คูมือครู 㪌»ÃСͺ¡ÒÃÊ͹ËÇÁ¡Ñº
˹ѧÊ×ÍàÃÕ¹ ©ºÑº ÍÞ.
หนังสือเรียน รายวิชาพื้นฐาน
วิทยาศาสตร ชั้นประถมศึกษาปที่ ๔
กลุมสาระการเรียนรูวิทยาศาสตร ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช ๒๕๕๑ ศิริรัตน วงศศิริ
รักซอน รัตนวิจิตตเวช
ภาพปกนี้มีขนาดเทากับหนังสือเรียนฉบับจริงของนักเรียน
กระบวนการสอนแบบ 5 Es ชวยสรางทักษะการเรียนรู กิจกรรมมุงพัฒนาทักษะการคิด คำถาม + แนวขอสอบเพื่อยกผลสัมฤทธิ์ O - NET กิจกรรมบูรณาการเตรียมพรอมสู ASEAN 2558
เอกสารประกอบคูมือครู
กลุมสาระการเรียนรู วิทยาศาสตร
วิทยาศาสตร ชั้นประถมศึกษาปที่
4
สําหรับครู
คูมือครู Version ใหม
ลักษณะเดน
ขยายพื้นที่รูปเลมใหญขึ้นกวาเดิม จัดแบงพื้นที่ออกเปนโซน เพื่อคนหาขอมูลไดงาย สะดวก รวดเร็ว และดูเปนระเบียบ กระตุน ความสนใจ
สํารวจคนหา
Engage
Explore
อธิบายความรู Explain
ขยายความเขาใจ Expand
ตรวจสอบผล Evaluate
กระตุน ความสนใจ
สํารวจคนหา
Engage
Explore
อธิบายความรู Explain
ขยายความเขาใจ Expand
ตรวจสอบผล Evaluate
เปาหมายการเรียนรู สมรรถนะของผูเรียน คุณลักษณะอันพึงประสงค
หน า
โซน 1 กระตุน ความสนใจ
Engage
สํารวจคนหา
Explore
อธิบายความรู
Explain
ขยายความเขาใจ
Expand
ตรวจสอบผล
หน า
หนั ง สื อ เรี ย น
โซน 1
หนั ง สื อ เรี ย น
Evaluate
ขอสอบเนน การคิด ขอสอบเนน การคิด แนว NT แนว O-NET
O-NET บูรณาการเชื่อมสาระ
เกร็ดแนะครู
ขอสอบ
โซน 2
โซน 3
กิจกรรมสรางเสริม กิจกรรมทาทาย
นักเรียนควรรู
โซน 3
โซน 2 บูรณาการอาเซียน มุม IT
No.
คูมือครู
คูมือครู
No.
โซน 1 ขั้นตอนการสอนแบบ 5Es
โซน 2 ชวยครูเตรียมสอน
โซน 3 ชวยครูเตรียมนักเรียน
เพื่อใหครูเตรียมจัดกิจกรรมการเรียน การสอน โดยแนะนําขั้นตอนการสอนและ การจัดกิจกรรมแบบ 5Es อยางละเอียด เพื่อใหนักเรียนบรรลุตามตัวชี้วัด
เพื่อชวยลดภาระครูผูสอน โดยแนะนํา เกร็ดความรูสําหรับครู ความรูเสริมสําหรับ นักเรียน รวมทั้งบูรณาการความรูสูอาเซียน และมุม IT
เพือ่ ใหครูสะดวกตอการจัดกิจกรรม โดยแนะนํา กิจกรรมบูรณาการเชื่อมระหวางกลุมสาระ วิชา กิจกรรมสรางเสริม กิจกรรมทาทาย รวมถึงเนือ้ หา ที่เคยออกขอสอบ O-NET เก็งขอสอบ O-NET และแนวขอสอบเนนการคิด พรอมคําอธิบาย และเฉลยอยางละเอียด
ที่ใชในคูมือครู
แถบสีและสัญลักษณ
แถบสีแสดงขั้นตอนการสอนและการจัดกิจกรรม แบบ 5Es เพื่อใหครูทราบวาเปนขั้นการสอนขั้นใด
1. แถบสี 5Es สีแดง
สีเขียว
กระตุน ความสนใจ
เสร�ม
สํารวจคนหา
Engage
2
•
เปนขั้นที่ผูสอนเลือกใช เทคนิคกระตุน ความสนใจ เพื่อโยง เขาสูบทเรียน
สีสม
อธิบายความรู
Explore
•
เปนขั้นที่ผูสอน ใหผูเรียนสํารวจ ปญหา และศึกษา ขอมูล
สีฟา
Explain
•
เปนขั้นที่ผูสอน ใหผูเรียนคนหา คําตอบ จนเกิดความรู เชิงประจักษ
สีมวง
ขยายความเขาใจ
ตรวจสอบผล
Expand
•
Evaluate
เปนขั้นที่ผูสอน ใหผูเรียนนําความรู ไปคิดคนตอๆ ไป
•
เปนขั้นที่ผูสอน ประเมินมโนทัศน ของผูเรียน
2. สัญลักษณ สัญลักษณ
วัตถุประสงค
• เปาหมายการเรียนรู
• หลักฐานแสดงผล การเรียนรู
•
O-NET
(เฉพาะวิชา ชัน้ ทีส่ อบ O-NET O-NET)
• ชีแ้ นะเนือ้ หาทีเ่ คยออกขอสอบ
O-NET โดยยกตัวอยางขอสอบ พรอมวิเคราะหคาํ ตอบ อยางละเอียด
• เปนตัวอยางขอสอบทีม่ งุ เนน แนว
O-NET
การคิดใหครูนาํ ไปใชไดจริง รวมถึงเปนการเก็งขอสอบ O-NET ทีจ่ ะออก มีทงั้ ปรนัย - อัตนัย พรอมเฉลยอยางละเอียด
ขอสอบเนน การคิด แนว NT
•
ขยายความรูเพิ่มเติมจากเนื้อหา เพื่อใหครู นําไปใชอธิบายเพิ่มเติมใหนักเรียน ไดมีความรูมากขึ้น
บูรณาการเชื่อมสาระ
• แนะนําแนวทางการจัดกิจกรรม
•
ความรูห รือกิจกรรมเสริม ใหครูนาํ ไปใช เตรียมความพรอมใหกบั นักเรียนกอนเขาสู ประชาคมอาเซียน 2558 โดยบูรณาการ กับวิชาทีก่ าํ ลังเรียน
กิจกรรมสรางเสริม
• แนะนําแนวทางการจัดกิจกรรม
นักเรียนควรรู
บูรณาการอาเซียน
•
คูม อื ครู
แสดงรองรอยหลักฐานตามภาระงาน ที่ครูมอบหมาย เพื่อแสดงผลการเรียนรู ตามตัวชี้วัด
ขอสอบ
วัตถุประสงค
แทรกความรูเสริมสําหรับครู ขอเสนอแนะ ขอควรระวัง ขอสังเกต แนวทางการจัด กิจกรรมและอืน่ ๆ เพื่อประโยชนในการ จัดการเรียนการสอน
เกร็ดแนะครู
มุม IT
แสดงเปาหมายการเรียนรูที่นักเรียน ตองบรรลุตามตัวชี้วัด ตลอดจนสมรรถนะ ที่จะตองมี และคุณลักษณะที่พึงเกิดขึ้น กับนักเรียน
สัญลักษณ
แนะนําแหลงคนควาจากเว็บไซต เพื่อใหครู และนักเรียนไดเขาถึงขอมูลความรู ที่หลากหลาย ทั้งไทยและตางประเทศ
• แนวขอสอบ NT ในระดับ
ประถมศึกษา มีทงั้ ปรนัย - อัตนัย พรอมเฉลยอยางละเอียด
(เฉพาะวิชา ชัน้ ทีส่ อบ NT)
กิจกรรมทาทาย
เชือ่ มกับกลุม สาระ ชัน้ หรือวิชาอืน่ ทีเ่ กีย่ วของ
ซอมเสริมสําหรับนักเรียน ทีย่ งั ไมเขาใจเนือ้ หา
• แนะนําแนวทางการจัดกิจกรรม ตอยอดสําหรับนักเรียนทีเ่ รียนรู เนือ้ หาไดอยางรวดเร็ว และ ตองการทาทายความสามารถ ในระดับทีส่ งู ขึน้
คําแนะนําการใชคูมือครู การออกแบบกิจกรรมการเรียนการสอน คูมือครู รายวิชา วิทยาศาสตร ป.4 จัดทําขึ้นเพื่อใหครูผูสอนนําไปใชเปนแนวทางวางแผนการสอนเพื่อพัฒนา ผลสัมฤทธิท์ างการเรียน และประกันคุณภาพผูเ รียน ตามนโยบายของสํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขัน้ พืน้ ฐาน (สพฐ.) โดยใชหนังสือเรียน วิทยาศาสตร ป.4 ของบริษัท อักษรเจริญทัศน อจท. จํากัด เปนสื่อหลัก (Core Material) ประกอบ เสร�ม การสอนและการจัดกิจกรรมการเรียนรูใหสอดคลองกับมาตรฐานการเรียนรูและตัวชี้วัดกลุมสาระการเรียนรู วิทยาศาสตร 3 ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขัน้ พืน้ ฐาน พ.ศ. 2551 โดยออกแบบกิจกรรมการเรียนการสอนตามหลักการสําคัญ ดังนี้ 1 ออกแบบการสอนเปนหนวยการเรียนรูอิงมาตรฐาน คูม อื ครู รายวิชา วิทยาศาสตร ป.4 วางแผนการสอนโดยแบงเปนหนวยการเรียนรูต ามลําดับสาระ (Standard) และ หมายเลขขอของมาตรฐานการเรียนรูแ ละตัวชีว้ ดั แตละหนวยจะกําหนดเปาหมายการสอนและจุดประสงคการเรียนรู (Objective Learning) กิจกรรมการเรียนรู (Learning Activities) และแนวทางการประเมินผลการเรียนรู (Learning Evaluation) ไวชัดเจน ครูผูสอนสามารถจัดทําแผนการสอนใหครอบคลุมมาตรฐานการเรียนรู ตัวชี้วัด สมรรถนะ และคุณลักษณะ อันพึงประสงคที่เปนเปาหมายการเรียนรูตามที่กําหนดไวในสาระแกนกลาง (ตามแผนภูมิ) และสามารถบันทึกผลสัมฤทธิ์ ทางการเรียนของผูเรียนแตละคนลงในเอกสาร ปพ.5 ไดอยางมั่นใจ แผนภูมิแสดงองคประกอบของการออกแบบการเรียนรูอิงมาตรฐานและเนนผูเรียนเปนสําคัญ
า
พผ
ูเ
จุดปร
ะสง
ค ก
ส ภา
รียน
ร
รู ีเรยน
มาตรฐานการเรียนรู ตัวชี้วัดชั้นป
ทักษะการคิด การวัดประเมินผล การเรียนรู
กิจกรรมการเรียนรู
เทคนิคการสอน
คูม อื ครู
2 การจัดการเรียนรูที่ยึดผูเรียนเปนสําคัญ แนวคิ ด ในการจั ด การเรี ย นการสอนที่ ยึ ด ผู เ รี ย นเป น สํ า คั ญ พั ฒ นามาจากปรั ช ญาและทฤษฎี ก ารเรี ย นรู Constructivism ที่เชื่อวาการเรียนรูเปนกระบวนการที่เกิดขึ้นภายในสมองของผูเรียนแตละคน ผูเรียนเปนผูสรางความรู โดยการเชื่อมโยงระหวางสิ่งที่ไดเรียนรูจากบทเรียนใหมกับความรูหรือประสบการณเดิมที่มีอยู ทฤษฎีนี้มีความเชื่อวา ผูเรียนทุกคนไดเรียนรูและมีการสั่งสมความรูความเขาใจเกี่ยวกับสิ่งตางๆ ติดตัวมากอน ทีจ่ ะเขาสูห อ งเรียน ซึง่ เปนการเรียนรูท เี่ กิดจากประสบการณและสิง่ แวดลอมรอบตัวผูเ รียนแตละคน ดังนัน้ การจัดกิจกรรม เสร�ม การเรียนการสอนในแตละหนวยการเรียนรู ผูสอนจะตองคํานึงถึง
4
1. ความรูเดิมของผูเรียน วิธีการสอนที่ดีจะตองเริ่มตนจากจุดที่วา ผูเ รียนมีความรูอ ะไรมาบาง แลวจึงใหความรู หรือประสบการณใหม เพื่อตอยอดจาก ความรูเดิม นําไปสูการสรางความรู ความเขาใจใหม
2. ความรูเดิมของผูเรียนถูกตองหรือไม ผูส อนตองปรับเปลีย่ นความรูค วามเขาใจเดิม ของผูเรียนใหถูกตอง และเปนพฤติกรรม การเรียนรูใ หมทมี่ คี ณุ คาตอผูเรียน เพื่อสราง เจตคติหรือทัศนคติที่ดีตอการเรียนรู สิ่งเหลานั้น
3. ผูเรียนสรางความหมายสําหรับตนเอง ผูสอนตองสงเสริมใหผูเรียนนําความรู ความเขาใจที่เกิดขึ้นไปลงมือปฏิบัติ เพื่อขยายความรูใหลึกซึ้งและมีคุณคา ตอตัวผูเรียนมากที่สุด
แนวคิด Constructivism เนนใหผูเรียนสรางความรูโดยผานกระบวนการคิดและความอยากรูของตนเอง โดยมีผูสอนเปนผูสรางบรรยากาศ
การเรียนรูและกระตุนความสนใจ คอยจัดสถานการณใหผูเรียนเกิดความขัดแยงทางความคิดระหวางประสบการณเดิมกับประสบการณ ความรูใ หม เพือ่ กระตนุ ใหผเู รียนเชือ่ มโยงความรู ความคิด กับประสบการณทมี่ อี ยูเ ดิม แลวสังเคราะหเปนความรูห รือแนวคิดใหมๆ ไดดว ยตนเอง
3 การบูรณาการกระบวนการคิด การเรียนรูของผูเรียนแตละคนจะเกิดขึ้นที่สมอง ซึ่งเปนอวัยวะที่ทําหนาที่รูคิดภายใตสภาพแวดลอมที่เอื้ออํานวย และไดรบั การกระตนุ จูงใจอยางเหมาะสม สอดคลองกับสภาพจิตใจและความตองการของผูเ รียนแตละคน การจัดกิจกรรม การเรียนรูและสาระการเรียนรูที่สอดคลองกับความสนใจและมีความหมายตอผูเรียน จะชวยกระตุนใหสมองของผูเรียน สามารถรับรูและเรียนรูไดอยางมีประสิทธิภาพตามขั้นตอนการทํางานของสมอง ดังนี้ 1. สมองจะเรียนรูและสืบคน โดยการสังเกต คนหา ซักถาม และทดลอง ปฏิบัติ จนทําใหคนพบความรูความเขาใจ ไดอยางรวดเร็ว
2. สมองจะแยกแยะคุณคาของสิ่งตางๆ โดยการตัดสินใจวิพากษวิจารณ แสดง ความคิดเห็น ยอมรับหรือตอตานตาม อารมณความรูสึกที่เกิดขึ้นในขณะที่เรียนรู
3. สมองจะประมวลเนื้อหาสาระ โดยการสรุปเปนความคิดรวบยอดจาก เรื่องราวที่ไดเรียนรูใหมนําไปผสมผสานกับ ความรูห รือประสบการณเดิมทีถ่ กู จัดเก็บอยูใ น สมอง ผานการกลัน่ กรองเพือ่ สังเคราะหเปน ความรูค วามเขาใจใหมๆ หรือเปนทัศนคติใหม ที่จะเก็บบรรจุไวในสมองของผูเรียน
การเรียนรูที่มีประสิทธิภาพจึงตองเปนการเรียนรูที่เกิดจากกระบวนการคิดของผูเรียน เพราะการเรียนรูจะเกิดขึ้น เมื่อสมองรูคิด และตองเปนการคิดไดครบถวนตามขั้นตอนการทํางานของสมองผูเรียน โดยเริ่มตนจาก 1. ระดับการคิดพื้นฐาน ไดแก การสังเกต การจําแนก การคาดคะเน การสื่อความหมาย การรวบรวมขอมูล การสรุปผล เปนตน
คูม อื ครู
2. ระดับลักษณะการคิด ไดแก การคิดกวาง คิดลึกซึ้ง คิดไกล คิดหลากหลาย คิดคลอง คิดอยางมีเหตุผล เปนตน
3. ระดับกระบวนการคิด ไดแก กระบวนการคิดอยางมีวิจารณญาณ กระบวนการแกปญหา กระบวนการ คิดสรางสรรค กระบวนการคิดสังเคราะหวิจัย เปนตน
5Es การจัดกิจกรรมตามขั้นตอนวัฏจักรการเรียนรู 5Es ขั้นตอนการสอนที่สัมพันธกับขั้นตอนการคิดและการทํางานทางสมองของผูเรียนที่นิยมใชอยางแพรหลาย คือ วัฏจักรการเรียนรู 5Es ซึ่งผูจัดทําคูมือครูไดนํามาใชเปนแนวทางออกแบบกิจกรรมการเรียนการสอนในแตละหนวย ตามลําดับขั้นตอนการเรียนรู ดังนี้ ขั้นที่ 1
กระตุนความสนใจ
(Engage)
เสร�ม
5
เปนขัน้ ทีผ่ สู อนนําเขาสูบ ทเรียน เพือ่ กระตุน ความสนใจของผูเ รียนดวยเรือ่ งราวหรือเหตุการณทนี่ า สนใจโดยใชเทคนิควิธกี ารสอน และคําถามทบทวนความรูหรือประสบการณเดิมของผูเรียน เพื่อเชื่อมโยงผูเรียนเขาสูความรูของบทเรียนใหม ชวยใหผูเรียนสามารถ สรุปประเด็นสําคัญที่เปนหัวขอและสาระการเรียนรูของบทเรียนได จึงเปนขั้นตอนการสอนที่สําคัญ เพราะเปนการเตรียมความพรอม และสรางแรงจูงใจใฝเรียนรูแกผูเรียน
ขั้นที่ 2
สํารวจคนหา
(Explore)
เปนขัน้ ทีผ่ สู อนเปดโอกาสใหผเู รียนลงมือศึกษา สังเกต หรือรวมมือกันสํารวจ เพือ่ ใหเห็นขอบขายของปญหา รวมถึงวิธกี ารศึกษา คนควา การรวบรวมขอมูลความรูที่จะนําไปสูการสรางความเขาใจประเด็นปญหานั้นๆ เมื่อผูเรียนทําความเขาใจในประเด็นหัวขอที่จะ ศึกษาคนควาอยางถองแทแลว ก็ลงมือปฏิบัติเพื่อเก็บรวบรวมขอมูลความรู สํารวจตรวจสอบ โดยวิธีการตางๆ เชน สัมภาษณ ทดลอง อานคนควาขอมูลจากเอกสาร แหลงขอมูลตางๆ จนไดขอมูลความรูตามที่ตั้งประเด็นศึกษาไว
ขั้นที่ 3
อธิบายความรู
(Explain)
เปนขั้นที่ผูสอนมีปฏิสัมพันธกับผูเรียน เชน ใหการแนะนํา ตั้งคําถามกระตุนใหคิด เพื่อใหผูเรียนคนหาคําตอบ และนําขอมูล ความรูจากการศึกษาคนควาในขั้นที่ 2 มาวิเคราะห สรุปผล และนําเสนอผลที่ไดศึกษาคนความาในรูปแบบสารสนเทศตางๆ เชน เขียนแผนภูมิ แผนผังแสดงมโนทัศน เขียนความเรียง เขียนรายงาน เปนตน ในขั้นตอนนี้ฝกใหผูเรียนใชสมองคิดวิเคราะหและ สังเคราะหอยางเปนระบบ
ขั้นที่ 4
ขยายความเขาใจ
(Expand)
เปนขั้นที่ผูสอนเลือกใชเทคนิควิธีการสอนตางๆ ที่สงเสริมใหผูเรียนนําความรูที่เกิดขึ้นไปคิดคนสืบคนตอๆ ไป เพื่อพัฒนาทักษะ การเรียนรูและการทํางานรวมกันเปนกลุม ระดมสมองเพื่อคิดสรางสรรครวมกัน ผูเรียนสามารถนําความรูที่สรางขึ้นใหมไปเชื่อมโยง กับประสบการณเดิมโดยนําขอสรุปทีไ่ ดไปใชอธิบายเหตุการณตา งๆ หรือนําไปปฏิบตั ใิ นสถานการณใหมๆ ทีเ่ กีย่ วของกับชีวติ ประจําวัน ของตนเอง เพื่อขยายความรูความเขาใจใหกวางขวางยิ่งขึ้น ในขั้นตอนนี้ฝกสมองของผูเรียนใหสามารถคิดริเริ่มสรางสรรคอยางมี คุณภาพ เสริมสรางวิสัยทัศนใหกวางไกลออกไป
ขั้นที่ 5
ตรวจสอบผล
(Evaluate)
เปนขัน้ ทีผ่ สู อนประเมินมโนทัศนของผูเ รียน โดยตรวจสอบจากความคิดทีเ่ ปลีย่ นไปและความคิดรวบยอดทีเ่ กิดขึน้ ใหม ตรวจสอบ ทักษะ กระบวนการปฏิบัติ การแกปญหา การตอบคําถามรวบยอด และการเคารพความคิดหรือยอมรับเหตุผลของคนอื่น เพื่อการ สรางสรรคความรูร ว มกัน ผูเ รียนสามารถประเมินผลการเรียนรูข องตนเอง เพือ่ สรุปผลวามีความรูอ ะไรเพิม่ ขึน้ มาบาง เกิดความเขาใจ มากนอยเพียงใด และจะนําความรูเหลานั้นไปประยุกตใชในการเรียนรูเรื่องอื่นๆ ไดอยางไร ผูเรียนจะเกิดเจตคติและเห็นคุณคาของ ตนเองจากผลการเรียนรูที่เกิดขึ้น ซึ่งเปนการเรียนรูที่มีความสุขอยางแทจริง
การจัดกิจกรรมการเรียนรูตามขั้นตอนวัฏจักรการสรางความรูแบบ 5Es จึงเปนรูปแบบการเรียนการสอนที่เนน ผูเ รียนเปนสําคัญอยางแทจริง เพราะสงเสริมใหผเู รียนไดลงมือปฏิบตั ติ ามขัน้ ตอนของกระบวนการสรางความรูด ว ยตนเอง และฝกฝนใหใชกระบวนการคิดและกระบวนการกลุมอยางชํานาญ กอใหเกิดทักษะชีวิต ทักษะการทํางานและทักษะการ เรียนรูที่มีประสิทธิภาพ สงผลตอการยกระดับผลสัมฤทธิ์ของผูเรียน ตามเปาหมายของการปฏิรูปการศึกษาทศวรรษที่ 2 (พ.ศ. 2552-2561) ทุกประการ คูม อื ครู
O-NET การเพิ่มผลสัมฤทธิ์ O-NET
การจัดกิจกรรมการเรียนการสอนตามขั้นตอนวัฏจักรการเรียนรู 5Es ในแตละหนวยการเรียนรู ทางผูจัดทํา จะเสนอแนะวิธีสอนรูปแบบกิจกรรมการเรียนรู พรอมทั้งออกแบบเครื่องมือวัดผลประเมินผลที่สอดคลองกับตัวชี้วัด และสาระการเรียนรูแกนกลางไวทุกขั้นตอน โดยยึดหลักสําคัญ คือ เปาหมายของการวัดผลประเมินผล เสร�ม
6
1. การวัดผลทุกครั้งตองนําผล การวัดมาปรับปรุงพัฒนาผูเรียน เปนรายบุคคล
2. การประเมินผลมีเปาหมาย เพื่อพัฒนาการเรียนรูของผูเรียน จนเต็มศักยภาพ
3. การนําผลการวัดและประเมิน ทุกครั้งมาวางแผนปรับปรุงกิจกรรม การเรียนการสอน การเลือกเทคนิค วิธีการสอน และสื่อการเรียนรูให เหมาะสมกับสภาพจริงของผูเรียน
การทดสอบผูเรียน 1. การใชขอสอบอัตนัย เนนการอาน การคิดวิเคราะห และเขียนสรุปเพิ่มมากขึ้น 2. การใชคําถามกระตุนการคิด ควบคูกับการทําขอสอบที่เนนการคิดตลอดตอเนื่องตามลําดับกิจกรรมการเรียนรูและ ตัวชี้วัด 3. การทดสอบตองดําเนินการทั้งกอนเรียน ระหวางเรียน และเมื่อสิ้นสุดการเรียน การทดสอบระหวางเรียน ต อ งใช ข อ สอบทั้ ง ชนิ ด ปรนั ย และอั ต นั ย และเป น การทดสอบเพื่ อ วิ นิ จ ฉั ย ผลการเรี ย นของผู เ รี ย นแต ล ะคน เพื่อวัดการสอนซอมเสริมใหบรรลุตัวชี้วัดทุกตัว 4. การสอบกลางภาค (ถามี) ควรนําขอสอบหรือแบบฝกหัดที่นักเรียนสวนใหญทําผิดบอยๆ มาสรางเปนแบบทดสอบ อีกครัง้ เพือ่ ตรวจสอบความรูค วามเขาใจทีถ่ กู ตอง และประเมินความกาวหนาของผูเรียนแตละคน 5. การสอบปลายภาคเรียนเพื่อวัดผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนตามตัวชี้วัดที่สําคัญ ควรออกขอสอบใหมีลักษณะเดียวกับ ขอสอบ O-NET โดยเนนการคิดวิเคราะห สังเคราะห เชื่อมโยงประยุกตใช เพื่อสรางความคุนเคย และฝกฝน วิธีการทําขอสอบดวยความมั่นใจ 6. การนําผลการทดสอบของผูเรียนมาวิเคราะห โดยผลการสอบกอนการเรียนตองสามารถพยากรณผลการสอบ กลางภาค และผลการสอบกลางภาคตองทํานายผลการสอบปลายภาคของผูเ รียนแตละคน เพือ่ ประเมินพัฒนาการ ความกาวหนาของผูเรียนเปนรายบุคคล 7. ผลการทดสอบปลายป ปลายภาค ตองมีคาเฉลี่ยสอดคลองกับคาเฉลี่ยของการสอบ NT ที่เขตพื้นที่การศึกษา จัดสอบ รวมทั้งคาเฉลี่ยของการสอบ O-NET ชวงชั้นที่สอดคลองครอบคลุมมาตรฐานการเรียนรูและตัวชี้วัดสําคัญ เพือ่ สะทอนประสิทธิภาพของครูผสู อนในการออกแบบการเรียนรูแ ละประกันคุณภาพผูเ รียนทีต่ รวจสอบผลไดชดั เจน การจัดการเรียนการสอนในแตละหนวยการเรียนรู ตองใหผูเรียนไดสั่งสมความรู สะสมความเขาใจไปทีละเล็ก ละนอยตามลําดับขัน้ ตอนของกิจกรรมการเรียนรู 5Es เพือ่ ใหผเู รียนไดเติมเต็มองคความรูอ ยางตอเนือ่ ง จนสามารถปฏิบตั ิ ชิ้นงานหรือภาระงานรวบยอดของแตละหนวยผานเกณฑประกันคุณภาพในระดับที่นาพึงพอใจ เพื่อรองรับการประเมิน ภายนอกจาก สมศ. ตลอดเวลา คูม อื ครู
ASEAN การเรียนรูสูประชาคมอาเซียน เพื่ออํานวยความสะดวกแกครูผูสอนในการจัดกิจกรรมการเรียนรูบูรณาการอาเซียนศึกษา ผูจัดทําไดวิเคราะห มาตรฐานการเรียนรู และตัวชี้วัดที่มีสาระการเรียนรูสอดคลองกับองคความรูเกี่ยวกับประชาคมอาเซียนในแงมุมตางๆ ครอบคลุมทัง้ ประชาคมการเมืองและความมัน่ คงอาเซียน ประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน และประชาคมสังคมและวัฒนธรรม อาเซียน เพื่อสงเสริมการเรียนรูใหผูเรียนเกิดความตระหนัก มีความรูความเขาใจเหมาะสมกับระดับชั้นและกลุมสาระ การเรียนรู โดยเสนอแนะวิธีการจัดกิจกรรมบูรณาการเนื้อหาสาระตางๆ ที่เปนประโยชนตอผูเรียนและเปนการชวย เตรียมความพรอมผูเ รียนทุกคนทีจ่ ะกาวเขาสูก ารเปนสมาชิกของประชาคมอาเซียนไดอยางมัน่ ใจตามขอตกลงปฏิญญา เสร�ม ชะอํา-หัวหิน วาดวยความรวมมือดานการศึกษาเพือ่ บรรลุเปาหมายประชาคมอาเซียนทีเ่ อือ้ อาทรและแบงปน จึงกําหนด 7 เปนนโยบายใหกระทรวงศึกษาธิการจัดการเรียนรูเตรียมความพรอมผูเรียนเขาสูประชาคมอาเซียนภายในป พ.ศ. 2558 ตามแนวปฏิบัติที่สําคัญ ดังนี้
การจัดการเรียนรูส ู ประชาคมการเมืองและความมัน่ คงอาเซียน 1. การสรางความรูความเขาใจ และตระหนักถึงความสําคัญของ กฎบัตรอาเซียน และความรวมมือ ของ 3 เสาหลัก ซึง่ กฎบัตรอาเซียน ในขณะนี้มีสถานะเปนกฎหมายที่ ประเทศสมาชิกจะตองปฏิบัติตาม หลักการที่กําหนดไวเพื่อใหบรรลุ เปาหมายของกฎบัตรมาตราตางๆ
2. การสงเสริมหลักการ ประชาธิปไตยและการสราง สิ่งแวดลอมประชาธิปไตย เพื่อการอยูรวมกันอยางกลมกลืน ภายใตวิถีชีวิตอาเซียนที่มีความ หลากหลายดานสังคมและ วัฒนธรรม
4. การตระหนักในคุณคาของ สายสัมพันธทางประวัติศาสตร และมรดกทางวัฒนธรรมที่มี พัฒนาการรวมกัน เพื่อเชื่อม อัตลักษณและสรางจิตสํานึก ในการเปนประชากรของประชาคม อาเซียนรวมกัน
3. การสงเสริมการศึกษาดาน สิทธิมนุษยชน เพื่อสรางประชาคม อาเซียนใหเปนประชาคมเพื่อ ประชาชนอยางแทจริง สามารถ อยูรวมกันไดบนพื้นฐานการเคารพ ในคุณคาของศักดิ์ศรีแหงความ เปนมนุษยเทาเทียมกัน
5. การสงเสริมสันติภาพ ความ มั่นคง และความปรองดองในสังคม ทั้งระดับประเทศและภูมิภาคของ อาเซียนบนพื้นฐานสันติวิธีและการ อยูรวมกันดวยขันติธรรม
คูม อื ครู
การจัดการเรียนรูส ู ประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน
เสร�ม
8
1. การพัฒนาทักษะการทํางาน เพื่อเสริมสรางผูเรียนใหมีทักษะ วิชาชีพที่จําเปนสอดคลองกับ ความตองการของตลาดแรงงาน และสถานประกอบการในอาเซียน สามารถเทียบโอนผลการเรียน และการทํางานตามมาตรฐานฝมือ แรงงานในภูมิภาคอาเซียน
2. การเสริมสรางวินัย ความรับผิดชอบ และเจตคติรักการทํางาน สามารถพึ่งพาตนเอง มีทักษะชีวิต ดํารงชีวิตอยางมีความสุข เห็นคุณคา และภูมิใจในตนเอง ในฐานะที่เปนพลเมืองไทยและ อาเซียน
3. การเรียนรูเพื่อพัฒนาตนเอง อยางตอเนื่องตลอดชีวิต ใหมี ทักษะการทํางานตามมาตรฐาน อาชีพ และคุณวุฒิของวิชาชีพสาขา ตางๆ เพื่อรองรับการเตรียมเคลื่อน ยายแรงงานมีฝมือและการเปน ประชาคมเศรษฐกิจอาเซียนที่ เขมแข็ง เพื่อสรางขีดความสามารถ ในการแขงขันในเวทีโลก
การจัดการเรียนรูส ู ประชาคมสังคมและวัฒนธรรมอาเซียน 1. การเสริมสรางความรวมมือ ในลักษณะสังคมที่เอื้ออาทร ของประชากรอาเซียน โดยยึด หลักการสําคัญ คือ ความงดงาม ของประชาคมอาเซียนมาจาก ความแตกตางและหลากหลายทาง วัฒนธรรมที่ลวนแตมีคุณคาตอ มรดกทางวัฒนธรรมของอาเซียน ซึ่งประชาชนทุกคนตองอนุรักษ สืบสานใหยั่งยืน
2. การเสริมสรางคุณลักษณะ ของผูเรียนใหเปนพลเมืองอาเซียน ที่มีศักยภาพในการกาวเขาสู ประชาคมอาเซียนอยางมั่นใจ เปนผูที่มีสุขภาพสมบูรณแข็งแรง มีทักษะการสื่อสาร ทักษะการ ทํางาน ทักษะทางสังคม สามารถ ทํางานรวมกับผูอื่นไดอยาง สรางสรรค และมีองคความรู เกี่ยวกับอาเซียนที่จําเปนตอการ ดํารงชีวิตอยางมีคุณภาพ
4. การสงเสริมการเรียนรูดาน ศิลปะ วัฒนธรรม ประเพณี วิถชี วี ติ ความเปนอยูข องเพือ่ นบาน ในอาเซียน เพื่อสรางจิตสํานึกของ ความเปนประชาคมอาเซียนและ ตระหนักถึงหนาที่ของการเปน พลเมืองอาเซียนรวมกัน
3. การสงเสริมการเรียนรูภาษา อังกฤษเพื่อการสื่อสารและการ ทํางานตามมาตรฐานอาชีพที่ กําหนดและสนับสนุนการเรียนรู ภาษาอาเซียนและภาษาเพื่อนบาน เพื่อชวยเสริมสรางสัมพันธภาพทาง สังคม และการอยูรวมกันอยางสันติ ทามกลางความหลากหลายทาง วัฒนธรรม
5. การสรางความรูและความ ตระหนักเกี่ยวกับดานสิ่งแวดลอม ปญหาและผลกระทบตอคุณภาพ ชีวิตของประชากรในภูมิภาค รวมทั้งแนวทางการพัฒนาอยาง ยั่งยืน ใหเปนมรดกสืบทอดแก พลเมืองอาเซียนในรุนหลังตอๆ ไป
กระทรวงศึกษาธิการจึงประกาศนโยบายการปฏิรูปการศึกษาทศวรรษที่ 2 (พ.ศ. 2552-2561) เพื่อเรงพัฒนาเด็ก และเยาวชนไทยใหเปนทรัพยากรมนุษยของชาติที่มีทักษะและความชํานาญ พรอมเผชิญกับความเปลี่ยนแปลงและ การแขงขันทั้งในภูมิภาคอาเซียนและภูมิภาคอื่นๆ ของสังคมโลก ทั้งนี้ผูบริหารสถานศึกษา ครูผูสอน และผูปกครอง ควรรวมมือกันอยางใกลชิดในการดูแลชวยเหลือผูเรียนและจัดประสบการณการเรียนรูเพื่อพัฒนาผูเรียนจนเต็มศักยภาพ เพื่อกาวเขาสูการเปนพลเมืองอาเซียนอยางมีเกียรติภูมิและศักดิ์ศรีความเปนมนุษยของตน คณะผูจัดทํา คูม อื ครู
ตัวชี้วัดและสาระการเรียนรูแกนกลาง สาระที่ 1
วิทยาศาสตร (เฉพาะชั้น ป.4)*
สิ่งมีชีวิตกับกระบวนการดํารงชีวิต
มาตรฐาน ว 1.1 เขาใจหนวยพื้นฐานของสิ่งมีชีวิต ความสัมพันธของโครงสรางและหนาที่ของระบบตางๆ ของสิ่งมีชีวิต ที่ทํางานสัมพันธกัน มีกระบวนการสืบเสาะหาความรู สื่อสารสิ่งที่เรียนรูและนําความรูไปใชในการดํารง ชีวิตของตนเองและดูแลสิ่งมีชีวิต ชั้น
ตัวชี้วัด
ป.4 1. ทดลองและอธิบายหนาทีข่ อง ทอลําเลียงและปากใบของพืช 2. อธิบายนํ้า แกสคารบอนไดออกไซด แสง และคลอโรฟลล เปนปจจัยที่จําเปนบางประการ ตอการเจริญเติบโต และการ สังเคราะหดวยแสงของพืช 3. ทดลองและอธิบายการ ตอบสนองของพืชตอแสง เสียง และการสัมผัส 4. อธิบายพฤติกรรมของสัตวที่ ตอบสนองตอแสง อุณหภูมิ การสัมผัส และนําความรู ไปใชประโยชน
สาระการเรียนรูแกนกลาง ●
●
●
●
●
สาระที่ 5
เสร�ม
9
หนวยการเรียนรูในหนังสือเรียน
ภายในลําตนของพืชมีทอลําเลียงเพื่อ ลําเลียงนํ้าและอาหาร และในใบมี ปากใบทําหนาที่คายนํ้า ปจจัยที่สําคัญตอการเจริญเติบโต และ การสังเคราะหดวยแสงของพืช ไดแก นํ้า แกสคารบอนไดออกไซด แสง และคลอโรฟลล
• หนวยการเรียนรูท ี่ 1 พืชใกลตวั เรา บทที่ 1 โครงสรางของพืช • หนวยการเรียนรูท ี่ 1 พืชใกลตวั เรา บทที่ 2 พืชเจริญเติบโต
พืชมีการตอบสนองตอแสง เสียง และการสัมผัส ซึ่งเปนสภาพแวดลอม ภายนอก พฤติกรรมของสัตวเปนการแสดงออก ของสัตวในลักษณะตางๆ เพื่อตอบสนองตอสิ่งเรา เชน แสง อุณหภูมิ การสัมผัส นําความรูเกี่ยวกับพฤติกรรมของสัตว ไปใชประโยชนในการจัดสภาพ แวดลอมใหเหมาะสมกับการดํารงชีวิต ของสัตวและเพื่อพัฒนาอุตสาหกรรม การเกษตร
• หนวยการเรียนรูท ี่ 1 พืชใกลตวั เรา บทที่ 3 พืชมีการตอบสนอง • หนวยการเรียนรูท ี่ 2 สัตวโลกนารัก บทที่ 1 สัตวมีการตอบสนอง
พลังงาน
มาตรฐาน ว 5.1 เขาใจความสัมพันธระหวางพลังงานกับการดํารงชีวิต การเปลี่ยนรูปพลังงาน ปฏิสัมพันธ ระหวางสาร และพลังงาน ผลของการใชพลังงานตอชีวิตและสิ่งแวดลอม มีกระบวนการสืบเสาะหาความรู สื่อสาร สิ่งที่เรียนรูและนําความรูไปใชประโยชน ชั้น
ตัวชี้วัด
สาระการเรียนรูแกนกลาง
หนวยการเรียนรูในหนังสือเรียน
ป.4 1. ทดลองและอธิบายการเคลื่อนที่ • แสงเคลื่อนที่จากแหลงกําเนิดทุก • หนวยการเรียนรูท ี่ 4 ของแสงจากแหลงกําเนิด ทิศทางและเคลื่อนที่เปนแนวเสนตรง พลังงานแสง บทที่ 1 แสงกับการมองเห็น
_________________________________ * สํานักวิชาการและมาตรฐานการศึกษา สํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน, สาระการเรียนรูแกนกลาง กลุมสาระการเรียนรูวิทยาศาสตร. (กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพชุมนุมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย, 2551), หนา 10-100.
คูม อื ครู
ชั้น
เสร�ม
10
ตัวชี้วัด
สาระการเรียนรูแกนกลาง
หนวยการเรียนรูในหนังสือเรียน
ป.4 2. ทดลองและอธิบายการสะทอน • แสงตกกระทบวัตถุจะเกิดการสะทอน ของแสงที่ตกกระทบวัตถุ ของแสง โดยมีมุมตกกระทบเทากับ มุมสะทอน 3. ทดลองและจําแนกวัตถุตาม • เมื่อแสงตกกระทบวัตถุตางกัน จะผาน • หนวยการเรียนรูท ี่ 4 ลักษณะการมองเห็นจากแหลง วัตถุแตละชนิดไดตา งกัน ทําใหจาํ แนก พลังงานแสง กําเนิดแสง วัตถุออกเปนตัวกลางโปรงใส ตัวกลาง บทที่ 1 แสงกับ โปรงแสง และวัตถุทึบแสง การมองเห็น 4. ทดลองและอธิบายการหักเห • เมื่อแสงเคลื่อนที่ผานตัวกลางที่ ของแสงเมื่อผานตัวกลาง ตางชนิดกัน ทิศทางการเคลื่อนที่ โปรงใสสองชนิด ของแสงเปลี่ยน เรียกการหักเห ของแสง 5. ทดลองและอธิบายการเปลี่ยน • เซลลสุริยะเปนอุปกรณที่เปลี่ยน • หนวยการเรียนรูท ี่ 4 แสงเปนพลังงานไฟฟาและนํา พลังงานแสงเปนพลังงานไฟฟา พลังงานแสง ความรูไปใชประโยชน อุปกรณ ไฟฟาหลายชนิดมีเซลลสุริยะ บทที่ 2 เมื่อแสงเปลี่ยนรูป เปนสวนประกอบ เชน เครื่องคิดเลข 6. ทดลองและอธิบายแสงขาว • แสงขาวผานปริซมึ จะเกิดการกระจาย • หนวยการเรียนรูท ี่ 4 พลังงานแสง ประกอบดวยแสงสีตางๆ และ ของแสงเปนแสงสีตางๆ นําไปใช นําความรูไปใชประโยชน อธิบายปรากฏการณธรรมชาติ เชน บทที่ 3 การกระจายแสงขาว การเกิดรุงกินนํ้า
สาระที่ 6
กระบวนการเปลี่ยนแปลงของโลก
มาตรฐาน ว 6.1 เขาใจกระบวนการตางๆ ที่เกิดขึ้นบนผิวโลกและภายในโลก ความสัมพันธของกระบวนการตางๆ มี ผลตอการเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศ ภูมิประเทศ และสัณฐานของโลก มีกระบวนการสืบเสาะหาความรู และจิตวิทยาศาสตร สื่อสารสิ่งที่เรียนรูและนําความรูไปใชประโยชน ชั้น
ตัวชี้วัด
ป.4 1. สํารวจและอธิบายการเกิดดิน 2. ระบุชนิดและสมบัติของดิน ที่ใชปลูกพืชในทองถิ่น
คูม อื ครู
สาระการเรียนรูแกนกลาง
หนวยการเรียนรูในหนังสือเรียน
• ดินเกิดจากหินที่ผุพังผสมกับซากพืช ซากสัตว • ดินมีสวนประกอบของเศษหิน อินทรียวัตถุ นํ้า และอากาศในสัดสวน ที่แตกตางกัน ทําใหเกิดดินหลายชนิด พืชแตละชนิดเจริญเติบโตไดดีในดิน ที่แตกตางกัน ดังนั้นการปลูกพืช จึงควรเลือกใชดินใหเหมาะสม
• หนวยการเรียนรูท ี่ 3 ดินในทองถิน่ ของเรา บทที่ 1 การเกิดดินและ สมบัติของดิน
สาระที่ 7
ดาราศาสตรและอวกาศ
มาตรฐาน ว 7.1 เขาใจวิวัฒนาการของระบบสุริยะ กาแล็กซีและเอกภพ การปฏิสัมพันธภายในระบบสุริยะ และผลตอ สิ่งมีชีวิตบนโลก มีกระบวนการสืบเสาะหาความรูและจิตวิทยาศาสตร สื่อสารสิ่งที่เรียนรูและนําความรู ไปใชประโยชน ชั้น
ตัวชี้วัด
สาระการเรียนรูแกนกลาง
ป.4 1. สรางแบบจําลองเพื่ออธิบาย ลักษณะของระบบสุริยะ
สาระที่ 8
หนวยการเรียนรูในหนังสือเรียน
• ระบบสุริยะประกอบดวยดวงอาทิตย • หนวยการเรียนรูท ี่ 5 เปนศูนยกลาง และมีบริวารโคจรอยู ครอบครัวระบบสุรยิ ะ โดยรอบ คือ ดาวเคราะหแปดดวง บทที่ 1 ดวงอาทิตยและ ดาวเคราะหแคระ ดาวเคราะหนอย ดาวบริวาร ดาวหาง และวัตถุขนาดเล็กอื่นๆ สวนดาวตกหรือผีพุงไต อุกกาบาต อาจเกิดมาจากดาวหาง ดาวเคราะห นอย หรือวัตถุขนาดเล็กอื่นๆ
เสร�ม
11
ธรรมชาติของวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี
มาตรฐาน ว 8.1 ใชกระบวนการทางวิทยาศาสตรและจิตวิทยาศาสตร ในการสืบเสาะหาความรู การแกปญหา รูวา ปรากฏการณทางธรรมชาติที่เกิดขึ้นสวนใหญมีรูปแบบที่แนนอน สามารถอธิบายและตรวจสอบได ภายใตขอมูลและเครื่องมือที่มีอยู ในชวงเวลานั้นๆ เขาใจวาวิทยาศาสตร เทคโนโลยี สังคม และ สิ่งแวดลอมมีความเกี่ยวของสัมพันธกัน ชั้น
ตัวชี้วัด
ป.4 1. ตั้งคําถามเกี่ยวกับประเด็น หรือเรื่อง หรือ สถานการณที่จะศึกษาตามที่กําหนดใหหรือ ตามความสนใจ 2. วางแผนการสังเกต เสนอวิธีสํารวจ ตรวจสอบ หรือศึกษาคนควาและคาดการณ สิ่งที่จะพบจากการสํารวจตรวจสอบ 3 เลือกอุปกรณที่ถูกตองเหมาะสมในการ สํารวจตรวจสอบ 4. บันทึกขอมูลในเชิงปริมาณ นําเสนอผล สรุปผล 5. สรางคําถามใหมเพื่อการสํารวจตรวจสอบ ตอไป 6. แสดงความคิดเห็นและสรุปสิ่งที่ไดเรียนรู 7. บันทึกและอธิบายผลการสํารวจตรวจสอบ อยางตรงไปตรงมา 8. นําเสนอ จัดแสดงผลงาน โดยอธิบายดวย วาจา หรือเขียนอธิบายกระบวนการและ ผลงานใหผูอื่นเขาใจ
สาระการเรียนรูแกนกลาง หนวยการเรียนรูในหนังสือเรียน
_
บูรณาการสูการจัดการเรียน การสอนในทุกหนวย การเรียนรู
คูม อื ครู
คําอธิบายรายวิชา รายวิชา วิทยาศาสตร ชั้นประถมศึกษาปที่ 4 รหัสวิชา ว…………………………………
เสร�ม
12
ทดลองและอธิบายหนาที่ของทอลําเลียงและปากใบของพืช นํ้า แกสคารบอนไดออกไซด แสง และคลอโรฟลล เปนปจจัยที่จําเปนบางประการตอการเจริญเติบโตและการสังเคราะหดวยแสงของพืช การตอบสนองของพืชตอแสง เสียง และการสัมผัส พฤติกรรมของสัตวที่ตอบสนองตอแสง อุณหภูมิ และ การสัมผัส การเกิดดิน ชนิดและสมบัติของดินที่ใชปลูกพืชในทองถิ่น การเคลื่อนที่ของแสงจากแหลงกําเนิด การสะทอนของแสงทีต่ กกระทบวัตถุ การจําแนกวัตถุตามลักษณะการมองเห็นจากแหลงกําเนิดแสง การหักเห ของแสงเมือ่ ผานตัวกลางโปรงใสสองชนิด การเปลีย่ นแสงเปนพลังงานไฟฟา แสงขาวประกอบดวยแสงสีตา งๆ การสรางแบบจําลองเพื่ออธิบายลักษณะของระบบสุริยะ โดยใชกระบวนการทางวิทยาศาสตร และจิตวิทยาศาสตรในการสืบเสาะหาความรู การสํารวจตรวจสอบ การสืบคนขอมูล การแกปญหาและการอภิปราย เพื่อใหเกิดความรู ความคิด ความเขาใจ สามารถสื่อสารสิ่ง ที่เรียนรูและนําความรูไปประยุกตใชในชีวิตประจําวัน มีจิตวิทยาศาสตร จริยธรรม คุณธรรม และคานิยมที่ดี ตอวิทยาศาสตร เทคโนโลยีและสิ่งแวดลอม ตัวชี้วัด ว 1.1 ว 5.1 ว 6.1 ว 7.1 ว 8.1
คูม อื ครู
กลุมสาระการเรียนรู วิทยาศาสตร ภาคเรียนที่ 1-2 เวลา 80 ชั่วโมง/ป
ป.4/1 ป.4/1 ป.4/1 ป.4/1 ป.4/1
ป.4/2 ป.4/2 ป.4/2
ป.4/3 ป.4/3
ป.4/4 ป.4/4
ป.4/5
ป.4/6
ป.4/2
ป.4/3
ป.4/4 ป.4/5 รวม 21 ตัวชี้วัด
ป.4/6
ป.4/7
ป.4/8
กระตุน ความสนใจ Engage
สํารวจคนหา Explore
อธิบายความรู Explain
ขยายความเขาใจ Expand
˹ѧÊ×ÍàÃÕ¹ ÃÒÂÇÔªÒ¾×é¹°Ò¹
ÇÔ·ÂÒÈÒʵà ».ô
ªÑé¹»ÃжÁÈÖ¡ÉÒ»‚·Õè ô
¡ÅØ‹ÁÊÒÃСÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ ÇÔ·ÂÒÈÒʵà µÒÁËÅÑ¡ÊÙµÃ᡹¡ÅÒ§¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ¢Ñé¹¾×é¹°Ò¹ ¾Ø·¸ÈÑ¡ÃÒª òõõñ
¼ÙŒàÃÕºàÃÕ§ ¹Ò§ÊÒÇÈÔÃÔÃѵ¹ Ç§È ÈÔÃÔ ´Ã. ÃÑ¡«ŒÍ¹ Ãѵ¹ ÇÔ¨Ôµµ àǪ ¼ÙŒµÃǨ
¹Ò§ÊÒÇÍÒ¹ØÃÑ¡É ÃÐÁ§¤Å ¹Ò§ÊÒÇ¢³ÔÉ°Ò ÇÃÒ¡ØÅ ¹Ò§ÊÒÇÃÒµÃÕ Êѧ¦ÇѲ¹
ºÃóҸԡÒà ¹Ò§ÇÅѾà âÍÀÒÊÇѲ¹Ò
¾ÔÁ¾ ¤ÃÑ駷Õè ø
ʧǹÅÔ¢ÊÔ·¸ÔìµÒÁ¾ÃÐÃÒªºÑÞÞѵÔ
ÃËÑÊÊÔ¹¤ŒÒ ñôñøðóô
¤Œ¹¤ÇÒÁÃÙŒ¢ÂÒ¤ÇÒÁ¤Ô´¨Ò¡ ¾ÔÁ¾ ¤ÃÑ駷Õè ñ ÃËÑÊÊÔ¹¤ŒÒ ñôôøðóô
EB GUIDE
ที่พิมพกํากับหัวขอสําคัญในหนังสือเรียนหลักสูตรใหม ชั้น ป.๔ ขึ้นไป ผาน www.aksorn.com ไปยังแหลงความรูทั่วไทย-ทั่วโลก
ตรวจสอบผล Evaluate
กระตุน ความสนใจ Engage
สํารวจคนหา Explore
อธิบายความรู Explain
ขยายความเขาใจ Expand
ตรวจสอบผล Evaluate
¤íÒ¹íÒ ´ŒÇ¡ÃзÃǧÈÖ¡ÉÒ¸Ô¡ÒÃä´ŒÁÕ¤íÒÊÑè§ãˌ㪌ËÅÑ¡ÊٵáÒÃÈÖ¡ÉÒ¢Ñé¹¾×é¹°Ò¹ ¾Ø·¸ÈÑ¡ÃÒª òõôô ã¹âçàÃÕ¹·ÑèÇä» ·Õè¨Ñ´¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ¢Ñé¹¾×鹰ҹ㹻‚¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ òõôö áÅШҡ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒÇÔ¨ÑÂáÅеԴµÒÁ¼Å¡ÒÃ㪌ËÅÑ¡ÊٵáÒÃÈÖ¡ÉÒ¢Ñé¹ ¾×é¹°Ò¹ ¾Ø·¸ÈÑ¡ÃÒª òõôô ¨Ö§¹íÒä»Ê‹Ù¡ÒþѲ¹ÒËÅÑ¡ÊÙµÃ᡹¡ÅÒ§¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ¢Ñé¹¾×é¹°Ò¹ ¾Ø·¸ÈÑ¡ÃÒª òõõñ «Öè§ÁÕ ¤ÇÒÁàËÁÒÐÊÁáÅЪѴਹ à¾×èÍãˌʶҹÈÖ¡ÉÒä´Œ¹íÒä»ãªŒà»š¹¡Ãͺ·Ôȷҧ㹡ÒèѴËÅÑ¡ÊÙµÃʶҹÈÖ¡ÉÒ áÅШѴ¡Òà àÃÕ¹¡ÒÃÊ͹à¾×Íè ¾Ñ²¹Òà´ç¡áÅÐàÂÒǪ¹·Ø¡¤¹ã¹ÃдѺ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ¢Ñ¹é ¾×¹é °Ò¹ãËŒÁ¤Õ ³ Ø ÀÒ¾´ŒÒ¹¤ÇÒÁÃÙŒ áÅзѡÉзըè Òí ໚¹ ÊíÒËÃѺ¡ÒôíÒçªÕÇÔµã¹Êѧ¤Á·ÕèÁÕ¡ÒÃà»ÅÕè¹á»Å§ áÅÐáÊǧËÒ¤ÇÒÁÃÙŒà¾×è;Ѳ¹Òµ¹àͧÍ‹ҧµ‹Íà¹×èͧµÅÍ´ªÕÇÔµ ÊíÒËÃѺ¡Å‹ØÁÊÒÃСÒÃàÃÕ¹ÃÙŒÇÔ·ÂÒÈÒʵà »ÃСͺ´ŒÇ ø ÊÒÃЋ͠¤×Í ÊÒÃзÕè ñ ÊÔè§ÁÕªÕÇÔµ¡Ñº¡Ãкǹ¡ÒôíÒçªÕÇÔµ ÊÒÃзÕè ò ªÕÇÔµ¡ÑºÊÔè§áÇ´ÅŒÍÁ ÊÒÃзÕè ó ÊÒÃáÅÐÊÁºÑµÔ¢Í§ÊÒà ÊÒÃзÕè ô áçáÅСÒÃà¤Å×è͹·Õè ÊÒÃзÕè õ ¾Åѧ§Ò¹ ÊÒÃзÕè ö ¡Ãкǹ¡ÒÃà»ÅÕè¹á»Å§¢Í§âÅ¡ ÊÒÃзÕè ÷ ´ÒÃÒÈÒʵà áÅÐÍÇ¡ÒÈ ÊÒÃзÕè ø ¸ÃÃÁªÒµÔ¢Í§ÇÔ·ÂÒÈÒʵà áÅÐà·¤â¹âÅÂÕ Ë¹Ñ§Ê×ÍàÃÕ¹ ÇÔ·ÂÒÈÒʵà ».ô àÅ‹Á¹Õé¨Ñ´·íÒ¢Öé¹ÊíÒËÃѺ㪌»ÃСͺ¡ÒÃàÃÕ¹¡ÒÃÊ͹ªÑé¹»ÃжÁÈÖ¡ÉÒ»‚·Õè ô â´Â´íÒà¹Ô¹¡ÒèѴ·íÒãËŒÊÍ´¤ÅŒÍ§µÒÁ¡Ãͺ¢Í§ËÅÑ¡Êٵ÷ء»ÃСÒà ʋ§àÊÃÔÁ¡Ãкǹ¡ÒäԴ ¡ÒÃÊ׺àÊÒÐËÒ¤ÇÒÁÃÙŒ ¡ÒÃá¡Œ»˜ÞËÒ ¤ÇÒÁÊÒÁÒö㹡ÒÃÊ×èÍÊÒà ¡ÒõѴÊԹ㨠¡ÒùíÒä»ãªŒã¹ªÕÇÔµ ÃÇÁ·Ñé§Ê‹§àÊÃÔÁãËŒ¼ÙŒàÃÕ¹ÁÕ¨ÔµÇÔ·ÂÒÈÒʵà ¤Ø³¸ÃÃÁ áÅФ‹Ò¹ÔÂÁ·Õ¶è ¡Ù µŒÍ§àËÁÒÐÊÁ¡Ñº¡ÒôíÒçªÕÇµÔ ã¹Êѧ¤Áä·Â «Ö§è à¨ÃÔÞ¡ŒÒÇ˹ŒÒ´ŒÒ¹ÇÔ·ÂÒÈÒʵà áÅÐà·¤â¹âÅÂÕ Ë¹Ñ§Ê×ÍàÃÕ¹ ÇÔ·ÂÒÈÒʵà ».ô àÅ‹Á¹Õé ÁÕ õ ˹‹Ç ã¹áµ‹ÅÐ˹‹ÇÂẋ§à»š¹º·Â‹ÍÂæ «Ö觻ÃСͺ´ŒÇ ñ. ໇ÒËÁÒ¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ»ÃШíÒ˹‹Ç ¡íÒ˹´ÃдѺ¤ÇÒÁÃÙŒ ¤ÇÒÁÊÒÁÒö¢Í§¼ÙŒàÃÕ¹NjÒàÁ×èÍàÃÕ¹¨ºã¹ ᵋÅÐ˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ µŒÍ§ºÃÃÅØÁҵðҹµÑǪÕéÇÑ´·Õè¡íÒ˹´äÇŒã¹ËÅ ¹ËÅÑÑ¡ÊٵâŒÍã´ºŒÒ§ ò. á¹Ç¤Ô´ÊíÒ¤ÑÞ á¡‹¹¤ÇÒÁÃÙŒ·Õè໚¹¤ÇÒÁÃÙŒ¤ÇÒÁࢌÒ㨤§·¹µÔ´µÑǼٌàÃÕ¹ ó. à¹×éÍËÒ ¤ÃºµÒÁËÅÑ¡ÊÙµÃ᡹¡ÅÒ§¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ¢Ñé¹¾×é¹°Ò¹ ¾.È. òõõñ ¹íÒàʹÍàËÁÒÐÊÁ¡Ñº¡ÒÃàÃÕ¹ ¡ÒÃÊ͹ã¹áµ‹ÅÐÃдѺªÑé¹ ô. ¡Ô¨¡ÃÃÁ ÁÕËÅÒ¡ËÅÒÂÃٻẺãËŒ¹Ñ¡àÃÕ¹»¯ÔºÑµÔ ẋ§à»š¹ (ñ) ¡Ô¨¡ÃÃÁ¹íÒÊ‹Ù¡ÒÃàÃÕ¹ ¹íÒࢌÒÊ‹Ùº·àÃÕ¹à¾×èÍ¡Ãе،¹¤ÇÒÁʹã¨á¡‹¼ÙŒàÃÕ¹ (ò) ¡Ô¨¡ÃÃÁ¾Ñ²¹Ò¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ ãËŒ¼ÙŒàÃÕ¹½ƒ¡»¯ÔºÑµÔà¾×è;Ѳ¹Ò¤ÇÒÁÃÙŒáÅзѡÉлÃШíÒ˹‹Ç (ó) ¡Ô¨¡ÃÃÁÃǺÂÍ´ ãËŒ¼ÙŒàÃÕ¹»¯ÔºÑµÔà¾×èÍáÊ´§¾ÄµÔ¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒÃǺÂÍ´ áÅлÃÐàÁÔ¹¼Å¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ µÒÁÁҵðҹµÑǪÕéÇÑ´»ÃШíÒ˹‹Ç ˹ѧÊ×ÍàÃÕ¹ ÇÔ·ÂÒÈÒʵà ».ô àÅ‹Á¹Õé ¹íÒàʹ͡ÒÃàÃÕ¹ÃÙ㌠ˌàËÁÒÐÊÁ¡ÑºÇÑ¢ͧ¼ÙàŒ ÃÕÂ¹ã¹ªÑ¹é »ÃжÁÈÖ¡ÉÒ »‚·Õè ô «Öè§à»š¹¡ÒÃÈÖ¡ÉÒÊÔ觷Õè¼ÙŒàÃÕ¹à¡ÕèÂÇ¢ŒÍ§ã¹¡ÒôíÒà¹Ô¹ªÕÇÔµ»ÃШíÒÇѹ â´Â㪌ÀÒ¾ á¼¹ÀÙÁÔ µÒÃÒ§¢ŒÍÁÙÅ ª‹ÇÂ㹡Òà ¹íÒàʹÍÊÒÃе‹Ò§æ «Ö觨Ъ‹ÇÂãËŒ¼ÙŒàÃÕ¹ÊÒÁÒöàÃÕ¹Ãٌ䴌§‹Ò¢Öé¹ ¤³Ð¼ÙŒ¨Ñ´·íÒ¨Ö§ËÇѧ໚¹Í‹ҧÂÔè§Ç‹Ò ˹ѧÊ×ÍàÃÕ¹ ÇÔ·ÂÒÈÒʵà ».ô àÅ‹Á¹Õé ¨Ð໚¹Ê×èÍ¡ÒÃàÃÕ¹¡ÒÃÊ͹·Õè ÍíҹǻÃÐ⪹ µ‹Í¡ÒÃàÃÕ¹ÇÔ·ÂÒÈÒʵà à¾×èÍãËŒÊÑÁÄ·¸Ô¼ÅµÒÁÁҵðҹµÑǪÕéÇÑ´·Õè¡íÒ˹´äÇŒã¹ËÅÑ¡ÊÙµÃ᡹¡ÅÒ§¡Òà ÈÖ¡ÉÒ¢Ñé¹¾×é¹°Ò¹ ¾.È. òõõñ ·Ø¡»ÃСÒà ¤³Ð¼ÙŒ¨Ñ´·íÒ
กระตุน ความสนใจ Engage
สํารวจคนหา
อธิบายความรู
Explore
Explain
ขยายความเขาใจ Expand
ตรวจสอบผล Evaluate
ค�ำชี้แจงในกำรใช้สื่อ เป้ำหมำยกำรเรียนรู้ กำ�หนดระดับคว�มรู้คว�มส�ม�รถ ของผู้เรียนเมื่อเรียนจบหน่วย
หนวยการเรียนรูที่
¾×ªã¡ÅŒµÑÇàÃÒ
มำตรฐำนตัวชี้วัด ระบุตัวชี้วัดที่กำ�หนดไว้ ในแต่ละหน่วย
ñ
ู ระจําหนว ยที่ ๑ ป เปา หมายการเรยี นร
ารถตอไปนี้ ยนจะมีความรูความสาม มฐ.. ว๑.๑ ป.๔/๑] เมื่อเรียนจบหนวยนี้ ผูเรี องทอลําเลียงและปากใบของพืช [[มฐ ประการตอการ ข ่ ที า น ายห บ ธิ ละอ ลล เปนปจจัยที่จําเปนบาง โรฟ ๑. ทดลองแ คลอ และ แสง ด กไซ ดออ อนไ บ คาร ส แก /๒] /๒ า ้ ํ ป.๔ ๒. อธิบายน [ . ว๑.๑ /๓] าะหดวยแสงของพืช [มฐ [มฐ.. ว๑.๑ ป.๔/๓ เจริญเติบโต และการสังเคร ของพืชตอแสง เสียง และการสัมผัส [มฐ อบสนอง ารต ายก บ ธิ น] ละอ รสอ องแ นกา รเรีย ๓. ทดล ณาการสูการจัดกิจกรรมกา [มฐ. ว๘.๑ ป.๔/๑-๘ บูร
แนวคิดส�ำคัญ แก่นคว�มรู้ที่เป็นคว�มเข้�ใจ คงทนติดตัวผู้เรียน
แนวคิดสําคัญ
โครงสรางขอ
งพืช
บทที่
ñ
ÀÒÂã¹ÅíÒµŒ¹¢Í§¾ª× ¨ÐÁÕ·Í‹ ÅíÒàÅÕ§à¾Í×è Åí ÒàÅÕ§¹Òíé áÅÐÍÒËÒà áÅÐã¹ãºÁջҡ㺷íÒ Ë¹ÒŒ ·Õ¤è Ò¹íÒé กิจกรรมนําสูก
ารเรียน
๒
๑
กิจกรรมน�ำสู่กำรเรียน นำ�เข้�สู่บทเรียนโดยใช้กระตุ้น คว�มสนใจและวัดประเมินผล ก่อนเรียน
๓ ๔ ๕
๑. จากภาพ หมาย เล ๒. โครงสรางเหลา ข ๑ - ๕ เปนโครงสรางสวนใดของ นี้ทําหนาที่อยางไรบ พืช าง ๒
กระตุน ความสนใจ
สํารวจคนหา
Engage
Explore
อธิบายความรู Explain
โครงสรางของพืช
ะ ไดแก ราก ลําตน ใบ ดอก แล พืชมีโครงสรางภายนอกที่สําคัญ น เป น กั สาน ประ ตกตางกัน และมีการทาํ งาน ผล โครงสรา งเหลานีท้ าํ หนา ทีแ่ ีวิตอยูได ระบบ จึงทําใหพืชสามารถดํารงช ๑. รากและลําตน ่อยึด ใตดินและแผขยายออกไป เพื รากเปนโครงสรางของพืชที่อยู ร าหา อ ตุ ะธา แล ้ า นํ ู ด ่ ด ที า าทีส่ าํ คัญ คือ ทําหน จาก ลําตนใหตงั้ อยบู นดนิ รากมีหน อ ต ่ ที ช ื องพ นข ว ส น เป งลําตน สวนลําตน ในดินขึ้นไปเลี้ยงสวนตาง ๆ ขอ ับอากาศและ และใบ ขึ้นสูอากาศ เพื่อใหไดร น า ก ง ่ ิ ก ู ช ่ ที า หน า ทํ มา น ้ ขึ ราก าหาร และ คือ เปนทางลําเลียงนํ้า ธาตุอ แสงแดด ลําตนมีหนาที่สําคัญ ืช อาหารไปเลี้ยงสวนตาง ๆ ของพ
วิธีทํา
กิจกรรมส�ำรวจ กิจกรรมทดลอง เป็นกิจกรรมที่ทำ�ให้ผู้เรียนได้ ลงมือปฏิบัติเพื่อฝกทักษะ กระบวนก�รท�งวิทย�ศ�สตร
Evaluate
กิจกรรมพัฒนาการเรียนรู ๑. ใหนักเรียนแบงกลุม ใหแตละกลุมรว มกันอภิ หากตนไมไมไดรับปจจัยที่จําเปนในการดํ ปรายและหาขอสรุปวา ารงชีวิตจะเกิดอะไรขึ้น เพราะเหตุใด ๒. บันทึกผลการอภิปรายลงในสมุด ๓. สงตัวแทนนําเสนอหนาชั้น และรวมกั นสรุปเปนองคความรู
ําตน ี่ ๑ หนาที่ของรากและล
๓. ขวดแกวปากกวาง ๑ ใบ ๑. ตนเทียน ๑ ตน ๔. แวนขยาย ๑ อัน ๒. นํ้าหมึกแดง ๑ แกว นเทียนมาลางรากใหสะอาด ๑. แบงกลุม ใหแตละกลุมนําาตตน งลํ ะขอ ษณ ก ลั แลวสังเกต ทิ้งไวประมาณ ๓๐ นาที นั้น ๒. แชตนเทียนลงในนํ้าหมึกแดง ลวใชแวนขยายสองดู จาก างแ มขว นตา ย เที น ต ๓. ตัดลําตนของ ด ุ นสม ลงใ บันทึกผลการสังเกต
ตรวจสอบผล
กิจกรรมพัฒนำกำรเรียนรู้ ให้ผู้เรียนฝกปฏิบัติเพื่อพัฒน� คว�มรู้และทักษะประจำ�หน่วย
ง กิจกรรมหนูนอยนักทดลอ
อุปกรณ
Expand
เน�้อหำ ครบต�มหลักสูตรแกนกล�ง ’๕๑ นำ�เสนอโดยใช้แผนภ�พ แผนภูมิ ต�ร�ง เหม�ะสมกับก�รเรียนก�รสอน
ÃÒ¡áÅÐÅíÒµŒ¹·íÒ˹ŒÒ·ÕèÍ‹ҧäà Õé¤ÃѺ ÈÖ¡ÉÒä´Œ¨Ò¡¡Ò÷íÒ¡Ò÷´Åͧ¹
กิจกรรมท
ขยายความเขาใจ
๓
เราตองการนํ้า
»˜¨¨ÑÂ㹡Òà ´íÒçªÕÇÔµáÅСÒà à¨ÃÔÞàµÔºâµ¢Í§¾×ª
เราตองการอากาศ
กิจกรรม จกรรมรรวบยอ วบยอดด
ตอนที่ ๑ แนวคิดสําคัญ ชวยกันสรุป ครูใหนักเรียนชวยกันพูดสรุปหนาที่ของทอลําเลียงและปากใบของพืช จากนั้นเขียนลงในสมุด ตอนที่ ๒ ลองคิด ลองทํา ๑) วาดภาพตนพืชลงในสมุด ๑ ตน แลวเขียนลูกศรแสดงทิศ ลําเลียงนํ้าและอาหาร จากนั้นระบายสีภาพใหสวยงาม และผลัดกันนํา ทางการ เสนอผลงาน ๒) ใหแบงกลุมศึกษาลักษณะปากใบของพืช โดยปฏิบัติ ดังนี้ พับใบพืชแลวฉีกแฉลบดานหลังใบใหไดเยื่อบาง ๆ วางเยื่อผิวใบลงบนแผนสไลดและหยดนํ้า สังเกตดูจาก กลองจุลทรรศน วาดภาพปากใบที่สังเกตไดจากกลองจุลทรรศนลงในสมุด จากนั้นเขียนหนาที่ของปากใบ ๓) รวมกันอภิปรายวา การคายนํา้ ของพืชมีความสัมพันธกบั การลําเลี ยง นํ้าและธาตุอาหารอยางไร
๑๓
●
●
๘
เราตองการแสง
๑. ถาตนไมขาดนํ้า จะเกิดผลอยางไร ๒. ถาตนไมขาดธาตุอาหาร จะเกิดผลอย างไร ๓. ถาตนไมขาดอากาศ จะเกิดผลอยางไร ๔. ถาตนไมขาดแสง จะเกิดผลอยางไร
●
ตอนที่ ๓ คําถามวิทยคิดสนุก ตอบคําถามลงในสมุด ๑) ทอลําเลียงนํ้าและทอลําเลียงอาหารมีลักษณะอยางไร จะพบที่สวนใด ของพืช ๒) ปากใบของพืชจะพบที่สวนใดของพืช และทําหนาที่อะไร ๓) ในเวลากลางวัน ใบไมมักจะเหี่ยวเปนเพราะสาเหตุใด ๔) อาหารที่พืชสรางจากใบ และธาตุอาหารที่รากดูดจากดิน มีทิศทาง การลําเลียงเหมือนกันหรือแตกตางกันอยางไร ๕) การทดลองแชตนเทียนในนํ้าหมึกแดง เมื่อผาลําตนตามแนว ตามแนวขวาง จะพบนํ้าหมึกแดงหรือไม และพบลักษณะใด (ใหวาดภาพปยาวและ ระกอบ)
เราตองการธาตุอาหาร
กิจกรรมรวบยอด ให้ผู้เรียนฝกปฏิบัติเพื่อแสดง พฤติกรรมก�รเรียนรู้รวบยอด และประเมินผลก�รเรียนรู้ต�ม ม�ตรฐ�นตัวชี้วัดประจำ�หน่วย
กระตุน ความสนใจ Engage
สํารวจคนหา Explore
อธิบายความรู Explain
สารบัญ
● ตารางวิเคราะหมาตรฐานการเรียนรู
หนวยการเรียนรูที่
๑ พืชใกลตัวเรา
บทที่ ๑ โครงสร้�งของพืช บทที่ ๒ พืชเจริญเติบโต บทที่ ๓ พืชมีก�รตอบสนอง หนวยการเรียนรูที่
● บรรณานุกรม
EB GUIDE
๒ ๙ ๒๑
๓๖
๔ พลังงานแสง
๔๕
๕ ครอบครัวระบบสุริยะ
๗๗
บทที่ ๑ ดวงอ�ทิตยและด�วบริว�ร ● คําสําคัญ
๑
๓ ดินในทองถิ่นของเรา
บทที่ ๑ แสงกับก�รมองเห็น บทที่ ๒ เมื่อแสงเปลี่ยนรูป บทที่ ๓ ก�รกระจ�ยแสงข�ว หนวยการเรียนรูที่
ก
๒๘
บทที่ ๑ ก�รเกิดดินและสมบัติของดิน หนวยการเรียนรูที่
Expand
๒ สัตวโลกนารัก
บทที่ ๑ สัตวมีก�รตอบสนอง หนวยการเรียนรูที่
ขยายความเขาใจ
๒๙
๓๗ ๔๖ ๖๒ ๖๙
๗๘ ๙๐ ๙๐
คนควาขอมูลเพิ่มเติม จากเวบไซตที่อยูในหนังสือเรียนหนา ๖, ๑๒, ๒๓, ๒๕, ๓๓, ๔๓, ๖๗, ๗๒, ๘๓, ๘๗
ตรวจสอบผล Evaluate
กระตุน ความสนใจ Engage
สํารวจคนหา Explore
ตารางวิเคราะห
อธิบายความรู
ขยายความเขาใจ
Explain
Expand
ตรวจสอบผล Evaluate
Áҵðҹ¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒáÅеÑǪÕéÇÑ´ ÃÒÂÇÔªÒ ÇÔ·ÂÒÈÒʵà ».ô
ค�ำชี้แจง : ให้ผู้สอนใช้ต�ร�งน�้ตรวจสอบว่� เน�้อห�ส�ระก�รเรียนรู้ในหน่วยก�รเรียนรู้สอดคล้องกับม�ตรฐ�นก�รเรียนรู้และตัวชี้วัดชั้นป ในข้อใดบ้�ง
มำตรฐำน กำรเรียนรู้
ตัวชี้วัดชั้น ป.๔
สำระกำรเรียนรู้ หน่วยที่ ๑ หน่วยที่ ๒ บทที่ บทที่ ๑ ๒ ๓ ๑
สำระที่ ๑ สิ�งมีชีวิตกับกระบวนกำรด�ำรงชีวิต ๑. ทดลองและอธิบ�ยหน้�ที่ของท่อลำ�เลียงและ ป�กใบของพืช ๒. อธิบ�ย นำ้� แกสค�รบอนไดออกไซด แสง และ คลอโรฟลล เป็นปจจัยที่จำ�เป็นบ�งประก�รต่อก�ร เจริญเติบโตและก�รสังเคร�ะหด้วยแสงของพืช มฐ. ว๑.๑ ๓. ทดลองและอธิบ�ยก�รตอบสนองของพืชต่อแสง เสียง และก�รสัมผัส
✓ ✓
สำระที่ ๕ พลังงำน ๑. ทดลองและอธิบ�ยก�รเคลื่อนที่ของแสงจ�กแหล่ง กำ�เนิด
✓
๒. ทดลองและอธิบ�ยก�รสะท้อนของแสงที่ ตกกระทบวัตถุ
✓
๓. ทดลองและจำ�แนกวัตถุต�มลักษณะก�รมองเห็น จ�กแหล่งกำ�เนิดแสง
✓
๔. ทดลองและอธิบ�ยก�รหักเหของแสง เมื่อผ่�น ตัวกล�งโปร่งใสสองชนิด
✓ ✓
๖. ทดลองและอธิบ�ยแสงข�วประกอบด้วย แสงสีต�่ งๆ และนำ�คว�มรูไ้ ปใช้ประโยชน
✓
สำระที่ ๖ กระบวนกำรเปลีย่ นแปลงของโลก ๑. สำ�รวจและอธิบ�ยก�รเกิดดิน
✓
๒. ระบุชนิดและสมบัติของดินที่ใช้ปลูกพืช ในท้องถิ�น
✓
สำระที่ ๗ ดำรำศำสตรและอวกำศ
มฐ. ว๗.๑ ๑. สร้�งแบบจำ�ลองเพื่ออธิบ�ยลักษณะ
✓
ของระบบสุริยะ
มฐ. ว๘.๑
ก
สำระที่ ๘ ธรรมชำติของวิทยำศำสตร และเทคโนโลยี ข้อ ๑-๘ บูรณ�ก�รสู่ก�รจัดก�รเรียนก�รสอน
หน่วยที่ ๕ บทที่ ๑
✓
๕. ทดลองและอธิบ�ยก�รเปลี่ยนแสงเป็นพลังง�น ไฟฟ� และนำ�คว�มรู้ไปใช้ประโยชน
มฐ. ว๖.๑
หน่วยที่ ๔ บทที่ ๑ ๒ ๓
✓
๔. อธิบ�ยพฤติกรรมของสัตวที่ตอบสนองต่อแสง อุณหภูมิ ก�รสัมผัส และนำ�คว�มรู้ไปใช้ประโยชน
มฐ. ว๕.๑
หน่วยที่ ๓ บทที่ ๑
✓ ✓ ✓
✓
✓
✓ ✓ ✓
✓
กระตุน ความสนใจ กระตุEngage นความสนใจ
สํารวจคนหา
อธิบายความรู
ขยายความเขาใจ
ตรวจสอบผล
Engage
Explore
Explain
Expand
Evaluate
กระตุน ความสนใจ
หน่วยการเรียนรู้ที่
¾×ªã¡ÅŒµÑÇàÃÒ
ñ
Engage
1. ครูสนทนากับนักเรียนวาในหนวยนี้จะไดเรียน เกี่ยวกับเรื่องพืช จากนั้นใหนักเรียนแบงกลุม แลวใหสมาชิกในกลุมระดมความคิดเกี่ยวกับ ความรูเรื่องพืชที่เคยไดเรียนผานไปแลวในชั้น ป.1 - 3 วาเพื่อนๆ ในกลุมรูอะไรบาง เกี่ยวกับพืช เชน • พืชเปนสิ่งมีชีวิต • พืชมีโครงสรางตางจากสัตว โครงสราง ภายนอกของพืช ไดแก ราก ลําตน ใบ ดอก และผล • พืชตองการอาหาร นํ้า และอากาศ ในการ ดํารงชีวิตเชนเดียวกับสัตว ฯลฯ 2. ใหแตละกลุมบอกขอมูลเกี่ยวกับพืชที่ตนเองรู โดยครูจดขอมูลของทุกกลุมลงบนกระดาน แลวใหนักเรียนเปรียบเทียบขอมูลวา ขอมูล ใดบางที่เรารูและเพื่อนก็รู ขอมูลใดบางที่เรา ไมรูแตเพื่อนรู 3. ใหนักเรียนรวมกันบอกขอมูลเกี่ยวกับพืช อีกครั้ง เพื่อเปนการทบทวนความรู
เปาหมายการเรียนรูป ระจําหนวยที่ ๑ เมื่อเรียนจบหน่วยนี้ ผู้เรียนจะมีความรู้ความสามารถต่อไปนี้ ๑. ทดลองและอธิบายหน้าที่ของท่อล�าเลียงและปากใบของพืช [มฐ. มฐ. ว๑.๑ ป.๔/๑] ป.๔/๑ ๒. อธิบายน�้า แกสคาร์บอนไดออกไซด์ แสง และคลอโรฟลล์ เป็นปจจัยที่จ�าเป็นบางประการต่อการ เจริญเติบโต และการสังเคราะห์ด้วยแสงของพืช [มฐ. ว๑.๑ ป.๔/๒] ๓. ทดลองและอธิบายการตอบสนองของพืชต่อแสง เสียง และการสัมผัส [มฐ. [มฐ. ว๑.๑ ป.๔/๓] ป.๔/๓ [มฐ. ว๘.๑ ป.๔/๑-๘ บูรณาการสู่การจัดกิจกรรมการเรียนการสอน]
เกร็ดแนะครู กอนเริ่มการเรียนการสอน ครูอธิบายใหนักเรียนเขาใจเกี่ยวกับการเรียน วิชาวิทยาศาสตร ซึง่ เปนการปลูกฝงใหนกั เรียนรูจ กั ใชความคิดของตนเอง สามารถ เสาะหาความรูและวิเคราะหไดโดยใชวิธีการทางวิทยาศาสตร ซึ่งมีขั้นตอน ดังนี้ 1. การสังเกต คือ การใชประสาทสัมผัส รวมทั้งเครื่องมือ สังเกตขอเท็จจริง และขอมูล แลวบันทึกขอมูลตางๆ ที่ไดจากการสังเกตอยางเปนระบบ 2. การตั้งปญหา ขอมูลและขอเท็จจริงที่ไดจากการสังเกตทําใหเกิดความสงสัย นําไปสูการตั้งปญหา 3. การตั้งสมมติฐาน คือ การคาดเดาคําตอบที่เปนไปไดของปญหานั้น 4. การตรวจสอบสมมติฐาน ทําไดหลายวิธี อาจใชวิธีรวบรวมขอมูล สํารวจ หรือทดลอง 5. การวิเคราะหผลและการสรุปผล ถาไดผลการทดลองสอดคลองกับสมมติฐาน แสดงวาสมมติฐานนั้นคือคําตอบของปญหา แตถาไมสอดคลองก็จําเปนตอง เลือกสมมติฐานใหมมาตรวจสอบตอไป คูมือครู
1
กระตุน ความสนใจ กระตุEngage นความสนใจ
สํารวจคนหา
อธิบายความรู
ขยายความเขาใจ
ตรวจสอบผล
Engage
Explore
Explain
Expand
Evaluate
เปาหมายการเรียนรู
บทที่
ทดลองและอธิบายหนาที่ของทอลําเลียง และปากใบของพืช (ว 1.1 ป.4/1)
โครงสรางของพืช
สมรรถนะของผูเรียน แนวคิดสําคัญ
1. ความสามารถในการสื่อสาร 2. ความสามารถในการคิด 3. ความสามารถในการแกปญ หา
ÀÒÂã¹ÅíÒµŒ¹¢Í§¾×ª¨ÐÁÕ·Í‹ ÅíÒàÅÕ§à¾×Íè ÅíÒàÅÕ§¹íÒé áÅÐÍÒËÒà áÅÐã¹ãºÁջҡ㺷íÒ˹ŒÒ·Õ¤è Ò¹íÒé
คุณลักษณะอันพึงประสงค
๑
Engage
๓
ใหนักเรียนดูภาพในหนานี้ แลวชวยกันบอกวา • จากภาพ หมายเลข 1 - 5 เปนโครงสราง สวนใดของพืช (ตอบ 1 ผล 2 ดอก 3 ใบ 4 ราก 5 ลําตน) • โครงสรางเหลานี้ของพืชทําหนาที่อยางไรบาง (ตอบ 1 ผล - หอหุมเมล็ด 2 ดอก - ชวยในการสืบพันธุ 3 ใบ - สรางอาหาร 4 ราก - ดูดซึมนํ้าและธาตุอาหาร 5 ลําตน - ชูกิ่ง กาน ใบ ใหไดรับ แสงแดด)
๔
เกร็ดแนะครู ครูจัดกระบวนการเรียนรูโดยการใหนักเรียนปฏิบัติ ดังนี้ • สํารวจ สังเกตลักษณะของทอลําเลียงและปากใบของพืช • ทดลองเรื่องหนาที่ของทอลําเลียงและปากใบของพืช • อภิปรายผลการทดลองและลงขอสรุป จนเกิดเปนความรูความเขาใจวา พืชลําเลียงนํ้าและอาหารผานทางทอลําเลียง และปากใบทําหนาที่ในการคายนํ้าและแลกเปลี่ยนแกส
มุม IT ครูและนักเรียนคนควาความรูเพิ่มเติมเกี่ยวกับโครงสรางของพืช ไดจากเว็บไซต www.nana-bio.com ซึ่งเปนเว็บไซตที่รวบรวมขอมูลเกี่ยวกับวิชาชีววิทยา
คูมือครู
๕
๑. จากภาพ หมายเลข ๑ - ๕ เป็นโครงสร้างส่วนใดของพืช ๒. โครงสร้างเหล่านี้ท�าหน้าที่อย่างไรบ้าง ๒
2
๒
กิจกรรมนําสูการเรียน
1. ใฝเรียนรู 2. มุงมั่นในการทํางาน
กระตุน ความสนใจ
ñ
กระตุนความสนใจ Engage
สํารวจคนหา สํารวจค Exploreนหา
อธิบายความรู
ขยายความเขาใจ
ตรวจสอบผล
Explore
Explain
Expand
Evaluate
สํารวจคนหา
โครงสร้างของพืช
1
พืชมีโครงสร้างภายนอกที่ส�าคัญ ได้แก่ ราก ล�าต้น ใบ ดอก และ ผล โครงสร้างเหล่านีท้ า� หน้าทีแ่ ตกต่างกัน และมีการท�างานประสานกันเป็น ระบบ จึงท�าให้พืชสามารถด�ารงชีวิตอยู่ได้ ๑. รากและลําต้น รากเป็นโครงสร้างของพืชที่อยู่ใต้ดินและแผ่ขยายออกไป เพื่อยึด ล�าต้นให้ตงั้ อยูบ่ นดิน รากมีหน้าทีส่ า� คัญ คือ ท�าหน้าทีด่ ดู น�า้ และธาตุอาหาร ในดินขึ้นไปเลี้ยงส่วนต่าง ๆ ของล�าต้น ส่วนล�าต้นเป็นส่วนของพืชที่ต่อจาก รากขึ้นมา ท�าหน้าที่ชูกิ่ง ก้าน และใบ ขึ้นสู่อากาศ เพื่อให้ได้รับอากาศและ แสงแดด ล�าต้นมีหน้าที่ส�าคัญ คือ เป็นทางล�าเลียงน�้า ธาตุอาหาร และ อาหารไปเลี้ยงส่วนต่าง ๆ ของพืช ÃÒ¡áÅÐÅíÒµŒ¹·íÒ˹ŒÒ·ÕèÍ‹ҧäà ÈÖ¡ÉÒä´Œ¨Ò¡¡Ò÷íÒ¡Ò÷´Åͧ¹Õé¤ÃѺ
กิจกรรมหนูนอยนักทดลอง
(ดูเฉลยกิจกรรมที่สวนเสริมดานหนาของเลมนี้)
กิจกรรมที่ ๑ หนาที่ของรากและลําตน
อุปกรณ์
๑. ต้นเทียน ๑ ต้น ๒. น�้าหมึกแดง ๑ แก้ว
วิธีทํา
๑. แบ่งกลุ่ม ให้แต่ละกลุ่มน�าต้นเทียนมาล้างรากให้สะอาด แล้วสังเกตลักษณะของล�าต้น ๒. แช่ต้นเทียนลงในน�้าหมึกแดง ทิ้งไว้ประมาณ ๓๐ นาที ๓. ตัดล�าต้นของต้นเทียนตามขวางแล้วใช้แว่นขยายส่องดู จากนั้น บันทึกผลการสังเกตลงในสมุด
๓. ขวดแก้วปากกว้าง ๑ ใบ ๔. แว่นขยาย ๑ อัน
Explore
1. ครูนําพืชผักสวนครัว เชน ตนโหระพา ตน กะเพรา ตนผักชี หรือตนไมชนิดอื่นๆ ที่มี ทั้งรากและลําตน มาใหนักเรียนดู แลวให นักเรียนชวยกันบอกชื่อตนพืชเหลานี้ 2. ครูวางตนพืชเหลานี้เปรียบเทียบกัน แลวให นักเรียนชวยกันสังเกตวา ตนพืชแตละตนมี โครงสรางภายนอกอะไรบาง และโครงสราง แตละอยางของตนพืชมีลักษณะเหมือนหรือ แตกตางกันอยางไร 3. ใหนักเรียนอานขอมูล หนา 3 แลวถามวา • รากและลําตนมีความสําคัญตอการเจริญ เติบโตของพืชอยางไร (ตอบ รากชวยดูดซึมนํ้าและธาตุอาหารในดิน ลําตนจะชวยในการชูกิ่ง กาน ใบ ใหไดรับ แสงแดด และเปนทางลําเลียงนํ้าและ ธาตุอาหารที่ดูดซึมผานราก) 4. ใหนักเรียนทํากิจกรรมที่ 1 เพื่อศึกษาหนาที่ ของรากและลําตน โดยปฏิบัติ ดังนี้ 1) ศึกษาขั้นตอนการทํากิจกรรมที่ 1 จาก หนังสือ หนา 3 หากมีขอสงสัยใหถามครู 2) ใหแตละกลุมชวยกันตั้งคําถามเกี่ยวกับ การทดลอง (กําหนดปญหา) ซึ่งควรจะ ไดวา • รากและลําตนมีหนาที่อยางไร จากนั้น ใหนักเรียนชวยกันคาดเดาคําตอบลวงหนา (ตั้งสมมติฐาน) 3) ใหแตละกลุมทําการทดลองตามขั้นตอน (ตรวจสอบสมมติฐาน) 4) สมาชิกในกลุมบันทึกผลการทดลองและ รวมกันอภิปรายเพื่อสรุปผล (วิเคราะหผล และสรุปผล)
๓
กิจกรรมทาทาย ใหนักเรียนสืบคนขอมูลเพิ่มเติมวา มีรากและลําตนของพืชชนิดใดบาง ที่ทําหนาที่เก็บสะสมอาหาร แลววาดภาพหรือติดภาพประกอบ จากนั้น เขียนบอกวาเปนรากหรือลําตนพืชชนิดใด
เกร็ดแนะครู การทดลองเปนสิ่งสําคัญตอการเรียนการสอนวิทยาศาสตร ขอสําคัญคือ กอนทําการทดลอง ครูตองใหนักเรียนทราบวา • ทําไมจึงตองทดลอง • ระหวางการทดลองจะตองทําอะไร สังเกตอะไร อยางไร • สรุปผลอยางไร
นักเรียนควรรู 1 ลําตน พืชบางชนิดมีลําตนอยูในดิน และทําหนาที่เก็บสะสมอาหาร เชน เผือก มันฝรั่ง ขิง ขา เปนตน ทําใหมีลักษณะคลายกับรากที่ทําหนาที่สะสมอาหาร ซึ่งมีขอสังเกตวาลําตนและรากตางกัน คือ ลําตนมีขอ ปลอง และตา สวนราก จะไมมีขอ ปลอง และตา คูมือครู
3
กระตุนความสนใจ
สํารวจคนหา
Engage
Explore
อธิบายความรู
อธิบายความรู อธิบExplain ายความรู
ขยายความเขาใจ
ตรวจสอบผล
Explain
Expand
Evaluate
Explain
1. ใหตัวแทนแตละกลุมออกมานําเสนอผลการ ทดลองหนาชั้นเรียน 2. ใหนักเรียนรวมกันอภิปรายเพื่อใหไดขอสรุปวา รากของพืชทําหนาทีใ่ นการดูดนํา้ และธาตุอาหาร จากดิน แลวลําเลียงผานทางทอลําเลียงนํ้าที่อยู ภายในลําตนไปเลี้ยงสวนตางๆ ของพืช 3. ครูสนทนาซักถามนักเรียนเกี่ยวกับผล การทดลองวา • จากการสังเกตลําตนของตนเทียนที่ตัด ตามแนวขวาง นักเรียนจะมีวิธีการสังเกต ทอลําเลียงนํ้าและทอลําเลียงอาหารอยางไร (ตอบ สังเกตจากสวนที่มีสีแดงจะเปน ทอลําเลียงนํ้า และสวนที่ไมมีสีจะเปน ทอลําเลียงอาหาร) • พืชมีทิศทางการลําเลียงนํ้าอยางไร (ตอบ จากดานลางขึ้นสูดานบน โดยราก ดูดนํ้าและธาตุอาหารจากดิน และลําเลียง ผานทางทอลําเลียงนํ้า ซึ่งเปนสวนประกอบ ภายในลําตนไปยังสวนตางๆ ของพืช)
ท่อล�ำเลียงอำหำร
▲
ท่อล�ำเลียงน�้ำ
ภาพแสดงส่วนประกอบภายในของล�าต้นพืช
ธำตุอำหำร น�้ำ
จากการทดลอง เมือ่ นักเรียน สังเกตล�าต้นที่ตัดตามขวางจะเห็นมี สีแดงอยู่เป็นจุด ๆ ซึ่งเกิดจากการที่ รากดูดน�้าสีแดงขึ้นไปสู่ล�าต้นพืช ที่ เป็นเช่นนี้ เพราะภายในล�าต้นมีท่อ เล็ก ๆ อยู่ เรียกว่า ท่อล�ำเลียง เมื่ อ รากของพื ช ดู ด น�้ า และ ธาตุอาหารจากดิน ท่อล�าเลียงน�้าจะ น�าน�้าและธาตุอาหารขึ้นไปสู่ใบ ส่วน อาหารที่พืชสร้างขึ้นที่ใบจะถูกส่งไป ตามท่อล�าเลียงอาหารเพื่อไปเลี้ยง ส่วนต่าง ๆ ท่อล�ำเลียงน�้ำ
▲ ▲
ภาพแสดงการล�าเลียงน�้าและธาตุอาหารของล�าต้นพืช
ท่อล�ำเลียงอำหำร
ภาพตัดขวางของล�าต้นแสดงท่อล�าเลียงน�้า และท่อล�าเลียงอาหารภายในล�าต้นพืช
4
เกร็ดแนะครู ครูอธิบายเพิ่มเติมใหนักเรียนเขาใจวา การลําเลียงนํ้าในทอลําเลียงเกิดขึ้น จากแรงดึงในทอลําเลียงนํ้าจากสวนลางขึ้นสูสวนบน และแรงดึงนี้สามารถดึงนํ้า ในทอลําเลียงนํ้าขึ้นมาทดแทนนํ้าที่พืชคายออกไป ทําใหพืชไดรับนํ้าและธาตุอาหาร ตลอดเวลา
มุม IT ครูดูขอมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับการลําเลียงนํ้าและอาหารของพืช ไดจากเว็บไซต www.obeclms.com ซึ่งเปนเว็บไซตของสํานักงานคณะกรรมการการศึกษา ขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) โดยมีวิธีการ ดังนี้ • ดูที่ รายละเอียดวิชา • คลิก สื่อการสอนชวงชั้นที่ 3 • คลิก การลําเลียงนํ้าและอาหารของพืช
4
คูมือครู
ขอสอบเนน การคิด แนว O-NET
ขอใดกลาวถูกตองเกี่ยวกับการลําเลียงอาหารของพืช 1. พืชทุกชนิดมีการลําเลียงอาหารที่สรางขึ้นผานทางทอลําเลียงนํ้า 2. พืชลําเลียงอาหารที่สรางขึ้นจากรากไปสูสวนตางๆ 3. พืชสามารถใชทอลําเลียงอาหารแทนทอลําเลียงนํ้าได 4. พืชลําเลียงอาหารที่สรางขึ้นจากใบไปสูสวนตางๆ วิเคราะหคําตอบ พืชสรางอาหารขึ้นที่ใบ จากกระบวนการสังเคราะห ดวยแสง อาหารจะถูกสงไปยังทอลําเลียงอาหารและนําไปเลี้ยงสวนตางๆ ของพืช ดังนั้น ขอ 4. จึงเปนคําตอบที่ถูกตอง
กระตุนความสนใจ
สํารวจคนหา
อธิบายความรู
Engage
Explore
Explain
ขยายความเขาใจ
ตรวจสอบผล
Expand
Evaluate
Expand าใจ ขยายความเข
Evaluate ตรวจสอบผล
ขยายความเขาใจ
ในลําตนพืชมีโครงสรางที่ใชในการลําเลียงนํา้ และธาตุอาหาร เรียกวา ทอลําเลียงนํ้า ซึ่งเปนกลุมเซลลที่ตอเรียงกันเปนทอยาวตั้งแตราก ลําตน จนถึงใบ เพื่อลําเลียงนํ้าและธาตุอาหารไปเลี้ยงลําตน และลําเลียงนํ้าไปสูใบ เพื่อใชในการสังเคราะหดวยแสง 1 เมือ่ พืชสังเคราะหดว ยแสงเพือ่ สรางอาหาร อาหารที่ไดจะถูกลําเลียง ไปยังสวนตาง ๆ ของพืช โดยผานทอลําเลียงอาหาร ซึ่งมีลักษณะเปนกลุม เซลลทเี่ รียงตัวกันเปนทอยาวแทรกอยูค กู บั ทอลําเลียงนํา้ เพือ่ ลําเลียงอาหาร ไปเลี้ยงสวนตาง ๆ ของลําตน ทอลําเลียงอาหาร ลําเลียงอาหารที่สรางจากใบไปยังสวนตางๆ ของพืช ใบ
ภาพตัดขวางลําตน แสดงลักษณะของ ทอลําเลียงนํ้าและ ทอลําเลียงอาหาร
ลําตน ราก
ภาพแสดง ทอลําเลียงนํ้า และทอลําเลียง อาหารภายใน ลําตนพืช
Expand
1. ครูอธิบายเพิ่มเติมใหนักเรียนเขาใจวา ทอลําเลียงของพืชประกอบดวยทอลําเลียงนํา้ และทอลําเลียงอาหาร โดยพืชลําเลียงนํ้าจาก รากผานทอลําเลียงนํา้ ในลําตนไปยังใบของพืช เพือ่ นําไปใชในการสรางอาหาร และทอลําเลียง อาหารลําเลียงอาหารที่ไดจากการสรางอาหาร ที่ใบของพืชไปเลี้ยงสวนตางๆ ของพืช 2. ครูถามนักเรียนวา • ทิศทางการลําเลียงนํ้าและการลําเลียง อาหารที่สรางจากใบภายในลําตนพืช เหมือนกันหรือแตกตางกันอยางไร (ตอบ แตกตางกัน คือ การลําเลียงนํ้ามี ทิศทางจากรากขึ้นสูลําตนและใบ สวนการ ลําเลียงอาหารที่สรางจากใบมีทิศทางจากใบ ลงมายังลําตนและราก) 3. ใหนักเรียนวาดภาพตนพืช แลวเขียนลูกศร แสดงทิศทางการลําเลียงนํ้าและอาหาร และเขียนอธิบายหนาที่ของรากและลําตน
ตรวจสอบผล
Evaluate
ครูตรวจสอบความถูกตองของการวาดภาพ แสดงทิศทางการลําเลียงนํ้าและอาหารของพืช และการเขียนอธิบายหนาที่ของรากและลําตน โดยพิจารณาจากความถูกตองและชัดเจน
ทอลําเลียงนํ้า ลําเลียงนํ้าและธาตุอาหารจากรากขึ้นไปยังสวนตางๆ ของลําตน
¹Ñ¡àÃÕ¹¤Ô´Ç‹Ò µŒ¹¾×ªáµ‹ÅЪ¹Ô´ ¨ÐÁÕÅѡɳз‹ÍÅíÒàÅÕ§àËÁ×͹¡Ñ¹ ËÃ×Íᵡµ‹Ò§¡Ñ¹ËÃ×ÍäÁ‹ Í‹ҧäÃ
๕
การลําเลียงนํ้าในตนพืชเปนไปในลักษณะใด 1. จากรากไปสูใบ 2. จากลําตนไปสูราก 3. จากใบไปสูราก 4. จากรากไปสูลําตน
ขอสอบเนน การคิด แนว O-NET
วิเคราะหคําตอบ พืชดูดนํ้าและธาตุอาหารในดินโดยใชรากและลําเลียง นํ้าไปตามทอลําเลียงนํ้า ไปสูลําตน กิ่ง กาน และใบ ดังนั้น ขอ 1. จึงเปน คําตอบที่ถูกตอง
เกร็ดแนะครู ครูอาจนําภาพตัดขวางของลําตนพืชใบเลี้ยงเดี่ยวและพืชใบเลี้ยงคู มาให นักเรียนสังเกตและเปรียบเทียบความแตกตาง จากนั้นอธิบายเพิ่มเติมวา ทอลําเลียง ของพืชใบเลี้ยงเดี่ยวจะเรียงตัวกันกระจัดกระจาย สวนทอลําเลียงของพืชใบเลี้ยงคู จะเรียงตัวอยางเปนระเบียบ
นักเรียนควรรู 1 อาหาร ที่พืชสรางขึ้นคือ นํ้าตาล จะถูกสะสมไวในเซลลสีเขียวในรูปของแปง แตพืชจะมีการลําเลียงอาหารโดยการเปลี่ยนแปงใหเปนนํ้าตาล แลวสงผานไปตาม ทอลําเลียงอาหารไปยังสวนตางๆ ของพืช เพือ่ ใชเปนพลังงานในกระบวนการตางๆ หรือเก็บสะสมไวเปนแหลงอาหาร
คูมือครู
5
กระตุน ความสนใจ
สํารวจคนหา Exploreนหา สํารวจค
อธิบายความรู
ขยายความเขาใจ
ตรวจสอบผล
Engage
Explore
Explain
Expand
Evaluate
กระตุEngage นความสนใจ
กระตุน ความสนใจ
Engage
ครูนาํ ใบไมของตนไมหลายๆ ชนิดมาใหนกั เรียน สังเกต แลวรวมกันสนทนาเกี่ยวกับลักษณะที่เหมือน หรือแตกตางกันของใบไม เชน รูปรางของใบ เสนใบ สีของใบ ขอบใบ เปนตน
สํารวจคนหา
Explore
1. ใหนักเรียนอานขอมูลเรื่องใบ หนา 6 2. ใหนักเรียนสังเกตลักษณะของใบพืช หนา 6 แลวครูถามนักเรียนวา • ใบของพืชสวนใหญจะมีลักษณะอยางไร (ตอบ มีสีเขียว และมีรูปรางแตกตางกันขึ้นอยู กับชนิดของพืช) • ใบมีความสําคัญตอการดํารงชีวิตของพืช อยางไร (ตอบ สรางอาหาร แลกเปลี่ยนแกส และ คายนํ้า) • พืชมีการหายใจหรือไม ถามีพืชมีการหายใจ อยางไร (ตอบ มี โดยพืชหายใจผานรูปากใบ ซึ่งอยูที่ ทองใบ โดยรูปากใบจะเปดเพื่อเปนทางผาน ของนํ้าและอากาศ) 3. ใหนักเรียนทํากิจกรรมที่ 2 เพื่อศึกษาหนาที่ ของใบ โดยปฏิบัติ ดังนี้ 1) ศึกษาขั้นตอนการทํากิจกรรมที่ 2 จาก หนังสือ หนา 7 หากมีขอสงสัยใหถามครู 2) ใหแตละกลุมชวยกันตั้งคําถามเกี่ยวกับ การทดลอง ซึ่งควรจะไดวา • ใบพืชมีการคายนํ้าอยางไร จากนั้นใหนักเรียนชวยกันคาดเดาคําตอบ ลวงหนากอนทําการทดลอง 3) ใหแตละกลุมทําการทดลองตามขั้นตอน 4) สมาชิกในกลุมบันทึกผลการทดลอง และรวมกันอภิปรายเพื่อสรุปผล
๒. ใบ ใบเป็นโครงสร้างที่ส�าคัญของพืช นักเรียนสังเกตหรือไม่ว่า ใบของ พืชส่วนใหญ่มีสีอะไร เราทราบแล้วว่า พืชเป็นสิ่งมีชีวิตที่สร้างอาหารเองได้ นอกจากนี้ใบของพืชยังมีหน้าที่ใดอีก ศึกษาได้จากข้อมูลต่อไปนี้
รูปใบสี่เหลี่ยมขนมเปยกปูน ▲
▲
รูปใบหยัก
รูปใบเปนเส้น
พืชแต่ละชนิดจะมีลักษณะของใบแตกต่างกัน
ภาพขยายรูปากใบเมื่อรูปากใบเปด
▲
ภาพขยายรูปากใบเมื ▲ ภาพขยายรู ่อรูปากใบปปดากใบเมื่อรูปากใบปด
รูปากใบนี้ นอกจากจะเป็นทางผ่านของอากาศแล้ว ยังเป็นทางผ่าน ของน�้าด้วย เพราะพืชจะมีการคายน�้าออกมาทางรูปากใบ EB GUIDE http:// www.aksorn.com/lib/p/sci_01 (เรื่อง ปากใบของพืช)
6
1 การหายใจของพืช เปนกระบวนการที่เกิดขึ้นตลอดเวลาในชวงที่พืช ยังมีชีวิตอยู โดยพืชจะหายใจเอาแกสออกซิเจนเขาไปผานทางรูปากใบ และพืชก็ จะคายแกสคารบอนไดออกไซดออกมาทางรูปากใบเชนเดียวกัน 2 ปากใบ โดยทั่วไปปากใบพืชจะเปดในเวลากลางวัน เพื่อนําแกสคารบอนไดออกไซดไปใชในการสังเคราะหดวยแสง และปดในเวลากลางคืน แตมีพืชบางชนิด ที่เจริญในที่แหงแลง ปากใบจะเปดในเวลากลางคืน และปดในเวลากลางวันเพื่อ ลดการสูญเสียนํ้า ในเวลากลางคืนพืชชนิดนี้จะตรึงแกสคารบอนไดออกไซดไวเพื่อ นํามาใชในการสังเคราะหดวยแสงในเวลากลางวัน
คูมือครู
รูปใบกลม
ใบพืชนอกจากท�าหน้าที่สร้างอาหารแล้ว ใบยังมีหน้าที่หายใจ ซึ่ง 1 เป็นการแลกเปลีย่ นแกสของพืชเช่นเดียวกับคนและสัตว์ การหายใจของพืช 2 จะเกิดบริเวณปากใบ ซึ่งเป็นรูเล็ก ๆ ส่วนใหญ่อยู่ทางท้องใบ
นักเรียนควรรู
6
รูปใบรี
ขอสอบเนน การคิด แนว O-NET
ขอใดเปนสมมติฐาน 1. ใบไมมีสีเขียว 2. ใบไมสรางอาหารได 3. ใบไมสามารถคายนํ้า 4. อุณหภูมิมีผลตอการคายนํ้าของใบไมหรือไม วิเคราะหคําตอบ สมมติฐาน คือ คําตอบที่เปนไปไดของปญหา ซึ่งได มาจากการคาดคะเนอยางมีเหตุผลจากขอมูลหรือขอเท็จจริงที่ไดจาก การสังเกตและความรูเดิมเกี่ยวกับปญหานั้น ขอ 2 ใบไมสรางอาหารได เปนสมมติฐานของปญหา ที่วา “หนาที่ของใบไมคืออะไร ” ดังนั้น ขอ 2. จึงเปนคําตอบที่ถูกตอง
กระตุนความสนใจ
สํารวจคนหา
Engage
Explore
อธิบายความรู
ขยายความเขาใจ Expand าใจ ขยายความเข
ตรวจสอบผล
Explain
Expand
Evaluate
อธิบExplain ายความรู
อธิบายความรู กิจกรรมหนูนอยนักทดลอง
1. ใหตัวแทนแตละกลุมออกมารายงานผลการ ทดลอง 2. ใหนักเรียนรวมกันอภิปรายเกี่ยวกับผล การทดลองเพื่อใหไดขอสรุปวา ใบของพืช มีการคายนํ้าในสวนที่พืชไมตองการออกสู ภายนอก โดยสังเกตจากไอนํ้าที่เกาะอยูใน ถุงพลาสติกที่หุมกิ่งที่มีใบ
(ดูเฉลยกิจกรรมที่สวนเสริมดานหนาของเลมนี้)
กิจกรรมที่ ๒ การคายนํ้าของใบไม
อุปกรณ วิธีทํา
๑. ตนไมขนาดไมใหญมาก ๑ ตน ๒. ถุงพลาสติกใส ๒ ใบ ๓. เชือก ๒ เสน
กิ่งที่เด็ดใบออก
๑. เลือกกิ่งไมที่มีขนาดเทา ๆ กัน ๒ กิ่ง กิ่งหนึ่งเด็ดใบ ออกหมด อีกกิ่งหนึ่งไมตองเด็ดใบออก ๒. นําถุงพลาสติกมาครอบกิ่งไมทั้ง ๒ กิ่ง แลวใชเชือก ผูกปากถุงไวประมาณ ๑๕-๓๐ นาที ๓. สังเกตการเปลี่ยนแปลงและบันทึกผลลงในสมุด
Explain
กิ่งที่ไมตอง เด็ดใบออก
ขยายความเขาใจ
จากการทําการทดลอง ทําใหเราทราบวา ใบพืชทําหนาที่คายนํ้า การคายนํา้ เปนประโยชนตอ พืช คือ ทําใหเกิดการลําเลียงนํา้ และธาตุอาหาร อยางตอเนื่อง และยังชวยลดความรอนใหพืชดวย
Expand
1. ใหนักเรียนศึกษาลักษณะปากใบของพืช โดย ดูรายละเอียดจากกิจกรรมรวบยอด ตอนที่ 2 ขอ 2) หนา 8 2. ใหนักเรียนรวมกันอภิปรายวา การคายนํ้า ของพืชมีความสัมพันธกับการลําเลียงนํ้าและ ธาตุอาหารของพืชอยางไร 3. ครูและนักเรียนรวมกันสรุปประโยชนของ การคายนํ้า
1 ¡ÒäÒ¹íéҢͧ¾×ªÁÕ»ÃÐ⪹ Í‹ҧääÃѺ ¡ÒäÒ¹íéÒÁÕ»ÃÐ⪹ µ‹Í¾×ªËÅÒ»ÃСÒà ´Ñ§¹Õé ñ. ª‹ÇÂ㹡ÒÃÅíÒàÅÕ§¹íéÒ à¾ÃÒзíÒãËŒÃÒ¡´Ù´¹íéÒ䴌͋ҧµ‹Íà¹×èͧ ò. ª‹ÇÂãˌ㺾תÁÕ¤ÇÒÁªØ‹Áª×é¹ ó. ª‹ÇÂÅ´¤ÇÒÁÌ͹ã¹ãºáÅÐÅíÒµŒ¹¢Í§¾×ª
๗
ขอสอบเนน การคิด แนว O-NET
ถานักเรียนใชถุงพลาสติกครอบตนไมที่ปลูกอยูกลางแจง แลวใชเชือกผูก รอบปากถุง ทิ้งไวสักพักจะมีหยดนํ้าเกาะอยูในถุง แสดงวาเกิดอะไรขึ้น แนวตอบ พืชคายนํ้าออกทางใบ เนื่องจากตนพืชดูดนํ้าทางราก และมี การลําเลียงนํ้าและธาตุอาหารจากรากสูลําตน ใบ และยอด นํ้าบางสวน จะถูกคายออกมาทางใบ เมื่อนําถุงพลาสติกไปครอบตนพืช นํ้าที่พืชคาย ออกมาทางใบจึงเกาะอยูในถุง
กิจกรรมทาทาย
นักเรียนควรรู 1 การคายนํ้าของพืช คือ การควบคุมปริมาณนํ้าของพืชเมื่อมีนํ้าเกินความ ตองการของเซลล โดยพืชจะคายนํา้ ออกมาทางรูปากใบในรูปของไอนํา้ หรือหยดนํา้ ปจจัยที่มีผลตอการคายนํ้าของพืช ไดแก • อุณหภูมิ • ความชื้น • สภาพนํ้าในดิน • ความเขมของแสง • ลม
ใหนักเรียนสืบคนขอมูลเพิ่มเติมวา พืชมีกลไกในการลดการคายนํ้า เพื่อ ปองกันการสูญเสียนํ้าออกจากเซลลไดอยางไรบาง แลวเลือกพืชมา 1 ชนิด พรอมหาภาพประกอบ และเขียนอธิบายกลไกที่ชวยลดการคายนํ้าของพืช คูมือครู
7
กระตุนความสนใจ
สํารวจคนหา
อธิบายความรู
Engage
Explore
Explain
ขยายความเขาใจ
ตรวจสอบผล
Expand
Evaluate
Expand าใจ ขยายความเข
Evaluate ตรวจสอบผล
Expand
1. ใหนักเรียนเขียนสรุปหนาที่ของทอลําเลียงและ ปากใบของพืช 2. ใหนักเรียนตอบคําถามจากกิจกรรมรวบยอด ตอนที่ 3 หนา 8 ลงในสมุด
ตรวจสอบผล
ขยายความเขาใจ
Evaluate
1. ครูตรวจสอบวานักเรียนเขียนสรุปหนาที่ของ ทอลําเลียงและปากใบของพืชไดถูกตองหรือไม 2. ใหนักเรียนชวยกันเฉลยคําตอบของ กิจกรรมรวบยอด ตอนที่ 3 แลวครูตรวจสอบ ความถูกตอง
(ดูเฉลยกิจกรรมที่สวนเสริมดานหนาของเลมนี้)
กิจกรรมรวบยอด
ตอนที่ ๑ แนวคิดสําคัญ ช่วยกันสรุป ครูให้นักเรียนช่วยกันพูดสรุปหน้าที่ของท่อล�าเลียงและปากใบของพืช จากนั้นเขียนลงในสมุด ตอนที่ ๒ ลองคิด ลองทํา ๑) วาดภาพต้นพืชลงในสมุด ๑ ต้น แล้วเขียนลูกศรแสดงทิศทางการ ล�าเลียงน�้าและอาหาร จากนั้นระบายสีภาพให้สวยงาม และผลัดกันน�าเสนอผลงาน ๒) ให้แบ่งกลุ่มศึกษาลักษณะปากใบของพืช โดยปฏิบัติ ดังนี้ พับใบพืชแล้วฉีกแฉลบด้านหลังใบให้ได้เยื่อบาง ๆ วางเยื่อผิวใบลงบนแผ่นสไลด์และหยดน�้า สังเกตดูจาก กล้องจุลทรรศน์ วาดภาพปากใบที่สังเกตได้จากกล้องจุลทรรศน์ลงในสมุด จากนั้นเขียนหน้าที่ของปากใบ ๓) ร่วมกันอภิปรายว่า การคายน�า้ ของพืชมีความสัมพันธ์กบั การล�าเลียง น�้าและธาตุอาหารอย่างไร ● ●
หลักฐานแสดงผลการเรียนรู 1. ใบบันทึกผลกิจกรรมหนูนอยนักทดลอง 2. ภาพแสดงการลําเลียงนํ้าและอาหารของพืช 3. การเขียนสรุปหนาที่ของทอลําเลียงและปากใบ ของพืช
●
ตอนที่ ๓ คําถามวิทย์คิดสนุก ตอบคําถามลงในสมุด ๑) ท่อล�าเลียงน�้าและท่อล�าเลียงอาหารมีลักษณะอย่างไร จะพบที่ส่วนใด ของพืช ๒) ปากใบของพืชจะพบที่ส่วนใดของพืช และท�าหน้าที่อะไร ๓) ในเวลากลางวัน ใบไม้มักจะเหี่ยวเป็นเพราะสาเหตุใด ๔) อาหารที่พืชสร้างจากใบ และธาตุอาหารที่รากดูดจากดิน มีทิศทาง การล�าเลียงเหมือนกันหรือแตกต่างกันอย่างไร ๕) การทดลองแช่ต้นเทียนในน�้าหมึกแดง เมื่อผ่าล�าต้นตามแนวยาวและ ตามแนวขวาง จะพบน�้าหมึกแดงหรือไม่ และพบลักษณะใด (ให้วาดภาพประกอบ) ๘
เกร็ดแนะครู ในขั้นตรวจสอบผลใหครูประเมินความรูและทักษะของนักเรียน รวมทั้งให นักเรียนไดประเมินตนเองเกี่ยวกับการเรียนรูและการทํางานกลุม
มุม IT ครูดูขอมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับการคายนํ้าของพืช ไดจากเว็บไซต www.nana-bio.com ซึ่งเปนเว็บไซตที่รวบรวมขอมูลเกี่ยวกับวิชาชีววิทยา
8
คูมือครู
ขอสอบเนน การคิด แนว O-NET
จํานวนใบของพืชมีผลตอการคายนํ้าของพืชหรือไม อยางไร 1. มี เพราะพืชมีการเก็บสะสมนํ้าบริเวณใบ 2. มี เพราะพืชมีการคายนํ้าออกทางปากใบ 3. ไมมี เพราะการคายนํ้าของพืชจะมากเมื่ออุณหภูมิสูงขึ้น 4. ไมมี เพราะพืชจะคายนํ้าเมื่อมีนํ้าอยูในเซลลมากเกินไป วิเคราะหคําตอบ พืชที่มีใบจํานวนมาก ก็จะมีปากใบมากขึ้นดวย เนื่องจากพืชมีการสูญเสียนํ้าออกทางปากใบ และทําใหมีพื้นที่ผิวในการ ระเหยของนํ้ามากขึ้น ดังนั้น ขอ 2. จึงเปนคําตอบที่ถูกตอง
กระตุน ความสนใจ กระตุEngage นความสนใจ
สํารวจคนหา
อธิบายความรู
ขยายความเขาใจ
ตรวจสอบผล
Engage
Explore
Explain
Expand
Evaluate
บทที่
พืชเจริญเติบโต
ò
เปาหมายการเรียนรู
อธิบายนํา้ แกสคารบอนไดออกไซด แสง และ คลอโรฟลล เปนปจจัยทีจ่ าํ เปนบางประการตอการ เจริญเติบโต และการสังเคราะหดว ยแสงของพืช (ว 1.1 ป.4/2)
แนวคิดสําคัญ
สมรรถนะของผูเรียน
¾×ªà»š¹ÊÔè§ÁÕªÕÇÔµ¨Ö§ÁÕ¡ÒÃà¨ÃÔÞàµÔºâµ «Ö觻˜¨¨Ñ·ÕèÊíÒ¤ÑÞµ‹Í¡ÒÃà¨ÃÔÞàµÔºâµáÅСÒÃÊѧà¤ÃÒÐË ´ŒÇÂáʧ¢Í§¾×ª 䴌ᡋ ¹íéÒ á¡ Ê¤Òà ºÍ¹ä´ÍÍ¡ä«´ áʧ áÅФÅÍâÿ ÅÅ
1. ความสามารถในการสื่อสาร 2. ความสามารถในการคิด 3. ความสามารถในการแกปญ หา
กิจกรรมนําสูการเรียน
คุณลักษณะอันพึงประสงค 1. ใฝเรียนรู 2. มุงมั่นในการทํางาน
กระตุน ความสนใจ
Engage
1. ครูนําเมล็ดพืชตางๆ ที่สามารถหาไดงายมา ใหนักเรียนดู เชน เมล็ดถั่วเขียว เมล็ดมะขาม เมล็ดแตงโม เปนตน แลวถามนักเรียนวา เมล็ดเหลานี้จะเติบโตกลายเปนตนพืชได หรือไม เพราะอะไร จากนั้นใหนักเรียนแสดง ความคิดเห็นตามความเขาใจของตนเอง 2. ครูนําถั่วงอกมาแจกใหนักเรียนสังเกต แลวครู ถามวาเคยเห็นหรือรูจักพืชชนิดนี้หรือไมวาคือ ตนอะไร จากนั้นครูถามวา พืชชนิดนี้งอกจาก เมล็ดพืชชนิดใด โดยครูใหนักเรียนดูเมล็ดพืช ที่ครูนํามาอีกครั้ง
นักเรียนคิดว่า พืชต้องการสิ่งใดบ้างในการเจริญเติบโต 9
เกร็ดแนะครู ครูจัดกระบวนการเรียนรูโดยการใหนักเรียนปฏิบัติ ดังนี้ • สังเกตและทดลองเกี่ยวกับปจจัยที่จําเปนตอการเจริญเติบโตของพืช • สังเกตและทดลองเกี่ยวกับปจจัยที่จําเปนตอการสังเคราะหดวยแสงของพืช • อภิปรายผลการทดลองและลงขอสรุป จนเกิดเปนความรูความเขาใจวา ปจจัยที่สําคัญตอการเจริญเติบโตของพืช และการสังเคราะหดวยแสงของพืชประกอบดวยนํ้า แกสคารบอนไดออกไซด แสง และคลอโรฟลล
คูมือครู
9
กระตุนความสนใจ
สํารวจคนหา
Engage
Exploreนหา สํารวจค
อธิบายความรู
ขยายความเขาใจ
ตรวจสอบผล
Explore
Explain
Expand
Evaluate
สํารวจคนหา
Explore
1. ใหนักเรียนชวยกันคิดวา จากเมล็ดถั่วเขียว จนโตเปนตนถั่วงอกได พืชตองการสิ่งใดบาง 2. ใหนักเรียนแบงกลุม แลวใหแตละกลุมทํา กิจกรรมที่ 1 เพื่อศึกษาวา นํ้าเปนปจจัย ในการเจริญเติบโตของพืชหรือไม โดยให นักเรียนปฏิบัติ ดังนี้ 1) ศึกษาขัน้ ตอนการทํากิจกรรมที่ 1 จากหนังสือ หนา 11 หากมีขอสงสัยใหซักถามครู 2) ใหแตละกลุมกําหนดปญหาในการทดลอง ซึ่งควรจะไดวา • นํ้ามีผลตอการเจริญเติบโตของพืชอยางไร จากนั้นใหนักเรียนชวยกันตั้งสมมติฐาน จากปญหาที่กําหนด 3) ใหแตละกลุมทําการทดลองเพื่อตรวจสอบ สมมติฐาน 4) สมาชิกในกลุมชวยกันบันทึกผลการทดลอง และรวมกันอภิปรายเพื่อสรุปผล 3. ใหนักเรียนกลุมเดิมทํากิจกรรมที่ 2 เพื่อศึกษา วา แสงแดดเปนปจจัยในการเจริญเติบโตของ พืชหรือไม โดยใหทุกกลุมปฏิบัติเชนเดียวกับ ขอ 1) - 4) ในขอ 2.
๑. ปจจัยที่จําเปนต่อการเจริญเติบโตของพืช
พืชเป็นสิ่งมีชีวิตเช่นเดียวกับคนและสัตว์ เราอาจพบพืชในสถานที่ 1 ต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นบนดิน ในน�้า ในทะเลทราย บนต้นไม้อื่น แต่ไม่ว่าจะ ด�ารงชีวิตในแหล่งที่อยู่แบบใด พืชเหล่านี้ต้องการสิ่งที่จ�าเป็นในการด�ารง ชีวิตและเจริญเติบโตแบบเดียวกัน นักเรียนทราบหรือไม่ว่า พืชต้องการ สิ่งใดในการด�ารงชีวิตและการเจริญเติบโต
▲
▲
กล้วยไม้ ▲
ทานตะวัน
บัว ▲
ตะบองเพชร
๑0
เกร็ดแนะครู ครูนาํ ตนพืชทีข่ นึ้ ในทีช่ มุ ชืน้ กับพืชทีข่ นึ้ ในทีแ่ หงแลงมาใหนกั เรียนดูเปรียบเทียบกัน แลวใหนกั เรียนจําแนกวา พืชชนิดใดเจริญเติบโตในพืน้ ทีส่ ภาพแวดลอมแบบใด และ พืชดังกลาวมีลกั ษณะแตกตางกันอยางไร เพื่อชวยใหนักเรียนเขาใจถึงปจจัยที่จําเปน ตอการเจริญเติบโตของพืชไดดียิ่งขึ้น
นักเรียนควรรู 1 ทะเลทราย เปนบริเวณที่แหงแลงมาก ดังนั้นพืชที่ขึ้นในทะเลทรายจึงตอง ปรับตัวเพื่อใหสามารถเก็บกักนํ้าไวใหพอกับความตองการ พืชทะเลทรายเกือบ ทุกชนิดเก็บสะสมนํ้าไวในลําตนและใบ ทําใหมีลําตนอวบ นอกจากนี้ระบบราก ของพืชทะเลทรายก็มีสวนสําคัญตอการเก็บสะสมนํ้าดวย เชน ตนตะบองเพชร จะหยั่งรากลงดินเพียงตื้นๆ แตรากจะแผกระจายออกเปนบริเวณกวาง เพื่อให สามารถหานํ้าได
10
คูมือครู
ขอสอบเนน การคิด แนว O-NET
ตนมะลิที่ปลูกในบานมีอาการเหี่ยวลง แตยังคงมีสีเขียว ปจจัยที่พืช ขาดไปคืออะไร แนวตอบ ขาดนํ้า เพราะตนมะลิมีอาการเหี่ยวเฉา แตยังคงมีสีเขียว เนื่องจากรากดูดนํ้าไดนอยกวาการสูญเสียนํ้าที่คายออกทางปากใบ
กระตุนความสนใจ
สํารวจคนหา
Engage
Explore
อธิบายความรู อธิบExplain ายความรู
ขยายความเขาใจ
ตรวจสอบผล
Explain
Expand
Evaluate
อธิบายความรู กิจกรรมหนูนอยนักทดลอง
(ดูเฉลยกิจกรรมที่สวนเสริมดานหนาของเลมนี้)
กิจกรรมที่ ๑ พืชตองการนํา้ หรือไม
อุปกรณ์
๑. เมล็ดถั่วเขียว ๑๕-๒๐ เมล็ด ๓. กระปองนม ๒ ใบ ๒. ถุงพลาสติก ๑ ใบ ๔. ดิน ๑ ถุง เตรียมล่วงหน้า ครูมอบหมายให้แต่ละกลุ่มเพาะเมล็ดถั่วเขียวลงในถุงพลาสติก ประมาณ ๑๕-๒๐ เมล็ด วิธีทํา ๑. เตรียมดินปริมาณเท่า ๆ กัน ใส่ลงไปในกระปองนม ๒ ใบ และติดป้ายใบที่ ๑ และใบที่ ๒ ๒. เลือกต้นถั่วเขียวที่มีขนาดความสูงเท่าๆ กัน ๒ ต้น ปลูกลงใน กระปองนมใบละ ๑ ต้น และตั้งกระปองทั้ง ๒ ใบ ไว้ในที่ที่มีแสง ๓. ให้รดน�้าต้นถั่วในกระปองใบที่ ๑ ทุกวัน วันละ ๒ เวลา คือ เช้ากับเย็น ส่วนต้นถั่วในกระปองใบที่ ๒ ไม่ต้องรดน�้า ๔. ปฏิบัติข้อ ๒-๓ เป็นเวลา ๑ สัปดาห์ ให้สังเกตและบันทึกผล กิจกรรมที่ ๒ พืชตองการแสงหรือไม
อุปกรณ์ วิธีทํา
๑. กระปองนม ๒ ใบ ๒. กล่องทึบมีฝาปด ๑ ใบ ๓. ดิน ๑ ถุง ๑. ให้แต่ละกลุ่มเตรียมดินปริมาณเท่า ๆ กัน ใส่ลงในกระปองนม ๒ ใบ ติดป้ายใบที่ ๑ และใบที่ ๒ ๒. ให้เลือกต้นถั่วเขียว (จากที่เพาะในกิจกรรมที่ ๑) ขนาดสูงประมาณ ๕ ซม. ๒ ต้น มาปลูกลงในกระปอง กระปองละ ๑ ต้น ๓. ต้นถั่วกระปองที่ ๑ ตั้งไว้ในบริเวณที่มีแสง และรดน�้าปริมาณเท่ากัน ทุกวัน วันละ ๒ ครั้ง ต้นถั่วกระปองที่ ๒ ตั้งไว้ในกล่องทึบและปดฝา เพื่อไม่ให้แสงเข้า และรดน�้าปริมาณเท่ากันทุกวัน วันละ ๒ ครั้ง เป็นเวลา ๑ สัปดาห์ ๔. สังเกตลักษณะของต้นถั่วทั้ง ๒ กระปอง เปรียบเทียบกัน โดยวัด ความสูงของล�าต้น สังเกตขนาดและสีของใบ แล้วบันทึกผล ๑๑
ขอสอบเนน การคิด แนว O-NET
ถานักเรียนตองการทราบวา ตนพืชที่ปลูกไวมีการเจริญเติบโตหรือไม ในแตละวัน สิ่งที่ควรปฏิบัติ คือขอใด 1. ใชไมบรรทัดวัดความสูงของตนพืชทุกวัน 2. วางตนพืชไวในบริเวณที่มีแดดสอง 3. ชั่งนํ้าหนักตนพืชทุกวัน 4. รดนํ้าตนพืชทุกวัน
วิเคราะหคําตอบ การใชไมบรรทัดวัดความสูงของตนพืชทุกวันเปนการ วัดความเจริญเติบโตของพืชวิธีหนึ่ง ดังนั้น ขอ 1. จึงเปนคําตอบที่ถูกตอง
Explain
1. ใหตัวแทนแตละกลุมนําเสนอผลการทดลอง ของกิจกรรมที่ 1 และ 2 จนครบทุกกลุม 2. ครูถามนักเรียนวา • จากกิจกรรมที่ 1 เพราะอะไร ตนถั่วใน กระปองใบที่ 2 จึงเหี่ยวแหง ไมเจริญเติบโต (แนวตอบ เพราะไมไดรับนํ้าไปหลอเลี้ยง สวนตางๆ จึงทําใหตนถั่วเหี่ยวเฉา) • จากกิจกรรมที่ 2 เพราะอะไรตนถั่ว ในกระปองใบที่ 1 จึงเจริญเติบโตตามปกติ (แนวตอบ เพราะตนถั่วไดรับแสงแดดที่ชวยใน การสรางอาหาร จึงทําใหเจริญเติบโต) 3. ครูอธิบายเพิ่มเติมเกี่ยวกับตัวแปรหรือปจจัยที่ มีผลตอการทดลองโดยดูขอ มูลจากเกร็ดแนะครู 4. ครูใหแตละกลุมดูขอมูลการทดลองแลวบอกวา • จากกิจกรรมที่ 1 ตัวแปรตน ตัวแปรตาม และตัวแปรควบคุม คืออะไร (ตอบ ตัวแปรตน คือ นํ้า ตัวแปรตาม คือ การเจริญเติบโตของ ตนถั่วเขียวทั้ง 2 กระปอง ตัวแปรควบคุม คือ ชนิดของตนพืช แสงแดด) • จากกิจกรรมที่ 2 ตัวแปรตน ตัวแปรตาม และตัวแปรควบคุม คืออะไร (ตอบ ตัวแปรตน คือ แสงแดด ตัวแปรตาม คือ การเจริญเติบโตของ ตนถั่วเขียวทั้ง 2 กระปอง ตัวแปรควบคุม คือ ชนิดของตนพืช นํ้า) 5. ใหนักเรียนรวมกันอภิปรายและสรุปผล การทดลองวา นํ้าและแสงแดดเปนปจจัยที่มี ผลตอการเจริญเติบโตของพืช หากพืชไมไดรับ นํ้าและแสงแดดติดตอกันเปนเวลานาน พืชจะ ไมเจริญเติบโตและตายในที่สุด
เกร็ดแนะครู ในการทําการทดลอง ครูเนนใหนักเรียนคํานึงถึงปจจัยตางๆ ที่จะเขามามี อิทธิพลตอการทดลอง เรียกวา ตัวแปร ซึ่งมี 3 ชนิด คือ 1. ตัวแปรตน (ตัวแปรอิสระ) คือ ปจจัยที่เปนเหตุ กลาวคือ สิ่งที่ผูทดลอง กําหนดใหแตกตางกัน เพื่อติดตามดูผลที่เกิดขึ้น 2. ตัวแปรตาม คือ ผลที่เกิดจากตัวแปรตน กลาวคือ สิ่งที่ผูทดลองตองวัด และเก็บขอมูล หรือติดตามดู 3. ตัวแปรควบคุม คือ ปจจัยอื่นๆ ที่อาจมีผลตอตัวแปรตาม ดังนั้นตองควบคุม ใหคงที่ เพื่อการสรุปผลไดงายขึ้น
คูมือครู
11
กระตุนความสนใจ
สํารวจคนหา
อธิบายความรู
Engage
Explore
Explain
ขยายความเขาใจ
ขยายความเขาใจ Expand าใจ ขยายความเข
ตรวจสอบผล
Expand
Evaluate
Expand
1. ใหนักเรียนอานขอมูลจากหนังสือ หนา 12 จากนั้นรวมกันสรุปปจจัยสําคัญที่จําเปน ตอการเจริญเติบโตของพืช 2. ครูถามนักเรียนวา • ถาพืชขาดอากาศ พืชจะดํารงชีวิตอยูได หรือไม เพราะอะไร (ตอบ ไมได เพราะพืชจะหายใจไมได และสรางอาหารไมได) • ถาดินขาดความอุดมสมบูรณ เราจําเปน ตองใสปุยเพื่อชวยใหพืชเจริญเติบโตไดดีขึ้น หรือไม เพราะอะไร (แนวตอบ จําเปน เพราะปุยชวยเพิ่มธาตุอาหาร ที่จําเปนตอพืช ทําใหพืชเจริญเติบโตไดดีขึ้น) 3. ใหนกั เรียนรวมกันสนทนาแสดงความคิดเห็นวา เราควรปลูกพืชไวในหองนอนหรือไม เพราะอะไร (ตอบ ไมควร เพราะตอนกลางคืนพืชจะมี การหายใจตามปกติเหมือนคนเราคือ ตองการ แกสออกซิเจนในการหายใจ และคายแกส คารบอนไดออกไซดออกมา ดังนั้น ในตอน กลางคืนพืชจึงแยงอากาศเราหายใจ และคาย แกสคารบอนไดออกไซด ซึ่งเปนแกสที่เรา ไมตองการออกมา เราจึงไมควรปลูกพืชไวใน หองนอน)
จากการท�าการทดลอง ท�าให้ทราบว่า นอกจากน�้าและแสงแล้ว พืช ยังต้องการสิ่งใดในการเจริญเติบโตอีก ศึกษาได้จากข้อมูลต่อไปนี้ 1 ๑. นํ้า พืชต้องการน�้า เพราะน�้าช่วยละลายธาตุอาหารที่อยู่ในดินท�าให้ รากพืชดูดธาตุอาหารไปเลี้ยงส่วนต่าง ๆ ได้ นอกจากนี้พืชยังใช้น�้าเป็น วัตถุดิบในการสังเคราะห์ด้วยแสง ๒. แสงแดด พืชต้องการแสงแดด เพื่อใช้ในการสร้างอาหาร หรือการ สังเคราะห์ด้วยแสง ๓. ธาตุอาหาร พืชต้องการธาตุอาหารที่อยู่ในดิน ธาตุอาหารที่จ�าเป็น ส�าหรับพืช เช่น ไนโตรเจน ฟอสฟอรัส โพแทสเซียม ซึ่งรากพืชจะดูดธาตุอาหาร ขึ้นมาเลี้ยงส่วนต่าง ๆ นอกจากธาตุอาหารที่อยู่ในดินแล้ว ในปุยก็มีธาตุอาหารที่จ�าเป็นต่อพืชเช่นกัน ๔. อากาศ พืชต้องการอากาศในการหายใจเหมือนคน พืชจะหายใจทั้ง เวลากลางวันและกลางคืน ในเวลากลางคืนพืชจะหายใจเอาแกสออกซิเจน เข้าไป และคายแกสคาร์บอนไดออกไซด์ออกมา ในตอนกลางวั น พื ช มี ก ารสั ง เคราะห์ ด ้ ว ยแสง และจะคายแก ส ออกซิเจนออกมา แต่ตอนกลางคืน พืชหายใจตามปกติเหมือนคนเรา ดังนั้น จึงไม่ควรนําต้นไม้ไปตั้งไว้ในห้องนอนของเรา เพราะต้นไม้จะ แย่งอากาศเราหายใจ EB GUIDE
http:// www.aksorn.com/lib/p/sci_01 (เรื่อง ธาตุอาหารสําหรับพืช)
๑๒
นักเรียนควรรู 1 ธาตุอาหาร ที่จําเปนตอการเจริญเติบโตของพืชมีหลายชนิด เชน • ธาตุไนโตรเจน ชวยเรงการเจริญเติบโตของใบ • ธาตุฟอสฟอรัส ชวยเรงการเจริญเติบโตของราก ดอก และผล • ธาตุโพแทสเซียม ชวยในการสรางอาหารและลําเลียงอาหารของพืช ซึ่งธาตุอาหารทั้ง 3 ชนิดนี้เปนธาตุอาหารหลักของพืช พืชตองการในปริมาณ มาก หากในดินมีธาตุอาหารเหลานี้ไมเพียงพอตอความตองการของพืช อาจใสปุย ลงไปในดิน เพื่อชวยเพิ่มธาตุอาหารพืชและชวยบํารุงดินใหมีความอุดมสมบูรณ เหมาะแกการเจริญเติบโตของพืช
12
คูมือครู
ขอสอบเนน การคิด แนว O-NET
จากความรูเรื่องตนไม ขอใดตอไปนี้ไมถูกตอง 1. ปลูกตนไมตนเล็กๆ ไวที่โตะทํางานเพื่อใหสดชื่น 2. ปลูกตนไมไวในหองครัวเพื่อใหมีสีเขียวเย็นตา 3. ปลูกตนไมไวในหองนอน เพื่อใหอากาศสดชื่น 4. ปลูกตนไมไวหนาบานเพื่อใหรมเงา วิเคราะหคําตอบ ในเวลากลางคืน พืชมีการหายใจตามปกติเหมือน คนเรา หากปลูกพืชไวในหองนอน พืชจะแยงแกสออกซิเจนกับเรา ดังนั้น ขอ 3. จึงเปนคําตอบที่ถูกตอง
กระตุนความสนใจ
สํารวจคนหา
อธิบายความรู
Engage
Explore
Explain
ขยายความเขาใจ
ตรวจสอบผล
Expand
Evaluate
Expand าใจ ขยายความเข
Evaluate ตรวจสอบผล
ขยายความเขาใจ
กิจกรรมพัฒนาการเรียนรู
1. ใหนักเรียนรวมกันอภิปรายวา ถาพืช ขาดปจจัยตางๆ ในการดํารงชีวิตอยางใด อยางหนึ่งจะเกิดผลอยางไร 2. ใหนักเรียนวาดภาพตนพืชลงในสมุดจากนั้น เขียนปจจัยในการดํารงชีวิตและการเจริญ เติบโตของพืช
(ดูเฉลยกิจกรรมที่สวนเสริมดานหนาของเลมนี้)
๑. ให้นักเรียนแบ่งกลุ่ม ให้แต่ละกลุ่มร่วมกันอภิปรายและหาข้อสรุปว่า หำกต้นไม้ไม่ได้รับปจจัยที่จ�ำเปนในกำรด�ำรงชีวิตจะเกิดอะไรขึ้น เพรำะเหตุใด ๒. บันทึกผลการอภิปรายลงในสมุด ๓. ส่งตัวแทนน�าเสนอหน้าชั้น และร่วมกันสรุปเป็นองค์ความรู้
เรำต้องกำรน�้ำ
»˜¨¨ÑÂ㹡Òà ´íÒçªÕÇÔµáÅСÒà à¨ÃÔÞàµÔºâµ¢Í§¾×ª
เรำต้องกำรอำกำศ
Expand
ตรวจสอบผล
Evaluate
1. ครูตรวจสอบผลการอภิปรายของนักเรียนและ การนําเสนอผลการอภิปรายหนาชั้นวาถูกตอง หรือไม 2. ครูตรวจสอบวานักเรียนบอกปจจัยในการดํารง ชีวิตและการเจริญเติบโตของพืชไดถูกตอง ครบถวนหรือไม
เรำต้องกำรธำตุอำหำร
เรำต้องกำรแสง
๑. ถ้าต้นไม้ขาดน�้า จะเกิดผลอย่างไร ๒. ถ้าต้นไม้ขาดธาตุอาหาร จะเกิดผลอย่างไร ๓. ถ้าต้นไม้ขาดอากาศ จะเกิดผลอย่างไร ๔. ถ้าต้นไม้ขาดแสง จะเกิดผลอย่างไร ๑๓
พืชตองการแสงแดดเพื่ออะไร 1. ทําใหตนพืชอบอุน 2. ชวยสรางอาหาร 3. ทําใหออกดอกเร็ว 4. ฆาเชื้อโรคตามลําตนพืช
ขอสอบเนน การคิด แนว O-NET
วิเคราะหคําตอบ พืชใชแสงแดดเปนแหลงพลังงานในกระบวนการ สังเคราะหดวยแสง เพื่อสรางอาหาร ดังนั้น ขอ 2. จึงเปนคําตอบที่ถูกตอง
เกร็ดแนะครู ครูอาจเปรียบเทียบปจจัยในการดํารงชีวิตของพืชและคน โดยชี้ใหนักเรียน เห็นวาสิ่งมีชีวิตตางก็ตองการปจจัยที่จําเปนในการดํารงชีวิต และถาขาดปจจัยใด ปจจัยหนึ่ง ก็จะสงผลกระทบตอการดํารงชีวิตได
บูรณาการอาเซียน ครูอธิบายเพิ่มเติมใหนักเรียนเขาใจวา ขาวเปนพืชเศรษฐกิจของไทย และ ประเทศสมาชิกอาเซียนที่เปนทั้งคูแขง และคูคาของไทย ไดแก พมา เวียดนาม ลาว อินโดนีเซีย มาเลเซีย ฟลิปปนส และกัมพูชา ประเทศที่มีพื้นที่ปลูกขาวมากเปนอันดับ 1 คือ อินโดนีเซีย รองลงมา คือ ไทย และเวียดนาม
คูมือครู
13
กระตุน ความสนใจ
สํารวจคนหา Exploreนหา สํารวจค
อธิบายความรู
ขยายความเขาใจ
ตรวจสอบผล
Engage
Explore
Explain
Expand
Evaluate
กระตุEngage นความสนใจ
กระตุน ความสนใจ
Engage
ครูนาํ ตนพืช 2 - 3 ชนิด มาใหนกั เรียนดู จากนัน้ สนทนากับนักเรียนวา พืชเปนสิ่งมีชีวิตจึงตองการ อาหารเชนเดียวกับคนและสัตว นักเรียนคิดวาอาหาร ของพืชคืออะไร และพืชไดรับอาหารจากทางใดบาง จากนั้นครูใหนักเรียนรวมกันอภิปรายเกี่ยวกับ ประเด็นคําถามของครู
สํารวจคนหา
๒. ปจจัยที่จําเปนต่อการสังเคราะห์ด้วยแสงของพืช
จากการศึกษาในบทที่ ๑ เราทราบแล้วว่า พืชสามารถสร้างอาหาร เองได้ หรือที่เรียกว่า การสังเคราะห์ด้วยแสง ซึ่งการสร้างอาหารของพืชนี้ จะต้องอาศัยปจจัยใดบ้าง ศึกษาได้จากแผนภาพด้านล่างนี้
Explore
แผนภาพการสร้างอาหารของพืช 1
ลล์ดูดกลืนแสง คลอโรฟ
อกซ
อ
ใหนักเรียนศึกษาแผนภาพการสรางอาหารของ พืช หนา 14 แลวครูถามวา • ปจจัยที่มีผลตอการสังเคราะหดวยแสงของ พืชมีอะไรบาง (ตอบ นํ้า แสงแดด แกสคารบอนไดออกไซด และคลอโรฟลล) • การหายใจและการสังเคราะหดวยแสงของ พืชแตกตางกันอยางไร (ตอบ 1. การหายใจของพืชจะเกิดขึ้นตลอดเวลา ทั้งกลางวันและกลางคืน สวนการ สังเคราะหดวยแสงจะเกิดขึ้นเฉพาะ ในเวลากลางวันที่พืชไดรับแสงอาทิตย 2. การหายใจของพืชจะดูดเอาแกสออกซิเจน เขาไปและคายแกสคารบอนไดออกไซด ออกมา แตการสังเคราะหดวยแสง พืช จะดูดแกสคารบอนไดออกไซดเขาไปใช และเมื่อเสร็จสิ้นกระบวนการจึงคาย แกสออกซิเจนออกมา)
น�้ำ
น�้ำ
ิเจน
อ คาร์บอนไดอ
์
ด กไซ
การสังเคราะห์ด้วยแสง
การหายใจ
คำร์บอนไดออกไซด์ ออกซิเจน
ออกซิเจน คำร์บอนไดออกไซด์ น�้ำ
น�้ำ
น�้ำ ▲
2
กระบวนการสังเคราะห์ด้วยแสงของพืช จะเกิดในช่วงเวลากลางวัน
๑4
นักเรียนควรรู 1 คลอโรฟลล คือ สารสีเขียวที่พบในตนพืชสวนใหญ ซึ่งพบมากบริเวณใบ ของพืช ทําหนาที่ในการดูดกลืนพลังงานแสง เพื่อนํามาใชในการสรางอาหาร ในกระบวนการสังเคราะหดวยแสงของพืช 2 กระบวนการสังเคราะหดวยแสง คือ กระบวนการสรางอาหารของพืชโดย มีนํ้าและแกสคารบอนไดออกไซดเปนวัตถุดิบ และมีคลอโรฟลลกับแสงอาทิตย เปนตัวเรงปฏิกิริยา
ขอสอบเนน การคิด แนว O-NET
ขั้นตอนใดเปนขั้นตอนที่ถูกตองในกระบวนการสังเคราะหดวยแสง แสง นํ้าตาล คลอโรฟลล แสง แกสคารบอนไดออกไซด คลอโรฟ นํ้าตาล ลล
1. แกสออกซิเจน + นํ้า 2.
3. แกสออกซิเจน + แกสคารบอนไดออกไซด
+ แกสออกซิเจน แสง คลอโรฟลล
นํ้าตาล
แสง 4. แกสคารบอนไดออกไซด + นํ้า คลอโรฟ นํ้าตาล + แกสออกซิเจน ลล
วิเคราะหคําตอบ กระบวนการสังเคราะหดวยแสง คือ กระบวนการ ที่พืชสรางอาหาร (นํ้าตาล) จากวัตถุดิบ คือ แกสคารบอนไดออกไซด และนํา้ โดยใชพลังงานแสงอาทิตยซงึ่ ถูกดูดกลืนโดยคลอโรฟลล พรอมกับ ปลอยแกสออกซิเจนออกมา ดังนั้น ขอ 4. จึงเปนคําตอบที่ถูกตอง
14
คูมือครู
กระตุนความสนใจ
สํารวจคนหา
อธิบายความรู อธิบExplain ายความรู
ขยายความเขาใจ
ตรวจสอบผล
Explore
Explain
Expand
Evaluate
สํารวจค Exploreนหา
Engage
สํารวจคนหา
1. ใหนักเรียนชวยกันบอกขั้นตอนในการ สังเคราะหดวยแสงของพืชตามความเขาใจ ของนักเรียน 2. ใหนักเรียนแตละกลุมทํากิจกรรมที่ 3 เพื่อศึกษาการสรางอาหารของพืชวา พืชสราง อาหารประเภทใด โดยปฏิบัติ ดังนี้ 1) ศึกษาขัน้ ตอนการทํากิจกรรมที่ 3 จาก หนังสือ หนา 15 หากมีขอ สงสัยใหซกั ถามครู 2) ใหแตละกลุมกําหนดปญหาในการทดลอง ซึ่งควรจะไดวา • ใบพืชสรางอาหารประเภทใด จากนั้นใหนักเรียนชวยกันตั้งสมมติฐาน จากปญหาที่กําหนด 3) ใหแตละกลุมทําการทดลองเพื่อตรวจสอบ สมมติฐาน 4) สมาชิกในกลุมชวยกันบันทึกผลการทดลอง และรวมกันอภิปรายเพื่อสรุปผล 3. ใหแตละกลุมรวมกันบอกวาตัวแปรตน ตัวแปรตาม และตัวแปรควบคุม ของการ ทดลองนี้คืออะไร
¨Ò¡¡ÒÃÈÖ¡ÉÒá¼¹ÀÒ¾¡ÒÃÊÌҧÍÒËÒâͧ¾×ª ÅͧÁÒ·íÒ¡Ò÷´ÅÍ§Ç‹Ò ãº¾×ªÊÌҧÍÒËÒûÃÐàÀ·ã´
กิจกรรมหนูนอยนักทดลอง
(ดูเฉลยกิจกรรมที่สวนเสริมดานหนาของเลมนี้)
กิจกรรมที่ ๓ ใบสรางอาหารประเภทใด
อุปกรณ์
วิธีทํา
Explore
๑. ใบไม้ที่มีสีเขียว ๑-๒ ใบ ๘. หลอดทดลอง ๑ หลอด (ที่ได้รับแสงแล้วอย่ำงน้อย ๓ ชม.) ๙. บีกเกอร์ ๑ ใบ ๒. น�้าแป้งมัน ๒ ช้อน ๑๐. ปากคีบ ๑ อัน ๓. ผงชอล์ก ๑ ช้๑อน ๑๑. หลอดหยด ๑ อัน ๔. กระดาษขาว1 ๓๑ แผ่น ๑๒. ไม้ขีดไฟ ๑ กล่อง ๑ ๕. แอลกอฮอล์ ๓ ของหลอดทดลอง ๑๓. จานแก้ว ๑ ใบ ๖. ขาตั้งและตะเกียงแอลกอฮอล์ ๑ ชุด ๗. สารละลายไอโอดีน ๑ ขวด ๑. แบ่งกลุ่ม ให้แต่ละกลุ่มน�าใบพืชมาต้มในน�้าเดือดประมาณ ๑ นาที ๒. น�าใบพืชที่ต้มแล้วมาใส่ในหลอดทดลองที่บรรจุแอลกอฮอล์ ๓. จุ่มหลอดทดลองในข้อ ๒ ลงในบีกเกอร์ที่มีน�้าเดือด แล้วต้มต่อไป ๕ นาที ๔. น�าใบพืชออกมาล้างน�้าเย็นเพื่อให้สารสีเขียวหมดไป แล้ววางใบพืช ในจานแก้ว ๕. หยดสารละลายไอโอดีนลงบนใบพืชให้ทั่ว สังเกตการเปลี่ยนแปลง ที่เกิดขึ้น แล้วบันทึกผล ๖. หยดสารละลายไอโอดีนลงในน�า้ แป้งมัน ผงชอล์ก และกระดาษขาว สังเกตการเปลี่ยนแปลง แล้วบันทึกผล ๗. น�าผลการทดลองมาอภิปรายร่วมกันในชั้นเรียน
อธิบายความรู
Explain
1. ใหแตละกลุมสงตัวแทนออกมานําเสนอ ผลการทดลอง 2. ใหนักเรียนรวมกันอภิปรายผลการทดลอง จนสรุปไดวา พืชจะสรางอาหารประเภทแปง แลวสะสมอาหารไวที่ใบของพืช เมื่อเราหยด สารละลายไอโอดีนลงไป สารละลายไอโอดีน จึงเปลี่ยนสีเปนสีนํ้าเงิน
๑5
ขอสอบเนน การคิด แนว O-NET
ขั้นตอนของการสกัดแยกคลอโรฟลลออกจากใบพืช ในการตรวจหา สารอาหารที่พืชสรางขึ้นนั้น ทําเพื่อจุดประสงคใด 1. เพื่อทําลายโครงสรางของใบใหเสียสภาพ 2. เพื่อใหปริมาณสารอาหารในใบพืชมีมากขึ้น 3. เพื่อใหใบพืชสามารถปลดปลอยสารอาหารออกมาได 4. เพื่อใหเห็นการเปลี่ยนแปลงสีของสารละลายไอโอดีนไดชัดเจน
วิเคราะหคําตอบ ในใบพืชมีคลอโรฟลล ซึ่งเปนสารสีเขียวสะสมอยูมาก จึงตองมีการสกัดและแยกสารสีเขียวนี้ออกไป เพื่อใหงายตอการสังเกต การเปลี่ยนแปลงสีของสารละลายไอโอดีนที่เกิดขึ้นไดชัดเจน ดังนั้น ขอ 4. จึงเปนคําตอบที่ถูกตอง
เกร็ดแนะครู ครูควรเตือนใหนักเรียนทําการทดลองอยางระมัดระวัง เพราะอาจเกิดอันตราย จากการถูกไฟลวกหรือนํ้ารอนลวกได
นักเรียนควรรู 1 แอลกอฮอล เปนสารที่มีสมบัติในการเปนตัวทําละลายชนิดหนึ่ง เนื่องจาก คลอโรฟลลไมละลายในนํ้า แตละลายไดดีในแอลกอฮอล ดังนั้นจึงนําแอลกอฮอล มาใชสกัดคลอโรฟลล เพื่อแยกสารสีเขียวออกจากใบพืช
คูมือครู
15
กระตุนความสนใจ
สํารวจคนหา
Engage
Explore
อธิบายความรู
อธิบายความรู อธิบExplain ายความรู
ขยายความเขาใจ
ตรวจสอบผล
Explain
Expand
Evaluate
Explain
1. ใหนักเรียนดูหนังสือ หนา 16 แลวใหนักเรียน ชวยกันบอกปจจัยที่สําคัญในการสังเคราะห ดวยแสงของพืช 2. ครูและนักเรียนรวมกันสนทนาแสดงความ คิดเห็นวา ถาพืชขาดปจจัยที่มีผลตอการ สังเคราะหดวยแสงไปอยางใดอยางหนึ่ง พืชจะสามารถสังเคราะหดวยแสงไดหรือไม เพราะอะไร
การสร้างอาหารของพืช เราเรียกว่า กระบวนการสังเคราะห์ดว้ ยแสง จากการศึกษาแผนภาพและท�าการทดลอง แสดงให้เห็นว่า พืชมีกระบวนการ สร้างอาหาร ดังนี้ กระบวนการสร้างอาหารของพืช
ñ
พืชดูดแกสคาร์บอนไดออกไซด์จากอากาศเข้าสู่ใบ ทางปากใบ
ò
พืชดูดนํ้าผ่านรากเข้า สู่ใบและส่วนต่าง ๆ ของพืช
แกสคาร์บอนไดออกไซด์
ó
นํ้า
คลอโรฟลล์ในใบพืช เป็นตัวดูดกลืนแสง เข้ามา ใช้เป็นแหล่งพลังงาน
1 คลอโรฟลล์ และแสงอาทิตย์
เกิดกระบวนการสังเคราะห์ด้วยแสง
2 แกสออกซิเจน
น�้าตาล เลี้ยงส่วนต่าง ๆ ของล�าต้น ● ส่วนที่เหลือพืชเก็บสะสมไว้ ในส่วนต่าง ๆ ในรูปของแป้ง ●
●
คายออกสู่บรรยากาศทาง ปากใบ ช่วยท�าให้อากาศ บริสุทธิ์
น�้า
●
คายออกทางปากใบ ช่วยท�าให้อากาศชุ่มชื้น
๑6
นักเรียนควรรู 1 แสงอาทิตย ในปจจุบันไดมีการสรางแสงอาทิตยเทียม เพื่อใชเปนแหลง พลังงานทดแทนพลังงานแสงอาทิตยในกระบวนการสังเคราะหดวยแสง เพื่อใช ในการปลูกพืชแบบไมใชดิน หรือการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อของพืช 2 แกสออกซิเจน ที่เกิดจากกระบวนการสังเคราะหดวยแสงของพืชจะถูกปลอย ออกสูบ รรยากาศ คนและสัตวใชแกสออกซิเจนเหลานีใ้ นการหายใจเพือ่ ใชเผาผลาญ สารอาหารตางๆ ใหเปนพลังงานและทําใหเซลลของรางกายสามารถทํางานได ดังนั้นแกสออกซิเจนจึงมีความสําคัญตอการดํารงชีวิตของมนุษยและสัตว เปนอยางมาก
16
คูมือครู
ขอสอบเนน การคิด แนว O-NET
พืชไดรับพลังงานเพื่อใชในการดํารงชีวิตจากขอใด 1. จากแกสออกซิเจน 2. จากแกสคารบอนไดออกไซด 3. จากการคายนํ้าของพืช 4. จากนํ้าตาลที่สะสมไวโดยกระบวนการสังเคราะหดวยแสง วิเคราะหคําตอบ พืชสีเขียวสรางอาหารเองได โดยกระบวนการ สังเคราะหดวยแสง และใชนํ้าตาลที่สรางขึ้นไปในการเผาผลาญพลังงาน และใชในการเจริญเติบโต ดังนั้น ขอ 4. จึงเปนคําตอบที่ถูกตอง
กระตุนความสนใจ
สํารวจคนหา สํารวจค Exploreนหา
อธิบายความรู
ขยายความเขาใจ
ตรวจสอบผล
Explore
Explain
Expand
Evaluate
Engage
สํารวจคนหา
1. ครูตั้งประเด็นคําถามใหนักเรียนรวมกัน อภิปรายวา อะไรเปนปจจัยสําคัญในการ สังเคราะหดวยแสงของพืช เมื่อนักเรียนตอบ แลวครูจดบันทึกลงบนกระดาน 2. ครูพิจารณาคําตอบบนกระดานวา มีคําตอบวา แสงแดดหรือไม จากนัน้ ครูบอกวาถาสงสัยวา แสงแดดเปนปจจัยในการสังเคราะหดวยแสง หรือไม จะมีวิธีตรวจสอบอยางไร แลวใหแตละ กลุมรวมกันอภิปราย 3. ใหนกั เรียนทํากิจกรรมที่ 4 เพือ่ ศึกษาวา แสง เปนปจจัยสําคัญในการสรางอาหารของพืช โดยปฏิบัติ ดังนี้ 1) ศึกษาขัน้ ตอนการทํากิจกรรมในหนังสือ หนานี้ 2) ใหกําหนดปญหาในการทดลองและ ตั้งสมมติฐาน 3) ใหทําการทดลองเพื่อตรวจสอบสมมติฐาน 4) สมาชิกในกลุมบันทึกผลการทดลองและ รวมกันอภิปรายเพื่อสรุปผล
¶ŒÒ¾×ª¢Ò´»˜¨¨ÑÂã´»˜¨¨ÑÂ˹Öè§ ¾×ª¨ÐÊÒÁÒö ÊÌҧÍÒËÒÃä´ŒËÃ×ÍäÁ‹ ÈÖ¡ÉÒä´Œ¨Ò¡¡Ò÷´Åͧµ‹Í仹Õé
กิจกรรมหนูนอยนักทดลอง
(ดูเฉลยกิจกรรมที่สวนเสริมดานหนาของเลมนี้)
กิจกรรมที่ ๔ ถาไมมีแสง พืชจะสรางอาหารไดหรือไม
อุปกรณ์
๑. หลอดทดลอง ๑ หลอด ๖. ปากคีบ ๑ อัน ๒. บีกเกอร์ ๑ ใบ 1 ๗. หลอดหยด ๑ อัน ๓. สารละลายไอโอดีน ๑ ขวด ๘. ไม้ขีดไฟ ๑ กล่อง ๑ ๔. แอลกอฮอล์ ๓ ของหลอดทดลอง ๙. จานแก้ว ๑ ใบ ๕. ขาตั้งและตะเกียงแอลกอฮอล์ ๑ ชุด เตรียมล่วงหน้า ให้ใช้แถบกระดาษสีด�าปดบางส่วนของใบพืชไว้ประมาณ ๓ วัน (ดังภาพ)
วิธีทํา
Explore
๑. ให้แต่ละกลุ่มน�าใบพืชที่เตรียมไปใช้ตรวจหาแป้งในบริเวณที่ปด กระดาษ สีด�า และบริเวณที่ไม่ปดกระดาษสีด�า เช่นเดียวกับ กิจกรรมที่ ๓ ๒. สังเกตลักษณะการเปลี่ยนแปลงของใบพืชบริเวณที่ไม่ได้รับแสงแดด เปรียบเทียบกับบริเวณที่ได้รบั แสงแดด และออกแบบตารางบันทึกผล ๓. สรุปผลการทดลอง แล้วน�าผลการทดลองมาอภิปรายร่วมกันในชั้น ๑7
ขอสอบ
O-NET
ขอสอบป ’ 53 ออกเกี่ยวกับเรื่อง วิธีการทางวิทยาศาสตร รักฟาอยากทราบวาตนไมสังเคราะหดวยแสงตลอดเวลาหรือไม จึงทํา การทดลองโดยนําแพงพวยมาทดสอบหาแปงในชวงเวลา 6.00, 12.00, 18.00 และ 21.00 น. นักเรียนคิดวาตัวแปรตน และตัวแปรตาม คืออะไร (ใหเลือก 2 คําตอบ) 1. แสงแดด 2. ใบแพงพวย 3. สารละลายไอโอดีน 4. ชวงเวลา 5. ชนิดของตนไม 6. การเปลี่ยนสีของสารละลายไอโอดีน (วิเคราะหคาํ ตอบ จากขอมูลเปนการทดลองเพือ่ หาคําตอบวา พืชมีการ สังเคราะหดวยแสงตลอดเวลาหรือไม ดังนั้น ตัวแปรตน หมายถึง ปจจัย ที่ทําใหผลการทดลองมีความแตกตางกัน ซึ่งการทดลองนี้คือ ชวงเวลา ตัวแปรตาม หมายถึง ผลที่เกิดขึ้นจากตัวแปรตน เปนสิ่งที่ตองติดตามดู ซึ่งการทดลองนี้ คือ การเปลี่ยนสีของสารละลายไอโอดีน ดังนั้น ขอ 4. และ 6. จึงเปนคําตอบที่ถูกตอง
เกร็ดแนะครู กอนใหนักเรียนทดลองกิจกรรมที่ 4 ครูใหนักเรียนชวยกันทบทวน ขั้นตอนการทดสอบหาแปงในกิจกรรมที่ 3 จากหนังสือ หนา 15 อีกครั้ง เพื่อนําวิธีการทดลองมาใชในการทดลองในกิจกรรมที่ 4
นักเรียนควรรู 1 สารละลายไอโอดีน เปนสารทีใ่ ชสาํ หรับทดสอบแปง เมือ่ นําสารละลายไอโอดีน มาหยดลงบนแปง จะทําใหเกิดการเปลี่ยนสีของสารละลายไอโอดีน จากสีนํ้าตาล เปนสีนาํ้ เงินเขม ซึง่ การตรวจหาแปงในใบพืชก็ใชสารละลายไอโอดีนเปนตัวทดสอบ เชนเดียวกัน
คูมือครู
17
กระตุนความสนใจ
สํารวจคนหา
Engage
Explore
อธิบายความรู
ขยายความเขาใจ Expand าใจ ขยายความเข
ตรวจสอบผล
Explain
Expand
Evaluate
อธิบExplain ายความรู
Explain
1. ใหตัวแทนแตละกลุมออกมานําเสนอผลการ ทดลองที่หนาชั้นเรียน 2. ใหนักเรียนรวมกันอภิปรายผลการทดลอง จนสรุปไดวา แสงแดดมีความสําคัญตอการ สรางอาหารของพืช หากพืชไมไดรับแสงแดด ก็จะไมสามารถสรางอาหารได
ขยายความเขาใจ
อธิบายความรู
Expand
1. ครูและนักเรียนสนทนาแสดงความคิดเห็นวา คลอโรฟลลมีความสําคัญตอกระบวนการ สังเคราะหดวยแสงอยางไร 2. ใหนักเรียนทํากิจกรรมที่ 5 เพื่อศึกษาวา สารสีเขียวในใบพืชมีผลตอการสรางอาหาร ของพืชอยางไร
จากการท�ากิจกรรมที่ ๔ ท�าให้ทราบว่า แสงมีความจ�าเป็นต่อการ สังเคราะห์ดว้ ยแสงของพืช เพราะถ้าขาดแสง พืชจะไม่สามารถสร้างอาหารได้ นอกจากแสงมีความจ�าเป็นต่อการสร้างอาหารของพืชแล้ว นักเรียน คิดว่าสีของใบเกี่ยวข้องกับการสร้างอาหารของพืชหรือไม่ ถ้าลองสังเกตพืชรอบ ๆ ตัวเราจะพบว่าพืชส่วนใหญ่มีใบสีเขียว แต่มี พืชบางชนิดที่มีใบสีอื่น ๆ เช่น ต้นโกสน ต้นหัวใจสีม่วง ต้นกระบือ เป็นต้น ในใบพืชสีต่าง ๆ จะมีสารสีเขียวเรียกว่า คลอโรฟลล์ ใบพืชที่มีสีเขียวจะมี สารสีเขียวอยู่มากที่สุด ส่วนในใบพืชที่มีสีอื่น ๆ ก็มีสารสีเขียวน้อยลง และ 1 มีสารสีอื่น ๆ มากขึ้น คลอโรฟลล์มีประโยชน์ต่อพืชอย่างไร ศึกษาได้จาก การทดลองต่อไปนี้ กิจกรรมหนูนอยนักทดลอง
(ดูเฉลยกิจกรรมที่สวนเสริมดานหนาของเลมนี้)
กิจกรรมที่ ๕ สีของใบเกี่ยวของกับการสรางอาหารหรือไม
อุปกรณ์
วิธีทํา
๑. ใบไม้ด่าง ๑-๒ ใบ เช่น ใบเงินใบทอง ใบชบาด่าง ๒. เอทิลแอลกอฮอล์ ๙๕% ๑๓ ของหลอดทดลอง ๓. หลอดทดลอง ๑ หลอด ๕. ตะเกียงแอลกอฮอล์ ๑ ชุด ๔. สารละลายไอโอดีน ๑ ขวด ๖. หลอดหยด ๑ อัน ๑. วาดภาพใบไม้ที่น�ามาทดลองลงในสมุดและระบายสีตามจริง ๒. น�าใบไม้มาต้มในน�้าเดือด ๒-๓ นาที ๓. น�าใบไม้ที่ต้มแล้ว ใส่ในหลอดทดลองที่มีเอทิลแอลกอฮอล์ ๙๕% แล้วน�าหลอดไปต้มในน�้าประมาณ ๕ นาที จนใบซีดขาว ๔. น�าใบไม้มาล้างน�้า แล้วหยดสารละลายไอโอดีนลงบนใบไม้ให้ทั่ว สังเกตการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้น จากนั้นวาดภาพลงในสมุด ๕. น�าผลที่ได้มาเปรียบเทียบกับภาพวาดครั้งแรก
๑๘
เกร็ดแนะครู กอนจัดกิจกรรมการสอนในเรื่องนี้ ครูแนะนําใหนักเรียนไปหาใบพืชที่มีสีอื่นๆ มาลวงหนา เชน ใบตนโกสน ใบตนคริสตมาส ใบตนบอนสี แลวนํามาสังเกตและ รวมกันสนทนาในชั้นเรียน
นักเรียนควรรู 1 สารสีอนื่ ๆ นอกจากสารสีเขียวแลว ในใบของพืชยังมีสารสีอื่นๆ อีก เชน • แคโรทีน มีสีแดงหรือสีสม • แซนโทรฟลล มีสีเหลืองหรือสีนํ้าตาล สารสีทั้ง 3 ชนิด คือ คลอโรฟลล แคโรทีน และแซนโทรฟลล จะพบอยูใน ใบของพืช แตถาสารสีใดมีอยูมากที่สุด ใบของพืชก็จะปรากฏสีนั้นออกมา
18
คูมือครู
ขอสอบเนน การคิด แนว O-NET
จากปญหา พลูดางที่มีใบสีเขียวปนขาวกับพลูดางที่มีใบสีเขียวทั้งใบ ตองการแสงแดดเหมือนกันจริงหรือไม ตัวแปรตนหรือตัวแปรอิสระคือขอใด 1. ใบพลูดางทั้ง 2 ชนิด 2. ขนาดของใบพลูดางทั้ง 2 ชนิด 3. ความยาวของยอดพลูดางทั้ง 2 ชนิด 4. ปริมาณแสงที่ใบพลูดางทั้ง 2 ชนิดไดรับ วิเคราะหคําตอบ ตัวแปรตน คือ ตัวแปรที่ทําใหเกิดผลการทดลอง ซึ่งถูกกําหนดใหมีคาแตกตางกัน เพื่อติดตามผลที่เกิดขึ้น ในที่นี้ คือ ใบของพลูดางทั้ง 2 ชนิด ดังนั้น ขอ 1. จึงเปนคําตอบที่ถูกตอง
กระตุนความสนใจ
สํารวจคนหา
อธิบายความรู
Engage
Explore
Explain
ขยายความเขาใจ Expand าใจ ขยายความเข
ตรวจสอบผล
Expand
Evaluate
ขยายความเขาใจ
จากการทดลอง ท�าให้เราทราบว่า พืชที1 ่มีใบสีเขียวสามารถสร้าง อาหารเองได้ อาหารที่พืชสร้างขึ้น คือ น�้าตาล แล้วเปลี่ยนเป็นแป้งเก็บ สะสมไว้ตามส่วนต่าง ๆ ของพืช บริเวณที่มีแป้ง คือ บริเวณใบที่มีสีเขียว เมื่อทดสอบโดยหยดสารละลายไอโอดีน จะเปลี่ยนเป็นสีน�้าเงินเข้ม ดังนั้น จึงสรุปได้ว่า สารสีเขียวหรือคลอโรฟลล์เป็นปจจัยที่จ�าเป็น ปจจัยหนึ่งต่อการสังเคราะห์ด้วยแสงของพืช
1. ครูและนักเรียนรวมกันสรุปผลการทดลองวา คลอโรฟลลมีความสําคัญตอการสรางอาหาร ของพืช 2. ใหนักเรียนแตละกลุมจัดทําแผนภาพ การสังเคราะหดวยแสงของพืช และออกมา นําเสนอผลงานหนาชั้นเรียน 3. ใหนักเรียนรวมกันสรุปปจจัยที่สําคัญตอการ เจริญเติบโตและกระบวนการสังเคราะหดว ย แสงของพืช 4. ใหนักเรียนตอบคําถามจากกิจกรรม รวบยอด ตอนที่ 3 หนา 20 ลงในสมุด 5. ใหนักเรียนทํากิจกรรมรวบยอดที่ 1.2 ขอ 2 จากแบบวัดฯ วิทยาศาสตร ป.4
แสงจำกดวงอำทิตย์ ถูกคลอโรฟลล์ ในใบพืชดูดกลืน พืชน�ำแกส คำร์บอนไดออกไซด์ เข้ำทำงรูปำกใบ
อำหำรที่พืชสร้ำง ถูกล�ำเลียงไปตำม ท่อล�ำเลียงอำหำร เพื่อน�ำไปเลี้ยงส่วน ต่ำง ๆ ของพืช ▲
Expand
✓ แบบวัดฯ ใบงาน แบบฝกฯ ว�ทยาศาสตร ป.4 กิจกรรมรวบยอดที่ 1.2 แบบประเมินตัวช�้วัด ว1.1 ป.4/2 2 เติมแผนภาพการสังเคราะหดวยแสงของพืชใหสมบูรณ และเขียนอธิบายประกอบแผนภาพ á¼¹ÀÒ¾¡ÒÃÊѧà¤ÃÒÐË ´ŒÇÂáʧ
พลังงานแสง จากดวงอาทิตย
รำกดูดน�้ำขึ้นสู่ล�ำต้น โดยผ่ำนทำงท่อล�ำเลียงน�้ำ แผนภาพกระบวนการสังเคราะห์ด้วยแสงของพืช
นํ้าตาล
เก็บสะสมไว ในสวนตางๆ ของพืช
แกสออกซิเจน และนํ้า
ปลอยออกสู อากาศ
คลอโรฟลล แกสคารบอน ไดออกไซด
กระบวนการสังเคราะห์ด้วยแสงจะเกิดขึ้นได้เมื่อมีแสง จึงเกิดใน เวลากลางวัน โดยพืชใช้แกสคาร์บอนไดออกไซด์จากอากาศ และคายแกส ออกซิเจนสูอ่ ากาศ ดังนัน้ กระบวนการสังเคราะห์ดว้ ยแสงของพืชจึงมีความ ส�าคัญ ช่วยลดปริมาณแกสคาร์บอนไดออกไซด์ทรี่ า่ งกายของเราไม่ตอ้ งการ และช่วยเพิม่ ปริมาณแกสออกซิเจนซึง่ เป็นสิง่ จ�าเป็นต่อร่างกายของเรา ช่วย ให้เกิดความสมดุลของแกสทั้งสองชนิดนี้ในบรรยากาศ
กระบวนการ สังเคราะหดวยแสง
นํ้า ฉบับ
กระบวนการสังเคราะหดวยแสงของพืช มีขั้นตอน ดังนี้
เฉลย .......................................................................... 1. คลอโรฟลลในใบพืชดูดกลืนแสงจากดวงอาทิตยมาใชเปนพลังงานในกระบวนการ ..........................................................................…………………………………………………………………………………………………………………………………….
สังเคราะหดวยแสง 2. รากของพืชดูดนํ้าจากใตดิน และใบพืชดูดแกสคารบอนไดออกไซดในอากาศ เขาทางรูปากใบ เพื่อใชเปนวัตถุดิบในกระบวนการสังเคราะหดวยแสงของพืช …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 3. แสงที่คลอโรฟลลดูดกลืนเขามาจะเปนแหลงพลังงานในการเปลี่ยนนํ้าและแกส …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. คารบอนไดออกไซดใหกลายเปนนํ้าตาล แกสออกซิเจน และนํ้า …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
ตัวชี้วัด ว 1.1 ขอ 2
ไดคะแนน คะแนนเต็ม
10
เกณฑประเมินชิ้นงาน
ขอ 1 การเขียนเครื่องหมาย ✓ หรือ ✗ (10 ขอ 10 คะแนน) • เขียนเครื่องหมาย ✓หรือ ✗ ไดสัมพันธกับขอความที่กําหนดให
1 คะแนน
• เติมคําตอบไดถูกตอง ชัดเจน
1 คะแนน
ขอ 2 การเติมคําตอบและการอธิบาย (10 คะแนน) การเติมคําตอบ (มี 6 ขอ ขอละ 1 คะแนน) การอธิบาย (4 คะแนน)
• อธิบายกระบวนการสังเคราะหดวยแสงไดถูกตอง ชัดเจน ครบทุกขั้นตอน
๑9
แกสออกซิเจนในอากาศไดมาจากขอใด 1. การหายใจของพืช 2. การเจริญเติบโตของพืช 3. การขับถายของเสียของพืช 4. การสังเคราะหดวยแสงของพืช
ขอสอบเนน การคิด แนว O-NET
วิเคราะหคําตอบ แกสออกซิเจนในอากาศสวนใหญไดมาจากกระบวนการ สังเคราะหดวยแสงของพืช ดังนั้น ขอ 4. จึงเปนคําตอบที่ถูกตอง
10
4 คะแนน
(ถามีขอบกพรองใหลดทอนคะแนนลง จุดละ 1 คะแนน)
เกร็ดแนะครู ครูอธิบายเพิ่มเติมใหนักเรียนเขาใจวา การสังเคราะหดวยแสงของพืชเปนการ ชวยลดปริมาณแกสคารบอนไดออกไซด และเปนการชวยเพิ่มแกสออกซิเจน ในอากาศ ดังนั้นการมีปาไมมากๆ หรือการปลูกตนไมมากๆ จึงชวยทําใหอากาศ บริสุทธิ์ และชวยลดภาวะโลกรอนได
นักเรียนควรรู 1 นํ้าตาล ที่ไดจากการสรางอาหารของพืชเปนนํ้าตาลกลูโคส และถูกเปลี่ยน ไปเปนแปง จากนั้นจะถูกนําไปสะสมอยูที่สวนตางๆ ของพืช เชน ใบ ลําตน ราก และถาคนและสัตวกินพืชเขาไปก็จะไดรับแปงเขาไปดวย แลวแปงนี้ก็จะถูกระบบ ยอยอาหารของรางกายยอยใหกลายเปนนํ้าตาล เพื่อนําไปใชเปนพลังงานในการ ดํารงชีวิตตอไป คูมือครู
19
กระตุนความสนใจ
สํารวจคนหา
อธิบายความรู
ขยายความเขาใจ
Engage
Explore
Explain
Expand
ตรวจสอบผล
ตรวจสอบผล Evaluate ตรวจสอบผล Evaluate
Evaluate
1. ครูตรวจสอบวา นักเรียนสามารถสรุปปจจัย ที่สําคัญตอการเจริญเติบโตของพืชและ กระบวนการสังเคราะหดวยแสงไดถูกตอง หรือไม 2. ใหนกั เรียนชวยกันเฉลยคําตอบกิจกรรมรวบยอด ตอนที่ 3 แลวครูตรวจสอบความถูกตอง 3. ครูตรวจสอบผลการทํากิจกรรมรวบยอดที่ 1.2 ขอ 2 จากแบบวัดฯ วิทยาศาสตร ป.4
หลักฐานแสดงผลการเรียนรู 1. ใบบันทึกผลกิจกรรมหนูนอยนักทดลอง 2. ภาพพืชและการเขียนอธิบายปจจัยในการเจริญ เติบโต 3. แผนภาพการสังเคราะหดวยแสงและการอธิบาย ประกอบแผนภาพ
(ดูเฉลยกิจกรรมที่สวนเสริมดานหนาของเลมนี้)
กิจกรรมรวบยอด
ตอนที่ ๑ แนวคิดสําคัญ ช่วยกันสรุป ครู ให้นักเรียนช่วยกันพูดสรุปปจจัยที่ส�าคัญต่อการเจริญเติบโตและ กระบวนการสังเคราะห์ด้วยแสงของพืชว่ามีอะไรบ้าง จากนั้นเขียนลงในสมุด ตอนที่ ๒ ลองคิด ลองทํา ๑) ให้นกั เรียนวาดภาพต้นพืชทีต่ อ้ งการปลูก ๑ ต้น และระบายสีให้สวยงาม จากนั้นเขียนแสดงความรู้ว่า ถ้านักเรียนปลูกพืชต้นนี้จะมีวิธีดูแลพืชอย่างไร เพื่อให้ พืชได้รับปจจัยในการด�ารงชีวิตและการเจริญเติบโต ๒) แบ่งกลุ่ม ให้แต่ละกลุ่มเขียนแผนภาพแสดงการสังเคราะห์ด้วยแสง ของพืชลงในกระดาษวาดเขียน (เล่มใหญ่) และตกแต่งให้สวยงาม จากนั้นผลัดกันน�า แผนภาพของกลุ่มออกมาน�าเสนอประกอบการอธิบายการสังเคราะห์ด้วยแสงของพืช ตอนที่ ๓ คําถามวิทย์คิดสนุก ตอบคําถามลงในสมุด ๑) ธาตุอาหารที่พืชต้องการมีอยู่ที่ใด ๒) พืชที่ขึ้นเองตามธรรมชาติได้รับปจจัยในการด�ารงชีวิตและการเจริญ เติบโตจากสิ่งใด ๓) ปจจัยส�าคัญในการเจริญเติบโตของพืชมีสิ่งใดบ้าง ๔) การสังเคราะห์ด้วยแสงของพืชมีความส�าคัญอย่างไรต่อพืช ถ้าพืช ไม่สามารถสังเคราะห์ด้วยแสงได้เป็นเวลานาน ๆ ผลจะเป็นอย่างไร ๕) การสังเคราะห์ด้วยแสงของพืชเกิดขึ้นที่ส่วนใดของพืช ๖) ปจจัยส�าคัญในการสังเคราะห์ด้วยแสงของพืชมีสิ่งใดบ้าง ๗) การเจริญเติบโตของพืชและการสังเคราะห์ด้วยแสงของพืชมีผลต่อ สภาพแวดล้อมอย่างไรบ้าง ๒0
ขอสอบเนน การคิด แนว O-NET
แกสที่พืชนําไปใชในการสรางอาหาร สวนหนึ่งไดมาจากสัตวโดยวิธีการใด 1. การหายใจออกของสัตว 2. การหายใจเขาของสัตว 3. การยอยอาหารของสัตว 4. การกินพืชสีเขียวของสัตว วิเคราะหคําตอบ เมื่อสัตวหายใจออกจะมีแกสคารบอนไดออกไซด ซึ่งเปนของเสียที่รางกายขับออกมาดวย ซึ่งพืชนําแกสชนิดนี้ไปใชใน กระบวนการสังเคราะหดวยแสง ดังนั้น ขอ 1. จึงเปนคําตอบที่ถูกตอง
20
คูมือครู
กระตุน ความสนใจ กระตุEngage นความสนใจ
สํารวจคนหา
อธิบายความรู
ขยายความเขาใจ
ตรวจสอบผล
Engage
Explore
Explain
Expand
Evaluate
บทที่
พืชมีการตอบสนอง
ó
เปาหมายการเรียนรู
ทดลองและอธิบายการตอบสนองของพืชตอ แสง เสียง และการสัมผัส (ว 1.1 ป.4/3)
สมรรถนะของผูเรียน
แนวคิดสําคัญ
1. ความสามารถในการสื่อสาร 2. ความสามารถในการคิด 3. ความสามารถในการแกปญ หา
1 ¾×ªà»š¹ÊÔè§ÁÕªÕÇÔµ¨Ö§ÊÒÁÒöµÍºÊ¹Í§µ‹ÍÊÔè§àÌҵ‹Ò§ æ ä´Œ ¾×ªÁÕ¡Òõͺʹͧµ‹Íáʧ àÊÕ§ áÅСÒÃÊÑÁ¼ÑÊ «Öè§à»š¹ÊÀÒ¾áÇ´ÅŒÍÁÀÒ¹͡
คุณลักษณะอันพึงประสงค กิจกรรมนําสูการเรียน
1. ใฝเรียนรู 2. มุงมั่นในการทํางาน
กระตุน ความสนใจ
Engage
ใหนักเรียนดูภาพในหนานี้ แลวชวยกันตอบ คําถามวา • การบานและหุบของดอกไมนาจะเกี่ยวของ กับสิ่งใด (ตอบ แสงอาทิตย) • นักเรียนเคยเห็นดอกไมชนิดอื่นที่มีการ ตอบสนองตอแสงอีกหรือไม อะไรบาง (แนวตอบ เชน ทานตะวัน คุณนายตื่นสาย เปนตน)
จากภาพ นักเรียนคิดว่า การบานและหุบของดอกไม้ ชนิดนี้ น่าจะเกี่ยวข้องกับสิ่งใด ๒๑
เกร็ดแนะครู ครูจัดกระบวนการเรียนรูโดยการใหนักเรียนปฏิบัติ ดังนี้ • สํารวจ สังเกต การตอบสนองของพืชตอสิ่งเรา • ทดลองเรื่องการตอบสนองตอแสงและการตอบสนองตอสัมผัสของพืช • อภิปรายผลการทดลองและลงขอสรุป จนเกิดเปนความรูค วามเขาใจวา พืชสามารถตอบสนองตอสิ่งเราตางๆ เชน แสง เสียง การสัมผัส เปนตน
นักเรียนควรรู 1 สิ่งเรา หรือตัวกระตุน คือ สิ่งที่สงผลหรือมีอิทธิพลตอการตอบสนองของพืช ทําใหพืชเกิดการเปลี่ยนแปลง แบงเปน 2 ชนิด คือ 1. สิ่งเราภายนอก เชน แสง เสียง นํ้า การสัมผัส เปนตน 2. สิ่งเราภายใน เชน ฮอรโมน พันธุกรรม เปนตน คูมือครู
21
กระตุนความสนใจ
สํารวจคนหา
Engage
สํารวจคนหา
Exploreนหา สํารวจค
อธิบายความรู
ขยายความเขาใจ
ตรวจสอบผล
Explore
Explain
Expand
Evaluate
Explore
1. ครูและนักเรียนรวมกันสนทนาแสดงความคิดเห็น วา ทําไมพืชจึงมีการตอบสนองตอสิ่งเรา และ พืชสามารถตอบสนองตอสิ่งเราอะไรบาง 2. ใหนักเรียนแตละกลุมทํากิจกรรมที่ 1 เพื่อศึกษาการตอบสนองตอแสงของพืช โดยปฏิบัติ ดังนี้ 1) ศึกษาขั้นตอนการทํากิจกรรมที่ 1 จาก หนังสือ หนา 22 หากมีขอสงสัยให ซักถามครู 2) ใหแตละกลุมกําหนดปญหาในการทดลอง และตั้งสมมติฐาน 3) ใหทําการทดลองเพื่อตรวจสอบสมมติฐาน 4) สมาชิกในกลุมบันทึกผลการทดลอง และรวมกันอภิปรายเพื่อสรุปผล
การตอบสนองของพืชตอสิ่งเรา
การดํารงชีวิตของสิ่งมีชีวิตมี ความสัมพันธกบั สภาพแวดลอม เมือ่ สภาพแวดลอมมีการเปลี่ยนแปลง ยอมมีผลตอการดํารงชีวิตของสิ่งมี ชีวิต ไมวาจะเปนคน สัตว หรือพืช ดังนั้น สิ่งมีชีวิตจึงมีการตอบสนอง ตอสภาพแวดลอม เพื่อใหสามารถ ดํารงชีวิตอยูได กิจกรรมหนูนอยนักทดลอง
▲
พืชตอบสนองตอแสงโดยโนมลําตนเขาหาแสง
(ดูเฉลยกิจกรรมที่สวนเสริมดานหนาของเลมนี้)
กิจกรรมที่ ๑ พืชตอบสนองตอแสงอยางไร
อุปกรณ วิธีทํา
ตนไม ๑ กระถาง ๑. ตั้งกระถางตนไมในที่ที่มีแสงแดดสองถึงเปนเวลา ๑ สัปดาห โดยไมใหมีการขยับหรือหมุนกระถางตนไม และรดนํ้าตามปกติ ๒. สังเกตการชูลําตน และบันทึกผล ๓. เมื่อครบ ๑ สัปดาห ใหหมุนกระถางตนไมในดานตรงกันขามเขาหา ดานที่มีแสงแดดสองเขามา รดนํ้าตามปกติ และตั้งทิ้งไวอีก ๑ สัปดาห ๔. สังเกตการชูลําตน และบันทึกผล แลวนําผลการทดลองมาอภิปราย รวมกันในชั้นเรียน ¹Ñ¡àÃÕ¹Åͧ¤Ò´à´ÒÊÔ¤ÐÇ‹Ò ¨Ò¡¡Ò÷´Åͧ ¾×ª¨ÐÁÕ¡ÒÃà»ÅÕè¹á»Å§ ËÃ×ÍÁÕ¡ÒõͺʹͧÍ‹ҧäúŒÒ§
๒๒
เกร็ดแนะครู ครูอธิบายเพิ่มเติมใหนักเรียนเขาใจวา แสงเปนปจจัยที่จําเปนตอการดํารงชีวิต และการเจริญเติบโตของพืช โดยยอดพืชมีทิศทางการเจริญเขาหาแสง สวนรากพืช จะเจริญหนีแสง ซึ่งเปนการตอบสนองของพืชตอแสง เปนการดํารงชีวิตของพืชที่มี การตอบสนองตอสิ่งเรา เนื่องจากการเจริญเติบโต
มุม IT ครูคนควาขอมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับ การตอบสนองของพืช ไดจากเว็บไซต www.obeclms.com ซึง่ เปนเว็บไซตของสํานักงานคณะกรรมการการศึกษา ขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) โดยมีวิธีการ ดังนี้ • ดูที่รายละเอียดวิชา • คลิก สื่อการสอนชวงชั้นที่ 3 • คลิก การตอบสนองของพืช
22
คูมือครู
ขอสอบเนน การคิด แนว O-NET
ไกสังเกตตนกระถินหลังบานเปนเวลา 5 วัน พบวาตนกระถินหุบใบ ในตอนเย็น และกางใบออกในตอนเชา เขาควรสรุปผลการสังเกตวาอยางไร 1. ตนกระถินตองการพักผอนในชวงเย็น 2. ตนกระถินมีการตอบสนองตอแสง 3. ตนกระถินหุบใบเพื่อปองกันแมลงมาเกาะ 4. ตนกระถินสามารถรับแสงไดดีในเวลากลางวัน วิเคราะหคําตอบ ตนกระถินมีการตอบสนองตอการเปลี่ยนแปลง ความเขมแสง ทําใหใบหุบเมื่อมีแสงลดลง และจะกางออกอีกครั้ง เมื่อมีแสงมากระตุน ดังนั้น ขอ 2. จึงเปนคําตอบที่ถูกตอง
กระตุนความสนใจ
สํารวจคนหา
Engage
Explore
อธิบายความรู อธิบExplain ายความรู
ขยายความเขาใจ
ตรวจสอบผล
Explain
Expand
Evaluate
อธิบายความรู
จากการทดลองทําใหทราบวาพืชมีการตอบสนองตอแสง เนื่องจาก พืชตองการแสงเพื่อใชในการสรางอาหาร ดังนั้น เมื่อหมุนกระถางตนไม ดานที่ไดรับแสงไปไวอีกดาน ทําใหลําตนพืชดานที่เคยไดรับแสงไดรับแสง ไมเต็มที่ ลําตนพืชจึงคอย ๆ โนมกลับมาในทิศทางที่แสงสองถึง เพื่อให ใบรับแสงไดเต็มที่
▲
พืชโนมลําตนกลับมาในทิศทางที่มีแสงสอง
▲
พืชตอบสนองตอแสง โดยโนมเขาหาดานที่มีแสง
1
ทานตะวันเปนพืชที่มีลักษณะพิเศษในการตอบสนองตอแสง โดยที่ ลําตนสามารถบิดหมุนได จึงทําใหใบและดอกหมุนหันไปตามดวงอาทิตย เสมอ ทําใหทานตะวันมีการสังเคราะหดวยแสงเพิ่มมากขึ้น http:// www.aksorn.com/lib/p/sci_01 (เรื่อง การตอบสนองของพืช)
Explain
1. ใหตัวแทนแตละกลุมออกมานําเสนอผล การทดลองหนาชั้นเรียน 2. ใหนักเรียนรวมกันอภิปรายผลการทดลอง จนสรุปไดวา พืชมีการตอบสนองตอแสง เพราะพืชตองการแสงในการสรางอาหาร เมื่อเราปลูกพืชไวในบริเวณที่ไมมีแสง หรือ มีแสงไมเพียงพอ พืชจะโนมลําตนเขาหาแสง เพื่อใหใบรับแสงไดอยางเต็มที่ ทั้งนี้เพื่อให สามารถสังเคราะหดวยแสงได 3. ครูถามคําถาม และใหนักเรียนชวยกันตอบ • การตอบสนองตอแสงของพืชมีประโยชน อยางไร (แนวตอบ เพื่อใหพืชสามารถรับแสงไดอยาง เพียงพอในการสรางอาหารและเจริญเติบโต ไดดีขึ้น) • นักเรียนคิดวา พืชแตละชนิดตองการแสง เทากันหรือไม อยางไร (แนวตอบ พืชแตละชนิดตองการแสงไมเทากัน เนื่องจากพืชบางชนิดเจริญเติบโตไดดี เมื่อปลูกอยูกลางแจง เชน บัว ทานตะวัน สวนพืชบางชนิดหากปลูกอยูกลางแจง จะเหี่ยวเฉาและตายได เชน เฟรน มอส เปนตน)
EB GUIDE
๒๓
ขอสอบเนน การคิด แนว O-NET
พืชในขอใดไมไดแสดงการตอบสนองตอแสงที่เปนสิ่งเรา 1. ดอกทานตะวันหันไปหาดวงอาทิตย 2. ดอกคุณนายตื่นสายบานตอนเชา 3. ตนผักกระเฉดหุบใบเมื่อถูกนิ้วเขี่ย 4. ตนไมยราบหุบใบตอนเย็น
วิเคราะหคําตอบ ตนผักกระเฉดหุบใบเมื่อถูกนิ้วเขี่ย เปนการตอบสนอง ตอสัมผัส ดังนั้น ขอ 3. จึงเปนคําตอบที่ถูกตอง
เกร็ดแนะครู ครูอธิบายเพิ่มเติมใหนักเรียนเขาใจวา พืชมีการตอบสนองตอแสงที่เปนสิ่งเรา โดยเกิดการเคลื่อนไหวทั้งเขาหาแสงและหนีแสง นอกจากนี้ความเขมแสงก็มีผล ทําใหเกิดการเปลี่ยนแปลงของพืช โดยพืชบางชนิด เชน กระถิน กามปู มะขาม จามจุรี แค เปนตน จะหุบใบในตอนเย็นหรือพลบคํ่า ที่เรียกวา ตนไมนอน เนื่องจากแสงสวางลดลง และจะกางใบออกตอนรุงเชาเมื่อมีแสงสวาง
นักเรียนควรรู 1 ทานตะวัน หมุนลําตนตามแสงอาทิตยเกิดจากการเคลื่อนยายของฮอรโมนพืช ไปทางดานทีม่ คี วามเขมของแสงมาก ทําใหลาํ ตนของทานตะวันหันเขาหาดานที่มี แสงอาทิตย
คูมือครู
23
กระตุนความสนใจ
สํารวจคนหา
อธิบายความรู อธิบExplain ายความรู
ขยายความเขาใจ
ตรวจสอบผล
Explore
Explain
Expand
Evaluate
Engage
Exploreนหา สํารวจค
สํารวจคนหา
Explore
1. ใหนักเรียนรวมกันสนทนาแสดงความคิดเห็นวา • พืชมีการตอบสนองตอสัมผัสหรือไม • พืชทุกชนิดมีการตอบสนองตอสัมผัสหรือไม 2. ใหนักเรียนทํากิจกรรมที่ 2 เพื่อศึกษา การตอบสนองตอสัมผัสของพืช โดยปฏิบัติ ดังนี้ 1) ศึกษาขั้นตอนการทํากิจกรรมที่ 2 จากหนังสือ หนา 24 2) ใหแตละกลุมกําหนดปญหาในการทดลอง และตั้งสมมติฐาน 3) ใหทําการทดลองเพื่อตรวจสอบสมมติฐาน 4) สมาชิกในกลุมบันทึกผลการทดลอง และรวมกันอภิปรายเพื่อสรุปผล
อธิบายความรู
¹Í¡¨Ò¡ÁÕ¡Òõͺʹͧµ‹Íáʧâ´Â⹌Á ࢌÒËÒáʧáÅŒÇ ¾×ªÁÕ¡Òõͺʹͧµ‹ÍÊÑÁ¼ÑÊ ËÃ×ÍäÁ‹ ÈÖ¡ÉÒä´Œ¨Ò¡¡Ò÷´Åͧµ‹Í仹Õé
กิจกรรมหนูนอยนักทดลอง
กิจกรรมที่ ๒ พืชตอบสนองตอสัมผัสอยางไร
อุปกรณ วิธีทํา
Explain
1. ใหแตละกลุมสงตัวแทนออกมานําเสนอผลการ ทดลอง 2. ใหนักเรียนรวมกันอภิปรายผลการทดลอง จนสรุปไดวา พืชบางชนิดจะมีการตอบสนอง ตอสัมผัส เชน ไมยราบจะหุบใบ เมื่อถูกสัมผัส บริเวณใบ
(ดูเฉลยกิจกรรมที่สวนเสริมดานหนาของเลมนี้)
ตนผักกระเฉด หรือตนไมยราบ ๑ ตน ๑. สังเกตใบของตนผักกระเฉดหรือตนไมยราบ โดยไมใหมือหรือ สิ่งใดถูกใบ ๒. หายใจโดยใหลมหายใจถูกใบ สังเกตการเปลี่ยนแปลง และบันทึกผล ๓. ใชนิ้วเขี่ยที่ใบ สังเกตการเปลี่ยนแปลง และบันทึกผล ๔. สรุปผลการทดลองขอ ๑-๓ เปรียบเทียบกัน ๕. นําผลการทดลองมาอภิปรายรวมกันในชั้น 1
จากผลการทดลองทําใหทราบวา พืชบางชนิด เชน ตนไมยราบ ตน ผักกระเฉด มีการตอบสนองตอสัมผัสหรือแรงกระเทือน โดยจะหุบใบทันที เพื่อปองกันการถูกรบกวนหรือถูกทําอันตราย
▲
ตนไมยราบตอบสนองตอสัมผัส โดยหุบใบราบลงเพื่อปองกันอันตราย
๒๔
เกร็ดแนะครู ใหนักเรียนไปศึกษาคนควาเพิ่มเติมวา นอกจากตนผักกระเฉด ตนไมยราบแลว ยังมีพืชชนิดใดอีกบางที่มีการตอบสนองตอการสัมผัส
นักเรียนควรรู 1 ตนไมยราบ เมื่อไดรับการสัมผัสหรือการสะเทือนจะสามารถตอบสนองได อยางรวดเร็ว เนื่องจากที่โคนกานใบและโคนกานใบยอยมีกลุมเซลลชนิดหนึ่งที่มี ความไวตอสิ่งเราที่มากระตุนสูงมาก เพียงใชมือแตะเบาๆ ที่ใบ ใบจะหุบเขาหากัน ทันที เพราะเซลลเกิดการสูญเสียนํ้าไปใหแกเซลลขางเคียง หลังจากนั้นสักครู นํ้าจากเซลลขางเคียงจะแพรเขาสูเซลลเดิมอีกครั้ง ทําใหใบกางออก
24
คูมือครู
ขอสอบเนน การคิด แนว O-NET
ผักกระเฉดเปนพืชที่มีการตอบสนองตอสัมผัสหรือแรงกระเทือนโดยจะ หุบใบทันที เปนผลมาจากเกิดการเปลี่ยนแปลงในขอใด 1. การสังเคราะหดวยแสง 2. การสูญเสียนํ้าภายในเซลล 3. การลําเลียงนํ้าในทอลําเลียง 4. การคายนํ้าออกทางปากใบ วิเคราะหคําตอบ ผักกระเฉดจะหุบใบทันที เมือ่ ไดรบั การสัมผัส เนือ่ งจาก มีการเปลี่ยนแปลงของปริมาณนํ้าภายในเซลลเชนเดียวกับตนไมยราบ ดังนั้น ขอ 2. จึงเปนคําตอบที่ถูกตอง
กระตุนความสนใจ
สํารวจคนหา
Engage
Explore
อธิบายความรู อธิบExplain ายความรู
ขยายความเขาใจ
ตรวจสอบผล
Explain
Expand
Evaluate
อธิบายความรู
การตอบสนองต่อสัมผัสของพืช ไม่ได้เกิดขึ้นในพืชทุกชนิด เพราะ พืชบางชนิดก็ไม่มีการตอบสนองต่อสัมผัส พืชบางชนิดเป็นพืชที่กินแมลง 1 เป็นอาหาร เช่น ต้นหม้อข้าวหม้อแกงลิง กาบหอยแครง หยาดน�้าค้าง มีการตอบสนองต่อสัมผัส โดยต้นหม้อข้าวหม้อแกงลิงมีถงุ หรือกระเปาะดัก แมลง ส่วนกาบหอยแครง เมื่อมีแมลงมาเกาะที่กาบใบ กาบใบจะหุบเพื่อ ดักจับแมลงเป็นอาหาร ¹Ñ¡àÃÕ¹à¤ÂàËç¹ ËÃ×ÍÃÙŒ¨Ñ¡¾×ªàËÅ‹Ò¹ÕéËÃ×ÍäÁ‹
▲
▲
Explain
ใหนักเรียนอานขอมูล หนา 25 แลวถาม นักเรียนวา • เพราะเหตุใด พืชที่กินแมลงเปนอาหาร จึงมีการตอบสนองตอสัมผัส (แนวตอบ เพื่อใหสามารถดักจับแมลงมาเปน อาหารได) • พืชมีการตอบสนองตอสัมผัสเพื่อประโยชน ในดานใด (แนวตอบ การปองกันอันตราย การดักจับ แมลง) • การปลูกพืชที่กินแมลงไวในบานมีผลดี อยางไร (แนวตอบ ชวยปองกันแมลงรบกวน และชวย กําจัดแมลงที่เปนพาหะของโรคติดตอ เชน ยุง แมลงวัน เปนตน)
หยาดน�้าค้าง
หม้อข้าวหม้อแกงลิง
▲
กาบหอยแครง
http:// www.aksorn.com/lib/p/sci_01 (เรื่อง พืชกินแมลง)
EB GUIDE
๒5
ขอสอบเนน การคิด แนว O-NET
ตนหมอขาวหมอแกงลิงเปลี่ยนแปลงใบใหเปนกระเปาะ เพื่อดักจับแมลง นักเรียนคิดวาพืชจับแมลงไวเพื่ออะไร 1. ไวเปนอาหาร 2. ใหชวยผสมเกสร 3. ใหแมลงมีที่อยูอาศัย 4. ใหชวยหาอาหารมาไว วิเคราะหคําตอบ ตนหมอขาวหมอแกงลิงนอกจากมีการสังเคราะห ดวยแสงไดเหมือนพืชทั่วไปแลว ยังมีโครงสรางดักจับแมลง โดยภายใน กระเปาะมีนํ้าขังและมีการผลิตนํ้ายอยออกมาเจือปน เมื่อแมลงตกลงไป จะจมนํ้าตาย และถูกยอยเปนสารอาหารใหพืชดูดซึมเขาสูลําตนได ดังนั้น ขอ 1. จึงเปนคําตอบที่ถูกตอง
เกร็ดแนะครู ครูใหนักเรียนดูคลิปวิดีโอการตอบสนองตอสัมผัสของตนกาบหอยแครง เพื่อให นักเรียนเขาใจมากยิ่งขึ้น
นักเรียนควรรู 1 ตนหมอขาวหมอแกงลิง เปนพืชกินแมลงชนิดหนึ่ง โดยการปรับเปลี่ยนใบ ใหมีรูปรางคลายกับกระเปาะเพื่อใชดักแมลง และสรางของเหลวซึ่งเปนสารเหนียว ในการจับแมลง
มุม IT ครูดาวนโหลดคลิปวิดโี อจาก www.youtube.com โดยพิมพคาํ วา กาบหอยแครง ในชองคนหาแลวคลิก คูมือครู 25
กระตุนความสนใจ
สํารวจคนหา
อธิบายความรู
Engage
Explore
Explain
ขยายความเขาใจ
ขยายความเขาใจ Expand าใจ ขยายความเข
ตรวจสอบผล
Expand
Evaluate
Expand
1. ใหนักเรียนทํากิจกรรมพัฒนาการเรียนรู เพื่อศึกษาการตอบสนองตอเสียงของพืช และนําผลมาอภิปรายรวมกัน 2. ใหนักเรียนรวมกันสรุปผลการทํากิจกรรมวา พืชแตละชนิดจะมีการตอบสนองตอเสียงตางกัน 3. ครูอธิบายเพิ่มเติมใหนักเรียนเขาใจวา พืชยังมี การตอบสนองตอสิ่งเราอื่นๆ นอกเหนือจาก แสง เสียง และการสัมผัส เชน อุณหภูมิ ความชื้น แรงโนมถวงของโลก เปนตน
¹Í¡¨Ò¡¡Òõͺʹͧµ‹ÍáʧáÅÐÊÑÁ¼ÑÊáÅŒÇ ¾×ªºÒ§ª¹Ô´ÍÒ¨ÁÕ¡Òõͺʹͧµ‹ÍàÊÕ§´ŒÇ ÈÖ¡ÉÒä´Œ¨Ò¡¡Ò÷íÒ¡Ô¨¡ÃÃÁµ‹Í仹Õé
กิจกรรมพัฒนาการเรียนรู
(ดูเฉลยกิจกรรมที่สวนเสริมดานหนาของเลมนี้)
๑. แบ่งกลุ่มให้แต่ละกลุ่มศึกษาข้อมูลที่ก�าหนด และร่วมกันอภิปราย ๒. น�าผลการอภิปรายของแต่ละกลุ่มมาร่วมกันสรุปเป็นความรู้ของห้อง โดโรธี รีแทลแลค ได้เล่ารายละเอียดในการทดลองของเธอ ซึ่งทําที่ วิทยาลัยสตรี ในเดนเวอร์ ให้ฟงว่า เธอได้นาํ พืชไปไว้ในห้องทดลองสองห้อง และเปดวิทยุทงั้ สองห้อง ห้องแรกเปด เพลงร็อก ห้องที่สองเปดเพลงอ่อนหวาน ผลการทดลองปรากฏว่า หลังจาก ๕ วัน ต้นไม้ทไี่ ด้ฟง เพลงอ่อนหวานมีความสมบูรณ์ดี และโน้มกิง่ เข้าหาวิทยุ ส่วนต้นไม้ทฟี่ ง เพลงร็อกนั้น ครึ่งหนึ่งใบเริ่มลีบ ต้นที่เหลือหยุดการเจริญเติบโต ร่วมกันอภิปรายประเด็นต่อไปนี้ ๑) จากการทดลองนี้ นักเรียนคิดว่าปญหาหรือข้อสงสัยของโดโรธีคืออะไร ๒) จากการทดลองนี้ ต้องจัดสิ่งใดให้เหมือนกัน และจัดสิ่งใดให้แตกต่างกัน ๓) สิ่งใดที่ผู้ท�าการทดลองต้องติดตามดู ๔) นักเรียนคิดว่า ผลการทดลองนี้สรุปได้ว่าอย่างไร ๕) นักเรียนคิดว่า ควรปรับปรุงการทดลองนี้หรือไม่ อย่างไร นอกจากแสง เสียง และสัมผัสแล้ว พืชยังมีการตอบสนองต่อสิ่งเร้า อื่น ๆ อีก เช่น ● รากพืชจะเจริญเข้าหาความชื้น ● ต้นตะบองเพชรเปลี่ยนใบเปนหนาม เพื่อลดการคายนํ้า การตอบสนองต่อสิ่งเร้าของพืชเพื่อให้สามารถดํารงชีวิตอยู่รอดได้
๒6
เกร็ดแนะครู ครูใหนักเรียนดูคลิปวิดีโอการตอบสนองตอเสียงของตนชอยนางรํา เพื่อให นักเรียนเขาใจมากยิ่งขึ้น
มุม IT ครูดาวนโหลดคลิปวิดีโอจาก www.youtube.com โดยพิมพคําวา ตนชอยนางรํา ในชองคนหาแลวคลิก จะปรากฏคลิปวิดีโอเรื่อง ตนชอยนางรํา ใหเลือกดู
26
คูมือครู
ขอสอบเนน การคิด แนว O-NET
ขอใดเปนการแสดงการตอบสนองของพืชตอแรงโนมถวงของโลก 1. ปลายดอกของตนพริกไทยบิดเปนเกลียวพันรอบหลัก 2. ดอกบัวหุบในตอนกลางคืน และบานในตอนกลางวัน 3. ปลายยอดของตนมะมวงเจริญขึ้นสูอากาศ 4. ตนกาบหอยแครงหุบใบทันทีที่มีแมลงมาเกาะ วิเคราะหคําตอบ ยอดของพืชจะเจริญในทิศทางตรงกันขามกับ แรงโนมถวงของโลก เพื่อชูใบรับแสงสวาง ดังนั้น ขอ 3. จึงเปนคําตอบ ที่ถูกตอง
กระตุนความสนใจ
สํารวจคนหา
อธิบายความรู
Engage
Explore
Explain
ขยายความเขาใจ
ตรวจสอบผล
Expand
Evaluate
Expand าใจ ขยายความเข
Evaluate ตรวจสอบผล
ขยายความเขาใจ (ดูเฉลยกิจกรรมที่สวนเสริมดานหนาของเลมนี้)
Expand
1. ใหนักเรียนรวมกันสรุปการตอบสนองตอ สิ่งเราของพืช 2. ใหนักเรียนแบงกลุมทํารายงานเรื่องการ ตอบสนองของพืช 3. ใหนักเรียนออกแบบการทดลองเรื่องการตอบสนองตอเสียงของพืช โดยดูรายละเอียดจาก กิจกรรมรวบยอด ตอนที่ 2 ขอ 2) หนา 27 4. ครูใหนักเรียนตอบคําถามจากกิจกรรม รวบยอด ตอนที่ 3 หนา 27 ลงในสมุด
กิจกรรมรวบยอด
ตอนที่ ๑ แนวคิดสําคัญ ช่วยกันสรุป ครูให้นักเรียนร่วมกันพูดสรุปว่าพืชมีการตอบสนองต่อสิ่งเร้าต่าง ๆ อย่างไร และเพราะเหตุใดพืชจึงมีการตอบสนองเช่นนั้น แล้วให้นักเรียนบันทึก ลงในสมุด ตอนที่ ๒ ลองคิด ลองทํา ๑) แบ่งกลุ่ม ให้แต่ละกลุ่มสืบค้นข้อมูลเรื่องการตอบสนองต่อสิ่งเร้า ของพืช จากแหล่งการเรียนรู้ต่าง ๆ แล้วจัดท�าเป็นรายงานส่งครู ๒) แบ่งกลุ่ม ให้แต่ละกลุ่มออกแบบการทดลองว่า พืชมีการตอบสนอง ต่อเสียงอย่างไร (ให้ครูคอยแนะน�า) โดยปฏิบัติ ดังนี้ เขียนสมมติฐานในการส�ารวจตรวจสอบของกลุ่มตนเอง ระบุตัวแปรควบคุมในการทดลองของกลุ่ม และตัวแปรอื่น ๆ ที่จะ เปลี่ยนแปลง น�าเสนอการทดลองที่ออกแบบไว้ให้ครูและเพื่อน ๆ ฟง ครูและนักเรียนร่วมกันพิจารณาเลือกการทดลองที่น่าสนใจมา ทดลองท�าร่วมกัน ตอนที่ ๓ คําถามวิทย์คิดสนุก ตอบคําถามลงในสมุด ๑) พืชมีการตอบสนองต่อสิ่งเร้าเพราะเหตุใด ๒) ต้นผักกระเฉดและต้นไมยราบมีการตอบสนองต่อสัมผัสเหมือนกัน หรือไม่ อย่างไร ๓) พืชมีการตอบสนองต่อแสงอย่างไร เพราะเหตุใดจึงมีการตอบสนอง ต่อแสงเช่นนั้น ๔) ท�าการทดลองปลูกต้นถัว่ ไว้ในกล่องมืดทึบ และเจาะช่องเล็ก ๆ ไว้ทาง ด้านซ้ายของกล่อง พืชจะมีการตอบสนองอย่างไร เพราะอะไรจึงมีการตอบสนอง เช่นนั้น ๕) ใบไม้ร่วงในฤดูหนาวเป็นการตอบสนองต่อสิ่งเร้าหรือไม่ เพราะอะไร
ตรวจสอบผล
Evaluate
1. ครูตรวจสอบวานักเรียนสรุปการตอบสนอง ตอสิ่งเราของพืชไดถูกตองหรือไม 2. ครูตรวจรายงานเรื่องการตอบสนองตอสิ่งเรา ของพืช โดยพิจารณาความถูกตองสมบูรณ ของขอมูล ความเรียบรอยของรายงาน 3. ครูประเมินผลการออกแบบการทดลอง เรื่องการตอบสนองตอเสียงของพืช
● ●
● ●
หลักฐานแสดงผลการเรียนรู 1. ใบบันทึกผลกิจกรรมหนูนอยนักทดลอง 2. รายงานเรื่องการตอบสนองตอสิ่งเราของพืช 3. แบบประเมินการออกแบบการทดลอง เรื่องการตอบสนองตอเสียงของพืช
๒7
กิจกรรมสรางเสริม ใหนักเรียนเขียนสรุปลงในสมุดวา การตอบสนองตอสิ่งเราของพืชที่ ทําใหเกิดการเปลี่ยนแปลงตางๆ มีผลตอการดํารงชีวิตของพืชอยางไรบาง
เกร็ดแนะครู ในขั้นขยายความเขาใจ ครูควรใหนักเรียนไดอธิบายสิ่งที่ไดเรียนรูมาแลว และสงเสริมใหนักเรียนนําสิ่งที่ไดเรียนรูไปประยุกตใชหรือขยายความรูและทักษะ ในสถานการณใหม
กิจกรรมทาทาย ใหนักเรียนยกตัวอยางการตอบสนองตอสิ่งเราของพืชที่นักเรียนเคยเห็น มา 1 ตัวอยาง พรอมกับอธิบายการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นลงในสมุด
คูมือครู
27