8858649122520

คูมือครู 㪌»ÃСͺ¡ÒÃÊ͹ËÇÁ¡Ñº

˹ѧÊ×ÍàÃÕ¹ ©ºÑº ÍÞ.

หนังสือเรียน รายวิชาพื้นฐาน

วิทยาศาสตร ชั้นประถมศึกษาปที่ ๔

กลุมสาระการเรียนรูวิทยาศาสตร ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช ๒๕๕๑ ศิริรัตน วงศศิริ

รักซอน รัตนวิจิตตเวช

ภาพปกนี้มีขนาดเทากับหนังสือเรียนฉบับจริงของนักเรียน

กระบวนการสอนแบบ 5 Es ชวยสรางทักษะการเรียนรู กิจกรรมมุงพัฒนาทักษะการคิด คำถาม + แนวขอสอบเพื่อยกผลสัมฤทธิ์ O - NET กิจกรรมบูรณาการเตรียมพรอมสู ASEAN 2558

เอกสารประกอบคูมือครู

กลุมสาระการเรียนรู วิทยาศาสตร

วิทยาศาสตร ชั้นประถมศึกษาปที่

4

สําหรับครู

คูมือครู Version ใหม

ลักษณะเดน

ขยายพื้นที่รูปเลมใหญขึ้นกวาเดิม จัดแบงพื้นที่ออกเปนโซน เพื่อคนหาขอมูลไดงาย สะดวก รวดเร็ว และดูเปนระเบียบ กระตุน ความสนใจ

สํารวจคนหา

Engage

Explore

อธิบายความรู Explain

ขยายความเขาใจ Expand

ตรวจสอบผล Evaluate

กระตุน ความสนใจ

สํารวจคนหา

Engage

Explore

อธิบายความรู Explain

ขยายความเขาใจ Expand

ตรวจสอบผล Evaluate

เปาหมายการเรียนรู สมรรถนะของผูเรียน คุณลักษณะอันพึงประสงค

หน า

โซน 1 กระตุน ความสนใจ

Engage

สํารวจคนหา

Explore

อธิบายความรู

Explain

ขยายความเขาใจ

Expand

ตรวจสอบผล

หน า

หนั ง สื อ เรี ย น

โซน 1

หนั ง สื อ เรี ย น

Evaluate

ขอสอบเนน การคิด ขอสอบเนน การคิด แนว NT แนว O-NET

O-NET บูรณาการเชื่อมสาระ

เกร็ดแนะครู

ขอสอบ

โซน 2

โซน 3

กิจกรรมสรางเสริม กิจกรรมทาทาย

นักเรียนควรรู

โซน 3

โซน 2 บูรณาการอาเซียน มุม IT

No.

คูมือครู

คูมือครู

No.

โซน 1 ขั้นตอนการสอนแบบ 5Es

โซน 2 ชวยครูเตรียมสอน

โซน 3 ชวยครูเตรียมนักเรียน

เพื่อใหครูเตรียมจัดกิจกรรมการเรียน การสอน โดยแนะนําขั้นตอนการสอนและ การจัดกิจกรรมแบบ 5Es อยางละเอียด เพื่อใหนักเรียนบรรลุตามตัวชี้วัด

เพื่อชวยลดภาระครูผูสอน โดยแนะนํา เกร็ดความรูสําหรับครู ความรูเสริมสําหรับ นักเรียน รวมทั้งบูรณาการความรูสูอาเซียน และมุม IT

เพือ่ ใหครูสะดวกตอการจัดกิจกรรม โดยแนะนํา กิจกรรมบูรณาการเชื่อมระหวางกลุมสาระ วิชา กิจกรรมสรางเสริม กิจกรรมทาทาย รวมถึงเนือ้ หา ที่เคยออกขอสอบ O-NET เก็งขอสอบ O-NET และแนวขอสอบเนนการคิด พรอมคําอธิบาย และเฉลยอยางละเอียด

ที่ใชในคูมือครู

แถบสีและสัญลักษณ

แถบสีแสดงขั้นตอนการสอนและการจัดกิจกรรม แบบ 5Es เพื่อใหครูทราบวาเปนขั้นการสอนขั้นใด

1. แถบสี 5Es สีแดง

สีเขียว

กระตุน ความสนใจ

เสร�ม

สํารวจคนหา

Engage

2

•

เปนขั้นที่ผูสอนเลือกใช เทคนิคกระตุน ความสนใจ เพื่อโยง เขาสูบทเรียน

สีสม

อธิบายความรู

Explore

•

เปนขั้นที่ผูสอน ใหผูเรียนสํารวจ ปญหา และศึกษา ขอมูล

สีฟา

Explain

•

เปนขั้นที่ผูสอน ใหผูเรียนคนหา คําตอบ จนเกิดความรู เชิงประจักษ

สีมวง

ขยายความเขาใจ

ตรวจสอบผล

Expand

•

Evaluate

เปนขั้นที่ผูสอน ใหผูเรียนนําความรู ไปคิดคนตอๆ ไป

•

เปนขั้นที่ผูสอน ประเมินมโนทัศน ของผูเรียน

2. สัญลักษณ สัญลักษณ

วัตถุประสงค

• เปาหมายการเรียนรู

• หลักฐานแสดงผล การเรียนรู

•

O-NET

(เฉพาะวิชา ชัน้ ทีส่ อบ O-NET O-NET)

• ชีแ้ นะเนือ้ หาทีเ่ คยออกขอสอบ

O-NET โดยยกตัวอยางขอสอบ พรอมวิเคราะหคาํ ตอบ อยางละเอียด

• เปนตัวอยางขอสอบทีม่ งุ เนน แนว

O-NET

การคิดใหครูนาํ ไปใชไดจริง รวมถึงเปนการเก็งขอสอบ O-NET ทีจ่ ะออก มีทงั้ ปรนัย - อัตนัย พรอมเฉลยอยางละเอียด

ขอสอบเนน การคิด แนว NT

•

ขยายความรูเพิ่มเติมจากเนื้อหา เพื่อใหครู นําไปใชอธิบายเพิ่มเติมใหนักเรียน ไดมีความรูมากขึ้น

บูรณาการเชื่อมสาระ

• แนะนําแนวทางการจัดกิจกรรม

•

ความรูห รือกิจกรรมเสริม ใหครูนาํ ไปใช เตรียมความพรอมใหกบั นักเรียนกอนเขาสู ประชาคมอาเซียน 2558 โดยบูรณาการ กับวิชาทีก่ าํ ลังเรียน

กิจกรรมสรางเสริม

• แนะนําแนวทางการจัดกิจกรรม

นักเรียนควรรู

บูรณาการอาเซียน

•

คูม อื ครู

แสดงรองรอยหลักฐานตามภาระงาน ที่ครูมอบหมาย เพื่อแสดงผลการเรียนรู ตามตัวชี้วัด

ขอสอบ

วัตถุประสงค

แทรกความรูเสริมสําหรับครู ขอเสนอแนะ ขอควรระวัง ขอสังเกต แนวทางการจัด กิจกรรมและอืน่ ๆ เพื่อประโยชนในการ จัดการเรียนการสอน

เกร็ดแนะครู

มุม IT

แสดงเปาหมายการเรียนรูที่นักเรียน ตองบรรลุตามตัวชี้วัด ตลอดจนสมรรถนะ ที่จะตองมี และคุณลักษณะที่พึงเกิดขึ้น กับนักเรียน

สัญลักษณ

แนะนําแหลงคนควาจากเว็บไซต เพื่อใหครู และนักเรียนไดเขาถึงขอมูลความรู ที่หลากหลาย ทั้งไทยและตางประเทศ

• แนวขอสอบ NT ในระดับ

ประถมศึกษา มีทงั้ ปรนัย - อัตนัย พรอมเฉลยอยางละเอียด

(เฉพาะวิชา ชัน้ ทีส่ อบ NT)

กิจกรรมทาทาย

เชือ่ มกับกลุม สาระ ชัน้ หรือวิชาอืน่ ทีเ่ กีย่ วของ

ซอมเสริมสําหรับนักเรียน ทีย่ งั ไมเขาใจเนือ้ หา

• แนะนําแนวทางการจัดกิจกรรม ตอยอดสําหรับนักเรียนทีเ่ รียนรู เนือ้ หาไดอยางรวดเร็ว และ ตองการทาทายความสามารถ ในระดับทีส่ งู ขึน้

คําแนะนําการใชคูมือครู การออกแบบกิจกรรมการเรียนการสอน คูมือครู รายวิชา วิทยาศาสตร ป.4 จัดทําขึ้นเพื่อใหครูผูสอนนําไปใชเปนแนวทางวางแผนการสอนเพื่อพัฒนา ผลสัมฤทธิท์ างการเรียน และประกันคุณภาพผูเ รียน ตามนโยบายของสํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขัน้ พืน้ ฐาน (สพฐ.) โดยใชหนังสือเรียน วิทยาศาสตร ป.4 ของบริษัท อักษรเจริญทัศน อจท. จํากัด เปนสื่อหลัก (Core Material) ประกอบ เสร�ม การสอนและการจัดกิจกรรมการเรียนรูใหสอดคลองกับมาตรฐานการเรียนรูและตัวชี้วัดกลุมสาระการเรียนรู วิทยาศาสตร 3 ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขัน้ พืน้ ฐาน พ.ศ. 2551 โดยออกแบบกิจกรรมการเรียนการสอนตามหลักการสําคัญ ดังนี้ 1 ออกแบบการสอนเปนหนวยการเรียนรูอิงมาตรฐาน คูม อื ครู รายวิชา วิทยาศาสตร ป.4 วางแผนการสอนโดยแบงเปนหนวยการเรียนรูต ามลําดับสาระ (Standard) และ หมายเลขขอของมาตรฐานการเรียนรูแ ละตัวชีว้ ดั แตละหนวยจะกําหนดเปาหมายการสอนและจุดประสงคการเรียนรู (Objective Learning) กิจกรรมการเรียนรู (Learning Activities) และแนวทางการประเมินผลการเรียนรู (Learning Evaluation) ไวชัดเจน ครูผูสอนสามารถจัดทําแผนการสอนใหครอบคลุมมาตรฐานการเรียนรู ตัวชี้วัด สมรรถนะ และคุณลักษณะ อันพึงประสงคที่เปนเปาหมายการเรียนรูตามที่กําหนดไวในสาระแกนกลาง (ตามแผนภูมิ) และสามารถบันทึกผลสัมฤทธิ์ ทางการเรียนของผูเรียนแตละคนลงในเอกสาร ปพ.5 ไดอยางมั่นใจ แผนภูมิแสดงองคประกอบของการออกแบบการเรียนรูอิงมาตรฐานและเนนผูเรียนเปนสําคัญ

า

พผ

ูเ

จุดปร

ะสง

ค ก

ส ภา

รียน

ร

รู ีเรยน

มาตรฐานการเรียนรู ตัวชี้วัดชั้นป

ทักษะการคิด การวัดประเมินผล การเรียนรู

กิจกรรมการเรียนรู

เทคนิคการสอน

คูม อื ครู

2 การจัดการเรียนรูที่ยึดผูเรียนเปนสําคัญ แนวคิ ด ในการจั ด การเรี ย นการสอนที่ ยึ ด ผู  เ รี ย นเป น สํ า คั ญ พั ฒ นามาจากปรั ช ญาและทฤษฎี ก ารเรี ย นรู  Constructivism ที่เชื่อวาการเรียนรูเปนกระบวนการที่เกิดขึ้นภายในสมองของผูเรียนแตละคน ผูเรียนเปนผูสรางความรู โดยการเชื่อมโยงระหวางสิ่งที่ไดเรียนรูจากบทเรียนใหมกับความรูหรือประสบการณเดิมที่มีอยู ทฤษฎีนี้มีความเชื่อวา ผูเรียนทุกคนไดเรียนรูและมีการสั่งสมความรูความเขาใจเกี่ยวกับสิ่งตางๆ ติดตัวมากอน ทีจ่ ะเขาสูห อ งเรียน ซึง่ เปนการเรียนรูท เี่ กิดจากประสบการณและสิง่ แวดลอมรอบตัวผูเ รียนแตละคน ดังนัน้ การจัดกิจกรรม เสร�ม การเรียนการสอนในแตละหนวยการเรียนรู ผูสอนจะตองคํานึงถึง

4

1. ความรูเดิมของผูเรียน วิธีการสอนที่ดีจะตองเริ่มตนจากจุดที่วา ผูเ รียนมีความรูอ ะไรมาบาง แลวจึงใหความรู หรือประสบการณใหม เพื่อตอยอดจาก ความรูเดิม นําไปสูการสรางความรู ความเขาใจใหม

2. ความรูเดิมของผูเรียนถูกตองหรือไม ผูส อนตองปรับเปลีย่ นความรูค วามเขาใจเดิม ของผูเรียนใหถูกตอง และเปนพฤติกรรม การเรียนรูใ หมทมี่ คี ณุ คาตอผูเรียน เพื่อสราง เจตคติหรือทัศนคติที่ดีตอการเรียนรู สิ่งเหลานั้น

3. ผูเรียนสรางความหมายสําหรับตนเอง ผูสอนตองสงเสริมใหผูเรียนนําความรู ความเขาใจที่เกิดขึ้นไปลงมือปฏิบัติ เพื่อขยายความรูใหลึกซึ้งและมีคุณคา ตอตัวผูเรียนมากที่สุด

แนวคิด Constructivism เนนใหผูเรียนสรางความรูโดยผานกระบวนการคิดและความอยากรูของตนเอง โดยมีผูสอนเปนผูสรางบรรยากาศ

การเรียนรูและกระตุนความสนใจ คอยจัดสถานการณใหผูเรียนเกิดความขัดแยงทางความคิดระหวางประสบการณเดิมกับประสบการณ ความรูใ หม เพือ่ กระตนุ ใหผเู รียนเชือ่ มโยงความรู ความคิด กับประสบการณทมี่ อี ยูเ ดิม แลวสังเคราะหเปนความรูห รือแนวคิดใหมๆ ไดดว ยตนเอง

3 การบูรณาการกระบวนการคิด การเรียนรูของผูเรียนแตละคนจะเกิดขึ้นที่สมอง ซึ่งเปนอวัยวะที่ทําหนาที่รูคิดภายใตสภาพแวดลอมที่เอื้ออํานวย และไดรบั การกระตนุ จูงใจอยางเหมาะสม สอดคลองกับสภาพจิตใจและความตองการของผูเ รียนแตละคน การจัดกิจกรรม การเรียนรูและสาระการเรียนรูที่สอดคลองกับความสนใจและมีความหมายตอผูเรียน จะชวยกระตุนใหสมองของผูเรียน สามารถรับรูและเรียนรูไดอยางมีประสิทธิภาพตามขั้นตอนการทํางานของสมอง ดังนี้ 1. สมองจะเรียนรูและสืบคน โดยการสังเกต คนหา ซักถาม และทดลอง ปฏิบัติ จนทําใหคนพบความรูความเขาใจ ไดอยางรวดเร็ว

2. สมองจะแยกแยะคุณคาของสิ่งตางๆ โดยการตัดสินใจวิพากษวิจารณ แสดง ความคิดเห็น ยอมรับหรือตอตานตาม อารมณความรูสึกที่เกิดขึ้นในขณะที่เรียนรู

3. สมองจะประมวลเนื้อหาสาระ โดยการสรุปเปนความคิดรวบยอดจาก เรื่องราวที่ไดเรียนรูใหมนําไปผสมผสานกับ ความรูห รือประสบการณเดิมทีถ่ กู จัดเก็บอยูใ น สมอง ผานการกลัน่ กรองเพือ่ สังเคราะหเปน ความรูค วามเขาใจใหมๆ หรือเปนทัศนคติใหม ที่จะเก็บบรรจุไวในสมองของผูเรียน

การเรียนรูที่มีประสิทธิภาพจึงตองเปนการเรียนรูที่เกิดจากกระบวนการคิดของผูเรียน เพราะการเรียนรูจะเกิดขึ้น เมื่อสมองรูคิด และตองเปนการคิดไดครบถวนตามขั้นตอนการทํางานของสมองผูเรียน โดยเริ่มตนจาก 1. ระดับการคิดพื้นฐาน ไดแก การสังเกต การจําแนก การคาดคะเน การสื่อความหมาย การรวบรวมขอมูล การสรุปผล เปนตน

คูม อื ครู

2. ระดับลักษณะการคิด ไดแก การคิดกวาง คิดลึกซึ้ง คิดไกล คิดหลากหลาย คิดคลอง คิดอยางมีเหตุผล เปนตน

3. ระดับกระบวนการคิด ไดแก กระบวนการคิดอยางมีวิจารณญาณ กระบวนการแกปญหา กระบวนการ คิดสรางสรรค กระบวนการคิดสังเคราะหวิจัย เปนตน

5Es การจัดกิจกรรมตามขั้นตอนวัฏจักรการเรียนรู 5Es ขั้นตอนการสอนที่สัมพันธกับขั้นตอนการคิดและการทํางานทางสมองของผูเรียนที่นิยมใชอยางแพรหลาย คือ วัฏจักรการเรียนรู 5Es ซึ่งผูจัดทําคูมือครูไดนํามาใชเปนแนวทางออกแบบกิจกรรมการเรียนการสอนในแตละหนวย ตามลําดับขั้นตอนการเรียนรู ดังนี้ ขั้นที่ 1

กระตุนความสนใจ

(Engage)

เสร�ม

5

เปนขัน้ ทีผ่ สู อนนําเขาสูบ ทเรียน เพือ่ กระตุน ความสนใจของผูเ รียนดวยเรือ่ งราวหรือเหตุการณทนี่ า สนใจโดยใชเทคนิควิธกี ารสอน และคําถามทบทวนความรูหรือประสบการณเดิมของผูเรียน เพื่อเชื่อมโยงผูเรียนเขาสูความรูของบทเรียนใหม ชวยใหผูเรียนสามารถ สรุปประเด็นสําคัญที่เปนหัวขอและสาระการเรียนรูของบทเรียนได จึงเปนขั้นตอนการสอนที่สําคัญ เพราะเปนการเตรียมความพรอม และสรางแรงจูงใจใฝเรียนรูแกผูเรียน

ขั้นที่ 2

สํารวจคนหา

(Explore)

เปนขัน้ ทีผ่ สู อนเปดโอกาสใหผเู รียนลงมือศึกษา สังเกต หรือรวมมือกันสํารวจ เพือ่ ใหเห็นขอบขายของปญหา รวมถึงวิธกี ารศึกษา คนควา การรวบรวมขอมูลความรูที่จะนําไปสูการสรางความเขาใจประเด็นปญหานั้นๆ เมื่อผูเรียนทําความเขาใจในประเด็นหัวขอที่จะ ศึกษาคนควาอยางถองแทแลว ก็ลงมือปฏิบัติเพื่อเก็บรวบรวมขอมูลความรู สํารวจตรวจสอบ โดยวิธีการตางๆ เชน สัมภาษณ ทดลอง อานคนควาขอมูลจากเอกสาร แหลงขอมูลตางๆ จนไดขอมูลความรูตามที่ตั้งประเด็นศึกษาไว

ขั้นที่ 3

อธิบายความรู

(Explain)

เปนขั้นที่ผูสอนมีปฏิสัมพันธกับผูเรียน เชน ใหการแนะนํา ตั้งคําถามกระตุนใหคิด เพื่อใหผูเรียนคนหาคําตอบ และนําขอมูล ความรูจากการศึกษาคนควาในขั้นที่ 2 มาวิเคราะห สรุปผล และนําเสนอผลที่ไดศึกษาคนความาในรูปแบบสารสนเทศตางๆ เชน เขียนแผนภูมิ แผนผังแสดงมโนทัศน เขียนความเรียง เขียนรายงาน เปนตน ในขั้นตอนนี้ฝกใหผูเรียนใชสมองคิดวิเคราะหและ สังเคราะหอยางเปนระบบ

ขั้นที่ 4

ขยายความเขาใจ

(Expand)

เปนขั้นที่ผูสอนเลือกใชเทคนิควิธีการสอนตางๆ ที่สงเสริมใหผูเรียนนําความรูที่เกิดขึ้นไปคิดคนสืบคนตอๆ ไป เพื่อพัฒนาทักษะ การเรียนรูและการทํางานรวมกันเปนกลุม ระดมสมองเพื่อคิดสรางสรรครวมกัน ผูเรียนสามารถนําความรูที่สรางขึ้นใหมไปเชื่อมโยง กับประสบการณเดิมโดยนําขอสรุปทีไ่ ดไปใชอธิบายเหตุการณตา งๆ หรือนําไปปฏิบตั ใิ นสถานการณใหมๆ ทีเ่ กีย่ วของกับชีวติ ประจําวัน ของตนเอง เพื่อขยายความรูความเขาใจใหกวางขวางยิ่งขึ้น ในขั้นตอนนี้ฝกสมองของผูเรียนใหสามารถคิดริเริ่มสรางสรรคอยางมี คุณภาพ เสริมสรางวิสัยทัศนใหกวางไกลออกไป

ขั้นที่ 5

ตรวจสอบผล

(Evaluate)

เปนขัน้ ทีผ่ สู อนประเมินมโนทัศนของผูเ รียน โดยตรวจสอบจากความคิดทีเ่ ปลีย่ นไปและความคิดรวบยอดทีเ่ กิดขึน้ ใหม ตรวจสอบ ทักษะ กระบวนการปฏิบัติ การแกปญหา การตอบคําถามรวบยอด และการเคารพความคิดหรือยอมรับเหตุผลของคนอื่น เพื่อการ สรางสรรคความรูร ว มกัน ผูเ รียนสามารถประเมินผลการเรียนรูข องตนเอง เพือ่ สรุปผลวามีความรูอ ะไรเพิม่ ขึน้ มาบาง เกิดความเขาใจ มากนอยเพียงใด และจะนําความรูเหลานั้นไปประยุกตใชในการเรียนรูเรื่องอื่นๆ ไดอยางไร ผูเรียนจะเกิดเจตคติและเห็นคุณคาของ ตนเองจากผลการเรียนรูที่เกิดขึ้น ซึ่งเปนการเรียนรูที่มีความสุขอยางแทจริง

การจัดกิจกรรมการเรียนรูตามขั้นตอนวัฏจักรการสรางความรูแบบ 5Es จึงเปนรูปแบบการเรียนการสอนที่เนน ผูเ รียนเปนสําคัญอยางแทจริง เพราะสงเสริมใหผเู รียนไดลงมือปฏิบตั ติ ามขัน้ ตอนของกระบวนการสรางความรูด ว ยตนเอง และฝกฝนใหใชกระบวนการคิดและกระบวนการกลุมอยางชํานาญ กอใหเกิดทักษะชีวิต ทักษะการทํางานและทักษะการ เรียนรูที่มีประสิทธิภาพ สงผลตอการยกระดับผลสัมฤทธิ์ของผูเรียน ตามเปาหมายของการปฏิรูปการศึกษาทศวรรษที่ 2 (พ.ศ. 2552-2561) ทุกประการ คูม อื ครู

O-NET การเพิ่มผลสัมฤทธิ์ O-NET

การจัดกิจกรรมการเรียนการสอนตามขั้นตอนวัฏจักรการเรียนรู 5Es ในแตละหนวยการเรียนรู ทางผูจัดทํา จะเสนอแนะวิธีสอนรูปแบบกิจกรรมการเรียนรู พรอมทั้งออกแบบเครื่องมือวัดผลประเมินผลที่สอดคลองกับตัวชี้วัด และสาระการเรียนรูแกนกลางไวทุกขั้นตอน โดยยึดหลักสําคัญ คือ เปาหมายของการวัดผลประเมินผล เสร�ม

6

1. การวัดผลทุกครั้งตองนําผล การวัดมาปรับปรุงพัฒนาผูเรียน เปนรายบุคคล

2. การประเมินผลมีเปาหมาย เพื่อพัฒนาการเรียนรูของผูเรียน จนเต็มศักยภาพ

3. การนําผลการวัดและประเมิน ทุกครั้งมาวางแผนปรับปรุงกิจกรรม การเรียนการสอน การเลือกเทคนิค วิธีการสอน และสื่อการเรียนรูให เหมาะสมกับสภาพจริงของผูเรียน

การทดสอบผูเรียน 1. การใชขอสอบอัตนัย เนนการอาน การคิดวิเคราะห และเขียนสรุปเพิ่มมากขึ้น 2. การใชคําถามกระตุนการคิด ควบคูกับการทําขอสอบที่เนนการคิดตลอดตอเนื่องตามลําดับกิจกรรมการเรียนรูและ ตัวชี้วัด 3. การทดสอบตองดําเนินการทั้งกอนเรียน ระหวางเรียน และเมื่อสิ้นสุดการเรียน การทดสอบระหวางเรียน ต อ งใช ข  อ สอบทั้ ง ชนิ ด ปรนั ย และอั ต นั ย และเป น การทดสอบเพื่ อ วิ นิ จ ฉั ย ผลการเรี ย นของผู  เ รี ย นแต ล ะคน เพื่อวัดการสอนซอมเสริมใหบรรลุตัวชี้วัดทุกตัว 4. การสอบกลางภาค (ถามี) ควรนําขอสอบหรือแบบฝกหัดที่นักเรียนสวนใหญทําผิดบอยๆ มาสรางเปนแบบทดสอบ อีกครัง้ เพือ่ ตรวจสอบความรูค วามเขาใจทีถ่ กู ตอง และประเมินความกาวหนาของผูเรียนแตละคน 5. การสอบปลายภาคเรียนเพื่อวัดผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนตามตัวชี้วัดที่สําคัญ ควรออกขอสอบใหมีลักษณะเดียวกับ ขอสอบ O-NET โดยเนนการคิดวิเคราะห สังเคราะห เชื่อมโยงประยุกตใช เพื่อสรางความคุนเคย และฝกฝน วิธีการทําขอสอบดวยความมั่นใจ 6. การนําผลการทดสอบของผูเรียนมาวิเคราะห โดยผลการสอบกอนการเรียนตองสามารถพยากรณผลการสอบ กลางภาค และผลการสอบกลางภาคตองทํานายผลการสอบปลายภาคของผูเ รียนแตละคน เพือ่ ประเมินพัฒนาการ ความกาวหนาของผูเรียนเปนรายบุคคล 7. ผลการทดสอบปลายป ปลายภาค ตองมีคาเฉลี่ยสอดคลองกับคาเฉลี่ยของการสอบ NT ที่เขตพื้นที่การศึกษา จัดสอบ รวมทั้งคาเฉลี่ยของการสอบ O-NET ชวงชั้นที่สอดคลองครอบคลุมมาตรฐานการเรียนรูและตัวชี้วัดสําคัญ เพือ่ สะทอนประสิทธิภาพของครูผสู อนในการออกแบบการเรียนรูแ ละประกันคุณภาพผูเ รียนทีต่ รวจสอบผลไดชดั เจน การจัดการเรียนการสอนในแตละหนวยการเรียนรู ตองใหผูเรียนไดสั่งสมความรู สะสมความเขาใจไปทีละเล็ก ละนอยตามลําดับขัน้ ตอนของกิจกรรมการเรียนรู 5Es เพือ่ ใหผเู รียนไดเติมเต็มองคความรูอ ยางตอเนือ่ ง จนสามารถปฏิบตั ิ ชิ้นงานหรือภาระงานรวบยอดของแตละหนวยผานเกณฑประกันคุณภาพในระดับที่นาพึงพอใจ เพื่อรองรับการประเมิน ภายนอกจาก สมศ. ตลอดเวลา คูม อื ครู

ASEAN การเรียนรูสูประชาคมอาเซียน เพื่ออํานวยความสะดวกแกครูผูสอนในการจัดกิจกรรมการเรียนรูบูรณาการอาเซียนศึกษา ผูจัดทําไดวิเคราะห มาตรฐานการเรียนรู และตัวชี้วัดที่มีสาระการเรียนรูสอดคลองกับองคความรูเกี่ยวกับประชาคมอาเซียนในแงมุมตางๆ ครอบคลุมทัง้ ประชาคมการเมืองและความมัน่ คงอาเซียน ประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน และประชาคมสังคมและวัฒนธรรม อาเซียน เพื่อสงเสริมการเรียนรูใหผูเรียนเกิดความตระหนัก มีความรูความเขาใจเหมาะสมกับระดับชั้นและกลุมสาระ การเรียนรู โดยเสนอแนะวิธีการจัดกิจกรรมบูรณาการเนื้อหาสาระตางๆ ที่เปนประโยชนตอผูเรียนและเปนการชวย เตรียมความพรอมผูเ รียนทุกคนทีจ่ ะกาวเขาสูก ารเปนสมาชิกของประชาคมอาเซียนไดอยางมัน่ ใจตามขอตกลงปฏิญญา เสร�ม ชะอํา-หัวหิน วาดวยความรวมมือดานการศึกษาเพือ่ บรรลุเปาหมายประชาคมอาเซียนทีเ่ อือ้ อาทรและแบงปน จึงกําหนด 7 เปนนโยบายใหกระทรวงศึกษาธิการจัดการเรียนรูเตรียมความพรอมผูเรียนเขาสูประชาคมอาเซียนภายในป พ.ศ. 2558 ตามแนวปฏิบัติที่สําคัญ ดังนี้

การจัดการเรียนรูส ู ประชาคมการเมืองและความมัน่ คงอาเซียน 1. การสรางความรูความเขาใจ และตระหนักถึงความสําคัญของ กฎบัตรอาเซียน และความรวมมือ ของ 3 เสาหลัก ซึง่ กฎบัตรอาเซียน ในขณะนี้มีสถานะเปนกฎหมายที่ ประเทศสมาชิกจะตองปฏิบัติตาม หลักการที่กําหนดไวเพื่อใหบรรลุ เปาหมายของกฎบัตรมาตราตางๆ

2. การสงเสริมหลักการ ประชาธิปไตยและการสราง สิ่งแวดลอมประชาธิปไตย เพื่อการอยูรวมกันอยางกลมกลืน ภายใตวิถีชีวิตอาเซียนที่มีความ หลากหลายดานสังคมและ วัฒนธรรม

4. การตระหนักในคุณคาของ สายสัมพันธทางประวัติศาสตร และมรดกทางวัฒนธรรมที่มี พัฒนาการรวมกัน เพื่อเชื่อม อัตลักษณและสรางจิตสํานึก ในการเปนประชากรของประชาคม อาเซียนรวมกัน

3. การสงเสริมการศึกษาดาน สิทธิมนุษยชน เพื่อสรางประชาคม อาเซียนใหเปนประชาคมเพื่อ ประชาชนอยางแทจริง สามารถ อยูรวมกันไดบนพื้นฐานการเคารพ ในคุณคาของศักดิ์ศรีแหงความ เปนมนุษยเทาเทียมกัน

5. การสงเสริมสันติภาพ ความ มั่นคง และความปรองดองในสังคม ทั้งระดับประเทศและภูมิภาคของ อาเซียนบนพื้นฐานสันติวิธีและการ อยูรวมกันดวยขันติธรรม

คูม อื ครู

การจัดการเรียนรูส ู ประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน

เสร�ม

8

1. การพัฒนาทักษะการทํางาน เพื่อเสริมสรางผูเรียนใหมีทักษะ วิชาชีพที่จําเปนสอดคลองกับ ความตองการของตลาดแรงงาน และสถานประกอบการในอาเซียน สามารถเทียบโอนผลการเรียน และการทํางานตามมาตรฐานฝมือ แรงงานในภูมิภาคอาเซียน

2. การเสริมสรางวินัย ความรับผิดชอบ และเจตคติรักการทํางาน สามารถพึ่งพาตนเอง มีทักษะชีวิต ดํารงชีวิตอยางมีความสุข เห็นคุณคา และภูมิใจในตนเอง ในฐานะที่เปนพลเมืองไทยและ อาเซียน

3. การเรียนรูเพื่อพัฒนาตนเอง อยางตอเนื่องตลอดชีวิต ใหมี ทักษะการทํางานตามมาตรฐาน อาชีพ และคุณวุฒิของวิชาชีพสาขา ตางๆ เพื่อรองรับการเตรียมเคลื่อน ยายแรงงานมีฝมือและการเปน ประชาคมเศรษฐกิจอาเซียนที่ เขมแข็ง เพื่อสรางขีดความสามารถ ในการแขงขันในเวทีโลก

การจัดการเรียนรูส ู ประชาคมสังคมและวัฒนธรรมอาเซียน 1. การเสริมสรางความรวมมือ ในลักษณะสังคมที่เอื้ออาทร ของประชากรอาเซียน โดยยึด หลักการสําคัญ คือ ความงดงาม ของประชาคมอาเซียนมาจาก ความแตกตางและหลากหลายทาง วัฒนธรรมที่ลวนแตมีคุณคาตอ มรดกทางวัฒนธรรมของอาเซียน ซึ่งประชาชนทุกคนตองอนุรักษ สืบสานใหยั่งยืน

2. การเสริมสรางคุณลักษณะ ของผูเรียนใหเปนพลเมืองอาเซียน ที่มีศักยภาพในการกาวเขาสู ประชาคมอาเซียนอยางมั่นใจ เปนผูที่มีสุขภาพสมบูรณแข็งแรง มีทักษะการสื่อสาร ทักษะการ ทํางาน ทักษะทางสังคม สามารถ ทํางานรวมกับผูอื่นไดอยาง สรางสรรค และมีองคความรู เกี่ยวกับอาเซียนที่จําเปนตอการ ดํารงชีวิตอยางมีคุณภาพ

4. การสงเสริมการเรียนรูดาน ศิลปะ วัฒนธรรม ประเพณี วิถชี วี ติ ความเปนอยูข องเพือ่ นบาน ในอาเซียน เพื่อสรางจิตสํานึกของ ความเปนประชาคมอาเซียนและ ตระหนักถึงหนาที่ของการเปน พลเมืองอาเซียนรวมกัน

3. การสงเสริมการเรียนรูภาษา อังกฤษเพื่อการสื่อสารและการ ทํางานตามมาตรฐานอาชีพที่ กําหนดและสนับสนุนการเรียนรู ภาษาอาเซียนและภาษาเพื่อนบาน เพื่อชวยเสริมสรางสัมพันธภาพทาง สังคม และการอยูรวมกันอยางสันติ ทามกลางความหลากหลายทาง วัฒนธรรม

5. การสรางความรูและความ ตระหนักเกี่ยวกับดานสิ่งแวดลอม ปญหาและผลกระทบตอคุณภาพ ชีวิตของประชากรในภูมิภาค รวมทั้งแนวทางการพัฒนาอยาง ยั่งยืน ใหเปนมรดกสืบทอดแก พลเมืองอาเซียนในรุนหลังตอๆ ไป

กระทรวงศึกษาธิการจึงประกาศนโยบายการปฏิรูปการศึกษาทศวรรษที่ 2 (พ.ศ. 2552-2561) เพื่อเรงพัฒนาเด็ก และเยาวชนไทยใหเปนทรัพยากรมนุษยของชาติที่มีทักษะและความชํานาญ พรอมเผชิญกับความเปลี่ยนแปลงและ การแขงขันทั้งในภูมิภาคอาเซียนและภูมิภาคอื่นๆ ของสังคมโลก ทั้งนี้ผูบริหารสถานศึกษา ครูผูสอน และผูปกครอง ควรรวมมือกันอยางใกลชิดในการดูแลชวยเหลือผูเรียนและจัดประสบการณการเรียนรูเพื่อพัฒนาผูเรียนจนเต็มศักยภาพ เพื่อกาวเขาสูการเปนพลเมืองอาเซียนอยางมีเกียรติภูมิและศักดิ์ศรีความเปนมนุษยของตน คณะผูจัดทํา คูม อื ครู

ตัวชี้วัดและสาระการเรียนรูแกนกลาง สาระที่ 1

วิทยาศาสตร (เฉพาะชั้น ป.4)*

สิ่งมีชีวิตกับกระบวนการดํารงชีวิต

มาตรฐาน ว 1.1 เขาใจหนวยพื้นฐานของสิ่งมีชีวิต ความสัมพันธของโครงสรางและหนาที่ของระบบตางๆ ของสิ่งมีชีวิต ที่ทํางานสัมพันธกัน มีกระบวนการสืบเสาะหาความรู สื่อสารสิ่งที่เรียนรูและนําความรูไปใชในการดํารง ชีวิตของตนเองและดูแลสิ่งมีชีวิต ชั้น

ตัวชี้วัด

ป.4 1. ทดลองและอธิบายหนาทีข่ อง ทอลําเลียงและปากใบของพืช 2. อธิบายนํ้า แกสคารบอนไดออกไซด แสง และคลอโรฟลล เปนปจจัยที่จําเปนบางประการ ตอการเจริญเติบโต และการ สังเคราะหดวยแสงของพืช 3. ทดลองและอธิบายการ ตอบสนองของพืชตอแสง เสียง และการสัมผัส 4. อธิบายพฤติกรรมของสัตวที่ ตอบสนองตอแสง อุณหภูมิ การสัมผัส และนําความรู ไปใชประโยชน

สาระการเรียนรูแกนกลาง ●

●

●

●

●

สาระที่ 5

เสร�ม

9

หนวยการเรียนรูในหนังสือเรียน

ภายในลําตนของพืชมีทอลําเลียงเพื่อ ลําเลียงนํ้าและอาหาร และในใบมี ปากใบทําหนาที่คายนํ้า ปจจัยที่สําคัญตอการเจริญเติบโต และ การสังเคราะหดวยแสงของพืช ไดแก นํ้า แกสคารบอนไดออกไซด แสง และคลอโรฟลล

• หนวยการเรียนรูท ี่ 1 พืชใกลตวั เรา บทที่ 1 โครงสรางของพืช • หนวยการเรียนรูท ี่ 1 พืชใกลตวั เรา บทที่ 2 พืชเจริญเติบโต

พืชมีการตอบสนองตอแสง เสียง และการสัมผัส ซึ่งเปนสภาพแวดลอม ภายนอก พฤติกรรมของสัตวเปนการแสดงออก ของสัตวในลักษณะตางๆ เพื่อตอบสนองตอสิ่งเรา เชน แสง อุณหภูมิ การสัมผัส นําความรูเกี่ยวกับพฤติกรรมของสัตว ไปใชประโยชนในการจัดสภาพ แวดลอมใหเหมาะสมกับการดํารงชีวิต ของสัตวและเพื่อพัฒนาอุตสาหกรรม การเกษตร

• หนวยการเรียนรูท ี่ 1 พืชใกลตวั เรา บทที่ 3 พืชมีการตอบสนอง • หนวยการเรียนรูท ี่ 2 สัตวโลกนารัก บทที่ 1 สัตวมีการตอบสนอง

พลังงาน

มาตรฐาน ว 5.1 เขาใจความสัมพันธระหวางพลังงานกับการดํารงชีวิต การเปลี่ยนรูปพลังงาน ปฏิสัมพันธ ระหวางสาร และพลังงาน ผลของการใชพลังงานตอชีวิตและสิ่งแวดลอม มีกระบวนการสืบเสาะหาความรู สื่อสาร สิ่งที่เรียนรูและนําความรูไปใชประโยชน ชั้น

ตัวชี้วัด

สาระการเรียนรูแกนกลาง

หนวยการเรียนรูในหนังสือเรียน

ป.4 1. ทดลองและอธิบายการเคลื่อนที่ • แสงเคลื่อนที่จากแหลงกําเนิดทุก • หนวยการเรียนรูท ี่ 4 ของแสงจากแหลงกําเนิด ทิศทางและเคลื่อนที่เปนแนวเสนตรง พลังงานแสง บทที่ 1 แสงกับการมองเห็น

_________________________________ * สํานักวิชาการและมาตรฐานการศึกษา สํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน, สาระการเรียนรูแกนกลาง กลุมสาระการเรียนรูวิทยาศาสตร. (กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพชุมนุมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย, 2551), หนา 10-100.

คูม อื ครู

ชั้น

เสร�ม

10

ตัวชี้วัด

สาระการเรียนรูแกนกลาง

หนวยการเรียนรูในหนังสือเรียน

ป.4 2. ทดลองและอธิบายการสะทอน • แสงตกกระทบวัตถุจะเกิดการสะทอน ของแสงที่ตกกระทบวัตถุ ของแสง โดยมีมุมตกกระทบเทากับ มุมสะทอน 3. ทดลองและจําแนกวัตถุตาม • เมื่อแสงตกกระทบวัตถุตางกัน จะผาน • หนวยการเรียนรูท ี่ 4 ลักษณะการมองเห็นจากแหลง วัตถุแตละชนิดไดตา งกัน ทําใหจาํ แนก พลังงานแสง กําเนิดแสง วัตถุออกเปนตัวกลางโปรงใส ตัวกลาง บทที่ 1 แสงกับ โปรงแสง และวัตถุทึบแสง การมองเห็น 4. ทดลองและอธิบายการหักเห • เมื่อแสงเคลื่อนที่ผานตัวกลางที่ ของแสงเมื่อผานตัวกลาง ตางชนิดกัน ทิศทางการเคลื่อนที่ โปรงใสสองชนิด ของแสงเปลี่ยน เรียกการหักเห ของแสง 5. ทดลองและอธิบายการเปลี่ยน • เซลลสุริยะเปนอุปกรณที่เปลี่ยน • หนวยการเรียนรูท ี่ 4 แสงเปนพลังงานไฟฟาและนํา พลังงานแสงเปนพลังงานไฟฟา พลังงานแสง ความรูไปใชประโยชน อุปกรณ ไฟฟาหลายชนิดมีเซลลสุริยะ บทที่ 2 เมื่อแสงเปลี่ยนรูป เปนสวนประกอบ เชน เครื่องคิดเลข 6. ทดลองและอธิบายแสงขาว • แสงขาวผานปริซมึ จะเกิดการกระจาย • หนวยการเรียนรูท ี่ 4 พลังงานแสง ประกอบดวยแสงสีตางๆ และ ของแสงเปนแสงสีตางๆ นําไปใช นําความรูไปใชประโยชน อธิบายปรากฏการณธรรมชาติ เชน บทที่ 3 การกระจายแสงขาว การเกิดรุงกินนํ้า

สาระที่ 6

กระบวนการเปลี่ยนแปลงของโลก

มาตรฐาน ว 6.1 เขาใจกระบวนการตางๆ ที่เกิดขึ้นบนผิวโลกและภายในโลก ความสัมพันธของกระบวนการตางๆ มี ผลตอการเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศ ภูมิประเทศ และสัณฐานของโลก มีกระบวนการสืบเสาะหาความรู และจิตวิทยาศาสตร สื่อสารสิ่งที่เรียนรูและนําความรูไปใชประโยชน ชั้น

ตัวชี้วัด

ป.4 1. สํารวจและอธิบายการเกิดดิน 2. ระบุชนิดและสมบัติของดิน ที่ใชปลูกพืชในทองถิ่น

คูม อื ครู

สาระการเรียนรูแกนกลาง

หนวยการเรียนรูในหนังสือเรียน

• ดินเกิดจากหินที่ผุพังผสมกับซากพืช ซากสัตว • ดินมีสวนประกอบของเศษหิน อินทรียวัตถุ นํ้า และอากาศในสัดสวน ที่แตกตางกัน ทําใหเกิดดินหลายชนิด พืชแตละชนิดเจริญเติบโตไดดีในดิน ที่แตกตางกัน ดังนั้นการปลูกพืช จึงควรเลือกใชดินใหเหมาะสม

• หนวยการเรียนรูท ี่ 3 ดินในทองถิน่ ของเรา บทที่ 1 การเกิดดินและ สมบัติของดิน

สาระที่ 7

ดาราศาสตรและอวกาศ

มาตรฐาน ว 7.1 เขาใจวิวัฒนาการของระบบสุริยะ กาแล็กซีและเอกภพ การปฏิสัมพันธภายในระบบสุริยะ และผลตอ สิ่งมีชีวิตบนโลก มีกระบวนการสืบเสาะหาความรูและจิตวิทยาศาสตร สื่อสารสิ่งที่เรียนรูและนําความรู ไปใชประโยชน ชั้น

ตัวชี้วัด

สาระการเรียนรูแกนกลาง

ป.4 1. สรางแบบจําลองเพื่ออธิบาย ลักษณะของระบบสุริยะ

สาระที่ 8

หนวยการเรียนรูในหนังสือเรียน

• ระบบสุริยะประกอบดวยดวงอาทิตย • หนวยการเรียนรูท ี่ 5 เปนศูนยกลาง และมีบริวารโคจรอยู ครอบครัวระบบสุรยิ ะ โดยรอบ คือ ดาวเคราะหแปดดวง บทที่ 1 ดวงอาทิตยและ ดาวเคราะหแคระ ดาวเคราะหนอย ดาวบริวาร ดาวหาง และวัตถุขนาดเล็กอื่นๆ สวนดาวตกหรือผีพุงไต อุกกาบาต อาจเกิดมาจากดาวหาง ดาวเคราะห นอย หรือวัตถุขนาดเล็กอื่นๆ

เสร�ม

11

ธรรมชาติของวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี

มาตรฐาน ว 8.1 ใชกระบวนการทางวิทยาศาสตรและจิตวิทยาศาสตร ในการสืบเสาะหาความรู การแกปญหา รูวา ปรากฏการณทางธรรมชาติที่เกิดขึ้นสวนใหญมีรูปแบบที่แนนอน สามารถอธิบายและตรวจสอบได ภายใตขอมูลและเครื่องมือที่มีอยู ในชวงเวลานั้นๆ เขาใจวาวิทยาศาสตร เทคโนโลยี สังคม และ สิ่งแวดลอมมีความเกี่ยวของสัมพันธกัน ชั้น

ตัวชี้วัด

ป.4 1. ตั้งคําถามเกี่ยวกับประเด็น หรือเรื่อง หรือ สถานการณที่จะศึกษาตามที่กําหนดใหหรือ ตามความสนใจ 2. วางแผนการสังเกต เสนอวิธีสํารวจ ตรวจสอบ หรือศึกษาคนควาและคาดการณ สิ่งที่จะพบจากการสํารวจตรวจสอบ 3 เลือกอุปกรณที่ถูกตองเหมาะสมในการ สํารวจตรวจสอบ 4. บันทึกขอมูลในเชิงปริมาณ นําเสนอผล สรุปผล 5. สรางคําถามใหมเพื่อการสํารวจตรวจสอบ ตอไป 6. แสดงความคิดเห็นและสรุปสิ่งที่ไดเรียนรู 7. บันทึกและอธิบายผลการสํารวจตรวจสอบ อยางตรงไปตรงมา 8. นําเสนอ จัดแสดงผลงาน โดยอธิบายดวย วาจา หรือเขียนอธิบายกระบวนการและ ผลงานใหผูอื่นเขาใจ

สาระการเรียนรูแกนกลาง หนวยการเรียนรูในหนังสือเรียน

_

บูรณาการสูการจัดการเรียน การสอนในทุกหนวย การเรียนรู

คูม อื ครู

คําอธิบายรายวิชา รายวิชา วิทยาศาสตร ชั้นประถมศึกษาปที่ 4 รหัสวิชา ว…………………………………

เสร�ม

12

ทดลองและอธิบายหนาที่ของทอลําเลียงและปากใบของพืช นํ้า แกสคารบอนไดออกไซด แสง และคลอโรฟลล เปนปจจัยที่จําเปนบางประการตอการเจริญเติบโตและการสังเคราะหดวยแสงของพืช การตอบสนองของพืชตอแสง เสียง และการสัมผัส พฤติกรรมของสัตวที่ตอบสนองตอแสง อุณหภูมิ และ การสัมผัส การเกิดดิน ชนิดและสมบัติของดินที่ใชปลูกพืชในทองถิ่น การเคลื่อนที่ของแสงจากแหลงกําเนิด การสะทอนของแสงทีต่ กกระทบวัตถุ การจําแนกวัตถุตามลักษณะการมองเห็นจากแหลงกําเนิดแสง การหักเห ของแสงเมือ่ ผานตัวกลางโปรงใสสองชนิด การเปลีย่ นแสงเปนพลังงานไฟฟา แสงขาวประกอบดวยแสงสีตา งๆ การสรางแบบจําลองเพื่ออธิบายลักษณะของระบบสุริยะ โดยใชกระบวนการทางวิทยาศาสตร และจิตวิทยาศาสตรในการสืบเสาะหาความรู การสํารวจตรวจสอบ การสืบคนขอมูล การแกปญหาและการอภิปราย เพื่อใหเกิดความรู ความคิด ความเขาใจ สามารถสื่อสารสิ่ง ที่เรียนรูและนําความรูไปประยุกตใชในชีวิตประจําวัน มีจิตวิทยาศาสตร จริยธรรม คุณธรรม และคานิยมที่ดี ตอวิทยาศาสตร เทคโนโลยีและสิ่งแวดลอม ตัวชี้วัด ว 1.1 ว 5.1 ว 6.1 ว 7.1 ว 8.1

คูม อื ครู

กลุมสาระการเรียนรู วิทยาศาสตร ภาคเรียนที่ 1-2 เวลา 80 ชั่วโมง/ป

ป.4/1 ป.4/1 ป.4/1 ป.4/1 ป.4/1

ป.4/2 ป.4/2 ป.4/2

ป.4/3 ป.4/3

ป.4/4 ป.4/4

ป.4/5

ป.4/6

ป.4/2

ป.4/3

ป.4/4 ป.4/5 รวม 21 ตัวชี้วัด

ป.4/6

ป.4/7

ป.4/8

กระตุน ความสนใจ Engage

สํารวจคนหา Explore

อธิบายความรู Explain

ขยายความเขาใจ Expand

˹ѧÊ×ÍàÃÕ¹ ÃÒÂÇÔªÒ¾×é¹°Ò¹

ÇÔ·ÂÒÈÒʵà ».ô

ªÑé¹»ÃжÁÈÖ¡ÉÒ»‚·Õè ô

¡ÅØ‹ÁÊÒÃСÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ ÇÔ·ÂÒÈÒʵà µÒÁËÅÑ¡ÊÙµÃ᡹¡ÅÒ§¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ¢Ñé¹¾×é¹°Ò¹ ¾Ø·¸ÈÑ¡ÃÒª òõõñ

¼ÙŒàÃÕºàÃÕ§ ¹Ò§ÊÒÇÈÔÃÔÃѵ¹ Ç§È ÈÔÃÔ ´Ã. ÃÑ¡«ŒÍ¹ Ãѵ¹ ÇÔ¨Ôµµ àǪ ¼ÙŒµÃǨ

¹Ò§ÊÒÇÍÒ¹ØÃÑ¡É ÃÐÁ§¤Å ¹Ò§ÊÒÇ¢³ÔÉ°Ò ÇÃÒ¡ØÅ ¹Ò§ÊÒÇÃÒµÃÕ Êѧ¦ÇѲ¹

ºÃóҸԡÒà ¹Ò§ÇÅѾà âÍÀÒÊÇѲ¹Ò

¾ÔÁ¾ ¤ÃÑ駷Õè ø

ʧǹÅÔ¢ÊÔ·¸ÔìµÒÁ¾ÃÐÃÒªºÑÞÞѵÔ

ÃËÑÊÊÔ¹¤ŒÒ ñôñøðóô

¤Œ¹¤ÇÒÁÃÙŒ¢ÂÒ¤ÇÒÁ¤Ô´¨Ò¡ ¾ÔÁ¾ ¤ÃÑ駷Õè ñ ÃËÑÊÊÔ¹¤ŒÒ ñôôøðóô

EB GUIDE

ที่พิมพกํากับหัวขอสําคัญในหนังสือเรียนหลักสูตรใหม ชั้น ป.๔ ขึ้นไป ผาน www.aksorn.com ไปยังแหลงความรูทั่วไทย-ทั่วโลก

ตรวจสอบผล Evaluate

กระตุน ความสนใจ Engage

สํารวจคนหา Explore

อธิบายความรู Explain

ขยายความเขาใจ Expand

ตรวจสอบผล Evaluate

¤íÒ¹íÒ ´ŒÇ¡ÃзÃǧÈÖ¡ÉÒ¸Ô¡ÒÃä´ŒÁÕ¤íÒÊÑè§ãˌ㪌ËÅÑ¡ÊٵáÒÃÈÖ¡ÉÒ¢Ñé¹¾×é¹°Ò¹ ¾Ø·¸ÈÑ¡ÃÒª òõôô ã¹âçàÃÕ¹·ÑèÇä» ·Õè¨Ñ´¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ¢Ñé¹¾×鹰ҹ㹻‚¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ òõôö áÅШҡ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒÇÔ¨ÑÂáÅеԴµÒÁ¼Å¡ÒÃ㪌ËÅÑ¡ÊٵáÒÃÈÖ¡ÉÒ¢Ñé¹ ¾×é¹°Ò¹ ¾Ø·¸ÈÑ¡ÃÒª òõôô ¨Ö§¹íÒä»Ê‹Ù¡ÒþѲ¹ÒËÅÑ¡ÊÙµÃ᡹¡ÅÒ§¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ¢Ñé¹¾×é¹°Ò¹ ¾Ø·¸ÈÑ¡ÃÒª òõõñ «Öè§ÁÕ ¤ÇÒÁàËÁÒÐÊÁáÅЪѴਹ à¾×èÍãˌʶҹÈÖ¡ÉÒä´Œ¹íÒä»ãªŒà»š¹¡Ãͺ·Ôȷҧ㹡ÒèѴËÅÑ¡ÊÙµÃʶҹÈÖ¡ÉÒ áÅШѴ¡Òà àÃÕ¹¡ÒÃÊ͹à¾×Íè ¾Ñ²¹Òà´ç¡áÅÐàÂÒǪ¹·Ø¡¤¹ã¹ÃдѺ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ¢Ñ¹é ¾×¹é °Ò¹ãËŒÁ¤Õ ³ Ø ÀÒ¾´ŒÒ¹¤ÇÒÁÃÙŒ áÅзѡÉзըè Òí ໚¹ ÊíÒËÃѺ¡ÒôíÒçªÕÇÔµã¹Êѧ¤Á·ÕèÁÕ¡ÒÃà»ÅÕè¹á»Å§ áÅÐáÊǧËÒ¤ÇÒÁÃÙŒà¾×è;Ѳ¹Òµ¹àͧÍ‹ҧµ‹Íà¹×èͧµÅÍ´ªÕÇÔµ ÊíÒËÃѺ¡Å‹ØÁÊÒÃСÒÃàÃÕ¹ÃÙŒÇÔ·ÂÒÈÒʵà »ÃСͺ´ŒÇ ø ÊÒÃЋ͠¤×Í ÊÒÃзÕè ñ ÊÔè§ÁÕªÕÇÔµ¡Ñº¡Ãкǹ¡ÒôíÒçªÕÇÔµ ÊÒÃзÕè ò ªÕÇÔµ¡ÑºÊÔè§áÇ´ÅŒÍÁ ÊÒÃзÕè ó ÊÒÃáÅÐÊÁºÑµÔ¢Í§ÊÒà ÊÒÃзÕè ô áçáÅСÒÃà¤Å×è͹·Õè ÊÒÃзÕè õ ¾Åѧ§Ò¹ ÊÒÃзÕè ö ¡Ãкǹ¡ÒÃà»ÅÕè¹á»Å§¢Í§âÅ¡ ÊÒÃзÕè ÷ ´ÒÃÒÈÒʵà áÅÐÍÇ¡ÒÈ ÊÒÃзÕè ø ¸ÃÃÁªÒµÔ¢Í§ÇÔ·ÂÒÈÒʵà áÅÐà·¤â¹âÅÂÕ Ë¹Ñ§Ê×ÍàÃÕ¹ ÇÔ·ÂÒÈÒʵà ».ô àÅ‹Á¹Õé¨Ñ´·íÒ¢Öé¹ÊíÒËÃѺ㪌»ÃСͺ¡ÒÃàÃÕ¹¡ÒÃÊ͹ªÑé¹»ÃжÁÈÖ¡ÉÒ»‚·Õè ô â´Â´íÒà¹Ô¹¡ÒèѴ·íÒãËŒÊÍ´¤ÅŒÍ§µÒÁ¡Ãͺ¢Í§ËÅÑ¡Êٵ÷ء»ÃСÒà ʋ§àÊÃÔÁ¡Ãкǹ¡ÒäԴ ¡ÒÃÊ׺àÊÒÐËÒ¤ÇÒÁÃÙŒ ¡ÒÃá¡Œ»˜ÞËÒ ¤ÇÒÁÊÒÁÒö㹡ÒÃÊ×èÍÊÒà ¡ÒõѴÊԹ㨠¡ÒùíÒä»ãªŒã¹ªÕÇÔµ ÃÇÁ·Ñé§Ê‹§àÊÃÔÁãËŒ¼ÙŒàÃÕ¹ÁÕ¨ÔµÇÔ·ÂÒÈÒʵà ¤Ø³¸ÃÃÁ áÅФ‹Ò¹ÔÂÁ·Õ¶è ¡Ù µŒÍ§àËÁÒÐÊÁ¡Ñº¡ÒôíÒçªÕÇµÔ ã¹Êѧ¤Áä·Â «Ö§è à¨ÃÔÞ¡ŒÒÇ˹ŒÒ´ŒÒ¹ÇÔ·ÂÒÈÒʵà áÅÐà·¤â¹âÅÂÕ Ë¹Ñ§Ê×ÍàÃÕ¹ ÇÔ·ÂÒÈÒʵà ».ô àÅ‹Á¹Õé ÁÕ õ ˹‹Ç ã¹áµ‹ÅÐ˹‹ÇÂẋ§à»š¹º·Â‹ÍÂæ «Ö觻ÃСͺ´ŒÇ ñ. ໇ÒËÁÒ¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ»ÃШíÒ˹‹Ç ¡íÒ˹´ÃдѺ¤ÇÒÁÃÙŒ ¤ÇÒÁÊÒÁÒö¢Í§¼ÙŒàÃÕ¹NjÒàÁ×èÍàÃÕ¹¨ºã¹ ᵋÅÐ˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ µŒÍ§ºÃÃÅØÁҵðҹµÑǪÕéÇÑ´·Õè¡íÒ˹´äÇŒã¹ËÅ ¹ËÅÑÑ¡ÊٵâŒÍã´ºŒÒ§ ò. á¹Ç¤Ô´ÊíÒ¤ÑÞ á¡‹¹¤ÇÒÁÃÙŒ·Õè໚¹¤ÇÒÁÃÙŒ¤ÇÒÁࢌÒ㨤§·¹µÔ´µÑǼٌàÃÕ¹ ó. à¹×éÍËÒ ¤ÃºµÒÁËÅÑ¡ÊÙµÃ᡹¡ÅÒ§¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ¢Ñé¹¾×é¹°Ò¹ ¾.È. òõõñ ¹íÒàʹÍàËÁÒÐÊÁ¡Ñº¡ÒÃàÃÕ¹ ¡ÒÃÊ͹ã¹áµ‹ÅÐÃдѺªÑé¹ ô. ¡Ô¨¡ÃÃÁ ÁÕËÅÒ¡ËÅÒÂÃٻẺãËŒ¹Ñ¡àÃÕ¹»¯ÔºÑµÔ ẋ§à»š¹ (ñ) ¡Ô¨¡ÃÃÁ¹íÒÊ‹Ù¡ÒÃàÃÕ¹ ¹íÒࢌÒÊ‹Ùº·àÃÕ¹à¾×èÍ¡Ãе،¹¤ÇÒÁʹã¨á¡‹¼ÙŒàÃÕ¹ (ò) ¡Ô¨¡ÃÃÁ¾Ñ²¹Ò¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ ãËŒ¼ÙŒàÃÕ¹½ƒ¡»¯ÔºÑµÔà¾×è;Ѳ¹Ò¤ÇÒÁÃÙŒáÅзѡÉлÃШíÒ˹‹Ç (ó) ¡Ô¨¡ÃÃÁÃǺÂÍ´ ãËŒ¼ÙŒàÃÕ¹»¯ÔºÑµÔà¾×èÍáÊ´§¾ÄµÔ¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒÃǺÂÍ´ áÅлÃÐàÁÔ¹¼Å¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ µÒÁÁҵðҹµÑǪÕéÇÑ´»ÃШíÒ˹‹Ç ˹ѧÊ×ÍàÃÕ¹ ÇÔ·ÂÒÈÒʵà ».ô àÅ‹Á¹Õé ¹íÒàʹ͡ÒÃàÃÕ¹ÃÙ㌠ˌàËÁÒÐÊÁ¡ÑºÇÑ¢ͧ¼ÙàŒ ÃÕÂ¹ã¹ªÑ¹é »ÃжÁÈÖ¡ÉÒ »‚·Õè ô «Öè§à»š¹¡ÒÃÈÖ¡ÉÒÊÔ觷Õè¼ÙŒàÃÕ¹à¡ÕèÂÇ¢ŒÍ§ã¹¡ÒôíÒà¹Ô¹ªÕÇÔµ»ÃШíÒÇѹ â´Â㪌ÀÒ¾ á¼¹ÀÙÁÔ µÒÃÒ§¢ŒÍÁÙÅ ª‹ÇÂ㹡Òà ¹íÒàʹÍÊÒÃе‹Ò§æ «Ö觨Ъ‹ÇÂãËŒ¼ÙŒàÃÕ¹ÊÒÁÒöàÃÕ¹Ãٌ䴌§‹Ò¢Öé¹ ¤³Ð¼ÙŒ¨Ñ´·íÒ¨Ö§ËÇѧ໚¹Í‹ҧÂÔè§Ç‹Ò ˹ѧÊ×ÍàÃÕ¹ ÇÔ·ÂÒÈÒʵà ».ô àÅ‹Á¹Õé ¨Ð໚¹Ê×èÍ¡ÒÃàÃÕ¹¡ÒÃÊ͹·Õè ÍíҹǻÃÐ⪹ µ‹Í¡ÒÃàÃÕ¹ÇÔ·ÂÒÈÒʵà à¾×èÍãËŒÊÑÁÄ·¸Ô¼ÅµÒÁÁҵðҹµÑǪÕéÇÑ´·Õè¡íÒ˹´äÇŒã¹ËÅÑ¡ÊÙµÃ᡹¡ÅÒ§¡Òà ÈÖ¡ÉÒ¢Ñé¹¾×é¹°Ò¹ ¾.È. òõõñ ·Ø¡»ÃСÒà ¤³Ð¼ÙŒ¨Ñ´·íÒ

กระตุน ความสนใจ Engage

สํารวจคนหา

อธิบายความรู

Explore

Explain

ขยายความเขาใจ Expand

ตรวจสอบผล Evaluate

ค�ำชี้แจงในกำรใช้สื่อ เป้ำหมำยกำรเรียนรู้ กำ�หนดระดับคว�มรู้คว�มส�ม�รถ ของผู้เรียนเมื่อเรียนจบหน่วย

หนวยการเรียนรูที่

¾×ªã¡ÅŒµÑÇàÃÒ

มำตรฐำนตัวชี้วัด ระบุตัวชี้วัดที่กำ�หนดไว้ ในแต่ละหน่วย

ñ

ู ระจําหนว ยที่ ๑ ป เปา หมายการเรยี นร

ารถตอไปนี้ ยนจะมีความรูความสาม มฐ.. ว๑.๑ ป.๔/๑] เมื่อเรียนจบหนวยนี้ ผูเรี องทอลําเลียงและปากใบของพืช [[มฐ ประการตอการ ข ่ ที า น ายห บ ธิ ละอ ลล เปนปจจัยที่จําเปนบาง โรฟ ๑. ทดลองแ คลอ และ แสง ด กไซ ดออ อนไ บ  คาร ส แก /๒] /๒ า ้ ํ ป.๔ ๒. อธิบายน [ . ว๑.๑ /๓] าะหดวยแสงของพืช [มฐ [มฐ.. ว๑.๑ ป.๔/๓ เจริญเติบโต และการสังเคร ของพืชตอแสง เสียง และการสัมผัส [มฐ อบสนอง ารต ายก บ ธิ น] ละอ รสอ องแ นกา รเรีย ๓. ทดล ณาการสูการจัดกิจกรรมกา [มฐ. ว๘.๑ ป.๔/๑-๘ บูร

แนวคิดส�ำคัญ แก่นคว�มรู้ที่เป็นคว�มเข้�ใจ คงทนติดตัวผู้เรียน

แนวคิดสําคัญ

โครงสรางขอ

งพืช

บทที่

ñ

ÀÒÂã¹ÅíÒµŒ¹¢Í§¾ª× ¨ÐÁÕ·Í‹ ÅíÒàÅÕ§à¾Í×è Åí ÒàÅÕ§¹Òíé áÅÐÍÒËÒà áÅÐã¹ãºÁջҡ㺷íÒ Ë¹ÒŒ ·Õ¤è Ò¹íÒé กิจกรรมนําสูก

ารเรียน

๒

๑

กิจกรรมน�ำสู่กำรเรียน นำ�เข้�สู่บทเรียนโดยใช้กระตุ้น คว�มสนใจและวัดประเมินผล ก่อนเรียน

๓ ๔ ๕

๑. จากภาพ หมาย เล ๒. โครงสรางเหลา ข ๑ - ๕ เปนโครงสรางสวนใดของ นี้ทําหนาที่อยางไรบ พืช าง ๒

กระตุน ความสนใจ

สํารวจคนหา

Engage

Explore

อธิบายความรู Explain

โครงสรางของพืช

ะ ไดแก ราก ลําตน ใบ ดอก แล พืชมีโครงสรางภายนอกที่สําคัญ น เป น กั สาน ประ ตกตางกัน และมีการทาํ งาน ผล โครงสรา งเหลานีท้ าํ หนา ทีแ่ ีวิตอยูได ระบบ จึงทําใหพืชสามารถดํารงช ๑. รากและลําตน ่อยึด ใตดินและแผขยายออกไป เพื รากเปนโครงสรางของพืชที่อยู ร าหา อ ตุ ะธา แล ้ า นํ ู ด ่ ด ที  า าทีส่ าํ คัญ คือ ทําหน จาก ลําตนใหตงั้ อยบู นดนิ รากมีหน อ  ต ่ ที ช ื องพ นข ว ส น เป งลําตน สวนลําตน ในดินขึ้นไปเลี้ยงสวนตาง ๆ ขอ ับอากาศและ และใบ ขึ้นสูอากาศ เพื่อใหไดร น า ก ง ่ ิ ก ู ช ่ ที า  หน า ทํ มา น ้ ขึ ราก าหาร และ คือ เปนทางลําเลียงนํ้า ธาตุอ แสงแดด ลําตนมีหนาที่สําคัญ ืช อาหารไปเลี้ยงสวนตาง ๆ ของพ

วิธีทํา

กิจกรรมส�ำรวจ กิจกรรมทดลอง เป็นกิจกรรมที่ทำ�ให้ผู้เรียนได้ ลงมือปฏิบัติเพื่อฝกทักษะ กระบวนก�รท�งวิทย�ศ�สตร

Evaluate

กิจกรรมพัฒนาการเรียนรู ๑. ใหนักเรียนแบงกลุม ใหแตละกลุมรว มกันอภิ หากตนไมไมไดรับปจจัยที่จําเปนในการดํ ปรายและหาขอสรุปวา ารงชีวิตจะเกิดอะไรขึ้น เพราะเหตุใด ๒. บันทึกผลการอภิปรายลงในสมุด ๓. สงตัวแทนนําเสนอหนาชั้น และรวมกั นสรุปเปนองคความรู

ําตน ี่ ๑ หนาที่ของรากและล

๓. ขวดแกวปากกวาง ๑ ใบ ๑. ตนเทียน ๑ ตน ๔. แวนขยาย ๑ อัน ๒. นํ้าหมึกแดง ๑ แกว นเทียนมาลางรากใหสะอาด ๑. แบงกลุม ใหแตละกลุมนําาตตน งลํ ะขอ ษณ ก ลั แลวสังเกต ทิ้งไวประมาณ ๓๐ นาที นั้น ๒. แชตนเทียนลงในนํ้าหมึกแดง ลวใชแวนขยายสองดู จาก างแ มขว นตา ย เที น ต ๓. ตัดลําตนของ ด ุ นสม ลงใ บันทึกผลการสังเกต

ตรวจสอบผล

กิจกรรมพัฒนำกำรเรียนรู้ ให้ผู้เรียนฝกปฏิบัติเพื่อพัฒน� คว�มรู้และทักษะประจำ�หน่วย

ง กิจกรรมหนูนอยนักทดลอ

อุปกรณ

Expand

เน�้อหำ ครบต�มหลักสูตรแกนกล�ง ’๕๑ นำ�เสนอโดยใช้แผนภ�พ แผนภูมิ ต�ร�ง เหม�ะสมกับก�รเรียนก�รสอน

ÃÒ¡áÅÐÅíÒµŒ¹·íÒ˹ŒÒ·ÕèÍ‹ҧäà Õé¤ÃѺ ÈÖ¡ÉÒä´Œ¨Ò¡¡Ò÷íÒ¡Ò÷´Åͧ¹

กิจกรรมท

ขยายความเขาใจ

๓

เราตองการนํ้า

»˜¨¨ÑÂ㹡Òà ´íÒçªÕÇÔµáÅСÒà à¨ÃÔÞàµÔºâµ¢Í§¾×ª

เราตองการอากาศ

กิจกรรม จกรรมรรวบยอ วบยอดด

ตอนที่ ๑ แนวคิดสําคัญ ชวยกันสรุป ครูใหนักเรียนชวยกันพูดสรุปหนาที่ของทอลําเลียงและปากใบของพืช จากนั้นเขียนลงในสมุด ตอนที่ ๒ ลองคิด ลองทํา ๑) วาดภาพตนพืชลงในสมุด ๑ ตน แลวเขียนลูกศรแสดงทิศ ลําเลียงนํ้าและอาหาร จากนั้นระบายสีภาพใหสวยงาม และผลัดกันนํา ทางการ เสนอผลงาน ๒) ใหแบงกลุมศึกษาลักษณะปากใบของพืช โดยปฏิบัติ ดังนี้ พับใบพืชแลวฉีกแฉลบดานหลังใบใหไดเยื่อบาง ๆ วางเยื่อผิวใบลงบนแผนสไลดและหยดนํ้า สังเกตดูจาก กลองจุลทรรศน วาดภาพปากใบที่สังเกตไดจากกลองจุลทรรศนลงในสมุด จากนั้นเขียนหนาที่ของปากใบ ๓) รวมกันอภิปรายวา การคายนํา้ ของพืชมีความสัมพันธกบั การลําเลี ยง นํ้าและธาตุอาหารอยางไร

๑๓

●

●

๘

เราตองการแสง

๑. ถาตนไมขาดนํ้า จะเกิดผลอยางไร ๒. ถาตนไมขาดธาตุอาหาร จะเกิดผลอย างไร ๓. ถาตนไมขาดอากาศ จะเกิดผลอยางไร ๔. ถาตนไมขาดแสง จะเกิดผลอยางไร

●

ตอนที่ ๓ คําถามวิทยคิดสนุก ตอบคําถามลงในสมุด ๑) ทอลําเลียงนํ้าและทอลําเลียงอาหารมีลักษณะอยางไร จะพบที่สวนใด ของพืช ๒) ปากใบของพืชจะพบที่สวนใดของพืช และทําหนาที่อะไร ๓) ในเวลากลางวัน ใบไมมักจะเหี่ยวเปนเพราะสาเหตุใด ๔) อาหารที่พืชสรางจากใบ และธาตุอาหารที่รากดูดจากดิน มีทิศทาง การลําเลียงเหมือนกันหรือแตกตางกันอยางไร ๕) การทดลองแชตนเทียนในนํ้าหมึกแดง เมื่อผาลําตนตามแนว ตามแนวขวาง จะพบนํ้าหมึกแดงหรือไม และพบลักษณะใด (ใหวาดภาพปยาวและ ระกอบ)

เราตองการธาตุอาหาร

กิจกรรมรวบยอด ให้ผู้เรียนฝกปฏิบัติเพื่อแสดง พฤติกรรมก�รเรียนรู้รวบยอด และประเมินผลก�รเรียนรู้ต�ม ม�ตรฐ�นตัวชี้วัดประจำ�หน่วย

กระตุน ความสนใจ Engage

สํารวจคนหา Explore

อธิบายความรู Explain

สารบัญ

● ตารางวิเคราะหมาตรฐานการเรียนรู

หนวยการเรียนรูที่

๑ พืชใกลตัวเรา

บทที่ ๑ โครงสร้�งของพืช บทที่ ๒ พืชเจริญเติบโต บทที่ ๓ พืชมีก�รตอบสนอง หนวยการเรียนรูที่

● บรรณานุกรม

EB GUIDE

๒ ๙ ๒๑

๓๖

๔ พลังงานแสง

๔๕

๕ ครอบครัวระบบสุริยะ

๗๗

บทที่ ๑ ดวงอ�ทิตยและด�วบริว�ร ● คําสําคัญ

๑

๓ ดินในทองถิ่นของเรา

บทที่ ๑ แสงกับก�รมองเห็น บทที่ ๒ เมื่อแสงเปลี่ยนรูป บทที่ ๓ ก�รกระจ�ยแสงข�ว หนวยการเรียนรูที่

ก

๒๘

บทที่ ๑ ก�รเกิดดินและสมบัติของดิน หนวยการเรียนรูที่

Expand

๒ สัตวโลกนารัก

บทที่ ๑ สัตวมีก�รตอบสนอง หนวยการเรียนรูที่

ขยายความเขาใจ

๒๙

๓๗ ๔๖ ๖๒ ๖๙

๗๘ ๙๐ ๙๐

คนควาขอมูลเพิ่มเติม จากเวบไซตที่อยูในหนังสือเรียนหนา ๖, ๑๒, ๒๓, ๒๕, ๓๓, ๔๓, ๖๗, ๗๒, ๘๓, ๘๗

ตรวจสอบผล Evaluate

กระตุน ความสนใจ Engage

สํารวจคนหา Explore

ตารางวิเคราะห

อธิบายความรู

ขยายความเขาใจ

Explain

Expand

ตรวจสอบผล Evaluate

Áҵðҹ¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒáÅеÑǪÕéÇÑ´ ÃÒÂÇÔªÒ ÇÔ·ÂÒÈÒʵà ».ô

ค�ำชี้แจง : ให้ผู้สอนใช้ต�ร�งน�้ตรวจสอบว่� เน�้อห�ส�ระก�รเรียนรู้ในหน่วยก�รเรียนรู้สอดคล้องกับม�ตรฐ�นก�รเรียนรู้และตัวชี้วัดชั้นป ในข้อใดบ้�ง

มำตรฐำน กำรเรียนรู้

ตัวชี้วัดชั้น ป.๔

สำระกำรเรียนรู้ หน่วยที่ ๑ หน่วยที่ ๒ บทที่ บทที่ ๑ ๒ ๓ ๑

สำระที่ ๑ สิ�งมีชีวิตกับกระบวนกำรด�ำรงชีวิต ๑. ทดลองและอธิบ�ยหน้�ที่ของท่อลำ�เลียงและ ป�กใบของพืช ๒. อธิบ�ย นำ้� แกสค�รบอนไดออกไซด แสง และ คลอโรฟลล เป็นปจจัยที่จำ�เป็นบ�งประก�รต่อก�ร เจริญเติบโตและก�รสังเคร�ะหด้วยแสงของพืช มฐ. ว๑.๑ ๓. ทดลองและอธิบ�ยก�รตอบสนองของพืชต่อแสง เสียง และก�รสัมผัส

✓ ✓

สำระที่ ๕ พลังงำน ๑. ทดลองและอธิบ�ยก�รเคลื่อนที่ของแสงจ�กแหล่ง กำ�เนิด

✓

๒. ทดลองและอธิบ�ยก�รสะท้อนของแสงที่ ตกกระทบวัตถุ

✓

๓. ทดลองและจำ�แนกวัตถุต�มลักษณะก�รมองเห็น จ�กแหล่งกำ�เนิดแสง

✓

๔. ทดลองและอธิบ�ยก�รหักเหของแสง เมื่อผ่�น ตัวกล�งโปร่งใสสองชนิด

✓ ✓

๖. ทดลองและอธิบ�ยแสงข�วประกอบด้วย แสงสีต�่ งๆ และนำ�คว�มรูไ้ ปใช้ประโยชน

✓

สำระที่ ๖ กระบวนกำรเปลีย่ นแปลงของโลก ๑. สำ�รวจและอธิบ�ยก�รเกิดดิน

✓

๒. ระบุชนิดและสมบัติของดินที่ใช้ปลูกพืช ในท้องถิ�น

✓

สำระที่ ๗ ดำรำศำสตรและอวกำศ

มฐ. ว๗.๑ ๑. สร้�งแบบจำ�ลองเพื่ออธิบ�ยลักษณะ

✓

ของระบบสุริยะ

มฐ. ว๘.๑

ก

สำระที่ ๘ ธรรมชำติของวิทยำศำสตร และเทคโนโลยี ข้อ ๑-๘ บูรณ�ก�รสู่ก�รจัดก�รเรียนก�รสอน

หน่วยที่ ๕ บทที่ ๑

✓

๕. ทดลองและอธิบ�ยก�รเปลี่ยนแสงเป็นพลังง�น ไฟฟ� และนำ�คว�มรู้ไปใช้ประโยชน

มฐ. ว๖.๑

หน่วยที่ ๔ บทที่ ๑ ๒ ๓

✓

๔. อธิบ�ยพฤติกรรมของสัตวที่ตอบสนองต่อแสง อุณหภูมิ ก�รสัมผัส และนำ�คว�มรู้ไปใช้ประโยชน

มฐ. ว๕.๑

หน่วยที่ ๓ บทที่ ๑

✓ ✓ ✓

✓

✓

✓ ✓ ✓

✓

กระตุน ความสนใจ กระตุEngage นความสนใจ

สํารวจคนหา

อธิบายความรู

ขยายความเขาใจ

ตรวจสอบผล

Engage

Explore

Explain

Expand

Evaluate

กระตุน ความสนใจ

หน่วยการเรียนรู้ที่

¾×ªã¡ÅŒµÑÇàÃÒ

ñ

Engage

1. ครูสนทนากับนักเรียนวาในหนวยนี้จะไดเรียน เกี่ยวกับเรื่องพืช จากนั้นใหนักเรียนแบงกลุม แลวใหสมาชิกในกลุมระดมความคิดเกี่ยวกับ ความรูเรื่องพืชที่เคยไดเรียนผานไปแลวในชั้น ป.1 - 3 วาเพื่อนๆ ในกลุมรูอะไรบาง เกี่ยวกับพืช เชน • พืชเปนสิ่งมีชีวิต • พืชมีโครงสรางตางจากสัตว โครงสราง ภายนอกของพืช ไดแก ราก ลําตน ใบ ดอก และผล • พืชตองการอาหาร นํ้า และอากาศ ในการ ดํารงชีวิตเชนเดียวกับสัตว ฯลฯ 2. ใหแตละกลุมบอกขอมูลเกี่ยวกับพืชที่ตนเองรู โดยครูจดขอมูลของทุกกลุมลงบนกระดาน แลวใหนักเรียนเปรียบเทียบขอมูลวา ขอมูล ใดบางที่เรารูและเพื่อนก็รู ขอมูลใดบางที่เรา ไมรูแตเพื่อนรู 3. ใหนักเรียนรวมกันบอกขอมูลเกี่ยวกับพืช อีกครั้ง เพื่อเปนการทบทวนความรู

เปาหมายการเรียนรูป  ระจําหนวยที่ ๑ เมื่อเรียนจบหน่วยนี้ ผู้เรียนจะมีความรู้ความสามารถต่อไปนี้ ๑. ทดลองและอธิบายหน้าที่ของท่อล�าเลียงและปากใบของพืช [มฐ. มฐ. ว๑.๑ ป.๔/๑] ป.๔/๑ ๒. อธิบายน�้า แกสคาร์บอนไดออกไซด์ แสง และคลอโรฟลล์ เป็นปจจัยที่จ�าเป็นบางประการต่อการ เจริญเติบโต และการสังเคราะห์ด้วยแสงของพืช [มฐ. ว๑.๑ ป.๔/๒] ๓. ทดลองและอธิบายการตอบสนองของพืชต่อแสง เสียง และการสัมผัส [มฐ. [มฐ. ว๑.๑ ป.๔/๓] ป.๔/๓ [มฐ. ว๘.๑ ป.๔/๑-๘ บูรณาการสู่การจัดกิจกรรมการเรียนการสอน]

เกร็ดแนะครู กอนเริ่มการเรียนการสอน ครูอธิบายใหนักเรียนเขาใจเกี่ยวกับการเรียน วิชาวิทยาศาสตร ซึง่ เปนการปลูกฝงใหนกั เรียนรูจ กั ใชความคิดของตนเอง สามารถ เสาะหาความรูและวิเคราะหไดโดยใชวิธีการทางวิทยาศาสตร ซึ่งมีขั้นตอน ดังนี้ 1. การสังเกต คือ การใชประสาทสัมผัส รวมทั้งเครื่องมือ สังเกตขอเท็จจริง และขอมูล แลวบันทึกขอมูลตางๆ ที่ไดจากการสังเกตอยางเปนระบบ 2. การตั้งปญหา ขอมูลและขอเท็จจริงที่ไดจากการสังเกตทําใหเกิดความสงสัย นําไปสูการตั้งปญหา 3. การตั้งสมมติฐาน คือ การคาดเดาคําตอบที่เปนไปไดของปญหานั้น 4. การตรวจสอบสมมติฐาน ทําไดหลายวิธี อาจใชวิธีรวบรวมขอมูล สํารวจ หรือทดลอง 5. การวิเคราะหผลและการสรุปผล ถาไดผลการทดลองสอดคลองกับสมมติฐาน แสดงวาสมมติฐานนั้นคือคําตอบของปญหา แตถาไมสอดคลองก็จําเปนตอง เลือกสมมติฐานใหมมาตรวจสอบตอไป คูมือครู

1

กระตุน ความสนใจ กระตุEngage นความสนใจ

สํารวจคนหา

อธิบายความรู

ขยายความเขาใจ

ตรวจสอบผล

Engage

Explore

Explain

Expand

Evaluate

เปาหมายการเรียนรู

บทที่

ทดลองและอธิบายหนาที่ของทอลําเลียง และปากใบของพืช (ว 1.1 ป.4/1)

โครงสรางของพืช

สมรรถนะของผูเรียน แนวคิดสําคัญ

1. ความสามารถในการสื่อสาร 2. ความสามารถในการคิด 3. ความสามารถในการแกปญ  หา

ÀÒÂã¹ÅíÒµŒ¹¢Í§¾×ª¨ÐÁÕ·Í‹ ÅíÒàÅÕ§à¾×Íè ÅíÒàÅÕ§¹íÒé áÅÐÍÒËÒà áÅÐã¹ãºÁջҡ㺷íÒ˹ŒÒ·Õ¤è Ò¹íÒé

คุณลักษณะอันพึงประสงค

๑

Engage

๓

ใหนักเรียนดูภาพในหนานี้ แลวชวยกันบอกวา • จากภาพ หมายเลข 1 - 5 เปนโครงสราง สวนใดของพืช (ตอบ 1 ผล 2 ดอก 3 ใบ 4 ราก 5 ลําตน) • โครงสรางเหลานี้ของพืชทําหนาที่อยางไรบาง (ตอบ 1 ผล - หอหุมเมล็ด 2 ดอก - ชวยในการสืบพันธุ 3 ใบ - สรางอาหาร 4 ราก - ดูดซึมนํ้าและธาตุอาหาร 5 ลําตน - ชูกิ่ง กาน ใบ ใหไดรับ แสงแดด)

๔

เกร็ดแนะครู ครูจัดกระบวนการเรียนรูโดยการใหนักเรียนปฏิบัติ ดังนี้ • สํารวจ สังเกตลักษณะของทอลําเลียงและปากใบของพืช • ทดลองเรื่องหนาที่ของทอลําเลียงและปากใบของพืช • อภิปรายผลการทดลองและลงขอสรุป จนเกิดเปนความรูความเขาใจวา พืชลําเลียงนํ้าและอาหารผานทางทอลําเลียง และปากใบทําหนาที่ในการคายนํ้าและแลกเปลี่ยนแกส

มุม IT ครูและนักเรียนคนควาความรูเพิ่มเติมเกี่ยวกับโครงสรางของพืช ไดจากเว็บไซต www.nana-bio.com ซึ่งเปนเว็บไซตที่รวบรวมขอมูลเกี่ยวกับวิชาชีววิทยา

คูมือครู

๕

๑. จากภาพ หมายเลข ๑ - ๕ เป็นโครงสร้างส่วนใดของพืช ๒. โครงสร้างเหล่านี้ท�าหน้าที่อย่างไรบ้าง ๒

2

๒

กิจกรรมนําสูการเรียน

1. ใฝเรียนรู 2. มุงมั่นในการทํางาน

กระตุน ความสนใจ

ñ

กระตุนความสนใจ Engage

สํารวจคนหา สํารวจค Exploreนหา

อธิบายความรู

ขยายความเขาใจ

ตรวจสอบผล

Explore

Explain

Expand

Evaluate

สํารวจคนหา

โครงสร้างของพืช

1

พืชมีโครงสร้างภายนอกที่ส�าคัญ ได้แก่ ราก ล�าต้น ใบ ดอก และ ผล โครงสร้างเหล่านีท้ า� หน้าทีแ่ ตกต่างกัน และมีการท�างานประสานกันเป็น ระบบ จึงท�าให้พืชสามารถด�ารงชีวิตอยู่ได้ ๑. รากและลําต้น รากเป็นโครงสร้างของพืชที่อยู่ใต้ดินและแผ่ขยายออกไป เพื่อยึด ล�าต้นให้ตงั้ อยูบ่ นดิน รากมีหน้าทีส่ า� คัญ คือ ท�าหน้าทีด่ ดู น�า้ และธาตุอาหาร ในดินขึ้นไปเลี้ยงส่วนต่าง ๆ ของล�าต้น ส่วนล�าต้นเป็นส่วนของพืชที่ต่อจาก รากขึ้นมา ท�าหน้าที่ชูกิ่ง ก้าน และใบ ขึ้นสู่อากาศ เพื่อให้ได้รับอากาศและ แสงแดด ล�าต้นมีหน้าที่ส�าคัญ คือ เป็นทางล�าเลียงน�้า ธาตุอาหาร และ อาหารไปเลี้ยงส่วนต่าง ๆ ของพืช ÃÒ¡áÅÐÅíÒµŒ¹·íÒ˹ŒÒ·ÕèÍ‹ҧäà ÈÖ¡ÉÒä´Œ¨Ò¡¡Ò÷íÒ¡Ò÷´Åͧ¹Õé¤ÃѺ

กิจกรรมหนูนอยนักทดลอง

(ดูเฉลยกิจกรรมที่สวนเสริมดานหนาของเลมนี้)

กิจกรรมที่ ๑ หนาที่ของรากและลําตน

อุปกรณ์

๑. ต้นเทียน ๑ ต้น ๒. น�้าหมึกแดง ๑ แก้ว

วิธีทํา

๑. แบ่งกลุ่ม ให้แต่ละกลุ่มน�าต้นเทียนมาล้างรากให้สะอาด แล้วสังเกตลักษณะของล�าต้น ๒. แช่ต้นเทียนลงในน�้าหมึกแดง ทิ้งไว้ประมาณ ๓๐ นาที ๓. ตัดล�าต้นของต้นเทียนตามขวางแล้วใช้แว่นขยายส่องดู จากนั้น บันทึกผลการสังเกตลงในสมุด

๓. ขวดแก้วปากกว้าง ๑ ใบ ๔. แว่นขยาย ๑ อัน

Explore

1. ครูนําพืชผักสวนครัว เชน ตนโหระพา ตน กะเพรา ตนผักชี หรือตนไมชนิดอื่นๆ ที่มี ทั้งรากและลําตน มาใหนักเรียนดู แลวให นักเรียนชวยกันบอกชื่อตนพืชเหลานี้ 2. ครูวางตนพืชเหลานี้เปรียบเทียบกัน แลวให นักเรียนชวยกันสังเกตวา ตนพืชแตละตนมี โครงสรางภายนอกอะไรบาง และโครงสราง แตละอยางของตนพืชมีลักษณะเหมือนหรือ แตกตางกันอยางไร 3. ใหนักเรียนอานขอมูล หนา 3 แลวถามวา • รากและลําตนมีความสําคัญตอการเจริญ เติบโตของพืชอยางไร (ตอบ รากชวยดูดซึมนํ้าและธาตุอาหารในดิน ลําตนจะชวยในการชูกิ่ง กาน ใบ ใหไดรับ แสงแดด และเปนทางลําเลียงนํ้าและ ธาตุอาหารที่ดูดซึมผานราก) 4. ใหนักเรียนทํากิจกรรมที่ 1 เพื่อศึกษาหนาที่ ของรากและลําตน โดยปฏิบัติ ดังนี้ 1) ศึกษาขั้นตอนการทํากิจกรรมที่ 1 จาก หนังสือ หนา 3 หากมีขอสงสัยใหถามครู 2) ใหแตละกลุมชวยกันตั้งคําถามเกี่ยวกับ การทดลอง (กําหนดปญหา) ซึ่งควรจะ ไดวา • รากและลําตนมีหนาที่อยางไร จากนั้น ใหนักเรียนชวยกันคาดเดาคําตอบลวงหนา (ตั้งสมมติฐาน) 3) ใหแตละกลุมทําการทดลองตามขั้นตอน (ตรวจสอบสมมติฐาน) 4) สมาชิกในกลุมบันทึกผลการทดลองและ รวมกันอภิปรายเพื่อสรุปผล (วิเคราะหผล และสรุปผล)

๓

กิจกรรมทาทาย ใหนักเรียนสืบคนขอมูลเพิ่มเติมวา มีรากและลําตนของพืชชนิดใดบาง ที่ทําหนาที่เก็บสะสมอาหาร แลววาดภาพหรือติดภาพประกอบ จากนั้น เขียนบอกวาเปนรากหรือลําตนพืชชนิดใด

เกร็ดแนะครู การทดลองเปนสิ่งสําคัญตอการเรียนการสอนวิทยาศาสตร ขอสําคัญคือ กอนทําการทดลอง ครูตองใหนักเรียนทราบวา • ทําไมจึงตองทดลอง • ระหวางการทดลองจะตองทําอะไร สังเกตอะไร อยางไร • สรุปผลอยางไร

นักเรียนควรรู 1 ลําตน พืชบางชนิดมีลําตนอยูในดิน และทําหนาที่เก็บสะสมอาหาร เชน เผือก มันฝรั่ง ขิง ขา เปนตน ทําใหมีลักษณะคลายกับรากที่ทําหนาที่สะสมอาหาร ซึ่งมีขอสังเกตวาลําตนและรากตางกัน คือ ลําตนมีขอ ปลอง และตา สวนราก จะไมมีขอ ปลอง และตา คูมือครู

3

กระตุนความสนใจ

สํารวจคนหา

Engage

Explore

อธิบายความรู

อธิบายความรู อธิบExplain ายความรู

ขยายความเขาใจ

ตรวจสอบผล

Explain

Expand

Evaluate

Explain

1. ใหตัวแทนแตละกลุมออกมานําเสนอผลการ ทดลองหนาชั้นเรียน 2. ใหนักเรียนรวมกันอภิปรายเพื่อใหไดขอสรุปวา รากของพืชทําหนาทีใ่ นการดูดนํา้ และธาตุอาหาร จากดิน แลวลําเลียงผานทางทอลําเลียงนํ้าที่อยู ภายในลําตนไปเลี้ยงสวนตางๆ ของพืช 3. ครูสนทนาซักถามนักเรียนเกี่ยวกับผล การทดลองวา • จากการสังเกตลําตนของตนเทียนที่ตัด ตามแนวขวาง นักเรียนจะมีวิธีการสังเกต ทอลําเลียงนํ้าและทอลําเลียงอาหารอยางไร (ตอบ สังเกตจากสวนที่มีสีแดงจะเปน ทอลําเลียงนํ้า และสวนที่ไมมีสีจะเปน ทอลําเลียงอาหาร) • พืชมีทิศทางการลําเลียงนํ้าอยางไร (ตอบ จากดานลางขึ้นสูดานบน โดยราก ดูดนํ้าและธาตุอาหารจากดิน และลําเลียง ผานทางทอลําเลียงนํ้า ซึ่งเปนสวนประกอบ ภายในลําตนไปยังสวนตางๆ ของพืช)

ท่อล�ำเลียงอำหำร

▲

ท่อล�ำเลียงน�้ำ

ภาพแสดงส่วนประกอบภายในของล�าต้นพืช

ธำตุอำหำร น�้ำ

จากการทดลอง เมือ่ นักเรียน สังเกตล�าต้นที่ตัดตามขวางจะเห็นมี สีแดงอยู่เป็นจุด ๆ ซึ่งเกิดจากการที่ รากดูดน�้าสีแดงขึ้นไปสู่ล�าต้นพืช ที่ เป็นเช่นนี้ เพราะภายในล�าต้นมีท่อ เล็ก ๆ อยู่ เรียกว่า ท่อล�ำเลียง เมื่ อ รากของพื ช ดู ด น�้ า และ ธาตุอาหารจากดิน ท่อล�าเลียงน�้าจะ น�าน�้าและธาตุอาหารขึ้นไปสู่ใบ ส่วน อาหารที่พืชสร้างขึ้นที่ใบจะถูกส่งไป ตามท่อล�าเลียงอาหารเพื่อไปเลี้ยง ส่วนต่าง ๆ ท่อล�ำเลียงน�้ำ

▲ ▲

ภาพแสดงการล�าเลียงน�้าและธาตุอาหารของล�าต้นพืช

ท่อล�ำเลียงอำหำร

ภาพตัดขวางของล�าต้นแสดงท่อล�าเลียงน�้า และท่อล�าเลียงอาหารภายในล�าต้นพืช

4

เกร็ดแนะครู ครูอธิบายเพิ่มเติมใหนักเรียนเขาใจวา การลําเลียงนํ้าในทอลําเลียงเกิดขึ้น จากแรงดึงในทอลําเลียงนํ้าจากสวนลางขึ้นสูสวนบน และแรงดึงนี้สามารถดึงนํ้า ในทอลําเลียงนํ้าขึ้นมาทดแทนนํ้าที่พืชคายออกไป ทําใหพืชไดรับนํ้าและธาตุอาหาร ตลอดเวลา

มุม IT ครูดูขอมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับการลําเลียงนํ้าและอาหารของพืช ไดจากเว็บไซต www.obeclms.com ซึ่งเปนเว็บไซตของสํานักงานคณะกรรมการการศึกษา ขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) โดยมีวิธีการ ดังนี้ • ดูที่ รายละเอียดวิชา • คลิก สื่อการสอนชวงชั้นที่ 3 • คลิก การลําเลียงนํ้าและอาหารของพืช

4

คูมือครู

ขอสอบเนน การคิด แนว O-NET

ขอใดกลาวถูกตองเกี่ยวกับการลําเลียงอาหารของพืช 1. พืชทุกชนิดมีการลําเลียงอาหารที่สรางขึ้นผานทางทอลําเลียงนํ้า 2. พืชลําเลียงอาหารที่สรางขึ้นจากรากไปสูสวนตางๆ 3. พืชสามารถใชทอลําเลียงอาหารแทนทอลําเลียงนํ้าได 4. พืชลําเลียงอาหารที่สรางขึ้นจากใบไปสูสวนตางๆ วิเคราะหคําตอบ พืชสรางอาหารขึ้นที่ใบ จากกระบวนการสังเคราะห ดวยแสง อาหารจะถูกสงไปยังทอลําเลียงอาหารและนําไปเลี้ยงสวนตางๆ ของพืช ดังนั้น ขอ 4. จึงเปนคําตอบที่ถูกตอง

กระตุนความสนใจ

สํารวจคนหา

อธิบายความรู

Engage

Explore

Explain

ขยายความเขาใจ

ตรวจสอบผล

Expand

Evaluate

Expand าใจ ขยายความเข

Evaluate ตรวจสอบผล

ขยายความเขาใจ

ในลําตนพืชมีโครงสรางที่ใชในการลําเลียงนํา้ และธาตุอาหาร เรียกวา ทอลําเลียงนํ้า ซึ่งเปนกลุมเซลลที่ตอเรียงกันเปนทอยาวตั้งแตราก ลําตน จนถึงใบ เพื่อลําเลียงนํ้าและธาตุอาหารไปเลี้ยงลําตน และลําเลียงนํ้าไปสูใบ เพื่อใชในการสังเคราะหดวยแสง 1 เมือ่ พืชสังเคราะหดว ยแสงเพือ่ สรางอาหาร อาหารที่ไดจะถูกลําเลียง ไปยังสวนตาง ๆ ของพืช โดยผานทอลําเลียงอาหาร ซึ่งมีลักษณะเปนกลุม เซลลทเี่ รียงตัวกันเปนทอยาวแทรกอยูค กู บั ทอลําเลียงนํา้ เพือ่ ลําเลียงอาหาร ไปเลี้ยงสวนตาง ๆ ของลําตน ทอลําเลียงอาหาร ลําเลียงอาหารที่สรางจากใบไปยังสวนตางๆ ของพืช ใบ 

ภาพตัดขวางลําตน  แสดงลักษณะของ ทอลําเลียงนํ้าและ ทอลําเลียงอาหาร

ลําตน ราก

ภาพแสดง ทอลําเลียงนํ้า และทอลําเลียง อาหารภายใน ลําตนพืช

Expand

1. ครูอธิบายเพิ่มเติมใหนักเรียนเขาใจวา ทอลําเลียงของพืชประกอบดวยทอลําเลียงนํา้ และทอลําเลียงอาหาร โดยพืชลําเลียงนํ้าจาก รากผานทอลําเลียงนํา้ ในลําตนไปยังใบของพืช เพือ่ นําไปใชในการสรางอาหาร และทอลําเลียง อาหารลําเลียงอาหารที่ไดจากการสรางอาหาร ที่ใบของพืชไปเลี้ยงสวนตางๆ ของพืช 2. ครูถามนักเรียนวา • ทิศทางการลําเลียงนํ้าและการลําเลียง อาหารที่สรางจากใบภายในลําตนพืช เหมือนกันหรือแตกตางกันอยางไร (ตอบ แตกตางกัน คือ การลําเลียงนํ้ามี ทิศทางจากรากขึ้นสูลําตนและใบ สวนการ ลําเลียงอาหารที่สรางจากใบมีทิศทางจากใบ ลงมายังลําตนและราก) 3. ใหนักเรียนวาดภาพตนพืช แลวเขียนลูกศร แสดงทิศทางการลําเลียงนํ้าและอาหาร และเขียนอธิบายหนาที่ของรากและลําตน

ตรวจสอบผล

Evaluate

ครูตรวจสอบความถูกตองของการวาดภาพ แสดงทิศทางการลําเลียงนํ้าและอาหารของพืช และการเขียนอธิบายหนาที่ของรากและลําตน โดยพิจารณาจากความถูกตองและชัดเจน

ทอลําเลียงนํ้า ลําเลียงนํ้าและธาตุอาหารจากรากขึ้นไปยังสวนตางๆ ของลําตน

¹Ñ¡àÃÕ¹¤Ô´Ç‹Ò µŒ¹¾×ªáµ‹ÅЪ¹Ô´ ¨ÐÁÕÅѡɳз‹ÍÅíÒàÅÕ§àËÁ×͹¡Ñ¹ ËÃ×Íᵡµ‹Ò§¡Ñ¹ËÃ×ÍäÁ‹ Í‹ҧäÃ

๕

การลําเลียงนํ้าในตนพืชเปนไปในลักษณะใด 1. จากรากไปสูใบ 2. จากลําตนไปสูราก 3. จากใบไปสูราก 4. จากรากไปสูลําตน

ขอสอบเนน การคิด แนว O-NET

วิเคราะหคําตอบ พืชดูดนํ้าและธาตุอาหารในดินโดยใชรากและลําเลียง นํ้าไปตามทอลําเลียงนํ้า ไปสูลําตน กิ่ง กาน และใบ ดังนั้น ขอ 1. จึงเปน คําตอบที่ถูกตอง

เกร็ดแนะครู ครูอาจนําภาพตัดขวางของลําตนพืชใบเลี้ยงเดี่ยวและพืชใบเลี้ยงคู มาให นักเรียนสังเกตและเปรียบเทียบความแตกตาง จากนั้นอธิบายเพิ่มเติมวา ทอลําเลียง ของพืชใบเลี้ยงเดี่ยวจะเรียงตัวกันกระจัดกระจาย สวนทอลําเลียงของพืชใบเลี้ยงคู จะเรียงตัวอยางเปนระเบียบ

นักเรียนควรรู 1 อาหาร ที่พืชสรางขึ้นคือ นํ้าตาล จะถูกสะสมไวในเซลลสีเขียวในรูปของแปง แตพืชจะมีการลําเลียงอาหารโดยการเปลี่ยนแปงใหเปนนํ้าตาล แลวสงผานไปตาม ทอลําเลียงอาหารไปยังสวนตางๆ ของพืช เพือ่ ใชเปนพลังงานในกระบวนการตางๆ หรือเก็บสะสมไวเปนแหลงอาหาร

คูมือครู

5

กระตุน ความสนใจ

สํารวจคนหา Exploreนหา สํารวจค

อธิบายความรู

ขยายความเขาใจ

ตรวจสอบผล

Engage

Explore

Explain

Expand

Evaluate

กระตุEngage นความสนใจ

กระตุน ความสนใจ

Engage

ครูนาํ ใบไมของตนไมหลายๆ ชนิดมาใหนกั เรียน สังเกต แลวรวมกันสนทนาเกี่ยวกับลักษณะที่เหมือน หรือแตกตางกันของใบไม เชน รูปรางของใบ เสนใบ สีของใบ ขอบใบ เปนตน

สํารวจคนหา

Explore

1. ใหนักเรียนอานขอมูลเรื่องใบ หนา 6 2. ใหนักเรียนสังเกตลักษณะของใบพืช หนา 6 แลวครูถามนักเรียนวา • ใบของพืชสวนใหญจะมีลักษณะอยางไร (ตอบ มีสีเขียว และมีรูปรางแตกตางกันขึ้นอยู กับชนิดของพืช) • ใบมีความสําคัญตอการดํารงชีวิตของพืช อยางไร (ตอบ สรางอาหาร แลกเปลี่ยนแกส และ คายนํ้า) • พืชมีการหายใจหรือไม ถามีพืชมีการหายใจ อยางไร (ตอบ มี โดยพืชหายใจผานรูปากใบ ซึ่งอยูที่ ทองใบ โดยรูปากใบจะเปดเพื่อเปนทางผาน ของนํ้าและอากาศ) 3. ใหนักเรียนทํากิจกรรมที่ 2 เพื่อศึกษาหนาที่ ของใบ โดยปฏิบัติ ดังนี้ 1) ศึกษาขั้นตอนการทํากิจกรรมที่ 2 จาก หนังสือ หนา 7 หากมีขอสงสัยใหถามครู 2) ใหแตละกลุมชวยกันตั้งคําถามเกี่ยวกับ การทดลอง ซึ่งควรจะไดวา • ใบพืชมีการคายนํ้าอยางไร จากนั้นใหนักเรียนชวยกันคาดเดาคําตอบ ลวงหนากอนทําการทดลอง 3) ใหแตละกลุมทําการทดลองตามขั้นตอน 4) สมาชิกในกลุมบันทึกผลการทดลอง และรวมกันอภิปรายเพื่อสรุปผล

๒. ใบ ใบเป็นโครงสร้างที่ส�าคัญของพืช นักเรียนสังเกตหรือไม่ว่า ใบของ พืชส่วนใหญ่มีสีอะไร เราทราบแล้วว่า พืชเป็นสิ่งมีชีวิตที่สร้างอาหารเองได้ นอกจากนี้ใบของพืชยังมีหน้าที่ใดอีก ศึกษาได้จากข้อมูลต่อไปนี้

รูปใบสี่เหลี่ยมขนมเปยกปูน ▲

▲

รูปใบหยัก

รูปใบเปนเส้น

พืชแต่ละชนิดจะมีลักษณะของใบแตกต่างกัน

ภาพขยายรูปากใบเมื่อรูปากใบเปด

▲

ภาพขยายรูปากใบเมื ▲ ภาพขยายรู ่อรูปากใบปปดากใบเมื่อรูปากใบปด

รูปากใบนี้ นอกจากจะเป็นทางผ่านของอากาศแล้ว ยังเป็นทางผ่าน ของน�้าด้วย เพราะพืชจะมีการคายน�้าออกมาทางรูปากใบ EB GUIDE http:// www.aksorn.com/lib/p/sci_01 (เรื่อง ปากใบของพืช)

6

1 การหายใจของพืช เปนกระบวนการที่เกิดขึ้นตลอดเวลาในชวงที่พืช ยังมีชีวิตอยู โดยพืชจะหายใจเอาแกสออกซิเจนเขาไปผานทางรูปากใบ และพืชก็ จะคายแกสคารบอนไดออกไซดออกมาทางรูปากใบเชนเดียวกัน 2 ปากใบ โดยทั่วไปปากใบพืชจะเปดในเวลากลางวัน เพื่อนําแกสคารบอนไดออกไซดไปใชในการสังเคราะหดวยแสง และปดในเวลากลางคืน แตมีพืชบางชนิด ที่เจริญในที่แหงแลง ปากใบจะเปดในเวลากลางคืน และปดในเวลากลางวันเพื่อ ลดการสูญเสียนํ้า ในเวลากลางคืนพืชชนิดนี้จะตรึงแกสคารบอนไดออกไซดไวเพื่อ นํามาใชในการสังเคราะหดวยแสงในเวลากลางวัน

คูมือครู

รูปใบกลม

ใบพืชนอกจากท�าหน้าที่สร้างอาหารแล้ว ใบยังมีหน้าที่หายใจ ซึ่ง 1 เป็นการแลกเปลีย่ นแกสของพืชเช่นเดียวกับคนและสัตว์ การหายใจของพืช 2 จะเกิดบริเวณปากใบ ซึ่งเป็นรูเล็ก ๆ ส่วนใหญ่อยู่ทางท้องใบ

นักเรียนควรรู

6

รูปใบรี

ขอสอบเนน การคิด แนว O-NET

ขอใดเปนสมมติฐาน 1. ใบไมมีสีเขียว 2. ใบไมสรางอาหารได 3. ใบไมสามารถคายนํ้า 4. อุณหภูมิมีผลตอการคายนํ้าของใบไมหรือไม วิเคราะหคําตอบ สมมติฐาน คือ คําตอบที่เปนไปไดของปญหา ซึ่งได มาจากการคาดคะเนอยางมีเหตุผลจากขอมูลหรือขอเท็จจริงที่ไดจาก การสังเกตและความรูเดิมเกี่ยวกับปญหานั้น ขอ 2 ใบไมสรางอาหารได เปนสมมติฐานของปญหา ที่วา “หนาที่ของใบไมคืออะไร ” ดังนั้น ขอ 2. จึงเปนคําตอบที่ถูกตอง

กระตุนความสนใจ

สํารวจคนหา

Engage

Explore

อธิบายความรู

ขยายความเขาใจ Expand าใจ ขยายความเข

ตรวจสอบผล

Explain

Expand

Evaluate

อธิบExplain ายความรู

อธิบายความรู กิจกรรมหนูนอยนักทดลอง

1. ใหตัวแทนแตละกลุมออกมารายงานผลการ ทดลอง 2. ใหนักเรียนรวมกันอภิปรายเกี่ยวกับผล การทดลองเพื่อใหไดขอสรุปวา ใบของพืช มีการคายนํ้าในสวนที่พืชไมตองการออกสู ภายนอก โดยสังเกตจากไอนํ้าที่เกาะอยูใน ถุงพลาสติกที่หุมกิ่งที่มีใบ

(ดูเฉลยกิจกรรมที่สวนเสริมดานหนาของเลมนี้)

กิจกรรมที่ ๒ การคายนํ้าของใบไม

อุปกรณ วิธีทํา

๑. ตนไมขนาดไมใหญมาก ๑ ตน ๒. ถุงพลาสติกใส ๒ ใบ ๓. เชือก ๒ เสน

กิ่งที่เด็ดใบออก

๑. เลือกกิ่งไมที่มีขนาดเทา ๆ กัน ๒ กิ่ง กิ่งหนึ่งเด็ดใบ ออกหมด อีกกิ่งหนึ่งไมตองเด็ดใบออก ๒. นําถุงพลาสติกมาครอบกิ่งไมทั้ง ๒ กิ่ง แลวใชเชือก ผูกปากถุงไวประมาณ ๑๕-๓๐ นาที ๓. สังเกตการเปลี่ยนแปลงและบันทึกผลลงในสมุด

Explain

กิ่งที่ไมตอง เด็ดใบออก

ขยายความเขาใจ

จากการทําการทดลอง ทําใหเราทราบวา ใบพืชทําหนาที่คายนํ้า การคายนํา้ เปนประโยชนตอ พืช คือ ทําใหเกิดการลําเลียงนํา้ และธาตุอาหาร อยางตอเนื่อง และยังชวยลดความรอนใหพืชดวย

Expand

1. ใหนักเรียนศึกษาลักษณะปากใบของพืช โดย ดูรายละเอียดจากกิจกรรมรวบยอด ตอนที่ 2 ขอ 2) หนา 8 2. ใหนักเรียนรวมกันอภิปรายวา การคายนํ้า ของพืชมีความสัมพันธกับการลําเลียงนํ้าและ ธาตุอาหารของพืชอยางไร 3. ครูและนักเรียนรวมกันสรุปประโยชนของ การคายนํ้า

1 ¡ÒäÒ¹íéҢͧ¾×ªÁÕ»ÃÐ⪹ Í‹ҧääÃѺ ¡ÒäÒ¹íéÒÁÕ»ÃÐ⪹ µ‹Í¾×ªËÅÒ»ÃСÒà ´Ñ§¹Õé ñ. ª‹ÇÂ㹡ÒÃÅíÒàÅÕ§¹íéÒ à¾ÃÒзíÒãËŒÃÒ¡´Ù´¹íéÒ䴌͋ҧµ‹Íà¹×èͧ ò. ª‹ÇÂãˌ㺾תÁÕ¤ÇÒÁªØ‹Áª×é¹ ó. ª‹ÇÂÅ´¤ÇÒÁÌ͹ã¹ãºáÅÐÅíÒµŒ¹¢Í§¾×ª

๗

ขอสอบเนน การคิด แนว O-NET

ถานักเรียนใชถุงพลาสติกครอบตนไมที่ปลูกอยูกลางแจง แลวใชเชือกผูก รอบปากถุง ทิ้งไวสักพักจะมีหยดนํ้าเกาะอยูในถุง แสดงวาเกิดอะไรขึ้น แนวตอบ พืชคายนํ้าออกทางใบ เนื่องจากตนพืชดูดนํ้าทางราก และมี การลําเลียงนํ้าและธาตุอาหารจากรากสูลําตน ใบ และยอด นํ้าบางสวน จะถูกคายออกมาทางใบ เมื่อนําถุงพลาสติกไปครอบตนพืช นํ้าที่พืชคาย ออกมาทางใบจึงเกาะอยูในถุง

กิจกรรมทาทาย

นักเรียนควรรู 1 การคายนํ้าของพืช คือ การควบคุมปริมาณนํ้าของพืชเมื่อมีนํ้าเกินความ ตองการของเซลล โดยพืชจะคายนํา้ ออกมาทางรูปากใบในรูปของไอนํา้ หรือหยดนํา้ ปจจัยที่มีผลตอการคายนํ้าของพืช ไดแก • อุณหภูมิ • ความชื้น • สภาพนํ้าในดิน • ความเขมของแสง • ลม

ใหนักเรียนสืบคนขอมูลเพิ่มเติมวา พืชมีกลไกในการลดการคายนํ้า เพื่อ ปองกันการสูญเสียนํ้าออกจากเซลลไดอยางไรบาง แลวเลือกพืชมา 1 ชนิด พรอมหาภาพประกอบ และเขียนอธิบายกลไกที่ชวยลดการคายนํ้าของพืช คูมือครู

7

กระตุนความสนใจ

สํารวจคนหา

อธิบายความรู

Engage

Explore

Explain

ขยายความเขาใจ

ตรวจสอบผล

Expand

Evaluate

Expand าใจ ขยายความเข

Evaluate ตรวจสอบผล

Expand

1. ใหนักเรียนเขียนสรุปหนาที่ของทอลําเลียงและ ปากใบของพืช 2. ใหนักเรียนตอบคําถามจากกิจกรรมรวบยอด ตอนที่ 3 หนา 8 ลงในสมุด

ตรวจสอบผล

ขยายความเขาใจ

Evaluate

1. ครูตรวจสอบวานักเรียนเขียนสรุปหนาที่ของ ทอลําเลียงและปากใบของพืชไดถูกตองหรือไม 2. ใหนักเรียนชวยกันเฉลยคําตอบของ กิจกรรมรวบยอด ตอนที่ 3 แลวครูตรวจสอบ ความถูกตอง

(ดูเฉลยกิจกรรมที่สวนเสริมดานหนาของเลมนี้)

กิจกรรมรวบยอด

ตอนที่ ๑ แนวคิดสําคัญ ช่วยกันสรุป ครูให้นักเรียนช่วยกันพูดสรุปหน้าที่ของท่อล�าเลียงและปากใบของพืช จากนั้นเขียนลงในสมุด ตอนที่ ๒ ลองคิด ลองทํา ๑) วาดภาพต้นพืชลงในสมุด ๑ ต้น แล้วเขียนลูกศรแสดงทิศทางการ ล�าเลียงน�้าและอาหาร จากนั้นระบายสีภาพให้สวยงาม และผลัดกันน�าเสนอผลงาน ๒) ให้แบ่งกลุ่มศึกษาลักษณะปากใบของพืช โดยปฏิบัติ ดังนี้ พับใบพืชแล้วฉีกแฉลบด้านหลังใบให้ได้เยื่อบาง ๆ วางเยื่อผิวใบลงบนแผ่นสไลด์และหยดน�้า สังเกตดูจาก กล้องจุลทรรศน์ วาดภาพปากใบที่สังเกตได้จากกล้องจุลทรรศน์ลงในสมุด จากนั้นเขียนหน้าที่ของปากใบ ๓) ร่วมกันอภิปรายว่า การคายน�า้ ของพืชมีความสัมพันธ์กบั การล�าเลียง น�้าและธาตุอาหารอย่างไร ● ●

หลักฐานแสดงผลการเรียนรู 1. ใบบันทึกผลกิจกรรมหนูนอยนักทดลอง 2. ภาพแสดงการลําเลียงนํ้าและอาหารของพืช 3. การเขียนสรุปหนาที่ของทอลําเลียงและปากใบ ของพืช

●

ตอนที่ ๓ คําถามวิทย์คิดสนุก ตอบคําถามลงในสมุด ๑) ท่อล�าเลียงน�้าและท่อล�าเลียงอาหารมีลักษณะอย่างไร จะพบที่ส่วนใด ของพืช ๒) ปากใบของพืชจะพบที่ส่วนใดของพืช และท�าหน้าที่อะไร ๓) ในเวลากลางวัน ใบไม้มักจะเหี่ยวเป็นเพราะสาเหตุใด ๔) อาหารที่พืชสร้างจากใบ และธาตุอาหารที่รากดูดจากดิน มีทิศทาง การล�าเลียงเหมือนกันหรือแตกต่างกันอย่างไร ๕) การทดลองแช่ต้นเทียนในน�้าหมึกแดง เมื่อผ่าล�าต้นตามแนวยาวและ ตามแนวขวาง จะพบน�้าหมึกแดงหรือไม่ และพบลักษณะใด (ให้วาดภาพประกอบ) ๘

เกร็ดแนะครู ในขั้นตรวจสอบผลใหครูประเมินความรูและทักษะของนักเรียน รวมทั้งให นักเรียนไดประเมินตนเองเกี่ยวกับการเรียนรูและการทํางานกลุม

มุม IT ครูดูขอมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับการคายนํ้าของพืช ไดจากเว็บไซต www.nana-bio.com ซึ่งเปนเว็บไซตที่รวบรวมขอมูลเกี่ยวกับวิชาชีววิทยา

8

คูมือครู

ขอสอบเนน การคิด แนว O-NET

จํานวนใบของพืชมีผลตอการคายนํ้าของพืชหรือไม อยางไร 1. มี เพราะพืชมีการเก็บสะสมนํ้าบริเวณใบ 2. มี เพราะพืชมีการคายนํ้าออกทางปากใบ 3. ไมมี เพราะการคายนํ้าของพืชจะมากเมื่ออุณหภูมิสูงขึ้น 4. ไมมี เพราะพืชจะคายนํ้าเมื่อมีนํ้าอยูในเซลลมากเกินไป วิเคราะหคําตอบ พืชที่มีใบจํานวนมาก ก็จะมีปากใบมากขึ้นดวย เนื่องจากพืชมีการสูญเสียนํ้าออกทางปากใบ และทําใหมีพื้นที่ผิวในการ ระเหยของนํ้ามากขึ้น ดังนั้น ขอ 2. จึงเปนคําตอบที่ถูกตอง

กระตุน ความสนใจ กระตุEngage นความสนใจ

สํารวจคนหา

อธิบายความรู

ขยายความเขาใจ

ตรวจสอบผล

Engage

Explore

Explain

Expand

Evaluate

บทที่

พืชเจริญเติบโต

ò

เปาหมายการเรียนรู

อธิบายนํา้ แกสคารบอนไดออกไซด แสง และ คลอโรฟลล เปนปจจัยทีจ่ าํ เปนบางประการตอการ เจริญเติบโต และการสังเคราะหดว ยแสงของพืช (ว 1.1 ป.4/2)

แนวคิดสําคัญ

สมรรถนะของผูเรียน

¾×ªà»š¹ÊÔè§ÁÕªÕÇÔµ¨Ö§ÁÕ¡ÒÃà¨ÃÔÞàµÔºâµ «Ö觻˜¨¨Ñ·ÕèÊíÒ¤ÑÞµ‹Í¡ÒÃà¨ÃÔÞàµÔºâµáÅСÒÃÊѧà¤ÃÒÐË ´ŒÇÂáʧ¢Í§¾×ª 䴌ᡋ ¹íéÒ á¡ Ê¤Òà ºÍ¹ä´ÍÍ¡ä«´ áʧ áÅФÅÍâÿ ÅÅ

1. ความสามารถในการสื่อสาร 2. ความสามารถในการคิด 3. ความสามารถในการแกปญ  หา

กิจกรรมนําสูการเรียน

คุณลักษณะอันพึงประสงค 1. ใฝเรียนรู 2. มุงมั่นในการทํางาน

กระตุน ความสนใจ

Engage

1. ครูนําเมล็ดพืชตางๆ ที่สามารถหาไดงายมา ใหนักเรียนดู เชน เมล็ดถั่วเขียว เมล็ดมะขาม เมล็ดแตงโม เปนตน แลวถามนักเรียนวา เมล็ดเหลานี้จะเติบโตกลายเปนตนพืชได หรือไม เพราะอะไร จากนั้นใหนักเรียนแสดง ความคิดเห็นตามความเขาใจของตนเอง 2. ครูนําถั่วงอกมาแจกใหนักเรียนสังเกต แลวครู ถามวาเคยเห็นหรือรูจักพืชชนิดนี้หรือไมวาคือ ตนอะไร จากนั้นครูถามวา พืชชนิดนี้งอกจาก เมล็ดพืชชนิดใด โดยครูใหนักเรียนดูเมล็ดพืช ที่ครูนํามาอีกครั้ง

นักเรียนคิดว่า พืชต้องการสิ่งใดบ้างในการเจริญเติบโต 9

เกร็ดแนะครู ครูจัดกระบวนการเรียนรูโดยการใหนักเรียนปฏิบัติ ดังนี้ • สังเกตและทดลองเกี่ยวกับปจจัยที่จําเปนตอการเจริญเติบโตของพืช • สังเกตและทดลองเกี่ยวกับปจจัยที่จําเปนตอการสังเคราะหดวยแสงของพืช • อภิปรายผลการทดลองและลงขอสรุป จนเกิดเปนความรูความเขาใจวา ปจจัยที่สําคัญตอการเจริญเติบโตของพืช และการสังเคราะหดวยแสงของพืชประกอบดวยนํ้า แกสคารบอนไดออกไซด แสง และคลอโรฟลล

คูมือครู

9

กระตุนความสนใจ

สํารวจคนหา

Engage

Exploreนหา สํารวจค

อธิบายความรู

ขยายความเขาใจ

ตรวจสอบผล

Explore

Explain

Expand

Evaluate

สํารวจคนหา

Explore

1. ใหนักเรียนชวยกันคิดวา จากเมล็ดถั่วเขียว จนโตเปนตนถั่วงอกได พืชตองการสิ่งใดบาง 2. ใหนักเรียนแบงกลุม แลวใหแตละกลุมทํา กิจกรรมที่ 1 เพื่อศึกษาวา นํ้าเปนปจจัย ในการเจริญเติบโตของพืชหรือไม โดยให นักเรียนปฏิบัติ ดังนี้ 1) ศึกษาขัน้ ตอนการทํากิจกรรมที่ 1 จากหนังสือ หนา 11 หากมีขอสงสัยใหซักถามครู 2) ใหแตละกลุมกําหนดปญหาในการทดลอง ซึ่งควรจะไดวา • นํ้ามีผลตอการเจริญเติบโตของพืชอยางไร จากนั้นใหนักเรียนชวยกันตั้งสมมติฐาน จากปญหาที่กําหนด 3) ใหแตละกลุมทําการทดลองเพื่อตรวจสอบ สมมติฐาน 4) สมาชิกในกลุมชวยกันบันทึกผลการทดลอง และรวมกันอภิปรายเพื่อสรุปผล 3. ใหนักเรียนกลุมเดิมทํากิจกรรมที่ 2 เพื่อศึกษา วา แสงแดดเปนปจจัยในการเจริญเติบโตของ พืชหรือไม โดยใหทุกกลุมปฏิบัติเชนเดียวกับ ขอ 1) - 4) ในขอ 2.

๑. ปจจัยที่จําเปนต่อการเจริญเติบโตของพืช

พืชเป็นสิ่งมีชีวิตเช่นเดียวกับคนและสัตว์ เราอาจพบพืชในสถานที่ 1 ต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นบนดิน ในน�้า ในทะเลทราย บนต้นไม้อื่น แต่ไม่ว่าจะ ด�ารงชีวิตในแหล่งที่อยู่แบบใด พืชเหล่านี้ต้องการสิ่งที่จ�าเป็นในการด�ารง ชีวิตและเจริญเติบโตแบบเดียวกัน นักเรียนทราบหรือไม่ว่า พืชต้องการ สิ่งใดในการด�ารงชีวิตและการเจริญเติบโต

▲

▲

กล้วยไม้ ▲

ทานตะวัน

บัว ▲

ตะบองเพชร

๑0

เกร็ดแนะครู ครูนาํ ตนพืชทีข่ นึ้ ในทีช่ มุ ชืน้ กับพืชทีข่ นึ้ ในทีแ่ หงแลงมาใหนกั เรียนดูเปรียบเทียบกัน แลวใหนกั เรียนจําแนกวา พืชชนิดใดเจริญเติบโตในพืน้ ทีส่ ภาพแวดลอมแบบใด และ พืชดังกลาวมีลกั ษณะแตกตางกันอยางไร เพื่อชวยใหนักเรียนเขาใจถึงปจจัยที่จําเปน ตอการเจริญเติบโตของพืชไดดียิ่งขึ้น

นักเรียนควรรู 1 ทะเลทราย เปนบริเวณที่แหงแลงมาก ดังนั้นพืชที่ขึ้นในทะเลทรายจึงตอง ปรับตัวเพื่อใหสามารถเก็บกักนํ้าไวใหพอกับความตองการ พืชทะเลทรายเกือบ ทุกชนิดเก็บสะสมนํ้าไวในลําตนและใบ ทําใหมีลําตนอวบ นอกจากนี้ระบบราก ของพืชทะเลทรายก็มีสวนสําคัญตอการเก็บสะสมนํ้าดวย เชน ตนตะบองเพชร จะหยั่งรากลงดินเพียงตื้นๆ แตรากจะแผกระจายออกเปนบริเวณกวาง เพื่อให สามารถหานํ้าได

10

คูมือครู

ขอสอบเนน การคิด แนว O-NET

ตนมะลิที่ปลูกในบานมีอาการเหี่ยวลง แตยังคงมีสีเขียว ปจจัยที่พืช ขาดไปคืออะไร แนวตอบ ขาดนํ้า เพราะตนมะลิมีอาการเหี่ยวเฉา แตยังคงมีสีเขียว เนื่องจากรากดูดนํ้าไดนอยกวาการสูญเสียนํ้าที่คายออกทางปากใบ

กระตุนความสนใจ

สํารวจคนหา

Engage

Explore

อธิบายความรู อธิบExplain ายความรู

ขยายความเขาใจ

ตรวจสอบผล

Explain

Expand

Evaluate

อธิบายความรู กิจกรรมหนูนอยนักทดลอง

(ดูเฉลยกิจกรรมที่สวนเสริมดานหนาของเลมนี้)

กิจกรรมที่ ๑ พืชตองการนํา้ หรือไม

อุปกรณ์

๑. เมล็ดถั่วเขียว ๑๕-๒๐ เมล็ด ๓. กระปองนม ๒ ใบ ๒. ถุงพลาสติก ๑ ใบ ๔. ดิน ๑ ถุง เตรียมล่วงหน้า ครูมอบหมายให้แต่ละกลุ่มเพาะเมล็ดถั่วเขียวลงในถุงพลาสติก ประมาณ ๑๕-๒๐ เมล็ด วิธีทํา ๑. เตรียมดินปริมาณเท่า ๆ กัน ใส่ลงไปในกระปองนม ๒ ใบ และติดป้ายใบที่ ๑ และใบที่ ๒ ๒. เลือกต้นถั่วเขียวที่มีขนาดความสูงเท่าๆ กัน ๒ ต้น ปลูกลงใน กระปองนมใบละ ๑ ต้น และตั้งกระปองทั้ง ๒ ใบ ไว้ในที่ที่มีแสง ๓. ให้รดน�้าต้นถั่วในกระปองใบที่ ๑ ทุกวัน วันละ ๒ เวลา คือ เช้ากับเย็น ส่วนต้นถั่วในกระปองใบที่ ๒ ไม่ต้องรดน�้า ๔. ปฏิบัติข้อ ๒-๓ เป็นเวลา ๑ สัปดาห์ ให้สังเกตและบันทึกผล กิจกรรมที่ ๒ พืชตองการแสงหรือไม

อุปกรณ์ วิธีทํา

๑. กระปองนม ๒ ใบ ๒. กล่องทึบมีฝาปด ๑ ใบ ๓. ดิน ๑ ถุง ๑. ให้แต่ละกลุ่มเตรียมดินปริมาณเท่า ๆ กัน ใส่ลงในกระปองนม ๒ ใบ ติดป้ายใบที่ ๑ และใบที่ ๒ ๒. ให้เลือกต้นถั่วเขียว (จากที่เพาะในกิจกรรมที่ ๑) ขนาดสูงประมาณ ๕ ซม. ๒ ต้น มาปลูกลงในกระปอง กระปองละ ๑ ต้น ๓. ต้นถั่วกระปองที่ ๑ ตั้งไว้ในบริเวณที่มีแสง และรดน�้าปริมาณเท่ากัน ทุกวัน วันละ ๒ ครั้ง ต้นถั่วกระปองที่ ๒ ตั้งไว้ในกล่องทึบและปดฝา เพื่อไม่ให้แสงเข้า และรดน�้าปริมาณเท่ากันทุกวัน วันละ ๒ ครั้ง เป็นเวลา ๑ สัปดาห์ ๔. สังเกตลักษณะของต้นถั่วทั้ง ๒ กระปอง เปรียบเทียบกัน โดยวัด ความสูงของล�าต้น สังเกตขนาดและสีของใบ แล้วบันทึกผล ๑๑

ขอสอบเนน การคิด แนว O-NET

ถานักเรียนตองการทราบวา ตนพืชที่ปลูกไวมีการเจริญเติบโตหรือไม ในแตละวัน สิ่งที่ควรปฏิบัติ คือขอใด 1. ใชไมบรรทัดวัดความสูงของตนพืชทุกวัน 2. วางตนพืชไวในบริเวณที่มีแดดสอง 3. ชั่งนํ้าหนักตนพืชทุกวัน 4. รดนํ้าตนพืชทุกวัน

วิเคราะหคําตอบ การใชไมบรรทัดวัดความสูงของตนพืชทุกวันเปนการ วัดความเจริญเติบโตของพืชวิธีหนึ่ง ดังนั้น ขอ 1. จึงเปนคําตอบที่ถูกตอง

Explain

1. ใหตัวแทนแตละกลุมนําเสนอผลการทดลอง ของกิจกรรมที่ 1 และ 2 จนครบทุกกลุม 2. ครูถามนักเรียนวา • จากกิจกรรมที่ 1 เพราะอะไร ตนถั่วใน กระปองใบที่ 2 จึงเหี่ยวแหง ไมเจริญเติบโต (แนวตอบ เพราะไมไดรับนํ้าไปหลอเลี้ยง สวนตางๆ จึงทําใหตนถั่วเหี่ยวเฉา) • จากกิจกรรมที่ 2 เพราะอะไรตนถั่ว ในกระปองใบที่ 1 จึงเจริญเติบโตตามปกติ (แนวตอบ เพราะตนถั่วไดรับแสงแดดที่ชวยใน การสรางอาหาร จึงทําใหเจริญเติบโต) 3. ครูอธิบายเพิ่มเติมเกี่ยวกับตัวแปรหรือปจจัยที่ มีผลตอการทดลองโดยดูขอ มูลจากเกร็ดแนะครู 4. ครูใหแตละกลุมดูขอมูลการทดลองแลวบอกวา • จากกิจกรรมที่ 1 ตัวแปรตน ตัวแปรตาม และตัวแปรควบคุม คืออะไร (ตอบ ตัวแปรตน คือ นํ้า ตัวแปรตาม คือ การเจริญเติบโตของ ตนถั่วเขียวทั้ง 2 กระปอง ตัวแปรควบคุม คือ ชนิดของตนพืช แสงแดด) • จากกิจกรรมที่ 2 ตัวแปรตน ตัวแปรตาม และตัวแปรควบคุม คืออะไร (ตอบ ตัวแปรตน คือ แสงแดด ตัวแปรตาม คือ การเจริญเติบโตของ ตนถั่วเขียวทั้ง 2 กระปอง ตัวแปรควบคุม คือ ชนิดของตนพืช นํ้า) 5. ใหนักเรียนรวมกันอภิปรายและสรุปผล การทดลองวา นํ้าและแสงแดดเปนปจจัยที่มี ผลตอการเจริญเติบโตของพืช หากพืชไมไดรับ นํ้าและแสงแดดติดตอกันเปนเวลานาน พืชจะ ไมเจริญเติบโตและตายในที่สุด

เกร็ดแนะครู ในการทําการทดลอง ครูเนนใหนักเรียนคํานึงถึงปจจัยตางๆ ที่จะเขามามี อิทธิพลตอการทดลอง เรียกวา ตัวแปร ซึ่งมี 3 ชนิด คือ 1. ตัวแปรตน (ตัวแปรอิสระ) คือ ปจจัยที่เปนเหตุ กลาวคือ สิ่งที่ผูทดลอง กําหนดใหแตกตางกัน เพื่อติดตามดูผลที่เกิดขึ้น 2. ตัวแปรตาม คือ ผลที่เกิดจากตัวแปรตน กลาวคือ สิ่งที่ผูทดลองตองวัด และเก็บขอมูล หรือติดตามดู 3. ตัวแปรควบคุม คือ ปจจัยอื่นๆ ที่อาจมีผลตอตัวแปรตาม ดังนั้นตองควบคุม ใหคงที่ เพื่อการสรุปผลไดงายขึ้น

คูมือครู

11

กระตุนความสนใจ

สํารวจคนหา

อธิบายความรู

Engage

Explore

Explain

ขยายความเขาใจ

ขยายความเขาใจ Expand าใจ ขยายความเข

ตรวจสอบผล

Expand

Evaluate

Expand

1. ใหนักเรียนอานขอมูลจากหนังสือ หนา 12 จากนั้นรวมกันสรุปปจจัยสําคัญที่จําเปน ตอการเจริญเติบโตของพืช 2. ครูถามนักเรียนวา • ถาพืชขาดอากาศ พืชจะดํารงชีวิตอยูได หรือไม เพราะอะไร (ตอบ ไมได เพราะพืชจะหายใจไมได และสรางอาหารไมได) • ถาดินขาดความอุดมสมบูรณ เราจําเปน ตองใสปุยเพื่อชวยใหพืชเจริญเติบโตไดดีขึ้น หรือไม เพราะอะไร (แนวตอบ จําเปน เพราะปุยชวยเพิ่มธาตุอาหาร ที่จําเปนตอพืช ทําใหพืชเจริญเติบโตไดดีขึ้น) 3. ใหนกั เรียนรวมกันสนทนาแสดงความคิดเห็นวา เราควรปลูกพืชไวในหองนอนหรือไม เพราะอะไร (ตอบ ไมควร เพราะตอนกลางคืนพืชจะมี การหายใจตามปกติเหมือนคนเราคือ ตองการ แกสออกซิเจนในการหายใจ และคายแกส คารบอนไดออกไซดออกมา ดังนั้น ในตอน กลางคืนพืชจึงแยงอากาศเราหายใจ และคาย แกสคารบอนไดออกไซด ซึ่งเปนแกสที่เรา ไมตองการออกมา เราจึงไมควรปลูกพืชไวใน หองนอน)

จากการท�าการทดลอง ท�าให้ทราบว่า นอกจากน�้าและแสงแล้ว พืช ยังต้องการสิ่งใดในการเจริญเติบโตอีก ศึกษาได้จากข้อมูลต่อไปนี้ 1 ๑. นํ้า พืชต้องการน�้า เพราะน�้าช่วยละลายธาตุอาหารที่อยู่ในดินท�าให้ รากพืชดูดธาตุอาหารไปเลี้ยงส่วนต่าง ๆ ได้ นอกจากนี้พืชยังใช้น�้าเป็น วัตถุดิบในการสังเคราะห์ด้วยแสง ๒. แสงแดด พืชต้องการแสงแดด เพื่อใช้ในการสร้างอาหาร หรือการ สังเคราะห์ด้วยแสง ๓. ธาตุอาหาร พืชต้องการธาตุอาหารที่อยู่ในดิน ธาตุอาหารที่จ�าเป็น ส�าหรับพืช เช่น ไนโตรเจน ฟอสฟอรัส โพแทสเซียม ซึ่งรากพืชจะดูดธาตุอาหาร ขึ้นมาเลี้ยงส่วนต่าง ๆ นอกจากธาตุอาหารที่อยู่ในดินแล้ว ในปุยก็มีธาตุอาหารที่จ�าเป็นต่อพืชเช่นกัน ๔. อากาศ พืชต้องการอากาศในการหายใจเหมือนคน พืชจะหายใจทั้ง เวลากลางวันและกลางคืน ในเวลากลางคืนพืชจะหายใจเอาแกสออกซิเจน เข้าไป และคายแกสคาร์บอนไดออกไซด์ออกมา ในตอนกลางวั น พื ช มี ก ารสั ง เคราะห์ ด ้ ว ยแสง และจะคายแก ส ออกซิเจนออกมา แต่ตอนกลางคืน พืชหายใจตามปกติเหมือนคนเรา ดังนั้น จึงไม่ควรนําต้นไม้ไปตั้งไว้ในห้องนอนของเรา เพราะต้นไม้จะ แย่งอากาศเราหายใจ EB GUIDE

http:// www.aksorn.com/lib/p/sci_01 (เรื่อง ธาตุอาหารสําหรับพืช)

๑๒

นักเรียนควรรู 1 ธาตุอาหาร ที่จําเปนตอการเจริญเติบโตของพืชมีหลายชนิด เชน • ธาตุไนโตรเจน ชวยเรงการเจริญเติบโตของใบ • ธาตุฟอสฟอรัส ชวยเรงการเจริญเติบโตของราก ดอก และผล • ธาตุโพแทสเซียม ชวยในการสรางอาหารและลําเลียงอาหารของพืช ซึ่งธาตุอาหารทั้ง 3 ชนิดนี้เปนธาตุอาหารหลักของพืช พืชตองการในปริมาณ มาก หากในดินมีธาตุอาหารเหลานี้ไมเพียงพอตอความตองการของพืช อาจใสปุย ลงไปในดิน เพื่อชวยเพิ่มธาตุอาหารพืชและชวยบํารุงดินใหมีความอุดมสมบูรณ เหมาะแกการเจริญเติบโตของพืช

12

คูมือครู

ขอสอบเนน การคิด แนว O-NET

จากความรูเรื่องตนไม ขอใดตอไปนี้ไมถูกตอง 1. ปลูกตนไมตนเล็กๆ ไวที่โตะทํางานเพื่อใหสดชื่น 2. ปลูกตนไมไวในหองครัวเพื่อใหมีสีเขียวเย็นตา 3. ปลูกตนไมไวในหองนอน เพื่อใหอากาศสดชื่น 4. ปลูกตนไมไวหนาบานเพื่อใหรมเงา วิเคราะหคําตอบ ในเวลากลางคืน พืชมีการหายใจตามปกติเหมือน คนเรา หากปลูกพืชไวในหองนอน พืชจะแยงแกสออกซิเจนกับเรา ดังนั้น ขอ 3. จึงเปนคําตอบที่ถูกตอง

กระตุนความสนใจ

สํารวจคนหา

อธิบายความรู

Engage

Explore

Explain

ขยายความเขาใจ

ตรวจสอบผล

Expand

Evaluate

Expand าใจ ขยายความเข

Evaluate ตรวจสอบผล

ขยายความเขาใจ

กิจกรรมพัฒนาการเรียนรู

1. ใหนักเรียนรวมกันอภิปรายวา ถาพืช ขาดปจจัยตางๆ ในการดํารงชีวิตอยางใด อยางหนึ่งจะเกิดผลอยางไร 2. ใหนักเรียนวาดภาพตนพืชลงในสมุดจากนั้น เขียนปจจัยในการดํารงชีวิตและการเจริญ เติบโตของพืช

(ดูเฉลยกิจกรรมที่สวนเสริมดานหนาของเลมนี้)

๑. ให้นักเรียนแบ่งกลุ่ม ให้แต่ละกลุ่มร่วมกันอภิปรายและหาข้อสรุปว่า หำกต้นไม้ไม่ได้รับปจจัยที่จ�ำเปนในกำรด�ำรงชีวิตจะเกิดอะไรขึ้น เพรำะเหตุใด ๒. บันทึกผลการอภิปรายลงในสมุด ๓. ส่งตัวแทนน�าเสนอหน้าชั้น และร่วมกันสรุปเป็นองค์ความรู้

เรำต้องกำรน�้ำ

»˜¨¨ÑÂ㹡Òà ´íÒçªÕÇÔµáÅСÒà à¨ÃÔÞàµÔºâµ¢Í§¾×ª

เรำต้องกำรอำกำศ

Expand

ตรวจสอบผล

Evaluate

1. ครูตรวจสอบผลการอภิปรายของนักเรียนและ การนําเสนอผลการอภิปรายหนาชั้นวาถูกตอง หรือไม 2. ครูตรวจสอบวานักเรียนบอกปจจัยในการดํารง ชีวิตและการเจริญเติบโตของพืชไดถูกตอง ครบถวนหรือไม

เรำต้องกำรธำตุอำหำร

เรำต้องกำรแสง

๑. ถ้าต้นไม้ขาดน�้า จะเกิดผลอย่างไร ๒. ถ้าต้นไม้ขาดธาตุอาหาร จะเกิดผลอย่างไร ๓. ถ้าต้นไม้ขาดอากาศ จะเกิดผลอย่างไร ๔. ถ้าต้นไม้ขาดแสง จะเกิดผลอย่างไร ๑๓

พืชตองการแสงแดดเพื่ออะไร 1. ทําใหตนพืชอบอุน 2. ชวยสรางอาหาร 3. ทําใหออกดอกเร็ว 4. ฆาเชื้อโรคตามลําตนพืช

ขอสอบเนน การคิด แนว O-NET

วิเคราะหคําตอบ พืชใชแสงแดดเปนแหลงพลังงานในกระบวนการ สังเคราะหดวยแสง เพื่อสรางอาหาร ดังนั้น ขอ 2. จึงเปนคําตอบที่ถูกตอง

เกร็ดแนะครู ครูอาจเปรียบเทียบปจจัยในการดํารงชีวิตของพืชและคน โดยชี้ใหนักเรียน เห็นวาสิ่งมีชีวิตตางก็ตองการปจจัยที่จําเปนในการดํารงชีวิต และถาขาดปจจัยใด ปจจัยหนึ่ง ก็จะสงผลกระทบตอการดํารงชีวิตได

บูรณาการอาเซียน ครูอธิบายเพิ่มเติมใหนักเรียนเขาใจวา ขาวเปนพืชเศรษฐกิจของไทย และ ประเทศสมาชิกอาเซียนที่เปนทั้งคูแขง และคูคาของไทย ไดแก พมา เวียดนาม ลาว อินโดนีเซีย มาเลเซีย ฟลิปปนส และกัมพูชา ประเทศที่มีพื้นที่ปลูกขาวมากเปนอันดับ 1 คือ อินโดนีเซีย รองลงมา คือ ไทย และเวียดนาม

คูมือครู

13

กระตุน ความสนใจ

สํารวจคนหา Exploreนหา สํารวจค

อธิบายความรู

ขยายความเขาใจ

ตรวจสอบผล

Engage

Explore

Explain

Expand

Evaluate

กระตุEngage นความสนใจ

กระตุน ความสนใจ

Engage

ครูนาํ ตนพืช 2 - 3 ชนิด มาใหนกั เรียนดู จากนัน้ สนทนากับนักเรียนวา พืชเปนสิ่งมีชีวิตจึงตองการ อาหารเชนเดียวกับคนและสัตว นักเรียนคิดวาอาหาร ของพืชคืออะไร และพืชไดรับอาหารจากทางใดบาง จากนั้นครูใหนักเรียนรวมกันอภิปรายเกี่ยวกับ ประเด็นคําถามของครู

สํารวจคนหา

๒. ปจจัยที่จําเปนต่อการสังเคราะห์ด้วยแสงของพืช

จากการศึกษาในบทที่ ๑ เราทราบแล้วว่า พืชสามารถสร้างอาหาร เองได้ หรือที่เรียกว่า การสังเคราะห์ด้วยแสง ซึ่งการสร้างอาหารของพืชนี้ จะต้องอาศัยปจจัยใดบ้าง ศึกษาได้จากแผนภาพด้านล่างนี้

Explore

แผนภาพการสร้างอาหารของพืช 1

ลล์ดูดกลืนแสง คลอโรฟ

อกซ

อ

ใหนักเรียนศึกษาแผนภาพการสรางอาหารของ พืช หนา 14 แลวครูถามวา • ปจจัยที่มีผลตอการสังเคราะหดวยแสงของ พืชมีอะไรบาง (ตอบ นํ้า แสงแดด แกสคารบอนไดออกไซด และคลอโรฟลล) • การหายใจและการสังเคราะหดวยแสงของ พืชแตกตางกันอยางไร (ตอบ 1. การหายใจของพืชจะเกิดขึ้นตลอดเวลา ทั้งกลางวันและกลางคืน สวนการ สังเคราะหดวยแสงจะเกิดขึ้นเฉพาะ ในเวลากลางวันที่พืชไดรับแสงอาทิตย 2. การหายใจของพืชจะดูดเอาแกสออกซิเจน เขาไปและคายแกสคารบอนไดออกไซด ออกมา แตการสังเคราะหดวยแสง พืช จะดูดแกสคารบอนไดออกไซดเขาไปใช และเมื่อเสร็จสิ้นกระบวนการจึงคาย แกสออกซิเจนออกมา)

น�้ำ

น�้ำ

ิเจน

อ คาร์บอนไดอ

์

ด กไซ

การสังเคราะห์ด้วยแสง

การหายใจ

คำร์บอนไดออกไซด์ ออกซิเจน

ออกซิเจน คำร์บอนไดออกไซด์ น�้ำ

น�้ำ

น�้ำ ▲

2

กระบวนการสังเคราะห์ด้วยแสงของพืช จะเกิดในช่วงเวลากลางวัน

๑4

นักเรียนควรรู 1 คลอโรฟลล คือ สารสีเขียวที่พบในตนพืชสวนใหญ ซึ่งพบมากบริเวณใบ ของพืช ทําหนาที่ในการดูดกลืนพลังงานแสง เพื่อนํามาใชในการสรางอาหาร ในกระบวนการสังเคราะหดวยแสงของพืช 2 กระบวนการสังเคราะหดวยแสง คือ กระบวนการสรางอาหารของพืชโดย มีนํ้าและแกสคารบอนไดออกไซดเปนวัตถุดิบ และมีคลอโรฟลลกับแสงอาทิตย เปนตัวเรงปฏิกิริยา

ขอสอบเนน การคิด แนว O-NET

ขั้นตอนใดเปนขั้นตอนที่ถูกตองในกระบวนการสังเคราะหดวยแสง แสง นํ้าตาล คลอโรฟลล แสง แกสคารบอนไดออกไซด คลอโรฟ นํ้าตาล ลล

1. แกสออกซิเจน + นํ้า 2.

3. แกสออกซิเจน + แกสคารบอนไดออกไซด

+ แกสออกซิเจน แสง คลอโรฟลล

นํ้าตาล

แสง 4. แกสคารบอนไดออกไซด + นํ้า คลอโรฟ นํ้าตาล + แกสออกซิเจน ลล

วิเคราะหคําตอบ กระบวนการสังเคราะหดวยแสง คือ กระบวนการ ที่พืชสรางอาหาร (นํ้าตาล) จากวัตถุดิบ คือ แกสคารบอนไดออกไซด และนํา้ โดยใชพลังงานแสงอาทิตยซงึ่ ถูกดูดกลืนโดยคลอโรฟลล พรอมกับ ปลอยแกสออกซิเจนออกมา ดังนั้น ขอ 4. จึงเปนคําตอบที่ถูกตอง

14

คูมือครู

กระตุนความสนใจ

สํารวจคนหา

อธิบายความรู อธิบExplain ายความรู

ขยายความเขาใจ

ตรวจสอบผล

Explore

Explain

Expand

Evaluate

สํารวจค Exploreนหา

Engage

สํารวจคนหา

1. ใหนักเรียนชวยกันบอกขั้นตอนในการ สังเคราะหดวยแสงของพืชตามความเขาใจ ของนักเรียน 2. ใหนักเรียนแตละกลุมทํากิจกรรมที่ 3 เพื่อศึกษาการสรางอาหารของพืชวา พืชสราง อาหารประเภทใด โดยปฏิบัติ ดังนี้ 1) ศึกษาขัน้ ตอนการทํากิจกรรมที่ 3 จาก หนังสือ หนา 15 หากมีขอ สงสัยใหซกั ถามครู 2) ใหแตละกลุมกําหนดปญหาในการทดลอง ซึ่งควรจะไดวา • ใบพืชสรางอาหารประเภทใด จากนั้นใหนักเรียนชวยกันตั้งสมมติฐาน จากปญหาที่กําหนด 3) ใหแตละกลุมทําการทดลองเพื่อตรวจสอบ สมมติฐาน 4) สมาชิกในกลุมชวยกันบันทึกผลการทดลอง และรวมกันอภิปรายเพื่อสรุปผล 3. ใหแตละกลุมรวมกันบอกวาตัวแปรตน ตัวแปรตาม และตัวแปรควบคุม ของการ ทดลองนี้คืออะไร

¨Ò¡¡ÒÃÈÖ¡ÉÒá¼¹ÀÒ¾¡ÒÃÊÌҧÍÒËÒâͧ¾×ª ÅͧÁÒ·íÒ¡Ò÷´ÅÍ§Ç‹Ò ãº¾×ªÊÌҧÍÒËÒûÃÐàÀ·ã´

กิจกรรมหนูนอยนักทดลอง

(ดูเฉลยกิจกรรมที่สวนเสริมดานหนาของเลมนี้)

กิจกรรมที่ ๓ ใบสรางอาหารประเภทใด

อุปกรณ์

วิธีทํา

Explore

๑. ใบไม้ที่มีสีเขียว ๑-๒ ใบ ๘. หลอดทดลอง ๑ หลอด (ที่ได้รับแสงแล้วอย่ำงน้อย ๓ ชม.) ๙. บีกเกอร์ ๑ ใบ ๒. น�้าแป้งมัน ๒ ช้อน ๑๐. ปากคีบ ๑ อัน ๓. ผงชอล์ก ๑ ช้๑อน ๑๑. หลอดหยด ๑ อัน ๔. กระดาษขาว1 ๓๑ แผ่น ๑๒. ไม้ขีดไฟ ๑ กล่อง ๑ ๕. แอลกอฮอล์ ๓ ของหลอดทดลอง ๑๓. จานแก้ว ๑ ใบ ๖. ขาตั้งและตะเกียงแอลกอฮอล์ ๑ ชุด ๗. สารละลายไอโอดีน ๑ ขวด ๑. แบ่งกลุ่ม ให้แต่ละกลุ่มน�าใบพืชมาต้มในน�้าเดือดประมาณ ๑ นาที ๒. น�าใบพืชที่ต้มแล้วมาใส่ในหลอดทดลองที่บรรจุแอลกอฮอล์ ๓. จุ่มหลอดทดลองในข้อ ๒ ลงในบีกเกอร์ที่มีน�้าเดือด แล้วต้มต่อไป ๕ นาที ๔. น�าใบพืชออกมาล้างน�้าเย็นเพื่อให้สารสีเขียวหมดไป แล้ววางใบพืช ในจานแก้ว ๕. หยดสารละลายไอโอดีนลงบนใบพืชให้ทั่ว สังเกตการเปลี่ยนแปลง ที่เกิดขึ้น แล้วบันทึกผล ๖. หยดสารละลายไอโอดีนลงในน�า้ แป้งมัน ผงชอล์ก และกระดาษขาว สังเกตการเปลี่ยนแปลง แล้วบันทึกผล ๗. น�าผลการทดลองมาอภิปรายร่วมกันในชั้นเรียน

อธิบายความรู

Explain

1. ใหแตละกลุมสงตัวแทนออกมานําเสนอ ผลการทดลอง 2. ใหนักเรียนรวมกันอภิปรายผลการทดลอง จนสรุปไดวา พืชจะสรางอาหารประเภทแปง แลวสะสมอาหารไวที่ใบของพืช เมื่อเราหยด สารละลายไอโอดีนลงไป สารละลายไอโอดีน จึงเปลี่ยนสีเปนสีนํ้าเงิน

๑5

ขอสอบเนน การคิด แนว O-NET

ขั้นตอนของการสกัดแยกคลอโรฟลลออกจากใบพืช ในการตรวจหา สารอาหารที่พืชสรางขึ้นนั้น ทําเพื่อจุดประสงคใด 1. เพื่อทําลายโครงสรางของใบใหเสียสภาพ 2. เพื่อใหปริมาณสารอาหารในใบพืชมีมากขึ้น 3. เพื่อใหใบพืชสามารถปลดปลอยสารอาหารออกมาได 4. เพื่อใหเห็นการเปลี่ยนแปลงสีของสารละลายไอโอดีนไดชัดเจน

วิเคราะหคําตอบ ในใบพืชมีคลอโรฟลล ซึ่งเปนสารสีเขียวสะสมอยูมาก จึงตองมีการสกัดและแยกสารสีเขียวนี้ออกไป เพื่อใหงายตอการสังเกต การเปลี่ยนแปลงสีของสารละลายไอโอดีนที่เกิดขึ้นไดชัดเจน ดังนั้น ขอ 4. จึงเปนคําตอบที่ถูกตอง

เกร็ดแนะครู ครูควรเตือนใหนักเรียนทําการทดลองอยางระมัดระวัง เพราะอาจเกิดอันตราย จากการถูกไฟลวกหรือนํ้ารอนลวกได

นักเรียนควรรู 1 แอลกอฮอล เปนสารที่มีสมบัติในการเปนตัวทําละลายชนิดหนึ่ง เนื่องจาก คลอโรฟลลไมละลายในนํ้า แตละลายไดดีในแอลกอฮอล ดังนั้นจึงนําแอลกอฮอล มาใชสกัดคลอโรฟลล เพื่อแยกสารสีเขียวออกจากใบพืช

คูมือครู

15

กระตุนความสนใจ

สํารวจคนหา

Engage

Explore

อธิบายความรู

อธิบายความรู อธิบExplain ายความรู

ขยายความเขาใจ

ตรวจสอบผล

Explain

Expand

Evaluate

Explain

1. ใหนักเรียนดูหนังสือ หนา 16 แลวใหนักเรียน ชวยกันบอกปจจัยที่สําคัญในการสังเคราะห ดวยแสงของพืช 2. ครูและนักเรียนรวมกันสนทนาแสดงความ คิดเห็นวา ถาพืชขาดปจจัยที่มีผลตอการ สังเคราะหดวยแสงไปอยางใดอยางหนึ่ง พืชจะสามารถสังเคราะหดวยแสงไดหรือไม เพราะอะไร

การสร้างอาหารของพืช เราเรียกว่า กระบวนการสังเคราะห์ดว้ ยแสง จากการศึกษาแผนภาพและท�าการทดลอง แสดงให้เห็นว่า พืชมีกระบวนการ สร้างอาหาร ดังนี้ กระบวนการสร้างอาหารของพืช

ñ

พืชดูดแกสคาร์บอนไดออกไซด์จากอากาศเข้าสู่ใบ ทางปากใบ

ò

พืชดูดนํ้าผ่านรากเข้า สู่ใบและส่วนต่าง ๆ ของพืช

แกสคาร์บอนไดออกไซด์

ó

นํ้า

คลอโรฟลล์ในใบพืช เป็นตัวดูดกลืนแสง เข้ามา ใช้เป็นแหล่งพลังงาน

1 คลอโรฟลล์ และแสงอาทิตย์

เกิดกระบวนการสังเคราะห์ด้วยแสง

2 แกสออกซิเจน

น�้าตาล เลี้ยงส่วนต่าง ๆ ของล�าต้น ● ส่วนที่เหลือพืชเก็บสะสมไว้ ในส่วนต่าง ๆ ในรูปของแป้ง ●

●

คายออกสู่บรรยากาศทาง ปากใบ ช่วยท�าให้อากาศ บริสุทธิ์

น�้า

●

คายออกทางปากใบ ช่วยท�าให้อากาศชุ่มชื้น

๑6

นักเรียนควรรู 1 แสงอาทิตย ในปจจุบันไดมีการสรางแสงอาทิตยเทียม เพื่อใชเปนแหลง พลังงานทดแทนพลังงานแสงอาทิตยในกระบวนการสังเคราะหดวยแสง เพื่อใช ในการปลูกพืชแบบไมใชดิน หรือการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อของพืช 2 แกสออกซิเจน ที่เกิดจากกระบวนการสังเคราะหดวยแสงของพืชจะถูกปลอย ออกสูบ รรยากาศ คนและสัตวใชแกสออกซิเจนเหลานีใ้ นการหายใจเพือ่ ใชเผาผลาญ สารอาหารตางๆ ใหเปนพลังงานและทําใหเซลลของรางกายสามารถทํางานได ดังนั้นแกสออกซิเจนจึงมีความสําคัญตอการดํารงชีวิตของมนุษยและสัตว เปนอยางมาก

16

คูมือครู

ขอสอบเนน การคิด แนว O-NET

พืชไดรับพลังงานเพื่อใชในการดํารงชีวิตจากขอใด 1. จากแกสออกซิเจน 2. จากแกสคารบอนไดออกไซด 3. จากการคายนํ้าของพืช 4. จากนํ้าตาลที่สะสมไวโดยกระบวนการสังเคราะหดวยแสง วิเคราะหคําตอบ พืชสีเขียวสรางอาหารเองได โดยกระบวนการ สังเคราะหดวยแสง และใชนํ้าตาลที่สรางขึ้นไปในการเผาผลาญพลังงาน และใชในการเจริญเติบโต ดังนั้น ขอ 4. จึงเปนคําตอบที่ถูกตอง

กระตุนความสนใจ

สํารวจคนหา สํารวจค Exploreนหา

อธิบายความรู

ขยายความเขาใจ

ตรวจสอบผล

Explore

Explain

Expand

Evaluate

Engage

สํารวจคนหา

1. ครูตั้งประเด็นคําถามใหนักเรียนรวมกัน อภิปรายวา อะไรเปนปจจัยสําคัญในการ สังเคราะหดวยแสงของพืช เมื่อนักเรียนตอบ แลวครูจดบันทึกลงบนกระดาน 2. ครูพิจารณาคําตอบบนกระดานวา มีคําตอบวา แสงแดดหรือไม จากนัน้ ครูบอกวาถาสงสัยวา แสงแดดเปนปจจัยในการสังเคราะหดวยแสง หรือไม จะมีวิธีตรวจสอบอยางไร แลวใหแตละ กลุมรวมกันอภิปราย 3. ใหนกั เรียนทํากิจกรรมที่ 4 เพือ่ ศึกษาวา แสง เปนปจจัยสําคัญในการสรางอาหารของพืช โดยปฏิบัติ ดังนี้ 1) ศึกษาขัน้ ตอนการทํากิจกรรมในหนังสือ หนานี้ 2) ใหกําหนดปญหาในการทดลองและ ตั้งสมมติฐาน 3) ใหทําการทดลองเพื่อตรวจสอบสมมติฐาน 4) สมาชิกในกลุมบันทึกผลการทดลองและ รวมกันอภิปรายเพื่อสรุปผล

¶ŒÒ¾×ª¢Ò´»˜¨¨ÑÂã´»˜¨¨ÑÂ˹Öè§ ¾×ª¨ÐÊÒÁÒö ÊÌҧÍÒËÒÃä´ŒËÃ×ÍäÁ‹ ÈÖ¡ÉÒä´Œ¨Ò¡¡Ò÷´Åͧµ‹Í仹Õé

กิจกรรมหนูนอยนักทดลอง

(ดูเฉลยกิจกรรมที่สวนเสริมดานหนาของเลมนี้)

กิจกรรมที่ ๔ ถาไมมีแสง พืชจะสรางอาหารไดหรือไม

อุปกรณ์

๑. หลอดทดลอง ๑ หลอด ๖. ปากคีบ ๑ อัน ๒. บีกเกอร์ ๑ ใบ 1 ๗. หลอดหยด ๑ อัน ๓. สารละลายไอโอดีน ๑ ขวด ๘. ไม้ขีดไฟ ๑ กล่อง ๑ ๔. แอลกอฮอล์ ๓ ของหลอดทดลอง ๙. จานแก้ว ๑ ใบ ๕. ขาตั้งและตะเกียงแอลกอฮอล์ ๑ ชุด เตรียมล่วงหน้า ให้ใช้แถบกระดาษสีด�าปดบางส่วนของใบพืชไว้ประมาณ ๓ วัน (ดังภาพ)

วิธีทํา

Explore

๑. ให้แต่ละกลุ่มน�าใบพืชที่เตรียมไปใช้ตรวจหาแป้งในบริเวณที่ปด กระดาษ สีด�า และบริเวณที่ไม่ปดกระดาษสีด�า เช่นเดียวกับ กิจกรรมที่ ๓ ๒. สังเกตลักษณะการเปลี่ยนแปลงของใบพืชบริเวณที่ไม่ได้รับแสงแดด เปรียบเทียบกับบริเวณที่ได้รบั แสงแดด และออกแบบตารางบันทึกผล ๓. สรุปผลการทดลอง แล้วน�าผลการทดลองมาอภิปรายร่วมกันในชั้น ๑7

ขอสอบ

O-NET

ขอสอบป ’ 53 ออกเกี่ยวกับเรื่อง วิธีการทางวิทยาศาสตร รักฟาอยากทราบวาตนไมสังเคราะหดวยแสงตลอดเวลาหรือไม จึงทํา การทดลองโดยนําแพงพวยมาทดสอบหาแปงในชวงเวลา 6.00, 12.00, 18.00 และ 21.00 น. นักเรียนคิดวาตัวแปรตน และตัวแปรตาม คืออะไร (ใหเลือก 2 คําตอบ) 1. แสงแดด 2. ใบแพงพวย 3. สารละลายไอโอดีน 4. ชวงเวลา 5. ชนิดของตนไม 6. การเปลี่ยนสีของสารละลายไอโอดีน (วิเคราะหคาํ ตอบ จากขอมูลเปนการทดลองเพือ่ หาคําตอบวา พืชมีการ สังเคราะหดวยแสงตลอดเวลาหรือไม ดังนั้น ตัวแปรตน หมายถึง ปจจัย ที่ทําใหผลการทดลองมีความแตกตางกัน ซึ่งการทดลองนี้คือ ชวงเวลา ตัวแปรตาม หมายถึง ผลที่เกิดขึ้นจากตัวแปรตน เปนสิ่งที่ตองติดตามดู ซึ่งการทดลองนี้ คือ การเปลี่ยนสีของสารละลายไอโอดีน ดังนั้น ขอ 4. และ 6. จึงเปนคําตอบที่ถูกตอง

เกร็ดแนะครู กอนใหนักเรียนทดลองกิจกรรมที่ 4 ครูใหนักเรียนชวยกันทบทวน ขั้นตอนการทดสอบหาแปงในกิจกรรมที่ 3 จากหนังสือ หนา 15 อีกครั้ง เพื่อนําวิธีการทดลองมาใชในการทดลองในกิจกรรมที่ 4

นักเรียนควรรู 1 สารละลายไอโอดีน เปนสารทีใ่ ชสาํ หรับทดสอบแปง เมือ่ นําสารละลายไอโอดีน มาหยดลงบนแปง จะทําใหเกิดการเปลี่ยนสีของสารละลายไอโอดีน จากสีนํ้าตาล เปนสีนาํ้ เงินเขม ซึง่ การตรวจหาแปงในใบพืชก็ใชสารละลายไอโอดีนเปนตัวทดสอบ เชนเดียวกัน

คูมือครู

17

กระตุนความสนใจ

สํารวจคนหา

Engage

Explore

อธิบายความรู

ขยายความเขาใจ Expand าใจ ขยายความเข

ตรวจสอบผล

Explain

Expand

Evaluate

อธิบExplain ายความรู

Explain

1. ใหตัวแทนแตละกลุมออกมานําเสนอผลการ ทดลองที่หนาชั้นเรียน 2. ใหนักเรียนรวมกันอภิปรายผลการทดลอง จนสรุปไดวา แสงแดดมีความสําคัญตอการ สรางอาหารของพืช หากพืชไมไดรับแสงแดด ก็จะไมสามารถสรางอาหารได

ขยายความเขาใจ

อธิบายความรู

Expand

1. ครูและนักเรียนสนทนาแสดงความคิดเห็นวา คลอโรฟลลมีความสําคัญตอกระบวนการ สังเคราะหดวยแสงอยางไร 2. ใหนักเรียนทํากิจกรรมที่ 5 เพื่อศึกษาวา สารสีเขียวในใบพืชมีผลตอการสรางอาหาร ของพืชอยางไร

จากการท�ากิจกรรมที่ ๔ ท�าให้ทราบว่า แสงมีความจ�าเป็นต่อการ สังเคราะห์ดว้ ยแสงของพืช เพราะถ้าขาดแสง พืชจะไม่สามารถสร้างอาหารได้ นอกจากแสงมีความจ�าเป็นต่อการสร้างอาหารของพืชแล้ว นักเรียน คิดว่าสีของใบเกี่ยวข้องกับการสร้างอาหารของพืชหรือไม่ ถ้าลองสังเกตพืชรอบ ๆ ตัวเราจะพบว่าพืชส่วนใหญ่มีใบสีเขียว แต่มี พืชบางชนิดที่มีใบสีอื่น ๆ เช่น ต้นโกสน ต้นหัวใจสีม่วง ต้นกระบือ เป็นต้น ในใบพืชสีต่าง ๆ จะมีสารสีเขียวเรียกว่า คลอโรฟลล์ ใบพืชที่มีสีเขียวจะมี สารสีเขียวอยู่มากที่สุด ส่วนในใบพืชที่มีสีอื่น ๆ ก็มีสารสีเขียวน้อยลง และ 1 มีสารสีอื่น ๆ มากขึ้น คลอโรฟลล์มีประโยชน์ต่อพืชอย่างไร ศึกษาได้จาก การทดลองต่อไปนี้ กิจกรรมหนูนอยนักทดลอง

(ดูเฉลยกิจกรรมที่สวนเสริมดานหนาของเลมนี้)

กิจกรรมที่ ๕ สีของใบเกี่ยวของกับการสรางอาหารหรือไม

อุปกรณ์

วิธีทํา

๑. ใบไม้ด่าง ๑-๒ ใบ เช่น ใบเงินใบทอง ใบชบาด่าง ๒. เอทิลแอลกอฮอล์ ๙๕% ๑๓ ของหลอดทดลอง ๓. หลอดทดลอง ๑ หลอด ๕. ตะเกียงแอลกอฮอล์ ๑ ชุด ๔. สารละลายไอโอดีน ๑ ขวด ๖. หลอดหยด ๑ อัน ๑. วาดภาพใบไม้ที่น�ามาทดลองลงในสมุดและระบายสีตามจริง ๒. น�าใบไม้มาต้มในน�้าเดือด ๒-๓ นาที ๓. น�าใบไม้ที่ต้มแล้ว ใส่ในหลอดทดลองที่มีเอทิลแอลกอฮอล์ ๙๕% แล้วน�าหลอดไปต้มในน�้าประมาณ ๕ นาที จนใบซีดขาว ๔. น�าใบไม้มาล้างน�้า แล้วหยดสารละลายไอโอดีนลงบนใบไม้ให้ทั่ว สังเกตการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้น จากนั้นวาดภาพลงในสมุด ๕. น�าผลที่ได้มาเปรียบเทียบกับภาพวาดครั้งแรก

๑๘

เกร็ดแนะครู กอนจัดกิจกรรมการสอนในเรื่องนี้ ครูแนะนําใหนักเรียนไปหาใบพืชที่มีสีอื่นๆ มาลวงหนา เชน ใบตนโกสน ใบตนคริสตมาส ใบตนบอนสี แลวนํามาสังเกตและ รวมกันสนทนาในชั้นเรียน

นักเรียนควรรู 1 สารสีอนื่ ๆ นอกจากสารสีเขียวแลว ในใบของพืชยังมีสารสีอื่นๆ อีก เชน • แคโรทีน มีสีแดงหรือสีสม • แซนโทรฟลล มีสีเหลืองหรือสีนํ้าตาล สารสีทั้ง 3 ชนิด คือ คลอโรฟลล แคโรทีน และแซนโทรฟลล จะพบอยูใน ใบของพืช แตถาสารสีใดมีอยูมากที่สุด ใบของพืชก็จะปรากฏสีนั้นออกมา

18

คูมือครู

ขอสอบเนน การคิด แนว O-NET

จากปญหา พลูดางที่มีใบสีเขียวปนขาวกับพลูดางที่มีใบสีเขียวทั้งใบ ตองการแสงแดดเหมือนกันจริงหรือไม ตัวแปรตนหรือตัวแปรอิสระคือขอใด 1. ใบพลูดางทั้ง 2 ชนิด 2. ขนาดของใบพลูดางทั้ง 2 ชนิด 3. ความยาวของยอดพลูดางทั้ง 2 ชนิด 4. ปริมาณแสงที่ใบพลูดางทั้ง 2 ชนิดไดรับ วิเคราะหคําตอบ ตัวแปรตน คือ ตัวแปรที่ทําใหเกิดผลการทดลอง ซึ่งถูกกําหนดใหมีคาแตกตางกัน เพื่อติดตามผลที่เกิดขึ้น ในที่นี้ คือ ใบของพลูดางทั้ง 2 ชนิด ดังนั้น ขอ 1. จึงเปนคําตอบที่ถูกตอง

กระตุนความสนใจ

สํารวจคนหา

อธิบายความรู

Engage

Explore

Explain

ขยายความเขาใจ Expand าใจ ขยายความเข

ตรวจสอบผล

Expand

Evaluate

ขยายความเขาใจ

จากการทดลอง ท�าให้เราทราบว่า พืชที1 ่มีใบสีเขียวสามารถสร้าง อาหารเองได้ อาหารที่พืชสร้างขึ้น คือ น�้าตาล แล้วเปลี่ยนเป็นแป้งเก็บ สะสมไว้ตามส่วนต่าง ๆ ของพืช บริเวณที่มีแป้ง คือ บริเวณใบที่มีสีเขียว เมื่อทดสอบโดยหยดสารละลายไอโอดีน จะเปลี่ยนเป็นสีน�้าเงินเข้ม ดังนั้น จึงสรุปได้ว่า สารสีเขียวหรือคลอโรฟลล์เป็นปจจัยที่จ�าเป็น ปจจัยหนึ่งต่อการสังเคราะห์ด้วยแสงของพืช

1. ครูและนักเรียนรวมกันสรุปผลการทดลองวา คลอโรฟลลมีความสําคัญตอการสรางอาหาร ของพืช 2. ใหนักเรียนแตละกลุมจัดทําแผนภาพ การสังเคราะหดวยแสงของพืช และออกมา นําเสนอผลงานหนาชั้นเรียน 3. ใหนักเรียนรวมกันสรุปปจจัยที่สําคัญตอการ เจริญเติบโตและกระบวนการสังเคราะหดว ย แสงของพืช 4. ใหนักเรียนตอบคําถามจากกิจกรรม รวบยอด ตอนที่ 3 หนา 20 ลงในสมุด 5. ใหนักเรียนทํากิจกรรมรวบยอดที่ 1.2 ขอ 2 จากแบบวัดฯ วิทยาศาสตร ป.4

แสงจำกดวงอำทิตย์ ถูกคลอโรฟลล์ ในใบพืชดูดกลืน พืชน�ำแกส คำร์บอนไดออกไซด์ เข้ำทำงรูปำกใบ

อำหำรที่พืชสร้ำง ถูกล�ำเลียงไปตำม ท่อล�ำเลียงอำหำร เพื่อน�ำไปเลี้ยงส่วน ต่ำง ๆ ของพืช ▲

Expand

✓ แบบวัดฯ ใบงาน แบบฝกฯ ว�ทยาศาสตร ป.4 กิจกรรมรวบยอดที่ 1.2 แบบประเมินตัวช�้วัด ว1.1 ป.4/2 2 เติมแผนภาพการสังเคราะหดวยแสงของพืชใหสมบูรณ และเขียนอธิบายประกอบแผนภาพ á¼¹ÀÒ¾¡ÒÃÊѧà¤ÃÒÐË ´ŒÇÂáʧ

พลังงานแสง จากดวงอาทิตย

รำกดูดน�้ำขึ้นสู่ล�ำต้น โดยผ่ำนทำงท่อล�ำเลียงน�้ำ แผนภาพกระบวนการสังเคราะห์ด้วยแสงของพืช

นํ้าตาล

เก็บสะสมไว ในสวนตางๆ ของพืช

แกสออกซิเจน และนํ้า

ปลอยออกสู อากาศ

คลอโรฟลล แกสคารบอน ไดออกไซด

กระบวนการสังเคราะห์ด้วยแสงจะเกิดขึ้นได้เมื่อมีแสง จึงเกิดใน เวลากลางวัน โดยพืชใช้แกสคาร์บอนไดออกไซด์จากอากาศ และคายแกส ออกซิเจนสูอ่ ากาศ ดังนัน้ กระบวนการสังเคราะห์ดว้ ยแสงของพืชจึงมีความ ส�าคัญ ช่วยลดปริมาณแกสคาร์บอนไดออกไซด์ทรี่ า่ งกายของเราไม่ตอ้ งการ และช่วยเพิม่ ปริมาณแกสออกซิเจนซึง่ เป็นสิง่ จ�าเป็นต่อร่างกายของเรา ช่วย ให้เกิดความสมดุลของแกสทั้งสองชนิดนี้ในบรรยากาศ

กระบวนการ สังเคราะหดวยแสง

นํ้า ฉบับ

กระบวนการสังเคราะหดวยแสงของพืช มีขั้นตอน ดังนี้

เฉลย ..........................................................................

1. คลอโรฟลลในใบพืชดูดกลืนแสงจากดวงอาทิตยมาใชเปนพลังงานในกระบวนการ ..........................................................................…………………………………………………………………………………………………………………………………….

สังเคราะหดวยแสง 2. รากของพืชดูดนํ้าจากใตดิน และใบพืชดูดแกสคารบอนไดออกไซดในอากาศ เขาทางรูปากใบ เพื่อใชเปนวัตถุดิบในกระบวนการสังเคราะหดวยแสงของพืช ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

3. แสงที่คลอโรฟลลดูดกลืนเขามาจะเปนแหลงพลังงานในการเปลี่ยนนํ้าและแกส …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. คารบอนไดออกไซดใหกลายเปนนํ้าตาล แกสออกซิเจน และนํ้า …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

ตัวชี้วัด ว 1.1 ขอ 2

ไดคะแนน คะแนนเต็ม

10

เกณฑประเมินชิ้นงาน

ขอ 1 การเขียนเครื่องหมาย ✓ หรือ ✗ (10 ขอ 10 คะแนน) • เขียนเครื่องหมาย ✓หรือ ✗ ไดสัมพันธกับขอความที่กําหนดให

1 คะแนน

• เติมคําตอบไดถูกตอง ชัดเจน

1 คะแนน

ขอ 2 การเติมคําตอบและการอธิบาย (10 คะแนน) การเติมคําตอบ (มี 6 ขอ ขอละ 1 คะแนน) การอธิบาย (4 คะแนน)

• อธิบายกระบวนการสังเคราะหดวยแสงไดถูกตอง ชัดเจน ครบทุกขั้นตอน

๑9

แกสออกซิเจนในอากาศไดมาจากขอใด 1. การหายใจของพืช 2. การเจริญเติบโตของพืช 3. การขับถายของเสียของพืช 4. การสังเคราะหดวยแสงของพืช

ขอสอบเนน การคิด แนว O-NET

วิเคราะหคําตอบ แกสออกซิเจนในอากาศสวนใหญไดมาจากกระบวนการ สังเคราะหดวยแสงของพืช ดังนั้น ขอ 4. จึงเปนคําตอบที่ถูกตอง

10

4 คะแนน

(ถามีขอบกพรองใหลดทอนคะแนนลง จุดละ 1 คะแนน)

เกร็ดแนะครู ครูอธิบายเพิ่มเติมใหนักเรียนเขาใจวา การสังเคราะหดวยแสงของพืชเปนการ ชวยลดปริมาณแกสคารบอนไดออกไซด และเปนการชวยเพิ่มแกสออกซิเจน ในอากาศ ดังนั้นการมีปาไมมากๆ หรือการปลูกตนไมมากๆ จึงชวยทําใหอากาศ บริสุทธิ์ และชวยลดภาวะโลกรอนได

นักเรียนควรรู 1 นํ้าตาล ที่ไดจากการสรางอาหารของพืชเปนนํ้าตาลกลูโคส และถูกเปลี่ยน ไปเปนแปง จากนั้นจะถูกนําไปสะสมอยูที่สวนตางๆ ของพืช เชน ใบ ลําตน ราก และถาคนและสัตวกินพืชเขาไปก็จะไดรับแปงเขาไปดวย แลวแปงนี้ก็จะถูกระบบ ยอยอาหารของรางกายยอยใหกลายเปนนํ้าตาล เพื่อนําไปใชเปนพลังงานในการ ดํารงชีวิตตอไป คูมือครู

19

กระตุนความสนใจ

สํารวจคนหา

อธิบายความรู

ขยายความเขาใจ

Engage

Explore

Explain

Expand

ตรวจสอบผล

ตรวจสอบผล Evaluate ตรวจสอบผล Evaluate

Evaluate

1. ครูตรวจสอบวา นักเรียนสามารถสรุปปจจัย ที่สําคัญตอการเจริญเติบโตของพืชและ กระบวนการสังเคราะหดวยแสงไดถูกตอง หรือไม 2. ใหนกั เรียนชวยกันเฉลยคําตอบกิจกรรมรวบยอด ตอนที่ 3 แลวครูตรวจสอบความถูกตอง 3. ครูตรวจสอบผลการทํากิจกรรมรวบยอดที่ 1.2 ขอ 2 จากแบบวัดฯ วิทยาศาสตร ป.4

หลักฐานแสดงผลการเรียนรู 1. ใบบันทึกผลกิจกรรมหนูนอยนักทดลอง 2. ภาพพืชและการเขียนอธิบายปจจัยในการเจริญ เติบโต 3. แผนภาพการสังเคราะหดวยแสงและการอธิบาย ประกอบแผนภาพ

(ดูเฉลยกิจกรรมที่สวนเสริมดานหนาของเลมนี้)

กิจกรรมรวบยอด

ตอนที่ ๑ แนวคิดสําคัญ ช่วยกันสรุป ครู ให้นักเรียนช่วยกันพูดสรุปปจจัยที่ส�าคัญต่อการเจริญเติบโตและ กระบวนการสังเคราะห์ด้วยแสงของพืชว่ามีอะไรบ้าง จากนั้นเขียนลงในสมุด ตอนที่ ๒ ลองคิด ลองทํา ๑) ให้นกั เรียนวาดภาพต้นพืชทีต่ อ้ งการปลูก ๑ ต้น และระบายสีให้สวยงาม จากนั้นเขียนแสดงความรู้ว่า ถ้านักเรียนปลูกพืชต้นนี้จะมีวิธีดูแลพืชอย่างไร เพื่อให้ พืชได้รับปจจัยในการด�ารงชีวิตและการเจริญเติบโต ๒) แบ่งกลุ่ม ให้แต่ละกลุ่มเขียนแผนภาพแสดงการสังเคราะห์ด้วยแสง ของพืชลงในกระดาษวาดเขียน (เล่มใหญ่) และตกแต่งให้สวยงาม จากนั้นผลัดกันน�า แผนภาพของกลุ่มออกมาน�าเสนอประกอบการอธิบายการสังเคราะห์ด้วยแสงของพืช ตอนที่ ๓ คําถามวิทย์คิดสนุก ตอบคําถามลงในสมุด ๑) ธาตุอาหารที่พืชต้องการมีอยู่ที่ใด ๒) พืชที่ขึ้นเองตามธรรมชาติได้รับปจจัยในการด�ารงชีวิตและการเจริญ เติบโตจากสิ่งใด ๓) ปจจัยส�าคัญในการเจริญเติบโตของพืชมีสิ่งใดบ้าง ๔) การสังเคราะห์ด้วยแสงของพืชมีความส�าคัญอย่างไรต่อพืช ถ้าพืช ไม่สามารถสังเคราะห์ด้วยแสงได้เป็นเวลานาน ๆ ผลจะเป็นอย่างไร ๕) การสังเคราะห์ด้วยแสงของพืชเกิดขึ้นที่ส่วนใดของพืช ๖) ปจจัยส�าคัญในการสังเคราะห์ด้วยแสงของพืชมีสิ่งใดบ้าง ๗) การเจริญเติบโตของพืชและการสังเคราะห์ด้วยแสงของพืชมีผลต่อ สภาพแวดล้อมอย่างไรบ้าง ๒0

ขอสอบเนน การคิด แนว O-NET

แกสที่พืชนําไปใชในการสรางอาหาร สวนหนึ่งไดมาจากสัตวโดยวิธีการใด 1. การหายใจออกของสัตว 2. การหายใจเขาของสัตว 3. การยอยอาหารของสัตว 4. การกินพืชสีเขียวของสัตว วิเคราะหคําตอบ เมื่อสัตวหายใจออกจะมีแกสคารบอนไดออกไซด ซึ่งเปนของเสียที่รางกายขับออกมาดวย ซึ่งพืชนําแกสชนิดนี้ไปใชใน กระบวนการสังเคราะหดวยแสง ดังนั้น ขอ 1. จึงเปนคําตอบที่ถูกตอง

20

คูมือครู

กระตุน ความสนใจ กระตุEngage นความสนใจ

สํารวจคนหา

อธิบายความรู

ขยายความเขาใจ

ตรวจสอบผล

Engage

Explore

Explain

Expand

Evaluate

บทที่

พืชมีการตอบสนอง

ó

เปาหมายการเรียนรู

ทดลองและอธิบายการตอบสนองของพืชตอ แสง เสียง และการสัมผัส (ว 1.1 ป.4/3)

สมรรถนะของผูเรียน

แนวคิดสําคัญ

1. ความสามารถในการสื่อสาร 2. ความสามารถในการคิด 3. ความสามารถในการแกปญ  หา

1 ¾×ªà»š¹ÊÔè§ÁÕªÕÇÔµ¨Ö§ÊÒÁÒöµÍºÊ¹Í§µ‹ÍÊÔè§àÌҵ‹Ò§ æ ä´Œ ¾×ªÁÕ¡Òõͺʹͧµ‹Íáʧ àÊÕ§ áÅСÒÃÊÑÁ¼ÑÊ «Öè§à»š¹ÊÀÒ¾áÇ´ÅŒÍÁÀÒ¹͡

คุณลักษณะอันพึงประสงค กิจกรรมนําสูการเรียน

1. ใฝเรียนรู 2. มุงมั่นในการทํางาน

กระตุน ความสนใจ

Engage

ใหนักเรียนดูภาพในหนานี้ แลวชวยกันตอบ คําถามวา • การบานและหุบของดอกไมนาจะเกี่ยวของ กับสิ่งใด (ตอบ แสงอาทิตย) • นักเรียนเคยเห็นดอกไมชนิดอื่นที่มีการ ตอบสนองตอแสงอีกหรือไม อะไรบาง (แนวตอบ เชน ทานตะวัน คุณนายตื่นสาย เปนตน)

จากภาพ นักเรียนคิดว่า การบานและหุบของดอกไม้ ชนิดนี้ น่าจะเกี่ยวข้องกับสิ่งใด ๒๑

เกร็ดแนะครู ครูจัดกระบวนการเรียนรูโดยการใหนักเรียนปฏิบัติ ดังนี้ • สํารวจ สังเกต การตอบสนองของพืชตอสิ่งเรา • ทดลองเรื่องการตอบสนองตอแสงและการตอบสนองตอสัมผัสของพืช • อภิปรายผลการทดลองและลงขอสรุป จนเกิดเปนความรูค วามเขาใจวา พืชสามารถตอบสนองตอสิ่งเราตางๆ เชน แสง เสียง การสัมผัส เปนตน

นักเรียนควรรู 1 สิ่งเรา หรือตัวกระตุน คือ สิ่งที่สงผลหรือมีอิทธิพลตอการตอบสนองของพืช ทําใหพืชเกิดการเปลี่ยนแปลง แบงเปน 2 ชนิด คือ 1. สิ่งเราภายนอก เชน แสง เสียง นํ้า การสัมผัส เปนตน 2. สิ่งเราภายใน เชน ฮอรโมน พันธุกรรม เปนตน คูมือครู

21

กระตุนความสนใจ

สํารวจคนหา

Engage

สํารวจคนหา

Exploreนหา สํารวจค

อธิบายความรู

ขยายความเขาใจ

ตรวจสอบผล

Explore

Explain

Expand

Evaluate

Explore

1. ครูและนักเรียนรวมกันสนทนาแสดงความคิดเห็น วา ทําไมพืชจึงมีการตอบสนองตอสิ่งเรา และ พืชสามารถตอบสนองตอสิ่งเราอะไรบาง 2. ใหนักเรียนแตละกลุมทํากิจกรรมที่ 1 เพื่อศึกษาการตอบสนองตอแสงของพืช โดยปฏิบัติ ดังนี้ 1) ศึกษาขั้นตอนการทํากิจกรรมที่ 1 จาก หนังสือ หนา 22 หากมีขอสงสัยให ซักถามครู 2) ใหแตละกลุมกําหนดปญหาในการทดลอง และตั้งสมมติฐาน 3) ใหทําการทดลองเพื่อตรวจสอบสมมติฐาน 4) สมาชิกในกลุมบันทึกผลการทดลอง และรวมกันอภิปรายเพื่อสรุปผล

การตอบสนองของพืชตอสิ่งเรา

การดํารงชีวิตของสิ่งมีชีวิตมี ความสัมพันธกบั สภาพแวดลอม เมือ่ สภาพแวดลอมมีการเปลี่ยนแปลง ยอมมีผลตอการดํารงชีวิตของสิ่งมี ชีวิต ไมวาจะเปนคน สัตว หรือพืช ดังนั้น สิ่งมีชีวิตจึงมีการตอบสนอง ตอสภาพแวดลอม เพื่อใหสามารถ ดํารงชีวิตอยูได กิจกรรมหนูนอยนักทดลอง

▲

พืชตอบสนองตอแสงโดยโนมลําตนเขาหาแสง

(ดูเฉลยกิจกรรมที่สวนเสริมดานหนาของเลมนี้)

กิจกรรมที่ ๑ พืชตอบสนองตอแสงอยางไร

อุปกรณ วิธีทํา

ตนไม ๑ กระถาง ๑. ตั้งกระถางตนไมในที่ที่มีแสงแดดสองถึงเปนเวลา ๑ สัปดาห โดยไมใหมีการขยับหรือหมุนกระถางตนไม และรดนํ้าตามปกติ ๒. สังเกตการชูลําตน และบันทึกผล ๓. เมื่อครบ ๑ สัปดาห ใหหมุนกระถางตนไมในดานตรงกันขามเขาหา ดานที่มีแสงแดดสองเขามา รดนํ้าตามปกติ และตั้งทิ้งไวอีก ๑ สัปดาห ๔. สังเกตการชูลําตน และบันทึกผล แลวนําผลการทดลองมาอภิปราย รวมกันในชั้นเรียน ¹Ñ¡àÃÕ¹Åͧ¤Ò´à´ÒÊÔ¤ÐÇ‹Ò ¨Ò¡¡Ò÷´Åͧ ¾×ª¨ÐÁÕ¡ÒÃà»ÅÕè¹á»Å§ ËÃ×ÍÁÕ¡ÒõͺʹͧÍ‹ҧäúŒÒ§

๒๒

เกร็ดแนะครู ครูอธิบายเพิ่มเติมใหนักเรียนเขาใจวา แสงเปนปจจัยที่จําเปนตอการดํารงชีวิต และการเจริญเติบโตของพืช โดยยอดพืชมีทิศทางการเจริญเขาหาแสง สวนรากพืช จะเจริญหนีแสง ซึ่งเปนการตอบสนองของพืชตอแสง เปนการดํารงชีวิตของพืชที่มี การตอบสนองตอสิ่งเรา เนื่องจากการเจริญเติบโต

มุม IT ครูคนควาขอมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับ การตอบสนองของพืช ไดจากเว็บไซต www.obeclms.com ซึง่ เปนเว็บไซตของสํานักงานคณะกรรมการการศึกษา ขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) โดยมีวิธีการ ดังนี้ • ดูที่รายละเอียดวิชา • คลิก สื่อการสอนชวงชั้นที่ 3 • คลิก การตอบสนองของพืช

22

คูมือครู

ขอสอบเนน การคิด แนว O-NET

ไกสังเกตตนกระถินหลังบานเปนเวลา 5 วัน พบวาตนกระถินหุบใบ ในตอนเย็น และกางใบออกในตอนเชา เขาควรสรุปผลการสังเกตวาอยางไร 1. ตนกระถินตองการพักผอนในชวงเย็น 2. ตนกระถินมีการตอบสนองตอแสง 3. ตนกระถินหุบใบเพื่อปองกันแมลงมาเกาะ 4. ตนกระถินสามารถรับแสงไดดีในเวลากลางวัน วิเคราะหคําตอบ ตนกระถินมีการตอบสนองตอการเปลี่ยนแปลง ความเขมแสง ทําใหใบหุบเมื่อมีแสงลดลง และจะกางออกอีกครั้ง เมื่อมีแสงมากระตุน ดังนั้น ขอ 2. จึงเปนคําตอบที่ถูกตอง

กระตุนความสนใจ

สํารวจคนหา

Engage

Explore

อธิบายความรู อธิบExplain ายความรู

ขยายความเขาใจ

ตรวจสอบผล

Explain

Expand

Evaluate

อธิบายความรู

จากการทดลองทําใหทราบวาพืชมีการตอบสนองตอแสง เนื่องจาก พืชตองการแสงเพื่อใชในการสรางอาหาร ดังนั้น เมื่อหมุนกระถางตนไม ดานที่ไดรับแสงไปไวอีกดาน ทําใหลําตนพืชดานที่เคยไดรับแสงไดรับแสง ไมเต็มที่ ลําตนพืชจึงคอย ๆ โนมกลับมาในทิศทางที่แสงสองถึง เพื่อให ใบรับแสงไดเต็มที่

▲

พืชโนมลําตนกลับมาในทิศทางที่มีแสงสอง

▲

พืชตอบสนองตอแสง โดยโนมเขาหาดานที่มีแสง

1

ทานตะวันเปนพืชที่มีลักษณะพิเศษในการตอบสนองตอแสง โดยที่ ลําตนสามารถบิดหมุนได จึงทําใหใบและดอกหมุนหันไปตามดวงอาทิตย เสมอ ทําใหทานตะวันมีการสังเคราะหดวยแสงเพิ่มมากขึ้น http:// www.aksorn.com/lib/p/sci_01 (เรื่อง การตอบสนองของพืช)

Explain

1. ใหตัวแทนแตละกลุมออกมานําเสนอผล การทดลองหนาชั้นเรียน 2. ใหนักเรียนรวมกันอภิปรายผลการทดลอง จนสรุปไดวา พืชมีการตอบสนองตอแสง เพราะพืชตองการแสงในการสรางอาหาร เมื่อเราปลูกพืชไวในบริเวณที่ไมมีแสง หรือ มีแสงไมเพียงพอ พืชจะโนมลําตนเขาหาแสง เพื่อใหใบรับแสงไดอยางเต็มที่ ทั้งนี้เพื่อให สามารถสังเคราะหดวยแสงได 3. ครูถามคําถาม และใหนักเรียนชวยกันตอบ • การตอบสนองตอแสงของพืชมีประโยชน อยางไร (แนวตอบ เพื่อใหพืชสามารถรับแสงไดอยาง เพียงพอในการสรางอาหารและเจริญเติบโต ไดดีขึ้น) • นักเรียนคิดวา พืชแตละชนิดตองการแสง เทากันหรือไม อยางไร (แนวตอบ พืชแตละชนิดตองการแสงไมเทากัน เนื่องจากพืชบางชนิดเจริญเติบโตไดดี เมื่อปลูกอยูกลางแจง เชน บัว ทานตะวัน สวนพืชบางชนิดหากปลูกอยูกลางแจง จะเหี่ยวเฉาและตายได เชน เฟรน มอส เปนตน)

EB GUIDE

๒๓

ขอสอบเนน การคิด แนว O-NET

พืชในขอใดไมไดแสดงการตอบสนองตอแสงที่เปนสิ่งเรา 1. ดอกทานตะวันหันไปหาดวงอาทิตย 2. ดอกคุณนายตื่นสายบานตอนเชา 3. ตนผักกระเฉดหุบใบเมื่อถูกนิ้วเขี่ย 4. ตนไมยราบหุบใบตอนเย็น

วิเคราะหคําตอบ ตนผักกระเฉดหุบใบเมื่อถูกนิ้วเขี่ย เปนการตอบสนอง ตอสัมผัส ดังนั้น ขอ 3. จึงเปนคําตอบที่ถูกตอง

เกร็ดแนะครู ครูอธิบายเพิ่มเติมใหนักเรียนเขาใจวา พืชมีการตอบสนองตอแสงที่เปนสิ่งเรา โดยเกิดการเคลื่อนไหวทั้งเขาหาแสงและหนีแสง นอกจากนี้ความเขมแสงก็มีผล ทําใหเกิดการเปลี่ยนแปลงของพืช โดยพืชบางชนิด เชน กระถิน กามปู มะขาม จามจุรี แค เปนตน จะหุบใบในตอนเย็นหรือพลบคํ่า ที่เรียกวา ตนไมนอน เนื่องจากแสงสวางลดลง และจะกางใบออกตอนรุงเชาเมื่อมีแสงสวาง

นักเรียนควรรู 1 ทานตะวัน หมุนลําตนตามแสงอาทิตยเกิดจากการเคลื่อนยายของฮอรโมนพืช ไปทางดานทีม่ คี วามเขมของแสงมาก ทําใหลาํ ตนของทานตะวันหันเขาหาดานที่มี แสงอาทิตย

คูมือครู

23

กระตุนความสนใจ

สํารวจคนหา

อธิบายความรู อธิบExplain ายความรู

ขยายความเขาใจ

ตรวจสอบผล

Explore

Explain

Expand

Evaluate

Engage

Exploreนหา สํารวจค

สํารวจคนหา

Explore

1. ใหนักเรียนรวมกันสนทนาแสดงความคิดเห็นวา • พืชมีการตอบสนองตอสัมผัสหรือไม • พืชทุกชนิดมีการตอบสนองตอสัมผัสหรือไม 2. ใหนักเรียนทํากิจกรรมที่ 2 เพื่อศึกษา การตอบสนองตอสัมผัสของพืช โดยปฏิบัติ ดังนี้ 1) ศึกษาขั้นตอนการทํากิจกรรมที่ 2 จากหนังสือ หนา 24 2) ใหแตละกลุมกําหนดปญหาในการทดลอง และตั้งสมมติฐาน 3) ใหทําการทดลองเพื่อตรวจสอบสมมติฐาน 4) สมาชิกในกลุมบันทึกผลการทดลอง และรวมกันอภิปรายเพื่อสรุปผล

อธิบายความรู

¹Í¡¨Ò¡ÁÕ¡Òõͺʹͧµ‹Íáʧâ´Â⹌Á ࢌÒËÒáʧáÅŒÇ ¾×ªÁÕ¡Òõͺʹͧµ‹ÍÊÑÁ¼ÑÊ ËÃ×ÍäÁ‹ ÈÖ¡ÉÒä´Œ¨Ò¡¡Ò÷´Åͧµ‹Í仹Õé

กิจกรรมหนูนอยนักทดลอง

กิจกรรมที่ ๒ พืชตอบสนองตอสัมผัสอยางไร

อุปกรณ วิธีทํา

Explain

1. ใหแตละกลุมสงตัวแทนออกมานําเสนอผลการ ทดลอง 2. ใหนักเรียนรวมกันอภิปรายผลการทดลอง จนสรุปไดวา พืชบางชนิดจะมีการตอบสนอง ตอสัมผัส เชน ไมยราบจะหุบใบ เมื่อถูกสัมผัส บริเวณใบ

(ดูเฉลยกิจกรรมที่สวนเสริมดานหนาของเลมนี้)

ตนผักกระเฉด หรือตนไมยราบ ๑ ตน ๑. สังเกตใบของตนผักกระเฉดหรือตนไมยราบ โดยไมใหมือหรือ สิ่งใดถูกใบ ๒. หายใจโดยใหลมหายใจถูกใบ สังเกตการเปลี่ยนแปลง และบันทึกผล ๓. ใชนิ้วเขี่ยที่ใบ สังเกตการเปลี่ยนแปลง และบันทึกผล ๔. สรุปผลการทดลองขอ ๑-๓ เปรียบเทียบกัน ๕. นําผลการทดลองมาอภิปรายรวมกันในชั้น 1

จากผลการทดลองทําใหทราบวา พืชบางชนิด เชน ตนไมยราบ ตน ผักกระเฉด มีการตอบสนองตอสัมผัสหรือแรงกระเทือน โดยจะหุบใบทันที เพื่อปองกันการถูกรบกวนหรือถูกทําอันตราย

▲

ตนไมยราบตอบสนองตอสัมผัส โดยหุบใบราบลงเพื่อปองกันอันตราย

๒๔

เกร็ดแนะครู ใหนักเรียนไปศึกษาคนควาเพิ่มเติมวา นอกจากตนผักกระเฉด ตนไมยราบแลว ยังมีพืชชนิดใดอีกบางที่มีการตอบสนองตอการสัมผัส

นักเรียนควรรู 1 ตนไมยราบ เมื่อไดรับการสัมผัสหรือการสะเทือนจะสามารถตอบสนองได อยางรวดเร็ว เนื่องจากที่โคนกานใบและโคนกานใบยอยมีกลุมเซลลชนิดหนึ่งที่มี ความไวตอสิ่งเราที่มากระตุนสูงมาก เพียงใชมือแตะเบาๆ ที่ใบ ใบจะหุบเขาหากัน ทันที เพราะเซลลเกิดการสูญเสียนํ้าไปใหแกเซลลขางเคียง หลังจากนั้นสักครู นํ้าจากเซลลขางเคียงจะแพรเขาสูเซลลเดิมอีกครั้ง ทําใหใบกางออก

24

คูมือครู

ขอสอบเนน การคิด แนว O-NET

ผักกระเฉดเปนพืชที่มีการตอบสนองตอสัมผัสหรือแรงกระเทือนโดยจะ หุบใบทันที เปนผลมาจากเกิดการเปลี่ยนแปลงในขอใด 1. การสังเคราะหดวยแสง 2. การสูญเสียนํ้าภายในเซลล 3. การลําเลียงนํ้าในทอลําเลียง 4. การคายนํ้าออกทางปากใบ วิเคราะหคําตอบ ผักกระเฉดจะหุบใบทันที เมือ่ ไดรบั การสัมผัส เนือ่ งจาก มีการเปลี่ยนแปลงของปริมาณนํ้าภายในเซลลเชนเดียวกับตนไมยราบ ดังนั้น ขอ 2. จึงเปนคําตอบที่ถูกตอง

กระตุนความสนใจ

สํารวจคนหา

Engage

Explore

อธิบายความรู อธิบExplain ายความรู

ขยายความเขาใจ

ตรวจสอบผล

Explain

Expand

Evaluate

อธิบายความรู

การตอบสนองต่อสัมผัสของพืช ไม่ได้เกิดขึ้นในพืชทุกชนิด เพราะ พืชบางชนิดก็ไม่มีการตอบสนองต่อสัมผัส พืชบางชนิดเป็นพืชที่กินแมลง 1 เป็นอาหาร เช่น ต้นหม้อข้าวหม้อแกงลิง กาบหอยแครง หยาดน�้าค้าง มีการตอบสนองต่อสัมผัส โดยต้นหม้อข้าวหม้อแกงลิงมีถงุ หรือกระเปาะดัก แมลง ส่วนกาบหอยแครง เมื่อมีแมลงมาเกาะที่กาบใบ กาบใบจะหุบเพื่อ ดักจับแมลงเป็นอาหาร ¹Ñ¡àÃÕ¹à¤ÂàËç¹ ËÃ×ÍÃÙŒ¨Ñ¡¾×ªàËÅ‹Ò¹ÕéËÃ×ÍäÁ‹

▲

▲

Explain

ใหนักเรียนอานขอมูล หนา 25 แลวถาม นักเรียนวา • เพราะเหตุใด พืชที่กินแมลงเปนอาหาร จึงมีการตอบสนองตอสัมผัส (แนวตอบ เพื่อใหสามารถดักจับแมลงมาเปน อาหารได) • พืชมีการตอบสนองตอสัมผัสเพื่อประโยชน ในดานใด (แนวตอบ การปองกันอันตราย การดักจับ แมลง) • การปลูกพืชที่กินแมลงไวในบานมีผลดี อยางไร (แนวตอบ ชวยปองกันแมลงรบกวน และชวย กําจัดแมลงที่เปนพาหะของโรคติดตอ เชน ยุง แมลงวัน เปนตน)

หยาดน�้าค้าง

หม้อข้าวหม้อแกงลิง

▲

กาบหอยแครง

http:// www.aksorn.com/lib/p/sci_01 (เรื่อง พืชกินแมลง)

EB GUIDE

๒5

ขอสอบเนน การคิด แนว O-NET

ตนหมอขาวหมอแกงลิงเปลี่ยนแปลงใบใหเปนกระเปาะ เพื่อดักจับแมลง นักเรียนคิดวาพืชจับแมลงไวเพื่ออะไร 1. ไวเปนอาหาร 2. ใหชวยผสมเกสร 3. ใหแมลงมีที่อยูอาศัย 4. ใหชวยหาอาหารมาไว วิเคราะหคําตอบ ตนหมอขาวหมอแกงลิงนอกจากมีการสังเคราะห ดวยแสงไดเหมือนพืชทั่วไปแลว ยังมีโครงสรางดักจับแมลง โดยภายใน กระเปาะมีนํ้าขังและมีการผลิตนํ้ายอยออกมาเจือปน เมื่อแมลงตกลงไป จะจมนํ้าตาย และถูกยอยเปนสารอาหารใหพืชดูดซึมเขาสูลําตนได ดังนั้น ขอ 1. จึงเปนคําตอบที่ถูกตอง

เกร็ดแนะครู ครูใหนักเรียนดูคลิปวิดีโอการตอบสนองตอสัมผัสของตนกาบหอยแครง เพื่อให นักเรียนเขาใจมากยิ่งขึ้น

นักเรียนควรรู 1 ตนหมอขาวหมอแกงลิง เปนพืชกินแมลงชนิดหนึ่ง โดยการปรับเปลี่ยนใบ ใหมีรูปรางคลายกับกระเปาะเพื่อใชดักแมลง และสรางของเหลวซึ่งเปนสารเหนียว ในการจับแมลง

มุม IT ครูดาวนโหลดคลิปวิดโี อจาก www.youtube.com โดยพิมพคาํ วา กาบหอยแครง ในชองคนหาแลวคลิก คูมือครู 25

กระตุนความสนใจ

สํารวจคนหา

อธิบายความรู

Engage

Explore

Explain

ขยายความเขาใจ

ขยายความเขาใจ Expand าใจ ขยายความเข

ตรวจสอบผล

Expand

Evaluate

Expand

1. ใหนักเรียนทํากิจกรรมพัฒนาการเรียนรู เพื่อศึกษาการตอบสนองตอเสียงของพืช และนําผลมาอภิปรายรวมกัน 2. ใหนักเรียนรวมกันสรุปผลการทํากิจกรรมวา พืชแตละชนิดจะมีการตอบสนองตอเสียงตางกัน 3. ครูอธิบายเพิ่มเติมใหนักเรียนเขาใจวา พืชยังมี การตอบสนองตอสิ่งเราอื่นๆ นอกเหนือจาก แสง เสียง และการสัมผัส เชน อุณหภูมิ ความชื้น แรงโนมถวงของโลก เปนตน

¹Í¡¨Ò¡¡Òõͺʹͧµ‹ÍáʧáÅÐÊÑÁ¼ÑÊáÅŒÇ ¾×ªºÒ§ª¹Ô´ÍÒ¨ÁÕ¡Òõͺʹͧµ‹ÍàÊÕ§´ŒÇ ÈÖ¡ÉÒä´Œ¨Ò¡¡Ò÷íÒ¡Ô¨¡ÃÃÁµ‹Í仹Õé

กิจกรรมพัฒนาการเรียนรู

(ดูเฉลยกิจกรรมที่สวนเสริมดานหนาของเลมนี้)

๑. แบ่งกลุ่มให้แต่ละกลุ่มศึกษาข้อมูลที่ก�าหนด และร่วมกันอภิปราย ๒. น�าผลการอภิปรายของแต่ละกลุ่มมาร่วมกันสรุปเป็นความรู้ของห้อง โดโรธี รีแทลแลค ได้เล่ารายละเอียดในการทดลองของเธอ ซึ่งทําที่ วิทยาลัยสตรี ในเดนเวอร์ ให้ฟงว่า เธอได้นาํ พืชไปไว้ในห้องทดลองสองห้อง และเปดวิทยุทงั้ สองห้อง ห้องแรกเปด เพลงร็อก ห้องที่สองเปดเพลงอ่อนหวาน ผลการทดลองปรากฏว่า หลังจาก ๕ วัน ต้นไม้ทไี่ ด้ฟง เพลงอ่อนหวานมีความสมบูรณ์ดี และโน้มกิง่ เข้าหาวิทยุ ส่วนต้นไม้ทฟี่ ง เพลงร็อกนั้น ครึ่งหนึ่งใบเริ่มลีบ ต้นที่เหลือหยุดการเจริญเติบโต ร่วมกันอภิปรายประเด็นต่อไปนี้ ๑) จากการทดลองนี้ นักเรียนคิดว่าปญหาหรือข้อสงสัยของโดโรธีคืออะไร ๒) จากการทดลองนี้ ต้องจัดสิ่งใดให้เหมือนกัน และจัดสิ่งใดให้แตกต่างกัน ๓) สิ่งใดที่ผู้ท�าการทดลองต้องติดตามดู ๔) นักเรียนคิดว่า ผลการทดลองนี้สรุปได้ว่าอย่างไร ๕) นักเรียนคิดว่า ควรปรับปรุงการทดลองนี้หรือไม่ อย่างไร นอกจากแสง เสียง และสัมผัสแล้ว พืชยังมีการตอบสนองต่อสิ่งเร้า อื่น ๆ อีก เช่น ● รากพืชจะเจริญเข้าหาความชื้น ● ต้นตะบองเพชรเปลี่ยนใบเปนหนาม เพื่อลดการคายนํ้า การตอบสนองต่อสิ่งเร้าของพืชเพื่อให้สามารถดํารงชีวิตอยู่รอดได้

๒6

เกร็ดแนะครู ครูใหนักเรียนดูคลิปวิดีโอการตอบสนองตอเสียงของตนชอยนางรํา เพื่อให นักเรียนเขาใจมากยิ่งขึ้น

มุม IT ครูดาวนโหลดคลิปวิดีโอจาก www.youtube.com โดยพิมพคําวา ตนชอยนางรํา ในชองคนหาแลวคลิก จะปรากฏคลิปวิดีโอเรื่อง ตนชอยนางรํา ใหเลือกดู

26

คูมือครู

ขอสอบเนน การคิด แนว O-NET

ขอใดเปนการแสดงการตอบสนองของพืชตอแรงโนมถวงของโลก 1. ปลายดอกของตนพริกไทยบิดเปนเกลียวพันรอบหลัก 2. ดอกบัวหุบในตอนกลางคืน และบานในตอนกลางวัน 3. ปลายยอดของตนมะมวงเจริญขึ้นสูอากาศ 4. ตนกาบหอยแครงหุบใบทันทีที่มีแมลงมาเกาะ วิเคราะหคําตอบ ยอดของพืชจะเจริญในทิศทางตรงกันขามกับ แรงโนมถวงของโลก เพื่อชูใบรับแสงสวาง ดังนั้น ขอ 3. จึงเปนคําตอบ ที่ถูกตอง

กระตุนความสนใจ

สํารวจคนหา

อธิบายความรู

Engage

Explore

Explain

ขยายความเขาใจ

ตรวจสอบผล

Expand

Evaluate

Expand าใจ ขยายความเข

Evaluate ตรวจสอบผล

ขยายความเขาใจ (ดูเฉลยกิจกรรมที่สวนเสริมดานหนาของเลมนี้)

Expand

1. ใหนักเรียนรวมกันสรุปการตอบสนองตอ สิ่งเราของพืช 2. ใหนักเรียนแบงกลุมทํารายงานเรื่องการ ตอบสนองของพืช 3. ใหนักเรียนออกแบบการทดลองเรื่องการตอบสนองตอเสียงของพืช โดยดูรายละเอียดจาก กิจกรรมรวบยอด ตอนที่ 2 ขอ 2) หนา 27 4. ครูใหนักเรียนตอบคําถามจากกิจกรรม รวบยอด ตอนที่ 3 หนา 27 ลงในสมุด

กิจกรรมรวบยอด

ตอนที่ ๑ แนวคิดสําคัญ ช่วยกันสรุป ครูให้นักเรียนร่วมกันพูดสรุปว่าพืชมีการตอบสนองต่อสิ่งเร้าต่าง ๆ อย่างไร และเพราะเหตุใดพืชจึงมีการตอบสนองเช่นนั้น แล้วให้นักเรียนบันทึก ลงในสมุด ตอนที่ ๒ ลองคิด ลองทํา ๑) แบ่งกลุ่ม ให้แต่ละกลุ่มสืบค้นข้อมูลเรื่องการตอบสนองต่อสิ่งเร้า ของพืช จากแหล่งการเรียนรู้ต่าง ๆ แล้วจัดท�าเป็นรายงานส่งครู ๒) แบ่งกลุ่ม ให้แต่ละกลุ่มออกแบบการทดลองว่า พืชมีการตอบสนอง ต่อเสียงอย่างไร (ให้ครูคอยแนะน�า) โดยปฏิบัติ ดังนี้ เขียนสมมติฐานในการส�ารวจตรวจสอบของกลุ่มตนเอง ระบุตัวแปรควบคุมในการทดลองของกลุ่ม และตัวแปรอื่น ๆ ที่จะ เปลี่ยนแปลง น�าเสนอการทดลองที่ออกแบบไว้ให้ครูและเพื่อน ๆ ฟง ครูและนักเรียนร่วมกันพิจารณาเลือกการทดลองที่น่าสนใจมา ทดลองท�าร่วมกัน ตอนที่ ๓ คําถามวิทย์คิดสนุก ตอบคําถามลงในสมุด ๑) พืชมีการตอบสนองต่อสิ่งเร้าเพราะเหตุใด ๒) ต้นผักกระเฉดและต้นไมยราบมีการตอบสนองต่อสัมผัสเหมือนกัน หรือไม่ อย่างไร ๓) พืชมีการตอบสนองต่อแสงอย่างไร เพราะเหตุใดจึงมีการตอบสนอง ต่อแสงเช่นนั้น ๔) ท�าการทดลองปลูกต้นถัว่ ไว้ในกล่องมืดทึบ และเจาะช่องเล็ก ๆ ไว้ทาง ด้านซ้ายของกล่อง พืชจะมีการตอบสนองอย่างไร เพราะอะไรจึงมีการตอบสนอง เช่นนั้น ๕) ใบไม้ร่วงในฤดูหนาวเป็นการตอบสนองต่อสิ่งเร้าหรือไม่ เพราะอะไร

ตรวจสอบผล

Evaluate

1. ครูตรวจสอบวานักเรียนสรุปการตอบสนอง ตอสิ่งเราของพืชไดถูกตองหรือไม 2. ครูตรวจรายงานเรื่องการตอบสนองตอสิ่งเรา ของพืช โดยพิจารณาความถูกตองสมบูรณ ของขอมูล ความเรียบรอยของรายงาน 3. ครูประเมินผลการออกแบบการทดลอง เรื่องการตอบสนองตอเสียงของพืช

● ●

● ●

หลักฐานแสดงผลการเรียนรู 1. ใบบันทึกผลกิจกรรมหนูนอยนักทดลอง 2. รายงานเรื่องการตอบสนองตอสิ่งเราของพืช 3. แบบประเมินการออกแบบการทดลอง เรื่องการตอบสนองตอเสียงของพืช

๒7

กิจกรรมสรางเสริม ใหนักเรียนเขียนสรุปลงในสมุดวา การตอบสนองตอสิ่งเราของพืชที่ ทําใหเกิดการเปลี่ยนแปลงตางๆ มีผลตอการดํารงชีวิตของพืชอยางไรบาง

เกร็ดแนะครู ในขั้นขยายความเขาใจ ครูควรใหนักเรียนไดอธิบายสิ่งที่ไดเรียนรูมาแลว และสงเสริมใหนักเรียนนําสิ่งที่ไดเรียนรูไปประยุกตใชหรือขยายความรูและทักษะ ในสถานการณใหม

กิจกรรมทาทาย ใหนักเรียนยกตัวอยางการตอบสนองตอสิ่งเราของพืชที่นักเรียนเคยเห็น มา 1 ตัวอยาง พรอมกับอธิบายการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นลงในสมุด

คูมือครู

27