8858649121486

คูมือครู 㪌»ÃСͺ¡ÒÃÊ͹ËÇÁ¡Ñº

˹ѧÊ×ÍàÃÕ¹ ©ºÑº »ÃСѹÏ

·Õè ȸ. ¨Ð»ÃСÒÈÃÒ¡Òú¹àÇçºä«µ µÑé§áµ‹ Á. ¤. ’55 ໚¹µŒ¹ä»

ภาพปกนี้มีขนาดเทากับหนังสือเรียนฉบับจริงของนักเรียน

เอกสารประกอบคูมือครู

กลุมสาระการเรียนรู สุขศึกษาและพลศึกษา

รายวิชา

สุขศึกษา

ู ร ค หรับ

สํา

ชั้นมัธยมศึกษาปที่

เอกสารหลักสูตรแกนกลางฯ ’51 ประกอบดวย ● ● ● ● ●

คําแนะนําการใชคูมือครู แถบสี/สัญลักษณที่ใชสื่อความหมายในคูมือครู ตัวชี้วัดและสาระการเรียนรูแกนกลาง คําอธิบายรายวิชา ตารางวิเคราะหเนื้อหากับมาตรฐานการเรียนรู และตัวชี้วัด

ตารางแสดงความแตกตางระหวาง “ คูมือครู ” กับ “ หนังสือเรียน * ” ความแตกตาง

ขนาดตัวอักษร ปกดานหลัง ระบบการจัดพิมพ สวนเสริมดานหนา

คูมือครู ยอลงจากปกติ 20%

พิมพ 4 สี มี เอกสารหลักสูตร คําอธิบายรายวิชา มี กิจกรรมแบบ 5E ความรูเสริมสําหรับครู พิมพสอดแทรกไวตลอดทั้งเลม ●

หนังสือเรียน ขนาดปกติ 100% : ตัวอักษรใหญกวา ที่พิมพในคูมือครูนี้ มีใบอนุญาต/ใบประกันคุณภาพ พิมพ 4 สี

-

●

เนื้อหาในเลม

● ●

* ที่ ศธ. อนุญาตใหโรงเรียนใชได

มีเฉพาะเนื้อหาสาระตามที่ ศธ. อนุญาตฯ/สนพ.ประกันคุณภาพ

3

คําแนะนําการใชคูมือครู

: การจัดการเรียนรูสูหองเรียนคุณภาพ

คูมือครู สุขศึกษา ม.3 จัดทําขึ้นเพื่ออํานวยความสะดวกแกครูผูสอนในการวางแผนและเตรียมการสอน โดยใชหนังสือเรียน สุขศึกษา ม.3 ของบริษัท อักษรเจริญทัศน อจท. จํากัด เปนสื่อหลัก (Core Material) เสร�ม ประกอบการออกแบบกิจกรรมการเรียนรูใหสอดคลองกับมาตรฐานการเรียนรูและตัวชี้วัดกลุมสาระการเรียนรู 2 สุขศึกษาและพลศึกษา ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขัน้ พืน้ ฐาน พ.ศ. 2551 โดยจัดทําตามหลักการสําคัญ ดังนี้

1. ออกแบบการสอนเปนหนวยการเรียนรูอิงมาตรฐาน คูมือครู รายวิชา สุขศึกษา ม.3 จัดทําเปนหนวยการเรียนรูตามลําดับสาระการเรียนรูที่ระบุไวใน มาตรฐานการเรียนรูและตัวชี้วัด แตละหนวยจะกําหนดเปาหมายการสอนและจุดประสงคการเรียนรู (Objective Learning) กิจกรรมการเรียนรู (Learning Activities) และแนวทางการประเมินผลการเรียนรู (Learning Evaluation) ไวชัดเจน ครูผูสอนสามารถจัดทําแผนการสอนใหครอบคลุมมาตรฐานการเรียนรูและตัวชี้วัดที่เปน เปาหมายการเรียนรูของแตละหนวยการเรียนรู (ตามแผนภูมิ) และสามารถบันทึกผลการจัดการเรียนการสอนได อยางมั่นใจ



นรู

สภ

าพ

ผู

จุดป

น

ระส

เรีย

งค

ก

รีย า รเ

มาตรฐานการเรียนรู ตัวชี้วัดชั้นป

ทักษะการคิด การวัดประเมินผล การเรียนรู

กิจกรรมการเรียนรู

เทคนิคการสอน

แผนภูมิแสดงองคประกอบของการออกแบบการเรียนรูอิงมาตรฐานและเนนผูเรียนเปนสําคัญ

2. การจัดการเรียนรูที่ยึดผูเรียนเปนสําคัญ แนวคิดในการจัดการเรียนการสอนที่ยึดผูเรียนเปนสําคัญ พัฒนามาจากปรัชญาและทฤษฎีการเรียนรู Constructivism ที่เชื่อวาการเรียนรูเปนกระบวนการที่เกิดขึ้นภายในสมองของผูเรียนแตละคน ผูเรียนเปนผูสราง ความรูโดยการเชื่อมโยงระหวางสิ่งที่ไดพบเห็นกับความรูหรือประสบการณเดิมที่มีอยู คูม อื ครู

ทฤษฎีนี้มีความเชื่อวา นักเรียนทุกคนไดเรียนรูและมีความรูความเขาใจสิ่งตางๆ ติดตัวมากอนที่จะเขาสู หองเรียน ซึง่ เปนการเรียนรูท เี่ กิดจากบริบทและสิง่ แวดลอมรอบตัวนักเรียนแตละคน ดังนัน้ การจัดกระบวนการเรียนรู เสร�ม ในแตละบทเรียน ผูสอนจะตองคํานึงถึง 1) ความรูเดิมของนักเรียน การสอนที่ดีจึงตองเริ่มตนจากจุดที่วา นักเรียนมีความรูอะไรมาบาง แลวจึงให ความรูห รือประสบการณใหมเพือ่ ตอยอด จากความรูเดิม

2) ความรูเ ดิมของนักเรียนถูกตอง หรือไม ผูสอนตองปรับเปลี่ยนความรู ความเขาใจเดิมของนักเรียนใหถูกตอง และเปนพฤติกรรมการเรียนรูใหมที่มี คุณคาตอนักเรียน เพื่อสรางเจตคติหรือ ทัศนคติที่ดีตอการเรียน

3

3) นั ก เรี ย นสร า งความหมาย สําหรับตนเอง ผูสอนตองสงเสริมให นักเรียนนําขอมูลความรูที่ไดไปลงมือ ปฏิ บั ติ และประยุ ก ต ใ ช ค วามรู  อ ย า ง ถู ก ต อ ง ในบริ บ ทที่ เ ป น จริ ง ของชี วิ ต นักเรียน เพื่อขยายความรูใหลึกซึ้งและ มีคุณคาตอตัวนักเรียนมากที่สุด

แนวคิด Constructivism เนนใหผเู รียนสรางความรูโ ดยผานกระบวนการคิดและความอยากรูข องตนเอง โดยมีผูสอนเปนผูสรางบรรยากาศการเรียนรูและกระตุนความสนใจ คอยจัดสถานการณใหผูเรียนเกิดความ ขัดแยงทางความคิดระหวางประสบการณเดิมกับประสบการณความรูใ หม ผูเ รียนจะพยายามปรับขอมูลใหม กับประสบการณที่มีอยูเดิม แลวสรางเปนความรูใหมหรือแนวคิดใหมๆ ไดดวยตนเอง

3. การบูรณาการกระบวนการคิด การเรียนรูข องนักเรียนแตละคนจะเกิดขึน้ ทีส่ มองซึง่ ทําหนาทีร่ คู ดิ ภายใตสภาพแวดลอมทีเ่ อือ้ อํานวย และได รับการกระตนุ จูงใจอยางเหมาะสมสอดคลองกับสภาพจิตใจและความตองการของนักเรียน การจัดกระบวนการเรียนรู และสาระการเรียนรูท มี่ คี วามหมายตอผูเ รียนนัน้ จะชวยกระตนุ ใหสมองรับรูแ ละสามารถเรียนรูไ ดอยางมีประสิทธิภาพ ตามขั้นตอนการทํางานของสมอง ดังนี้ 1) สมองจะเรียนรูและสืบคนโดย 2) สมองจะแยกแยะคุ ณค าของ การสังเกต คนหา ซักถาม และทดลอง สิง่ ตางๆ โดยการลงมติ ตัดสินใจ วิพากษ ปฏิบัติ จนคนพบความรูความเขาใจได วิจารณ แสดงความคิดเห็น ยอมรับหรือ อยางรวดเร็ว ตอตานตามอารมณความรูสึกที่เกิดขึ้น ในขณะที่เรียนรู

3) สมองจะประมวลเนื้ อ หาสาระ โดยการสรุปเปนความคิดรวบยอดจาก เรื่องราวที่ไดเรียนรูใหมนําไปผสมผสาน กับความรู หรือประสบการณเดิมที่ถูก จัดเก็บอยูในสมอง ผานการกลั่นกรอง เพื่อสังเคราะหเปนความรูความเขาใจ ใหมๆ หรือเปนเหตุผลทัศนคติใหมที่จะ ฝงแนนในสมองของผูเรียน

คูม อื ครู

เสร�ม

การเรียนรูที่มีประสิทธิภาพจึงตองเปนการเรียนรูที่เกิดจากกระบวนการคิดของผูเรียน เพราะการเรียนรูจะ เกิดขึ้นเมื่อสมองรูคิดและตองเปนการคิดไดครบถวนตามขั้นตอนการทํางานของสมอง โดยเริ่มตนจาก

4

1) ระดับการคิดขั้นพื้นฐาน ไดแก 2) ระดั บ ลั ก ษณะการคิ ด ได แ ก 3) ระดั บ กระบวนการคิ ด ได แ ก การสังเกต การจําแนก การคาดคะเน การคิดกวาง คิดลึกซึ้ง คิดหลากหลาย กระบวนการคิ ด อย า งมี วิ จ ารณญาณ การสื่อความหมาย การรวบรวมขอมูล คิดไกล คิดคลอง คิดอยางมีเหตุผล กระบวนการแกปญหา กระบวนการคิด การสรุปผล เปนตน เปนตน สรางสรรค กระบวนการคิดสังเคราะห วิจัย เปนตน

4. การบูรณาการกระบวนการเรียนรูพื้นฐานอาชีพ กระทรวงศึกษาธิการมีนโยบายสงเสริมการเรียนพืน้ ฐานอาชีพในระดับการศึกษาขัน้ พืน้ ฐาน เพือ่ เสริมสรางทักษะที่ จําเปนสําหรับการประกอบอาชีพ และดํารงชีวติ ในสังคมทองถิน่ ของผูเ รียนอยางมีความสุข และเปนการเตรียมความพรอม ดานกําลังคนใหมที กั ษะพืน้ ฐานและศักยภาพในการทํางาน เพือ่ การแขงขันและกาวสูป ระชาคมอาเซียนหรือประชาคมโลก ตอไป 4.1 ทักษะพื้นฐานเพื่อการประกอบอาชีพ การจัดการเรียนการสอนเพื่อพัฒนาผูเรียนในรายวิชาพื้นฐาน ทุกกลุมสาระการเรียนรูและทุกระดับชั้นเรียน ผูสอนควรบูรณาการประสบการณการเรียนรูพื้นฐานอาชีพควบคู ไปกั บ การเรี ย นการสอนด า นวิ ช าการ โดยฝ ก ทั ก ษะสํ า คั ญ ตามที่ สํ า นั ก วิ ช าการและมาตรฐานการศึ ก ษา (สวก.) สํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) เสนอแนะไว ดังนี้ 1. ฝกทักษะกระบวนการคิด มีการวางแผนตลอดแนว เพื่อศึกษาขอมูลอาชีพ 2. ฝกการตัดสินใจอยางเปนระบบ โดยใชขอมูลจากการศึกษา คนควาแหลงเรียนรูในชุมชน เพื่อลดความ เสี่ยงในการลงทุนและเพิ่มความมั่นใจเรื่องการตลาด 3. ฝกกระบวนการวางแผน การผลิต และการจัดจําหนาย โดยนักเรียนคิดตนทุน กําไรดวยตนเอง 4. ฝกการเรียนรูเรื่องคุณธรรม จริยธรรม ดานการประกอบอาชีพ และการทํางานกลุม โดยมีจิตอาสาเพื่อ สวนรวม 5. ฝกการทํางานอยางมีประสิทธิภาพ มีการประเมินผล ปรับปรุง พัฒนา และสรางสรรคตอยอดผลผลิต 6. ฝกการเสริม สรา งความเชื่อ มั่น ความเพียรพยายาม เห็นคุณคาและภาคภูมิใ จในตนเอง (Self Esteem) ในการประกอบอาชีพ และเจตคติในพื้นฐานทางอาชีพ การจัดการเรียนการสอนที่ใหผูเรียนไดลงมือปฏิบัติทักษะดังกลาว จะชวยใหผูเรียนไดรับประสบการณจริง มีทักษะ ความสามารถ และความชํานาญในการทํางานที่จะใชในการประกอบอาชีพและเปนแรงงานที่มีคุณภาพเขาสู ตลาดแรงงานในอนาคต คูม อื ครู

4.2 การจัดกระบวนการเรียนรูพื้นฐานอาชีพ การจัดกระบวนการเรียนรูมีความสําคัญอยางยิ่งที่จะชวยให นั ก เรี ย นมี ก ารพั ฒ นาทั้ ง ด า นความรู  ทั ก ษะ และคุ ณ ลั ก ษณะตามเป า หมายของหลั ก สู ต ร การพั ฒ นาผู  เ รี ย น ดานทักษะพื้นฐานอาชีพตองอาศัยกระบวนการเรียนรูที่หลากหลายเปนเครื่องมือที่จะนําไปสูคุณภาพที่ตองการ เสร�ม 5 เทคนิควิธีการตางๆ ที่ผูสอนจะตองพิจารณาใหเหมาะสมกับเนื้อหาวิชาและวัยของผูเรียน โดยใหความสําคัญกับ การฝกปฏิบัติและเนนการวัดประเมินผลจากการปฏิบัติตามสภาพจริง ดวยวิธีการที่จัดกิจกรรมการบูรณาการ ใหเหมาะสมกับวัยและระดับชั้นของผูเรียน สอดคลองกับมาตรฐานการเรียนรูและตัวชี้วัดของกลุมสาระตางๆ ที่กําหนดไวในหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พ.ศ. 2551 การวิเคราะหมาตรฐานและตัวชี้วัดที่จะนําไป จัดเนื้อหาความรูและทักษะ เพื่อพัฒนาผูเรียนดานพื้นฐานอาชีพ ดังตัวอยางตอไปนี้ 1. กลุมสาระการเรียนรูภาษาไทย กลุมสาระการเรียนรูภาษาไทยมุงเนนการพัฒนาใหผูเรียนมีความรูความสามารถในการใชภาษาไทย เพื่อการสื่อสาร เปนเครื่องมือในการเรียนรู การแสวงหาความรู และประสบการณตางๆ เพื่อพัฒนาความรู กระบวนการคิดวิเคราะห วิจารณ และสรางสรรค ใหทันตอการเปลี่ยนแปลงของสังคมและความกาวหนาทาง วิทยาศาสตร เทคโนโลยี จึงเปนกลุมสาระการเรียนรูที่เปนทักษะพื้นฐานการประกอบอาชีพทุกอาชีพ ตัวชี้วัดที่ สามารถนํามาพัฒนาทักษะอาชีพ เชน

ท 2.1 ม.1/8 เขียนรายงานการศึกษาคนควาและโครงงาน ท 1.1 ม.4-6/8 สังเคราะหความรูจากการอานสื่อสิ่งพิมพ สื่ออิเล็กทรอนิกส และแหลงเรียนรู ตางๆ มาพัฒนาตน พัฒนาการเรียน และพัฒนาความรูทางอาชีพ ท 2.1 ม.4-6/4 ผลิตงานเขียนของตนเองในรูปแบบตางๆ ท 2.1 ม.4-6/5 ประเมินงานเขียนของผูอื่น แลวนํามาพัฒนางานเขียนของตนเอง การจัดการเรียนการสอนตามตัวชี้วัดดังกลาวขางตน จะเปนทักษะพื้นฐานของการนําไปสูอาชีพ ทุกอาชีพ และเปนการปูทางไปสูอาชีพเฉพาะเกี่ยวกับการเขียน เชน นักเขียน นักประพันธ นักหนังสือพิมพ นัก วิจารณ เปนตน 2. กลุมสาระการเรียนรูสุขศึกษาและพลศึกษา กลุมสาระการเรียนรูสุขศึกษาและพลศึกษา เปนการศึกษาเพื่อการดํารงสุขภาพ การเสริมสราง สุขภาพ และการพัฒนาคุณภาพชีวิต มุงใหผูเรียนพัฒนาพฤติกรรมดานความรู เจตคติ คุณธรรม คานิยม และ การปฏิบัติเกี่ยวกับสุขภาพ และการใชกิจกรรมเคลื่อนไหว การออกกําลังกาย การเลนเกมและกีฬา เปนเครื่องมือ พัฒนาทั้งดานรางกาย จิตใจ อารมณ สังคม สติปญญา รวมทั้งสมรรถภาพเพื่อสุขภาพและกีฬา โดยมีมาตรฐาน และตัวชี้วัดที่เปนพื้นฐานของการประกอบอาชีพตางๆ เชน คูม อื ครู

พ 3.2 ม.1/2

ออกกําลังกายและเลือกเขาเลนกีฬาตามความถนัด ความสนใจ อยางเต็ม ความสามารถ พรอมทั้งมีการประเมินการเลนของตนและผูอื่น เสร�ม พ 3.2 ม.4-6/1 ออกกําลังกายและเลนกีฬาที่เหมาะสมกับตนเองอยางสมํ่าเสมอและใชความ 6 สามารถของตนเองเพิ่ ม ศั ก ยภาพของที ม ลดความเป น ตั ว ตน คํ า นึ ง ถึ ง ผล ที่เกิดตอสังคม การจัดการเรียนการสอนตามตัวชี้วัดดังกลาวนอกจากจะเปนการสรางทักษะพื้นฐานในอาชีพดาน การกีฬา เชน นักฟุตบอล นักวอลเลยบอล นักมวย นักเทนนิส นักลีลาศ ฯลฯ ยังชวยเสริมสรางปลูกฝงทักษะ และเจตคติในการทํางานเปนทีมและทํางานกับผูอื่น ซึ่งเปนสิ่งสําคัญในการประกอบอาชีพทุกประเภทอีกดวย 3. กลุมสาระการเรียนรูสังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม กลุมสาระการเรียนรูสังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรมมุงเนนการพัฒนาใหผูเรียนมีความรูความ เขาใจเกี่ยวกับการดํารงชีวิตของมนุษย การอยูรวมกันในสังคมที่มีความเชื่อมโยงสัมพันธกัน มีความแตกตางกัน อยางหลากหลาย สามารถจัดการทรัพยากรที่มีอยูอยางจํากัด และเขาใจการเปลี่ยนแปลง เพื่อชวยใหสามารถปรับ ตนเองกับบริบทและสภาพแวดลอม เปนพลเมืองดี มีความรับผิดชอบ มีความรู ทักษะ คุณธรรม และคานิยมที่ เหมาะสม มีมาตรฐานการเรียนรูและตัวชี้วัดที่เปนพื้นฐานของการประกอบอาชีพตางๆ เชน ส 4.3 ม.1/3 วิเคราะหอิทธิพลของวัฒนธรรมและภูมิปญญาไทยสมัยสุโขทัยและสังคมไทยใน ปจจุบัน ส 4.3 ม.2/3 ระบุภมู ปิ ญ ญาและวัฒนธรรมไทยสมัยอยุธยาและธนบุรี และอิทธิพลของภูมปิ ญ ญา ดังกลาวตอการพัฒนาชาติไทยในยุคตอมา ส 4.3 ม.3/3 วิเคราะหภมู ปิ ญ ญาและวัฒนธรรมไทยสมัยรัตนโกสินทร และอิทธิพลตอการพัฒนา ชาติไทย ส 4.3 ม.4-6/3 วางแผนกําหนดแนวทางและการมีสวนรวมในการอนุรักษภูมิปญญาไทยและ วัฒนธรรมไทย การจัดการเรียนการสอนตามตัวชี้วัดดังกลาวขางตนจะเปนทักษะพื้นฐานและสรางเจตคติตออาชีพ เกีย่ วกับภูมปิ ญ ญาไทยในทองถิน่ เชน นักโบราณคดี นักประวัตศิ าสตร แพทยแผนโบราณ นวดแผนไทย ชางทอผา จักสาน นักดนตรีไทย การทําขนมหรืออาหารไทย เปนตน และเปนรากฐานของการศึกษาเพือ่ พัฒนาตอยอดอาชีพ ที่มีฐานของภูมิปญญาไทย

คูม อื ครู

4. กลุมสาระการเรียนรูการงานอาชีพและเทคโนโลยี กลุมสาระการเรียนรูการงานอาชีพและเทคโนโลยีมุงพัฒนาใหผูเรียนมีฐานความรูความสามารถ และทักษะที่จําเปนสําหรับนําไปปรับใชในการประกอบอาชีพและการศึกษาตอในสาขาอาชีพตางๆ ไดอยาง เสร�ม หลากหลาย รวมทั้งใหเห็นแนวทางในการประกอบอาชีพและการศึกษาตอตามความรู ความถนัด และความสนใจ 7 มาตรฐานและตัวชีว้ ดั ของกลมุ สาระการเรียนรูก ารงานอาชีพและเทคโนโลยีสว นใหญมลี กั ษณะเปนทักษะกระบวนการ ทํางาน ซึ่งผูสอนสามารถจัดเนื้อหาและกิจกรรมการสอนใหสอดคลองกับความตองการของผูเรียนและทองถิ่นได เพื่อพัฒนาไปสูการประกอบอาชีพตางๆ เชน ง 1.1 ม.4-6/2 สรางผลงานอยางมีความคิดสรางสรรค และมีทักษะการทํางานรวมกัน ง 1.1 ม.4-6/7 ใชพลังงาน ทรัพยากรในการทํางานอยางคุมคาและยั่งยืน เพื่อการอนุรักษ สิ่งแวดลอม ง 4.1 ม.2/3 มีทักษะพื้นฐานที่จําเปนสําหรับการประกอบอาชีพที่สนใจ ง 4.1 ม.3/3 ประเมินทางเลือกในการประกอบอาชีพทีส่ อดคลองกับความรู ความถนัด และความ สนใจของตนเอง ง 4.1 ม.4-6/2 เลือกและใชเทคโนโลยีอยางเหมาะสมกับอาชีพ ง 4.1 ม.4-6/3 มีประสบการณในอาชีพที่ถนัดและสนใจ การจัดรายวิชาพื้นฐานในกลุมสาระการเรียนรูการงานอาชีพและเทคโนโลยีจึงสามารถดําเนินการ ไดอยางหลากหลาย ทั้งอาชีพในกลุมเกษตรกรรม อุตสาหกรรม พาณิชยกรรม ความคิดสรางสรรค การบริหาร จัดการ และการบริการ ตามนโยบายของกระทรวงศึกษาธิการ และสอดคลองกับบริบทของทองถิ่น ความพรอม ของสถานศึกษา และความตองการของผูเรียนเปนสําคัญ เพือ่ เปนแนวทางการพัฒนาหลักสูตรการเรียนการสอนใหสนองตามนโยบายการจัดการเรียนการสอน พื้นฐานอาชีพในระดับการศึกษาขั้นพื้นฐานของรัฐบาลและกระทรวงศึกษาธิการ ผูจัดทําจึงวิเคราะหมาตรฐาน การเรียนรูและตัวชี้วัดในรายวิชา สุขศึกษา ที่สอดคลองกับทักษะปฏิบัติเพื่อเตรียมความพรอมดานพื้นฐาน อาชีพ โดยเสนอแนะกิจกรรมการเรียนรูไวเปนแนวทางในการจัดการเรียนการสอนบูรณาการประสบการณ การทํางานแกผูเรียน ใหบรรลุเจตนารมณของพระราชบัญญัติการศึกษาแหงชาติ พ.ศ. 2542 มาตรา 7 ที่ระบุให การจัดการศึกษาตองปลูกฝงใหเยาวชนมีความรูอันเปนสากล มีจิตสํานึกในการอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติและ สิ่งแวดลอม ตลอดจนมีความสามารถในการประกอบอาชีพ รูจักพึ่งตนเอง และมีความคิดสรางสรรค เพื่อ การดํารงชีวิต การศึกษาตอและการประกอบอาชีพอยางมีคุณภาพของผูเรียนตอไปในอนาคต

คูม อื ครู

5. การใชวัฏจักรการเรียนรู 5E

รูปแบบการสอนทีส่ มั พันธกบั กระบวนการคิดและการทํางานของสมองของผูเ รียนทีน่ ยิ มใชอยางแพรหลาย เสร�ม คือ วัฏจักรการเรียนรู 5E ซึ่งผูจัดทําคูมือครูไดนํามาใชเปนแนวทางออกแบบกิจกรรมการเรียนการสอนในคูมือครู 8 ฉบับนี้ตามลําดับขั้นตอนการเรียนรู ดังนี้ ขั้นที่ 1 กระตุนความสนใจ (Engage) เปนขัน้ ทีผ่ สู อนนําเขาสูบ ทเรียน เพือ่ กระตุน ความสนใจของนักเรียนดวยเรือ่ งราวหรือเหตุการณทนี่ า สนใจ โดยใชเทคนิควิธกี ารสอนและคําถามทบทวนความรูห รือประสบการณเดิมของผูเ รียน เพือ่ เชือ่ มโยงผูเ รียนเขาสู บทเรียนใหม ชวยใหนักเรียนสามารถสรุปประเด็นสําคัญที่เปนหัวขอการเรียนรูของบทเรียนได จึงเปนขั้นตอน การสอนที่สําคัญ เพราะเปนการเตรียมความพรอมและสรางแรงจูงใจใฝเรียนรูแกผูเรียน ขั้นที่ 2 สํารวจคนหา (Explore) เปนขัน้ ทีผ่ สู อนเปดโอกาสใหผเู รียนไดสงั เกตและรวมมือกันสํารวจ เพือ่ ใหเห็นปญหา รวมถึงวิธกี ารศึกษา คนควาขอมูลความรูที่จะนําไปสูความเขาใจประเด็นปญหานั้นๆ เมื่อนักเรียนทําความเขาใจในประเด็นหัวขอที่จะศึกษาคนควาอยางถองแทแลวก็ลงมือปฏิบัติ เพื่อเก็บ รวบรวมขอมูลความรู สํารวจตรวจสอบ โดยวิธกี ารตางๆ เชน สัมภาษณ ทดลอง อานคนควาขอมูลจากเอกสาร แหลงขอมูลตางๆ จนไดขอมูลความรูตามที่ตั้งประเด็นศึกษาไว ขั้นที่ 3 อธิบายความรู (Explain) เปนขัน้ ทีผ่ สู อนมีปฏิสมั พันธกบั ผูเ รียน เชน ใหการแนะนํา หรือตัง้ คําถามกระตุน ใหคดิ เพือ่ ใหผเู รียนไดคน หา คําตอบ และนําขอมูลความรูจากการศึกษาคนควาในขั้นที่ 2 มาวิเคราะห แปลผล สรุปผล และนําเสนอผล ที่ไดศึกษาคนความาในรูปแบบสารสนเทศตางๆ เชน เขียนแผนภูมิ แผนผังแสดงมโนทัศน เขียนความเรียง เขียนรายงาน เปนตน สมองของผูเรียนจะทําหนาที่คิดวิเคราะห สังเคราะหอยางเปนระบบ ขั้นที่ 4 ขยายความเขาใจ (Expand) เปนขั้นที่ผูสอนไดใชเทคนิควิธีการสอนที่จะชวยพัฒนาผูเรียนใหนําความรูที่เกิดขึ้นไปคิดคนตอๆ ไป เพื่อพัฒนาทักษะการเรียนรูและการทํางานรวมกันเปนกลุม ระดมสมองเพื่อคิดสรางสรรครวมกัน นักเรียนสามารถนําความรูที่สรางขึ้นใหมไปเชื่อมโยงกับประสบการณเดิม โดยนําขอสรุปที่ไดไปอธิบาย ในเหตุการณตางๆ หรือนําไปปฏิบัติในสถานการณใหมๆ ที่เกี่ยวของกับชีวิตประจําวันของตนเอง เพื่อขยาย ความรูค วามเขาใจใหกวางขวางยิง่ ขึน้ สมองของผูเ รียนทําหนาทีค่ ดิ ริเริม่ สรางสรรคอยางมีคณ ุ ภาพ เสริมสราง วิสัยทัศนใหกวางไกลออกไป คูม อื ครู

ขั้นที่ 5 ตรวจสอบผล (Evaluate) เปนขัน้ ทีผ่ สู อนใชประเมินมโนทัศนของผูเ รียน โดยตรวจสอบจากความคิดทีเ่ ปลีย่ นไปและความคิดรวบยอด ที่เกิดขึ้นใหม ตรวจสอบทักษะ กระบวนการปฏิบัติ การแกปญหา การตอบคําถามรวบยอด และการเคารพ ความคิดหรือยอมรับเหตุผลของคนอื่น เพื่อการสรางสรรคความรูรวมกัน นักเรียนสามารถประเมินผลการเรียนรูของตนเอง เพื่อสรุปผลวานักเรียนมีความรูอะไรเพิ่มขึ้นมาบาง มากนอยเพียงใด และจะนําความรูเหลานั้นไปประยุกตใชในการเรียนรูเรื่องอื่นๆ ไดอยางไร นักเรียนจะเกิด เจตคติและเห็นคุณคาของตนเองจากผลการเรียนรูที่เกิดขึ้น ซึ่งเปนการเรียนรูที่มีความสุขอยางแทจริง

เสร�ม

9

การจัดกิจกรรมการเรียนรูตามวัฏจักรการสรางความรูแบบ 5E จึงเปนรูปแบบการเรียนการสอนที่เนน ผูเรียนเปนสําคัญ โดยสงเสริมใหผูเรียนใชกระบวนการสรางความรูดวยตนเอง ฝกฝนใหใชกระบวนการคิด และ กระบวนการกลุม อยางชํานาญ กอใหเกิดทักษะการเรียนรูแ ละทักษะชีวติ ทีม่ คี ณ ุ ภาพ ตามเปาหมายของการปฏิรปู การศึกษาทศวรรษที่ 2 (พ.ศ. 2552-2561) ทุกประการ คณะผูจัดทํา

คูม อื ครู

แถบสี และสัญลักษณ ที่ใชสื่อความหมายในคูมือครู 1. แถบสี

แถบสีแสดงขั้นตอนการสอนและการจัดกิจกรรม แบบ 5E เพื่อใหครูทราบวาเปนขั้นการสอนขั้นใด

เสร�ม

10

สีแดง

สีเขียว

สีสม

กระตุน ความสนใจ

สํารวจคนหา

อธิบายความรู

•

•

•

Engage

เปนขั้นที่ผูสอนเลือกใช เทคนิคกระตุนความ สนใจ เพื่อโยงเขาสู บทเรียน

Explore

เปนขั้นที่ผูสอนให ผูเรียนสํารวจปญหา และศึกษาขอมูล

Explain

เปนขั้นที่ผูสอนให ผูเรียนคนหาคําตอบ จนเกิดความรูเชิง ประจักษ

สีฟา

สีมวง

ขยายความเขาใจ Expand

•

เปนขั้นที่ผูสอนให ผูเรียนนําความรูไป คิดคนตอๆ ไป

ตรวจสอบผล Evaluate

•

เปนขั้นที่ผูสอน ประเมินมโนทัศน ของผูเรียน

สัญลักษณ

2. สัญลักษณ

วัตถุประสงค

เปาหมาย การเรียนรู

คูม อื ครู

• แสดงเปาหมาย การเรียนรูที่ นักเรียนตอง บรรลุตาม ตัวชี้วัด

หลักฐาน เกร็ดแนะครู แสดงผล การเรียนรู • แสดงรองรอย หลักฐานที่ แสดงผล การเรียนรู ตามตัวชี้วัด

นักเรียน ควรรู

B

@

NET

B

มุม IT

ขอสอบ

พื้นฐาน อาชีพ

• แทรกความรู • ขยายความรู • แนะนําแหลง • วิเคราะหแนว • กิจกรรม เสริมสําหรับครู เพิ่มเติมจาก คนควาจาก ขอสอบ O-NET สําหรับครู ขอเสนอแนะ เนื้อหา เพื่อให เว็บไซต เพื่อให เพือ่ ใหครู เพือ่ ใชเปน ขอควรระวัง นักเรียนไดมี ครูและนักเรียน เนนยํ้าเนื้อหา แนวทางใน ขอสังเกต ความรูม ากขึ้น ไดเขาถึงขอมูล ที่มักออก การชวยพัฒนา แนวทางการ ความรูที่ ขอสอบ O-NET อาชีพใหกับ จัดกิจกรรม หลากหลาย • ขอสอบ O-NET นักเรียน และอื่นๆ พิจารณาออก เพื่อประโยชน ขอสอบจาก ในการจัดการ เนื้อหา ม.1, 2 เรียนการสอน และ 3

ตัวชี้วัดและสาระการเรียนรูแกนกลาง (เฉพาะชั้น ม.3)* สาระที่ 1 การเจริญเติบโตและพัฒนาการของมนุษย

มาตรฐาน พ 1.1 เขาใจธรรมชาติของการเจริญเติบโตและพัฒนาการของมนุษย ชั้น

ตัวชี้วัด

สาระการเรียนรูแกนกลาง

ม.3 1. เปรียบเทียบการเปลี่ยนแปลง • การเปลี่ยนแปลง ดานรางกาย จิตใจ อารมณ สังคม และ สติปญญาในแตละวัย ทางดานรางกาย จิตใจ อารมณ สังคม และสติปญ ญา - วัยทารก - วัยกอนเรียน แตละชวงของชีวิต - วัยเรียน - วัยรุน - วัยผูใหญ - วัยสูงอายุ 2. วิเคราะหอิทธิพลและความ คาดหวังของสังคมตอการ เปลี่ยนแปลงของวัยรุน

• อิทธิพลและความคาดหวังของสังคมทีม่ ตี อ การเปลีย่ นแปลงของ วัยรุน

3. วิเคราะหสื่อโฆษณา ที่มี อิทธิพลตอการเจริญเติบโต และพัฒนาการของวัยรุน

• สื่อโฆษณาที่มีอิทธิพลตอการเจริญเติบโตและพัฒนาการของ วัยรุน - โทรทัศน - วิทยุ - สื่อสิ่งพิมพ - อินเทอรเน็ต

เสร�ม

11

*สํานักวิชาการและมาตรฐานการศึกษา สํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน, กระทรวงศึกษาธิการ. ตัวชี้วัดและสาระการเรียนรูแกนกลาง กลุมสาระการเรียนรู สุขศึกษาและพลศึกษา. (กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพชุมนุมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย, 2551), หนา 7 - 47. คูม อื ครู

สาระที่ 2 ชีวิตและครอบครัว

มาตรฐาน พ 2.1 เขาใจและเห็นคุณคาตนเอง ครอบครัว เพศศึกษา และมีทักษะในการดําเนินชีวิต เสร�ม

12

ชั้น

ตัวชี้วัด

ม.3 1. อธิบายอนามัยแมและเด็ก การวางแผนครอบครัว และ วิธีการปฏิบัติตนที่เหมาะสม

สาระการเรียนรูแกนกลาง

• องคประกอบของอนามัยเจริญพันธุ - อนามัยแมและเด็ก - การวางแผนครอบครัว

2. วิเคราะหปจจัยที่มีผลกระทบ • ปจจัยที่มีผลกระทบตอการตั้งครรภ - แอลกอฮอล ตอการตั้งครรภ - สารเสพติด - บุหรี่ - สภาพแวดลอม - การติดเชื้อ - โรคที่เกิดจากภาวะการตั้งครรภ 3. วิเคราะหสาเหตุ และเสนอ • สาเหตุความขัดแยงในครอบครัว แนวทางปองกัน แกไขความ แนวทางปองกัน แกไขความขัดแยงในครอบครัว ขัดแยงในครอบครัว

คูม อื ครู

สาระที่ 4 การสรางเสริมสุขภาพ สมรรถภาพและการปองกันโรค

มาตรฐาน พ 4.1 เห็นคุณคาและมีทักษะในการสรางเสริมสุขภาพ การดํารงสุขภาพ การปองกันโรค และการสรางเสริมสมรรถภาพเพื่อสุขภาพ ชั้น

ตัวชี้วัด

ม.3 1. กําหนดรายการอาหาร ที่เหมาะสมกับวัยตาง ๆ โดยคํานึงถึงความประหยัด และคุณคาทางโภชนาการ

สาระการเรียนรูแกนกลาง

• การกําหนดรายการอาหารที่เหมาะสมกับวัยตาง ๆ • วัยทารก วัยเด็ก (วัยกอนเรียน วัยเรียน) วัยรุน วัยผูใหญ วัยสูงอายุ โดยคํานึงถึงความประหยัดและคุณคาทาง โภชนาการ

2. เสนอแนวทางปองกันโรค ที่เปนสาเหตุสําคัญของการ เจ็บปวยและการตายของ คนไทย

• โรคทีเ่ ปนสาเหตุสาํ คัญของการเจ็บปวยและการตายของคนไทย โรคติดตอ เชน - โรคที่เกิดจากการมีเพศสัมพันธ - โรคเอดส - โรคไขหวัดนก ฯลฯ โรคไมติดตอ เชน - โรคหัวใจ - โรคความดันโลหิตสูง - เบาหวาน - มะเร็ง ฯลฯ

3. รวบรวมขอมูลและเสนอ แนวทางแกไขปญหา สุขภาพในชุมชน

• ปญหาสุขภาพในชุมชน • แนวทางแกไขปญหาสุขภาพในชุมชน

4. วางแผนและจัดเวลา ในการออกกําลังกาย การพักผอนและการ สรางเสริมสมรรถภาพ ทางกาย

• การวางแผนและจัดเวลาในการออกกําลังกาย การพักผอน และการสรางเสริมสมรรถภาพทางกาย

เสร�ม

13

5. ทดสอบสมรรถภาพทางกาย • การทดสอบสมรรถภาพทางกายแบบตางๆ และการพัฒนา สมรรถภาพเพื่อสุขภาพ และพัฒนาไดตามความ แตกตางระหวางบุคคล

คูม อื ครู

สาระที่ 5 ความปลอดภัยในชีวิต

มาตรฐาน พ 5.1 ปองกันและหลีกเลีย่ งปจจัยเสีย่ ง พฤติกรรมเสีย่ งตอสุขภาพ อุบตั เิ หตุ การใชยา สารเสพติด และ ความรุนแรง เสร�ม

14

ชั้น

ตัวชี้วัด

ม.3 1. วิเคราะหปจจัยเสี่ยง และ พฤติกรรมเสี่ยงที่มีผลตอ สุขภาพและแนวทางปองกัน

สาระการเรียนรูแกนกลาง

• ปจจัยเสี่ยงและพฤติกรรมเสี่ยงตอสุขภาพ • แนวทางการปองกันความเสี่ยงตอสุขภาพ

2. หลีกเลี่ยงการใชความรุนแรง • ปญหาและผลกระทบจากการใชความรุนแรง และชักชวนเพื่อนให • วิธีหลีกเลี่ยงการใชความรุนแรง หลีกเลี่ยงการใชความรุนแรง ในการแกปญหา

คูม อื ครู

3. วิเคราะหอิทธิพลของสื่อตอ พฤติกรรมสุขภาพและ ความรุนแรง

• อิทธิพลของสื่อตอพฤติกรรมสุขภาพและความรุนแรง (คลิปวีดิโอ การทะเลาะวิวาท อินเทอรเน็ต เกม ฯลฯ)

4. วิเคราะหความสัมพันธ ของการดื่มเครื่องดื่มที่มี แอลกอฮอลตอสุขภาพและ การเกิดอุบัติเหตุ

• ความสัมพันธของการดื่มเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอลตอสุขภาพ และการเกิดอุบัติเหตุ

5. แสดงวิธีการชวยฟนคืนชีพ อยางถูกวิธี

• วิธีการชวยฟนคืนชีพ

คําอธิบายรายวิชา รายวิชา สุขศึกษา ชั้นมัธยมศึกษาปที่ 3 รหัสวิชา พ…………………………………

กลุมสาระการเรียนรู สุขศึกษาและพลศึกษา ภาคเรียนที่ 1-2 เวลา 40 ชั่วโมง/ป เสร�ม

15

ศึกษา เปรียบเทียบการเปลี่ยนแปลงทางดานรางกาย จิตใจ อารมณ สังคม และสติปญญาในแตละชวงวัย วิเคราะหอทิ ธิพลและความคาดหวังของสังคม สือ่ โฆษณาทีม่ ผี ลตอการเปลีย่ นแปลงและพัฒนาการของวัยรุน อิทธิพล ของสื่อที่เปนปจจัยเสี่ยงตอสุขภาพ และความรุนแรง อธิบายอนามัยเจริญพันธุ และปจจัยที่มีผลกระทบตอการตั้งครรภ วิเคราะหสาเหตุ พรอมเสนอแนะแนวทาง ปองกันและการแกไขปญหาความขัดแยงในครอบครัวเพื่อสรางสัมพันธภาพที่ดีในครอบครัว เลือกกําหนดรายการอาหารที่เหมาะสมกับวัยตางๆ โดยคํานึงถึงความประหยัดและคุณคาทางโภชนาการ วางแผนและจัดการเวลาในการออกกําลังกาย การพักผอน และการสรางเสริมสมรรถภาพตามผลการทดสอบ สมรรถภาพทางกายของแตละบุคคลอยางเหมาะสม พรอมทั้งเสนอแนะแนวทางการปองกันโรค ที่เปนสาเหตุสําคัญ ของการเจ็บปวยและการตายของคนไทย เสนอแนวทางการแกปญหาสุขภาพในชุมชนโดยการเก็บรวบรวมและ วิเคราะหขอมูลดานสุขภาพที่แตกตางของแตละชุมชน ปฏิบัติการชวยฟนคืนชีพไดอยางถูกวิธี โดยใชกระบวนการจัดการเรียนรูแบบกระบวนการกลุม กระบวนการสืบคนขอมูล กระบวนการปฏิบัติ กระบวนการวิเคราะห และอภิปรายเพื่อใหเกิดความรู ความเขาใจ สํานึกในคุณคาและศักยภาพของตนเอง เพื่อให สามารถสื่อสารสิ่งที่เรียนรู และนําประสบการณไปปรับใชใหเกิดประโยชนสูงสุดในการดําเนินชีวิต ตัวชี้วัด พ 1.1 ม.3/1 พ 2.1 ม.3/1 พ 4.1 ม.3/1 พ 5.1 ม.3/1

ม.3/2 ม.3/2 ม.3/2 ม.3/2

ม.3/3 ม.3/3 ม.3/3 ม.3/4 ม.3/5 ม.3/3 ม.3/4 ม.3/5

รวม 16 ตัวชี้วัด

คูม อื ครู

คูม อื ครู

ä

หนวยการเรียนรูที่ 10 : การชวยฟนคืนชีพ

หนวยการเรียนรูที่ 9 : พฤติกรรมเสี่ยงตอ สุขภาพและความรุนแรง

หนวยการเรียนรูที่ 8 : การพัฒนาสมรรถภาพ ทางกายเพื่อสุขภาพ

หนวยการเรียนรูที่ 7 : การสรางเสริมสุขภาพ ในชุมชน

หนวยการเรียนรูที่ 6 : โรคและการปองกัน

หนวยการเรียนรูที่ 3 : อนามัยเจริญพันธุและ การตั้งครรภ หนวยการเรียนรูที่ 4 : การสรางสัมพันธภาพใน ครอบครัว หนวยการเรียนรูที่ 5 : อาหารที่เหมาะสมกับวัย

หนวยการเรียนรูที่ 2 : อิทธิพลของสังคมตอ พัฒนาการของวัยรุน

สาระที่ 2

✓

1

✓

2

ตัวชี้วัด

✓

3

✓

1

✓

2

ตัวชี้วัด

✓

3

✓

1

✓

2

✓

3

ตัวชี้วัด

✓

4

มาตรฐาน พ 4.1

สาระที่ 4

✓

5

✓

1

✓

2

✓

3

ตัวชี้วัด

✓

4

มาตรฐาน พ 5.1

สาระที่ 5

✓

5

16

มาตรฐาน พ 1.1 มาตรฐาน พ 2.1

สาระที่ 1

เสร�ม

หนวยการเรียนรูที่ 1 : วัยและการเปลี่ยนแปลง

หนวยการเรียนรู

มาตรฐานการเรียนรูและตัวชี้วัด

ตาราง ÇÔà¤ÃÒÐË Áҵðҹ¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙጠÅеÑǪÕÇé ´Ñ ÃÒÂÇÔªÒ ÊØ¢ÈÖ¡ÉÒ Á.3

คําชี้แจง : ใหผูสอนใชตารางน�้ตรวจสอบความสอดคลองของเน�้อหาสาระการเรียนรูในหนวยการเรียนรูกับมาตรฐานการเรียนรู และตัวชี้วัดชั้นป

กระตุน ความสนใจ Engage

สํารวจคนหา Explore

อธิบายความรู Explain

ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล Expand

Evaluate

˹ѧÊ×ÍàÃÕ¹ ÃÒÂÇÔªÒ¾×é¹°Ò¹

สุขศึกษา ม.๓ ชั้นมัธยมศึกษาปที่ ๓

กลุมสาระการเรียนรูสุขศึกษาและพลศึกษา ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช ๒๕๕๑

ผูเรียบเรียง

รศ. ดร. พรสุข หุนนิรันดร รศ. ดร. ประภาเพ็ญ สุวรรณ ผศ. ดร. สุรียพันธุ วรพงศธร ดร. อนันต มาลารัตน

ผูตรวจ

ผศ. ดร. ทรงพล ตอนี ผศ. รัตนา เจริญสาธิต นางสาวกัญจนณัฏฐ ตะเภาพงษ

บรรณาธิการ

รศ. ดร. จุฬาภรณ โสตะ นายสมเกียรติ ภูระหงษ

¼ÙŒ¨Ñ´·íÒ¤Ù‹Á×ͤÃÙ กรรัก ศรีเมือง ปนัดดา จูเภา พิมพครั้งที่ ๑

สงวนลิขสิทธิ์ตามพระราชบัญญัติ รหัสสินคา ๒๓๑๔๐๗๖ รหัสสินคา ๒๓๔๔๐๔๒

¤Œ¹¤ÇÒÁÃÙŒ¢ÂÒ¤ÇÒÁ¤Ô´¨Ò¡

EB GUIDE

ที่พิมพกํากับหัวขอสําคัญในหนังสือเรียนหลักสูตรแกนกลางฯ ผาน www.aksorn.com ไปยังแหลงความรูทั่วไทย-ทั่วโลก

กระตุน ความสนใจ สํารวจคนหา Explore

Engage

อธิบายความรู ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล Expand

Explain

Evaluate

¤íÒá¹Ð¹íÒ㹡ÒÃ㪌˹ѧÊ×ÍàÃÕ¹

หนังสือเรียน รายวิชาพื้นฐาน สุขศึกษาเลมนี้ ใชประกอบการเรียนการสอนรายวิชาพื้นฐาน กลุม สาระการเรียนรูสุขศึกษาและพลศึกษา ชั้นมัธยมศึกษาปที่ ๓ เนื้อหาตรงตามสาระการเรียนรูแกนกลางขั้นพื้นฐาน อานทําความเขาใจงาย ใหทั้งความรูและ ชวยพัฒนาผูเรียนตามหลักสูตรและตัวชี้วัด เนื้อหาสาระแบงออกเปนหนวยการเรียนรูตามโครงสรางรายวิชา สะดวกแกการจัดการเรียนการสอนและการวัดผลประเมินผล พรอมเสริมองคประกอบอื่นๆ ที่จะชวยทําให ผูเรียนไดรับความรูอยางมีประสิทธิภาพ à¹×éÍËҵçµÒÁÊÒÃСÒÃàÃÕ¹Ãٌ᡹¡ÅÒ§ ãËŒ¤ÇÒÁÃÙŒáÅÐàÍ×é͵‹Í¡ÒùíÒä»ãªŒÊ͹à¾×èÍ ãËŒºÃÃÅصÑǪÕéÇÑ´ áÅÐÊÌҧ¤Ø³ÅѡɳРÍѹ¾Ö§»ÃÐʧ¤

¨Ñ´¡ÅØ‹Áà¹×éÍËÒ໚¹Ë¹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ Êдǡᡋ¡ÒèѴ¡ÒÃàÃÕ¹¡ÒÃÊ͹

àÊÃÔÁÊÒÃШҡà¹×Íé Ëҹ͡à˹×ͨҡ ·ÕÁè ãÕ ¹ÊÒÃСÒÃàÃÕ¹ÃÙጠ¡¹¡ÅÒ§ à¾×Íè à¾ÔèÁ¾Ù¹áÅТÂÒ¾ÃÁá´¹¤ÇÒÁÃÙŒãËŒ ¡ÇŒÒ§¢ÇÒ§ÍÍ¡ä»

à¡ÃÔè¹¹íÒà¾×èÍãˌࢌÒ㨶֧ÊÒÃÐÊíÒ¤ÑÞ ã¹Ë¹‹Ç·Õè¨ÐàÃÕ¹ ๑. อนามัยเจริญพันธุ

๓๒

EB GUIDE

ุม -

๕ท ุม

ง ๓ ทุม หลังจากนั้น ทุม จนถึงชว จนถึง ี่ชว ง ๒ ๕ ทุม เริม่ ท ั ง ง า น เ ค ลื่ อ น สู ความพรอมท ี่จะสงพ รางกาย  ว ง ที่ พ ล จ เ ป น ช ลังงา ใ จ เ พื่ อ ก า ร เพื่อใหแตล นนี้ไ ะสะสม เ นื้ อ หั ว ะสวน ป พ นั้นไ ก ล า ม จะลด ตัวเอง ดเริ่ม ยังสวน ลัง ชว งนหี้ วั ใจ ง า  ตนก ล ต ชะ าร ท  า งานใหช า ลง การทาํ ม ําคว - ๓ ทมุ ๓ท ๒ ทุ

2

9

3

8

4 7

6

¤íÒ¶ÒÁ»ÃШíÒ˹‹ÇÂà¾×Íè ãËŒ¹¡Ñ àÃÕ¹䴌½¡ƒ ¤Ô´áÅзº·Ç¹ ¤ÇÒÁÃÙŒ áÅСԨ¡ÃÃÁÊÌҧÊÃä ¾Ñ²¹Ò¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ à¾×èÍ ª‹Ç¾Ѳ¹Ò¼ÙŒàÃÕ¹ãËŒºÃÃÅؼÅÊÑÁÄ·¸ÔìµÒÁµÑǪÕéÇÑ´

Web Guide á¹Ð¹íÒáËÅ‹§¤Œ¹¤ÇŒÒ¢ŒÍÁÙÅ à¾ÔèÁàµÔÁ¼‹Ò¹Ãкº Online

ชั้นที่ ๑ กลุมขาว-เเปง ควรรับประทานในปริมาณมากที่สุด โดยจะใหสารอาหารหลัก คือ คารโบไฮเดรต

คําถาม

มากขึ้น ปจจุบันคนไทยเริ่มหันมาใสใจตอสุขภาพของตนเองกัน กี ารตางๆ ที่ หลายๆ คนหันมาปรับเปลีย่ นพฤติกรรมการใชชวี ติ ดวยวิธ วาเปนอีกทาง สงผลใหรา งกายมีสขุ ภาพทีแ่ ข็งแรง “พืชออรแกนิค” ก็นบั เลือกหนึง่ ทีห่ ลายๆ คนตางใหความสนใจ ที่ไมได พืชออรแกนิค หรือ “พืชอินทรีย” เปนพืชปลอดสารพิษ เปนสําหรับ ปลูกกับดิน แตปลูกในน้ํา ซึ่งมีสารอาหารตางๆ ที่จํา วนๆ สงผล การเจริญเติบโตของพืชอยู ทําใหพืชไดรับสารอาหารล และที่สําคัญ ใหเจริญเติบโตไดเร็วกวาการปลูกพืชดวยวิธีการทั่วไป ก สารอาหารที่มีคุณคาซึ่งอยูในพืชออรแกนิคก็มีมากกวาการเพาะปลู น่ ก็เหมือนกับ แบบทัว่ ไป เนือ่ งจากการดํารงชีวติ อยูอ ยางธรรมชาติ ซึง่ นั บ่ ริสทุ ธิ์ ทนตอสภาพอากาศทีเ่ ปลีย่ นแปลงไดดี เด็กทีอ่ ยูต า งจังหวัดมักจะมีสขุ ภาพแข็งแรงเพราะไดรบั อากาศที ค่ นในเขตเมืองมักจะออนแอกวา เพราะตองเจอกับ และมีการทํางานทีท่ าํ ใหรา งกายแข็งแรงอยูเ สมอ ในขณะที มลภาวะสิง่ แวดลอมทีม่ สี ารเคมีมากกวา มากกวาพืชปกติท่วั ไป แตเนื่องจากราคาที่ อยางไรก็ตาม แมวาพืชออรแกนิคจะมีคุณคาและประโยชน นมารับประทานพืชผักผลไมตามธรรมชาติเชนเดิม คอนขางสูง สงผลใหผูมีรายไดนอยบางกลุมอาจตองหั ก บั การรับประทานอาหารเพียงอยางเดียว สิง่ สําคัญ ซึง่ อันทีจ่ ริงแลวการจะมีสขุ ภาพทีด่ นี น้ั ไมจาํ เปนตองขึน้ อยู ควบคูไปกับการออกกําลังกายสม่ําเสมอ และดูแล ของการมีสุขภาพดีคือ การรับประทานอาหารท่มี ีประโยชน สุขภาพจิตใหดี เทานีก้ ส็ ามารถมีสขุ ภาพทีด่ ไี ดเชนกัน

การ นรู ว งวยั วามี การเรีย งในแตล ะช ปลงดงั กลา ว ลีย่ นแปล ถึงการเป รายวา การเปลีย่ นแ ยกนั สรปุ มุ แลว ชว ร และรว มกนั อภปิ กล ัว ง บ นแ ครอบคร า นอยางไ ใหน กั เรีย งบุคคลใน งในแตล ะด ่ ๑ างๆ ขอ หรอื ไม อยา งไร เปลีย่ นแปล ธกันอยางไร นแปลงต กิจกรรมที การเปลี่ย นตา งๆ ทีเ่ หมาะสม นั มารวมกนั อ ัมพัน รื มส มห วา รร า ค งก มี ติก เคีย งในด นศึกษาพฤ ลีย่ นแปล ครวั ทีม่ ชี ว งวยั ใกล ใหนักเรีย ตางๆ วามีการเป อบ ละวัย คุ คลในคร าชั้นเรียน งวยั ่ ๒ างๆ ในแต ทีอ่ ยูในชว กลมุ นักเรียนทมี่ บี กิจกรรมที หน ปลงดานต ระชุมกลุม ร วม จากนนั้ ให ะนําเสนอผลการป มรูถึงการเปลี่ยนแ สงครูผูสอน ควา แล าน ให ย ยง รา มา รา ป ิ น ่ ิ น  อภ องถ ทําเป ยากรในท ี่ไดมาสรุป ครูเชิญวิท เรียนนําความรูท นัก ่ ๓ จากนั้นให กิจกรรมที

๒.๓ สรางพฤติกรรมการบริโภคอาหารที่ถูกตอง

EB GUIDE

ประจําหน

กิจกรรม

ลตอสุขภาพเปนอยางมาก พฤติกรรมการบริโภคอาหารเปนปจจัยสําคัญอยางหนึ่งที่มีผ ูกตอง ไมวาจะดวยสาเหตุที่มาจาก ทั้งนี้เนื่องจากการมีพฤติกรรมการรับประทานอาหารที่ไมถ ตาม อาจนําไปสูป ญ หาสุขภาพตางๆ ความเคยชิน หรือความมีอสิ ระในการเลือกรับประทานอาหารก็ ้น” “You are what you eat” ในอนาคตได ดังคํากลาวที่วา “รับประทานอยางไร ไดอยางนั บเปลี่ยนพฤติกรรม การสรางพฤติกรรมการบริโภคอาหารอยางถูกตอง โดยการปรั นคอยไป โดยเลือกปฏิบตั พิ ฤติกรรม ยเป อ งค า งพยายามอย อ ต ่ ง ซึ งยาก ่ อ เรื น เป การบริโภคนัน้ นับวา กินไป เพื่อใหเปนนิสัย ที่ถูกตองอยางสมํ่าเสมอ ไมรับประทานจุบจิบ และไมรับประทานมากเ งพฤติกรรมการบริโภคที่ถูกตองนั้น บริโภคที่ดี และกอใหเกิดประโยชนแกรางกาย ซึ่งการสรา มีแนวทาง ดังนี้ http://www.aksorn.com/LC/He/M3/09

ียนรู

วยการเร

สังเขป าํ คัญ ิบายมาพอ งมีความส งไร จงอธ บตัง้ แตในวยั เดก็ จึ นั างๆ อยา งทางดานต ขภาพรา งกายเสมอ ปล นแ ย ่ งใหก บั สุ มีการเปลี ามแขง็ แร สมบูรณ ละชวงวัย ะรางกาย ๑. ในแต รการดูแลรกั ษาคว เชนนั้น ตุใดจึงคิด งวัยที่ดีที่สุด เพรา ะอะไ เพราะเห ว ๒. เพรา ตอชีวิต ของชีวิต หญเปนช อยางมาก ือวาเปนชวงวิกฤต คํากลาวที่วา “ผูใ ัยใดที่ถ างไรกับ ๓. ชวงว ีความคิดเห็นอย ตุใด ยนม เขป ุด เพราะเห ๔. นักเรี อธิบายมาพอสัง งสุขภาพมากที่ส เต็มที่” จง ชวงที่มีปญหาทา ัยใดเปน งว ว ช ๕.

พืชออรแกนิค

า

๑๑๑

Design ˹ŒÒẺãËÁ‹ ÊǧÒÁ ¾ÔÁ¾ ô ÊÕ µÅÍ´àÅ‹Á ª‹ÇÂãËŒ ͋ҹࢌÒ㨧‹ÒÂ

อาหารพวกเนื้อสัตวตางๆ

เกร็ดนารู

5

งเช าํ ไส ลู ๗ โม ตี ๓ - ผา นเขา ส อื ด ซง่ึ พ ตอ จ า บเล ละเ มดจะ การ กนน้ั ไปจนถ ถา งึ ๗ โมงเชา พลงั งานทง้ั ห ยี เขา สรู ะบ บั ตวั แ ย ส และ ยอุจจาระ ถ เ ง อ สวิ บน า ไมไ ดถ า ย รา งกายจะดดู ข าํ ไสข ใบหน อ่ื ใหล พ ี ้ เ น ง า ดงั นน้ั ควร ออกกาํ ลงั กายในชว

http://www.aksorn.com/LC/He/M3/05

µÑǪÕÇé ´Ñ áÅÐÊÒÃСÒÃàÃÕ¹ÃÙጠ¡¹¡ÅÒ§Ï µÒÁ·ÕËè ÅÑ¡Êٵà ¡íÒ˹´ à¾×èÍãËŒ·ÃÒº¶Ö§à»‡ÒËÁÒÂ㹡ÒÃÈÖ¡ÉÒ àÃ×èͧ¹‹ÒÃÙŒà¾ÔèÁàµÔÁ¨Ò¡à¹×éÍËÒ ÁÕ¡ÒÃá·Ã¡à»š¹ÃÐÂÐæ

1

10

 เพ เปน อ่ื เตรย ี ม่ิ ศ สาเหต มนาํ ขอ งเส กั ยภ หุ น าพใ ง่ึ ของก ยี ออกทาง าร นกา รขบั ถ เกดิ รว้ิ รอย า ยของ เสยี ดว ย

การเปลี่ยนแปลงดานรางกาย จิตใจ อารมณ สังคม และ สติปญญาในแตละวัย - วัยทารก - วัยกอนเรียน - วัยเรียน - วัยรุน - วัยผูใหญ - วัยสูงอายุ

ดตอทาง งงาน หรือกอนการมีบุตร เพื่อปองกันโรคติ ๑ ตรวจสุขภาพและขอคําปรึกษากอนแต เพศสัมพันธและโรคทางพันธุกรรม ยทั้งทางรางกายและจิตใจของมารดา ภาพอนามั ข ุ ารณาจากส จ รควรพิ ต ุ บ ๒ เมื่อตองการมี ัว ประกอบกับภาวะทางเศรษฐกิจของครอบคร ยงพอ เมื่อยังไมพรอมที่จะมีบุตร หรือเมื่อมีบุตรเพี ๓ เลือกใชวิธีการคุมกําเนิดไดอยางเหมาะสม ตามที่ไดวางแผนไว

12

11

ตี

ดยปกติแลวการเจริญเติบโตและ พั ฒ นาการต า งๆ จะมี ก ารเปลี่ ย นแปลงไป ตามวัย ทั้งดานรางกาย จิตใจ อารมณ สัง คม และสติปญ  ญา นับตัง้ แตวยั ทารก วัยกอนเรียน วั ย เรี ย น วั ย รุ  น วั ย ผู  ใ หญ ไปจนกระทั ่ ง ถึ ง วัยสูงอายุ การเขาใจถึงการเปลี่ยนแปลงดั งกลาว จะช ว ยให เ ราสามารถว างแผนในกา รดู แ ลแต ล ะ ชวงวัยของชีวิตไดอยางถูกตอง จึงจะถือได วามีการ เจริญเติบโตและมีพฒ ั นาการทีเ่ ปนไปอยางเหมาะสม

สาระการเรียนรูแกนกลาง ■

หลักการวางแผนครอบครัว

โ

เปรียบเทียบการเปลีย่ นแปลงทางดานรางกาย จิตใจ อารมณ สังคม และสติปญญาแตละชวงของชีวิต (พ ๑.๑ ม.๓/๑)

บั ยาวไปจนถึงตี ๑ ซึ่งเปนชวงการ ลางถุง น อนหล น้ําด เมอื่ ได ยสลายไขมันที่ตกคาง หากถูก ี แล ปลุกใน อ ะ มี ก า ร ย ชวง พอ ข มั น ที่ ยั ง ไ ม ไ ด ย อ ย ไ ป ส ะ ส ม ที่ ถุ ง ไ นี้ก็อาจ เขา ทํ า ใ ห ไ ขม นยี้ งั สง ผลใหพุงปอง สมองเล ั น ใ ต ต า ผลิต สูตี น นอกจาก อะเลือ นได การน ้ําดีเ  จ อ นถ น ๕ ทมุ - ตี ๑ ึงเช า

รยี ม ารเต ในก งกาย งาน องรา ด ข า งๆ มสะอ า

จะกําจัดของเสีย ร า ง ก า ย าสูตับ ะเมื่อยลาจาก ื่อนเข ตองตื่นเพรา เคล า ว งนี ดี ถ นจะ ดลง เเละในช ้ ังงา ที่ถุงน้ํา ติ อนิ ซลู นิ ล ปู อด ก็บ นผล อื่ นเขา ส ไปเ ต บั ออ านจะเคล าํ ให ลงั ง จะท ใหมพ ี๓ วนั ๑-ต

ตัวชี้วัด

■

สูงสุด

พื่อ

วัยและการเปลี่ยนแปลง

การนอนหลับใหไดประโยชน

การนอนหลับพักผอนเหมือนยาขนาน เอกทีธ่ รรมชาติมอบใหแกทกุ คน เพียงใด ขึ้นอยูกับคุณภาพการน แตใครจะไดยาบํารุงนีม้ ากนอย อน เนื่องจากการนอนหลับคือการที ่รางกายไดซอมแซมบํารุงตามธรรม ถาไดนอนนานๆ รางกายก็จะได ชาติ เติมยาบํารุงจนครบทุกสวน

พล

ñ

เสริมสาระ

๓

หนวยที่

อมทั้ง อนามัยเจริญพันธุ หมายถึง สภาวะที่สมบูรณพร บทอด ทางรางกายและจิตใจของชายและหญิงสําหรับสื เผ า พั น ธุ  อั น ส ง ผลให มี ค วามสุ ข ทั้ ง ทางร า งกาย โดย ญาณ จิตใจ อารมณ และสังคม ตลอดจนจิตวิญ กระบวนการนี้ยังครอบคลุมนับตั้งแตการมีพัฒนาการ รมี ทางเพศ การมีความพึงพอใจทางเพศ ตลอดจนกา ภาพ เพศสัมพันธอยางปลอดภัย การไดรบั การดูแลสุข ที่ถูกตองและเหมาะสมในระหวางของการตั้งครรภ เนิด มีอิสระทีจ่ ะตัดสินใจในการใหก าํ เนิดบุตรและใหกาํ ไดอยางปลอดภัย รวมถึงไดรับขอมูลขาวสารและ น บริการสุขภาพอยางปลอดภัย มีสิทธิเทาเทียมกั ของ ญ คั า ํ ส ่ ระกอบที ป องค บ ทั้งชายและหญิง สําหรั อนามัยเจริญพันธุ ประกอบดวย ๑) การวางแผนครอบครัว หมายถึง การตัง้ เปาหมายเพือ่ ใหครอบครัวนัน้ มีความพรอม ม ในดานตางๆ ตั้งแตการเลือกคูครอง ความพรอ น ดานที่อยูอาศัยและอาชีพ การแตงงาน การวางแผ ตลอดจน สําหรับการมีบุตร จํานวนบุตร และเพศของบุตร ใหบุตรไดรับ การเวนระยะการมีบุตรตามที่ตองการ ซึ่งจะทํา ้ นี ง ดั ิ ต ั บ ฏิ ป ี ธ ิ ว โดยมี การเลี้ยงดูอยางมีคุณภาพในอนาคต

๕๙

๑๔

เปนอาหารที่มีโปรตีน ธาตุเหล็ก วิตามิน และแคลเซียมสูง ซึ่งเปนประโยชนสําหรับซอมแซมสวนที่สึกหรอ บํารุงเลือด และบํารุงระบบประสาท ใหความตานทานโรค โดยผูสูงอายุ ควรไดรับอาหารจําพวกเนื้อสัตวตางๆ เชน ปลาทู ๑ ตัว ไขวันละ ๑ ฟอง หรือสัปดาหละ ๔ ฟอง นมวันละ ๑-๒ แกว เปนตน

อาหารพวกนํ้ามัน เปนอาหารทีใ่ หพลังงานและความอบอุน แกรา งกาย ผูส งู อายุ ควรลดอาหารประเภทนํา้ มัน เพราะใหพลังงานสูง และยอยยาก เชน ขาหมู หมูสามชัน้ หนังไก เปนตน สําหรับนํา้ มันนัน้ ผูส งู อายุควรรับประทานนํา้ มัน จากพืช เชน นํ้ามันมะกอก นํ้ามันถั่วเหลือง นํ้ามันขาวโพด หรือผลิตภัณฑจากมะพราว ไมเกิน ๒ ชอนโตะ

คพัฒนา

สรางสรร

อาหารพวกผลไม เปนอาหารที่ใหวิตามิน เกลือแร และใหประโยชนเชนเดียว กับผัก โดยในวันหนึ่งผูสูงอายุควรไดรับผลไมสุกและสดตางๆ ผลเล็กๆ ๑ ผล หรือผลใหญ ๑ ชิ้น หรือนํ้าผลไมสดคั้นใหมๆ ๑ แกว เชน นํ้าสมคั้น นํ้ามะเขือเทศ หรือนํ้าสับปะรด เปนตน

อาหารพวกผักใบเขียวและอื่นๆ เปนอาหารที่ใหวิตามินและเกลือแร ชวยบํารุงสุขภาพ ทําให ผิวพรรณเปลงปลั่ง บํารุงสายตา และเพิ่มความตานทานโรค ทําใหรางกายใชประโยชนจากอาหารอื่นไดเต็มที่ และยังมี เสนใยชวยในการขับถาย ทําใหทองไมผกู โดยในวันหนึง่ ผูส งู อายุควรรับประทานอาหาร พวกผั ก ใบเขี ย วประมาณ ๑/๒-๑ ถวย และ ผักอื่นๆ เชน ผักตมสุก ประมาณ ๑/๒ ถวย

อาหารพวกขาว แปง นํ้าตาล เปนอาหารทีใ่ หพลังงานและความอบอุน แกรา งกาย ควรรั บ ประทานให น  อ ยลง เพราะผู  สู ง อายุ มีกิจกรรมนอยลง ถาไมลดอาหารเหลานี้ลง จะมีผลทําใหนาํ้ หนักตัวเพิม่ ขึน้ ได โดยในวันหนึง่ ผูส งู อายุควรรับประทานอาหารพวกขาว แปง นํ้าตาล เชน ขาวสวย หรือขนมจีน ๑-๒ จาน

๗๒

กระตุน ความสนใจ Engage

˹‹Ç·Õè

ñ

●

● ● ●

ó

●

ô

●

õ

ÍÔ·¸Ô¾ÅáÅФÇÒÁ¤Ò´ËÇѧ¢Í§Êѧ¤Áµ‹ÍÇÑÂÃØ‹¹ ÍÔ·¸Ô¾Å¢Í§Ê×è͵‹ÍÇÑÂÃØ‹¹

͹ÒÁÑÂà¨ÃÔ޾ѹ¸Ø ¡ÒõÑ駤ÃÃÀ

¡ÒÃÊÌҧÊÑÁ¾Ñ¹¸ÀҾ㹤Ãͺ¤ÃÑÇ ● ●

˹‹Ç·Õè

ÇÑ·Òá ÇÑ¡‹Í¹àÃÕ¹ ÇÑÂàÃÕ¹ ÇÑÂÃØ‹¹ ÇѼٌãËÞ‹ ÇÑÂÊÙ§ÍÒÂØ

͹ÒÁÑÂà¨ÃÔ޾ѹ¸Ø áÅСÒõÑ駤ÃÃÀ ●

˹‹Ç·Õè

Explain

ÍÔ·¸Ô¾Å¢Í§Êѧ¤Áµ‹Í¾Ñ²¹Ò¡ÒâͧÇÑÂÃع‹ ●

˹‹Ç·Õè

อธิบายความรู

ÇÑÂáÅСÒÃà»ÅÕè¹á»Å§ ●

ò

Explore

ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล Expand

Evaluate

ÊÒúÑÞ ●

˹‹Ç·Õè

สํารวจคนหา

¤ÇÒÁ¢Ñ´áÂŒ§ã¹¤Ãͺ¤ÃÑÇ ¡ÒÃÊÌҧÊÑÁ¾Ñ¹¸ÀҾ㹤Ãͺ¤ÃÑÇ

ÍÒËÒ÷ÕèàËÁÒÐÊÁ¡ÑºÇÑ ● ● ●

¤ÇÒÁÊíÒ¤ÑޢͧÍÒËÒà ËÅÑ¡¡ÒÃàÅ×Í¡ºÃÔâÀ¤ÍÒËÒà ¡ÒáíÒ˹´ÃÒ¡ÒÃÍÒËÒ÷ÕèàËÁÒÐÊÁ¡ÑºÇÑÂ

ñ - ñô ò ô ÷ ø ññ ñò

ñõ - óð ñö òö

óñ - ôò óò óõ

ôó - õô ôô õð

õõ - ÷ô õö õ÷ öó

กระตุน ความสนใจ สํารวจคนหา Explore

Engage

˹‹Ç·Õè

ö

á¹Ç¤Ô´à¡ÕèÂǡѺÊØ¢ÀÒ¾ªØÁª¹ »˜ÞËÒÊØ¢ÀҾ㹪ØÁª¹ á¹Ç·Ò§á¡Œä¢»˜ÞËÒÊØ¢ÀҾ㹪ØÁª¹

●

●

ø

¡ÒþѲ¹ÒÊÁÃöÀÒ¾·Ò§¡ÒÂà¾×èÍÊØ¢ÀÒ¾

¡ÒÃÇҧἹáÅШѴàÇÅÒ㹡ÒÃÍÍ¡¡íÒÅѧ¡Ò ¡ÒÃÇҧἹáÅШѴàÇÅÒ㹡Òþѡ¼‹Í¹ ¡ÒÃÇҧἹáÅШѴàÇÅÒ㹡ÒÃÊÌҧàÊÃÔÁÊÁÃöÀÒ¾·Ò§¡Ò ¡Ò÷´ÊͺÊÁÃöÀÒ¾·Ò§¡Ò á¹Ç·Ò§¡ÒþѲ¹ÒÊÁÃöÀÒ¾à¾×èÍÊØ¢ÀÒ¾

● ● ● ● ●

˹‹Ç·Õè

ù

¾ÄµÔ¡ÃÃÁàÊÕ觵‹ÍÊØ¢ÀÒ¾áÅФÇÒÁÃعáç »˜¨¨ÑÂàÊÕè§ ¾ÄµÔ¡ÃÃÁàÊÕè§ áÅÐá¹Ç·Ò§¡Òû‡Í§¡Ñ¹ ¤ÇÒÁàÊÕ觵‹ÍÊØ¢ÀÒ¾ à¤Ã×èͧ´×èÁáÍÅ¡ÍÎÍÅ µ‹ÍÊØ¢ÀÒ¾áÅÐÍغѵÔà赯 ¤ÇÒÁÃعáç ÍÔ·¸Ô¾Å¢Í§Ê×è͵‹Í¾ÄµÔ¡ÃÃÁÊØ¢ÀÒ¾áÅФÇÒÁÃعáç

●

● ● ●

˹‹Ç·Õè

ñð

¡Òê‹Ç¿„œ¹¤×¹ªÕ¾

● ● ● ●

ºÃóҹءÃÁ

Evaluate

¡ÒÃÊÌҧàÊÃÔÁÊØ¢ÀҾ㹪ØÁª¹ ●

˹‹Ç·Õè

Expand

ʶҹ¡Òó ¡ÒÃà¨çº»†ÇÂáÅСÒõÒ¢ͧ¤¹ä·Âã¹»˜¨¨ØºÑ¹ âäµÔ´µ‹Í·Õè໚¹ÊÒà˵آͧ¡ÒÃà¨çº»†ÇÂáÅСÒõÒ¢ͧ¤¹ä·Â âääÁ‹µÔ´µ‹Í·Õè໚¹ÊÒà˵آͧ¡ÒÃà¨çº»†ÇÂáÅСÒõÒ¢ͧ¤¹ä·Â

●

●

÷

Explain

âäáÅСÒû‡Í§¡Ñ¹ ●

˹‹Ç·Õè

อธิบายความรู ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล

¤ÇÒÁÃÙŒ·ÑèÇä»à¡ÕèÂǡѺ¡Òê‹Ç¿„œ¹¤×¹ªÕ¾ ËÅÑ¡¡Òê‹Ç¿„œ¹¤×¹ªÕ¾ ¢Ñ鹵͹»¯ÔºÑµÔ㹡Òê‹Ç¿„œ¹¤×¹ªÕ¾ ÇÔ¸Õ¡Òê‹Ç¿„œ¹¤×¹ªÕ¾ã¹Ê¶Ò¹¡Òó µ‹Ò§æ

÷õ - ùð ÷ö øð øõ

ùñ - ñðô ùò ùó ñðò

ñðõ - ñòò ñðö ññð ññò ññó ññø

ñòó - ñóø ñòô

ñòù ñóò ñóö

ñóù - ñõô ñôð ñôò ñôõ ñô÷

ñõõ

กระตุน ความสนใจ Engage

สํารวจคนหา

อธิบายความรู

ขยายความเขาใจ

ตรวจสอบผล

Explore

Explain

Expand

Evaluate

เปาหมายการเรียนรู อธิบายการปรับตัวตอการ เปลี่ยนแปลงทางรางกาย จิตใจ อารมณ และพัฒนาการทางเพศ ไดอยางเหมาะสม

กระตุนความสนใจ ครูใหนักเรียนดูภาพหนาหนวย แลวตั้งคําถามใหนักเรียนแสดง ความคิดเห็นอยางอิสระ • จากภาพมีบุคคลในวัยใดบาง • นักเรียนคิดวาบุคคลในแตละวัย มีความแตกตางกันอยางไร

หนวยที่

ñ

วัยและการเปลี่ยนแปลง ตัวชี้วัด ■

เปรียบเทียบการเปลีย่ นแปลงทางดานรางกาย จิตใจ อารมณ สังคม และสติปญญาแตละชวงของชีวิต (พ ๑.๑ ม.๓/๑)

สาระการเรียนรูแกนกลาง ■

การเปลี่ยนแปลงดานรางกาย จิตใจ อารมณ สังคม และ สติปญญาในแตละวัย - วัยทารก - วัยกอนเรียน - วัยเรียน - วัยรุน - วัยผูใหญ - วัยสูงอายุ

โ

ดยปกติแลวการเจริญเติบโตและ พั ฒ นาการต า งๆ จะมี ก ารเปลี่ ย นแปลงไป ตามวัย ทั้งดานรางกาย จิตใจ อารมณ สังคม และสติปญ  ญา นับตัง้ แตวยั ทารก วัยกอนเรียน วั ย เรี ย น วั ย รุ  น วั ย ผู  ใ หญ ไปจนกระทั่ ง ถึ ง วัยสูงอายุ การเขาใจถึงการเปลี่ยนแปลงดังกลาว จะช ว ยให เ ราสามารถวางแผนในการดู แ ลแต ล ะ ชวงวัยของชีวิตไดอยางถูกตอง จึงจะถือไดวามีการ เจริญเติบโตและมีพฒ ั นาการทีเ่ ปนไปอยางเหมาะสม

คูมือครู

1

กระตุน ความสนใจ สํารวจคนหา Explore

Engage

อธิบายความรู

ขยายความเขาใจ

ตรวจสอบผล

Explain

Expand

Evaluate

(หนาพิมพและตัวอักษรในกรอบนี้มีขนาดเล็กกวาฉบับนักเรียน 20%)

กระตุนความสนใจ ครูนําภาพเด็กทารกหลากหลาย อิริยาบถมาใหนักเรียนดู แลว กระตุนความสนใจของนักเรียน โดยตั้งคําถาม • รูปรางของทารกและรูปรางของ นักเรียนแตกตางกันอยางไร (แนวตอบ มีรูปรางขยายใหญขึ้น เปนสัดสวนเห็นไดชัด อวัยวะ ตางๆ เริ่มเคลื่อนไหวและใช งานไดอยางเต็มประสิทธิภาพ) • นักเรียนจําเหตุการณตอนเปน ทารกไดบางหรือไม (แนวตอบ จําไมได)

๑. วัยทารก

พัฒนาการของ

การเคลื่อนไหว

ศีรษะและสมอง

ใหนักเรียนแบงกลุม กลุมละ 5-6 คน รวมกันแลกเปลี่ยนเรื่องราว ในวัยเด็กของตนเองหรือของคนใน ครอบครัว โดยกลาวถึงพัฒนาการ ทางดานตางๆ จากนั้นใหนักเรียน ศึกษาการเปลี่ยนแปลงดานตางๆ ของวัยทารกจากหนังสือเรียน

คูมือครู

วัยทารก

ทารกแรกเกิดจนถึง ๓ เดือน กะโหลกศีรษะ ในชวง ๖ เดือนแรก สมองของทารกจะมีการ จะยังมีกระดูกไมเต็ม ซึง่ วัดรอบศีรษะไดประมาณ พัฒนารอยละ ๕๐ ๓๓-๓๗ ซม.

นอนขดตัว แขน ขาจะงอ คอออน

ชันคอได เคลื่อนไหวแขนขา

แรกคลอด-๒ สัปดาห

๑-๓ เดือน

นั่งทรงตัวไดเอง คืบ พลิกควํ่า พลิกหงาย หันตามเสียง มองตามของตก เรียกชื่อ มือควาสิ่งของ ตบมือ หยิบของได ๔-๖ เดือน

๗-๙ เดือน

ทารกเมื่อแรกเกิดจะมีสวนสูง ประมาณ ๔๕-๕๐ ซม. นํ้าหนัก จะอยูที่ประมาณรอยละ ๕ ของ นํ้าหนักตัวผูใหญ และจะเพิ่ม เปน ๒ เทาของแรกเกิดเมื่อ อายุไดประมาณ ๕ เดือน

นํ้าหนักและสวนสูง

นักเรียนควรรู

2

ส ว นใหญ แ ล ว วั ย ทารก เมื่ อ แรกเกิ ด นั้ น จะมี ก าร เปลี่ยนแปลงทางดานรางกาย ที่ เ จริ ญ เติ บ โตอย า งรวดเร็ ว ระบบตางๆ ของรางกายทํางาน ไดดีและมีประสิทธิภาพ โดยมี การเปลี่ ย นแปลงทางด า น ร า งกายที่ เ กิ ด จากวุ ฒิ ภ าวะ มากกว า ผลจากสิ่ ง แวดล อ ม และเปนไปอยางสมํ่าเสมอ มี แบบแผนที่ แ น น อน คื อ จาก ศีรษะสูเ ทา จากแกนกลางลําตัว ออกมาสูมือและเทา

วัยทารก หมายถึง ชวงเวลาของชีวิตซึ่งนับตั้งแต แรกคลอดไปจนกระทั่งถึงอายุ ๒ ป วัยทารกแบงออกเปน ๒ ระยะ คือ • วัยทารกแรกเกิด นับตั้งแตแรกคลอดไปจนถึง ๒ สัปดาห • วัยทารก นับตัง้ แตชว งอายุ ๒ สัปดาหไปจนกระทัง่ ถึง ๒ ป ในวัยทารกนี้จะมีการเปลี่ยนแปลงทางดานรางกาย จิตใจ อารมณ สังคม และสติปญญาที่เปนไปตามพัฒนาการ

สํารวจคนหา

กะโหลกศีรษะจะยังมีกระดูก ไมเต็ม กระหมอมของทารก คือ รอยตอของกระดูก ซึ่งรอยตอของ กระดูกที่มาเชื่อมกันขางหนา คือ กระหมอมหนา สวนที่เชื่อมกัน ดานหลังเหนือทายทอยจะเปน กระหมอมหลัง กระหมอมของทารก ที่ปกตินั้น จะนุมและเตนตุบๆ ตาม จังหวะการเตนของชีพจร โดยปกติ แลวเมื่อทารกอายุประมาณ 6-8 เดือน กระหมอมหลังจะ เชื่อมกันสนิท และเมื่ออายุประมาณ 1 ป 8 เดือน กระหมอมหนาจะ เชื่อมกันสนิท

ดานรางกาย

๒

เกร็ดแนะครู เมื่อนักเรียนตอบคําถามแลวใหครูอธิบายวาที่จําไมได เนื่องจากสมองที่เกี่ยวกับความทรงจําระยะยาวนั้น ยังพัฒนาไดไมเต็มที่ แตทารกก็สามารถเรียนรูและ จดจําในชวงเวลาสั้นๆ ได เชน เริ่มจําหนาแมได เริ่มจําของเลนได เปนตน

@

มุม IT

ศึกษาเพิ่มเติมเกี่ยวกับพัฒนาการ ของทารก ไดจาก เว็บไซตของดูเม็กซ http://www.dumex.co.th/my_ baby/Development_calendar

กระตุนความสนใจ

สํารวจคนหา

Engage

Explore

อธิบายความรู Explain

ขยายความเขาใจ

ตรวจสอบผล

Expand

Evaluate

อธิบายความรู ดานจิตใจและอารมณ

อารมณทารกเมือ่ แรกเกิด จะสังเกตเห็นไดเพียง ๒ อารมณ คือ อารมณสงบหรืออารมณ ตื่นเตนเทานั้น เมื่ อ เติ บ โตขึ้ น ทารกจะ สามารถแยกแยะอารมณ ไ ด มากขึ้นตามอิทธิพลของสิ่งเรา ตางๆ เชน อารมณรัก อารมณ โกรธ อารมณกลัว อารมณรา เริง อารมณอยากรูอ ยากเห็น เปนตน โดยอารมณที่เกิดขึ้นกับ วัยทารกมากที่สุดคือ อารมณ โกรธและอารมณกลัว

ดานสังคม

ขึ้ น อยู  กั บ ป จ จั ย หลาย ประการ เชน การซึมซับและ มี พ ฤติ ก รรมเลี ย นแบบความ สัมพันธระหวางบุคคลในบาน ซึ่งมีทั้งในแงบวกและแงลบ โดยประมาณ ๒-๓ เดือน แรก จะเริม่ สบตาและเริม่ สงเสียง ออแอ เพื่อแสดงใหเห็นถึงการ เปลี่ยนแปลงทางสังคม ประมาณ ๔-๗ เดือน จะ เริม่ แสดงความสนใจ และผูกพัน กับมารดามากขึ้น

ครูสุมใหตัวแทนกลุมออกมา อธิบายความรูจากการศึกษาและ แลกเปลี่ยนเรื่องราวในวัยเด็กของ ตนเองหรือของคนในครอบครัว โดย ครูชวยอธิบายเพิ่มเติมและตั้งคําถาม เพื่อใหไดขอสรุปรวมกันที่ถูกตอง • ทารกมักจะมีการแสดงอารมณ ที่เห็นไดชัดอยางไร (แนวตอบ ทารกมักจะแสดง อารมณโกรธ เนือ่ งจาก ไมสามารถทําตามใจตัวเองได รองลงมาคืออารมณกลัว ซึ่งอาจ เกิดจากความไมเขาใจ การถูกขู หรือการหลอกของผูใหญ) • จากการศึกษาการเปลี่ยนแปลง ทางดานรางกายของทารก หากทารกบางคนมีพัฒนาการ ที่ไมตรงตามชวงอายุ จะถือวา ทารกนั้นมีความผิดปกติทาง ดานพัฒนาการหรือไม (แนวตอบ ไม เนื่องจากทารก แตละคนจะมีพัฒนาการ การเจริญเติบโตที่ไมเทากัน ทุกคน บางคนอาจมีพัฒนาการ เร็ว - ชา แตกตางกัน ขึ้นอยูกับ สิ่งแวดลอม การเรียนรู หรือ กรรมพันธุของแตละคน)

ดานสติปญญา

ประมาณ ๗-๑๑ เดือน จะเริ่ ม เห็ น ความแตกต า งของ ใบหน า มารดากั บ ใบหน า ของ บุคคลอื่น และเริ่มเลียนเสียง ไดชัดเจนขึ้น ประมาณ ๑-๒ ป จะสามารถ แยกแยะรู ป ร า งและสี สั น ที่ แตกตางกันได รวมถึงสามารถ แสดงความชอบสิ่ ง ที่ รั บ รู  ไ ด เชน ชอบรสหวาน ชอบสีบางสี เปนตน ตลอดจนเริ่มพูดและ เขาใจความหมายของคําที่พูดได เชน อุม ไป กิน เปนตน

เมื่ออายุ ๑ ปขึ้นไป รอบศีรษะจะมีขนาดประมาณ ๔๕ ซม. ซึ่งเปนชวงที่ทารกตอง เมื่ออายุครบ ๒ ป สมองจะมีการพัฒนา ใชเวลาในการพัฒนาเซลลสมองเพิ่มมากขึ้น เปนรอยละ ๗๕

เกาะยืน เกาะเดิน ตั้งไข ๑๐ เดือน-๑ป

เดินไดคลอง

เดินไดเอง ๑ ป ๓ เดือน

๑ ป ๖ เดือน

เมื่ออายุครบ ๑ ป ทารกจะมีความสูง ประมาณ ๗๕ ซม. และมีนํ้าหนักเพิ่มขึ้น เปน ๓ เทาของแรกเกิด

วิ่ง เตะลูกบอลได ๑ ป ๗ เดือน

กระโดด ๒ เทา และสามารถตักอาหาร รับประทานเองได ๒ ป

นักเรียนควรรู

เมื่ออายุได ๒ ป ทารกจะมีนาํ้ หนัก เพิม่ ขึน้ เปน ๔ เทา ของแรกเกิด

๓

@

มุม IT

พัฒนาเซลลสมอง ทารกจะมีการ พัฒนาเซลลสมองตั้งแตอยูในครรภ ของมารดา โดยชวงเวลาที่สมองของ ทารกจะสามารถรับการกระตุน และสงเสริมพัฒนาการดานตางๆ ไดดีนั้น เริ่มตั้งแตชวงอายุครรภ 18 สัปดาหไปจนถึงอายุครบ 2 ป หลังจากนั้นเซลลสมองจะมีการ พัฒนาไปอยางชาๆ

ศึกษาเพิ่มเติมเกี่ยวกับพัฒนาการดานสติปญญาของทารก ไดจาก เว็บไซตของ Babyplayshop http://www.babyplayshop.com/index.php?lay=show&ac=article&Ntype=1 คูมือครู

3

กระตุน ความสนใจ สํารวจคนหา Explore

Engage

อธิบายความรู

ขยายความเขาใจ

ตรวจสอบผล

Explain

Expand

Evaluate

(ยอจากฉบับนักเรียน 20%)

กระตุนความสนใจ ครูตั้งคําถามกระตุนความสนใจ ของนักเรียน โดยใหนักเรียนแสดง ความคิดเห็นไดอยางอิสระ • นักเรียนคิดวาวัยกอนเรียนกับ วัยทารกแตกตางกันอยางไร (แนวตอบ มีรูปรางและสัดสวน ทีแ่ ตกตางกัน มีความสูงเพิม่ ขึน้ กระดูก กลามเนือ้ แข็งแรงมากขึน้ สามารถเรียนรูเรื่องราวตางๆ ไดมากขึ้น) • นักเรียนคิดวาเมื่อเด็กถูกขัดใจ มักจะแสดงพฤติกรรมอะไร ออกมา เพราะอะไร (แนวตอบ ลมตัวลงไปนอนดิ้นกับ พื้น ทุบตีผูอื่น หรือกรีดรอง เสียงดัง เนื่องจากมีความ ตองการใหทุกสิ่งที่ตนอยากได เปนของตนแตเพียงผูเดียว)

๒. วัยกอนเรียน

วัยกอนเรียน คือ วัยที่ตอมาจากชวงวัยทารก มีอายุ อยูระหวาง ๓-๖ ป โดยอาจแบงเปน ๒ ระยะ คือ • วัยกอนเรียนระยะแรก มีอายุ ๓ ป เรียกวา วัยเด็ก หรือวัยเตาะแตะ • วัยกอนเรียนระยะที่สอง ชวงอายุระหวาง ๔-๖ ป เรียกวา วัยเด็ก หรือวัยอนุบาล ชวงวัยกอนเรียน เปนชวงที่เด็กกําลังเจริญเติบโต และพัฒนาการสวนใหญก็ขึ้นอยูกับการปรับตัวใหคุนเคยกับ สิง่ แวดลอม ตลอดจนการเรียนรูพ ฤติกรรมทางสังคมทีเ่ หมาะสม ซึง่ จะดําเนินไปอยางไมหยุดยัง้ และเพิม่ ความซับซอนมากยิง่ ขึน้ พัฒนาการของ

ศีรษะและสมอง การเคลื่อนไหว

ใหนักเรียนแบงกลุม กลุมละ 5-6 คน รวมกันแลกเปลี่ยนประสบการณ เมื่อครั้งที่ตนเองยังเปนเด็กวามีการ เปลี่ยนแปลงหรือมีพฤติกรรม การแสดงออกอะไรบาง

คูมือครู

สามารถปนปายและกระโดดได เดินถอยหลัง ขี่รถสามลอถีบ รับประทานอาหารเองได

เดินขึ้นบันได กระโดดขามสิ่งของ กระโดดขาเดียวได เขยงปลายเทาได แตงตัว อาบนํ้า ลางหนา และสามารถแปรงฟนไดดวยตนเอง

๓ ป

นักเรียนควรรู

4

วั ย ก อ นเรี ย นนี้ จ ะมี ก าร เปลี่ยนแปลงทางดานรางกาย ที่ ค  อ นข า งจะช า เมื่ อ เที ย บกั บ วั ย ทารก แต จ ะเป น ไปอย า ง สมํ่าเสมอ ซึ่งการเจริญเติบโต ของร า งกายโดยทั่ ว ไปพบว า รู ป ร า งและสั ด ส ว นของเด็ ก ในวัยกอนเรียนนี้จะแตกตางไป จากวัยทารกคอนขางมาก จาก รูปรางเดิมที่เคยอวนกลมไมได สั ด ส ว น จะเริ่ ม ค อ ยๆ ยื ด ตั ว โดยลําตัวและคอจะเรียวยาวขึน้ หนาทองจะแฟบลง

เสนรอบศีรษะของเด็กวัยกอนเรียนจะคอยๆ ขยายใหญขึ้น แตจะเล็กกวาศีรษะของผูใหญประมาณ รอยละ ๑๐

สํารวจคนหา

100

นํ้าหนักและสวนสูง

พฤติกรรมทางสังคม การเลน ของเด็กเปนสิ่งที่ชวยใหเด็กเกิดการ พัฒนาทางดานสังคม รวมทัง้ ทัศนคติ และพฤติกรรมมากขึ้น ถาพอแมหรือ ครู ใชเวลาในการสนับสนุนและสอน พฤติกรรมทางสังคมที่เหมาะสมให แกเด็ก จะทําใหเด็กมีปฏิสัมพันธ ทางสังคมเพิ่มขึ้น และยังชวยลด พฤติกรรมกาวราวอีกดวย

วัยกอนเรียน

ดานรางกาย

90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

๔

90 ซม.

วัยกอนเรียน จะมีความสูงเพิ่มขึ้น เฉลี่ยปละ ๗.๕ ซม. โดย อายุ ๓ ป จะมีความสูง ประมาณ ๑.๗๕ เทาของ ทารกแรกเกิด

๔ ป 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

105 ซม.

เมื่ออายุประมาณ ๔ ป จะมีสวนสูงเพิ่มขึ้นเปน ๒ เทาของความสูงเฉลี่ย ที่เพิ่มขึ้นตอป เมื่อตอนอายุ ๓ ป

นักเรียนควรรู แปรงฟน ควรเริม่ สอนใหเด็กรูจ กั แปรงฟนทันทีเมือ่ ฟนนํา้ นมซีแ่ รกงอกขึน้ ซึง่ ควรใหเด็กแปรงฟน อยางนอยวันละสองครั้ง โดยควรใชยาสีฟนที่มีสวนผสมของฟลูออไรด แตตองระวังไมใหเด็กใช ยาสีฟนมากเกินไป เพราะฟลูออไรดจะทําใหฟนแทของเด็กที่ขึ้นภายหลังมีรอยขุนขาวบนตัวฟน ที่เรียกวา ฟนตกกระได

กระตุนความสนใจ

สํารวจคนหา

Engage

Explore

อธิบายความรู

ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล

Explain

Expand

Evaluate

อธิบายความรู ดานจิตใจและอารมณ

เด็กวัยกอนเรียนนี้ จะมี การเปลี่ยนแปลงทางจิตใจและ อารมณไปตามชวงอายุซึ่งจะมี ลักษณะเฉพาะของตนเอง ดังนี้ • มี อ ารมณ ที่ ค  อ นข า ง รุนแรงเมื่อไมไดดั่งใจ โดยมัก จะแสดงออกอยางชัดเจน เชน ลมตัวลงไปนอนดิ้นกับพื้น หรือ กรีดรองเสียงดัง เปนตน • กลัวความมืดและแสดง อารมณอิจฉาริษยา โดยเฉพาะ ในกรณีที่มีนอง เพราะตองการ ให ทุ ก สิ่ ง เป น ของตนแต เ พี ย ง ผูเดียว

ดานสังคม

จะมี ค วามเป น ตั ว ของ ตัวเองมากขึ้น ตองการอิสระ เริ่ ม ออกห า งจากพ อ แม และ ชอบที่จะมีเพื่อนเลน โดยในชวงตนๆ จะมีลกั ษณะ ตางคนตางเลน แตเลนอยูใน บริเวณใกลเคียงกัน ไมสนใจใคร และมักจะหวงของของตน เมื่อมีอายุมากขึ้นก็จะเริ่ม เลนกันเปนกลุม มีความพึงพอใจ ที่ไดเลนดวยกัน พยายามเขา สังคม และจะเปลีย่ นความสนใจ ไปเรื่อยๆ

ครูสุมใหตัวแทนกลุมแตละกลุม ออกมาอธิบายความรูจ ากการแลกเปลีย่ น ประสบการณเมื่อครั้งที่ตนเองยังเปน เด็ก โดยครูชวยอธิบายเพิ่มเติมและ ตั้งคําถามเพื่อใหไดขอสรุปรวมกันที่ ถูกตอง • เด็กวัยกอนเรียนควรไดรับการ ดูแลอยางไร จึงจะมีพัฒนาการ ที่ดี (แนวตอบ ควรไดรับการดูแล เอาใจใสและไดเรียนรูจาก พฤติกรรมที่ดีของผูเลี้ยงดูที่ ใกลชิด โดยเด็กจะดู จดจํา และ เลียนแบบตาม เชน ผูเลี้ยงดู ตองไมแสดงกิริยาหยาบคาย กาวราว รุนแรงตอเด็ก เปนตน) • นักเรียนคิดวาจะมีวิธีการใดบาง ที่ชวยเสริมสรางพัฒนาการทาง ดานสติปญญาของเด็กในวัย กอนเรียน (แนวตอบ หาหนังสือที่มีรูปภาพ สวยงามมาใหดู เพื่อใหเด็กได เกิดการเรียนรู การรับรู และ สามารถซึมซับถึงพฤติกรรม ตางๆ ไดงายมากขึ้น)

ดานสติปญญา

จะเป น ไปตามช ว งอายุ ที่ เพิ่มขึ้น ดังนี้ • อายุ ๓ ป สามารถพูด นับเลข ตอบคําถามสั้นๆ ได • อายุ ๔ ป สามารถบอก ชื่อ เพศ และวาดรูปงายๆ ได • อายุ ๕ ป เริ่มอยากรู อยากเห็ น รู  จั ก วั น เวลาและ สามารถซื้อของเองได • อายุ ๖ ป จะเริ่มรูจัก ซาย-ขวา ชอบอานหนังสือที่มี รูปภาพสวยงาม และรวมเลน กับผูอื่นไดดี

สมองจะเจริญเติบโตชามาก คือเพิ่มขึ้นประมาณ ๑ ซม. ทุก ๓ ป โดยขนาดของสมองจะสัมพันธกับขนาด ของศีรษะ

กระโดดสลับขา กระโดดเชือก เตนเปนจังหวะ สามารถทรงตัวไดเปนอยางดี เชน ยืนขาเดียวได นานๆ หรือเดินบนกระดานแผนแคบๆ ได

๕ ป

กระโดดจากที่สูงได เลนฟุตบอลแบบเด็กโตได และมี ความสามารถในการทรงตัวมากยิ่งขึ้น

ขยายความเขาใจ ใหนกั เรียนแบงกลุม กลุม ละ 5-6 คน เพื่อหาแนวทางในการสรางเสริม พัฒนาการทางดานตางๆ ของ วัยทารก หรือวัยกอนเรียน แลว นําเสนอหนาชั้นเรียน โดยการ แสดงบทบาทสมมติ

๖ ป นํ้าหนักสวนใหญของเด็กวัยนี้จะมาจากการเจริญเติบโต ของกระดูกและกลามเนื้อเปนสวนใหญ

๕

ตรวจสอบผล @

มุม IT

ศึกษาเพิ่มเติมเกี่ยวกับวิธีการปองกันและ แกไขเมื่อเด็กเอาแตใจ ไดจาก เว็บไซตสถาบัน สุขภาพเด็กแหงชาติมหาราชินี http://web. childrenhospital.go.th/kmpeople/images /stories/Media_Paper/mo013.pdf

นักเรียนควรรู ลมตัวลงไปนอนดิ้นกับพื้น ขณะที่เด็กกําลังแสดง พฤติกรรมดังกลาวนั้น เด็กก็หวังวาจะไดรับความสนใจ เพราะฉะนั้นวิธีการแกไขก็คอื ปลอยใหแสดงพฤติกรรม ดังกลาวออกไปสักระยะหนึง่ พอเด็กเริ่มเหนื่อยและนิ่งแลว คอยเขาไปชีช้ วนเพือ่ เบีย่ งเบนใหเด็กหันไปสนใจสิง่ อืน่ แทน

เขียนสรุปสาระสําคัญเรื่อง พัฒนาการดานตางๆ ของวัยทารก หรือวัยกอนเรียนเปนผังความคิด สงครูผูสอน

คูมือครู

5

กระตุน ความสนใจ สํารวจคนหา Explore

Engage

อธิบายความรู

ขยายความเขาใจ

ตรวจสอบผล

Explain

Expand

Evaluate

(ยอจากฉบับนักเรียน 20%)

กระตุนความสนใจ ครูใหนักเรียนสํารวจบริเวณไหล ของตนเองและเพื่อนวามีรอย แผลเปนหรือไม แลวตั้งคําถามเพื่อ กระตุนความสนใจของนักเรียน • รอยแผลเปนนั้นเกิดขึ้นจาก สาเหตุใด (แนวตอบ เปนรอยแผลเปนที่ เกิดหลังการฉีดวัคซีนปองกัน วัณโรค (BCG) เมื่อแรกเกิด โดยหลังฉีดจะมีปฏิกิริยาเปน ตุมหนอง แตกออก และกลาย เปนแผลเปน)

เสริมสาระ วัคซีนสําหรับเด็กอายุแรกเกิด - ๕ ป เด็กทีค่ ลอดออกมาทุกคนจะตองไดรบั การฉีดวัคซีนตามกําหนดทุกครัง้ เพือ่ กระตุน ใหรา งกายสรางเสริม ภูมิคุมกันโรค ดังนี้ BCG HBV1

แรกเกิด

ปองกันวัณโรค (BCG) ปองกันไวรัสตับอักเสบบี ครั้งที่ ๑ (HBV1)

DPT1 OPV1 HBV2

๒ เดือน

ปองกันคอตีบ ไอกรน บาดทะยัก ครัง้ ที่ ๑ (DPT1) หยอดโปลิโอ ครั้งที่ ๑ (OPV1) ปองกันไวรัสตับอักเสบบี ครั้งที่ ๒ (HBV2)

DPT2 OPV2

๔ เดือน

ปองกันคอตีบ ไอกรน บาดทะยัก ครัง้ ที่ ๒ (DPT2) หยอดโปลิโอ ครั้งที่ ๒ (OPV2)

DPT3 OPV3 HBV3

๖ เดือน

ปองกันคอตีบ ไอกรน บาดทะยัก ครัง้ ที่ ๓ (DPT3) หยอดโปลิโอ ครั้งที่ ๓ (OPV3) ปองกันไวรัสตับอักเสบบี ครั้งที่ ๓ (HBV3)

MMR

๙-๑๐ เดือน

ปองกันโรคหัด หัดเยอรมัน คางทูม (MMR)

JE1

๑ ป

ปองกันโรคไขสมองอักเสบ ครั้งที่ ๑ (JE1)

สํารวจคนหา ใหนักเรียนศึกษาเรื่องวัคซีน ปองกันโรคจากหนังสือเรียนหนา 6

นักเรียนควรรู โปลิโอ เปนโรคที่เกิดจากเชื้อไวรัส โดยเด็กที่ไดรับเชื้อ หากไมมี ภูมิตานทานจะทําใหเกิดอาการ มีไข ออนเพลีย เบื่ออาหาร คลื่นไส อาเจียน ปวดศีรษะ และทองผูก สําหรับในรายที่มีอาการรุนแรง กลามเนื้อจะออนแรง ตามมาดวย อาการอัมพาตทําใหเกิดความพิการ ถารุนแรงมากอาจเปนอัมพาต ของกลามเนื้อที่ชวยในการหายใจ และอาจทําใหเสียชีวิตได

DPT4 OPV4

หาง ๔ สัปดาห

ปองกันโรคไขสมองอักเสบ ครั้งที่ ๒ (JE2)

JE3

๒ ป ๖ เดือน

ปองกันโรคไขสมองอักเสบ ครั้งที่ ๓ (JE3)

DPT5 OPV5

คูมือครู

๔ ป

ปองกันคอตีบ ไอกรน บาดทะยัก ครั้งที่ ๕ (DPT5) หยอดโปลิโอ ครั้งที่ ๕ (OPV5)

๕ ป

ปองกันไขไทฟอยด (Ty)

๖

ไขสมองอักเสบ เปนโรคที่เกิดจาก การติดเชื้อไวรัสเจอีที่สมอง โดยมี ยุงรําคาญเปนพาหะ ซึ่งอาการของผูปวยจะมี 2 กลุม คือ กลุมที่มีอาการติดเชื้ออยางเฉียบพลัน โดยจะมีอาการไขสูง ปวดศีรษะ อาเจียน เบื่ออาหาร กลัวแสง คอแข็ง ชัก และ กลุมที่มีอาการเรื้อรัง คือจะมีอาการแบบคอยเปนคอยไป แตจะมีความรุนแรงขึ้นเรื่อยๆ

6

ปองกันคอตีบ ไอกรน บาดทะยัก ครั้งที่ ๔ (DPT4) หยอดโปลิโอ ครั้งที่ ๔ (OPV4)

JE2

Ty

นักเรียนควรรู

๑ ป ๖ เดือน

@

มุม IT

ศึกษาเกี่ยวกับวัคซีนปองกันโรค ในเด็ก ไดจาก http://hp.anamai. moph.go.th ซึ่งเปนเว็บไซดของ สํานักสงเสริมสุขภาพ กรมอนามัย ฯ

กระตุน ความสนใจ Engage

สํารวจคนหา Explore

อธิบายความรู

ขยายความเขาใจ

ตรวจสอบผล

Explain

Expand

Evaluate

กระตุนความสนใจ ครูตั้งคําถามกระตุนความสนใจ ของนักเรียน โดยใหนักเรียนแสดง ความคิดเห็นอยางอิสระ • ในวัยเด็กใครเคยโดนลอวา ฟนหลอบาง (แนวตอบ สวนใหญคนที่ฟนหลอ มักจะโดนเพื่อนลอดวยความ สนุกสนาน หรือไมก็โดนผูใหญ ลอดวยความเอ็นดู) • ทําไมเด็กในชวงวัยนี้ถึงฟนหลอ (แนวตอบ เพราะเปนชวงที่ฟน นํ้านมเริ่มหลุด และจะเปลี่ยน เปนฟนแท) • ตอนนักเรียนมาโรงเรียนในชวง แรกๆ ใครรองไหบาง (แนวตอบ สวนใหญมักจะรอง เพราะเปนธรรมชาติของเด็ก ที่มักชอบอยูกับพอแม และมี ความสุขเมื่อพอแมใสใจใน ตัวเขา เวลามาเรียนหนังสือ จึงรูสึกวาเหว ทําใหไมอยาก มาโรงเรียน)

๓. วัยเรียน

วัยเรียน คือ วัยทีม่ อี ายุตงั้ แต ๗-๑๒ ป โดยนับตัง้ แตเริม่ เขาเรียนในระดับชัน้ ประถมศึกษาตอนตน ไปจนถึงในระดับชั้นประถมศึกษาตอนปลาย ซึ่งการเปลี่ยนแปลงตางๆ ที่เกิดขึ้นนั้น มักมีสาเหตุมาจากอิทธิพล ของครอบครัว และอิทธิพลจากโรงเรียน ดานรางกาย

เด็กวัยเรียนจะเริ่ม มี ก ารเจริ ญ เติ บ โตทาง ดานรางกายที่ชาลง โดยพบว า เด็ ก ใน วั ย เรี ย นนี้ จ ะเริ่ ม มี ก ารเจริ ญ เติ บ โต แ ล ะ มี พั ฒ น า ก า ร อยางกวางขวางกวา เด็กกอนวัยเรียน มี ลั ก ษณะพั ฒ นาการ ดานตางๆ ทีเ่ ปนไปตาม ขัน้ ตอนและมีแบบแผน เฉพาะตัว

ดานจิตใจและอารมณ

เด็กในวัยเรียนนี้จะเริ่มมี อารมณตางๆ เกิดขึ้นมากมาย ทั้งอารมณในแงดี เชน ความรัก ความเห็นใจ ความรูสึกสงสาร และอารมณ ที่ ไ ม น  า พึ ง พอใจ เชน เกลียด โกรธ อิจฉาริษยา ซึ่ ง หากอารมณ เ หล า นี้ ไ ม มี โอกาสแสดงออกหรือถูกเก็บกด ไวมากเกินไป ก็จะทําใหเด็กเกิด ความเครี ย ด โดยอาจนํ า ไปสู  การเจ็บปวยทางกายที่มีสาเหตุ มาจากจิตใจหรืออารมณได

เด็กวัยเรียนจะมีสวนสูงเพิ่มขึ้นประมาณ ๔-๕ ซม. ตอป นํ้าหนักโดยเฉลี่ยจะเพิ่มขึ้นประมาณ ๒-๓ กก. ตอป เมื่ออายุได ๑๐ ป จะมีนํ้าหนักประมาณ ๒๗ กก. สวนสูงประมาณ ๑๓๐ ซม. โดยทั่วไป พบวาชวงอายุ ๖-๑๐ ป เด็กชายจะมีสว นสูงมากกวา เด็กหญิง เสนรอบศีรษะของเด็กวัยเรียนจะเริม่ คงทีค่ อื เพิ่มขึ้นประมาณ ๑ ซม. ทุก ๓ ป โดยจะมีขนาด ของสมองสัมพันธกับขนาดของศีรษะ ตามที่ ไดกลาวไปแลวในวัยกอนเรียน เด็กวัยนี้จะมีการใชกลามเนื้อในการทํากิจกรรมตางๆ ไดดีขึ้น โดยพบวาเด็กชายจะมีความแข็งแรง และมีโครงสรางของรางกาย ใกลเคียงกับผูใหญมากกวา สวนฟนนั้น พบวาฟนนํ้านมจะหลุด เมื่ออายุประมาณ ๖ ป และมีฟนแทขึ้นครบเมื่อมีอายุประมาณ ๑๘-๓๐ ป

ดานสังคม

เด็ ก วั ย เรี ย นจะมี ก าร ปรับตัวอยางมากชวงตนของวัย เนื่องจากการตองเขาโรงเรียน โดยจะเริ่ ม รวมกลุ  ม คบเพื่ อ น รวมวัยและผูใ หญมากขึน้ เริม่ ให ความสําคัญกับการเรียนมากขึน้ และเริ่มมีความผูกพันกับเพื่อน ที่โรงเรียนและครู ทําใหเด็กเริ่ม หางเหินจากผูใหญในบาน ซึ่ง จะต อ งมี ก ารปรั บ ตั ว ให เ ข า ถึ ง ครู เพื่อน และบรรยากาศใน โรงเรียน

ดานสติปญญา

ในช ว งวั ย นี้ เ ด็ ก จะเริ่ ม มี การเรียนรูเพิ่มขึ้น โดยจะเริ่ม เรี ย นรู  ใ นสิ่ ง ที่ อ ยู  ใ กล ตั ว ก อ น แล ว จึ ง เรี ย นรู  สิ่ ง ที่ อ ยู  ไ กลตั ว ออกไป ซึ่งในชวงอายุ ๗-๙ ป เด็ ก จะเริ่ ม มี ก ระบวนการคิ ด มากขึน้ มีความเขาใจในภาษาพูด และสามารถที่ จ ะควบคุ ม การ เคลื่ อ นไหวได ดี พอเข า สู  ช  ว ง ๑๐-๑๒ ป เด็ ก จะเริ่ ม รู  จั ก การวางแผน และมี ค วามคิ ด สรางสรรคมากขึ้น

http://www.aksorn.com/LC/He/M3/01

NET ขอสอบ ป 52 ฟนนํ้านมของเด็กจะเริ่มหลุดครั้งแรก เมื่ออายุเทาไร 1. 6 ป 2. 7 ป 3. 8 ป 4. 9 ป ( วิเคราะหคําตอบ ฟนนํ้านมซี่แรกจะขึ้นเมื่ออายุประมาณ 6 เดือน ซึ่งจะขึ้นครบ 20 ซี่ เมื่ออายุประมาณ 2 ปครึ่ง และจะเริ่มหลุด เมื่ออายุประมาณ 6 ป ตอบ ขอ 1.)

EB GUIDE

สํารวจคนหา

๗

ใหนักเรียนศึกษาการเปลี่ยนแปลง ในดานตางๆ ในวัยเรียนจากนั้น ครูตั้งคําถาม • ใหนักเรียนบอกถึงการ เปลี่ยนแปลงที่สามารถเห็นได อยางชัดเจนของเด็กวัยเรียน (แนวตอบ เด็กวัยเรียนจะเริ่มมี การเจริญเติบโตทางรางกาย ที่ชาลง ฟนนํ้านมจะเริ่มหลุด และมักจะรองไหไมอยากไป โรงเรียนในระยะแรก แตพอไป โรงเรียนไดระยะหนึ่งจะเริ่มมี ความผูกพันกับเพื่อนที่โรงเรียน มีความเขาใจในภาษาพูด และ สามารถควบคุมการเคลื่อนไหว ของตนเองไดมากขึ้น)

คูมือครู

7

กระตุน ความสนใจ สํารวจคนหา

อธิบายความรู

Explore

Engage

Explain

ขยายความเขาใจ

ตรวจสอบผล

Expand

Evaluate

(ยอจากฉบับนักเรียน 20%)

กระตุนความสนใจ ครูตั้งคําถามกระตุนความสนใจ ของนักเรียน โดยใหนักเรียนแสดง ความคิดเห็นไดอยางอิสระ • ผูชายและผูหญิงในวัยเดียวกัน ใครตัวโตกวากัน (แนวตอบ เมื่อเริ่มเขาสูวัยรุนใน ชวงอายุ 10-14 ป ผูหญิงจะมี รูปรางที่โตกวาผูชาย แตพอ อายุประมาณ 14 ป วัยรุนชาย จะมีรูปรางที่โตกวาวัยรุนหญิง) • มีเหตุการณหรือลักษณะใดบาง ที่บงบอกวานักเรียนกําลังเขาสู วัยรุน (แนวตอบ ผูชายจะเริ่มมีหนวด เครา มีเสียงแหบหาว มีขนขึ้น บริเวณรักแร หนาแขงและ อวัยวะเพศ ผูหญิงจะเริ่มมี ประจําเดือน มีหนาอกที่โตขึ้น สะโพกผาย และมีเอวคอด เล็กลง) • ทําไมผูชายถึงอารมณรอน ผูหญิงถึงแสนงอน (แนวตอบ เพราะวัยรุนมักจะมี อารมณแปรปรวนงาย ซึง่ เปน ผลมาจากการเปลี่ยนแปลงทาง รางกายที่เกิดขึ้นอยางรวดเร็ว ทําใหวัยรุนเกิดความกังวลและ ยังปรับตัวตอการเปลี่ยนแปลงที่ เกิดขึ้นไมได)

๔. วัยรุน

วัยรุน เปนวัยทีน่ บั จากการมีวฒ ุ ภิ าวะทางเพศ กลาวคือ มีความพรอมทีจ่ ะสามารถมีบตุ รได ซึ่งจะแตกตางกันออกไปในแตละชนชาติ โดยทั่วไปเราจะนับชวงวัยรุนวาอยูในชวงอายุ ๑๓-๑๙ ป โดยวัยรุนแตละคนนั้น จะมีอัตราการเจริญเติบโตและพัฒนาการที่เปนแบบฉบับเฉพาะของตนเอง และจะแตกตางกันออกไปในแตละบุคคล ดานรางกาย

วัยรุนโดยทั่วไป เมื่ออายุไดประมาณ ๑๔ ป วัยรุนชายจะมีรูปรางที่ สูงใหญกวาวัยรุนหญิง ซึ่งทั้ง วัยรุนหญิงและวัยรุนชายสวนใหญ จะมีขนาดรูปรางที่ขยายใหญขึ้นจนเห็นไดชัด นับเปนวัยที่มีความเจริญเติบโตทางดานสวนสูง อยางรวดเร็วทีส่ ดุ สวนในเรือ่ งนํา้ หนัก วัยรุน หญิง จะเริ่มหนักกวาวัยรุนชายเล็กนอย พอถึงชวง วัยรุนตอนกลางวัยรุนชายจะมีนํ้าหนักมากกวาวัยรุนหญิง และจะมีลักษณะเชนนี้ไปเรื่อยๆ จนถึงวัยผูใหญ เมื่อถึงชวงอายุ ๑๓-๑๔ ป วัยรุนจะมีกระดูก ที่แข็งแรงขึ้น โดยวัยรุนชายที่มีอายุ ๑๔ ปขึ้นไปแลว พบวาจะมีการเปลี่ยนแปลงของกระดูกขอมือที่ใหญกวา วัยรุนหญิง แตมีความหนาแนนของมวลกระดูกนอยกวา และเมื่อถึงขั้นที่มีวุฒิภาวะทางเพศ ทั้งวัยรุนหญิงและ วัยรุนชายจะมีกระดูกขอมือที่มีพัฒนาการเทากัน อวัยวะตางๆ เริ่มเคลื่อนไหวและใชงานไดอยางเต็มประสิทธิภาพ

สํารวจคนหา ใหนักเรียนแบงกลุม (ชาย-หญิง รวมกัน) โดยรวมกันสํารวจตนเอง และแสดงความคิดเห็นเกี่ยวกับการ เปลี่ยนแปลงทางดานตางๆ จากนั้น ใหนักเรียนศึกษาขอมูลจากหนังสือ

อธิบายความรู ใหแตละกลุมสงตัวแทนออกมา นําเสนอผลการศึกษาหนาชั้นเรียน กลุมละประมาณ 2 นาที

8

คูมือครู

การเปลี่ยนแปลงทางดานรางกายของวัยรุนโดยสวนใหญจะเปนเรื่อง ของสวนสูง และนํ้าหนัก การเปลี่ยนแปลงของกระดูก ตลอดจน ตอมไรทอตางๆ

ในวัยนี้ตอมไรทอที่จะทําหนาที่ผลิตฮอรโมนในการพัฒนารางกายของวัยรุนใหเปนไปตามปกตินั้น มีดังแผนภาพ

๘

นักเรียนควรรู ตอมไรทอ จะมีการหลั่งฮอรโมนชนิดตางๆ ตามการสั่งการจากสมอง ซึ่งสงผลทําให เกิดการเปลี่ยนแปลงทางดานรางกาย อารมณ และความรูสึก

เกร็ดแนะครู ครูอาจใหนักเรียนสํารวจ ตนเองวากําลังเขาสูการมี วุฒิภาวะทางเพศที่สมบูรณ หรือยัง

กระตุน ความสนใจ Engage

สํารวจคนหา Explore

อธิบายความรู Explain

ขยายความเขาใจ

ตรวจสอบผล

Expand

Evaluate

กระตุนความสนใจ ครูใหนักเรียนดูภาพหนา 9 จากนั้นครูตั้งคําถามกระตุนความ สนใจของนักเรียน โดยใหนักเรียน แสดงความคิดเห็นไดอยางอิสระ • จากภาพ นักเรียนเห็นระบบการ ทํางานของรางกายอะไรบาง (แนวตอบ ตอมไรทอตางๆ ที่มีผลตอการเจริญเติบโต ของวัยรุน)

ตอมไพเนียล (Pineal Gland)

ตอมพิทูอิทารี (Pituitary Gland)

ตั้งอยูใกลกับสมอง มีหนาที่ ยับยั้งการเจริญเติบโตของ ตอมเพศในชวงระยะกอนวัย หนุมสาว แตเมื่อเขาสูวัยรุน อาจมีผลตอการตกไข และการมี ประจําเดือนในเพศหญิง

เปนตอมเล็กๆ อยูใตสมอง ซึ่งถาตอมนี้มีการทํางาน ที่นอยเกินไป ก็จะทําใหมี รูปรางเตี้ยแคระ แตถาหาก ทํางานมากเกินไป ก็จะมีผลทําให รางกายใหญโตกวาปกติ

สมอง

สํารวจคนหา ตอมไทรอยด (Thyroid Gland)

ตอมไทมัส (Thymus Gland)

มี ๒ ตอม อยูตรง ดานขางสวนบนของ หลอดลมตรงลําคอ บริเวณลูกกระเดือก ขางละ ๑ ตอม ทําหนาที่พิเศษในการ เก็บธาตุไอโอดีน ซึ่งนํามา สรางฮอรโมน “ไทรอกซิน” (Thyroxin) เพื่อทําหนาที่ เผาผลาญอาหาร และ ควบคุมการเจริญเติบโต ของรางกาย

ตอมเพศชาย (Gonad Gland)

ใหนกั เรียนแบงกลุม กลุม ละ 5-6 คน ศึกษาภาพในหนา 9 อยางละเอียด

ตั้งอยูเหนือหัวใจ ทําหนาที่ควบคุม ไมใหมีความรูสึก ทางเพศทีเ่ ร็วกวาปกติ

ตอมหมวกไต (Adrenal Gland)

ตอมนี้จะอยูเหนือไต แตละขาง มีหนาที่ผลิตฮอรโมนอะดรีนาลีน (Adrenalin) ซึ่งมีผลทําใหหัวใจเตนเร็ว และแรง ความดันโลหิตสูงขึ้น

คือ อัณฑะ ทําหนาที่ผลิตตัวอสุจิ และผลิตฮอรโมนในเพศชาย ๒ ชนิด คือ ฮอรโมนแอนโดรเจน และ ฮอรโมนเทสโทสเทอโรน ทําให มีลักษณะของเพศเกิดขึ้น เชน มีหนวดเครา มีขนที่หนาเเขง เเละอวัยวะเพศ เปนตน

http://www.aksorn.com/LC/He/M3/02

อธิบายความรู

ตอมเพศหญิง (Gonad Gland)

คือ รังไข ทําหนาที่ผลิตไข และผลิตฮอรโมนเพศหญิง คือ ฮอรโมนเอสโทรเจน และ ฮอรโมนโพรเจสเทอโรน ทําใหมีลักษณะทางเพศ เกิดขึ้น เชน มีหนาอก สะโพกผาย เปนตน

EB GUIDE

๙

ครูตั้งคําถามเพื่อทดสอบความ เขาใจของนักเรียน • นักเรียนคิดวาตอมตางๆ มี อิทธิพลตอจิตใจและอารมณ ของวัยรุนหรือไม (แนวตอบ มี เนื่องจากการ เปลี่ยนแปลงทางจิตใจและ อารมณของวัยรุนมีผลสืบเนื่อง มาจากการเปลี่ยนแปลงของ ฮอรโมนตางๆ ในรางกาย ซึ่งผลิตโดยตอมไรทอไปกระตุน สงผลทําใหวัยรุนมีอารมณ แปรปรวน เปลี่ยนแปลงงาย) • หากตอมใดตอมหนึ่งผิดปกติ นักเรียนคิดวาจะมีผลอยางไร (แนวตอบ ขึ้นอยูกับคําตอบของ นักเรียน เชน ตอมพิทูอิทารี มีการทํางานที่นอยเกินไป สงผล ทําใหมีรูปรางเตี้ยแคระ เปนตน)

นักเรียนควรรู ตอมไทมัส มีลักษณะเปนพู 2 พู อยูบริเวณทรวงอกรอบเสนเลือดใหญของหัวใจ โดยจะเจริญเต็มที่ตั้งแตเปน ทารกในครรภมารดา และมีขนาดใหญมากเมื่อมีอายุนอย แตเมื่ออายุมากขึ้นขนาดจะเล็กลงและฝอไปในที่สุด ตอมไทมัสทําหนาที่สรางฮอรโมนไทโมซิน (Thymosin) ซึ่งมีหนาที่กระตุนใหเนื้อเยื่อของตอมไทมัสสรางเซลล เม็ดเลือดขาวลิมโฟไซตชนิดที (T-Lymphocyte) ซึ่งเปนเซลลที่สําคัญในระบบภูมิคุมกันของรางกาย

คูมือครู

9

กระตุนความสนใจ

สํารวจคนหา

อธิบายความรู

Engage

Explore

Explain

ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล Expand

Evaluate

(ยอจากฉบับนักเรียน 20%)

ขยายความเขาใจ ครูอาจใชเหตุการณสมมติเกี่ยวกับ การเปลี่ยนแปลงทางดานตางๆ ของ วัยรุน แลวถามถึงวิธีการยอมรับ และปรับตัวตอการเปลี่ยนแปลงนั้น ตัวอยางเชน • ถานักเรียนมีสิวและกลิ่นตัว นักเรียนจะทําอยางไร (แนวตอบ ขึ้นอยูกับคําตอบ ของนักเรียน เชน ดูแลรักษา อนามัยของตนเองใหสะอาด หาซื้อยาหรือเครื่องสําอางมาใช เปนตน) • ถานักเรียนมีปญหานักเรียนจะ เลือกปรึกษาใคร (แนวตอบ ขึ้นอยูกับคําตอบของ นักเรียน ซึ่งบางคนอาจตอบ วาไปปรึกษาพอแมหรือผูใหญ ที่ใกลชิด หรือบางคนอาจจะไป ปรึกษาเพื่อน แตสวนใหญ มักจะเลือกปรึกษาเพื่อน เพราะ เพื่อนมีอิทธิพลตอวัยรุนมาก และมักจะเขาใจความรูสึก ในวัยเดียวกันไดดีมากกวา) จากนั้นใหนักเรียนเขียนสรุปถึง การเปลี่ยนแปลงทางดานตางๆ และ วิธีการยอมรับและปรับตัวตอการ เปลี่ยนแปลงของวัยรุน ลงในสมุด แลวสงครูผูสอน

ดานจิตใจและอารมณ

เป น ผลสื บ เนื่ อ งมาจาก การเปลี่ ย นแปลงทางด า น รางกาย ซึ่งวัยรุนจะมีอารมณ ที่เปลี่ยนแปลงงาย รุนแรง และ เปดเผย จนอาจกลาวไดวาเปน แบบพายุบุแคม (Storm and Stress) ในวันหนึง่ นัน้ ๆ วัยรุน อาจ จะมีความรูสึกมั่นใจในตนเอง และมีความสุข มีอารมณสนุก สุขสบาย พออกพอใจ ในขณะ ที่อีกวันหนึ่งวัยรุนอาจจะรูสึก หดหู กาวราว วิตกกังวล และ เศราใจ เต็มไปดวยความสงสัย ทําใหบุคคลตางวัยตองใชความ อดทนอย า งมากในการสร า ง ความเขาใจและสัมพันธภาพกับ วัยรุน

10

คูมือครู

เนื่องจากวัยรุนจะเขากับ บุ ค คลวั ย อื่ น ๆ ได ย าก จึ ง มั ก พบเห็นวาวัยรุน ไมชอบรวมกลุม กั บ สมาชิ ก ในครอบครั ว ชอบ อยู  ต ามลํ า พั ง และชอบที่ จ ะ รวมกลุ  ม กั บ คนในวั ย เดี ย วกั น มากกวา จะสังเกตเห็นไดวาวัยรุน จะจงรักภักดีตอกลุม ยอมรับ คานิยม ความเชื่อ และความ สนใจของกลุ  ม มาเป น ของ ตนเอง ทั้งนี้เพื่อตองการใหเปน ที่ยอมรับของกลุม นอกจากนีว้ ยั รุน ยังชอบทีจ่ ะ แสวงหาเอกลักษณของการเปน คนเกง และเลียนแบบพฤติกรรม การแตงกายของบุคคลทีช่ นื่ ชอบ เชน ดารา นักรอง เปนตน

ดานสติปญญา

วั ย รุ  น เป น วั ย ที่ เ ริ่ ม รู  จั ก ปรับตัวใหเขากับสังคมมากขึ้น ซึ่ ง การเปลี่ ย นแปลงทางด า น สติปญญาของวัยรุนเกิดขึ้นได จากการปฏิบัติ และการเรียนรู ไดดวยตนเอง แตการเรียนรู แบบลองผิดลองถูกนัน้ อาจทําให เกิ ด ป ญ หาที่ ย ากจะแก ไ ขได เชน การติดสารเสพติดหรือมี พฤติกรรมทางเพศทีไ่ มเหมาะสม เปนตน ดั ง นั้ น วั ย รุ  น จึ ง ต อ งรู  จั ก ยั บ ยั้ ง ชั่ ง ใจ ในขณะเดี ย วกั น ผูใหญตองมีความเขาใจและมี สวนชวยใหกระบวนการพัฒนา ทางดานความคิดและสติปญ  ญา ของวั ย รุ  น ให พั ฒ นาไปในทาง ที่ถูกตองและเหมาะสม

เกร็ดนารู “แพลงกิ้ง” อันตราย จากกระแสสังคมทีม่ กั อางกันวา “ใครๆ ก็ทาํ กัน” บางอยางมักแฝงไว ดวยอันตรายไดอยางไมคาดคิด อยางทาถายรูปแนวนอน “แพลงกิ้ง” ที่กําลังเปนคานิยมของกลุมวัยรุน ดารา นักรอง อยูในขณะนี้ จากทีก่ ลุม วัยรุน ไทย โดยเฉพาะกลุม นักทองอินเทอรเน็ตและเฟซบุค กําลังฮิตทําทาแพลงกิ้ง (Planking) หรือทาแกลงตายยอดฮิตจาก ตางประเทศ ซึ่งเปนทาทางนอนราบคว่ําหนาบนพื้นที่แปลกๆ แลวทํา ตัวแข็ง วางแขนไวขางลําตัว และบันทึกภาพออกมาโพสตบนเว็บไซต เพื่อสรางความสนใจและใหไดรับการ ยอมรับในกลุมเพื่อนนั้น อาจเกิดอันตรายไดหากเลนในสถานที่ไมเหมาะสม และเลนโดยรูเทาไมถึงการณ เพราะเมื่อเกิดพลาดพลั้งหรือตกลงมาจากที่สูง อาจทําใหหัวแตก ซึ่งมีอันตรายตอสมอง จนผูเลนบางคนอาจ กลายเปนเจาหญิงหรือเจาชายนิทราไดในที่สุด ดังนั้นจึงขอใหผูเลนควรคํานึงถึงความปลอดภัยใหมากที่สุด ไมควรเลนในที่เสี่ยง เชน ตามบันไดเลื่อน พื้นที่สาธารณะที่มียานพาหนะสัญจรไปมา สถานที่ที่มีความสูง มากจนเกินไป เปนตน

ตรวจสอบผล การเขียนสรุปถึงการเปลี่ยนแปลง ทางดานตางๆ และวิธีการยอมรับ และปรับตัวตอการเปลี่ยนแปลงของ วัยรุน

ดานสังคม

๑๐

NET ขอสอบ ป 52 ชวงวัยใดของมนุษยที่มีอารมณเปลี่ยนแปลงมากที่สุด 1. วัยเด็กกอนเขาเรียน 2. วัยเด็กเขาเรียน 3. วัยทารก 4. วัยรุน ( วิเคราะหคําตอบ วัยรุนเปนวัยที่มีการเปลี่ยนแปลงของฮอรโมนและรางกายเพื่อเขาสูการเปนผูใหญ นําไปสูการเปลี่ยนแปลงทางอารมณมากที่สุด ตอบ ขอ 4.)

กระตุน ความสนใจ Engage

สํารวจคนหา Explore

อธิบายความรู Explain

ขยายความเขาใจ

ตรวจสอบผล

Expand

Evaluate

กระตุนความสนใจ ครูตั้งคําถามกระตุนความสนใจ ของนักเรียน โดยใหนักเรียนแสดง ความคิดเห็นไดอยางอิสระ • นักเรียนรูสึกอยากโตเปนผูใหญ หรือไม (แนวตอบ สวนใหญมักจะอยาก โตเปนผูใหญเร็วๆ เพราะคิด วาเมื่อโตเปนผูใหญแลวจะ สามารถมีอิสระในดานตางๆ ไดอยางเต็มที่) • วัยผูใหญมีความแตกตางจาก วัยรุนอยางไร (แนวตอบ แตกตางกันทาง ดานรางกายที่เริ่มหยอน ความแข็งแรงลง และเริม่ ปรากฏ ความเสื่อมของรางกายขึ้น เชน ผิวหนังเริ่มเหี่ยว ผมเริ่มหงอก เปนตน มีความมั่นคงทาง อารมณมากกวาวัยรุน และมี บทบาทหนาที่ที่เปลี่ยนแปลงไป ทั้งการประกอบอาชีพ การมี ชีวิตสมรส)

๕. วัยผูใหญ

วัยผูใหญเปนชวงเวลาที่ยาวนาน นับตั้งแตชวงอายุตั้งแต ๒๐-๒๕ ป จนถึงอายุ ๕๙ ป โดยอาจแบงออกเปน ๒ ระยะ คือ • ระยะวัยผูใหญตอนตน อายุ ๒๐-๓๙ ป • ระยะวัยผูใหญกลางคน อายุ ๔๐-๕๙ ป ดานรางกาย

โดยทั่วไปรางกายของวัยผูใหญจะมีความเจริญสมบูรณของอวัยวะและ ระบบตางๆ ไดดีเกือบทุกดาน ซึ่งถือไดวาเปนชวงที่มีสุขภาพรางกายแข็งแรง มีพละกําลัง และเหมาะตอการมีบุตร สําหรับเพศหญิง เมื่อเลยระยะวัยผูใหญ ตอนตนแลวไมควรใหมกี ารตัง้ ครรภ เนือ่ งจากรางกายจะเริม่ หยอนความแข็งแรงลง และจะเริ่มปรากฏความเสื่อมของรางกายเพิ่มมากขึ้น

ดานจิตใจและอารมณ

โดยสวนใหญจะขึน้ อยูก บั ชวงเหตุการณที่สําคัญของชีวิต เชน การประกอบอาชีพ การเลือก คูค รอง การปรับตัวเพือ่ ทําหนาที่ บิดามารดา การปรับตัวในชีวิต โสด เปนตน ซึง่ หากมีการปรับตัว และเปลี่ยนแปลงที่ถูกตอง ก็จะ กอใหเกิดความมัน่ คงทางอารมณ ความมั่นใจ และความภาคภูมิใจ ในตนเองไดเปนอยางดี เมือ่ เริม่ เขาสูว ยั กลางคนจะ พบวาอารมณมคี วามรุนแรงลดลง มี ก ารใช เ หตุ ผ ลมากขึ้ น แต มี อารมณบางประเภทที่ปรากฏ เดนชัดขึ้น คือ อยากกลับเปน หนุม สาว และมีความแปรเปลีย่ น ทางอารมณไดคอนขางมาก ซึ่ง เรียกวา “วัยทอง”

ดานสังคม

จะมี ก ารเปลี่ ย นแปลง คอนขางมาก ทําใหปฏิสัมพันธ ทางสังคมเปลี่ยนแปลงไปตาม สถานภาพและบทบาทของ ตนเอง เชน การประกอบอาชี พ ซึ่ ง กอใหเกิดความรูสึกมีอิสระ มี ความมั่นคง และเปนที่ยอมรับ ในสังคม การมี ชี วิ ต สมรส ซึ่ ง จะ ต อ งเริ่ ม ต น จากการแสวงหา คูครองที่มีความคลายคลึงกัน ทางดานตางๆ เพื่อชวยใหการ ปรั บ ตั ว ในชี วิ ต สมรสเป น ไป อยางราบรื่น การปรับตัวเพื่อทําหนาที่ บิดา มารดา การกําหนดบทบาท ของบิดา มารดา ที่มีตอบุตร

ดานสติปญญา

การพัฒนาความคิด และ สติปญญา สามารถที่จะพัฒนา ได ไ ปจนถึ ง วั ย ผู  ใ หญ ต อนต น เนือ่ งจากเปนวัยทีม่ คี วามพรอม ที่จะเรียนรูสิ่งตางๆ อยางลึกซึ้ง และฝกฝนในวิชาการตางๆ อยาง จริงจัง พบวาวัยผูใหญนั้นยังคง มี ศั ก ยภาพในการเรี ย นรู  ทั้ ง การเรี ย นรู  ที่ มี แ บบแผนและ ไมมีแบบแผนโดยประสบการณ ชีวติ เมือ่ ผนวกเขากับปญหาของ แต ล ะช ว งอายุ กั บ สิ่ ง แวดล อ ม ตางๆ จะสงผลตอวิธกี ารคิดของ ผูใหญ ผูใหญจะมีวิธีการคิดแบบ ประสานข อ ขั ด แย ง และความ แตกตาง กลาวคือ สามารถรับรู ขอขัดแยงตางๆ ไดอยางรวดเร็ว มีความอดทน และรูจักหาทาง จัดการกับขอขัดแยงนั้นๆ ไดดี

สํารวจคนหา ครูใหนักเรียนสังเกตเปรียบเทียบ ระหวางรางกายของครูกับนักเรียน วามีความแตกตางกันอยางไร จากนัน้ ใหนักเรียนศึกษาจากหนังสือ

อธิบายความรู ๑๑

นักเรียนควรรู วัยทอง ในอดีตวัยทองเปนการกลาวถึงผูหญิงที่เริ่มมีอารมณ แปรปรวนในวัยผูใหญ หรือวัยกลางคน อันเนื่องมาจากการ เปลี่ยนแปลงของฮอรโมนในรางกายเทานั้น แตปจจุบันตอง ยอมรับวาผูชายก็สามารถมีวัยทองไดดวยสาเหตุเดียวกัน

ครูใหนักเรียนรวมกันอภิปรายถึง การเปลี่ยนแปลงทางดานตางๆ ของ วัยผูใหญ โดยครูชวยอธิบายเพิ่มเติม

นักเรียนควรรู ปฏิสัมพันธทางสังคม หมายถึง การที่พฤติกรรมของบุคคลมีอิทธิพลตอพฤติกรรมและทัศนคติ ซึ่งกันและกันในลักษณะที่มีการตอบโตและมีปฏิกิริยาตอกัน โดยแบงออกเปน ๒ ลักษณะ คือ ปฏิสัมพันธทางสังคมระหวาง บุคคล และปฏิสัมพันธภายในกลุม คูมือครู 11

กระตุน ความสนใจ สํารวจคนหา Explore

Engage

อธิบายความรู

ขยายความเขาใจ

ตรวจสอบผล

Explain

Expand

Evaluate

(ยอจากฉบับนักเรียน 20%)

กระตุนความสนใจ ครูตั้งคําถามกระตุนความสนใจ ของนักเรียน โดยใหนักเรียนแสดง ความคิดเห็นไดอยางอิสระ • ครูถามนักเรียนวามีปูยาตายาย อาศัยอยูดวยหรือไม จากนั้น ครูสุมนักเรียน 2-3 คน ออกมา เลาถึงปูยาตายายของนักเรียน วาเปนอยางไรบาง (แนวตอบ ขึ้นอยูกับ ประสบการณของนักเรียน) • ใครอยากกลับไปเปนเด็กบาง (แนวตอบ นักเรียนสวนใหญ จะอยากโตเปนผูใหญ ซึ่งผูที่ อยากจะกลับไปเปนเด็กนั้น จะอยูในชวงของวัยสูงอายุ มากกวา)

๖. วัยสูงอายุ

วัยสูงอายุ คือ วัยที่มีอายุตั้งแต ๖๐ ปขึ้นไป โดยเปนวัยที่มีการเปลี่ยนแปลงไปสูสภาพ ของความเสื่อมตามวัย ซึ่งสามารถแบงออกไดเปน ๓ ระยะ คือ • วัยสูงอายุตอนตน อายุ ๖๐-๗๐ ป • วัยสูงอายุตอนกลาง อายุ ๗๑-๗๙ ป • วัยสูงอายุตอนปลาย อายุ ๘๐ ปขึ้นไป ดานรางกาย

วัยสูงอายุนับเปนวัยที่เริ่มมีการเสื่อมของ ระบบตางๆ ภายในรางกายอยางตอเนื่อง วัยสูงอายุผิวหนังจะบาง เหี่ยวยน แหง คัน หยาบ มีจุดดาง และตกกระ การควบคุม อุณหภูมิในรางกายลดลง จึงมักสังเกต เห็นไดวาวัยสูงอายุรูสึกหนาวงาย ผมรวง ผมเปลี่ยนเปนสีขาว แหงและเปราะ

สํารวจคนหา ใหนกั เรียนแบงกลุม กลุม ละ 5-6 คน รวมกันเลาเรือ่ งราวเกีย่ วกับปูย า ตายาย ของตนเอง จากนั้นศึกษาขอมูลใน หนังสือเรียน แลวสรุปถึงลักษณะเดน ของวัยสูงอายุในแตละดานลงในสมุด สงครูผูสอน

วัยสูงอายุจะมีกระดูกทีบ่ าง เปราะงาย เนือ่ งจากการดูดซึมของแคลเซียมลดลง ทําให กระดูกสันหลังโคงงอ กระดูกหักงาย ขอตางๆ เสียความยืดหยุน เคลื่อนไหวลําบาก ปวด บวมตามขอ ความแข็งแรงของกลามเนือ้ ลดลง

มีอวัยวะรับสัมผัสเสื่อมลง การมองเห็นไมดี สายตายาวขึ้น ตาขุนมัว เปนตอกระจก หูตึง การดมกลิ่น ไมดี การรับรสของลิ้นเสียไป การสั่งงานของสมองชาลง พูดจาชาลง ความสมดุลของการทรงตัวเสื่อมลง ทําใหเกิดอุบัติเหตุหกลมไดงาย

นักเรียนควรรู การดูดซึมของแคลเซียมลดลง แคลเซียมซึ่งเปนสวนประกอบสําคัญ ของกระดูกจะเริ่มเสื่อมสลายลงเมื่อ อายุเพิ่มขึ้น นักเรียนจึงควรสะสม แคลเซียมในรางกายตั้งแตเด็กๆ เพื่อ ลดโอกาสในการเกิดโรคกระดูกพรุน เมื่อเขาสูวัยสูงอายุ

ในเพศหญิ ง รั ง ไข มดลู ก ช อ งคลอด และเต า นมจะเหี่ ย วแฟบ ลี บ เล็ ก ลง ไม มี ส ารหล อ ลื่ น ในชองคลอด ความตองการทางเพศลดลง และหมดประจําเดือน (ซึ่งจะเปนมาตั้งแตอายุ ๔๕ ป) ในเพศชาย อัณฑะจะเหี่ยว เล็กลง ตอมลูกหมากโตขึ้น การแข็งตัวของอวัยวะเพศดอยประสิทธิภาพ ความตองการ ทางเพศลดลง มีการถายปสสาวะลดลง แตบอยครั้งขึ้น สีจางกวาปกติ เกิดภาวะของกระบังลมหยอน ทําใหกลั้นปสสาวะไมได

๑๒

นักเรียนควรรู ตอกระจก สามารถดูแลตนเองเพื่อลดความเสี่ยงตอการเกิด โรคตอกระจกในอนาคตได โดยการหลีกเลี่ยงแสงแดดหรือการใช คอมพิวเตอรซึ่งมีรังสีอัลตราไวโอเลตเปนเวลานานๆ

12

คูมือครู

กระตุนความสนใจ

สํารวจคนหา

Engage

Explore

อธิบายความรู Explain

ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล Evaluate

Expand

อธิบายความรู ดานจิตใจและอารมณ

มั ก จะเกิ ด ควบคู  ไ ปกั บ ความเสื่อมทางรางกาย ทําให รู  สึ ก ว า ตนเองไร คุ ณ ค า ต อ ง พึ่งพาบุคคลอื่น โดยผูสูงอายุ จะมีอารมณความรูสึก เชน อารมณ เ หงา เกิ ด จาก สาเหตุ ห ลายประการ เช น ความเครียด ความรูสึกวาไมมี ใครเขาใจ สนใจ ประกอบกับ สุขภาพโดยรวมมีความแข็งแรง ลดลง ขาดกิ จ กรรมที่ ต นเอง ชอบ สายตาไมดี หูตึง ตองอยู แตในบาน เปนตน การยอนคิดถึงความหลัง เปนพฤติกรรมที่เกิดขึ้นมากใน ผูสูงอายุ ซึ่งมีทั้งคุณและโทษ โดยในดานที่มีคุณ คือ ฝกฝน ความจํา เพิม่ พูนความภาคภูมใิ จ ในตนเอง สวนโทษ คือ ทําให ผูสูงอายุรูสึกหมนหมอง และ อาลัยอาวรณในอดีต ปลงไมตก มี อ ารมณ เ ศร า โศกจากการ พลัดพราก

ดานสังคม

ในวัยสูงอายุมีพัฒนาการ ดานสังคม ๒ รูปแบบ คือ แบบที่ยังมีความสัมพันธ กับบุตรหลาน เพื่อน และกลุม สังคมตางๆ เหมือนวัยหนุมสาว แบบตรงขาม คือ ตัดทอน ความสัมพันธที่เกี่ยวของลง การสัมพันธเชิงสังคมกับ บุ ค คลและสั ง คมนั้ น มี ค วาม สําคัญตอการเปลี่ยนแปลงทาง ด า นต า งๆ ของผู  สู ง อายุ เ ป น อยางยิ่ง โดยผูสูงอายุอาจตอง ทํ า ใจยอมรั บ ความสิ้ น สุ ด ของ สั ม พั น ธภาพที่ ต  อ งเปลี่ ย นไป หรือจบสิ้นตามเวลา โดยพบวาความแตกราว ระหวางเพือ่ นไมวา แบบใดก็ตาม เมือ่ เกิดขึน้ ในวัยสูงอายุ จะกลับ มาประสานสายสั ม พั น ธ ใ หม ไดคอ นขางยาก ดังนัน้ จึงจะเห็น ไดวาศูนยกลางชีวิตสังคมของ ผูส งู อายุจงึ อยูใ นกลมุ ครอบครัว มากที่สุด

ครูสุมนักเรียนออกมานําเสนอ สาระสําคัญจากที่ไดทําการศึกษา จากนั้นครูชวยอธิบายเพิ่มเติม และ ตั้งคําถาม • ทําไมผูส งู อายุจงึ อยากอยูใ กลชดิ กับลูกหลาน (แนวตอบ เนื่องจากผูสูงอายุ มักจะมีอารมณเหงา ประกอบกับ มีการทํากิจกรรมตางๆ นอยลง จึงทําใหรูสึกวาตนเองโดดเดีย่ ว ไรคา และตองการอยากใหมี คนมาสนใจ ซึ่งนั่นก็คือตองการ อยากใหลกู หลานมาอยูใ กลชดิ นั่นเอง) • ทําไมผูส งู อายุถงึ ชอบเลาเรือ่ งราว ในอดีตใหลูกหลานฟง (แนวตอบ เนื่องจากเปน พฤติกรรมการยอนคิดถึง ความหลังทีม่ กั เกิดขึน้ ในผูส งู อายุ เมื่อมีอายุมากขึ้นก็มักจะเริ่ม มองไปขางหลัง และเริ่มคิดวา ไดทําอะไรมาบางแลว จากนั้น ก็จะเริ่มเกิดความภาคภูมิใจใน ประสบการณของตนเอง โดย ตองการอยากใหลูกหลานได รับรูและรวมชื่นชมดวย)

ดานสติปญญา

แตเดิมเคยมีความเชื่อวา เมื่อเขาสูวัยสูงอายุ สติปญญา จะเริ่ ม เสื่ อ มถอย ไม เ ข า ใจใน ภูมิปญญาของคนรุนใหม แตใน ปจจุบนั จากผลการศึกษา พบวา สามารถจํ า แนกกลุ  ม ผู  สู ง อายุ ที่ มี ก ารเปลี่ ย นแปลงทางด า น สติปญ  ญาออกไดเปน ๓ กลุม คือ ผูสูงอายุที่สามารถดํารง รักษาสมรรถภาพทางสติปญ  ญา คือกลุม ทีม่ สี ขุ ภาพดี หมัน่ ศึกษา หาความรู และพัฒนาความจํา อยูเสมอ ผู  สู ง อายุ ที่ มี ค วามเสื่ อ ม ทางสติ ป  ญ ญา คื อ กลุ  ม ที่ มี อารมณเหงา วาเหว เศราสรอย มีชีวิตครอบครัวที่ขมขื่น ผู  สู ง อายุ ที่ มี ส ติ ป  ญ ญา เสื่ อ มถอยอย า งรวดเร็ ว คื อ กลุมที่เลิกเกี่ยวของกับกิจกรรม ตางๆ ของชีวิต อาจเกิดจากการ เจ็ บ ป ว ยที่ เ รื้ อ รั ง รวมถึ ง การ เจ็บหนักใกลถึงแกชีวิต

ก

ารเปลีย่ นแปลงทางดานรางกาย จิตใจ อารมณ สังคม และสติปญ  ญาของแตละชวงวัย โดยเริ่มตั้งแตวัยทารกไปจนถึงวัยสูงอายุ ยอมมีการเปลี่ยนแปลงที่เพิ่มขึ้น และเสื่อมถอยตาม ลําดับ ซึ่งในแตละชวงวัยจะมีสุขภาพที่ดีทั้งกาย ใจ อารมณ และสติปญญาไดนั้น ควรเริ่มตน การมีพฤติกรรมสุขภาพทีด่ มี าตัง้ แตเด็ก เพือ่ จะไดเติบโตเปนผูใ หญทมี่ สี ขุ ภาพแข็งแรง ปราศจาก โรคภัยไขเจ็บตางๆ ที่จะมาลดทอนความสามารถของตน ตลอดจนสามารถจะกาวผานเขาสูชวง วัยตางๆ ไดอยางสมวัยและดําเนินชีวิตอยูในสังคมไดอยางมีความสุข

ขยายความเขาใจ จากทีไ่ ดศกึ ษา ใหนกั เรียนทําแผนพับ ถึงแนวปฏิบัติในการดูแลผูสูงอายุ

ตรวจสอบผล ๑๓

จัดปายนิเทศในหองเรียน เรื่องวัยและการเปลี่ยนแปลง

เกร็ดแนะครู ครูควรสรุปความคิดรวบยอดจากวัยทารก สูวัยสูงอายุ พรอมกับสรางความตระหนักใน การดูแลและพัฒนาตนเอง เพื่อเตรียมพรอม เขาสูวัยตางๆ

คูมือครู

13

กระตุนความสนใจ

สํารวจคนหา

อธิบายความรู

ขยายความเขาใจ

Engage

Explore

Explain

Expand

ตรวจสอบผล (ยอจากฉบับนักเรียน 20%)

เกร็ดแนะครู (แนวตอบ คําถามประจําหนวย การเรียนรู 1. - วัยทารกจะมีการเจริญเติบโต และพัฒนาดานตางๆ ที่ เปนไปตามวัย - วัยกอนเรียนจะมีรูปรางและ สัดสวนที่แตกตางไปจาก ทารก มีพัฒนาการทางดาน สมองเกิดขึ้นอยางรวดเร็ว - เด็กวัยเรียนจะเริ่มมีการ เจริญเติบโตที่ชาลง แตจะมี พัฒนาการที่กวางขวางกวา - วัยรุนเปนวัยพายุบุแคม มีรูปรางและสัดสวนที่ เปลี่ยนแปลงไปอยาง เห็นไดชัด - วัยผูใหญเปนวัยที่มีความ ชัดเจนในเรื่องของสถานภาพ และบทบาท - วัยสูงอายุเปนวัยที่นําไปสู สภาพของความเสื่อมตามวัย 2. เนื่องจากวัยเด็กเปนวัยที่เริ่มตน การเจริญเติบโตทางดานตางๆ การดูแลรักษาสุขภาพรางกาย จึงมีความสําคัญ เพราะจะนําไป สูการมีสุขภาพที่ดีในวัยตอไป 3. วัยผูใหญกลางคน ซึ่งเปนวัย ที่มีความแปรเปลี่ยนทางอารมณ ไดคอนขางมาก ทําใหมีความ เครียดสูง นับวาเปน “วัยวิกฤต ตอนกลางชีวิต” หรือที่เรียกวา “วัยทอง” 4. นักเรียนอาจตอบวา เนื่องจาก รางกายของวัยผูใหญจะมี ความเจริญสมบูรณของระบบ อวัยวะตางๆ ไดดีเกือบทุกดาน ซึ่งถือวาเปนชวงที่เหมาะสม ตอการสรางครอบครัวและ การมีบุตร 5. วัยสูงอายุ เพราะเปนวัยที่มี การเสื่อมของระบบตางๆ ของ รางกายอยางตอเนื่อง)

14

คูมือครู

Evaluate

คําถาม

ประจําหนวยการเรียนรู

๑. ในแตละชวงวัยมีการเปลี่ยนแปลงทางดานตางๆ อยางไร จงอธิบายมาพอสังเขป ๒. เพราะอะไรการดูแลรักษาความแข็งแรงใหกบั สุขภาพรางกายเสมอ นับตัง้ แตในวัยเด็กจึงมีความสําคัญ อยางมากตอชีวิต ๓. ชวงวัยใดที่ถือวาเปนชวงวิกฤตของชีวิต เพราะเหตุใดจึงคิดเชนนั้น ๔. นักเรียนมีความคิดเห็นอยางไรกับคํากลาวที่วา “ผูใหญเปนชวงวัยที่ดีที่สุด เพราะรางกายสมบูรณ เต็มที่” จงอธิบายมาพอสังเขป ๕. ชวงวัยใดเปนชวงที่มีปญหาทางสุขภาพมากที่สุด เพราะเหตุใด

กิจกรรม กิจกรรมที่ ๑

กิจกรรมที่ ๒

กิจกรรมที่ ๓

สรางสรรคพัฒนาการเรียนรู ใหนกั เรียนแบงกลุม แลวชวยกันสรุปถึงการเปลีย่ นแปลงในแตละชวงวัย วามีการ เปลีย่ นแปลงในแตละดานอยางไร และรวมกันอภิปรายวาการเปลีย่ นแปลงดังกลาว มีความสัมพันธกันอยางไร ใหนักเรียนศึกษาพฤติกรรมหรือการเปลี่ยนแปลงตางๆ ของบุคคลในครอบครัว ทีอ่ ยูในชวงวัยตางๆ วามีการเปลีย่ นแปลงในดานตางๆ ทีเ่ หมาะสมหรือไม อยางไร จากนัน้ ใหรวมกลุม นักเรียนทีม่ บี คุ คลในครอบครัวทีม่ ชี ว งวัยใกลเคียงกัน มารวมกัน อภิปราย และนําเสนอผลการประชุมกลุมหนาชั้นเรียน ครูเชิญวิทยากรในทองถิ่นมาใหความรูถึงการเปลี่ยนแปลงดานตางๆ ในแตละวัย จากนั้นใหนักเรียนนําความรูที่ไดมาสรุปทําเปนรายงานสงครูผูสอน

๑๔

หลักฐาน แสดงผลการเรียนรู • ผังความคิดสรุปสาระสําคัญเรื่องการเปลี่ยนแปลง

ทางดานตางๆ ของแตละวัย

• ปายนิเทศเรื่องวัยและการเปลี่ยนแปลง