπερχρέωσης, τόσο από οφειλέτες όσο και από πιστωτές, οφείλεται σε διαφορετικούς παράγοντες και αίτια, πρωτίστως όμως στα εξής: Η διαδικασία της πτώχευσης είναι εξαιρετικά χρονοβόρα και οδηγεί (σε βάθος χρόνου) σε χαμηλή ανάκτηση των οφειλών. Αυτό σημαίνει ότι παραμένει εξαιρετικά μεγάλο βάρος στους εγγυητές που είναι σε πολλές περιπτώσεις τα πρόσωπα που αποφασίζουν από την πλευρά του οφειλέτη για την προσφυγή στην πτώχευση. Η καθυστερημένη και περιορισμένη ανάκτηση είναι ο λόγος που οι πιστωτές προτιμούν συνήθως την αναγκαστική εκτέλεση αντί της πτώχευσης, κάτι βεβαίως που αποτρέπει την παροχή πιστώσεων χωρίς υψηλές εξασφαλίσεις. Τα υποκείμενα αίτια της καθυστερημένης και χαμηλής ανάκτησης θα πρέπει να αναζητηθούν στην εξαιρετική διαδικαστική πολυπλοκότητα της υφιστάμενης πτωχευτικής διαδικασίας, ιδιαίτερα όσον αφορά στην διαδικασία ρευστοποίησης της πτωχευτικής περιουσίας, τη μεγάλη εμπλοκή του πτωχευτικού δικαστηρίου, την έλλειψη εξειδίκευσης και εμπειρίας των οργάνων της πτώχευσης. Προφανώς, το γεγονός ότι η πτωχευτική ικανότητα κατέχεται από περιορισμένη ομάδα προσώπων και δεν προβλέπεται προστασία για διοικήσεις νομικών προσώπων που καταφεύγουν στην πτώχευση δημιουργεί πρόσθετες επιφυλάξεις για την προσφυγή στην προστασία του πτωχευτικού δικαίου.

ε δεδομένο ότι η πτώχευση, ως βασικό εργαλείο αντιμετώπισης της > Μ αφερεγγυότητας, είναι μια λύση που επιλέγεται συχνότερα σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες σε σχέση με την Ελλάδα, σε τι υπερέχει το νομοθετικό πλαίσιο της πτώχευσης σε άλλες έννομες τάξεις της ΕΕ; Υιοθετήθηκαν στον νέο Πτωχευτικό Κώδικα ιδέες και διατάξεις που έχουν επιτύχει σε ευρωπαϊκό επίπεδο; Έχουμε την τύχη να έχει εκδοθεί το 2019 η πρώτη Οδηγία της ΕΕ που ασχολείται με την ουσία της πτωχευτικής διαδικασίας. Παρότι η Οδηγία αυτή εστιάζει κυρίως στην εξυγίανση επιχειρήσεων, είναι ιδιαίτερα χρήσιμη και ως προϊόν επεξεργασίας από ομάδα διακεκριμένων ειδικών στην πτώχευση από όλες της χώρες της Ένωσης. Παράλληλα, η πρακτική έχει αναδείξει συστήματα, όπως αυτό του Ηνωμένου Βασιλείου, που θεωρούνται τόσο καλύτερα από άλλα Ευρωπαϊκά συστήματα, ώστε έχει αναπτυχθεί το φαινόμενο του «πτωχευτικού τουρισμού» προς τις χώρες αυτές. Ποια είναι λοιπόν τα διδάγματα που κανείς μπορεί να αποκομίσει από τα παραπάνω; 1. Σ ε οικονομίες που κυριαρχούν μικρομεσαίες επιχειρήσεις, όπως είναι η δική μας, η διάκριση μεταξύ προσώπων (εμπόρων) που έχουν πτωχευτική ικανότητα από αυτούς που δεν την έχουν (καταναλωτές) λειτουργεί αποτρεπτικά για τη χρήση της πτώχευσης. Για τον λόγο αυτό, ο νέος νόμος παρέχει την πτωχευτική ικανότητα σε όλα τα φυσικά πρόσωπα και όλα σχεδόν τα νομικά πρόσωπα. 2. Τ όσο οφειλέτες όσο και πιστωτές αποδίδουν ιδιαίτερα μεγάλη σημασία στην ταχεία ολοκλήρωση της πτωχευτικής διαδικασίας. Γι’ αυτό, ο νέος νόμος έχει απλοποιήσει σημαντικά τις διαδικασίες και έχει προτάξει την άμεση ρευστοποίηση της πτωχευτικής περιουσίας. 3. Η επιχειρηματική (αλλά και γενικότερα η οικονομική) δραστηριότητα ενέχει τον κίνδυνο της υπερχρέωσης. Γι’ αυτό, η πτώχευση πρέπει να οδηγεί στην απαλλαγή των καλόπιστων οφειλετών από τα χρέη τους σε εύλογο διάστημα που να μην υπερβαίνει τα 3 χρόνια χωρίς την ανάγκη προσφυγής σε δικαστική κρίση. Αυτό έχει υιοθετήσει και το νέο πτωχευτικό πλαίσιο. 4. Η αξιοπιστία της πτωχευτικής διαδικασίας εξαρτάται από την αξιοπιστία των οργάνων της. Το νέο πτωχευτικό πλαίσιο εισάγει για πρώτη φορά την πιστοποίηση νομικών προσώπων ως διαχειριστών αφερεγγυότητας, για να διευκολύνει την διαμόρφωση έγκυρων και ισχυρών φορέων για την ανάληψη της αρμοδιότητας αυτής.

36 _ LAWYER

_IN THE SPOTLIGHT νέες διατάξεις θα καταφέρει ο νέος Πτωχευτικός Κώδικας > Μνα ε ποιες ελευθερώσει τα εγκλωβισμένα περιουσιακά στοιχεία στις μακροχρόνιες διαδικασίες πτώχευσης; Μέχρι σήμερα, τόσο οι πιστωτές όσο και οι οφειλέτες απέφευγαν το θεσμό της πτώχευσης, λόγω των μακροχρόνιων διαδικασιών της και της αντίστοιχης απαξίωσης των προς εκποίηση περιουσιακών στοιχείων. Με τον νέο Νόμο για πρώτη φορά δίδεται η δυνατότητα να εμπεριέχεται στην αίτηση πτώχευσης και σχέδιο εκποίησης της επιχείρησης ως συνόλου ή επιμέρους λειτουργικών συνόλων. Κομβικό σημείο της διαδικασίας είναι ότι πλέον η ρευστοποίηση της περιουσίας αρχίζει άμεσα, με την κήρυξη της πτώχευσης, καταργώντας την διαδικασία εξέλεγξης των πιστώσεων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της αμεσότητας είναι ότι ο πλειοδοτικός διαγωνισμός πραγματοποιείται το πολύ σε 40 ημέρες από την δημοσίευση της αντίστοιχης πρόσκλησης από τον σύνδικο. Με τον τρόπο αυτό, η διαδικασία της πτώχευσης και κυρίως η ρευστοποίηση εξελίσσεται με ταχύτητα, μειώνοντας έτσι τον κίνδυνο απαξίωσης των περιουσιακών στοιχείων. Η εκποίηση του ενεργητικού ως συνόλου γίνεται πλέον μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας e-auction, χωρίς να προσδιορίζεται τιμή πρώτης προσφοράς, εξασφαλίζοντας διαφάνεια και περιορίζοντας τις καθυστερήσεις. Αν η εκποίηση της περιουσίας δεν γίνει ως σύνολο, προσδιορίζεται τιμή πρώτης προσφοράς των κατ’ ιδίαν περιουσιακών στοιχείων με αυτόματη σταδιακή μείωση της τιμής μετά από συνεχείς άγονους πλειστηριασμούς. Προβλέπεται ακόμα και ελεύθερη εκποίηση με συγκεκριμένο τίμημα ή μεταβίβαση στο Δημόσιο του περιουσιακού στοιχείου για το οποίο δεν επετεύχθη έστω μια συμβολική τιμή. Ο νέος Νόμος, επομένως, διακατέχεται από το πνεύμα ότι η αγορά καθορίζει την τιμή και όλα πρέπει να πωληθούν, αντιλαμβανόμενος πλήρως ότι με την γρήγορη και αποτελεσματική ρευστοποίηση της περιουσίας κατά την πτώχευση οι πιστωτές θα αποκτήσουν κίνητρο για να χρησιμοποιούν το εργαλείο της πτώχευσης.

να διορίζονται πλέον ως Διαχειριστές > ΠΑφερεγγυότητας ώς κρίνετε τη δυνατότητα και νομικά πρόσωπα, όπως δικηγορικές και ελεγκτικές εταιρείες; Θεωρείτε ότι αυτή η ρύθμιση εξισορροπεί ικανοποιητικά τα συμφέροντα του οφειλέτη και των πιστωτών; Σύμφωνα με τον νέο Νόμο, οι αρμοδιότητες του ειδικού εντολοδόχου στην εξυγίανση και του συνδίκου στην πτώχευση ασκούνται από πιστοποιημένο διαχειριστή αφερεγγυότητας. Στο παρελθόν, παρουσιαζόταν πολύ συχνά το πρόβλημα να αντιμετωπίζει ο σύνδικος γνωστικές ή χρονικές δυσχέρειες, κυρίως ως προς την επαρκή υποστήριξη πτωχεύσεων στις οποίες προκύπτουν περίπλοκα νομικά ή άλλα ζητήματα ή πτωχεύσεων μεγάλου οικονομικού αντικειμένου. Λύση στο πρόβλημα αυτό φαίνεται να δίνει η διεύρυνση του φάσματος διορισμού διαχειριστών αφερεγγυότητας, με την παροχή της δυνατότητας σε δικηγορικές και ελεγκτικές εταιρείες, στις οποίες απασχολείται τουλάχιστον ένας πιστοποιημένος (κατά την προβλεπόμενη εξεταστική διαδικασία) διαχειριστής αφερεγγυότητας. Οι δικηγορικές και οι ελεγκτικές εταιρείες είναι οι πλέον κατάλληλες στη διαχείριση θεμάτων αφερεγγυότητας, αφού το δυναμικό τους μπορεί να εξασφαλίσει ευρύτερο πεδίο γνώσεων, εμπειρίας και εξειδίκευσης σε διάφορους τομείς, ώστε να ολοκληρώσουν τη διαδικασία της πτώχευσης ή της εξυγίανσης με ταχύτητα και αποτελεσματικότητα, επιτυγχάνοντας τη μέγιστη δυνατή ικανοποίηση των πιστωτών. Το γεγονός ότι ο νέος Νόμος παρέχει τη δυνατότητα στον αιτούντα την πτώχευση (οφειλέτη ή πιστωτή) να επιλέξει ο ίδιος τον σύνδικο συμπλέει με τη δυνατότητα διορισμού δικηγορικής ή ελεγκτικής εταιρείας στη θέση αυτή, ώστε με την επικοινωνία, τη συνεργασία των μερών και τη μείωση των κωλυμάτων που οδηγούσαν συχνά σε παραίτηση του συνδίκου, σε συνδυασμό με την εμπλοκή εκ μέρους των δικηγορικών και των ελεγκτικών εταιρειών επαρκούς αριθμού προσώπων, με την κατά περίπτωση απαιτούμενη κατάρτιση, η διαδικασία να ολοκληρωθεί όσο το δυνατόν γρηγορότερα προς όφελος τόσο του οφειλέτη όσο και των πιστωτών. LAWYER _ 37

Βασιλική Σαλακά Partner, Karatzas & Partners Law Firm

Το νομικό πλαίσιο αδειοδότησης και λειτουργίας των καζίνο και των διαδικτυακών τυχερών παιγνίων 38 _ LAWYER

_IN THE SPOTLIGHT

α τελευταία χρόνια, το νομικό πλαίσιο στην Ελλάδα για τα καζίνο κινείται προς την κατεύθυνση των αυστηρών προϋποθέσεων της αδειοδότησης και την ενίσχυση του ρόλου της Ε.Ε.Ε.Π. ως ρυθμιστικού και ελεγκτικού οργάνου. Γενικά, οι κανόνες διεξαγωγής των παιγνίων στα καζίνο, οι διαδικασίες έκδοσης αδειών καταλληλότητας των κατασκευαστών, προμηθευτών, συντηρητών και τεχνικών μέσων και υλικών διεξαγωγής έχουν ρυθμιστεί εδώ και χρόνια με την υπ’ αριθμόν Τ/6736/01.07.2003 (Β 929) απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης «Κανονισμός Διοικητικού Ελέγχου και Εποπτείας της Λειτουργίας των Καζίνο». Οι εξελίξεις των τελευταίων ετών αφορούν τη συμπλήρωση αυτού του ρυθμιστικού πλαισίου με σειρά αποφάσεων της Ε.Ε.Ε.Π., όσο οι αρμοδιότητές της αυξήθηκαν σταδιακά, ενώ επιπλέον εδώ και τρία χρόνια έχει δοθεί έμφαση στην αποσαφήνιση και οριοθέτηση των κανόνων αδειοδότησης τόσο των επίγειων όσο και των διαδικτυακών καζίνο. Το 2018, ρυθμίστηκαν με λεπτομέρειες τα ζητήματα της αδειοδότησης των επίγειων καζίνο, ενώ μόλις πριν λίγους μήνες ξεκαθαρίστηκε το καθεστώς της αδειοδότησης των διαδικτυακών τυχερών παιγνίων.

χώρα. Συστήθηκε αρχικά το 2004 με το νόμο 3229/2004 ως διοικητική Αρχή με την επωνυμία «Επιτροπή Εποπτείας και Ελέγχου Τυχερών Παιχνιδιών», ενώ το 2011, με τις διατάξεις του νόμου 4002/2011, η Αρχή μετονομάστηκε σε «Επιτροπή Εποπτείας και Ελέγχου Παιγνίων (Ε.Ε.Ε.Π.)». Ως ανεξάρτητη διοικητική αρχή λειτουργεί από το Φεβρουάριο του 2012, όταν με το νόμο 4038/2012 απέκτησε διοικητική και οικονομική ανεξαρτησία και αυτοτέλεια, οπότε έχουν εφαρμογή οι διατάξεις του νόμου 3051/2002 για τις συνταγματικά κατοχυρωμένες ανεξάρτητες αρχές. Με τις διατάξεις του άρθρου 92 του νόμου 4182/2013, μεταφέρθηκαν στην Ε.Ε.Ε.Π. από το Υπουργείο Τουρισμού και την Επιτροπή Καζίνο οι αρμοδιότητες εποπτείας και ελέγχου της λειτουργίας των καζίνο. Οι αρμοδιότητες αυτές περιλαμβάνουν τον έλεγχο της τήρησης των όρων παραχώρησης και όλων των διαδικασιών για την ορθή λειτουργία του καζίνο, καθώς και την υποβολή γραπτών υποδείξεων από τους ελεγκτές προς τα καζίνο. Σε περίπτωση που κάποια επιχείρηση δεν συμμορφώνεται με τους κανόνες λειτουργίας που έχουν τεθεί, η Ε.Ε.Ε.Π. μπορεί να επιβάλλει ποινικές και διοικητικές κυρώσεις, όπως φυλάκιση, χρηματικά πρόστιμα και ανάκληση της άδειας λειτουργίας της. Τέλος, η Ε.Ε.Ε.Π. ελέγχει την εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 22 του νόμου 4255/2014, καθώς και των διατάξεων της υπ’ αριθμόν 111/2/24.6.2014 απόφασης «Κανονισμός καταβολής των χρημάτων της συμμετοχής του Ελλη-

Ο ρόλος της Ε.Ε.Ε.Π. Η Επιτροπή Εποπτείας και Ελέγχου Παιγνίων (Ε.Ε.Ε.Π.) είναι ανεξάρτητη διοικητική αρχή, αρμόδια για τη ρύθμιση, εποπτεία και έλεγχο των παιγνίων που διεξάγονται σε όλη τη

Από το 2018 δείχνει να μπαίνει τάξη στο τοπίο των επίγειων και των διαδικτυακών καζίνο με τη θέσπιση αυστηρού πλαισίου αδειοδότησης και λειτουργίας, καθώς και την ενίσχυση των ρυθμιστικών και ελεγκτικών αρμοδιοτήτων της Ε.Ε.Ε.Π., με στόχο την αποτελεσματική εποπτεία των επιχειρήσεων καζίνο, την προστασία των παικτών και τη διασφάλιση των δημοσίων εσόδων.

Της

Αλεξιάννας Τσότσου LAWYER _ 39

Το νομικό πλαίσιο αδειοδότησης και λειτουργίας των καζίνο και των διαδικτυακών τυχερών παιγνίων νικού Δημοσίου στο μικτό κέρδος των τυχερών Παιγνίων που διεξάγονται στις επιχειρήσεις καζίνο, σύμφωνα με τη διάταξη της περίπτωσης γ’ της παραγράφου 8 του άρθρου 2 του ν.2206/1994, όπως ισχύει» που εξέδωσε η ίδια. Το αντικείμενο του κανονισμού είναι ο καθορισμός του ακριβούς χρόνου, της διαδικασίας και των αναγκαίων εγγράφων που τηρούνται για την απόδοση των χρημάτων του Ελληνικού Δημοσίου από τη συμμετοχή του στο μικτό κέρδος παιγνίων (0,5%) που διεξάγονται στις επιχειρήσεις καζίνο.

Καζίνο Η χορήγηση άδειας λειτουργίας καζίνο ρυθμίζεται με το άρθρο 357 του νόμου 4512/2018, με την επιφύλαξη των διατάξεων της νομοθεσίας για τις επιχειρήσεις που διαθέτουν ήδη άδεια καζίνο σύμφωνα με τις διατάξεις του νόμου 2206/1994 και του νόμου 3139/2003. Για τη χορήγηση άδειας λειτουργίας νέας επιχείρησης καζίνο απαιτείται η προηγούμενη προκήρυξη της παραχώρησης από την Ε.Ε.Ε.Π., αφού εκδοθεί κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομίας και Ανάπτυξης, Οικονομικών, Περιβάλλοντος και Ενέργειας και Τουρισμού. Με την απόφαση αυτή, καθορίζεται η προσδιοριζόμενη βάσει διοικητικών και πολεοδομικών παραμέτρων θέση ίδρυσης και λειτουργίας της επιχείρησης καζίνο, εφόσον έχει γίνει η σχετική χωροθέτηση με νόμο ή προεδρικό διάταγμα Η Ε.Ε.Ε.Π. διαπιστώνει την πλήρωση των προϋποθέσεων για την έναρξη της λειτουργίας της επιχείρησης καζίνο και σε περίπτωση θετικής εισήγησης, η διαδικασία χορήγησης της άδειας ολοκληρώνεται με τη σύμβαση μεταξύ του Ελληνικού Δημοσίου, νομίμως εκπροσωπούμενου από τον Υπουργό Οικονομικών, και του παραχωρησιούχου. Οι άδειες είναι προσωποπαγείς και δεν επιτρέπεται να μεταβιβαστούν ολικώς ή μερικώς σε άλλο φυσικό ή νομικό πρόσωπο. Κάθε άδεια έχει ενιαίο και αδιαίρετο χαρακτήρα και δεν επιτρέπεται η κατάτμησή της σε επιμέρους δικαιώματα άσκησης μίας ή περισσότερων μεμονωμένων δραστηριοτήτων, ενώ απαγορεύεται η με οποιονδήποτε τρόπο εκμίσθωση ή συνεκμετάλλευση της άδειας με τρίτους. Με την τροπολογία (άρθρο 80) στον νόμο 4582/2018, τροποποιήθηκαν και συμπληρώθηκαν

ορισμένες διατάξεις του νόμου 4512/2018. Συγκεκριμένα, οι άδειες λειτουργίας καζίνο διακρίνονται σε: ► Άδειες λειτουργίας καζίνο απλού τύπου: Τα καζίνο απλού τύπου διαθέτουν χώρους παιγνίων και μπορούν να διαθέτουν και καταλύματα τουλάχιστον τεσσάρων αστέρων, εμπορικά καταστήματα, εγκαταστάσεις εστίασης, αναψυχής, διασκέδασης ή άλλων δραστηριοτήτων συναφών προς τη βιομηχανία του ελεύθερου χρόνου ή, που συνδυάζονται με αυτές.

Οι αρμοδιότητες της Ε.Ε.Ε.Π. περιλαμβάνουν τον έλεγχο της τήρησης των όρων παραχώρησης και των κανόνων για την ορθή λειτουργία των καζίνο, την υποβολή γραπτών υποδείξεων και την επιβολή κυρώσεων 40 _ LAWYER

_IN THE SPOTLIGHT καταβεβλημένου κεφαλαίου των καζίνο που διαθέτουν άδεια λειτουργίας απλού τύπου και στο ποσό του 1 εκατομμυρίου ευρώ το αντίστοιχο ύψος του ελάχιστου, ολοσχερώς καταβεβλημένου κεφαλαίου των καζίνο που διαθέτουν άδεια λειτουργίας ευρέος φάσματος. Μετά την πάροδο των πρώτων πέντε ετών λειτουργίας των καζίνο, τα ως άνω ποσά θα πρέπει να ανέρχονται σε 5 και 10 εκατομμύρια ευρώ αντίστοιχα. Τέλος, καθορίζεται στο ποσό των 10.000 ευρώ το ύψος του απαιτούμενου παράβολου υπέρ της Ε.Ε.Ε.Π. για τη συμμετοχή σε πλειοδοτικό διαγωνισμό παραχώρησης άδειας καζίνο, ώστε να εξετασθεί η αίτηση και να χορηγηθεί η άδεια. Για την ανανέωση της άδειας λειτουργίας, το παράβολο ορίζεται στο ποσό των 5.000 ευρώ, το οποίο μπορεί να αναπροσαρμόζεται με απόφαση της Ε.Ε.Ε.Π.

Διαδικτυακά τυχερά παίγνια

► Ά δειες λειτουργίας καζίνο ευρέος φάσματος: Τα καζίνο ευρέος φάσματος διαθέτουν χώρους παιγνίων, καταλύματα τουλάχιστον πέντε αστέρων, εμπορικά καταστήματα, εγκαταστάσεις εστίασης, αναψυχής, διασκέδασης ή άλλων δραστηριοτήτων συναφών προς τη βιομηχανία του ελεύθερου χρόνου και τουλάχιστον μία εγκατάσταση ειδικής τουριστικής υποδομής (όπως συνεδριακά κέντρα, γήπεδα γκολφ, κέντρα θαλασσοθεραπείας, τουριστικούς λιμένες, χιονοδρομικά κέντρα, θεματικά πάρκα, Κέντρα Προπονητικού Αθλητικού Τουρισμού, υδροθεραπευτήρια) ή μία εγκατάσταση ειδικών μορφών τουρισμού (μονάδες ιαματικής θεραπείας, κέντρα ιαματικού τουρισμού - θερμαλισμού, κέντρα αναζωογόνησης, κέντρα ευεξίας και αισθητικής και κέντρα καταδυτικού τουρισμού). Ενδιαφέρουσα είναι και η διάταξη που προβλέπει ότι δεν αποτελεί συνεκμετάλλευση της άδειας ούτε αναιρεί τον ενιαίο και αδιαίρετο χαρακτήρα αυτής η ανάθεση ορισμένων δραστηριοτήτων σε τρίτους ή η συμμετοχή τρίτων στα κέρδη της εταιρείας καζίνο. Επιπλέον, ορίζεται στο ποσό των 500.000 ευρώ το ύψος του κατ’ ελάχιστον, ολοσχερώς

Η λειτουργία των διαδικτυακών τυχερών παιγνίων ρυθμίζεται με βάση τα άρθρα 45-50 του νόμου 4002/2011. Η αδειοδότησή τους διεπόταν μέχρι πρόσφατα από προσωρινό καθεστώς, σύμφωνα με το οποίο οι εταιρείες υπηρεσιών στοιχημάτων και τυχερών παιγνίων μέσω του διαδικτύου, οι οποίες ήταν νόμιμα εγκατεστημένες σε κράτη - μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου, μπορούσαν να παρέχουν τις υπηρεσίες τους στην Ελλάδα έως τη διενέργεια διεθνούς πλειοδοτικού διαγωνισμού, υπό τις προϋποθέσεις ότι κατείχαν νόμιμη άδεια λειτουργίας και παροχής τέτοιων υπηρεσιών, η οποία είχε εκδοθεί από την αρμόδια αρχή της χώρας εγκατάστασής τους και ότι είχαν ενταχθεί στο φορολογικό καθεστώς των άρθρων 45 έως 50 του νόμου 4002/2011. Η προθεσμία υποβολής της αίτησης υπαγωγής είχε λήξει την 31η Δεκεμβρίου 2011 και οι εταιρείες που είχαν υποβάλει σχετική αίτηση και είχαν ενταχθεί στο παραπάνω καθεστώς ήταν συνολικά 24. Το οριστικό καθεστώς αδειοδότησης των διαδικτυακών καζίνο καθορίστηκε πολύ πρόσφατα με τον Κανονισμό Παιγνίων για τη Διοργάνωση και Διεξαγωγή Τυχερών Παιγνίων μέσω Διαδικτύου (Αριθμ. 79835 ΕΞ 2020 - ΦΕΚ Β 3265/5.8.2020). Ο κανονισμός αυτός ορίζει τα εξής για τη χορήγηση άδειας διεξαγωγής τυχερών παιγνίων μέσω διαδικτύου: ► Ο ι τύποι των αδειών είναι δύο: Για online

Το νομικό πλαίσιο αδειοδότησης και λειτουργίας των καζίνο και των διαδικτυακών τυχερών παιγνίων ►

►

στοίχημα (online betting) και για λοιπά διαδικτυακά παιχνίδια (casino, poker και VLTs). Κόστος αδειών: H άδεια για το διαδικτυακό στοίχημα κοστίζει 3 εκατομμύρια ευρώ, ενώ η άδεια για τα λοιπά διαδικτυακά παιχνίδια κοστίζει 2 εκατομμύρια ευρώ. Η ισχύς της άδειας θα είναι για 7 χρόνια, ενώ οι κάτοχοι θα μπορούν να την ανανεώσουν, καταβάλλοντας ξανά το ίδιο ποσό πριν από την λήξη της. Γ ια την χορήγηση της άδειας απαιτείται εγγυητική επιστολή 500.000 ευρώ από ελληνική τράπεζα ή κάποια τράπεζα χώρας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σ χετικά με τα συνεργαζόμενα στοιχηματικά sites (affiliates) που επιθυμούν τη συνεργασία με τις νόμιμες στοιχηματικές εταιρείες, θα πρέπει να καταβάλουν στην Ε.Ε.Ε.Π. παράβολο 1.000 ευρώ, ώστε να εγγραφεί το site στο μητρώο. Σε περίπτωση που δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις, η Ε.Ε.Ε.Π. έχει την δυνατότητα να διαγράψει το εν λόγω site από το μητρώο. Η Ε.Ε.Ε.Π. αποκτάει ακόμα πιο ενισχυμένο ρόλο, καθώς θα αποφασίζει η ίδια για την χορήγηση των αδειών, εντός 2 μηνών από την ημερομηνία υποβολής της αίτησης. Σε περίπτωση που η άδεια δεν χορηγηθεί μέσα στο προβλεπόμενο χρονικό διάστημα, τότε τεκμαίρεται σιωπηρή απόρριψή του. Φ ορολογία παικτών: Τα κέρδη μέχρι 100 ευρώ είναι αφορολόγητα. Από 100 έως 1.000 ευρώ, η φορολογία είναι 10%, ενώ από 1.000 ευρώ και πάνω ο φορολογικός συντελεστής διαμορφώνεται στο 15%.

Ιδιαίτερα σημαντικός είναι και ο νέος κανονισμός για την παροχή αδειών καταλληλότητας, ήτοι ο 79305 ΕΞ 2020, που έθεσε ένα πλαίσιο αυστηρού ελέγχου των φυσικών και νομικών προσώπων που ενδιαφέρονται για την λήψη άδειας διεξαγωγής διαδικτυακού στοιχήματος του κανονισμού 79835 ΕΞ 2020 και του νόμου 4002/2011. Με τις άδειες καταλληλότητας, ελέγχονται τα φυσικά πρόσωπα που κατέχουν καίριες διευθυντικές θέσεις των νομικών προσώπων, οι μέτοχοι άνω του 10%, τα πρόσωπα που κατέχουν διευθυντικές θέσεις, αλλά ακόμη και οι κατασκευαστές, τεχνικοί, προμηθευτές τους, όπως και τα κέντρα/οργανισμοί πιστοποίησης. Η Ε.Ε.Ε.Π. είναι υπεύθυνη για τον καθορισμό των απαιτούμενων προϋποθέσεων λειτουργίας, αλλά και για τα χαρακτηριστικά των server και του software γενικότερα για όσους κατέ-

Για τη χορήγηση άδειας λειτουργίας επίγειων καζίνο, προκηρύσσεται η παραχώρηση από την Ε.Ε.Ε.Π. μετά την έκδοση ΚΥΑ και συνάπτεται σύμβαση μεταξύ του Ελληνικού Δημοσίου και του παραχωρησιούχου χουν την σχετική άδεια διεξαγωγής τυχερών παιγνίων μέσω του διαδικτύου, με σκοπό να τηρούνται όλες οι διατάξεις που έχουν σχέση με την προστασία των παικτών και του δημοσίου συμφέροντος. Εκτός από τις εν λόγω ρυθμιστικές αρμοδιότητες, η Ε.Ε.Ε.Π. έχει και στα διαδικτυακά τυχερά παίγνια ευρείες ελεγκτικές αρμοδιότητες. Συγκεκριμένα, αν υπάρξει παράβαση των διατάξεων του νόμου 4002/2011, επιβάλλονται ποινικές και διοικητικές κυρώσεις στους παραβάτες. Οι βαρύτατες ποινικές κυρώσεις μπορούν να επιβάλουν χρηματικές ποινές αλλά και ποινές φυλάκισης, ενώ οι διοικητικές κυρώσεις μπορούν να επιβάλουν μέχρι και οριστική ανάκληση της άδειας καθώς και πρόστιμα ύψους μέχρι και 2 εκατομμύρια ευρώ. ■

42 _ LAWYER

LAWYER _ 43

_IN THE SPOTLIGHT

Το ξέπλυμα «βρώμικου χρήματος» στο χώρο του Online Gambling Υφίστανται κίνδυνοι στο χώρο του Online Gambling αναφορικά με το ξέπλυμα «βρώμικου» χρήματος; Ποιες είναι οι κατευθυντήριες γραμμές της νομοθεσίας; Μια σύντομη επισκόπηση.

Της

Λυδίας Βενέρη

ε την αξία του online gambling (διαδικτυακό στοίχημα) να αναμένεται να ξεπεράσει τα 160 δις. δολλάρια έως το 2026, και την αύξηση των χρηστών να είναι ραγδαία ειδικά λόγω της επίδρασης της πανδημίας του Covid-19, αυξάνονται αυτομάτως οι κίνδυνοι και οι προκλήσεις για την αγορά διαδικτυακού στοιχήματος, που καλείται να προσαρμοστεί ταχύτατα στα νέα δεδομένα, για να μπορέσει να προλάβει τυχόν οικονομικά εγκλήματα. Από τους βασικούς κινδύνους που καλείται να αντιμετωπίσει η βιομηχανία είναι αυτοί του ξεπλύματος βρώμικου χρήματος (Money Laundering/AML) και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας (Terrorism Financing/FT). Βασική μέθοδος για την αντιμετώπιση των ως άνω αδικημάτων είναι η εφαρμογή πολιτικών από τους παρόχους που περιλαμβάνουν έλεγχο Εξακρίβωσης Ταυτότητας Πελάτη (Know Your Customer/ KYC) και Μέτρα Δέουσας Επιμέλειας (Customer Due diligence/CDD), στοιχεία που οφείλουν να ελέγχονται και να ανανεώνονται ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Ο πάροχος οφείλει να συγκεντρώνει και να ελέγχει στοιχεία που αφορούν τον χρήστη, όπως την ταυτότητα ή το διαβατήριό του, αν κατά ποσόν αποτελεί άτομο PEP (Politically Exposed Person),

44 _ LAWYER

αν προέρχεται από Υψηλού Κινδύνου Τρίτη Χώρα, αν έχει υφιστάμενη σχέση με γνωστό ανταγωνιστή ή, αν υπάρχει αρνητική πληροφόρηση για το πρόσωπό του. Σε αυτές τις περιπτώσεις χρηστών, οι οποίοι θεωρούνται ως «υψηλού κινδύνου», οι έλεγχοι είναι αυξημένοι, ενώ ενδέχεται να τους απαγορευτεί και η πρόσβαση στις υπηρεσίες, καθώς οι συναλλαγές με τέτοιους πελάτες μπορούν να αποβούν πολύ επιζήμιες για τις εταιρίες. Κάθε εταιρία οφείλει να αποδεικνύει τη συμμόρφωσή της με τις ως άνω προϋποθέσεις τηρώντας εκτενές αρχείο των στοιχείων των πελατών τους, συμπεριλαμβανομένων του τύπου και του αριθμού των συναλλαγών, αλλά και πληροφορίες που αφορούν τους διευθυντές ή τους μετόχους τους. Βασικοί πυλώνες των κανόνων του KYC, τους όποιους κάθε πάροχος οφείλει να τηρεί, είναι: ταυτοποίηση του πελάτη, επαλήθευση της ταυτότητας, κατανόηση των δραστηριοτήτων του, επαλήθευση της προέλευσης των πόρων του και παρακολούθηση των τρεχουσών δραστηριοτήτων του. Ειδικά αναφορικά με την τελευταία προϋπόθεση, ο πάροχος οφείλει να παρακολουθεί διαρκώς τυχόν ύποπτες δραστηριότητες, όπως για παράδειγμα μεταφορές άνω συγκεκριμένου ποσού που μπορούν να αποτελούν κόκκινη σημαία για απόπειρα ξεπλύματος βρώμικου χρήματος. Ταυτόχρονα, κόκκινη σημαία αποτελούν και οι πρακτικές μεταφοράς ποσού σε λογαριασμό χρήστη που ακολουθούνται από χαμηλού ποσού στοιχήματα και στη συνέχεια ακολουθεί απόσυρση του εναπομείναντος ποσού από τον λογαριασμό. Άλλη συνήθης πρακτική που μπορεί να ενεργοποιήσει τις διαδικασίες ελέγχου είναι η δημιουργία διαφορετικών λογαριασμών με τη χρήση πλαστών ταυτοτήτων, μέσω των οποίων ο χρήστης ποντάρει ισόποσα στοιχήματα στη ρουλέτα, δηλαδή αντίστοιχο ποσό στα κόκκινα, τα μαύρα και το μηδέν. Στη συνέχεια, αποσύρει τα κέρδη από τον νικητήριο λογαριασμό και ζητά βεβαίωση από τον πάροχο που να αποδεικνύει το νόμιμο των κερδών. Για την παρακολούθηση των διαδικασιών και την συμμόρφωση με τους επιμέρους κανονισμούς, οι εταιρίες επιβάλλεται να έχουν ένα ολοκληρωμένο σύστημα πολιτικής της εταιρίας, αλλά και εξειδικευμένο προσωπικό, κάτι που ειδικά για τις νεοφυείς ή τις μικρότερες επιχειρήσεις ενσαρκώνει ένα δυσβάσταχτο κόστος συμμόρφωσης, ενώ τυχόν αποτυχία συμμόρφωσης μπορεί να οδηγήσει σε πολύ σοβαρές επιπτώσεις για την επιχείρηση και τους ιδιοκτήτες. Σημαντική δραστηριότητα προς αυτήν την κατεύθυνση έχει ο οργανισμός eCOGRA (eCommerce Online Gaming Regulation and

Assurance), ένας πιστοποιημένος οργανισμός αξιολογήσεων που λειτουργεί κατέχοντας τις πιστοποιήσεις ISO/IEC17025:2005, ISO/IEC 17020:2012, ISO/IEC17065:2012, ISO/IEC 17021-1:2015. Με την ανάπτυξη της τεχνολογίας, τις ψηφιακές πιστωτικές κάρτες ή τις προπληρωμένες πιστωτικές στις κινητές συσκευές και τις πληρωμές μέσω PayPal, καθίσταται πιο εύκολο και το “microlaundering” με τη μεταφορά μικρότερων ποσών σε online λογαριασμούς στοιχήματος ή ακόμη και του gaming, όπου για παράδειγμα κλεμμένες πιστωτικές κάρτες χρησιμοποιούνται για την αγορά του «νομίσματος» που χρησιμοποιεί το εκάστοτε παιχνίδι, το οποίο στη συνέχεια μεταπωλείται, χωρίς οι χρήστες να μπορούν να γνωρίζουν το παράνομο της όλης συναλλαγής, για αυτό και πολλές εταιρίες απαγορεύουν τις οικονομικές συναλλαγές εντός των παιχνιδιών. Η τεχνολογία του RegTech αναμένεται να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο προς την πρόληψη του micro-laundering, για παράδειγμα βοηθώντας στην ταυτοποίηση των χρηστών.

Από τους βασικούς κινδύνους που καλείται να αντιμετωπίσει η βιομηχανία είναι αυτοί του ξεπλύματος βρώμικου χρήματος (Money Laundering/AML) και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας (Terrorism Financing/FT) Καθίσταται, συνεπώς, σαφές πως η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας και η διαρκώς αυξανόμενη χρήση του online gambling ή gaming μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση των παραβατικών συμπεριφορών των χρηστών, που εκμεταλλευόμενοι την ανωνυμία του διαδικτύου ή τη δυσκολία εντοπισμού τους αποπειρώνται τη νομιμοποίηση παράνομων εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες. Επιβάλλεται, επομένως, η νομοθεσία να προσαρμόζεται στις εκάστοτε εξελίξεις, ώστε να μπορεί να προλαμβάνει τα σχετικά αδικήματα. Με την έκρηξη των online χρηστών που σημειώθηκε το 2020 λόγω των περιοριστικών μέτρων για την αντιμετώπιση της πανδημίας, είναι εμφανές ότι επιβάλλεται η αύξηση του ελέγχου των σχετικών δραστηριοτήτων και η αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών για την πρόληψη των σχετικών εγκλημάτων. ■ LAWYER _ 45

_IN THE SPOTLIGHT

> Μ ετά από μια μακρά περίοδο προσωρινού καθεστώτος στην

αδειοδότηση των διαδικτυακών καζίνο, εκδόθηκε πρόσφατα ο Κανονισμός για την αδειοδότηση και διεξαγωγή των τυχερών παιγνίων μέσω διαδικτύου. Πώς κρίνετε αυτή την εξέλιξη για το μέλλον των τυχερών παιγνίων μέσω διαδικτύου;

Νάνση Βέρρα Επικεφαλής Νομικών, Ρυθμιστικών Θεμάτων και Κανονιστικής Συμμόρφωσης του Ομίλου ΟΠΑΠ

Με την παρ. 12 του άρθρου 50 του ν. 4002/2011 (Α’ 180) δόθηκε η δυνατότητα σε εταιρείες παροχής υπηρεσιών στοιχημάτων και τυχερών παιγνίων μέσω του διαδικτύου που ήταν νόμιμα εγκατεστημένες σε κράτη - μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Ευρωπαϊκού Οικονομικού χώρου και κατείχαν σχετική νόμιμη άδεια λειτουργίας και παροχής τέτοιων υπηρεσιών, να συνεχίσουν στην Ελληνική επικράτεια την παροχή υπηρεσιών στη μεταβατική περίοδο μέχρι τη χορήγηση των σχετικών αδειών. Στις 09.02.2012, το Υπουργείο Οικονομικών ανακοίνωσε την υπαγωγή 24 εταιρειών στο μεταβατικό καθεστώς της παρ. 12 του άρθρου 50 του ν. 4002/2011, χωρίς όμως προηγουμένως να προβεί στην θέσπιση κανονιστικού πλαισίου για τη διοργάνωση και διεξαγωγή των εν λόγω τυχερών παιγνίων. Απεναντίας, οι συγκεκριμένες εταιρείες για πολλά χρόνια παρείχαν τις υπηρεσίες τους στην Ελληνική αγορά σύμφωνα με τους κανονισμούς παιγνίων της χώρας που είχαν αδειοδοτηθεί. Ο έλεγχος που ασκούσε η Επιτροπή Εποπτείας και Ελέγχου Παιγνίων, ελλείψει σχετικής νομοθετικής εξουσιοδότησης, περιοριζόταν μόνο στον έλεγχο συμμόρφωσης των εν λόγω εταιρειών με τις διατάξεις του κανονισμού εμπορικής επικοινωνίας και του κανονισμού για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες. Το 2019, η Ελληνική Πολιτεία έβαλε ένα τέλος στο μεταβατικό καθεστώς που διήρκησε για περισσότερο από 6 χρόνια. Με τις διατάξεις του Ν. 4635/2019 εκσυγχρονίστηκε το ρυθμιστικό πλαίσιο της αγοράς των τυχερών παιγνίων μέσω του διαδικτύου, ενώ η απελευθέρωση της αγοράς του διαδικτύου μέσω της αδειοδότησης των παρόχων εισάγει ίσους όρους ανταγωνισμού και κανόνες διαφάνειας των διαδικτυακών παρόχων και προστασίας των παικτών. Στο ίδιο πλαίσιο κινείται και ο πρόσφατος Κανονισμός Παιγνίων που προβλέπει αυστηρές διατάξεις ως προς τη διεξαγωγή, διαφήμιση και προβολή των διαδικτυακών καζίνο, διασφαλίζοντας έτσι την αποτελεσματική προστασία των διαδικτυακών παρόχων, οι οποίοι πλέον θα προσφέρουν διαδικτυακά καζίνο υπό τους ίδιους όρους και κανόνες.

Θεωρείτε ότι ο ρόλος της Επιτροπής Εποπτείας και >

Ελέγχου Παιγνίων είναι επαρκής, για να εξασφαλιστεί το ασφαλές περιβάλλον παιχνιδιού σε όσους συμμετέχουν στα διαδικτυακά καζίνο;

H ΕΕΕΠ διασφαλίζει, κατά τη γνώμη μου, ιδιαιτέρως αποτελεσματικά την τήρηση του ασφαλούς περιβάλλοντος παιχνιδιού στο πλαίσιο συμμετοχής των παικτών στα διαδικτυακά παίγνια τύπου καζίνο. Πρωτίστως, ως εκ του θεσμικού της ρόλου, διότι η ΕΕΕΠ συνιστά Ανεξάρτητη Διοικητική Αρχή, επιφορτισμένη με την εποπτεία και τον έλεγχο της ελληνικής αγοράς τυχερών παιγνίων. Διαθέτει διοικητική και οικονομική ανεξαρτησία και αυτοτέλεια, τα μέλη της απολαμβάνουν προσωπικής και λειτουργικής ανεξαρτησίας και ο Πρόεδρός της διορίζεται ύστερα από γνώμη της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας

46 _ LAWYER

της Βουλής, γεγονός που αποδεικνύει ότι η Αρχή πληροί τα εχέγγυα αμερολήπτου κρίσεως. Αλλά και λόγω των κανονιστικών, ελεγκτικών και κυρωτικών αρμοδιοτήτων που της έχουν ανατεθεί. Ειδικότερα, η Αρχή εκδίδει αποφάσεις για την προστασία των ανηλίκων και των ευάλωτων ομάδων. Διενεργεί, επίσης, είτε αυτεπαγγέλτως, είτε κατόπιν καταγγελίας, ελέγχους σε όλους τους παρόχους που δραστηριοποιούνται στην ελληνική επικράτεια, προκειμένου να διαπιστώσει τη συμμόρφωσή τους προς το ισχύον νομοθετικό και κανονιστικό πλαίσιο. Απευθύνει στον ελεγχόμενο πάροχο κλήση για παροχή έγγραφων εξηγήσεων και για ακρόαση, ενώ δύναται να απευθύνει οδηγίες, κατευθύνσεις και συστάσεις προς αυτόν. Σε περίπτωση διαπιστωμένης παράβασης, επιβάλλει επιπλέον στον πάροχο κατ’ αποκοπήν πρόστιμο από 1.000 έως 2.000.000€ ή σε ποσοστό επί των ακαθαρίστων εισπράξεων ανά παράβαση (με δυνατότητα προσαύξησης από 25% έως 50% σε περίπτωση υποτροπής) και δύναται παράλληλα να προβεί σε προσωρινή (έως 3 μήνες) ή σε οριστική ανάκληση της άδειάς του, λαμβάνοντας υπόψη την προστασία των παικτών και την τήρηση των αρχών του Υπεύθυνου Παιχνιδιού. Επίσης, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι ειδικά για τα διαδικτυακά καζίνο που διεξάγονται με τη χρήση γεννήτριας τυχαίων αριθμών, η με οποιαδήποτε τρόπο διαφήμιση και προβολή τους επιτρέπεται αποκλειστικά και μόνο μέσω της ιστοσελίδας του παρόχου. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, διασφαλίζεται το υπεύθυνο παιχνίδι και η προστασία του παίκτη.

Θεωρείτε ότι η μείωση των δια ζώσης αθλητικών γεγονότων >

λόγω Covid, έχει δημιουργήσει νέες ανάγκες στον τομέα του online gambling; Πώς θα αντιμετωπίσει ο ΟΠΑΠ τις νέες συνθήκες;

Η πανδημία του Covid οδήγησε στην αναστολή/ακύρωση της διοργάνωσης πληθώρας αθλητικών γεγονότων. Η έλλειψη αθλητικών γεγονότων σε συνδυασμό με το κλείσιμο του επίγειου δικτύου του ΟΠΑΠ λόγω του lockdown οδήγησαν τους παίκτες στο διαδικτυακό στοιχηματισμό, όπου το portfolio των προσφερόμενων τυχερών παιγνίων δεν εξαντλείται μόνο στα στοιχήματα προκαθορισμένης απόδοσης, τα οποία προϋποθέτουν την ύπαρξη αθλητικών γεγονότων, αλλά παρέχονται παιχνίδια, όπως τα virtual games (στοιχηματισμός σε εικονικά γεγονότα), τα παίγνια τύπου Casino (reel games) που διεξάγονται με γεννήτρια τυχαίων αριθμών (RNG), παίγνια live casino, πόκερ, fantasy games. Ο ΟΠΑΠ, ανταποκρινόμενος άμεσα στα ‘σημεία των καιρών’ και στις απαιτήσεις των πελατών του, εμπλούτισε το portfolio των διαδικτυακών του παιχνιδιών προσφέροντας μεγαλύτερη ποικιλία virtual games, όπως ποδόσφαιρο, μπάσκετ, κυνοδρομίες, ιπποδρομίες, τένις κλπ. Επίσης, ο ΟΠΑΠ προσφέρει Casino and Live Casino, καθώς και διαδικτυακό Τζόκερ, έχοντας το αποκλειστικό δικαίωμα βάσει της Σύμβασης Παραχώρησης με το Ελληνικό Δημόσιο. Μάλιστα, στο πρώτο lockdown, o OΠΑΠ εισήγαγε και την 3η κλήρωση Τζόκερ ανά εβδομάδα, κερδίζοντας τη μεγάλη ανταπόκριση των παικτών του. Και μιας και η εταιρεία είναι δυναμική, ανανεώνει συνεχώς το περιεχόμενο των παρεχόμενων διαδικτυακών παιγνίων της, ανταποκρινόμενη στις απαιτήσεις των πελατών της, η διασκέδαση των οποίων αποτελεί την απόλυτη προτεραιότητά της.

LAWYER _ 47

_INDUSTRY FOCUS

Νάνση Βέρρα Επικεφαλής Νομικών, Ρυθμιστικών Θεμάτων και Κανονιστικής Συμμόρφωσης του Ομίλου ΟΠΑΠ

Απόλυτη προτεραιότητα το πνεύμα ομαδικότητας μεταξύ των συναδέλφων Η Νάνση Βέρρα μιλά στο Lawyer για το ρόλο της σε μια πολισχιδή και δυναμική εταιρεία με υψηλές ρυθμιστικές απαιτήσεις, τη στρατηγική του ΟΠΑΠ για το Υπεύθυνο Παιχνίδι, τις αξίες βάσει των οποίων πορεύεται το νομικό τμήμα, και μοιράζεται μαζί μας best practices από το εξωτερικό, τα οποία θα ήθελε να δει να εφαρμόζονται στην ελληνική αγορά και το εκπαιδευτικό σύστημα.

Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζετε ως Επικεφαλής Νομική Σύμβουλος σε μια ρυθμισμένη αγορά, όπως αυτή που δραστηριοποιείται ο Όμιλος ΟΠΑΠ;

Της Αλεξάνδρας Βαρλά

Οι προκλήσεις που έχω αντιμετωπίσει αυτά τα σχεδόν έξι χρόνια είναι συνεχείς και πολυποίκιλες, λαμβάνοντας υπόψιν ότι ο Όμιλος ΟΠΑΠ είναι μία εξαιρετικά δυναμική και πολυσχιδής εταιρεία που εξελίσσεται συνεχώς, ανταποκρινόμενη στις ανάγκες των παικτών, στα κελεύσματα των τεχνολογικών εξελίξεων και στις υψηλές ρυθμιστικές απαιτήσεις. Η πρώτη και σημαντικότερη πρόκληση είναι, κατανοώντας τις επιχειρηματικές ανάγκες και τους στρατηγικούς στόχους της

48 _ LAWYER

εταιρείας, να προτείνω προς τους μετόχους και τη διοίκηση της εταιρείας τον νομικά άρτιο τρόπο και τις ασφαλείς λύσεις για την επίτευξη των επιχειρηματικών στόχων, πάντοτε με προσήλωση και σεβασμό προς τους αυστηρότατους νομοθετικούς και ρυθμιστικούς περιορισμούς. Τόσο από την κείμενη νομοθεσία, όσο και από τις Συμβάσεις Παραχώρησης εισάγονται πολύ αυστηρές προϋποθέσεις για τη λειτουργία των παιγνίων που προσφέρει ο Όμιλος ΟΠΑΠ. Ενδεικτικώς αναφέρεται ο έλεγχος της ρυθμιστικής αρχής Ε.Ε.Ε.Π. με ευρείες αρμοδιότητες, η άσκηση σχετικού προληπτικού ελέγχου στον ΟΠΑΠ από την Τριμελή Επιτροπή Ελέγχου και η συμμετοχή της στις συνεδριάσεις του ΔΣ της ΟΠΑΠ Α.Ε., όταν συζητούνται θέματα που άπτονται των αρμοδιοτήτων της, οι αυστηρότατοι περιορισμοί στην εμπορική επικοινωνία, η θέσπιση αυστηρών κυρώσεων, η καθιέρωση ελάχιστου αποδιδόμενου ποσοστού κέρδους στους παίκτες, η καθιέρωση υποχρεωτικής ατομικής κάρτας παίκτη για τη συμμετοχή του στα παιγνιομηχανήματα (VLTs) κ.λπ. Στο πλαίσιο αυτό, ως νομικός σύμβουλος έχω ως αποστολή την εξυπηρέτηση των εμπορικών και στρατηγικών στόχων του Ομίλου, σε συνδυασμό και με γνώμονα την προστασία του παίκτη μέσω της πρόληψης φαινομένων εθισμού και σε συμμόρφωση με το ισχύον ρυθμιστικό πλαίσιο. Δεύτερη μεγάλη πρόκληση υπήρξε η επίτευξη συνεκτικότητας και διατμηματικής συνεργασίας στη γενική διεύθυνση νομικών, ρυθμιστικών θεμάτων και κανονιστικής συμμόρφωσης της οποίας προΐσταμαι. Επειδή η ενοποίηση της νομικής υπηρεσίας έγινε τμηματικά, αποτέλεσε για εμένα απόλυτη προτεραιότητα η ανάπτυξη πνεύματος ομαδικότητας μεταξύ των συναδέλφων, ενθαρρύνοντας τη διατμηματική συνεργασία στον χειρισμό των υποθέσεων της εταιρείας, ως εφαλτήριο για την ανάπτυξη σχέσεων εμπιστοσύνης. Άλλες ειδικότερες προκλήσεις αφορούν στον αποτελεσματικό νομικό χειρισμό σημαντικότατων υποθέσεων, όπως ενδεικτικά η εξαγορά της εταιρείας ΣΤΟΙΧΗΜΑΝ σε Ελλάδα και Κύπρο, η οποία αποτελεί τον μεγαλύτερο πάροχο διαδικτυακών τυχερών παιγνίων, αλλά και διαιτησίες, δικαστικές υποθέσεις, η νομική υποστήριξη του μεγαλύτερου δικτύου λιανικής στην Ελλάδα (περίπου 4000 πρακτορεία), η παράταση των αποκλειστικών δικαιωμάτων της ΟΠΑΠ Κύπρου, η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη, η κατάρτιση πολιτικών και διαδικασιών κανο-

νιστικής συμμόρφωσης της εταιρείας σύμφωνα με το νομοθετικό και κανονιστικό πλαίσιο, πρωτίστως η εφαρμογή των Συμβάσεων Παραχώρησης. Σε αυτό το πλαίσιο, στόχος μου είναι να αξιοποιώ στο έπακρο όλο το ανθρώπινο δυναμικό, την εμπειρία και τις δεξιότητες των συναδέλφων, ώστε να παρέχουμε νομικές υπηρεσίες υψηλής ποιότητας στον εντολέα μας. Με ποιον τρόπο εξασφαλίζει ο ΟΠΑΠ το Υπεύθυνο Παιχνίδι, ως βασικό στόχο της στρατηγικής του, σε όλα τα είδη τυχερών παιγνίων; Το Υπεύθυνο Παιχνίδι βρίσκεται στο επίκεντρο της στρατηγικής του ΟΠΑΠ. Διαχρονικό στόχο της εταιρείας αποτελεί η διασφάλιση ενός υπεύθυνα διαμορφωμένου περιβάλλοντος για τους παίκτες, οι οποίοι συμμετέχουν στα τυχερά παίγνια που προσφέρει η εταιρεία και η προστασία των ανηλίκων και των λοιπών ευαίσθητων κοινωνικά ομάδων. Η επιδίωξη του στόχου αυτού διασφαλίζεται με ένα πλαίσιο αρχών και αξιών που καθορίζουν την καθημερινή λειτουργία του ΟΠΑΠ, ενσωματώνοντας τις αρχές του Υπεύθυνου Παιχνιδιού στις δραστηριότητες του, επίγειες και διαδικτυακές. Από τον κυρίαρχο στόχο και τις εταιρικές αξίες του ΟΠΑΠ προσδιορίζεται σαφώς

Στόχος μου είναι να αξιοποιώ στο έπακρο όλο το ανθρώπινο δυναμικό, την εμπειρία και τις δεξιότητες των συναδέλφων και η ευθύνη της εταιρείας έναντι όλων των κοινωνικών ομάδων στις οποίες απευθύνεται η επιχειρηματική της δραστηριότητα, καθώς και η διασφάλιση του δημοσίου συμφέροντος. Τα βασικά σημεία στα οποία εστιάζουμε είναι: α) η δημιουργία ενός ασφαλούς περιβάλλοντος για τους παίκτες μας, δεδομένου ότι η ασφάλεια των παικτών μας βρίσκεται στην καρδιά του σχεδιασμού, της ανάπτυξης και της προσφοράς των προϊόντων μας, β) η προστασία των ανηλίκων μέσω της απαγόρευσης εισόδου και παραμονής τους στα καταστήματά μας και της απαγόρευσης συμμετοχής τους στα τυχερά παιχνίδια που προσφέρουμε, γ) η

LAWYER _ 49

_INDUSTRY FOCUS άρτια ενημέρωση και εκπαίδευση του κοινού, παρέχοντας στους πελάτες μας ακριβείς και επαρκείς πληροφορίες σχετικά με τα προϊόντα, τους όρους και τις προϋποθέσεις χρήσης τους, καθώς και τους κινδύνους και τις συνέπειες που μπορεί να προκύψουν από την αλόγιστη συμμετοχή τους στα τυχερά παίγνια. Ως φυσικό επακόλουθο της ενσωμάτωσης των αρχών του Υπεύθυνου Παιχνιδιού στις δραστηριότητες του ΟΠΑΠ ήταν ότι το 2018 απονεμήθηκε στον ΟΠΑΠ η Πιστοποίηση Επιπέδου 4 στο Υπεύθυνο Παιχνίδι από την World Lotteries Association (WLA), καθώς και το Πιστοποιητικό Εναρμόνισης με τα Πρότυπα Υπεύθυνου Παιχνιδιού από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Λοταριών (European Lotteries Association). Οι ως άνω φορείς έχουν πιστοποιήσει -με τον πλέον επίσημο τρόπο- ότι ο ΟΠΑΠ λαμβάνει αποτελεσματικά και συστηματικά μέτρα για το Υπεύθυνο Παιχνίδι, βάσει των προτύπων και των προδιαγραφών που οι φορείς αυτοί έχουν θεσπίσει. Σήμερα ο ΟΠΑΠ κατατάσσεται ανάμεσα σε εκείνες τις κορυφαίες στοιχηματικές εταιρείες που έχουν πιστοποιηθεί για την αποτελεσματικότητά τους στη διασφάλιση της τήρησης των αρχών του Υπεύθυνου Παιχνιδιού.

διδακτορικό δίπλωμα (PhD) από το πανεπιστήμιο του Λονδίνου. Η εμπειρία του εξωτερικού είναι μοναδική για έναν νέο επιστήμονα: διευρύνονται οι γνωστικοί του ορίζοντες, γνωρίζει τη διαφορετική κουλτούρα της χώρας που βρίσκεται, αποκτά μοναδικές εμπειρίες. Αναπολώ με νοσταλγία τα χρόνια που έζησα στο εξωτερικό γιατί μέσα από την εμπειρία αυτή όχι μόνον απέκτησα κάποια περαιτέρω εξειδίκευση, αλλά και έζησα σε ένα οργανωμένο πανεπιστημιακό περιβάλλον, το οποίο σεβόταν την επιστημοσύνη και την προσωπικότητα του φοιτητή, δίνοντας μεγάλη έμφαση στα θέματα δεοντολογίας και στη συμμόρφωση με τις πολιτικές του πανεπιστημίου. Όντας διδακτορική φοιτήτρια, δεν θα ξεχάσω το πρώτο μάθημα που διοργάνωσε η σύγκλητος του πανεπιστημίου, προκειμένου να

Ποιες είναι οι βασικές αρχές και αξίες που χαρακτηρίζουν το νομικό τμήμα του οποίου είστε επικεφαλής; Ο Όμιλος ΟΠΑΠ επενδύει συνεχώς στο ανθρώπινο δυναμικό του και εγώ με τη σειρά μου δίνω μεγάλη σημασία, όχι μόνο στα ακαδημαϊκά προσόντα και στις δεξιότητες των συναδέλφων, αλλά και στα στοιχεία εκείνα που καθιστούν μια ομάδα συνεκτική, συμπαγή και αποτελεσματική. Τα στοιχεία αυτά δεν είναι άλλα παρά ο αμοιβαίος σεβασμός, η συναδελφικότητα και αλληλοϋποστήριξη, η επαγγελματική δεοντολογία, οι σχέσεις εμπιστοσύνης και η ομαδικότητα. Με αυτές τις αξίες λειτουργούμε, με αυτές τις αξίες πορευόμαστε και αυτές είναι και οι αρχές που βρίσκονται στο DNA του Ομίλου ΟΠΑΠ. Έχοντας φοιτήσει και ζήσει στο εξωτερικό, ποια είναι εκείνα τα best practices στην εκπαίδευση αλλά και την άσκηση της δικηγορίας, που θα θέλατε να δείτε να εφαρμόζονται και στην Ελλάδα; Αποφοίτησα από τη Νομική Σχολή του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και στη συνέχεια απέκτησα μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών (LLM) στο διεθνές οικονομικό δίκαιο και

Στην χώρα μας, θα ήθελα να δω κάποια στιγμή τους θεσμούς μας να αναγνωρίζουν και να σέβονται εμπράκτως το δικηγορικό λειτούργημα σε όλες τις πτυχές άσκησης του επαγγέλματος 50 _ LAWYER

εντολέα του, αλλά το σύνολο της κοινωνίας, υπερασπιζόμενος τα θεμελιώδη δικαιώματα, προπάντων τις αρχές και τους κανόνες του κράτους δικαίου. Στην χώρα μας, θα ήθελα να δω κάποια στιγμή τους θεσμούς μας να αναγνωρίζουν και να σέβονται εμπράκτως το δικηγορικό λειτούργημα σε όλες τις πτυχές άσκησης του επαγγέλματος: επαγγελματική αποκατάσταση, αμοιβές, συνθήκες εργασίας, αποσυμφόρηση δικαστηρίων. Εξ’ αποστάσεως εργασία: friend or foe; Λόγω της πανδημίας του Covid-19 κατέστη αναγκαία η εφαρμογή του προγράμματος της εξ’ αποστάσεως εργασίας στον ΟΠΑΠ. Η εταιρεία ανταποκρίθηκε με άψογο τρόπο στην ικανοποίηση των αναγκών της εξ’ αποστάσεως εργασίας, θέτοντας στη διάθεση των περίπου 1500 υπαλλήλων της τις προηγμένες τεχνολογίες που διαθέτει. Άμεσα, με την ανακοίνωση του lockdown, η εταιρεία ενεργοποίησε τα ψηφιακά εργαλεία και τις πλατφόρμες τις οποίες διαθέτει, προκειμένου να καταστεί εφικτή η πραγματοποίηση συναντήσεων με τηλεδιασκέψεις (Teams, Zoom κλπ). Eπίσης, η εταιρεία προμήθευσε όλους τους υπαλλήλους της με laptops προκειμένου να μπορέσουν να εργαστούν απομακρυσμένα. Στο πλαίσιο αυτό, η νομική υπηρεσία και η κανονιστική συμμόρφωση συνέχισαν απρόσκοπτα το έργο τους. Oι τηλεδιασκέψεις ήταν καθημερινές και εξαιρετικά αποτελεσματικές. Η νέα αυτή πρωτόγνωρη εμπειρία είναι βέβαιο ότι θα αλλάξει τον μελλοντικό τρόπο εργασίας, οι δε αλλαγές θα γίνουν ευκρινέστερες σε βάθος κάποιου χρόνου. Από τα μέχρι σήμερα δεδομένα, εκτιμώ ότι η τηλε-εργασία μπορεί να αποτελέσει αποδοτικό τρόπο εργασίας, εφόσον οργανωθεί και συμπληρωθεί με νέα εργαλεία και διαδικασίες επικοινωνίας και διαχείρισης του ανθρώπινου παράγοντα. Ακόμα και αν μια ομάδα μπορεί να εργαστεί εξ αποστάσεως για μεγάλο χρονικό διάστημα, αναλογιζόμαστε πώς μπορεί ένας νέος εργαζόμενος να ενταχθεί στο κλίμα και την κουλτούρα μιας ομάδας χωρίς να βρεθεί, από την πρώτη κιόλας ημέρα, μέσα στον εργασιακό χώρο; Και με ποιον τρόπο μπορεί ένας δικηγόρος να ισορροπήσει την εργασία του όταν υφίσταται μια άτυπη απαίτηση για διαρκή διαθεσιμότητά του κατά τη διάρκεια μιας ημέρας μέσω των πολυάριθμων ηλεκτρονικών μέσων; Συνεπώς, είναι ζητούμενο από όλους μας, καθώς διαπιστώνουμε ότι η τηλε-εργασια θα αποτελέσει διεθνώς μια νέα, διευρυνόμενη πρακτική, να αναζητήσουμε και να πειραματιστούμε με νέες βέλτιστες πρακτικές και να επιλέξουμε τις καταλληλότερες για την εταιρεία και τις ομάδες μας. ■

μας ενημερώσει για τα δικαιώματα των διδακτορικών φοιτητών και την αμέριστη έμπρακτη υποστήριξη του πανεπιστημίου στην περίπτωση εκείνη που η πρωτότυπη εργασία μας αποτελούσε προϊόν αναπαραγωγής χωρίς την υπογραφή μας. Πέρα από φύλο, φυλή, θρησκεία ή ηλικία, η πανεπιστημιακή κοινότητα είχε κανόνες λειτουργίας αξιοζήλευτους για κάθε προηγμένη κοινωνία. Με πλήρη σεβασμό στα δικαιώματα των φοιτητών, εμπιστευόταν τις δεξιότητές τους, ενθάρρυνε την ανάληψη πρωτοβουλιών, την απόκτηση πολύπλευρης και όχι στείρας/ μονοδιάστατης γνώσης, και παρείχε όλες εκείνες τις απαραίτητες συνθήκες (τεχνολογική υποδομή, ηλεκτρονική πρόσβαση στις βιβλιοθήκες των καλύτερων πανεπιστημίων του κόσμου, σεμινάρια, ψηφιοποίηση βιβλίων), προκειμένου οι φοιτητές να ‘ανθίσουν’ και να ανδρωθούν ακαδημαϊκά και, στη συνέχεια, επαγγελματικά. Όσον αφορά στον επαγγελματικό τομέα, η ‘αξιοκρατία’ αποτελούσε το όχημα εύρεσης εργασίας σε δικηγορική εταιρεία ανεξαρτήτως ηλικίας, καταγωγής, φύλου. Στην Αγγλία, το δικηγορικό επάγγελμα χαίρει εκτίμησης και αναγνώρισης, ακριβώς γιατί εκεί οι κοινωνικοπολιτικοί θεσμοί (δικαστήρια, κοινωνία, πολιτική ηγεσία) δημιουργούν εκείνες τις συνθήκες ώστε το δικηγορικό επάγγελμα να αντιμετωπίζεται ως λειτούργημα και ο δικηγόρος ως αρωγός στην απονομή της δικαιοσύνης, υπηρετώντας όχι μόνον τον 51 _ LAWYER

_ΟPINIONS

Ο ΘΕΣΜOΣ ΤΗΣ ΕΜΠΟΡΙΚHΣ ΔΙΑΜΕΣΟΛAΒΗΣΗΣ ΜΕΤΑΞY ΕΠΙΧΕΙΡHΣΕΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΙΝΕΖΙΚΩΝ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΩΝ Οι ελληνικές επιχειρήσεις που επιλέγουν τη διαμεσολάβηση για την επίλυση των διαφορών τους με κινεζικές επιχειρήσεις εξασφαλίζουν

Ελένη Ν. Παπανικολάου Δικηγόρος παρ' Εφέταις | LL.M. International Hellenic University | cand.DIR Geneva School of Diplomacy & International Relations | Member of the Council of Bars and Law Societies of Europe (Flemish Bar Council) | Member of the Hellenic-Chinese Chamber

την επίτευξη μιας κοινώς αποδεκτής επίλυσης της μεταξύ τους διαφοράς, μέσω κειμένου συμφωνίας που ικανοποιεί τα συμφέροντα και των δύο

πλευρών και μέσω μιας

Ελλάδα και η Κίνα, μετά την επίσημη σύναψη διπλωματικών σχέσεων το 1972 και μετά τα μέσα της δεκαετίας του 1990, οπότε άρχισε και η περαιτέρω ανάπτυξη των σχέσεών τους, είναι «καλοί, αληθινοί και στενοί νέοι φίλοι», όπως δηλώνουν Κινέζοι αξιωματούχοι. Ο χαρακτηρισμός αυτός υπογραμμίζει τη μοναδικότητα των Ελληνο-κινέζικων σχέσεων. Δεδομένου ότι η ασιατική κουλτούρα επιτάσσει οι αλλοδαποί επιχειρηματίες που επιθυμούν να δραστηριοποιηθούν εμπορικά ή επενδυτικά στην Κίνα να έχουν αντιληφθεί «τον κινεζικό τρόπο του επιχειρείν» (“the Chinese way of doing things”), παρατηρούμε με ικανοποίηση ότι οι διμερείς σχέσεις εξελίσσονται ραγδαία, με ανταλλαγές επισκέψεων αξιωματούχων και σύναψη

διαδικασίας που λαμβάνει χώρα σε ουδέτερο και εμπιστευτικό τόπο, με την παρουσία διαπιστευμένου διαμεσολαβητή.

52 _ LAWYER

συμφωνιών συνεργασίας στους τομείς των μεταφορών, του εμπορίου, της ναυτιλίας, του τουρισμού, του πολιτισμού και των ναυπηγικών επισκευών. Ειδικότερα, σημαντικό τεκμήριο των στενών σχέσεων Κίνας και Ελλάδας συνιστά η υπογραφή Μνημονίου Συνεργασίας το 2018 στο πλαίσιο της Κινεζικής πρωτοβουλίας «Μία Ζώνη, Ένας Δρόμος», γνωστή και ως «δρόμος του μεταξιού». Μάλιστα, η πρέσβειρα της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας επισήμανε πρόσφατα επί του θέματος ότι: «Η κινεζική επιχειρηματική κοινότητα αποδίδει ιδιαίτερο βάρος στη μοναδική θέση της Ελλάδας ως μιας από τις κορυφαίες οικονομίες στην περιοχή· η χώρα είναι επίσης πύλη εισόδου για τις ευρωπαϊκές αγορές, και αυτό την καθιστά ελκυστικότερο επενδυτικό προορισμό». Άλλωστε, η εναλλακτική επίλυση διαφορών και συγκρούσεων με συμβιβασμό ανήκει στον πολιτικό πολιτισμό και στις πολιτιστικές αξίες της κινεζικής και ευρύτερα νοτιοανατολικής ασιατικής κουλτούρας. Ιδέες του Κομφούκιου και των βουδιστικών παραδόσεων, σύμφωνα με τις οποίες η θρησκεία και η φιλοσοφία υιοθετούν την αρμονία και την ειρήνη, φαίνεται ότι έχουν επηρεάσει με κάποιον τρόπο τον κινεζικό πολιτικό πολιτισμό. Ο θεσμός της διαμεσολάβησης φαίνεται ότι συνάδει με την προηγηθείσα αναφορά, αφού αποτελεί έναν τρόπο ειρηνικής συνδιαλλαγής και επίλυσης διαφορών. Ο θεσμός είναι διαδεδομένος τόσο στην Κίνα, όσο και στην Ελλάδα και πλέον χρησιμοποιείται ευρέως στις επιχειρηματικές διαφορές. Ταυτόχρονα χρησιμοποιείται ευρέως και στις υποθέσεις μεταξύ ελληνικών και εν γένει ευρωπαϊκών επιχειρήσεων με κινεζικές, καθώς η ενδεχόμενη δικαστική επίλυση διαφορών ως διαδικασία θα ήταν περίπλοκη, χρονοβόρα και πολυέξοδη. Η διαμεσολάβηση, όταν αφορά σε τέτοιου είδους διαφορές που προκύπτουν από διεθνείς εμπορικές συναλλαγές, υπερβαίνει τα πολύπλοκα ζητήματα νομικής ερμηνείας και δικαιοδοσίας, ενώ η δυνατότητα ηλεκτρονικής, μάλιστα, διαμεσολάβησης επιλύει και ζητήματα χρόνου, κόστους και μετακινήσεων των μερών. Πρόκειται για μια οικειοθελή και εμπιστευτική διαδικασία επίλυσης διαφορών, η οποία επιλέγεται από τους ίδιους τους ενδιαφερόμενους. Η

παρουσία των δικηγόρων και των δύο πλευρών, σε συνδυασμό με την αμερόληπτη στάση ενός ανεξάρτητου, διαπιστευμένου και κατάλληλα εκπαιδευμένου διαμεσολαβητή, ο οποίος κατευθύνει τα μέρη αλλά δεν εκφράζει άποψη, προσδίδει στον ανωτέρω θεσμό το κατάλληλο κύρος και την αξιοπιστία που απαιτείται, ώστε το αποτέλεσμα της διαμεσολάβησης να είναι σεβαστό και αποδεκτό από όλους. Οι διαμεσολαβήσεις μεταξύ ελληνικών και κινεζικών συμφερόντων επιχειρήσεων πραγματοποιούνται με επιτυχία από το 2012, με διαμεσολαβητές - μέλη του Ελληνικού Κέντρου Διαμεσολάβησης και Διαιτησίας στο Πεκίνο. Το Ελληνικό Κέντρο Διαμεσολάβησης και Διαιτησίας έχει υπογράψει συμφωνία συνεργασίας με το Κεντρικό Επιμελητήριο του Πεκίνου (CCPIT Beijing) και συγκεκριμένα με το Κέντρο Διαμεσολάβησης που αυτό διαθέτει. Αξίζει, δε, να σημειωθεί ότι το Κεντρικό Επιμελητήριο της Κίνας έδωσε «ψήφο εμπιστοσύνης» στο Ελληνικό Κέντρο Διαμεσολάβησης και Διαιτησίας, καθώς στη λίστα διαπιστευμένων Διαμεσολαβητών του Κεντρικού Επιμελητηρίου της Λ.Δ. της Κίνας περιλαμβάνονται έξι Έλληνες διαμεσολαβητές του ΕλλΚΔΔ. Η διαπίστευση αυτή αποτελεί ψήφο εμπιστοσύνης του Κεντρικού Επιμελητηρίου της Κίνας στο Ελληνικό Κέντρο Διαμεσολάβησης και Διαιτησίας, το οποίο ιδρύθηκε και λειτουργεί από το 2006 αναπτύσσοντας ξεχωριστή και πρωτοπόρο για τα ελληνικά δεδομένα τεχνογνωσία. Φαίνεται πως η επιθυμία της Ελλάδας να διαδραματίσει σημαντικό στρατηγικά ρόλο στην υπερατλαντική ανάπτυξη της Κίνας, με αμοιβαίο σεβασμό και επωφελή συνεργασία, πρέπει να συνάδει και με «γρήγορη δικαιοσύνη». Η διαμεσολάβηση είναι τόσο σε οικουμενικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο η επόμενη μέρα στην επίλυση εμπορικών διαφορών και αποκτά ολοένα και περισσότερους θιασώτες. Και αυτό, γιατί η επίλυση των διαφορών γίνεται πλέον μέσω μιας ταχύτατης διαδικασίας, κοινώς αποδεκτής από όλους με την επίτευξη συμφωνίας που εξισορροπεί τα συμφέροντα όλων των συμβαλλόμενων μερών. ■

H διαμεσολάβηση είναι μια εκούσια διαδικασία που αναγνωρίζει και αποδίδει και στις δύο επιχειρήσεις θέση ισχύος

LAWYER _ 53

_ΟPINIONS

ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΕΣ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ: Δικαιοπολιτική Προσέγγιση ενός ζητήματος δημόσιας υγείας

Αθανάσιος Παναγιώτου Υποψήφιος Δ.Ν., LL.M. Queen Mary University of London | Δικηγόρος Παρ’ Εφέταις | Adjunct Professor, The American College of Greece-Deree | Μέλος Δ.Σ. European Association of Health Law

Οι νοσοκομειακές λοιμώξεις αποτελούν μείζον πρόβλημα δημόσιας υγείας θέτοντας σε κίνδυνο την ασφάλεια των ασθενών και οδηγώντας

Δεδομένα

σε σημαντική αύξηση των

Στην Ε.Ε. υπολογίζεται ότι ετησίως περίπου 4.100.000 ασθενείς εμφανίζουν νοσοκομειακή λοίμωξη με εκτιμώμενο αριθμό θανάτων τις 37.000. Παρόμοιο πρόβλημα αντιμετωπίζουν τα ελληνικά νοσοκομεία που έρχονται αντιμέτωπα με ολοένα και αυξανόμενα επίπεδα μικροβιακής αντοχής και εμφάνιση νοσοκομειακών λοιμώξεων από πολυανθεκτικούς μικροοργανισμούς. Αυτό επιβάλλει την άμεση εφαρμογή μέτρων ελέγχου λοιμώξεων. Σύμφωνα με πρόσφατη εθνική καταγραφή (ΚΕΕΛΠΝΟ), το 9% των ασθενών που νοσηλεύονται στα δημόσια νοσοκομεία αναπτύσσει λοίμωξη, ποσοστό πολύ υψηλότερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (6%). Επομένως, το πρόβλημα των νοσοκομειακών λοιμώξεων είναι εκτεταμένο και εκτιμάται ότι στην Ελλάδα οι νοσοκομειακές λοιμώξεις ευθύνονται για περίπου 3.000 θανάτους και κοστίζουν 1,2 δις ευρώ ετησίως (Θ. Πλεύρης, Νοσοκομειακές Λοιμώξεις, Νομική Βιβλιοθήκη, 2018). Η έκταση του ζητήματος αναγνωρίστηκε σε Ευρωπαϊκό επίπεδο με τη Σύσταση του Συμβουλίου της 9ης Ιουνίου του 2009 σχετικά με την ασφάλεια των ασθενών. Με βάση έκθεση που κατέγραψε την πρόοδο που σημειώθηκε, απαιτούνται

δεικτών νοσηρότητας, θνησιμότητας, διάρκειας και κόστους νοσηλείας. Η σύγχρονη ιατρονοσηλευτική φροντίδα συχνά επιβάλλει τη χρήση παρεμβατικών τεχνικών για την αντιμετώπιση των ασθενών, με αποτέλεσμα τον κίνδυνο εμφάνισης λοιμώξεων συνδεόμενων με αυτές.

54 _ LAWYER

κύκλου του. Συνεπώς, γίνεται κάθε φορά αναγωγή στην ειδικότητα του κάθε ιατρού για την ανεύρεση του προτύπου επιμέλειας. H προσβολή του ασθενούς με νοσοκομειακή λοίμωξη ενδέχεται να οφείλεται σε ιατρική αμέλεια. Με βάση σχετική νομολογία, ευθύνη υπάρχει είτε λόγω μη τήρησης των κανόνων καθαρισμού και αντισηψίας είτε λόγω λανθασμένης διάγνωσης είτε λόγω μη ορθής παρακολούθησης της μετεγχειρητικής πορείας. Επίσης, δεδομένου ότι η ενημέρωση για τη διάγνωση, την πορεία και τους κινδύνους της θεραπείας αποτελεί δικαίωμα του ασθενούς, ο τελευταίος θα πρέπει να ενημερώνεται πάντα για τον κίνδυνο νοσοκομειακής λοίμωξης και τυχόν μη ενημέρωσή του ενδέχεται να συνιστά αυτοτελή προσβολή των δικαιωμάτων του. Με βάση τη νομολογία πολιτικών, διοικητικών και ποινικών δικαστηρίων (ενδεικτικά: ΠολΠρΝ 16/2015, ΕφΝαυπ 129/2013, ∆ΕφΑθ 1239/2015, ΑΠ 830/2009), ευθύνη εμφανίζεται στα ακόλουθα επίπεδα: ► ύ παρξη διαγνωστικού λάθους (ο ιατρός δεν εκτιμά τη λοίμωξη και προβαίνει σε λανθασμένη διάγνωση είτε την στιγμή που αυτή εκδηλώνεται είτε μετά την έξοδο του ασθενούς από νοσηλευτικό ίδρυμα) ► λ ανθασμένη θεραπεία, παρά την ορθή διάγνωση π.χ. λήψη αντιβίωσης από το στόμα αντί ενδοφλεβίως ή αντί άμεσου χειρουργικού καθαρισμού ► μ η τήρηση κανόνων αντισηψίας και καθαρισμού των χώρων του χειρουργείου σε συνδυασμό –συχνά- με έναν από τους προαναφερθέντες παράγοντες (Βλ. Πλεύρη, ό.π.) Σε κάποιες περιπτώσεις δεν υπήρξε τήρηση των κανόνων αντισηψίας, σε άλλες ο ιατρός στηρίχθηκε σε τηλεφωνική διάγνωση μη διενεργώντας τις απαιτούμενες εξετάσεις για τον έγκαιρο εντοπισμό της λοίμωξης και, τέλος, σε άλλες υποτιμήθηκαν τα συμπτώματα ή υπήρξε λανθασμένη διάγνωση καθώς τα ίδια συμπτώματα παρέπεμπαν σε πιο ήπιες επιπλοκές με συνέπεια απώλεια πολύτιμου χρόνου. Ωστόσο, δεδομένου ότι ακόμα και η πιστή τήρηση κανόνων αντισηψίας δεν αρκεί

περισσότερες προσπάθειες ιδίως για την εξασφάλιση εξειδικευμένου στον έλεγχο των λοιμώξεων προσωπικού στους χώρους παροχής υγειονομικής περίθαλψης και της ικανότητας για απομόνωση των προσβεβλημένων ασθενών (https://eur-lex.europa.eu/legal-content/ el/TXT/?uri=CELEX:52014DC0371). Το ζήτημα αποκτά μεγαλύτερη σημασία λόγω και της παροχής διασυνοριακής περίθαλψης (Οδηγία 2011/24/ΕΕ).

Εθνική Νομοθεσία Σε εθνικό επίπεδο, τα βασικά νομοθετήματα είναι το άρθρο 21 του ν. 4208/2013 που καθορίζει το γενικότερο πλαίσιο για τον έλεγχο των νοσοκομειακών λοιμώξεων και η Υπουργική απόφαση Υ1ΓΠ114971/18.02.2014 που αποσκοπεί στον ορισμό μέτρων, όρων και διαδικασιών για την αντιμετώπιση της μικροβιακής αντοχής, την πρόληψη και τον έλεγχο των νοσοκομειακών λοιμώξεων στους χώρους παροχής υγείας. Οι βασικές κατευθύνσεις είναι οι εξής: ► ο έλεγχος των νοσοκομειακών λοιμώξεων αποτελεί ευθύνη των διοικήσεων και αξιολογείται με βάση συγκεκριμένους δείκτες καθοριζόμενους από τον ΕΟΔΥ (έχει τη γενική εποπτεία) ► κοινοποίηση συνολικής δαπάνης για τον περιορισμό των νοσοκομειακών λοιμώξεων και την ετήσια δαπάνη κόστους αυτών από κάθε διοίκηση ► σύσταση Επιτροπής Νοσοκομειακών Λοιμώξεων εντός νοσοκομείων ► η αποτελεσματικότητα των διοικήσεων κρίνεται και με βάση την προσπάθεια που κάνουν για τη μείωση των νοσοκομειακών λοιμώξεων.

Ευθύνη

Αν και το νομοθετικό πλαίσιο για τον έλεγχο των νοσοκομειακών λοιμώξεων κρίνεται επαρκές επιβάλλοντας την τήρηση δεικτών και κανόνων, η εφαρμογή του είναι προβληματική

Ο ιατρός ευθύνεται σε αποζημίωση, εάν ενεργήσει από δόλο ή αμέλεια. Με βάση τις δικαστικές αποφάσεις, ο ιατρός δεν φέρει ευθύνη «εάν ενήργησε κατά τους κανόνες της ιατρικής επιστήμης (lege artis) και ειδικότερα όπως θα ενεργούσε κάτω από τις ίδιες συνθήκες και περιστάσεις και με τα στη διάθεσή του μέσα ο συνετός και επιμελής ιατρός». Ως μέτρο σύγκρισης λαμβάνεται υπόψη η συμπεριφορά που μπορούσε να επιδείξει ο μέσος εκπρόσωπος του ιατρικού επαγγέλματος, ο τυπικός εκπρόσωπος του

LAWYER _ 55

_ΟPINIONS Συμπεράσματα-Προτάσεις

πάντοτε, η νομολογία εστιάζει όχι τόσο στην πρόκληση, αλλά στην έγκαιρη αντιμετώπιση της νοσοκομειακής λοίμωξης. Ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι και το παρακάτω απόσπασμα της ∆ΕφΑθ 1239/2015: “Α) Ακόμη και αν οι θεράποντες ιατροί δεν διέπραξαν κανένα πταίσμα σχετικά με την αντισηψία, το γεγονός ότι η μηνιγγίτιδα εμφανίσθηκε παρά το ότι ο ασθενής οπωσδήποτε δεν υπήρξε φορέας της πριν τη χειρουργική επέμβαση, αποτελεί τεκμήριο πταίσματος περί την οργάνωση και λειτουργία του νοσηλευτικού ιδρύματος. Β) Η απόδειξη τήρησης αυστηρών μέτρων αποστείρωσης και αντισηψίας εκ μέρους του νοσοκομείου δεν αρκεί από μόνη της για την απόδειξη ότι δεν υπήρξε κανένα πταίσμα κατά την εφαρμογή των μέτρων αυτών. ∆ηλαδή το νοσοκομείο έπρεπε να παρέχει στον ασθενή υποχρέωση ασφάλειας του αποτελέσματος. Γ) Το νοσοκομείο δεν απέδειξε ότι η μηνιγγίτιδα οφείλεται σε ξένη αιτία, δηλαδή σε πράξη τρίτου προσώπου, ή σε πταίσμα του θύματος. Επίσης, η υποχρέωση ασφάλειας αφορά το σύνολο των χώρων ενός νοσοκομείου, ενώ η ευθύνη ιατρών και κλινικής είναι αλληλέγγυα. ∆) Το κόστος της μη επίτευξης τέλειας αντισηψίας δεν πρέπει να το υφίσταται ο ασθενής»”.

Αν και το νομοθετικό πλαίσιο για τον έλεγχο των νοσοκομειακών λοιμώξεων κρίνεται επαρκές, επιβάλλοντας την τήρηση δεικτών και κανόνων, η εφαρμογή του είναι προβληματική. Μία πρόταση που έχει διατυπωθεί από τον Δικηγόρο Δρ. Θάνο Πλεύρη είναι η δημιουργία μητρώου με τα ποσοστά των λοιμώξεων που αναπτύσσονται ανά κλινική (με ελευθέρως προσβάσιμα στοιχεία). Έτσι, θα διευκολύνεται η ελεύθερη επιλογή ιατρού και νοσηλευτικού ιδρύματος από τον ασθενή και η πολιτεία θα ελέγχει τα αποτελέσματα των διοικήσεων που επιλέγει στα δημόσια νοσοκομεία και την ποιότητα των ιδιωτικών κλινικών με τις οποίες συμβάλλεται ο ΕΟΠΥΥ. Δεδομένου ότι ο έλεγχος των νοσοκομειακών λοιμώξεων αποτελεί προϋπόθεση για τη διασφάλιση της υψηλής ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας και ότι ο Οργανισμός Διασφάλισης της Ποιότητας στην Υγεία (ιδρύθηκε με τον ν. 4715/2020) θα διενεργεί αξιολόγηση όλων των παρόχων υπηρεσιών υγείας της χώρας για τη βελτίωση του επιπέδου ασφάλειας των παρεχόμενων υπηρεσιών, είναι βέβαιο πως ο νέος φορέας μπορεί να βοηθήσει σημαντικά. Τέλος, μία πρόταση που διατυπώνει ο γράφων είναι η δημιουργία ενός ευρωπαϊκού μηχανισμού για την αποζημίωση των ασθενώνθυμάτων νοσοκομειακών λοιμώξεων (εγκαθίδρυση αντικειμενικής, άνευ υπαιτιότητας, αστικής ευθύνης). Δεδομένου ότι η σοβαρότητα του ζητήματος οδήγησε σε ανάληψη δράσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η υιοθέτηση μιας ευρωπαϊκής λύσης για την αποκατάσταση των σχετικών ζημιών θα βασιζόταν στην ιδέα της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης και στη δίκαιη κατανομή του θεραπευτικού κινδύνου μεταξύ της Ε.Ε. και των κρατών-μελών. Η Ε.Ε. θα αναλάμβανε το μεγαλύτερο μέρος της χρηματοδότησης και η συμβολή κάθε κράτους-μέλους θα εξαρτάτο από τη μετρήσιμη απόδοσή του σε συγκεκριμένους προκαθορισμένους δείκτες (στατιστικά στοιχεία μολύνσεων, επιπλοκών, θανάτων κ.λπ.). Αναμφίβολα μία τέτοια προσέγγιση θα δημιουργούσε κίνητρα βελτίωσης. ■

Μία πρόταση που διατυπώνει ο γράφων είναι η δημιουργία ενός ευρωπαϊκού μηχανισμού για την αποζημίωση των ασθενών-θυμάτων νοσοκομειακών λοιμώξεων (ύπαρξη αντικειμενικής, άνευ υπαιτιότητας, αστικής ευθύνης) 56 _ LAWYER

“ΚΑΤΟΧΥΡΩΣΗ” ΤΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΤΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΗΣ - BACK TO THE BASICS

Μαρία Γ. Σινανίδου Int. IP LL.M. Certified Mediation Advocate, Δικηγόρος

«Απατάσαι κλέφτη άπληστε, εάν νομίζης ότι δια να γίνεις ποιητής είναι αρκετόν να αγοράσης εν αντίτυπον των ποιημάτων μου. Δεν αποκτά κανείς την δόξαν με εξ ή με δέκα σερτέτσια … Όταν τις θέλη να αποκτήση φήμην απαγγέλων ως ιδικούς του, στίχους γραφέντας από άλλον, δεν αρκεί να αγοράση το βιβλίον του, αλλά πρέπει να αγοράση και την σιωπήν του.»*

δημιουργός ενός έργου είναι ο αρχικός δικαιούχος του περιουσιακού και του ηθικού δικαιώματος επί αυτού. Τα δικαιώματα αποκτώνται πρωτογενώς χωρίς διατυπώσεις. Τούτο ορίζεται ρητώς στον ελληνικό νόμο (α. 6 παρ. 2 ν. 2121/1993) και συνιστά θεμελιώδη αρχή του δικαίου της πνευματικής ιδιοκτησίας. Η αρχή αυτή της πρωτογενούς κτήσης του δικαιώματος της πνευματικής ιδιοκτησίας διατυπώνεται ρητώς και στη Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης, όπου προβλέπεται ότι η απόλαυση και άσκηση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας δεν υπόκεινται σε καμία διατύπωση (βλ. α. 5 παρ. 2 Διεθνούς Σύμβασης της Βέρνης). Συνεπώς, δεν απαιτείται η τήρηση κάποιας τυπικής διαδικασίας ή η σύμπραξη κάποιας κρατικής ή μη υπηρεσίας για την αναγνώριση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας σε ένα έργο, όπως ισχύει, για την κτήση δικαιωμάτων επί άλλων άυλων αγαθών

* Marcus Valerius Martialis (Ρωμαίος ποιητής από την Ισπανία), απόδοση ΜιχαηλίδηςΝουάρος Περί το πρόβλημα της φύσεως της πνευματικής ιδιοκτησίας ΕΕΝ 1958, 913επ.

LAWYER _ 57

(επί παραδείγματι για την κατοχύρωση σήματος ή τις ευρεσιτεχνίες). Στις Η.Π.Α., οι οποίες έχουν επίσης υπογράψει τη Σύμβαση της Βέρνης, ισχύει εξίσου η αρχή αυτή, ωστόσο υπάρχει η δυνατότητα προαιρετικής κατάθεσης του έργου στην οικεία υπηρεσία του US Copyright Office (Register of Copyrights). Τα δικαιώματα, τα οποία απορρέουν από το δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησίας για τον δημιουργό/δικαιούχο, υφίστανται από τη στιγμή που δημιουργείται το έργο με μια συγκεκριμένη μορφή, εφόσον αυτό είναι πρωτότυπο. Επομένως, μοναδική προϋπόθεση για την προστασία ενός έργου είναι η πρωτοτυπία αυτού. Αναφορικά με το κριτήριο της πρωτοτυπίας, σημειώνεται ότι το έργο θα πρέπει να είναι αποτέλεσμα της προσωπικής πνευματικής εργασίας του δημιουργού του, ο οποίος θα πρέπει να έχει πραγματοποιήσει ελεύθερες και δημιουργικές επιλογές κατά

_ΟPINIONS τη δημιουργία αυτού. Το ερώτημα κατά πόσο ένα έργο πληροί το κριτήριο της πρωτοτυπίας εναπόκειται στην κρίση του δικαστή και δεν είναι στην αρμοδιότητα οποιουδήποτε φορέα να κρίνει αυτό εκ των προτέρων. Επιπλέον, η πρωτογενής κτήση του δικαιώματος της πνευματικής ιδιοκτησίας είναι ανεξάρτητη από τη δημοσίευση ή μη ενός έργου. Τούτο σημαίνει ότι εφόσον ένα έργο είναι πρωτότυπο, προστατεύεται το ίδιο, είτε αυτό παραμείνει στο συρτάρι του δημιουργού του είτε κυκλοφορήσει και γίνει ευρέως γνωστό. Για την ενίσχυση της θέσης του δημιουργού και της απόδειξης της πατρότητάς του επί του έργου του (σε περίπτωση που αμφισβητηθεί και προκύψει δικαστική διένεξη), υφίστανται στην πράξη και αναγνωρίζονται από τα δικαστήρια, τόσο τα ημεδαπά όσο και τα αλλοδαπά, ορισμένες πρακτικές, οι οποίες δεν συνίστανται σε ‘κατοχύρωση’, αλλά έχουν ως αποκλειστικό σκοπό τη βεβαίωση ύπαρξης ενός συγκεκριμένου έργου μία δεδομένη χρονική στιγμή (κτήση βέβαιης χρονολογίας). Καμία από τις πρακτικές αυτές δεν έχει συστατικό χαρακτήρα, όλες τους αναγνωρίζονται διεθνώς ως μαχητά τεκμήρια, ήτοι επιδέχονται ανταπόδειξη και εκτιμώνται ελεύθερα από τον δικαστή. Σε κάθε περίπτωση, βοηθούν τον δημιουργό, εάν χρειαστεί, να αποδείξει τη χρονική στιγμή ύπαρξης του έργου του με τη συγκεκριμένη μορφή. Η πρώτη πρακτική συνίσταται στην πράξη κατάθεσης του πνευματικού δημιουργήματος ενώπιον συμβολαιογράφου. Δεδομένου ότι ο συμβολαιογράφος δεν προβαίνει (ούτε θα μπορούσε άλλωστε) σε έλεγχο ουσίας για την ύπαρξη ή μη της πρωτοτυπίας του κατατιθέμενου έργου, η κατάθεση του έργου σε αυτόν εφοδιάζει τον δημιουργό με το αποδεικτικό στοιχείο της βέβαιης χρονολογίας, το οποίο εκτιμάται ελεύθερα από το δικαστήριο σε περίπτωση αντιδικίας. Η δεύτερη πρακτική είναι αυτή της ηλεκτρονικής χρονοσήμανσης ενός έργου. Ο Οργανισμός Πνευματικής Ιδιοκτησίας έχει δημιουργήσει την υπηρεσία της ηλεκτρονικής χρονοσήμανσης (timestamp.gr), προκειμένου να αποκτούν βέβαιη χρονολογία τα έργα των δημιουργών, ανεξαρτήτως του είδους τους, είτε πρόκειται για επαγγελματίες είτε για ερασιτέχνες. H υπηρεσία ηλεκτρονικής χρονοσήμανσης ουσιαστικά ταυτοποιεί μοναδικά ένα έργο - σε ψηφιακή ή ψηφιοποιημένη μορφή - και καταγρά-

φει την ακριβή ημερομηνία και ώρα υποβολής του σε αυτήν. Η τρίτη πρακτική που ακολουθείται είναι η αποστολή συστημένης επιστολής με αποστολέα και παραλήπτη τον ίδιο τον δημιουργό (ή και παραλήπτη τρίτο). Συστήνεται η αποστολή δύο συστημένων επιστολών, η φύλαξη της απόδειξης και διατήρηση της συγκεκριμένης επιστολής, στην οποία περιλαμβάνεται το έργο, κλειστής μέχρι - και εφόσον - προκύψει διαφορά αναφορικά με το συγκεκριμένο έργο, όποτε και η εν λόγω επιστολή θα ανοιχθεί ενώπιον του δικαστηρίου από δικαστή, ο οποίος θα βεβαιώσει και το περιεχόμενό της. Κατά τα λοιπά, ισχύουν ως αποδεικτικά μέσα εκείνα που αναφέρει ο Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας στο άρθρο 339 ΚΠολΔ, ήτοι η ομολογία, η αυτοψία, η πραγματογνωμοσύνη, τα έγγραφα, η εξέταση των διαδίκων, οι μάρτυρες, τα δικαστικά τεκμήρια και οι ένορκες βεβαιώσεις. Επισημαίνεται ότι η ένδειξη του σήματος © επί των έργων είναι αδιάφορη για τη προστασία αυτών με δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας. Αν και η ύπαρξη αυτού δεν προσθέτει τίποτα και αντίστοιχα η απουσία του δεν αφαιρεί κάτι, ωστόσο συχνά βοηθά στον εντοπισμό των δικαιούχων και λειτουργεί αποτρεπτικά, προκειμένου να αποφεύγεται η παραβίαση δικαιωμάτων. Αξίζει, τέλος, να αναφερθεί ότι σύμφωνα με τον ν. 3149/2003 (α. 12, παρ. 8α), “κάθε έργο που εκδίδεται στη χώρα, ανεξαρτήτως μορφής, λαμβάνει και φέρει διεθνή αριθμοδότηση ISBN, ISSN ή ISMN ανάλογα με το είδος του έργου - την οποία παρέχει κατ’ αποκλειστικότητα η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος” και η οποία δεν καλύπτει τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας. Η υποχρέωση κατάθεσης αντιτύπων συγκεκριμένων κατηγοριών έργων στην Εθνική Βιβλιοθήκη, στη Βιβλιοθήκη της Βουλής και στις Δημόσιες Βιβλιοθήκες ουδόλως σχετίζεται με την κτήση του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας. Πρόκειται για μέτρο αμιγώς διοικητικής φύσεως που αποσκοπεί στη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και τον εμπλουτισμό των εθνικών αρχείων. ■

Ο δημιουργός ενός έργου είναι ο αρχικός δικαιούχος του περιουσιακού και του ηθικού δικαιώματος επί αυτού. Τα δικαιώματα αποκτώνται πρωτογενώς χωρίς διατυπώσεις

58 _ LAWYER

_INDUSTRY FOCUS

Ελένη Προβίδη VP Legal & Public Affairs, AB Βασιλόπουλος

Η γοητεία της ενεργού συμμετοχής σε έναν διαρκώς κινούμενο οργανισμό Ταχύτητα - εύρος αντικειμένου - διαχείριση κινδύνου είναι οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η επικεφαλής του νομικού τμήματος της ΑΒ Βασιλόπουλος, Ελένη Προβίδη, η οποία μιλά στο Lawyer για τα νομικά ζητήματα που ανέκυψαν στην αγορά των σούπερ μάρκετ λόγω της πανδημίας του Covid-19, την κινητήριο δύναμη των δικηγόρων οι οποίοι επιλέγουν να ενταχθούν στο δυναμικό μιας εταιρίας, αλλά και τη φιλοσοφία που την χαρακτηρίζει ως team leader.

Της Αλεξάνδρας Βαρλά

Ποιες είναι οι προκλήσεις που αντιμετωπίζετε ως επικεφαλής του νομικού τμήματος μιας από τις μεγαλύτερες αλυσίδες λιανικού εμπορίου τροφίμων, με παρουσία και στο εξωτερικό; Αν έπρεπε να τις συνοψίσω σε ένα τρίπτυχο, θα έλεγα ταχύτητα-εύρος αντικειμένου-διαχείριση κινδύνου. Πέρασε ανεπιστρεπτί η εποχή που οι εσωτερικοί δικηγόροι κρατούσαμε ψηλά, ως σημαία διαφορετικότητας και κύρια πρόκληση, την εγγύτητά μας στο επιχειρηματικό γίγνεσθαι της εταιρίας και την υπέρβαση του κλασικού ρόλου του δικηγόρου- αυτά πια είναι τα απολύτως αυτονόητα. Για εμάς στο λιανεμπόριο, και ειδικά στο λιανεμπόριο τροφίμων, η ταχύτητα με την οποία κινείται η παγκόσμια αγορά, οι τεχνολογικές εξελίξεις κι ο αυξανόμενος ρόλος της τεχνολογίας σε κάθε επίπεδο της δουλειάς μας, οι ανακατατάξεις που μοιράζουν την τράπουλα και δημιουργούν διαρκώς νέα

LAWYER _ 59

_INDUSTRY FOCUS δεδομένα, οι νέες ανάγκες του πελάτη, μαζί με την ταχύτητα των αλλαγών, που μπορεί να μη συγκρίνεται με την αντίστοιχη των εταιριών τεχνολογίας, αλλά σίγουρα στην έκταση αυτή δεν υπήρχε μέχρι πολύ πρόσφατα, αυτή είναι η μια πρόκλησή μας. Που ταυτόχρονα ακουμπάει κι επηρεάζει άμεσα και τη δεύτερη- το εύρος του αντικειμένου· δεν υπάρχει τομέας της νομικής επιστήμης που να μην μας ακουμπάει, που να μην πρέπει να τον μάθουμε και να τον χειριστούμε, δεν υπάρχει θέμα που να έχουμε την πολυτέλεια να πούμε πως δε μας αφορά, νομικό ή μη. Η άμεση και άψογη εξυπηρέτηση εσωτερικών κι εξωτερικών πελατών, σε μια εταιρία που η πελατοκεντρική φιλοσοφία είναι το ιερό της δισκοπότηρο, αυτό κι αν είναι πρόκληση, και μάλιστα από αυτές που αγαπούμε. Κι όλα αυτά συμβαίνουν ταυτόχρονα σε ένα απόλυτα ρυθμισμένο πλαίσιο, μέσα σε ένα εταιρικό περιβάλλον που - και λόγω της παρουσίας στο εξωτερικό - εμφορείται από την κουλτούρα της διαχείρισης κινδύνου και της κανονιστικής συμμόρφωσης (που κι αυτή μέσα στα καθήκοντα των δικηγόρων είναι), με πολιτικές και διαδικασίες που διατρέχουν όλη την οργάνωση και τη λειτουργία της σε βαθμό, τολμώ να πω, που ελάχιστες άλλες εταιρίες της χώρας διαθέτουν.

ειδικού σκοπού, η προστασία των ευπαθών ομάδων, η ασφάλεια στον χώρο εργασίας, η έκρηξη του ηλεκτρονικού εμπορίου και οι νέες συνεργασίες που έγιναν για να ανταποκριθούμε σε αυτήν, η ξαφνική υπερεξάρτηση από την τεχνολογία και η συνεπακόλουθη αναγκαιότητα ακόμα μεγαλύτερης προσοχής σε ό,τι έχει να κάνει με ασφάλεια και προστασία δεδομένων, αυτά ήταν τα σοβαρότερα νομικά θέματα που αντιμετωπίσαμε και εξακολουθούμε να αντιμετωπίζουμε. Kαι όλα αυτά μέσα σε μια εργασιακή καθημερινότητα πολύ δύσκολη εκ των συνθηκών, ιδίως κατά τη διάρκεια του πρώτου κύματος. Ευτυχώς όμως, όλα τα ζητήματα, τόσο τα λειτουργικά όσο και τα νομικά, πολύ γρήγορα διευθετήθηκαν και επανήλθε ένας φυσιολογικός ρυθμός, όσο μπορεί κανείς να χρησιμοποιήσει αυτή τη λέξη τούτη την περίοδο.

Η άμεση και άψογη εξυπηρέτηση εσωτερικών κι εξωτερικών πελατών, σε μια εταιρία που η πελατοκεντρική φιλοσοφία είναι το ιερό της δισκοπότηρο, είναι από τις προκλήσεις που αγαπούμε

Πώς κρίνετε την απόφαση της Κυβέρνησης να απαγορεύσει την πώληση των διαρκών αγαθών από τα σούπερ μάρκετ;

Ποια ήταν τα σοβαρότερα νομικά ζητήματα που αντιμετωπίσατε, στο πλαίσιο της πανδημίας, λόγω της αύξησης του καταναλωτικού ενδιαφέροντος προς τα σούπερ μάρκετ και των προκλήσεων για τη δημόσια υγεία, αλλά και τον ελεύθερο ανταγωνισμό;

Δραστηριοποιούμενοι σε έναν κλάδο που στη χώρα μας ρυθμίζεται αυστηρά σε κάθε του επίπεδο, η άμεση και καθολική συμμόρφωση στις νομοθετικές επιταγές είναι αυτονόητο και αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινής δουλειάς μας. Ταυτόχρονα θεωρούμε υποχρέωσή μας να βρίσκουμε, μέσα σ’αυτό το πλαίσιο, τρόπους για να εξυπηρετήσουμε και να δώσουμε λύσεις στους πελάτες μας. Η απαγόρευση πώλησης διαρκών αγαθών από τα σούπερ μάρκετ ήταν μια από τις πολλές αποφάσεις που λήφθηκαν από την Κυβέρνηση στις έκτακτες συνθήκες της πανδημίας, για απόλυτα κατανοητούς λόγους, την οποία και τηρήσαμε στο ακέραιο.

Όπως συμβαίνει με κάθε αναπάντεχη μεγάλη κρίση, έτσι και με την πανδημία οι επιχειρήσεις, και δη τα σούπερ μάρκετ που βρέθηκαν εκ του ρόλου τους αμέσως στην πρώτη γραμμή, αναγκάστηκαν να επανακαθορίσουν την ατζέντα τους εν μια νυκτί. Έγινε απόλυτη προτεραιότητα να παλέψουμε να προσαρμοστούμε άμεσα στα νέα δεδομένα, να διασφαλίσουμε την υγεία και την ασφάλεια τόσο των εργαζομένων όσο και των πελατών μας, να φροντίσουμε ότι οι αποθήκες θα έχουν προϊόντα και θα προμηθεύουν τα καταστήματα, ότι τα ράφια θα είναι γεμάτα, έπρεπε να ανοίξουμε νέους δρόμους εξυπηρέτησης για τον πελάτη και να λειτουργούμε με κανόνες, οι οποίοι διαμορφώνονταν από τις ίδιες τις εξελίξεις και άλλαζαν μέρα με τη μέρα. Η νέα συνθήκη της εργασίας από το σπίτι και των αδειών

Αναφερόμενη στην εξαγορά της ΤΡΟΦΟ από την ΑΒ Βασιλόπουλος, τη χαρακτηρίσατε ως «ένα σπουδαίο μάθημα που αναδεικνύει την αλληλεπίδραση μεταξύ νομικών και επιχειρηματικών ζητημάτων». Πώς επηρέασε αυτό τον ρόλο σας ως νομικής συμβούλου μέχρι σήμερα; Η ερώτηση αυτή είναι η τέλεια παγίδα για να ξαναρχίσουμε οι εσωτερικοί δικηγόροι να ευλογάμε τα γένια μας για την προστιθέμενη 60 _ LAWYER

αξία που προσφέρουμε μέσα στην εταιρία, αυτό που στην αρχή έλεγα ότι θεωρείται πλέον αυτονόητο και -μεταξύ μας- χιλιοειπωμένο, παρότι ολωσδιόλου αληθινό. Θα περιοριστώ, λοιπόν, στο να μιλήσω για την ομορφιά που έχει αυτή η αλληλεπίδραση, η οποία διατρέχει τη δουλειά μας κάθε λεπτό. Πιστεύω πως οι δικηγόροι που συνειδητά αποφασίζουν να ενταχθούν στο δυναμικό μιας εταιρίας, όχι για να βρουν σταθερούς και ασφαλείς όρους εργασίας, αλλά επειδή τους αρέσει η ίδια η φύση αυτής της δουλειάς, σε αυτήν ακριβώς την αλληλεπίδραση προσβλέπουν· δεν τους αρέσει να περιμένουν να τους έρθουν τα προβλήματα από έναν πελάτη, αλλά παθιάζονται με το να δουλεύουν μαζί του από την αρχή, σπαταλώντας ίσως χρόνο για θέματα ουδόλως νομικά, ώστε τα προβλήματα να μην έρθουν ποτέ - ή αν έρθουν, να είναι ζυγισμένο το ρίσκο από την αρχή με χειρουργική ακρίβεια. Είναι αυτή η συνεργασία, αυτή η πραγματικότητα της μιας ομάδας, μαζί, από την αρχή, που παθιάζει τους επιτυχημένους νομικούς συμβούλους των εταιριών. Όταν, ήδη από την περίοδο των σπουδών, αποφάσισα πως το οικογενειακό δικηγορικό γραφείο δεν θα βρει στο πρόσωπό μου τη συνέχειά του, ήξερα καλά τι χάνω - και δεν το σκέφτηκα ούτε δευτερόλεπτο. Το τι κερδίζω, τότε απλώς το φανταζόμουν κι ήταν η πορεία που το επισφράγισε πανηγυρικά. Κέρδισα τη γοητεία του διαρκώς κινούμενου, ζωντανού οργανισμού, της ενεργού συμμετοχής, και όχι μόνο με το δικηγορικό καπέλο, σε μια ομάδα που ζει, μεγαλώνει κι ονειρεύεται μαζί και πετυχαίνει - αυτή ήταν από την αρχή και παραμένει ακόμα η μεγαλύτερη χαρά κι ανταμοιβή. Ποιες είναι οι βασικές αρχές που σας χαρακτηρίζουν ως team leader; Ακεραιότητα, εμπιστοσύνη, ειλικρίνεια, φροντίδα, χιούμορ - ας μην τις πω αρχές, ας τις πω φιλοσοφία, τρόπο δουλειάς ή κομμάτια χαρακτήρα. Έχω ξεκάθαρες απαιτήσεις από την ομάδα μου - ζητάω να δουλεύει σοβαρά, ομαδικά, υπεύθυνα και αποδοτικά, να βοηθάει με κάθε τρόπο την εταιρία και να βρίσκει λύσεις στους χρόνους που απαιτείται, με απόλυτη ακεραιότητα, χωρίς καμία αλαζονεία. Να νοιάζεται να βοηθήσει τους ανθρώπους, να αφήνει πίσω την άκαμπτη νομική γλώσσα και να μπαίνει στη θέση των άλλων. Να γνωρίζει και να σταθμίζει πάντα τους κινδύνους, να ανοίγει τον δρόμο προς την σύννομη και ηθική

επιχειρηματικότητα, να βρίσκει λύσεις. Να έχει πάντα στο νου της πως όλα έχουν αποδέκτη τον πελάτη, πως -για να θυμηθώ το παλιό μου αφεντικό- «εμείς μπακάληδες είμαστε, φέτα πουλάμε». Στους συνεργάτες μου δίνω απόλυτη ελευθερία κινήσεων στα θέματα που χειρίζονται, τους έχω εμπιστοσύνη, δεν κάθομαι πάνω από το κεφάλι τους - ταυτόχρονα όμως ξέρουν καλά ποια είναι η στιγμή που πρέπει να έρθουν να συζητήσουμε ένα θέμα και βρισκόμαστε τακτικά όλοι μαζί για να συζητήσουμε ανοιχτά τα πάντα και να οργανώσουμε τα επόμενα βήματα. Την ίδια στιγμή, θέλω και φροντίζω να εξελίσσονται διαρκώς, να μαθαίνουν καινούργια πράγματα, να φέρνουν νέες ιδέες, η εκπαίδευση να μην τελειώνει ποτέ. Και υπάρχει διάχυτη φροντίδα, ειλικρινές ενδιαφέρον, βοήθεια σε κάθε περίπτωση, ευελιξία για να καλύπτονται προσωπικές και οικογενειακές ανάγκες, είμαστε κάπως σαν μια μεγάλη οικογένεια. Και ίσως το σημαντικότερο όλων: είμαστε αγαπημένοι, γελάμε, περνάμε καλά, κι αυτό είναι σπουδαίο πράγμα. ■

Ζητάω από την ομάδα μου να γνωρίζει και να σταθμίζει πάντα τους κινδύνους, να ανοίγει τον δρόμο προς την σύννομη και ηθική επιχειρηματικότητα, να βρίσκει λύσεις

LAWYER _ 61

_LAWYER ON TOUR

Adam Nguyen Ιδρυτής eBrevia

eBrevia: Η πλατφόρμα τεχνητής νοημοσύνης που αυτοματοποιεί τον έλεγχο συμβάσεων Ο ιδρυτής της eBrevia παρουσιάζει το καινοτόμο εργαλείο τεχνητής νοημοσύνης, που αυτοματοποιεί τον έλεγχο νομικών κειμένων και την εξαγωγή από αυτά κρίσιμων πληροφοριών, και ανακοινώνει την κυκλοφορία του στην ελληνική γλώσσα μετά την ιδιαίτερα επιτυχημένη συνεργασία του με πολυεθνικές δικηγορικές εταιρείες. Θα ήθελα να πάμε πίσω στο χρόνο, στα πρώτα χρόνια της eBrevia, πριν από 9 χρόνια. Πώς ξεκίνησαν όλα;

τήρησα ότι δίναμε πολλά χρήματα για τον -ιδιαίτερα ακριβό- χρόνο των δικηγόρων για έλεγχο συμβάσεων, με αμφιλεγόμενο ROI (Return on Investment). Εν κατακλείδι, ως δικηγόρος δεν ήθελα να κάνω αυτή τη δουλειά, και ως πελάτης τέτοιων νομικών υπηρεσιών δεν ήθελα να πληρώνω για μια τέτοια δουλειά. Αυτό ακριβώς οδήγησε στη διαδικασία δημιουργίας ενός εργαλείου, όπως το eBrevia. Μετά από εκτεταμένη έρευνα, καταλήξαμε να συνεργαστούμε με το πανεπιστήμιο Columbia. Από τη συνεργασία αυτή προέκυψε ένα εξαιρετικά δυνατό μείγμα, που περιελάμβανε γνώση και εμπειρία δικηγόρων όπως εμείς, με γνώσεις τεχνολογίας αιχμής από τους επιστήμονες τεχνητής νοημοσύνης του Columbia, και κυρίως του τρίτου συνιδρυτή της eBrevia, Jacob Mundt, που είναι και ο Γενικός Διευθυντής Τεχνολογίας (CTO) μας μέχρι σήμερα.

Νομίζω ότι όλοι έχουν την περιέργεια να μάθουν για το ξεκίνημά μας. To eBrevia γεννήθηκε από προσωπική εμπειρία, τόσο δική μου, όσο και του Ned Gannon, συνιδρυτή της eBrevia. O Ned και εγώ είχαμε φοιτήσει μαζί στο Harvard Law School, και οι δύο είχαμε εξασκήσει τη δικηγορία σε μεγάλες δικηγορικές εταιρείες. Οπότε είχαμε πραγματική εμπειρία ως νέοι δικηγόροι ελέγχοντας συμβόλαια, διεξάγοντας ελέγχους για συγχωνεύσεις και εξαγορές, εμπορικές συναλλαγές, καθώς και άλλες εταιρικές συναλλαγές. Αυτή ήταν μία χρήσιμη εμπειρία για έναν νέο δικηγόρο. Ωστόσο, σύντομα αυτή η επαναλαμβανόμενη εργασία έγινε μονότονη. Και η διαδικασία αναζήτησης βασικών πληροφοριών στα έγγραφα ήταν επίπονη, διαρκούσε πολλές ώρες και κόστιζε πολλά χρήματα στους πελάτες. Κάπως έτσι, ο Ned και εγώ αρχίσαμε να αναρωτιόμαστε πώς μπορούσε η τεχνολογία να βοηθήσει, ώστε να αυτοματοποιηθεί αυτή η διαδικασία. Αργότερα, καθώς εργαζόμουν σε ένα Private Equity Fund, παρα-

Όταν λοιπόν ξεκινήσατε και αρχίσατε να παρουσιάζετε την ιδέα σας σε δικηγόρους, ποια ήταν η αντίδρασή τους; Πώς τους πείσατε ότι ένα λογισμικό μπορεί να διαβάζει συμβάσεις, να τις εξετάζει ενδελεχώς και να εξάγει από εκεί πληροφορίες; 62 _ LAWYER

Δεν ήταν εύκολο. Οι καλοί δικηγόροι είναι από τη φύση τους επιφυλακτικοί. Και για αυτό είναι καλοί δικηγόροι, κάνουν ερωτήσεις και χρειάζονται αποδείξεις. Όταν ξεκινήσαμε το 2011, ήμασταν μόνο τρεις εταιρείες που έκαναν αυτή τη δουλειά. Υπάρχουν πολλά πλεονεκτήματα όταν μπαίνεις νωρίς σε μια αγορά, όμως υπάρχει και ένα βασικό μειονέκτημα: Πρέπει να δημιουργήσεις εσύ την την αγορά! Μας πήρε αρκετά χρόνια μέχρι να το πετύχουμε. Η διαδικασία δημιουργίας ενός προϊόντος τεχνολογίας είναι εκ φύσεως επαναληπτική. Σε πρώτη φάση, χρειαζόμασταν σχόλια και παρατηρήσεις των πελατών μας, βάσει των οποίων διαρκώς αναπροσαρμόζαμε το eBrevia. Αυτό βοήθησε πολύ τις μετέπειτα συνεργασίες μας, καθώς οι πελάτες έβλεπαν μια εταιρία ανάπτυξης λογισμικού που κατανοούσε τη δουλειά και τις ανησυχίες τους, ενώ λάμβανε σοβαρά υπ’ όψιν τις προτάσεις και τα σχόλιά τους. Στη συνέχεια, ακολουθούσε κάποια πιλοτική εφαρμογή, ώστε να κατανοήσει ο πελάτης το σύστημα και να αντιληφθεί πόσο χρόνο και χρήμα εξοικονομούσε, και πόσο ακριβές ήταν το πρόγραμμα. Αυτό το στάδιο ήταν συνήθως καταλυτικό. Τέλος, ακολουθούσε η πρακτική εφαρμογή, όπου οι πελάτες μας έβλεπαν ότι το πρόγραμμα λειτουργεί και πραγματικά τους βοηθάει στη δουλειά τους. Μας πήρε χρόνια να φτάσουμε μέχρι εκεί, αλλά μετά εξελίχθηκε σαν χιονοστιβάδα. Πλέον, πάρα πολλές δικηγορικές εταιρείες χρησιμοποιούν τη λύση μας, συμπεριλαμβανομένων γνωστών πολυεθνικών, όπως η Baker McKenzie και η Norton Rose Fulbright. Εκτός όμως από δικηγορικές εταιρείες, είναι και πολλοί οργανισμοί που καθημερινά χρειάζονται πληροφορίες από τις συμβάσεις τους. Αυτό ακριβώς κάνει η eBrevia: Όταν θέλεις να βρεις πληροφορίες από τις συμβάσεις σου, σε βοηθάμε να το κάνεις άμεσα και με εγκυρότητα.

Σήμερα, τα δύο συστήματα έχουν διασυνδεθεί πλήρως, ώστε, όταν ανεβάζεις αρχεία στο Venue, να μπορείς να εξάγεις πληροφορίες πολύ πιο γρήγορα με το eBrevia - κερδίζοντας πολύτιμο χρόνο στα πλαίσια μιας συναλλαγής. Οι δύο εταιρείες αναγνώρισαν τα κοινά οφέλη, και η DFIN εξαγόρασε την eBrevia τον Δεκέμβριο 2018. Και για την eBrevia ήταν ευκαιρία να ενταχθεί σε μια ευρύτερη πλατφόρμα σαν το Venue, με μεγάλο διεθνές πελατολόγιο. Έτσι, καταλήξαμε να συνεργαζόμαστε σήμερα με πολλές και μεγάλες εταιρείες, όπως τις PwC, Baker McKenzie, Norton Rose, καθως και μεγάλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, όπως η MUFG. To λογισμικό της eBrevia καταλαβαίνει πλέον πολλές γλώσσες, όπως Γερμανικά, Ισπανικά, Γαλλικά, Ιταλικά, Κινέζικα, Ιαπωνικά και πρόσφατα και Ελληνικά. Θα μπορούσατε να μας μιλήσετε για τη διεθνή στρατηγική σας; Ασφαλώς. Η στρατηγική πρακτικά προέκυψε από την εντυπωσιακή ανάπτυξη της τεχνολογίας μας. Αρχικά, στοχεύαμε μόνο στα Αγγλικά. Αργότερα, όπως εξελισσόταν ο κώδικας, η Τεχνητή Νοημοσύνη

Tο eBrevia έχει εκπαιδευτεί πλήρως στα Ελληνικά από την Αρχειοθήκη Α.Ε., αποκλειστικού partner της DFIN στην Ελλάδα, σε συνεργασία με την Ποταμίτης - Βεκρής, μια εκ των κορυφαίων δικηγορικών εταιρειών στην Ελλάδα μας μπορούσε να μάθει οποιαδήποτε γλώσσα. Χτίσαμε πάνω σε αυτό, εισάγοντας βελτιώσεις σε ορισμένες γλωσσικές ενότητες. Ξεκινήσαμε με γλώσσες με λατινική αλφάβητο και αργότερα επεκταθήκαμε και σε άλλες, όπως τα Ιαπωνικά και τα Κινεζικά, που βασίζονταν σε ιδεογράμματα. Στη συνέχεια, ακολούθησαν τα Ελληνικά, με τη συμβολή της ομάδας της Αρχειοθήκης Α.Ε., σε συνεργασία με την Ποταμίτης - Βεκρής, μία από τις κορυφαίες δικηγορικές εταιρείες στην Ελλάδα.

Μερικά χρόνια αργότερα, η DFIN, ένας από τους μεγαλύτερους παρόχους Virtual Data Rooms (VDRs) παγκοσμίως, σας προσέγγισε για συνεργασία, την οποία και ξεκινήσατε το 2018. Ποιο ήταν το σκεπτικό αυτής της κίνησης, και ποια τα οφέλη για τους πελάτες από τη συνεργασία αυτή; Όλο αυτό ουσιαστικά ξεκίνησε μερικά χρόνια νωρίτερα. Η DFIN είχε μάθει για την eBrevia και οι δύο εταιρείες αντιλήφθηκαν ότι είχαν ένα κοινό: Η eBrevia, ως πλατφόρμα τεχνητής νοημοσύνης που στοχεύει στην εξαγωγή πληροφοριών από συμβάσεις, θα μπορούσε να συνδυαστεί με το Venue της DFIN, ένα από τα κορυφαία Virtual Data Rooms στον κόσμο, που χρησιμοποιείται για Συγχωνεύσεις, Εξαγορές (M&A) και άλλες συναλλαγές στο χώρο των κεφαλαιαγορών.

Αν ήσουν πελάτης, θα έμπαινες στον πειρασμό να χρησιμοποιήσεις καινοτόμες τεχνολογίες, ή θα προτιμούσες μία σίγουρη, καθιερωμένη λύση; Προσωπικά, είμαι επιφυλακτικός με την αγορά της τελευταίας τεχνολογίας, απλά και μόνο επειδή είναι «της μόδας». Προτιμώ να βρω την ισορροπία μεταξύ καινοτομίας και αποδεδειγμένης αξίας. LAWYER _ 63

_LAWYER ON TOUR Αυτό είναι βασικό για τους δικηγόρους, που, όπως ανέφερα νωρίτερα, αναζητούν αποδείξεις. Είναι από τη φύση τους επιφυλακτικοί, δεν τους κατηγορώ. Οπότε, εισερχόμενοι σε μία νέα αγορά όπως η Ελλάδα, πρέπει να δείξουμε ότι το προϊόν πραγματικά λειτουργεί και αναπτύσσεται σύμφωνα με τις ανάγκες τους. Φυσικά, το γεγονός ότι συνεργαζόμαστε με γνωστές δικηγορικές εταιρείες, όπως η Baker McKenzie με σαράντα γραφεία παγκοσμίως, ή με εταιρίες όπως η MUFG, ένα τεράστιο χρηματοπιστωτικό ίδρυμα, βοηθά αυτούς που σκέφτονται να μας χρησιμοποιήσουν να ξεπεράσουν τυχόν ανησυχίες τους. Θα ήθελα, ωστόσο, να επισημάνω το εξής: δεν μπορείς να περιμένεις πότε ότι μια τεχνολογία θα είναι τέλεια. Μία φράση που χρησιμοποιώ συνέχεια είναι “Το τέλειο είναι εχθρός του καλού”, γιατί δεν μπορείς να είσαι ποτέ τέλειος, ενώ αναμένοντας την τελειότητα, χάνεις το καλό. Είναι σημαντικό να βρεις ένα προϊόν, μια λύση που διαρκώς προσαρμόζεται και εξελίσσεται, γιατί θέλεις μια λύση που θα ακολουθεί τη δική σου εξέλιξη, μεγαλώνοντας μαζί με την επιχείρησή σου. Μια λύση που να λειτουργεί κι ας μην είναι τέλεια... Νομίζω ότι κάνεις πολύ παρέα με μηχανικούς, Adam. Κι όμως, οι καλοί μηχανικοί είναι πολλές φορές τελειομανείς. Θα μπορούσαμε να κάνουμε δοκιμές για πάντα και όταν τελικά θα φέρναμε το προϊόν στην αγορά, σίγουρα κάποιος πελάτης θα έβρισκε κάτι που μας ξέφυγε. Η τελειότητα δεν είναι αυτοσκοπός. Αυτό που θέλουμε είναι να προσφέρουμε μια καλή λύση με υποστήριξη που μπορεί να αντιμετωπίσει οποιοδήποτε πρόβλημα. Και αυτό είναι ένα από τα βασικά πράγματα που εκτιμούν οι πελάτες μας: Έχουμε ένα πολύ καλό προϊόν με υποστήριξη από προγραμματιστές που ενσκύπτουν στα προβλήματα των πελατών μας, ανταποκρινόμενοι άμεσα σε αυτά.

ένας ισχυρισμός, βασίζεται σε μεγάλους πελάτες μας, που επέλεξαν την eBrevia έναντι γνωστών ανταγωνιστών, έπειτα από εξαντλητικές δοκιμές. Έχουμε πολλά case studies, μαρτυρίες πελατών, και μπορούμε να φέρουμε μελλοντικούς πελάτες σε επαφή με υπάρχοντες πελάτες μας, για να πιστοποιήσουν του λόγου το αληθές. Αυτό μου επιτρέπει να λέω ότι το λογισμικό μας είναι το ισχυρότερο στην αγορά, λόγω της ακρίβειας, αλλά και της ικανότητας προσαρμογής του αλγορίθμου μας. Μπορεί να μάθει διαφορετικές γλώσσες, διαφορετικής φύσεως κείμενα και με πολύ λιγότερα παραδείγματα σε σχέση με τον ανταγωνισμό. Το δεύτερο βασικό μας πλεονέκτημα είναι το περιβάλλον περιήγησης του χρήστη (User Interface). Οι πελάτες μας λένε ότι είναι εύκολο στην περιήγηση και ανταποκρίνεται στις ανάγκες τους.

Το λογισμικό μας διαθέτει τον ισχυρότερο αλγόριθμο τεχνητής νοημοσύνης με υψηλή ακρίβεια, ικανότητα προσαρμογής και τη δυνατότητα να μαθαίνει από διάφορα κείμενα μέσα σε ένα εύκολο περιβάλλον περιήγησης Το τρίτο μας πλεονέκτημα είναι, όπως περιέγραψα παραπάνω, η υποστήριξη πελατών. Εκτός των άλλων, παρέχουμε σεμινάρια στους χρήστες μας, καταγράφουμε τις παρατηρήσεις τους και αναπροσαρμόζουμε συνεχώς το λογισμικό μας. Η πραγματική δύναμη της eBrevia είναι ο συνδυασμός της γνώσης δικηγόρων και ανθρώπων από το χώρο της τεχνολογίας. Κοιτώντας λοιπόν προς το μέλλον, τι παραπάνω πιστεύεις ότι μπορεί να κάνει η Τεχνητή Νοημοσύνη για τους δικηγόρους; Πώς φαντάζεσαι τη δουλειά του δικηγόρου το 2040;

Θα συμφωνήσω ότι η τεχνική υποστήριξη έχει τεράστια σημασία. Θεωρείτε ότι εκεί διαφοροποιείται η eBrevia από τον ανταγωνισμό της;

Ξέρεις, η eBrevia είναι μέρος μιας διεθνούς τάσης για αυτοματοποίηση. Αφαιρούμε ένα τμήμα της δουλειάς των δικηγόρων, αυτό που δεν θέλουν πραγματικά να κάνουν και που οι πελάτες τους δεν θέλουν να πληρώνουν. Απελευθερώνουμε χρόνο, για να ασχοληθούν με άλλα πράγματα. Και από ότι βλέπω παντού, (γιατί -προ Covidταξίδευα στην Ασία, την Ευρώπη, ταξίδευα συνεχώς), όλοι οι δικηγόροι είναι πάντα τρομερά απασχολημένοι. Οι δικηγόροι, λοιπόν, θα έχουν αρκετή δουλειά να κάνουν, ακόμα και με τεχνο-

Όχι μόνο. Υπάρχουν μερικοί βασικοί ανταγωνιστές και, τώρα τελευταία, πολλοί αντιγραφείς που προσπαθούν να κάνουν κάτι ανάλογο. Γίνεται πλέον δύσκολο για το κοινό να επεξεργαστεί όλες αυτές τις διαφορετικές πληροφορίες και να επιλέξει. Αλλά έχουμε τρία βασικά πλεονεκτήματα: Το πρώτο μας πλεονέκτημα είναι ότι έχουμε το ακριβέστερο προϊόν στην αγορά, με τον ισχυρότερο αλγόριθμο Τεχνητής Νοημοσύνης. Δεν είναι απλά

64 _ LAWYER

λογίες αυτοματοποίησης, όπως της eBrevia, που περιορίζει σημαντικά χρονοβόρες, κουραστικές και επαναλαμβανόμενες εργασίες. Πιστεύω, ωστόσο, ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη θα μπει βαθμιαία και σε πιο εκλεπτυσμένες εργασίες, όπως η εξειδίκευση μιας σύμβασης, η αρχική διαπραγμάτευση της ή ακόμα και η πρωτόλεια σύνταξη μιας νέας σύμβασης. Αυτό θα γίνεται με σύνθεση μεγάλου όγκου δεδομένων από προηγούμενες συμβάσεις. Θα μου πεις, ωραία, τώρα όντως αφαιρείς δουλειά από τους δικηγόρους. Αλλά πιστεύω ότι όταν ξεπεράσουμε τον Covid, και θα τον ξεπεράσουμε, η οικονομία θα ανακάμψει. Θα υπάρχουν πολύ περισσότερες συναλλαγές. Θα υπάρχουν και μεγαλύτερες πολυπλοκότητες, για να διαχειριστεί ένας δικηγόρος. Κάθε φορά που παρουσιάζεται ένας νέος νόμος, όποτε εμφανίζεται ένα νέο επιχειρηματικό σενάριο, αυτό δημιουργεί περισσότερη δουλεια, σωστά; Οπότε, εκτός αν παγώσει η οικονομία, δεν έχουμε να ανησυχούμε για το ενδεχόμενο η τεχνολογία να αντικαταστήσει τους δικηγόρους. Για παράδειγμα, υπάρχουν πολλές ρυθμιστικές αλλαγές τα τελευταία χρόνια, όπως για παράδειγμα το GDPR, που επηρεάζουν ξαφνικά μια επιχείρηση και δημιουργούν δουλειά για τους δικηγόρους. Ωστόσο, πιστεύω ότι σε 10, 20 χρόνια οι δικηγόροι μάλλον θα ασχολούνται περισσότερο με πράγματα που τους ευχαριστούν, καθώς θα έχει ελευθερωθεί ο χρόνος τους. Θα ήθελα να πιστεύω ότι δε θα χρειάζεται να δουλεύουμε 100 ή 80 ώρες την εβδομάδα. Με την τεχνολογία θα μπορούμε να κάνουμε περισσότερα μέσα σε 30, 40 ώρες ή ακόμα και μέσα σε 25 ώρες την εβδομάδα. Και πιστεύω ότι η φύση της δουλειάς, και όχι μόνο στον νομικό κλάδο, θα αλλάξει άρδην, επιτρέποντάς μας να ασχοληθούμε με άλλα πράγματα, να είμαστε πιο παραγωγικοί, με μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία στην κοινωνία. Αυτό είναι το όραμά μου, η ελπίδα μου για το μέλλον. Θα ήθελα να δω τους δικηγόρους, τους επαγγελματίες και γενικά την ανθρωπότητα να δουλεύουν λιγότερο, να χαίρονται τη ζωή περισσότερο και να είναι πιο παραγωγικοί. Δουλεύοντας περισσότερες ώρες δεν σημαίνει ότι είσαι πιο παραγωγικός. Ταυτίζομαι με τα λόγια του John Maynard Keynes πριν από 100 χρόνια, ότι η τεχνολογία θα μας δώσει περισσότερο ελεύθερο χρόνο, επιτρέποντας στον κόσμο να δουλεύει λιγότερο. Η πράξη, όμως, έχει δείξει ότι στις δυτικές βιομηχανικές χώρες, όπως οι Η.Π.Α., οι άνθρωποι τελικά δουλεύουν περισσότερο, ακόμα και ενώ όλα έχουν αυτοματοποιηθεί.

Αυτό συμβαίνει γιατί η ανθρώπινη συμπεριφορά έχει σε τελική ανάλυση τον πιο σημαντικό ρόλο. Έχει να κάνει με το πώς θα χρησιμοποιήσεις την τεχνολογία. Τι θα κάνεις με τον επιπλέον ελεύθερό σου χρόνο. Δεν πρέπει να υποτιμούμε την ικανότητα του ανθρώπου να μην είναι αποδοτικός και να χρησιμοποιεί την τεχνολογία με λάθος τρόπο. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν έγγραφα, τα οποία δικηγορικές εταιρείες και οργανισμοί δεν ελέγχουν, γιατί δεν έχουν τη δυνατότητα να το κάνουν, λόγω αυξημένου όγκου εργασιών. Αντιθέτως, κάνουν έναν δειγματοληπτικό έλεγχο και ελπίζουν για το καλύτερο. Αλλά με την τεχνολογία, μπορείς να τα ελέγξεις όλα μέσα σε ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Επομένως, δεν πιστεύω ότι η τεχνολογία θα φέρει απολύσεις. Απλά η δουλειά θα γίνεται πιο αποδοτικά, πιο ολοκληρωμένα. Ας μεταφερθούμε στο εγγύς μέλλον. Θα ήθελες να μοιραστείς μαζί μας τα επόμενα βήματα της eBrevia; Εργάζεστε αυτό τον καιρό πάνω σε κάποια καινοτομία; Βεβαίως. Η eBrevia βελτιώνει το προϊόν κάθε δύο μήνες περίπου, με νέες εκδόσεις που βγαίνουν τουλάχιστον έξι φορές το χρόνο. Όπως ανέφερα νωρίτερα, επενδύουμε συνεχώς στη βελτίωση του αλγορίθμου μας, κάνοντάς τον πιο έξυπνο, πιο ισχυρό. Οπότε είναι πιο εύκολο να μάθεις στην Τεχνητή Νοημοσύνη νέες έννοιες και γλώσσες. Μπορεί να ακούγεται γενικότητα, όμως είναι πολύ σημαντικό, γιατί κάνει το πρόγραμμα ταχύτερο και ακριβέστερο. Επίσης, εργαζόμαστε πάνω στη συνδεσιμότητα του λογισμικού μας με όλο και περισσότερα προϊόντα. Εκτός από το Venue, έχουμε συμπεριλάβει το SharePoint, καθώς και άλλες πλατφόρμες, όπως το iManage. Η λίστα εμπλουτίζεται συνεχώς. Την ίδια στιγμή, οι data scientists και οι προγραμματιστές μας αναζητούν νέες δυνατότητες. Για παράδειγμα, ερευνούν πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τους δικηγόρους να εντοπίσουν άρθρα που είναι ευνοϊκά ή μη για τον πελάτη τους, βοηθώντας τους στη διαπραγμάτευση των συμβάσεων. Είναι μια διαδικασία χωρίς τέλος. Αναζητούμε συνεχώς τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι δικηγόροι, τι τους αγχώνει και πώς μπορούμε να τα συμπεριλάβουμε στην eBrevia. Συνοψίζοντας, πιστεύω ότι το σημαντικότερο είναι να παραμένεις ευέλικτος και να παρακολουθείς στενά την αγορά και τα προβλήματα των δικηγόρων. Φιλοδοξούμε να έχουμε ένα προϊόν που, ως δικηγόροι, πραγματικά θα θέλαμε να χρησιμοποιούμε. ■

LAWYER _ 65

_LAWYER ON TOUR

ΕΦΑΡΜΟΓΉ ΤΗΣ 5ης ΟΔΗΓΊΑΣ EΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΈΜΗΣΗ ΠΑΡΆΝΟΜΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΉΤΩΝ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΔΌΤΗΣΗΣ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΚΏΝ ΟΡΓΑΝΏΣΕΩΝ:

Maria Oikonomou LL.M, Associate Eversheds Sutherland

Τι αλλαγές φέρνει στην εταιρική διαφάνεια Στο απόγειο των αποκαλύψεων που έφεραν τα Panama Papers, η Ευρωπαϊκή Ένωση καταβάλλει συνεχείς προσπάθειες, για να αντιμετωπίσει το ξέπλυμα μαύρου χρήματος και τη χρηματοδότηση τρομοκρατικών οργανώσεων. Ακολουθώντας την ενσωμάτωση της 4ης Οδηγίας EΕ, η Ευρωπαϊκή Ένωση παρουσίασε μια νέα Οδηγία στοχεύοντας σε έναν πιο διαφανή έλεγχο των εταιρικών δομών.

ε βάση τη διαδικασία εναρμόνισης, η Ελληνική Κυβέρνηση τροποποίησε τη σχετική νομοθεσία (Νόμος 4557/2018), ευθυγραμμίζοντας το πλαίσιό της με τη νέα ευρωπαϊκή Οδηγία. Με βάση την 5η Οδηγία ΕΕ, η νέα ελληνική νομοθεσία ενισχύει τη διαφάνεια αυξάνοντας την πίεση στις εταιρείες για συμμόρφωση. Συγκεκριμένα:

της. Εάν ένα άτομο πληροί οποιεσδήποτε από αυτές τις απαιτήσεις, τότε σχετικά με το άτομο αυτό θα πρέπει να δηλωθούν συγκεκριμένες πληροφορίες στο Κεντρικό Μητρώο Πραγματικών Δικαιούχων. Το Μητρώο είναι μια ηλεκτρονική βάση δεδομένων, όπου αποθηκεύονται όλες οι σχετικές πληροφορίες για τους πραγματικούς δικαιούχους, διευκολύνοντας την ακριβή αναγνώριση τέτοιων ατόμων. Μετά την τροποποίηση της νομοθεσίας, οι πληροφορίες του πραγματικού δικαιούχου που πρέπει να κατατεθούν στο Mητρώο είναι: όνομα, ημερομηνία γέννησης, τόπος διαμονής, υπηκοότητα και τύπος οικονομικού ενδιαφέροντος. Η υποχρέωση κοινοποίησης ισχύει επίσης για τους καταπιστευματοδόχους σε σχήμα ρητής καταπιστευματικής διαχείρισης (express trust), όπου απαιτείται να συλλέγουν και να αποθηκεύουν επαρκείς, ακριβείς και ενημερωμένες πληροφορίες σχετικά με τον πραγματικό δικαιούχο.

Πραγματικός Δικαιούχος: Πώς ρυθμίζεται; Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, οι εταιρικές οντότητες υποχρεούνται να δηλώνουν τον πραγματικό δικαιούχο, δηλαδή κάθε φυσικό πρόσωπο που ελέγχει μια εταιρεία, είτε κατέχοντας άμεσα ή έμμεσα περισσότερο από το 25% των μετοχών και δικαιωμάτων ψήφου σε αυτή, είτε ασκώντας έλεγχο με οποιοδήποτε άλλο μέσο επί της διοίκησης της εταιρείας ή επί των άμεσων ή έμμεσων μετόχων 66 _ LAWYER

Οι πληροφορίες του πραγματικού δικαιούχου αποθηκεύονται και ενημερώνονται υποχρεωτικά υπό την ευθύνη του νόμιμου εκπροσώπου της εταιρείας ή ενός ατόμου που έχει εξουσιοδοτηθεί από την εταιρεία. Αυτό σημαίνει ότι οι ελληνικές εταιρείες πρέπει να κάνουν επίσημο αίτημα προς τους μετόχους τους και να καταχωρίσουν το εν λόγω αίτημα. Είναι σημαντικό για τις ελληνικές μητρικές εταιρείες να διερευνήσουν ολόκληρη την εταιρική τους δομή και να παρακολουθούν τις θυγατρικές εταιρείες τους στις οποίες έχουν κυρίαρχο έλεγχο, προκειμένου να επιβεβαιώσουν εάν υπάρχει πραγματικός δικαιούχος ή όχι. Επιπροσθέτως, είναι εξαιρετικά σημαντικός ο τακτικός έλεγχος των εθνικών κανόνων κατά της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες στις χώρες όπου βρίσκονται οι θυγατρικές. Επιπλέον, η νομοθεσία υπογραμμίζει τη σημασία της αποφυγής τυχόν αποκλίσεων στις πληροφορίες του πραγματικού δικαιούχου. Οι εταιρείες πρέπει να διατηρήσουν τις σωστές πληροφορίες του πραγματικού δικαιούχου και εάν εντοπιστεί ασυνέπεια μεταξύ των πληροφοριών που έχουν στα αρχεία τους και των πληροφοριών που έχουν ήδη παρασχεθεί στο Κεντρικό Μητρώο Πραγματικών Δικαιούχων, θα χρειαστεί διόρθωση. Η καταχώριση τυχόν αλλαγών στο Κεντρικό Μητρώο πραγματοποιείται εντός εξήντα (60) ημερών. Με στόχο τον δημόσιο έλεγχο, το Κεντρικό Μητρώο Πραγματικών Δικαιούχων είναι προσβάσιμο από όλους. Αυτή η τροπολογία που αναμφισβήτητα ενισχύει την εταιρική διαφάνεια, μπορεί να δημιουργήσει ορισμένα εμπόδια, τα οποία είναι δύσκολο να ξεπεράσουν οι εταιρικές οντότητες που δεν επιθυμούν να αποκαλύψουν όλες τις πληροφορίες για τον πραγματικό τους δικαιούχο. Πρέπει να σημειωθεί ότι περιορισμός στην πρόσβαση των πληροφοριών του πραγματικού δικαιούχου είναι δυνατός κατόπιν αιτήματος του εν λόγω ατόμου και μόνο υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Για παράδειγμα, σε περίπτωση που η πλήρης δημοσιοποίηση θα μπορούσε να καταστήσει αυτό το άτομο θύμα εξαπάτησης, απαγωγής, εκβιασμού, βίας ή εκφοβισμού. Λαμβάνοντας υπόψη αυτές τις νομοθετικές αλλαγές, είναι απαραίτητη μια άμεση αντίδραση. Αυτό θα μπορούσε να έχει τη μορφή εσωτερικής έρευνας των μετόχων, προκειμένου να ελεγχθεί ολόκληρος ο εταιρικός όμιλος και να διαπιστωθεί εάν υπάρχει μέτοχος που κατέχει έμμεσα πάνω από το 25% στην εταιρική οντότητα ή εάν την ελέγχει με άλλο τρόπο. Σε περίπτωση που οι μέτοχοι έχουν ήδη παράσχει αυτές τις πληροφορίες, η εταιρεία πρέπει να επιβεβαιώσει εάν αυτές ισχύουν ή εάν υπήρξε αλλαγή. Η έρευνα καθώς και η απάντηση πρέπει να αποδεικνύονται γραπτώς. Απαιτείται τεκμηρίωση

για οποιεσδήποτε σχετικές πληροφορίες παρέχονται από τους μετόχους. Η έρευνα αυτή είναι πολύ χρήσιμη, καθώς μέσω αυτής μπορούν να εντοπιστούν τυχόν λανθασμένα δεδομένα. Για παράδειγμα, οι πληροφορίες που παρέχονται από τους μετόχους ενδέχεται να μην αντιστοιχούν στις πληροφορίες που έχουν υποβληθεί στο Κεντρικό Μητρώο. Επίσης, είναι πολύ πιθανό μέσα από την τεκμηρίωση να εντοπιστεί ο πραγματικός δικαιούχος. Και στις δύο περιπτώσεις, πρέπει να αναφερθεί και να διορθωθεί η ασυμφωνία καταχωρημένων πληροφοριών. Σε περίπτωση που μια εταιρεία δεν συμμορφώνεται με τις παραπάνω προϋποθέσεις, θα υπόκειται σε πρόστιμα που πρέπει να καταβληθούν εντός συγκεκριμένης προθεσμίας. Σε περίπτωση μη πληρωμής ή σε περίπτωση επαναλαμβανόμενων παραβιάσεων, το πρόστιμο θα διπλασιαστεί. Προκειμένου να αποφευχθούν τέτοιες συνέπειες, συνιστάται οι εταιρείες να εκπληρώνουν τις υποχρεώσεις τους σύμφωνα με τους όρους γνωστοποίησης. Η ενσωμάτωση της 5ης Οδηγίας ΕΕ αποτελεί σημαντικό βήμα προς την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, αποδίδοντας μεγαλύτερη ευθύνη σε ό,τι αφορά τη διαφάνεια. Αναφορικά με τα μελλοντικά βήματα και δεδομένου του διακρατικού χαρακτήρα τέτοιων

Το Μητρώο είναι μια ηλεκτρονική βάση δεδομένων, όπου αποθηκεύονται όλες οι σχετικές πληροφορίες για τους πραγματικούς δικαιούχους, διευκολύνοντας την ακριβή αναγνώριση τέτοιων ατόμων δραστηριοτήτων, τα κράτη μέλη της ΕΕ συζητούν την εφαρμογή ενός ενιαίου Ευρωπαϊκού Κανονισμού. Ειδικότερα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει διαμορφώσει ένα σχέδιο δράσης για μια ολοκληρωμένη ευρωπαϊκή πολιτική για την πρόληψη της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας. Η έλλειψη ενιαίας νομοθεσίας μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ απαιτεί ένα κανονιστικό πλαίσιο. Έχοντας αυτό υπόψη και προκειμένου να αποφευχθούν τυχόν νομοθετικά κενά, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχεδιάζει να προτείνει ένα πιο εναρμονισμένο σύνολο κανόνων κατά το πρώτο τρίμηνο του 2021. ■ LAWYER _ 67

_LAWYER ON TOUR

2020 ANNUAL MEETING & LEADERSHIP MEETING INTERNATIONAL TRADEMARK ASSOCIATION (INTA) Στις 16-11-2020 άνοιξε τις ψηφιακές του πόρτες το “2020 Annual Meeting”, η μεγαλύτερη εκδήλωση κοινωνικής δικτύωσης του International Trademark Association (ΙΝΤΑ), η οποία συγκεντρώνει κάθε χρόνο περισσότερους από 5.000 εκπροσώπους εταιρειών, νομικούς συμβούλους και δικηγόρους, προκειμένου να συζητήσουν τις νομικές, οικονομικές, επιχειρηματικές και τεχνολογικές εξελίξεις στον τομέα της διανοητικής ιδιοκτησίας. Της

Αλεξάνδρας Βαρλά

ετήσια συνάντηση είχε προγραμματισθεί αρχικά για τον Μάιο του 2020 στη Σιγκαπούρη, ωστόσο λόγω της πανδημίας του Covid-19 μεταφέρθηκε, καταρχήν, για τον Νοέμβριο του 2020 στις ΗΠΑ και τελικά αποφασίστηκε να πραγματοποιηθεί ψηφιακά. Το Annual Meeting συνδυάστηκε για πρώτη φορά (λόγω των έκτακτων συνθηκών) με το “2020 Leadership Meeting”, το οποίο δεν είναι ανοιχτό στο κοινό, αλλά αφορά τα στελέχη της διοίκησης του ΙΝΤΑ και τα μέλη των επιτροπών του οργανισμού. Η πολυήμερη εκδήλωση ξεκίνησε με χαιρετισμό από τον CEO του International Trademark Association, Etienne Sanz de Acedo, ο οποίος καλωσόρισε τους (περισσότερους από 3.300) συμμετέχοντες και μίλησε για τα επιτεύγματα του ΙΝΤΑ μέσα σε μια χρονιά γεμάτη προκλήσεις – μεταξύ αυτών: περισσότερες από 200 ψηφιακές συναντήσεις για τα μέλη του ΙΝΤΑ, 2 διοικητικά συμβούλια, 3 think tanks, νέα projects όπως το Women’s Leadership Initiative, ομάδες εργασίας σχετικά με πρωτοβουλίες Diversity & Inclusion, 24 υποτροφίες για τη συμμετοχή στο 2020 Annual Meeting, καθώς και μια καμπάνια για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημίας του Covid-19

(στην οποία ο Etienne Sanz de Acedo είχε αναφερθεί εκτενώς σε συνέντευξη που είχε παραχωρήσει στο τεύχος Ιουνίου του Lawyer). Ακολούθησε η Πρόεδρος του ΙΝΤΑ για το 2020, Ayala Deutsch, η οποία αναφέρθηκε στην προσπάθεια που κατέβαλε ο οργανισμός προκειμένου να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες και να εφαρμόσει καινοτόμες λύσεις, ώστε να μπορέσει να φέρει εις πέρας μια εκδήλωση, η οποία βασίζεται στη δικτύωση και την ανθρώπινη επαφή, ψηφιακά. Η Ayala Deutsch ολοκλήρωσε τον χαιρετισμό της με τη φράση “Be your authentic self”, παροτρύνοντας τους 68 _ LAWYER

_EVENTS

συμμετέχοντες να παραμένουν πιστοί στις αξίες τους και να είναι αυθεντικοί σε ό,τι κάνουν. Στο επίκεντρο της εκδήλωσης βρέθηκαν θέματα όπως η διαφορετικότητα, η καταπολέμηση των διακρίσεων, η ενίσχυση της γυναικείας επιχειρηματικότητας, η βιωσιμότητα, ο καθοριστικός ρόλος της τεχνολογίας στην καινοτομία και την ανάπτυξη και, βεβαίως, η αξία των σημάτων (και της προστασίας αυτών) για τα brands και τους καταναλωτές. Οι ομιλητές ανέδειξαν, επιπροσθέτως, την ανάγκη της συνεργατικότητας και αμοιβαίας υποστήριξης μεταξύ των εταιρειών, εν μέσω της πανδημίας του Covid-19, καθώς και τη σημασία υιοθέτησης πολιτικών Diversity and Inclusion (D&I), ως βασικό συστατικό ενός πραγματικά επιτυχημένου brand. “You have to walk the talk” ανέφερε χαρακτηριστικά η Trisch Smith, Global Chief Diversity and Inclusion Officer της Edelman, θέλοντας να τονίσει ότι η συζήτηση

καινοτομία είναι η έλλειψη χρόνου για σκέψη και παρότρυνε τους συμμετέχοντες να αξιοποιήσουν τη «νέα πραγματικότητα» που έχει η επιβάλλει η πανδημία για να γίνουν πιο δημιουργικοί και να βρουν χρόνο να σκεφτούν. Εκτός από τις ομιλίες, το Annual Meeting πλαισιώθηκε από πληθώρα εκπαιδευτικών workshops, fireside chats και panel discussions με ομιλητές από όλους τους κλάδους της αγοράς, όπως ο Allen Lo (Facebook), Michael Moore (Mattel Inc.), Sian A. Bowen (Reckitt Benckiser), Erika Yawger (Apple), Robert Tadlock (Patagonia), Jessica Murray (Toms Shoes) και Colm J. Dobbyn (Mastercard). Η εκδήλωση περιελάμβανε και μια σειρά από networking & social events - από speed networking sessions μέχρι και μαθήματα yoga - τα οποία, παρά το γεγονός ότι διεξήχθησαν ψηφιακά, προσέλκυσαν περισσότερους από 2.000 συμμετέχοντες. ■

γύρω από την υποστήριξη της διαφορετικότητας δεν μπορεί να παραμείνει θεωρητική, αλλά θα πρέπει να γίνει μέρος της κουλτούρας και της ταυτότητας των εταιρειών. Μεταξύ των παρουσιάσεων που ξεχώρισαν ήταν και αυτή του Duncan Wardle, Former VP of Innovation & Creativity, Walt Disney Company, ο οποίος μίλησε για τη σημασία της καινοτομίας σε περιόδους κρίσης, όπως αυτή που διανύουμε τώρα. Ο Duncan Wardle επεσήμανε, μέσα από μια πολύ διαδραστική ομιλία, ότι ένας από τους παράγοντες που εμποδίζουν την LAWYER _ 69

_LAWYER ON TOUR

10th ANNUAL EUROPEAN DATA PROTECTION AND PRIVACY CONFERENCE Στις 08-12-2020 πραγματοποιήθηκε ψηφιακά το 10ο Ετήσιο Ευρωπαϊκό Συνέδριο για την Προστασία Προσωπικών Δεδομένων και την Ιδιωτικότητα, το οποίο διοργάνωσε η Forum Europe.

Της

Αλεξάνδρας Βαρλά

το συνέδριο συμμετείχαν περισσότεροι από 30 διεθνείς ομιλητές, μεταξύ αυτών εκπρόσωποι θεσμικών φορέων (European Data Protection Supervisor, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, εθνικές Αρχές Προστασίας Δεδομένων), στελέχη εταιρειών που δραστηριοποιούνται στον κλάδο της τεχνολογίας (όπως η Apple, Microsoft, Google, SAP και Cisco), αλλά και νομικοί με εξειδίκευση στην προστασία προσωπικών δεδομένων και την ιδιωτικότητα. Οι ομιλητές επικεντρώθηκαν στον Γενικό Κανονισμό GDPR και την ανάγκη ουσιαστικής εφαρμογής του, την αλληλεπίδραση του GDPR με το Ευρωπαϊκό ψηφιακό τοπίο, την απόφαση Schrems II και τη σημασία της παγκόσμιας σύγκλισης των κανόνων για την ιδιωτικότητα, καθώς και τη νομοθεσία για το ePrivacy. Το συνέδριο ξεκίνησε με τον Wojciech Wiewiórowski (European Data Protection Supervisor) να αναφέρεται σε κάποιες από τις βασικές προκλήσεις που αντιμετωπίσθηκαν το 2020 σε επίπεδο ιδιωτικότητας: • την κρίση του Covid-19 και την επεξεργασία προσωπικών δεδομένων στο πλαίσιο λήψης μέτρων για την αντιμετώπιση της πανδημίας, • την τηλεργασία και την ανάγκη προστασίας αφενός μεν των προσωπικών δεδομένων των εξ’ αποστάσεως εργαζομένων, αφετέρου δε εκείνων των δεδομένων που φυλάσσονται στα συστήματα που χρησιμοποιεί η εκάστοτε εταιρεία, αλλά και • την απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην υπόθεση Schrems II, δυνάμει της οποίας το Δικαστήριο ακύρωσε το Privacy Shield μεταξύ ΕΕ

και ΗΠΑ, με αποτέλεσμα οι εταιρείες να πρέπει να αναζητήσουν άλλους μηχανισμούς για τη νόμιμη διασυνοριακή διαβίβαση των δεδομένων. Στη συνέχεια, ο Senior Vice President Software Engineering της Apple, Craig Federighi, μοιράστηκε με το κοινό τις 4 βασικές αξίες της εταιρείας σε σχέση με την ιδιωτικότητα: (1) ελαχιστοποίηση δεδομένων, (2) επεξεργασία δεδομένων τοπικά, στη συσκευή του χρήστη, (3) διαφάνεια και (4) ασφάλεια των δεδομένων. Ο Craig Federighi ανέφερε, μάλιστα, ότι η Apple έχει επανειλημμένως εισηγηθεί την υιοθέτηση, από τις ΗΠΑ, νομοθεσίας που παρέχει το ίδιο επίπεδο προστασίας προσωπικών δεδομένων με την Ευρώπη. Η Legal Director στο τμήμα Global Data Strategy της Cisco, Lorena Marciano, επεσήμανε ότι συνεπεία του GDPR

70 _ LAWYER

_EVENTS

η εταιρεία λαμβάνει υπόψη της τα θέματα ιδιωτικότητας ήδη κατά τον σχεδιασμό και την ανάπτυξη των προϊόντων της, ενώ υπογράμμισε τη σημασία που έχει η κατάρτιση και υιοθέτηση κωδίκων δεοντολογίας, οι οποίοι συνιστούν ένα πολύτιμο εργαλείο για τη διασφάλιση της συμμόρφωσης, αλλά και τη διαφοροποίηση των επιχειρήσεων στην αγορά. Όπως ήταν αναμενόμενο - ενόψει της επικείμενης λήξης της μεταβατικής περιόδου σε συνέχεια της αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση - ιδιαίτερο

(U.S. Department of Commerce) αναφέρθηκαν στις εν εξελίξει συζητήσεις και διαπραγματεύσεις σχετικά με τη διασφάλιση ενός επαρκούς επιπέδου προστασίας για τη διαβίβαση δεδομένων μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ, τονίζοντας της ανάγκη για νομική ασφάλεια. Από την πλευρά των ΗΠΑ, ο James Sullivan σχολίασε ότι οι κατευθύνσεις που έχει δώσει το European Data Protection Board σχετικά με την χρήση των Τυποποιημένων Συμβατικών Ρητρών (Standard Contractual Clauses – SCC) δεν είναι αρκετά βοηθητικές για τις επιχειρήσεις, αλλά και ότι η υιοθέτηση μιας λογικής προς την κατεύθυνση της «τοπικότητας» στη νομοθεσία προσωπικών δεδομένων θα είναι ιδιαίτερα επιβλαβής. Στη συζήτηση συμμετείχαν και η Iverna McGowan (Center for Democracy and Technology), η οποία αναφέρθηκε στην επίδραση που μπορεί να έχει η επεξεργασία προσωπικών δεδομένων στις δημοκρατικές κοινωνίες, αλλά και ο Thomas Boué (BSA | The Software Alliance), ο οποίος υπογράμμισε την ανάγκη διασφάλισης της ανεμπόδιστης ροής δεδομένων, καθώς και τη σημασία της δημιουργίας κατάλληλων εργαλείων (toolboxes) για την ορθή εφαρμογή του μηχανισμού των SCC.

ενδιαφέρον παρουσίασε η ομιλία του John Whittingdale (Minister of State for Media and Data, Department for Digital, Culture, Media and Sport, UK Government), ο οποίος επεσήμανε μεταξύ άλλων ότι θα πρέπει να ολοκληρωθεί άμεσα η εκτίμηση της επάρκειας του Ηνωμένου Βασιλείου για την προστασία δεδομένων. Σημείωσε, επιπροσθέτως, ότι το Ηνωμένο Βασίλειο πρόκειται να διατηρήσει ένα υψηλό επίπεδο προστασίας των δεδομένων, υιοθετώντας ένα πλαίσιο που ευνοεί την ανάπτυξη της επιχειρηματικής δραστηριότητας. Στη θεματική ενότητα “Shaping the future of Data Privacy globally” συζητήθηκαν εκτενώς οι συνέπειες της απόφασης Schrems II για τις διασυνοριακές διαβιβάσεις, αλλά και η σημασία της ανεμπόδιστης ροής δεδομένων για την ομαλή λειτουργία των επιχειρήσεων. Οι Bruno Gencarelli (European Commission) και James Sullivan

Στην τελευταία θεματική ενότητα του συνεδρίου σχετικά με τη νομοθεσία για το ePrivacy και τη χρήση των cookies, η εκπρόσωπος του World Federation of Advertisers, Gabrielle Robitaille, σημείωσε ότι τα brands θα πρέπει να αλληλεπιδρούν με τους καταναλωτές, προκειμένου να διαπιστώσουν πώς αντιλαμβάνονται την επεξεργασία των προσωπικών τους δεδομένων, παρατηρώντας ότι υπάρχει μια τάση περιορισμού της χρήσης thirdparty cookies, προς την κατεύθυνση ενός “cookie-less” μέλλοντος. Το πάνελ αναφέρθηκε εκτενώς στην επίκληση του εννόμου συμφέροντος ως νομιμοποιητικής βάσης στις ηλεκτρονικές επικοινωνίες, στο πλαίσιο και του σχεδίου του Κανονισμού ePrivacy, με την πλειονότητα των ομιλητών (κυρίως των εκπροσώπων του Ευρωκοινοβουλίου και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αλλά και -παραδόξως- της Apple) να αποκλείουν, πρακτικά, αυτή τη δυνατότητα. ■

LAWYER _ 71

_WORLD REPORT

ΠΡΟΣ ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΌ ΤΑ ΣΥΣΤΉΜΑΤΑ ΔΙΚΑΙΟΣΎΝΗΣ ΤΗΣ ΕΕ Δύο προτάσεις εκσυγχρονισμού και ψηφιοποίησης της δικαιοσύνης ενέκρινε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Οι κανόνες θα συμβάλλουν στη δημιουργία ενός αποκεντρωμένου συστήματος πληροφορικής που θα

ΑΝΤΙΜEΤΩΠΗ ΜΕ ΑΓΩΓEΣ Η APPLE Η Apple βρίσκεται αντιμέτωπη με αγωγές συνολικού ύψους 180 εκατομμυρίων ευρώ, που σχετίζονται με τις δηλώσεις της εταιρείας για τον χρόνο ζωής παλαιότερων συσκευών της (iPhone 6) που φαίνονται να μην ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. H Apple διαψεύδει, δηλώνοντας πως δεν θα μείωνε ποτέ την ποιότητα των υπηρεσιών της ούτε θα υποβάθμιζε την καταναλωτική εμπειρία μέσω των αναβαθμίσεων λογισμικού. Οι αγωγές υποβλήθηκαν από οργανώσεις καταναλωτών στο Βέλγιο και την Ισπανία, ενώ αναμένεται να ακολουθήσουν η Ιταλία και η Πορτογαλία.

19% ΤΩΝ ΙΣΠΑΝΙΚΏΝ ΕΠΙΧΕΙΡΉΣΕΩΝ ΣΕ ΑΦΕΡΕΓΓΥΌΤΗΤΑ

οδηγήσει σε αποτελεσματικότερη ανταλλαγή πράξεων μεταξύ των κρατών, θα διευκολύνει τη διασυνοριακή συλλογή αποδεικτικών στοιχείων, θα επιτρέψει την εξέταση μάρτυρα μέσω τηλεδιάσκεψης και θα μειώσει συνολικά το κόστος των διαδικασιών. Η αξία αυτής της ενέργειας γίνεται εύκολα αντιληπτή, αν αναλογιστεί κανείς τον όγκο των υποθέσεων αστικής και εμπορικής φύσης ετησίως που έχουν διασυνοριακό χαρακτήρα, ο οποίος ανέρχεται στα 3,4 εκατομμύρια.

Εντός του 2020 αναμένεται να χαρακτηριστεί μέχρι και το 19% των ισπανικών επιχειρήσεων ως αφερέγγυες λόγω της πανδημίας. Ταυτόχρονα, μία στις 10 θεωρούνται ως μη βιώσιμες, όπως ανακοίνωσε η Τράπεζα της Ισπανίας. Προκειμένου να αποφευχθεί το λεγόμενο cliff effect από την απόσυρση των μέτρων στήριξης, η ισπανική κυβέρνηση έδωσε παράταση έως τον Μάρτιο για τους περιορισμούς στις αναγκαστικές πτωχεύσεις.

72 _ LAWYER

Organized by

19. JANUARY | 10:00-17:00 | LIVE ON YOUR SCREEN

EMPOWERING AGILE INSIGHTS CONFERENCE Implementing agile beyond IT

In an increasingly accelerated world, leading corporations around the world are applying agile methodology for innovation to deliver better customer and business value. The purpose of the conference is to introduce agility as a practice that can be applied across all business operations from leadership styles, business strategy, product and service development, marketing and sales, even HR.

Speakers Christian Leihner, Unilever Germany

Ilias Meligkovas, Enel Group

Neil Perkin,

Only Dead Fish

Agamemnon Papastergiou, Alpha Bank Greece

Yuri Malishenko, Danske Bank

Fred Mahringer, A1 Telekom Austria

Nicole Stroj, Raiffeisen Bank International

Visit www.empoweringagile.gr to see the impressive speakerâ&#x20AC;&#x2122;s line up

Registrations: Elena Kalogritsa, M: +30 6947897798 , E: ekalogritsa@boussias.com Aggeliki Giannopoulou, M: +30 6906174720, E: agiannopoulou@boussias.com

Sponsorships: Liza Antoniadi, T: +30 210 6617777 (ext. 158), E: lantoniadi@boussias.com L Atthomos@boussias.com WYER _ 73 Thanos Thomos, T: +30 210 6617777 (ext. 322), E:

_WORLD REPORT

ΑΓΩΓΈΣ ΚΑΤΆ ΤΟΥ FACEBOOK ΣΤΙΣ ΗΠΑ Στις 3 Δεκεμβρίου ανακοινώθηκε από το Υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ η υποβολή αγωγής κατά του Facebook που αφορά διακριτική μεταχείριση λόγω εθνικότητας από την εταιρεία. Σύμφωνα με τους ενάγοντες, το Facebook επιλέγει να προσλαμβάνει εργαζόμενους κατόχους προσωρινής άδειας εργασίας και όχι Αμερικανούς εργαζόμενους, σε μια προσπάθεια προώθησης της πράσινης κάρτας. Όπως δήλωσε ο Eric S. Dreiband, βοηθός του Γενικού Εισαγγελέα του τμήματος Πολιτικών Δικαιωμάτων, η αγωγή έρχεται μετά από δύο χρόνια ερευνών σχετικά με την τυχόν παραβίαση της νομοθεσίας από το Facebook.

ΕΞΑΓΟΡΆ ΤΗΣ REFINITIV Έναντι 20,2 δισεκατομμυρίων Βρετανικών λιρών θα εξαγοραστεί η εταιρία ανάλυσης δεδομένων Refinitiv από τον όμιλο χρηματιστηρίου του Λονδίνου (London Stock Exchange), μετά και από την έγκριση των αντιμονοπωλιακών αρχών της ΕΕ, σύμφωνα με πληροφορίες του Reuters. Το μετοχικό κεφάλαιο της Refinitiv ελέγχεται σήμερα από την Thomson Reuters. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα αποφασίσει για το ζήτημα την 21η Ιανουαρίου. Με τη συμφωνία, ο όμιλος LSE θα μετατραπεί σε βασικό διανομέα και δημιουργό δεδομένων αγοράς. Μάλιστα, η μετοχή του ενισχύθηκε κατά 4% μετά τη δημοσίευση των πληροφοριών.

ΛΉΞΗ ΤΗΣ ΠΡΟΘΕΣΜΊΑΣ ΓΙΑ ΤΟ TIKTOK

Κοινές διατάξεις για οκτώ ταμεία του τομέα πολιτικής συνοχής της ΕΕ Προς ενοποίηση οι κανόνες των οκτώ ταμείων πολιτικής συνοχής της ΕΕ με ταυτόχρονη ρύθμιση των προς έγκριση προγραμμάτων κατά την περίοδο 2021 – 2027, στο πλαίσιο αντιμετώπισης και των συνεπειών της πανδημίας. Μεταξύ των νέων στόχων, περιλαμβάνονται ο καινοτόμος οικονομικός σχεδιασμός, η πράσινη Ευρώπη, η διευκόλυνση των περιφερειακών διασυνδέσεων, η προώθηση των κοινωνικών δικαιωμάτων και η ευρύτερη ανάπτυξη των παραγωγικών τομέων. Οι στόχοι θα επιτευχθούν με τη μείωση της γραφειοκρατίας, την ορθότερη κατανομή των πόρων, την παρακολούθηση των στόχων για το περιβάλλον και την εφαρμογή της νομοθεσίας για τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Στις 4 Δεκεμβρίου έληξε η προθεσμία που είχε δοθεί στο Tiktok από τον πρώην πρόεδρο των ΗΠΑ Donald Trump, σύμφωνα με την οποία το TikTok έπρεπε να έχει προβεί στην πώληση της εφαρμογής σε αμερικανική εταιρεία, προκειμένου να μην απαγορευτεί η χρήση του στις ΗΠΑ. Η προθεσμία αυτή δόθηκε κατόπιν φόβων για τη διαρροή στην Κίνα προσωπικών δεδομένων των χρηστών που συγκεντρώνονται ευρέως μέσω της εφαρμογής, κάτι που η εταιρία δήλωσε ότι δεν πρόκειται να συμβεί ποτέ. Σε περίπτωση αποτυχίας της πώλησης, το TikTok θα βρεθεί αντιμέτωπο με κυρώσεις, όπως δηλώνει το Υπουργείο Δικαιοσύνης.

74 _ LAWYER

boussias • virtual experience

26.01.2021 Live on your Screen

EARLY BIRD -30% ΜΕΧ

ΡΙ ΤΙΣ 31/12

Employment Law conference 2021

Η μετάλλαξη των εργασιακών σχέσεων Απαντήσεις, βιώσιμες λύσεις, σύγχρονες τάσεις σε πρακτικά ζητήματα εργασιακών θεμάτων διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού αλλά και ζητήματα ασφαλιστικού δικαίου. www.employmentlaw.gr

ΣΥΜΜΕΤΟΧEΣ: Μαίρη Καλλιφείδα, Τ: 210 6617 777 (εσωτ. 333), E: mkalifida@boussias.com ΧΟΡΗΓIΕΣ: Μαρίνα Καφέζα, T: 210 6617777 (εσωτ. 252), E: mkafeza@boussias.com

LAWYER The Business Magazine • Δεκέμβριος 2020

ΚAKIA ΤΖΈΜΟΥ General Counsel, PRODEA INVESTMENTS

TIMH: 11,00 € ISSN: 2732-6152

006