8858649122759

คูมือครู 㪌»ÃСͺ¡ÒÃÊ͹ËÇÁ¡Ñº

˹ѧÊ×ÍàÃÕ¹ ©ºÑº »ÃСѹÏ

ภาพปกนี้มีขนาดเทากับหนังสือเรียนฉบับจริงของนักเรียน

กระบวนการสอนแบบ 5 Es ชวยสรางทักษะการเรียนรู กิจกรรมมุงพัฒนาทักษะการคิด คำถาม + แนวขอสอบเพื่อยกผลสัมฤทธิ์ O - NET กิจกรรมบูรณาการเตรียมพรอมสู ASEAN 2558

เอกสารประกอบคูมือครู

กลุมสาระการเรียนรู ศิลปะ

ทัศนศิลป ชั้นมัธยมศึกษาปที่

2

สําหรับครู

คูมือครู Version ใหม

ลักษณะเดน

ขยายพื้นที่รูปเลมใหญขึ้นกวาเดิม จัดแบงพื้นที่ออกเปนโซน เพื่อคนหาขอมูลไดงาย สะดวก รวดเร็ว และดูเปนระเบียบ กระตุน ความสนใจ

สํารวจคนหา

Engage

Explore

อธิบายความรู Explain

ขยายความเขาใจ Expand

ตรวจสอบผล

กระตุน ความสนใจ

Evaluate

สํารวจคนหา

Engage

Explore

อธิบายความรู Explain

ขยายความเขาใจ Expand

ตรวจสอบผล Evaluate

เปาหมายการเรียนรู สมรรถนะของผูเรียน คุณลักษณะอันพึงประสงค

หน า

โซน 1 กระตุน ความสนใจ

Engage

สํารวจคนหา

Explore

อธิบายความรู

Explain

ขยายความเขาใจ

Expand

ตรวจสอบผล

หน า

หนั ง สื อ เรี ย น

โซน 1

หนั ง สื อ เรี ย น

Evaluate

ขอสอบเนน การคิด

แนว  NT  O-NE T

ขอสอบเนน การคิด แนว O-NET

O-NET บูรณาการเชื่อมสาระ

เกร็ดแนะครู

ขอสอบ

โซน 2

โซน 3

กิจกรรมสรางเสริม กิจกรรมทาทาย

นักเรียนควรรู

โซน 3

โซน 2 บูรณาการอาเซียน มุม IT

No.

คูมือครู

คูมือครู

No.

โซน 1 ขั้นตอนการสอนแบบ 5Es

โซน 2 ชวยครูเตรียมสอน

โซน 3 ชวยครูเตรียมนักเรียน

เพื่อใหครูเตรียมจัดกิจกรรมการเรียน การสอน โดยแนะนําขั้นตอนการสอนและ การจัดกิจกรรมแบบ 5Es อยางละเอียด เพื่อใหนักเรียนบรรลุตามตัวชี้วัด

เพื่อชวยลดภาระครูผูสอน โดยแนะนํา เกร็ดความรูสําหรับครู ความรูเสริมสําหรับ นักเรียน รวมทั้งบูรณาการความรูสูอาเซียน และมุม IT

เพื่อใหครูสะดวกตอการจัดกิจกรรม โดย แนะนํากิจกรรมบูรณาการเชือ่ มระหวางสาระหรือ กลุมสาระการเรียนรู วิชา กิจกรรมสรางเสริม กิจกรรมทาทาย รวมถึงเนื้อหาที่เคยออกขอสอบ O-NET แนวขอสอบ NT/O-NET ทีเ่ นนการคิด พรอมเฉลยและคําอธิบายอยางละเอียด

ที่ใชในคูมือครู

แถบสีและสัญลักษณ

แถบสีแสดงขั้นตอนการสอนและการจัดกิจกรรม แบบ 5Es เพื่อใหครูทราบวาเปนขั้นการสอนขั้นใด

1. แถบสี 5Es สีแดง

สีเขียว

กระตุน ความสนใจ

เสร�ม

สํารวจคนหา

Engage

2

•

เปนขั้นที่ผูสอนเลือกใช เทคนิคกระตุน ความสนใจ เพื่อโยง เขาสูบทเรียน

สีสม

อธิบายความรู

Explore

•

เปนขั้นที่ผูสอน ใหผูเรียนสํารวจ ปญหา และศึกษา ขอมูล

สีฟา

Explain

•

เปนขั้นที่ผูสอน ใหผูเรียนคนหา คําตอบ จนเกิดความรู เชิงประจักษ

สีมวง

ขยายความเขาใจ

ตรวจสอบผล

Expand

•

Evaluate

เปนขั้นที่ผูสอน ใหผูเรียนนําความรู ไปคิดคนตอๆ ไป

•

เปนขั้นที่ผูสอน ประเมินมโนทัศน ของผูเรียน

2. สัญลักษณ สัญลักษณ

วัตถุประสงค

• เปาหมายการเรียนรู

• หลักฐานแสดง ผลการเรียนรู

• เกร็ดแนะครู

แทรกความรูเสริมสําหรับครู ขอเสนอแนะ ขอควรระวัง ขอสังเกต แนวทางการจัด กิจกรรมและอืน่ ๆ เพื่อประโยชนในการ จัดการเรียนการสอน ขยายความรูเพิ่มเติมจากเนื้อหา เพื่อให ครูนําไปใชอธิบายเพิ่มเติมใหนักเรียน ไดมีความรูมากขึ้น

•

ความรูห รือกิจกรรมเสริม ใหครูนาํ ไปใช เตรียมความพรอมใหกบั นักเรียนกอนเขาสู ประชาคมอาเซียนใน พ.ศ. 2558 โดย บูรณาการกับวิชาทีก่ าํ ลังเรียน

บูรณาการอาเซียน

•

คูม อื ครู

แสดงรองรอยหลักฐานตามภาระงาน ที่ครูมอบหมาย เพื่อแสดงผลการเรียนรู ตามตัวชี้วัด

• นักเรียนควรรู

มุม IT

แสดงเปาหมายการเรียนรูที่นักเรียน ตองบรรลุตามตัวชี้วัด ตลอดจนสมรรถนะ ที่จะตองมี และคุณลักษณะที่พึงเกิดขึ้น กับนักเรียน

แนะนําแหลงคนควาจากเว็บไซต เพื่อให ครูและนักเรียนไดเขาถึงขอมูลความรู ที่หลากหลาย ทั้งไทยและตางประเทศ

สัญลักษณ

ขอสอบ

วัตถุประสงค

O-NET

(เฉพาะวิชา ชัน้ ทีส่ อบ O-NET O-NET)

ขอสอบเนน การคิด

แนว  NT  O-NE T (เฉพาะระดับชัน้ มัธยมศึกษาตอนตน)

ขอสอบเนน การคิด แนว O-NET (เฉพาะระดับชัน้ มัธยมศึกษาตอนปลาย)

บูรณาการเชื่อมสาระ

กิจกรรมสรางเสริม

กิจกรรมทาทาย

• ชีแ้ นะเนือ้ หาทีเ่ คยออกขอสอบ

O-NET โดยยกตัวอยางขอสอบ พรอมวิเคราะหคาํ ตอบ อยางละเอียด

• เปนตัวอยางขอสอบทีม่ งุ เนน

การคิดและเปนแนวขอสอบ NT/O-NET ในระดับมัธยมศึกษา ตอนตน มีทงั้ ปรนัย - อัตนัย พรอมเฉลยอยางละเอียด

• เปนตัวอยางขอสอบทีม่ งุ เนน

การคิดและเปนแนวขอสอบ O-NET ในระดับมัธยมศึกษา ตอนปลาย มีทงั้ ปรนัย - อัตนัย พรอมเฉลยอยางละเอียด

• แนะนําแนวทางการจัดกิจกรรม

เชือ่ มกับสาระหรือกลุม สาระ การเรียนรู ระดับชัน้ หรือวิชาอืน่ ทีเ่ กีย่ วของ

• แนะนําแนวทางการจัดกิจกรรม ซอมเสริมสําหรับนักเรียนทีค่ วร ไดรบั การพัฒนาการเรียนรู

• แนะนําแนวทางการจัดกิจกรรม ตอยอดสําหรับนักเรียนทีเ่ รียนรู ไดอยางรวดเร็ว และตองการ ทาทายความสามารถในระดับ ทีส่ งู ขึน้

คําแนะนําการใชคูมือครู การออกแบบกิจกรรมการเรียนการสอน คูม อื ครู รายวิชา ทัศนศิลป ม.2 จัดทําขึน้ เพือ่ ใหครูผสู อนนําไปใชเปนแนวทางวางแผนการสอนเพือ่ พัฒนาผลสัมฤทธิ์ ทางการเรียน และประกันคุณภาพผูเรียน ตามนโยบายของสํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) โดยใช หนังสือเรียน ทัศนศิลป ม.2 ของบริษัท อักษรเจริญทัศน อจท. จํากัด เปนสื่อหลัก (Core Material) ประกอบการสอน และการจัดกิจกรรมการเรียนรูใหสอดคลองกับมาตรฐานการเรียนรูและตัวชี้วัดกลุมสาระการเรียนรู ศิลปะ ตามหลักสูตร แกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พ.ศ. 2551 โดยออกแบบกิจกรรมการเรียนการสอนตามหลักการสําคัญ ดังนี้

เสร�ม

3

1 ออกแบบการสอนเปนหนวยการเรียนรูอิงมาตรฐาน คูมือครู รายวิชา ทัศนศิลป ม.2 วางแผนการสอนโดยแบงเปนหนวยการเรียนรูตามลําดับสาระ (Strand) และ หมายเลขขอของมาตรฐานการเรียนรูและตัวชี้วัด แตละหนวยจะกําหนดเปาหมายการเรียนรูและจุดประสงคการเรียนรู (Objective Learning) กิจกรรมการเรียนรู (Learning Activities) และแนวทางการประเมินผลการเรียนรู (Learning Evaluation) ไวชัดเจน ครูผูสอนสามารถจัดทําแผนการสอนใหครอบคลุมมาตรฐานการเรียนรู ตัวชี้วัด สมรรถนะ และ คุณลักษณะอันพึงประสงคทเี่ ปนเปาหมายการเรียนรูต ามทีก่ าํ หนดไวในสาระแกนกลาง (ตามแผนภูม)ิ และสามารถบันทึก ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของผูเรียนแตละคนลงในเอกสาร ปพ.5 ไดอยางงมั่นใจ แผนภูมิแสดงความสัมพันธขององคประกอบการออกแบบการเรียนรูอิงมาตรฐานและเน มาต นผูเรียนเปนสําคัญ

พผ

ูเ

จุ ด ป ร

ะสง

คก า

ส ภา

รี ย น

ร

รู ีเรยน

มาตรฐานการเรียนรู ตัวชี้วัดชวงชั้น

ทักษะการคิด การวัดประเมินผล การเรียนรู

กิจกรรมการเรียนรู

เทคนิคการสอน คูม อื ครู

2 การจัดการเรียนรูที่ยึดผูเรียนเปนสําคัญ แนวคิ ด ในการจั ด การเรี ย นการสอนที่ ยึ ด ผู  เ รี ย นเป น สํ า คั ญ พั ฒ นามาจากปรั ช ญาและทฤษฎี ก ารเรี ย นรู  Constructivism ที่เชื่อวา การเรียนรูเปนกระบวนการที่เกิดขึ้นภายในสมองของผูเรียนแตละคน ผูเรียนเปนผูสรางความรู โดยการเชื่อมโยงระหวางสิ่งที่ไดเรียนรูจากบทเรียนใหมกับความรูหรือประสบการณเดิมที่มีอยู ทฤษฎีนี้มีความเชื่อวา ผูเรียนทุกคนไดเรียนรูและมีการสั่งสมความรูความเขาใจเกี่ยวกับสิ่งตางๆ ติดตัวมากอน ทีจ่ ะเขาสูห อ งเรียน ซึง่ เปนการเรียนรูท เี่ กิดจากประสบการณและสิง่ แวดลอมรอบตัวผูเ รียนแตละคน ดังนัน้ การจัดกิจกรรม เสร�ม การเรียนการสอนในแตละหนวยการเรียนรู ผูสอนจะตองคํานึงถึง

4

1. ความรูเดิมของผูเรียน วิธีการสอนที่ดีจะตองเริ่มตนจากจุดที่วา ผูเ รียนมีความรูอ ะไรมาบาง แลวจึงใหความรู หรือประสบการณใหม เพื่อตอยอดจาก ความรูเดิม นําไปสูการสรางความรู ความเขาใจใหม

2. ความรูเดิมของผูเรียนถูกตองหรือไม ผูส อนตองปรับเปลีย่ นความรูค วามเขาใจเดิม ของผูเรียนใหถูกตอง และเปนพฤติกรรม การเรียนรูใ หมทมี่ คี ณุ คาตอผูเรียน เพื่อสราง เจตคติหรือทัศนคติที่ดีตอการเรียนรู สิ่งเหลานั้น

3. ผูเรียนสรางความหมายสําหรับตนเอง ผูสอนตองสงเสริมใหผูเรียนนําความรู ความเขาใจที่เกิดขึ้นไปลงมือปฏิบัติ เพื่อขยายความรูใหลึกซึ้งและมีคุณคา ตอตัวผูเรียนมากที่สุด

แนวคิด Constructivism เนนใหผูเรียนสรางความรูโดยผานกระบวนการคิดและความอยากรูของตนเอง โดยมีผูสอนเปนผูสรางบรรยากาศ

การเรียนรูและกระตุนความสนใจ คอยจัดสถานการณใหผูเรียนเกิดความขัดแยงทางความคิดระหวางประสบการณเดิมกับประสบการณ ความรูใ หม เพือ่ กระตนุ ใหผเู รียนเชือ่ มโยงความรู ความคิด กับประสบการณทมี่ อี ยูเ ดิม แลวสังเคราะหเปนความรูห รือแนวคิดใหมๆ ไดดว ยตนเอง

3 การบูรณาการกระบวนการคิด การเรียนรูของผูเรียนแตละคนจะเกิดขึ้นที่สมอง ซึ่งเปนอวัยวะที่ทําหนาที่รูคิดภายใตสภาพแวดลอมที่เอื้ออํานวย และไดรบั การกระตนุ จูงใจอยางเหมาะสม สอดคลองกับสภาพจิตใจและความตองการของผูเ รียนแตละคน การจัดกิจกรรม การเรียนรูและสาระการเรียนรูที่สอดคลองกับความสนใจและมีความหมายตอผูเรียน จะชวยกระตุนใหสมองของผูเรียน สามารถรับรูและเรียนรูไดอยางมีประสิทธิภาพตามขั้นตอนการทํางงานของสมอง ดังนี้ 1. สมองจะเรียนรูและสืบคน โดยการสังเกต คนหา ซักถาม และทดลอง ปฏิบัติ จนทําใหคนพบความรูความเขาใจ ไดอยางรวดเร็ว

2. สมองจะแยกแยะคุณคาของสิ่งตางๆ โดยการตัดสินใจวิพากษวิจารณ แสดง ความคิดเห็น ยอมรับหรือตอตานตาม อารมณความรูสึกที่เกิดขึ้นในขณะที่เรียนรู

3. สมองจะประมวลเนื้อหาสาระ โดยการสรุปเปนความคิดรวบยอดจาก เรื่องราวที่ไดเรียนรูใหมนําไปผสมผสานกับ ความรูห รือประสบการณเดิมทีถ่ กู จัดเก็บอยูใ น สมอง ผานการกลัน่ กรองเพือ่ สังเคราะหเปน ความรูค วามเขาใจใหมๆ หรือเปนทัศนคติใหม ที่จะเก็บบรรจุไวในสมองของผูเรียน

การเรียนรูที่มีประสิทธิภาพจึงตองเปนการเรียนรูที่เกิดจากกระบวนการคิดของผูเรียน เพราะการเรียนรูจะเกิดขึ้น เมื่อสมองรูคิด และตองเปนการคิดไดครบถวนตามขั้นตอนการทํางานของสมองผูเรียน โดยเริ่มตนจาก 1. ระดับการคิดพื้นฐาน ไดแก การสังเกต การจําแนก การคาดคะเน การสื่อความหมาย การรวบรวมขอมูล การสรุปผล เปนตน

คูม อื ครู

2. ระดับลักษณะการคิด ไดแก การคิดกวาง คิดลึกซึ้ง คิดไกล คิดหลากหลาย คิดคลอง คิดอยางมีเหตุผล เปนตน

3. ระดับกระบวนการคิด ไดแก กระบวนการคิดอยางมีวิจารณญาณ กระบวนการแกปญหา กระบวนการ คิดสรางสรรค กระบวนการคิดสังเคราะห เปนตน

5Es การจัดกิจกรรมตามขั้นตอนวัฏจักรการเรียนรู 5Es ขั้นตอนการสอนที่สัมพันธกับขั้นตอนการคิดและการทํางานทางสมองของผูเรียนที่นิยมใชอยางแพรหลาย คือ วัฏจักรการเรียนรู 5Es ซึ่งผูจัดทําคูมือครูไดนํามาใชเปนแนวทางออกแบบกิจกรรมการเรียนการสอนในแตละหนวย ตามลําดับขั้นตอนการเรียนรู ดังนี้ ขั้นที่ 1

กระตุนความสนใจ

(Engage)

เสร�ม

5

เปนขั้นที่ผูสอนนําเขาสูบทเรียน เพื่อกระตุนความสนใจของผูเรียนดวยเรื่องราวหรือเหตุการณที่นาสนใจโดยใชเทคนิควิธีการ และคําถามทบทวนความรูหรือประสบการณเดิมของผูเรียน เพื่อเชื่อมโยงผูเรียนเขาสูความรูของบทเรียนใหม ชวยใหผูเรียนสามารถ สรุปความสําคัญหัวขอและสาระการเรียนรูของบทเรียนได จึงเปนขั้นตอนการสอนที่สําคัญ เพราะเปนการเตรียมความพรอมและสราง แรงจูงใจใฝเรียนรูแกผูเรียน

ขั้นที่ 2

สํารวจคนหา

(Explore)

เปนขัน้ ทีผ่ สู อนเปดโอกาสใหผเู รียนลงมือศึกษา สังเกต หรือรวมมือกันสํารวจ เพือ่ ใหเห็นขอบขายของประเด็นหรือปญหา รวมถึง วิธีการศึกษาคนควา การรวบรวมขอมูลความรูที่จะนําไปสูการสรางความเขาใจประเด็นหรือปญหานั้นๆ เมื่อผูเรียนทําความเขาใจใน ประเด็นหรือปญหาที่จะศึกษาคนควาอยางถองแทแลว ก็ลงมือปฏิบัติเพื่อเก็บรวบรวมขอมูลความรู สํารวจตรวจสอบ โดยวิธีการตางๆ เชน สัมภาษณ ทดลอง อานคนควาขอมูลจากเอกสาร แหลงขอมูลตางๆ จนไดขอมูลความรูที่เกี่ยวของกับประเด็นหรือปญหาที่ศึกษา

ขั้นที่ 3

อธิบายความรู

(Explain)

เปนขั้นที่ผูสอนมีปฏิสัมพันธกับผูเรียน เชน ใหการแนะนํา ตั้งคําถามกระตุนใหคิด เพื่อใหผูเรียนคนหาคําตอบ และนําขอมูล ความรูจากการศึกษาคนควาในขั้นที่ 2 มาวิเคราะห สรุปผล และนําเสนอผลที่ไดศึกษาคนความาในรูปแบบสารสนเทศตางๆ เชน เขียนแผนภูมิ ผังมโนทัศน เขียนความเรียง เขียนรายงาน เปนตน ในขั้นตอนนี้ฝกใหผูเรียนใชสมองคิดวิเคราะหและสังเคราะห อยางเปนระบบ

ขั้นที่ 4

ขยายความเขาใจ

(Expand)

เปนขั้นที่ผูสอนเลือกใชเทคนิควิธีสอนตางๆ ที่สงเสริมใหผูเรียนนําความรูที่เกิดขึ้นไปคิดคนสืบคนตอๆ ไป เพื่อพัฒนาทักษะ การเรียนรูและการทํางานรวมกันเปนกลุม ระดมสมองเพื่อคิดสรางสรรครวมกัน ผูเรียนสามารถนําความรูที่สรางขึ้นใหมไปเชื่อมโยง กับประสบการณเดิมโดยนําขอสรุปทีไ่ ดไปใชอธิบายเหตุการณตา งๆ หรือนําไปปฏิบตั ใิ นสถานการณใหมๆ ทีเ่ กีย่ วของกับชีวติ ประจําวัน ของตนเอง เพื่อขยายความรูความเขาใจใหกวางขวางยิ่งขึ้น ในขั้นตอนนี้ฝกสมองของผูเรียนใหสามารถคิดริเริ่มสรางสรรคอยางมี คุณภาพ เสริมสรางวิสัยทัศนใหกวางไกลออกไป

ขั้นที่ 5

ตรวจสอบผล

(Evaluate)

เปนขัน้ ทีผ่ สู อนประเมินมโนทัศนของผูเ รียน โดยตรวจสอบจากความคิดทีเ่ ปลีย่ นไปและความคิดรวบยอดทีเ่ กิดขึน้ ใหม ตรวจสอบ ทักษะ กระบวนการปฏิบัติ การแกปญหา การตอบคําถามรวบยอด หรือการเคารพความคิดหรือยอมรับเหตุผลของคนอื่น เพื่อการ สรางสรรคความรูร ว มกัน ผูเ รียนสามารถประเมินผลการเรียนรูข องตนเอง เพือ่ สรุปผลวามีความรูอ ะไรเพิม่ ขึน้ มาบาง เกิดความเขาใจ มากนอยเพียงใด และจะนําความรูเหลานั้นไปประยุกตใชในการเรียนรูเรื่องอื่นๆ หรือในชีวิตประจําวันไดอยางไร ผูเรียนจะเกิดเจตคติ และเห็นคุณคาของตนเองจากผลการเรียนรูที่เกิดขึ้น ซึ่งเปนการเรียนรูที่มีความสุขอยางแทจริง

การจัดกิจกรรมการเรียนรูตามขั้นตอนวัฏจักรการเรียนรู 5Es จึงเปนรูปแบบการเรียนการสอนที่เนนผูเรียน เปนสําคัญอยางแทจริง เพราะสงเสริมใหผูเรียนไดเรียนรูตามขั้นตอนของกระบวนการสรางความรูดวยตนเอง และ ฝกฝนใหใชกระบวนการคิดและกระบวนการกลุมอยางชํานาญ กอใหเกิดทักษะชีวิต ทักษะการทํางาน และทักษะการ เรียนรูที่มีประสิทธิภาพ สงผลตอการยกระดับผลสัมฤทธิ์ของผูเรียน ตามเปาหมายของการปฏิรูปการศึกษาทศวรรษที่ 2 (พ.ศ. 2552-2561) ทุกประการ คูม อื ครู

O-NET การเพิ่มผลสัมฤทธิ์ O-NET

การจัดกิจกรรมการเรียนการสอนตามขั้นตอนวัฏจักรการเรียนรู 5Es ในแตละหนวยการเรียนรู ทางผูจัดทํา จะเสนอแนะวิธีสอน รูปแบบกิจกรรมการเรียนรู พรอมทั้งออกแบบเครื่องมือวัดและประเมินผลที่สอดคลองกับตัวชี้วัด และสาระการเรียนรูแกนกลางไวทุกขั้นตอน โดยยึดหลักสําคัญ คือ หลักของการวัดและประเมินผล เสร�ม

6

1. การวัดและประเมินผลทุกครั้ง ควรนําผลมาปรับปรุงพัฒนาผูเรียน เปนรายบุคคล

2. การวัดและประเมินผลมี เปาหมาย เพื่อพัฒนาการเรียนรู ของผูเรียนจนเต็มศักยภาพ

3. การนําผลการวัดและประเมินผล ทุกครั้งมาวางแผนปรับปรุงกิจกรรม การเรียนการสอน การเลือกเทคนิค วิธีสอน และสื่อการเรียนรูให เหมาะสมกับสภาพจริงของผูเรียน

การทดสอบผูเรียน 1. การใชขอสอบอัตนัย เนนการอาน การคิดวิเคราะห และการเขียนเพิ่มมากขึ้น 2. การใชคําถามกระตุนการคิดควบคูกับการทําขอสอบที่เนนการคิดอยางตอเนื่องตามลําดับกิจกรรมการเรียนรู และตัวชี้วัด 3. การทดสอบตองดําเนินการทั้งกอนเรียน ระหวางเรียน และหลังเรียน การทดสอบควรใชขอสอบทั้งชนิดปรนัยและ อัตนัย และเปนการทดสอบเพื่อประเมินผลการเรียนของผูเรียนแตละคน เพื่อการสอนซอมเสริมใหบรรลุตัวชี้วัด ไดครบถวน 4. การสอบกลางภาค (ถามี) ควรนําแบบฝกหัดหรือขอสอบทีน่ กั เรียนสวนใหญไมสามารถตอบไดหรือไมครบถวนชัดเจน มา สรางเปนแบบทดสอบอีกครัง้ เพือ่ ตรวจสอบความรูค วามเขาใจทีถ่ กู ตอง และประเมินความกาวหนาของผูเ รียนแตละคน 5. การสอบปลายภาคเรียนเพื่อวัดผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนตามตัวชี้วัดที่สําคัญ ควรออกขอสอบใหมีลักษณะเดียวกับ ขอสอบ O-NET โดยเนนการคิดวิเคราะห สังเคราะห เชื่อมโยงประยุกตใช เพื่อสรางความคุนเคย และฝกฝน วิธีการทําขอสอบดวยความมั่นใจ 6. การนําผลการทดสอบของผูเรียนมาวิเคราะห โดยผลการสอบกอนการเรียนตองสามารถพยากรณผลการสอบ กลางภาค และผลการสอบกลางภาคตองทํานายผลการสอบปลายภาคของผูเ รียนแตละคน เพือ่ ประเมินพัฒนาการ ความกาวหนาของผูเรียนเปนรายบุคคล 7. ผลการทดสอบปลายป ปลายภาค ตองมีคาเฉลี่ยสอดคลองกับคาเฉลี่ยของการสอบ NT ที่เขตพื้นที่การศึกษา จัดสอบ รวมทั้งคาเฉลี่ยของการสอบ O-NET ชวงชั้นที่สอดคลองครอบคลุมมาตรฐานการเรียนรูและตัวชี้วัดสําคัญ เพือ่ สะทอนประสิทธิภาพของครูผสู อนในการออกแบบการเรียนรูแ ละประกันคุณภาพผูเ รียนทีต่ รวจสอบผลไดชดั เจน การจัดการเรียนการสอนในแตละหนวยการเรียนรู ตองใหผูเรียนไดสั่งสมความรู ความเขาใจตามลําดับขั้นตอน ของกิจกรรมในวัฏจักรการเรียนรู 5Es เพื่อใหผูเรียนไดเติมเต็มองคความรูอยางตอเนื่อง จนสามารถปฏิบัติชิ้นงานหรือ ภาระงานรวบยอดของแตละหนวย ผานเกณฑประกันคุณภาพในระดับที่นาพึงพอใจ เพื่อรองรับการประเมินภายนอกจาก สมศ. ตลอดเวลา คูม อื ครู

ASEAN การเรียนรูสูประชาคมอาเซียน เพื่ออํานวยความสะดวกแกครูผูสอนในการจัดกิจกรรมการเรียนรูบูรณาการอาเซียนศึกษา ผูจัดทําไดวิเคราะห มาตรฐานการเรียนรู และตัวชี้วัดที่มีสาระการเรียนรูสอดคลองกับองคความรูเกี่ยวกับประชาคมอาเซียนในแงมุมตางๆ ครอบคลุมทัง้ ประชาคมการเมืองและความมัน่ คงอาเซียน ประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน และประชาคมสังคมและวัฒนธรรม อาเซียน เพื่อสงเสริมการเรียนรูใหผูเรียนเกิดความตระหนัก มีความรูความเขาใจเหมาะสมกับระดับชั้นและกลุมสาระ การเรียนรู โดยเสนอแนะวิธีการจัดกิจกรรมบูรณาการเนื้อหาสาระตางๆ ที่เปนประโยชนตอผูเรียนและเปนการชวย เตรียมความพรอมผูเ รียนทุกคนทีจ่ ะกาวเขาสูก ารเปนสมาชิกของประชาคมอาเซียนไดอยางมัน่ ใจตามขอตกลงปฏิญญา เสร�ม ชะอํา-หัวหิน วาดวยความรวมมือดานการศึกษาเพือ่ บรรลุเปาหมายประชาคมอาเซียนทีเ่ อือ้ อาทรและแบงปน จึงกําหนด 7 เปนนโยบายใหกระทรวงศึกษาธิการจัดการเรียนรูเตรียมความพรอมผูเรียนเขาสูประชาคมอาเซียนภายในป พ.ศ. 2558 ตามแนวปฏิบัติที่สําคัญ ดังนี้

การจัดการเรียนรูส ู ประชาคมการเมืองและความมัน่ คงอาเซียน 1. การสรางความรูความเขาใจ และตระหนักถึงความสําคัญของ กฎบัตรอาเซียน และความรวมมือ ของ 3 เสาหลัก ซึง่ กฎบัตรอาเซียน ในขณะนี้มีสถานะเปนกฎหมายที่ ประเทศสมาชิกจะตองปฏิบัติตาม หลักการที่กําหนดไวเพื่อใหบรรลุ เปาหมายของกฎบัตรมาตราตางๆ

2. การสงเสริมหลักการ ประชาธิปไตยและการสราง สิ่งแวดลอมประชาธิปไตย เพื่อการอยูรวมกันอยางกลมกลืน ภายใตวิถีชีวิตอาเซียนที่มีความ หลากหลายดานสังคมและ วัฒนธรรม

4. การตระหนักในคุณคาของ สายสัมพันธทางประวัติศาสตร และมรดกทางวัฒนธรรมที่มี พัฒนาการรวมกัน เพื่อเชื่อม อัตลักษณและสรางจิตสํานึก ในการเปนประชากรของประชาคม อาเซียนรวมกัน

3. การสงเสริมการศึกษาดาน สิทธิมนุษยชน เพื่อสรางประชาคม อาเซียนใหเปนประชาคมเพื่อ ประชาชนอยางแทจริง สามารถ อยูรวมกันไดบนพื้นฐานการเคารพ ในคุณคาของศักดิ์ศรีแหงความ เปนมนุษยเทาเทียมกัน

5. การสงเสริมสันติภาพ ความ มั่นคง และความปรองดองในสังคม ทั้งระดับประเทศและภูมิภาคของ อาเซียนบนพื้นฐานสันติวิธีและการ อยูรวมกันดวยขันติธรรม

คูม อื ครู

การจัดการเรียนรูส ู ประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน

เสร�ม

8

1. การพัฒนาทักษะการทํางาน เพื่อเสริมสรางผูเรียนใหมีทักษะ วิชาชีพที่จําเปนสอดคลองกับ ความตองการของตลาดแรงงาน และสถานประกอบการในอาเซียน สามารถเทียบโอนผลการเรียน และการทํางานตามมาตรฐานฝมือ แรงงานในภูมิภาคอาเซียน

2. การเสริมสรางวินัย ความรับผิดชอบ และเจตคติรักการทํางาน สามารถพึ่งพาตนเอง มีทักษะชีวิต ดํารงชีวิตอยางมีความสุข เห็นคุณคา และภูมิใจในตนเอง ในฐานะที่เปนพลเมืองไทยและ อาเซียน

3. การเรียนรูเพื่อพัฒนาตนเอง อยางตอเนื่องตลอดชีวิต ใหมี ทักษะการทํางานตามมาตรฐาน อาชีพ และคุณวุฒิของวิชาชีพสาขา ตางๆ เพื่อรองรับการเตรียมเคลื่อน ยายแรงงานมีฝมือและการเปน ประชาคมเศรษฐกิจอาเซียนที่ เขมแข็ง เพื่อสรางขีดความสามารถ ในการแขงขันในเวทีโลก

การจัดการเรียนรูส ู ประชาคมสังคมและวัฒนธรรมอาเซียน 1. การเสริมสรางความรวมมือ ในลักษณะสังคมที่เอื้ออาทร ของประชากรอาเซียน โดยยึด หลักการสําคัญ คือ ความงดงาม ของประชาคมอาเซียนมาจาก ความแตกตางและหลากหลายทาง วัฒนธรรมที่ลวนแตมีคุณคาตอ มรดกทางวัฒนธรรมของอาเซียน ซึ่งประชาชนทุกคนตองอนุรักษ สืบสานใหยั่งยืน

2. การเสริมสรางคุณลักษณะ ของผูเรียนใหเปนพลเมืองอาเซียน ที่มีศักยภาพในการกาวเขาสู ประชาคมอาเซียนอยางมั่นใจ เปนผูที่มีสุขภาพสมบูรณแข็งแรง มีทักษะการสื่อสาร ทักษะการ ทํางาน ทักษะทางสังคม สามารถ ทํางานรวมกับผูอื่นไดอยาง สรางสรรค และมีองคความรู เกี่ยวกับอาเซียนที่จําเปนตอการ ดํารงชีวิตอยางมีคุณภาพ

4. การสงเสริมการเรียนรูดาน ศิลปะ วัฒนธรรม ประเพณี วิถชี วี ติ ความเปนอยูข องเพือ่ นบาน ในอาเซียน เพื่อสรางจิตสํานึกของ ความเปนประชาคมอาเซียนและ ตระหนักถึงหนาที่ของการเปน พลเมืองอาเซียนรวมกัน

3. การสงเสริมการเรียนรูภาษา อังกฤษเพื่อการสื่อสารและการ ทํางานตามมาตรฐานอาชีพที่ กําหนดและสนับสนุนการเรียนรู ภาษาอาเซียนและภาษาเพื่อนบาน เพื่อชวยเสริมสรางสัมพันธภาพทาง สังคม และการอยูรวมกันอยางสันติ ทามกลางความหลากหลายทาง วัฒนธรรม

5. การสรางความรูและความ ตระหนักเกี่ยวกับดานสิ่งแวดลอม ปญหาและผลกระทบตอคุณภาพ ชีวิตของประชากรในภูมิภาค รวมทั้งแนวทางการพัฒนาอยาง ยั่งยืน ใหเปนมรดกสืบทอดแก พลเมืองอาเซียนในรุนหลังตอๆ ไป

กระทรวงศึกษาธิการจึงประกาศนโยบายการปฏิรูปการศึกษาทศวรรษที่ 2 (พ.ศ. 2552-2561) เพื่อเรงพัฒนาเด็ก และเยาวชนไทยใหเปนทรัพยากรมนุษยของชาติที่มีทักษะและความชํานาญ พรอมเผชิญกับความเปลี่ยนแปลงและ การแขงขันทั้งในภูมิภาคอาเซียนและภูมิภาคอื่นๆ ของสังคมโลก ทั้งนี้ผูบริหารสถานศึกษา ครูผูสอน และผูปกครอง ควรรวมมือกันอยางใกลชิดในการดูแลชวยเหลือผูเรียนและจัดประสบการณการเรียนรูเพื่อพัฒนาผูเรียนจนเต็มศักยภาพ เพื่อกาวเขาสูการเปนพลเมืองอาเซียนอยางมีเกียรติภูมิและศักดิ์ศรีความเปนมนุษยของตน คณะผูจัดทํา คูม อื ครู

ตัวชี้วัดและสาระการเรียนรูแกนกลาง สาระที่ 1

ทัศนศิลป (เฉพาะชั้น ม.2)*

ทัศนศิลป

มาตรฐาน ศ 1.1 สรางสรรคงานทัศนศิลปตามจินตนาการ และความคิดสรางสรรค วิเคราะห วิพากษ วิจารณคุณคางาน ทัศนศิลป ถายทอดความรูสึก ความคิดตองานศิลปะอยางอิสระ ชื่นชม และประยุกตใชในชีวิตประจําวัน ชั้น

ตัวชี้วัด

สาระการเรียนรูแกนกลาง

หนวยการเรียนรู ในหนังสือเรียน

• รูปแบบของทัศนธาตุและแนวคิด ม.2 1. อภิปรายเกีย่ วกับทัศนธาตุในดาน รูปแบบและแนวคิดของงานทัศนศิลป ในงานทัศนศิลป ทีเ่ ลือกมา

• หนวยการเรียนรูที่ 1 รูปแบบทัศนธาตุและแนวคิด ในงานทัศนศิลป

2. บรรยายเกี่ยวกับความเหมือนและ • ความเหมือนและความแตกตาง ความแตกตางของรูปแบบการใชวัสดุ ของรูปแบบการใชวัสดุ อุปกรณ ในงานทัศนศิลปของศิลปน อุปกรณในงานทัศนศิลปของศิลปน

• หนวยการเรียนรูที่ 2 รูปแบบการใชวัสดุอุปกรณ ในงานทัศนศิลปของศิลปน

3. วาดภาพดวยเทคนิคที่หลากหลายใน • เทคนิคในการวาดภาพ การสื่อความหมายและเรื่องราวตางๆ สื่อความหมาย

• หนวยการเรียนรูที่ 3 การวาดภาพสื่อความหมาย และเรื่องราว

4. สรางเกณฑในการประเมินและ วิจารณงานทัศนศิลป

• การประเมินและวิจารณ งานทัศนศิลป

5. นําผลการวิจารณไปปรับปรุงแกไข และพัฒนางาน

• การพัฒนางานทัศนศิลป • การจัดทําแฟมสะสมงานทัศนศิลป

6. วาดภาพแสดงบุคลิกลักษณะ ของตัวละคร

• การวาดภาพถายทอด บุคลิกลักษณะของตัวละคร

• หนวยการเรียนรูที่ 4 การวาดภาพถายทอดบุคลิกลักษณะ ของตัวละคร

7. บรรยายวิธีการใชงานทัศนศิลป ในการโฆษณาเพื่อโนมนาวใจ และนําเสนอตัวอยางประกอบ

• งานทัศนศิลปในการโฆษณา

• หนวยการเรียนรูที่ 5 งานทัศนศิลปในการโฆษณา

เสร�ม

9

• หนวยการเรียนรูที่ 6 การประเมินและวิจารณ งานทัศนศิลป

มาตรฐาน ศ 1.2 เขาใจความสัมพันธระหวางทัศนศิลป ประวัติศาสตร และวัฒนธรรม เห็นคุณคางานทัศนศิลปที่เปน มรดกทางวัฒนธรรม ภูมิปญญาทองถิ่น ภูมิปญญาไทยและสากล ชั้น

ตัวชี้วัด

ม.2 1. ระบุและบรรยายเกีย่ วกับวัฒนธรรม ตางๆ ทีส่ ะทอนถึงงานทัศนศิลป ในปจจุบนั

สาระการเรียนรูแกนกลาง

หนวยการเรียนรู ในหนังสือเรียน

• วัฒนธรรมทีส่ ะทอนในงานทัศนศิลป ปจจุบนั

• หนวยการเรียนรูที่ 8 วัฒนธรรมในงานทัศนศิลปปจจุบัน

_________________________________ * สํานักวิชาการและมาตรฐานการศึกษา สํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน, กระทรวงศึกษาธิการ. ตัวชี้วัดและสาระการเรียนรูแกนกลาง กลุมสาระการเรียนรู ศิลปะ. (กรุงเทพมหานคร : ชุมนุมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย, 2551), หนา 8-21.

คูม อื ครู

ชั้น

เสร�ม

10

ตัวชี้วัด

หนวยการเรียนรู ในหนังสือเรียน

สาระการเรียนรูแกนกลาง

• หนวยการเรียนรูที่ 7 ทัศนศิลปของไทยในแตละยุคสมัย

ม.2 2. บรรยายถึงการเปลี่ยนแปลงของงาน • งานทัศนศิลปของไทย ในแตละยุคสมัย ทัศนศิลปของไทยในแตละยุคสมัย โดยเนนถึงแนวคิดและเนื้อหา ของงาน

• หนวยการเรียนรูที่ 8 วัฒนธรรมในงานทัศนศิลปปจจุบัน

3. เปรียบเทียบแนวคิดในการออกแบบ • การออกแบบงานทัศนศิลป งานทัศนศิลปทมี่ าจากวัฒนธรรมไทย ในวัฒนธรรมไทยและสากล และสากล

จุดเนนการพัฒนาคุณภาพผูเรียน* การขับเคลื่อนหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน 2551 และการปฏิรูปการศึกษาในทศวรรษ ที่สอง (พ.ศ. 2552-2561) ใหประสบผลสําเร็จตามจุดเนนการพัฒนาคุณภาพผูเรียน โดยใหทุกภาคสวน รวมกันดําเนินการ กระทรวงศึกษาธิการไดกําหนดจุดเนนการพัฒนาคุณภาพผูเรียน ดังนี้

ทักษะ ความสามารถ

คูม อื ครู

คุณลักษณะ จุดเนนตามชวงวัย

ม. 4-6

แสวงหาความรู เพื่อแกปญหา ใชเทคโนโลยีเพื่อการเรียนรู ใชภาษาตางประเทศ (ภาษาอังกฤษ) มีทักษะการคิดขั้นสูง ทักษะชีวิต ทักษะการสื่อสารอยางสรางสรรคตามชวงวัย

ม. 1-3

แสวงหาความรูดวยตนเอง ใชเทคโนโลยีเพื่อการเรียนรู มีทักษะการคิดขั้นสูง ทักษะชีวิต ทักษะการสื่อสารอยางสรางสรรคตามชวงวัย

• อยูอยางพอเพียง

ป. 4-6

อานคลอง เขียนคลอง คิดเลขคลอง ทักษะการคิดขั้นพื้นฐาน ทักษะชีวิต ทักษะการสื่อสารอยางสรางสรรคตามชวงวัย

• ใฝเรียนรู

ป. 1-3

อานออก เขียนได คิดเลขเปน มีทักษะการคิดขั้นพื้นฐาน ทักษะชีวิต ทักษะการสื่อสารอยางสรางสรรคตามชวงวัย

• ใฝดี

• มุงมั่นในการศึกษา และการทํางาน

คุณลักษณะตามหลักสูตร

• รักชาติ ศาสน กษัตริย • ซื่อสัตยสุจริต • มีวินัย • ใฝเรียนรู • อยูอยางพอเพียง • มุงมั่นในการทํางาน • รักความเปนไทย • มีจิตสาธารณะ

คําอธิบายรายวิชา รายวิชา ทัศนศิลป ชั้นมัธยมศึกษาปที่ 2 รหัสวิชา ศ…………………………………

กลุมสาระการเรียนรู ศิลปะ ภาคเรียนที่………….. เวลา 40 ชั่วโมง/ป

มีความรูค วามเขาใจในเรือ่ งรูปแบบของทัศนธาตุ งานทัศนศิลปของไทยในแตละยุคสมัย และงานทัศนศิลป ในวัฒนธรรมไทยและสากล ใชเทคนิคในการสรางสรรคงานทัศนศิลปประเภทตางๆ ทั้งดานการถายทอด เสร�ม ความคิด จินตนาการ การสื่อความหมาย ตลอดจนการประยุกตใชงานทัศนศิลปเพื่อการโฆษณาประชาสัมพันธ 11 ประเมินและวิจารณงานทัศนศิลปเพื่อการปรับปรุง แกไข และพัฒนางาน โดยใชกระบวนการคิด กระบวนการสืบคนขอมูล กระบวนการปฏิบัติตามสภาพจริง เพื่อใหเกิดความชื่นชมและเห็นคุณคางานทัศนศิลปในวิถีชีวิตของคนในสังคมตามวัฒนธรรมของไทย และวัฒนธรรมสากล ตัวชี้วัด ศ 1.1 ศ 1.2

ม.2/1 ม.2/1

ม.2/2 ม.2/2

ม.2/3 ม.2/3

ม.2/4

ม.2/5

ม.2/6

ม.2/7

รวม 10 ตัวชี้วัด

คูม อื ครู

คูม อื ครู

หนวยการเรียนรูที่ 8 : วัฒนธรรมในงานทัศนศิลป ปจจุบัน

หนวยการเรียนรูที่ 7 : ทัศนศิลปของไทย ในแตละยุคสมัย

หนวยการเรียนรูที่ 6 : การประเมินและวิจารณ งานทัศนศิลป

หนวยการเรียนรูที่ 5 : งานทัศนศิลปในการโฆษณา

หนวยการเรียนรูที่ 4 : การวาดภาพถายทอด บุคลิกลักษณะของตัวละคร

หนวยการเรียนรูที่ 3 : การวาดภาพสือ่ ความหมาย และเรือ่ งราว

หนวยการเรียนรูที่ 2 : รูปแบบการใชวสั ดุอปุ กรณ ในงานทัศนศิลปของศิลปน

✓

1

✓

2

✓

3

6

7

1

✓

✓

✓

✓

✓

✓

ตัวชี้วัด 2

ตัวชี้วัด 4 5

มาตรฐาน ศ 1.2

✓

3

12

มาตรฐาน ศ 1.1

สาระที่ 1

เสร�ม

หนวยการเรียนรูที่ 1 : รูปแบบทัศนธาตุและแนวคิด ในงานทัศนศิลป

หนวยการเรียนรู

มาตรฐานการเรียนรูแ ละตัวชีว้ ดั

ตาราง วิเคราะหมาตรฐานการเรียนรูแ ละตัวชีว้ ดั รายวิชา ทัศนศิลป ม.2

คําชี้แจง : ใหผูสอนใชตารางนี้ตรวจสอบความสอดคลองของเนื้อหาสาระการเรียนรูในหนวยการเรียนรูกับมาตรฐาน การเรียนรูและตัวชี้วัดชวงชั้น

กระตุน ความสนใจ Engage

สํารวจคนหา Explore

อธิบายความรู Explain

ขยายความเขาใจ Expand

ตรวจสอบผล Evaluate

˹ѧÊ×ÍàÃÕ¹ ÃÒÂÇÔªÒ¾×é¹°Ò¹

ทัศนศิลป ม.๒ ชั้นมัธยมศึกษาปที่ ๒

กลุมสาระการเรียนรูศิลปะ ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช ๒๕๕๑

ผูเรียบเรียง

ศ. สุชาติ เถาทอง นายสังคม ทองมี นายธํารงศักดิ์ ธํารงเลิศฤทธิ์ นายรอง ทองดาดาษ

ผูตรวจ

รศ. จารุพรรณ ทรัพยปรุง นางสาววัชรินทร ฐิติอดิศัย นายชัยยศ วนิชวัฒนานุวัติ

บรรณาธิการ

ศ. ปรีชา เถาทอง นายสมเกียรติ ภูระหงษ พิมพครั้งที่ ๘

สงวนลิขสิทธิ์ตามพระราชบัญญัติ รหัสสินคา ๒๒๑๕๐๐๓

¤Œ¹¤ÇÒÁÃÙŒ¢ÂÒ¤ÇÒÁ¤Ô´¨Ò¡ ¾ÔÁ¾ ¤ÃÑ駷Õè 2 ÃËÑÊÊÔ¹¤ŒÒ 2245007

EB GUIDE

ที่พิมพกํากับหัวขอสําคัญในหนังสือเรียนหลักสูตรแกนกลางฯ ผาน www.aksorn.com ไปยังแหลงความรูทั่วไทย-ทั่วโลก

คณะผูจัดทําคูมือครู

ธํารงศักดิ์ ธํารงเลิศฤทธิ์ สังคม ทองมี พัญญนี กรานแกว

กระตุน ความสนใจ

สํารวจคนหา

Engage

อธิบายความรู

Explore

ขยายความเขาใจ

Explain

Expand

ตรวจสอบผล Evaluate

¤íÒá¹Ð¹íÒ㹡ÒÃ㪌˹ѧÊ×ÍàÃÕ¹ หนังสือเรียน รายวิชาพื้นฐานทัศนศิลปเลมนี้ สรางขึ้นเพื่อใหเปนสื่อสําหรับใชประกอบการเรียนการสอนในรายวิชา พืน้ ฐาน กลุม สาระการเรียนรูศ ลิ ปะ ชัน้ มัธยมศึกษาปที่ ๒ โดยเนื้อหาตรงตามสาระการเรียนรูแกนกลางขั้นพื้นฐาน อานทําความเขาใจงาย ใหทั้งความรูและชวยพัฒนาผูเรียน ตามหลักสูตรและตัวชีว้ ดั เนือ้ หาสาระแบงออกเปนหนวยการเรียนรูต ามโครงสรางรายวิชา สะดวกแกการจัดการเรียนการสอนและ การวัดผลประเมินผล พรอมเสริมองคประกอบอืน่ ๆ ทีจ่ ะชวยทําใหผเู รียนไดรบั ความรูอ ยางมีประสิทธิภาพ à¹×éÍËҵçµÒÁÊÒÃСÒÃàÃÕ¹Ãٌ᡹¡ÅÒ§ ãËŒ¤ÇÒÁÃÙŒáÅÐàÍ×é͵‹Í¡ÒùíÒä»ãªŒÊ͹à¾×èÍ ãËŒºÃÃÅصÑǪÕéÇÑ´ áÅÐÊÌҧ¤Ø³ÅѡɳРÍѹ¾Ö§»ÃÐʧ¤

28/06/10 17 November 2010 8:32 PM ทัศนศิลป ม.2 N2 021-040

à¡ÃÔè¹¹íÒà¾×èÍãˌࢌÒ㨶֧ÊÒÃÐÊíÒ¤ÑÞ ã¹Ë¹‹Ç·Õè¨ÐàÃÕ¹

¨Ñ´¡ÅØ‹Áà¹×éÍËÒ໚¹Ë¹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ Êдǡᡋ¡ÒèѴ¡ÒÃàÃÕ¹¡ÒÃÊ͹

à¡Ãç´ÈÔÅ»Šà¾ÔèÁàµÔÁ¨Ò¡à¹×éÍËÒ â´ÂÁÕá·Ã¡à»š¹ÃÐÂÐæ

28/06/10 17 November 2010 10:22 PM ทัศนศิลป ม.2 N7 101-122 เกร็ดศิลป

๔.๓ ดานสถาปตยกรรม

หนวยการเรีย

นรูที่

ò

ตัวชี้วัด ■

บรรยายเกี่ย วกั ใชวัสดุ อุปกรณใบความเหมือนและความ แตกต นงานทัศนศิ ลปของศิลปน างของรูปแบบการ (ศ ๑.๑ ม.๒/ ๒)

สาระการเรียนรู ■

แกนกลาง

ความเหมือนและ ในงานทัศนศิ ความแตกตางของรูป แบบการใชว ลปของศิลปน ัสดุอุปกรณ

สถาปตยกรรมสมัยอยุธยานอกจากจะสรางขึ้น พํานัก เพื่อศาสนาแลว ยังมีการสรางเปนตําหนักสําหรับ อาศัยของเชื้อพระวงศ และเปนอาคารเพื่อวาราชการ อีกดวย ซึ่งสามารถจําแนกลักษณะสถาปตยกรรม ้ นี ง ดั เดนๆ สมัยอยุธยาได าแนกไดหลายรูปแบบไปตามแนวความ ๑) เจดีย หมายรวมถึงสถูปดวย เจดียในสมัยอยุธยาสามารถจํธยานิยมสรางเจดียแบบทรงปรางคตาม วงระยะแรก อยุ คิด คติความเชื่อทางศาสนาในแตละชวงเวลา โดยในช าศิลปะ ปทรงองคปรางคใหมคี วามเพรียวไดสดั สวนมากกว ธรรมเนียมนิยมทีเ่ คยมีมากอน แตมกี ารปรับเปลีย่ นรู เปนตน ปรางคที่สรางขึ้นจะมีฐานะเปนศูนยกลาง แบบขอม เชน ปรางควัดพระราม ปรางควัดพุทไธศวรรย การสรางระเบียงคดเปนสี่เหลี่ยมจัตุรัสลอม และมี กล ไ แต ด ชั น เด น มองเห็ นาดใหญ ข ี ม งให า สร ง ของวัด จึ รอบดวย เชน พระเจดียใหญ ๓ องคในวัดพระศรีระยะตอมาจะมีการสรางเจดียทรงกลมแบบสุโขทัย ง ยประธานวัดนางพญา เมืองศรีสัชนาลัย จนถึงชว สรรเพชญ ซึ่งเชื่อวานาจะไดแบบอยางมาจากเจดี เจดียแบบยอมุมใหญหรือเจดียยอมุมไมสิบสอง หลัง จึงมีการสรางเจดียแบบศิลปะอยุธยาแท คือ สวรรค แตที่งดงามที่สุด สวนหลวงสบ ด วั ย ยทั โ ิ ร ุ ส รี เชน พระเจดียใหญที่วัดภูเขาทอง พระเจดียศ ยา ธ ยุ อ พระนครศรี ด จะอยูที่วัดชุมพลนิกายาราม อําเภอบางปะอิน จังหวั งกันขึน้ มาแลว ยังเปนสมัยแรก ๒) อาคาร นอกจากอาคารทีเ่ ปนแบบไทย ซึง่ เคยสรา นตกเขามาผสมผสานกับสถาปตยกรรม ทีม่ กี ารนําเอาแบบอยางการกอสรางสถาปตยกรรมตะวั งการกอสรางอยางเปนระเบียบ ไทยดวย โดยสรางอาคารแบบกออิฐถือปูน มีการวางผั า้ หรือประปาไวใช ทีเ่ ห็นไดเดน จัดบริเวณใหรม รืน่ มีลานกวาง มีการสรางอางเก็บนํ เวศน จังหวัด พระเจดียศรีสุริโยทัย เปนเจดียแบบยอมุมไมสิบสอง ชัด คือ สถาปตยกรรมภายในเขตพระนารายณราชนิ อยุธยา ตัง้ อยูท วี่ ดั สวนหลวงสบสวรรค จังหวัดพระนครศรี ลพบุรี อยุธยา เปนพระพุทธพระประธานวัดหนาพระเมรุ จังหวัดพระนครศรี ษณะงดงาม งคหนึ่ง รูปทรงเครื่องสมัยอยุธยาตอนปลาย ที่มีลักษณะงดงามมากอ

รูปแบบการใช วัสดุอุปกร ทัศนศิลปของณในงาน ศิลปน

การสรางสรรคผ ลงานทางด ถื อ เป น กิ จ านทัศนศิลป กร รม คนควา ทดลอง เชิ ง ปฏิ บั ติ ใ นลั ก ษณ ะขอ งก าร และการลงม ทุกชิ้นจะตอ อื งมีความเกี่ย ปฏบิ ตั จิ ริง ซึง่ ผลงาน วข อ กา รใช วั ส ดุ อุ ป กร ณ ตล งกับแนวคิด รูปแบบ อด จน เทค ถายทอดจิน นิ ค วิ ธี ที่ จ ะ ตนาการให ออกมาเปน รูปธรรม มี ผลงานที่เป ความงามให น ผูอื่นสัมผัสได ดังนั้น การ เกียรติคุณของ ไดศึกษาชีวประวัติ ผล งานและ ศิล ใชวัสดุอุปกรณ ปนตัวอยาง รวมทั้งรู ปแบบการ  จะชวยทํา ใหเราเห็นแบ และสามาร ถเปรียบเท บอยางที่ดี ียบค แตกตางขอ งรูปแบบการใ วามเหมือนและความ ชวสั ดุอปุ กรณ แตละทานได ข องศลิ ปน  ซึ่ง ประยุกตใชห อาจจะเปนประโยชนใ นการนําไป รือพัฒนาผ ลงานทัศนศ ิลปตอไป

๑๑๒

EB GUIDE

เมือ่ พ.ศ. ๒๔๙๗ รวมทัง้ เปนอาจารย สอนวิชาจิตรกรรมและทฤษฎีสี เปนอาจารย ในป พ.ศ. ๒๕๐๔ และเลื่อนขึ้นเปนผู ใหญโรงเรียนชางศิลป กรมศิลปากร อํานวยการวิทยาลัยชางศิลป กรมศิล ปากร ในป พ.ศ.๒๕๑๘ และดํารงตํา นี้จนเกษียณอายุราชการเมื่อป พ.ศ. แหนง ๒๕๒๘ ในตําแหน อ. สวัสดิ์ ตันติสุข เปนศิลปนอาวุโสคนสํ งชางศิลประดับ ๙ า คั ญ เป น หนึ ง ่ ในผูบุกเบิกศิลปะสมัยใหมของประเท ผลงานจิตรกรรมดีเดนเปนที่ยอมรับ ศไทย และมี ของวงการศิลปะทั้งในอดีตและปจจุบ ัน โดยทานไดสรางสรรคผลงานศิลปะอย ตอเนื่องเปนเวลายาวนานกวา ๕๐ ป าง

๒๕

http://www.aksorn.com/LC/Va/M2/17

Web Guide á¹Ð¹íÒáËÅ‹§¤Œ¹¤ÇŒÒ¢ŒÍÁÙÅ à¾ÔèÁàµÔÁ¼‹Ò¹Ãкº Online

๒๑

µÑǪÕéÇÑ´áÅÐÊÒÃСÒÃàÃÕ¹Ãٌ᡹¡ÅÒ§ µÒÁ·ÕèËÅÑ¡Êٵà ¡íÒ˹´ à¾×èÍãËŒ·ÃÒº¶Ö§à»‡ÒËÁÒÂ㹡ÒÃÈÖ¡ÉÒ

Design ˹ŒÒẺãËÁ‹ ÊǧÒÁ ¾ÔÁ¾ ô ÊÕ µÅÍ´àÅ‹Á ª‹ÇÂãˌ͋ҹ·íÒ¤ÇÒÁࢌÒã¨ä´Œ§‹ÒÂ

¡Ô¨¡ÃÃÁÈÔÅ»Š»¯ÔºÑµÔ à¾×èÍãËŒ¼ÙŒàÃÕ¹ÁդسÀÒ¾ ºÃÃÅØÁҵðҹáÅеÑǪÕéÇÑ´

àÊÃÔÁÊÒÃШҡà¹×éÍËҹ͡à˹×ͨҡ·ÕèÁÕã¹ÊÒÃСÒà àÃÕ¹ÃÙጠ¡¹¡ÅÒ§ à¾×Íè à¾ÔÁè ¾Ù¹áÅТÂÒ¾ÃÁá´¹¤ÇÒÁÃÙŒ ãËŒ¡ÇŒÒ§¢ÇÒ§ÍÍ¡ä»

28/06/10 17 November 2010 10:22 PM ทัศนศิลป ม.2 N7 101-122

28/06/10 r 2010 10:22 PM be 17 Novem N7 101-122 ม.2 ทัศนศิลป

มอีกหลายชิ้น เชน นอกจากนี้ ยังไดรับเกียรติใหสรางประติมากรรมกับสิ่งแวดลอ เวณสวนหลวง ร.๙ สวนสันติ ออกแบบประติมากรรมขนาด ๒ x ๑๒ เมตร นําไปติดตั้งในบริ ริ ถนนสุขุมวิท ชัยปราการ บางลําพู ประติมากรรมขนาด ๔ เมตร ในอุทยานเบญจสิ เปนตน รางวัลและเกียรติยศที่ อ.นนทิวรรธน ไดรับมีมากมาย อาทิ • รางวัลเกียรตินิยมอันดับ ๒ เหรียญเงิน (ประติมากรรม) ในการ แสดงศิลปกรรมแหงชาติ รวม ๓ ครั้ง • รางวัลเกียรตินยิ มอันดับ ๒ เหรียญทองแดง (ประติมากรรม) ในการแสดงศิลปกรรมแหงชาติ รวม ๒ ครั้ง • รางวัลที่ ๒ การประกวดออกแบบพระพุทธรูป ณ วัด ทองศาลางาม เขตภาษีเจริญ กรุงเทพมหานคร • ศิลปนแหงชาติ สาขาทัศนศิลป (วิจิตรศิลป) ประจําป พ.ศ. ๒๕๔๙ องชุบโครเมี่ยม ผลงานของ มพันธภาพ” ผลงานหลอดวยทองเหลื • ปริญญาศิลปดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ “สัอ. นนทิ วรรธน จันทนะผะลิน ที่นําเอาวัสดุสมัยใหมมาสรางสรรค (ประติมากรรม) จากมหาวิทยาลัยศิลปากร พ.ศ. ๒๕๕๓ ถึงแม อ.นนทิวรรธน จันทนะผะลิน จะชืน่ ชอบ ญกาวหนาแกวงการศิลปะและพัฒนาสังคม ในการสรางสรรคงานประติมากรรม แตก็อุทิศตนชวยพัฒนาความเจริ บดีทางศิลปะแหงประเทศไทย และรวมเปน โดยทานไดดํารงตําแหนงนายกสมาคมประติมากรไทย ประธานสภาคณ ดเลือกศิลปนแหงชาติ สาขาทัศนศิลป เชน กรรมการคั กรรมการดานตางๆ ทีเ่ กีย่ วกับศิลปะอีกหลายสิบคณะ ทีส่ าํ คัญ น ต น เป ชาติ ง ปกรรมแห ล การแสดงศิ น สิ ด กรรมการตั วรรธน จันทนะผะลิน เปนศิลปนที่มี ๓) รูปแบบการใชวัสดุอุปกรณในการสรางสรรคงาน อ.นนทิ างสรรคงานประติมากรรม วัสดุอปุ กรณทนี่ าํ มาใช ผลงานโดดเดนทางดานประติมากรรมอยางมาก มีความถนัดในการสร องชุบโครเมียม โลหะผสมดีบกุ สําริด ทองแดง ทองเหลื ก็จะมีปนู ปลาสเตอร รวมทัง้ วัสดุสมัยใหม เชน โลหะอะลูมเิ นียม งทักษะในการปน การหลอ และการแกะของศิลปน ถึ น ห็ เ แสดงให ง ้ ั ท ผลงานมี ากรรม ม ประติ น ป เ การแกะไม ง ้ รวมทั

¡Ô¨¡ÃÃÁÈÔÅ»Š»¯ÔºÑµÔ ÷.ó กิจกรรมที่ ๑ แบงนักเรียนออกเปน ๕ กลุม ใหแตละกลุมจัดปายนิเทศ เพื่อรวมกันจัดแสดงนิทรรศการผลงาน ทัศนศิลปสมัยรัตนโกสินทร โดยนําไปแสดงในบริเวณที่จัดไวเปนเวลา ๒ สัปดาห และใหนักเรียน แตละคนสรุปสาระความรูจากการไปชมนิทรรศการแลวนําสงครูผูสอน กิจกรรมที่ ๒ ใหนักเรียนแตละคนไปสํารวจผลงานทัศนศิลปที่สําคัญในทองถิ�น จะเปนดานใดก็ได ๑ ผลงาน พรอมทั้งบอกประวัติความเปนมาอยางสังเขป ความงดงาม แนวคิด เน�้อหาของงาน พรอมติด ภาพประกอบ แลวนําสงครูผูสอน กิจกรรมที่ ๓ จงตอบคําถามตอไปน�้ ๓.๑ ผลงานทัศนศิลปของไทยในอดีต สวนใหญสรางสรรคขึ้นเพื่อวัตถุประสงคใดเปนหลัก ๓.๒ จงยกตัวอยางผลงานทัศนศิลปสมัยใดก็ไดทนี่ กั เรียนประทับใจ มา ๑ ตัวอยาง แลวอธิบายวา ผลงานดังกลาวมีแนวคิด และเน�้อหาอยางไร

 งราชวงศ ษัตริยแห ม โดย ทร ให ปนปฐมก รัตนโกสิน ็จขึ้นครองราชยเ กลางราชธาน�แหง ระที่นั�ง เสริมสาระ ย งสมัยกรุง ยพ สด มหาราชวั ฬาโลกมหาราชเ ราชวังเพื่อเปนศูน ชวัง ประกอบดว รม ระบ ยในพ หารา มมหา อดฟาจุ พระที่นั�งภา เด็จพระพุทธย ฯ ใหสรางพระบร ับภายในพระบรมม าทสม าหร เกลา เมื่อพระบ ๒๕ ไดทรงโปรด งกรุงศรีอยุธยา สํ าราชวัง ะบรมมห ศาล กของพร พ.ศ. ๒๓ มแบบขอ ไพ ิศตะวันออ ยพิมาน พระที่นั�ง จักรี เมื่อ วังแหงน�้เปนไปตา างท างท หสูร ั้นกล ผังพระราช คัญ ไดแก ั้นในและช อมรินทรวินิจฉัยมไ นช ฐา าช ั�ง ํา ตพระร รรมไทย ก พระที่น ตางๆ ที่ส ไดแ ปตยก งอยูในเข เฑียร ตั้ องค ตอเน��องกัน สรางตามแบบสถา ๓ น ระมหามณ ๑. หมูพ ้นเดียวขนาดใหญ ระที่นั�งกออิฐถือปู คพ ี่นั�งชั วย พระท ิพิมาน อง ประกอบด ระที่นั�งจักรพรรด ะพ ทักษิณ แล

กลาวไดวา ผลงานทัศนศิลปของไทยแตละดาน ที่ผูคนหรือแตละอาณาจักรไดสรางสรรคขึ้นมานั้น จะมีรูปแบบเฉพาะของตน ซึ่งเราไดนํามาใชเปนแนวทางในการจัดแบงยุคสมัยเพื่อสะดวกแกการทําความ เขาใจ ซึ่งผลงานดังกลาว นอกเหนือจากความสวยงาม และประโยชนใชสอยแลว ยังสะทอนถึงแนวคิดและ เนือ้ หาทางดานวัฒนธรรม ขนบธรรมเนียมประเพณี ผสมผสานไวดว ย ทัง้ นีอ้ ทิ ธิพลทีม่ บี ทบาทอยางสําคัญ ตอการสรางสรรคผลงานก็คือ ความเชื่อและความศรัทธาที่มีตอพระพุทธศาสนา และความจงรักภักดีตอ องคพระมหากษัตริย ทําใหเกิดการสรางสรรคผลงานที่เปนมรดกทางวัฒนธรรมขึ้นเปนจํานวนมากทั่วผืน แผนดินไทย ทั้งนี้ผลงานที่สรางสรรคขึ้นแตเดิมนั้น สวนใหญไดรับอิทธิพลจากอินเดีย จีน และเพื่อนบาน ใกลเคียง โดยศิลปนไทยไดนํามาประยุกตและพัฒนาจนมีลักษณะเฉพาะที่เปนแบบไทย ครั้นถึงสมัยรัตนโกสินทรตอนตน อิทธิพลของศิลปะตะวันตกก็ไดเขามามีบทบาทตอศิลปะไทยมากขึ้น ทําใหเกิดการสรางสรรคผลงานทัศนศิลปอยางยุโรปเปนจํานวนมาก และนับจาก พ.ศ. ๒๔๗๕ เปนตนมา ผลงานทั้งดานจิตรกรรม ประติมากรรม สถาปตยกรรม ก็ลวนมีการสรางสรรคขึ้นตามแนวสมัยใหมที่มี ความหลากหลายอยางมาก ไมวาจะเปนแนวคิด เนื้อหา รูปแบบ เทคนิค วัสดุอุปกรณ เพื่อตอบสนองกับ สภาพสังคมที่เปลี่ยนแปลงไป

เห็นถึงการ

ตัวอยางเชน ผลงาน นผลงานเชิงนามธรรมที่แฝงไวดวยแงคิดและปรัชญาทางศาสนา ผลงานจํานวนมากของ อ. นนทิวรรธน จันทนะผะลิน จะเป ซึ่งทั้ง ๒ ชิ้น หลอดวยสําริด ชื่อ “ความปรารถนา” (ภาพซาย) และ “ความเติบโต” (ภาพขวา)

หออัครศิลปน คําวา “อัครศิลปน” แปลตามศัพ ทวา ผูมี ศิลปะอันเลอเลิศ หรือจะหมายถึ ง ผูเปนใหญ ในศิลปนก็นาจะได เนื่องจากพระบ าทสมเด็จพระเจาอยูหัวฯ นอกจากจะทรงมี ความเปนเลิศ ในศิลปะทัง้ มวลแลว ยังทรงมีพระมหากรุ ณาธิคณ ุ อุปถัมภศิลปนทั้งหลายมาโดยตลอดอี กดวย เนื่องในวโรกาสที่ทรงครองราชยค รบ ๕๐ ป สํานักงานคณะกรรมการวั ฒนธรรม แหงชาติ กระทรวงวัฒนธรรม จึงได จดั ทําโครงการกอสรางหออัครศิล ปนเฉลิมพระเกียรติ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวฯ เพื ่อใชแสดงผลงานอันทรงคุณคาของพระองค และเพื่อ สนองพระดํารัสของสมเด็จพระเทพรั ตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ที่วา “ผลงาน ของศิลปนแหงชาติเปนมรดกศิลปะอั นล้ําคาของชาติ เปนเครื่องหมายแสด งอารยธรรม อันสูงสงของชาติไทยที่ควรคายิ่ง แกการภาคภูมิใจของคนไทยทั้งชาติ ผลงานของทาน เหลานี้นับวันจะสูญหายไปดวยสาเหตุ ตางๆ จึงจําเปนอยางเรงดวนที ่จะตองศึกษา ผลงานของทุกทานเหลานี้ แลว จัดทําเนียบขึ้นบัญชีอยางเปนระบบเพื ่อประโยชนใน การศึกษาและรักษาไวเปนสมบัต ิของชาติโดยสวนรวมตอไป” สํานักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห งชาติ กระทรวงวัฒนธรรม จึงได นําเสนอ โครงการหออัครศิลปนตอคณะกรรมก ารเตรียมการเฉลิมพระเกียรติฯ ของกระทรวงวัฒนธรรม และจัดตั้งเปนโครงการเฉ ลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ าอยูหัว โดย ใชที่ดินราชพัสดุในความดูแลของกรมศ ิลปากร บนพื้นที่ ๕ ไร ตั้งอยู ณ ตําบลคลองหา อําเภอคลองหลวง จังหวัดปทุมธานี ดูรายละเอียดเพิ่มเติมไดที่ http://www .culture.go.th/wwwsupreme/1.h tm

วงปลายสมัยอยุธยา ๔) พระพุทธรูปทรงเครือ่ ง เปนศิลปะทีน่ ยิ มสรางในช กจะมีการแตง พระพุทธรูปมั นับตัง้ แตสมัยสมเด็จพระเจาปราสาททองเปนตนมา ทงั้ แบบทรงเครือ่ งใหญ และ องคทรงเครือ่ งอยางสวยงามเหมอื นอยางกษัตริย มี กรรเจียกผืนเปนครีบออกมา มี ก มั น ้ ยนั อ งน อ ่ แบบทรงเครื ย อ งน อ ่ แบบทรงเครื ะพุทธรูปสมัยอยุธยา เหนือใบพระกรรณ ซึ่งถือเปนเอกลักษณเฉพาะของพร อยุธยา พระพุทธรูป เชน พระประธานวัดหนาพระเมรุ จังหวัดพระนครศรี หวัดเพชรบุรี เปนตน ประทับยืนปางหามสมุทร วัดใหญสุวรรณาราม จัง น ๆ อีกหลายอยาง วามโดดเด ค ี ม ่ นอกจากนี้ ยังมีผลงานประติมากรรมที ระไตรปฎก เครื่อง พ  ร ภี ม ั ค ส ใ  ตู เชน บานประตูไมแกะสลัก ราชูปโภคสําหรับกษัตริย เปนตน

๓๕

าชวัง รมมหาร ในพระบ างๆ ภาย เปนอยางยิ่ง ี่นั่งองคต การ หมูพระท รงดงามและอลัง ิต ความวิจ

๑๒๐

รัตนโก สมัยกรุง

งให สินทร แสด

สรางสรรค

ี่มี

ตยกรรมท

านสถาป

ัศนศิลปด

ผลงานท

๑๒๒

กระตุน ความสนใจ Engage

˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè

ñ

● ●

●

ó

● ●

● ●

●

ô

● ●

●

õ

¤ÇÒÁÃÙŒà¡ÕèÂǡѺ·Ñȹ¸ÒµØ ¾×é¹°Ò¹¡ÒÃÃѺÃÙŒ ÃٻẺ·Ñȹ¸ÒµØ㹧ҹ·ÑȹÈÔÅ»Š á¹Ç¤Ô´ã¹§Ò¹·ÑȹÈÔÅ»Š µÑÇÍ‹ҧ¡ÒÃÇÔà¤ÃÒÐË ·Ñȹ¸ÒµØáÅÐá¹Ç¤Ô´ã¹§Ò¹·ÑȹÈÔÅ»Š

ÈÔÅ» ¹·ÑȹÈÔÅ»ŠÊҢҨԵáÃÃÁ ÈÔÅ» ¹·ÑȹÈÔÅ»ŠÊÒ¢Ò»ÃеÔÁÒ¡ÃÃÁáÅÐÊ×èͼÊÁ ¤ÇÒÁàËÁ×͹áÅФÇÒÁᵡµ‹Ò§¢Í§ÃٻẺ¡ÒÃ㪌ÇÑÊ´ØÍØ»¡Ã³ 㹧ҹ·ÑȹÈÔÅ»Š¢Í§ÈÔÅ» ¹

¢Ñ鹵͹¡ÒÃÇÒ´ÀÒ¾Ê×èͤÇÒÁËÁÒÂáÅÐàÃ×èͧÃÒÇ à·¤¹Ô¤¡ÒÃÇÒ´ÀÒ¾´ŒÇÂÊÕ¹íéÒ à·¤¹Ô¤¡ÒÃÇÒ´ÀÒ¾´ŒÇÂÊÕâ»ÊàµÍà ෤¹Ô¤¡ÒÃÇÒ´ÀÒ¾´ŒÇÂà·¤¹Ô¤¼ÊÁ

¡ÒÃÇÒ´ÀÒ¾¶‹Ò·ʹºØ¤ÅÔ¡ÅѡɳТͧµÑÇÅФà ●

˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè

ขยายความเขาใจ

¡ÒÃÇÒ´ÀÒ¾Ê×èͤÇÒÁËÁÒÂáÅÐàÃ×èͧÃÒÇ ●

˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè

Explain

Expand

ตรวจสอบผล Evaluate

ñ-òð ò ò ö ñò ñ÷

ÃٻẺ¡ÒÃ㪌ÇÑÊ´ØÍØ»¡Ã³ 㹧ҹ·ÑȹÈÔÅ»Š¢Í§ÈÔÅ» ¹ òñ-ôð ●

˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè

อธิบายความรู

ÃٻẺ·Ñȹ¸ÒµØáÅÐá¹Ç¤Ô´ã¹§Ò¹·ÑȹÈÔÅ»Š

●

ò

Explore

ÊÒúÑÞ ●

˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè

สํารวจคนหา

ºØ¤ÅÔ¡ÅѡɳТͧµÑÇÅФà á¹Ç·Ò§¡ÒÃÇÒ´ÀÒ¾¶‹Ò·ʹºØ¤ÅÔ¡ÅѡɳТͧµÑÇÅФà ÇÔ¸ÕÇÒ´ÀÒ¾µÑÇÅФ÷ÕèÁÕÅѡɳÐ໚¹áººàËÁ×͹¨ÃÔ§ ÇÔ¸ÕÇÒ´ÀÒ¾µÑÇÅФ÷ÕèÁÕÅѡɳÐ໚¹áºº¡Òà µÙ¹

§Ò¹·ÑȹÈÔÅ»Šã¹¡ÒÃâ¦É³Ò ● ●

¤ÇÒÁÃÙŒàº×éͧµŒ¹à¡ÕèÂǡѺ¡ÒÃâ¦É³Ò ·ÑȹÈÔÅ»Š¡Ñº§Ò¹â¦É³Ò

òò óð óø

ôñ-õô ôò ôó õð õñ

õõ-÷ð õö õ÷ õù öõ

÷ñ-øò ÷ò ÷ô

กระตุน ความสนใจ Engage

สํารวจคนหา

อธิบายความรู

Explore

˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè

ö

Explain

● ●

●

÷

●

● ● ●

ø

ËÅÑ¡¡Ò÷ÑèÇä»ã¹¡ÒûÃÐàÁÔ¹áÅÐÇÔ¨Òó §Ò¹·ÑȹÈÔÅ»Š ¡ÒÃÊÌҧࡳ± ¡ÒûÃÐàÁÔ¹áÅÐÇÔ¨Òó §Ò¹·ÑȹÈÔÅ»Š ¤ÇÒÁÊíÒ¤ÑÞ㹡ÒþѲ¹Ò§Ò¹·ÑȹÈÔÅ»Š ¡ÒèѴ·íÒῇÁÊÐÊÁ§Ò¹·ÑȹÈÔÅ»Š

·ÑȹÈÔÅ»Š¢Í§ä·Âã¹áµ‹ÅÐÂؤÊÁÑ ●

˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè

Expand

¡ÒûÃÐàÁÔ¹áÅÐÇÔ¨Òó §Ò¹·ÑȹÈÔÅ»Š

●

˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè

ขยายความเขาใจ

¼Å§Ò¹·ÑȹÈÔÅ»ŠÊÁÑ¡‹Í¹»ÃÐÇѵÔÈÒʵà ¼Å§Ò¹·ÑȹÈÔÅ»ŠÊÁÑ»ÃÐÇѵÔÈÒʵà ÊÁÑ¡‹Í¹ÊØ⢷Ñ ¼Å§Ò¹·ÑȹÈÔÅ»ŠÊÁÑÂÊØ⢷Ñ ¼Å§Ò¹·ÑȹÈÔÅ»ŠÊÁÑÂÍÂظÂÒ ¼Å§Ò¹·ÑȹÈÔÅ»ŠÊÁÑÂÃѵ¹â¡ÊÔ¹·Ã

ÇѲ¹¸ÃÃÁ㹧ҹ·ÑȹÈÔÅ»Š»˜¨¨ØºÑ¹ ● ● ●

ÇѲ¹¸ÃÃÁä·ÂáÅÐÊÒ¡Å㹧ҹ·ÑȹÈÔÅ»Š ÇѲ¹¸ÃÃÁ·ÕèÊзŒÍ¹ã¹§Ò¹·ÑȹÈÔÅ»Š»˜¨¨ØºÑ¹ á¹Ç¤Ô´ã¹¡ÒÃÍ͡Ẻ§Ò¹·ÑȹÈÔÅ»Š

ºÃóҹءÃÁ

ตรวจสอบผล Evaluate

øó-ñðð øô ùñ ù÷ ùø

ñðñ-ñòò ñðò ñðó ñðö ñðù ññõ

ñòó-ñóù ñòô ñòõ ñóð

ñôð

กระตุน ความสนใจ กระตุEngage นความสนใจ

สํารวจคนหา

อธิบายความรู

ขยายความเขาใจ

ตรวจสอบผล

Engage

Explore

Explain

Expand

Evaluate

เปาหมายการเรียนรู

อภิปรายเกี่ยวกับทัศนธาตุในดานรูปแบบ และแนวคิดของงานทัศนศิลป

สมรรถนะของผูเรียน 1. ความสามารถในการคิด 2. ความสามารถในการใชทักษะชีวิต

คุณลักษณะอันพึงประสงค

หนวยการเรียนรูที่

ñ

1. มีวินัย 2. ใฝเรียนรู 3. มุงมัน่ ในการทํางาน

ภาพวาดสีน้ํามัน “สะพานแหงเวนิช” ผลงานของ เลโอนิค อาฟริมอฟ

รูปแบบทัศนธาตุและแนวคิด ในงานทัศนศิลป

กระตุน ความสนใจ

ผลงานทัศนศิลปแตละชิน้ ทีถ่ กู สรางสรรค

ตัวชี้วัด ■

อภิปรายเกี่ยวกับทัศนธาตุในดานรูปแบบ และแนวคิดของงาน ทัศนศิลปที่เลือกมา (ศ ๑.๑ ม.๒/๑)

สาระการเรียนรูแกนกลาง ■

รูปแบบของทัศนธาตุและแนวคิดในงานทัศนศิลป

ขึน้ มานัน้ เกิดจากการทีศ่ ลิ ปนนําเอาทัศนธาตุตา งๆ มาจัดวางประสานกันอยางลงตัวตามหลักการจัด องคประกอบศิลป ดวยเหตุทที่ ศั นธาตุในแตละอยาง ก็ จ ะมี รู ป แบบ คุ ณ สมบั ติ แ ตกต า งกั น ดั ง นั้ น ผูส รางสรรคผลงานทัศนศิลป จึงตองรูจ กั วิเคราะห เลือกใชทัศนธาตุแตละอยางใหเหมาะสม การศึ ก ษาเรี ย นรู  เ กี่ ย วกั บ การวิ เ คราะห รู ป แบบทั ศ นธาตุ และแนวคิ ด ในงานทั ศ นศิ ล ป จะชวยทําใหผูเรียนสรางสรรคผลงานทัศนศิลป ได อ ย า งถู ก ต อ งตามหลั ก การ มี ค วามงดงาม นาประทับใจ รวมทั้งสามารถอภิปรายเกี่ยวกับ ทั ศ นธาตุ ใ นด า นรู ป แบบ และแนวคิ ด ของงาน ทัศนศิลปที่เลือกมาได

Engage

ครูใหนักเรียนดูภาพวาดสีนํ้ามัน “สะพานแหง เวนิช” ผลงานของ เลโอนิค อาฟริมอฟ (Leonid Afremov) ในหนังสือเรียน หนา 1 จากนั้นครูถาม นักเรียนวา • นักเรียนเห็นภาพนี้แลวมีความรูสึกอยางไร • ทัศนธาตุในภาพนี้มีอะไรบาง และภาพวาด ดังกลาวมีความงดงามอยางไร • ศิลปนตองการสื่อแนวคิดใด ในงานทัศนศิลป (แนวตอบ นักเรียนสามารถตอบคําถาม ไดอยางอิสระ ครูควรใหคําแนะนําเพิ่มเติม เกี่ยวกับความงามของทัศนธาตุและแนวคิด ในงานทัศนศิลปชิ้นนี้)

๑

เกร็ดแนะครู การเรียนการสอนในหนวยการเรียนรูนี้จะกลาวถึงประเด็นความรูเกี่ยวกับ ทัศนธาตุ พื้นฐานการรับรูของมนุษย รูปแบบทัศนธาตุในงานทัศนศิลป แนวคิด ในงานทัศนศิลป ตัวอยางการวิเคราะหทัศนธาตุและแนวคิดในงานทัศนศิลป เพื่อที่นักเรียนจะไดสามารถวิเคราะหรูปแบบทัศนธาตุและแนวคิดของงานทัศนศิลป ไดอยางถูกตอง ดังนั้น ครูจึงควรนําตัวอยางภาพผลงานทัศนศิลปที่มีรูปแบบ แตกตางหลากหลายมาใหนักเรียนรวมกันวิเคราะหทัศนธาตุและแนวคิด ในงานทัศนศิลป ซึง่ จะทําใหนกั เรียนเกิดความรูค วามเขาใจเกีย่ วกับรูปแบบทัศนธาตุ และแนวคิดในงานทัศนศิลปไดดียิ่งขึ้น

คูมือครู

1

กระตุน ความสนใจ

สํารวจคนหา

อธิบายความรู อธิบExplain ายความรู

ขยายความเขาใจ

ตรวจสอบผล

Engage

Explore

Explain

Expand

Evaluate

กระตุEngage นความสนใจ

Exploreนหา สํารวจค

กระตุน ความสนใจ

Engage

ครูใหนักเรียนดูภาพวาดสีนํ้ามัน “ทรงเปน ประทีปฉายความรูสูเยาวชน” ผลงานของ พรชีวินทร มลิพันธุ ในหนังสือเรียน หนา 2 แลวให นักเรียนรวมกันแสดงความรูสึกที่มีตอภาพดังกลาว อยางอิสระ โดยครูคอยใหขอเสนอแนะเพิ่มเติม

สํารวจคนหา

ñ. ¤ÇÒÁÃÙŒà¡ÕèÂǡѺ·Ñȹ¸ÒµØ ทั ศ นธาตุ (visual element) หมายถึ ง สวนประกอบของการมองเห็นหรือสิ่งที่เปนปจจัยของ การมองเห็นในผลงานทัศนศิลป อันประกอบดวยเสน รูปราง รูปทรง สี พื้นผิว และพื้นที่วาง ซึ่งเปนสื่อดาน สุนทรียภาพที่ศิลปนนํามาใชสรางสรรคผลงาน เพื่อสื่อ ความหมายตามแนวคิด โดยนําทัศนธาตุดังกลาวมา ประกอบหรือประสานใหเขากัน จนเปนอันหนึ่งอันเดียว และเกิดการรวมตัวกั1นอยางสมบูรณ โดยอาศัยหลักเกณฑ 2 ความเปนเอกภาพ ความกลมกลืน และความสมดุล ในการสรางสรรคผลงาน ศิลปนอาจใชทศั นธาตุ อยางใดอยางหนึ่งหรือหลายอยางรวมกัน แตในความ เปนจริงแลว แมศิลปนจะใชเพียงทัศนธาตุเดียวในการ สรางสรรคงาน ทัศนธาตุอื่นๆ ก็จะปรากฏขึ้นเอง เชน เมื่อใชเสนวาดรูปทรงขึ้นชิ้นหนึ่ง จะเกิดที่วางและรูปราง ขึ้นพรอมกับเสน และเมื่อใชสีระบายลงในรูปทรงที่ใช เส นวาด ทั ศ นธาตุ อื่ น ก็ จ ะปรากฏขึ้ นมาด ว ย โดยมี ทั้งเสนที่เปนขอบเขตของรูปทรง สี นํ้าหนักออน-แก “ทรงเปนประทีปฉายความรูสูเยาวชน” ภาพวาดสีน้ํามัน ผลงานของ พรชีวนิ ทร มลิพนั ธุ ทีม่ กี ารจัดสมดุลของภาพทีเ่ หมือนกันทัง้ ซาย ขวา พื้นที่วาง แมแตสีที่ระบายลงไปก็จะปรากฏใหเห็นใน ลักษณะหยาบหรือละเอียด มันหรือดาน เปนตน ดังนัน้ จึงกลาวไดวา ผลงานทัศนศิลปจะมีทศั นธาตุเปนองคประกอบสําคัญ กลาวคือ เมือ่ มีรปู ทรงของงาน ทัศนศิลปปรากฏขึน้ ทัศนธาตุทงั้ หลายจะประสานและรวมตัวกันอยูในงานทัศนศิลปนนั้ อยางครบถวน ดังนัน้ หากจะ ทําการวิเคราะหรูปแบบของทัศนธาตุในงานทัศนศิลป จึงจําเปนตองแยกทัศนธาตุออกเปนอยางๆ เพื่อใหงายตอการ ศึกษาวิเคราะห รวมทัง้ จะไดเขาใจแนวความคิดและวัตถุประสงคของศิลปนในการเลือกรูปแบบทัศนธาตุมาสรางสรรค ผลงานทัศนศิลปชิ้นนั้น

Explore

ใหนักเรียนศึกษาคนควาเกี่ยวกับความหมาย ของทัศนธาตุและพื้นฐานการรับรูของมนุษย จาก แหลงการเรียนรูตางๆ เชน หนังสือเรียน หองสมุด อินเทอรเน็ต เปนตน

อธิบายความรู

Explain

ใหนักเรียนรวมกันอภิปรายเกี่ยวกับทัศนธาตุ ตามที่ไดศึกษามา แลวสรุปสาระสําคัญลงสมุด บันทึก จากนั้นครูถามนักเรียนวา • ทัศนธาตุมีความสําคัญตองานทัศนศิลป อยางไร (แนวตอบ ผลงานทัศนศิลปจะมีทัศนธาตุ เปนองคประกอบที่สําคัญ กลาวคือ เมื่อมี รูปทรงของงานทัศนศิลปปรากฏขึ้น ทัศนธาตุจะประสานและรวมตัวกันอยู ในงานทัศนศิลปนั้นอยางครบถวน ดังนั้น ถาตองการวิเคราะห วิจารณรูปแบบทัศนธาตุ ในงานทัศนศิลป ผูวิเคราะห วิจารณจําเปน ตองแยกทัศนธาตุออกมาเปนประเภทๆ กอน เพื่อใหงายตอการศึกษา วิเคราะห วิจารณ งานทัศนศิลปดังกลาว)

ò. ¾×é¹°Ò¹¡ÒÃÃѺÃÙŒ เราเคยสังเกตเห็นนกจํานวนมากมาเกาะสายไฟฟาเปนแนวยาวริมถนน ถึงแมวารถจะวิ่งผานไปผานมา ทั้งความเร็วและเสียงเครื่องยนตที่ดัง นกเหลานั้นก็ยังเกาะสายไฟนิ่ง และสงเสียงรองจอกแจกจอแจ ไมไดเกิดความ ตกใจแตอยางใด นี่คือ การเรียนรูของนก ซึ่งในชวงแรกๆ นกฝูงแรกเมื่อบินมาเกาะสายไฟ นกเหลานั้นคงตกใจ และบินหนีทุกครั้งที่มีรถวิ่งผาน แตพอนานเขา นกจะคอยๆ เรียนรูวาไมมีอันตรายใดๆ เกิดขึ้นจากรถ จึงเลิกบินหนี ถึงแมวาจะมีรถวิ่งผานไปมาก็ตาม สําหรับนกตัวอื่นๆ ที่บินเขามาสมทบภายหลัง ก็จะคอยๆ เรียนรูพฤติกรรมของ นกรุนกอนๆ เมื่อนกรุนกอนอยูนิ่ง มันก็จะนิ่งตาม

๒

นักเรียนควรรู 1 ความเปนเอกภาพ หมายถึง ความเปนอันหนึ่งอันเดียวกัน ซึ่งในการจัดภาพ จะตองทําใหเกิดความสัมพันธอยูในกลุมเดียวกัน ไมกระจัดกระจาย หรือทําใหเกิด ความสับสน 2 ความสมดุล คือ ความคงที่ ความเทากัน และการถวงเพือ่ ใหเกิดความเทากัน ความเทากันนีอ้ าจจะไมไดเทากันจริง แตอาจเทากันในความรูส กึ ซึง่ มีอยู 2 ประเภท คือ ความสมดุลแบบซายขวาเทากัน และความสมดุลแบบซายขวาไมเทากัน หากนําความรูเรื่องความสมดุลไปใชกับการจัดวางองคประกอบศิลปหรือออกแบบ จําเปนตองคํานึงถึงสถานที่และความเกี่ยวของดวย เชน การออกแบบอาคาร ศาลยุติธรรม ตองออกแบบใหมีความสมดุลที่มีดุลยภาพสองขางเทากัน ทั้งนี้เพื่อ ความมั่นคงของอาคาร และอีกนัยหนึ่งเพื่อสื่อถึงความเทาเทียมกัน ไมเอนเอียงไป ขางใดขางหนึ่ง เปนตน

2

คูมือครู

ขอสอบเนน การคิด

แนว  NT  O-NE T

เมื่อเราวาดภาพระบายสีผลสมโอหนึ่งผล จะเกิดทัศนธาตุอะไรบาง 1. รูปรางของผลสมโอที่มีสีเขียว 2. สมโอหนึ่งผลมีขนาดใหญกวาผลมะยม 3. รูปทรง สี แสงเงา นํ้าหนักออน-แก 4. ผลสมโอมีรูปราง รูปทรง และสีสันสวยงามเหมือนจริง วิเคราะหคําตอบ ตอบขอ 3. เพราะขอ 3. ระบุถึงทัศนธาตุตางๆ ที่เกิดขึ้น สวนขอ 1. เปนการกลาวถึงสิ่งที่มองเห็น ขอ 2. เปนการกลาว แบบเปรียบเทียบ สวนขอ 4. เปนการกลาวถึงความรูสึกดานความงาม ที่ไดเห็นจากภาพสมโอ

กระตุนความสนใจ

สํารวจคนหา

Engage

Explore

อธิบายความรู อธิบExplain ายความรู

ขยายความเขาใจ

ตรวจสอบผล

Explain

Expand

Evaluate

อธิบายความรู

ใหนักเรียนรวมกันอภิปรายเกี่ยวกับทัศนธาตุ และพื้นฐานการรับรูของมนุษย แลวใหนักเรียน สรุปสาระสําคัญ ลงสมุดบันทึก จากนั้นครูถาม นักเรียนวา • การมอง (looking) กับการเห็น (seeing) มีความแตกตางกันอยางไร (แนวตอบ การมอง เปนอาการของมนุษย ที่ทําโดยไมไดตั้งใจ แตเปนไปเพื่อใหบรรลุ วัตถุประสงคอยางใดอยางหนึ่งในขณะนั้น เชน มองรถวิง่ ผานเวลาเดินขามถนน เปนตน สวนการเห็น เปนกระบวนการรับรู ดวยประสาทสัมผัสทางตา ซึ่งสามารถจะ บอกรายละเอียดสิ่งที่เห็นได เชน เห็นภาพ วาดแลวสามารถแยกแยะองคประกอบ ของภาพได ไมวาจะเปนความสมดุล ความออน-แกของสี ความกลมกลืน เปนตน)

แตสวนการรับรูของมนุษย มีมาตั้งแตกําเนิดหรือที่เรียกกันวา สัญชาตญาณ ซึ่งเปนพฤติกรรมธรรมชาติ โดยไมตอ งมีการเรียนรูม ากอน เชน เมือ่ มีสงิ่ ใดสิง่ หนึง่ พุง ตรงมาใกลนยั นตา ตาจะกะพริบ หรือเมือ่ มือไปถูกของรอน เราก็จะชักมือออก ลักษณะเชนนี้ถือเปนการรับรูที่เปนสัญชาตญาณของมนุษย เพื่อใหตนเองรอดพนจากอันตราย มนุษยมีความรับรูตอธรรมชาติและสิ่งแวดลอมแตกตางกันไป ซึ่งการรับรูเกิดขึ้นจากประสาทสัมผัส แต ในดานของความคิดและความเขาใจยังเปนสิ่งที่ถูกตองบางและไมถูกตองบาง จนกวามนุษยจะไดรับรูตอสิ่งเดียวกัน หลายๆ ครั้ง จนเกิดการเรียนรูตอสิ่งเหลานั้น ซึ่งหลังจากเรียนรู ก็จะสามารถวิเคราะห จําแนก และแยกแยะสิ่งตางๆ ไดอยางชัดเจนมากขึ้น จากนั้นก็จะถายทอดประสบการณผานทางกระบวนการเรียนรูและอบรมสั่งสอน สําหรับพื้นฐานทางการรับรูของมนุษย แบงออกไดเปน ๒ ลักษณะใหญๆ ดังนี้

๒.๑ การรับรูทางการมองเห็น การรับรูทางการมองเห็น คือ การรับรูที่เกิดจากจักษุสัมผัส ซึ่งเปนการรับรูที่มีประสิทธิภาพสูงสุดเมื่อ เทียบกับการรับรูผานประสาทสัมผัส ดานการไดยิน ดานกายสัมผัส และดานรสสัมผัส มนุษยสามารถรับรูไดจากการ มองเห็นโดยใชนัยนตาเปนอวัยวะรับภาพ และมีสมองทําหนาที่แปลความหมายของภาพที่ไดรับมาจากการมองเห็น ซึ่งการรับรูจากการมองเห็นในทางจิตวิทยา สามารถแบงออกได ดังนี้ ๑) การมอง (Looking) เปนอาการของมนุษยที่กระทําโดยไมไดมีความตั้งใจแนนอน แตเปนไปเพื่อให บรรลุวัตถุประสงคอยางหนึ่งในขณะนั้น เชน เวลาเราเดินขามถนน เปาหมายของเราเปนฝงตรงขาม ซึ่งเราจะตอง ขามไป ดังนั้น เราก็จะมองดูใหแนใจวาไมมีรถวิ่งผานมา ถนนวาง แลวเราจึงเดินขาม นั่นคือ วัตถุประสงคหลักของ การมอง ซึง่ การมองในลักษณะนี้ ผูม องจะไมใสใจวารถทีผ่ า นหนาไปมีสอี ะไร เปนรถประเภทไหน หรือมีคนนัง่ ทัง้ สิน้ กี่คน เราจะไมเก็บขอมูลเหลานี้ไว นอกจากรูวามีรถผานไป การมองลักษณะนี้ถือเปนการมองแบบธรรมดา ๒) การเห็น (Seeing) เปนกระบวนการรับรูดวยประสาทสัมผัสทางตา ซึ่งสามารถจะบอกรายละเอียดสิ่ง ที่เห็นได ผูเรียนคงเคยไดยินประโยคที่วา “มองไปที่ภาพวาดภาพนั้นแลวบอกดวยวาเห็นอะไรบาง” การกลาวเชนนี้ ชวยทําใหเราแยกความแตกตางของการมองกับการเห็น ไดชัดเจนขึ้น การเห็นมีกระบวนการเก็บขอมูลของสมอง ไปตามระดับการเห็น โดยอาจเปนการเห็นแบบธรรมดา ที่ไมมีรายละเอียดมากนัก ไปจนถึงเห็นความสัมพันธที่ เชื่อมโยงกัน อันเปนระดับการเห็นที่มีความทะลุปรุโปรง มีความละเอียดลึกซึ้ง 1 การศึกษาเกี่ยวกับศิลปะการมองเห็น ผูเรียน ตองพยายามสัง่ สมประสบการณทางการเห็นใหมาก ดวย การฝกสังเกตจากสิ่งรอบตัวอยางพินิจพิเคราะห โดยอาจ เริ่มตนจากมองงานทัศนศิลปชิ้นใดชิ้นหนึ่งเปนภาพรวม กอน แลวจึงมองแบบจําแนกและแยกแยะหาองคประกอบ ของภาพ เชน ความสมดุลของรูปทรงหรือนํ้าหนัก ความ การไดรับชมและสัมผัสกับงานที่เปนตนแบบ จะชวยใหผูชมเขาใจ ออน-แกของสี ความกลมกลืน ความเปนเอกภาพของ เนื้อหา เทคนิค และวิธีการสรางสรรคผลงานของศิลปนไดดียิ่งขึ้น http://www.aksorn.com/LC/Va/M2/01

EB GUIDE

ขอสอบเนน การคิด

แนว  NT  O-NE T

ขอใดกลาวไดถูกตองเกี่ยวกับความหมายของคําวา “ทัศนธาตุ” 1. การรับรูในงานทัศนศิลป 2. ปจจัยของการมองเห็นในงานทัศนศิลป 3. ทัศนะหรือความคิดที่มีตองานทัศนศิลป 4. การจัดองคประกอบในงานทัศนศิลป

วิเคราะหคําตอบ ตอบขอ 2. ทัศนธาตุเปนปจจัยของการมองเห็น ในผลงานทัศนศิลป อันประกอบดวย เสน รูปราง รูปทรง สี พื้นผิว และพื้นที่วาง ซึ่งเปนสิ่งที่ศิลปนนํามาใชในการสรางสรรคผลงานทัศนศิลป

Explain

๓

เกร็ดแนะครู ครูอธิบายเกีย่ วกับกายสัมผัสวาเปนการใชสว นใดสวนหนึง่ ของรางกายไปกระทบ จับตองวัตถุสิ่งของ แลวเกิดสัมผัสรูถึงคุณลักษณะของสิ่งนั้น เชน ความนุมนวล ความหยาบกระดาง ความหนา ความบาง เปนตน ครูอาจใหนักเรียนปฏิบัติ กิจกรรมสัมผัสพื้นผิวของสิ่งตางๆ ที่อยูในถุงดํา แลวใหนักเรียนบอกวาเมื่อสัมผัส แลวรูสึกอยางไร และนักเรียนทราบหรือไมวาสิ่งของในถุงดําคืออะไร

นักเรียนควรรู 1 การศึกษาเกี่ยวกับศิลปะการมองเห็น หมายถึง การมองสิ่งใดสิ่งหนึ่ง แลวสังเกตเห็นรายละเอียด หรือบรรยากาศรอบๆ สิ่งนั้น แตกตางจากการมองดู ซึ่งการมองดูโดยปราศจากการสังเกตจะรับรูเพียงวาสิ่งนั้นคืออะไร สวนการเรียนรู เกี่ยวกับศิลปะการมองเห็นจะตองเพิ่มเรื่องการคิดวิเคราะห การจําแนก แยกแยะ ทัศนธาตุในผลงานทัศนศิลปที่มองเห็น คูมือครู

3

กระตุนความสนใจ

สํารวจคนหา

Engage

Explore

อธิบายความรู

อธิบายความรู อธิบExplain ายความรู

ขยายความเขาใจ

ตรวจสอบผล

Explain

Expand

Evaluate

Explain

1. ใหนักเรียนแบงกลุม กลุมละ 5-6 คน ศึกษา รายละเอียดและความแตกตางของสิ่งตางๆ ในธรรมชาติและสิ่งแวดลอมบริเวณรอบๆ โรงเรียน เชน สวนหยอมในโรงเรียน อาคารเรียน เปนตน แลวใหแตละกลุม นําขอมูลทีไ่ ดมาพูดคุย แลกเปลี่ยนกันในชั้นเรียน 2. ครูตั้งประเด็นถามนักเรียนวา • ทฤษฎีการเห็นหมายถึงอะไร (แนวตอบ ทฤษฎีการเห็น เปนทฤษฎี ที่เกี่ยวกับการรับรู การเห็นของมนุษย ถือเปน กระบวนการทางธรรมชาติ เปนเรื่องของ การเห็นที่มีความสัมพันธกับประสบการณที่ แตละบุคคลไดเคยพบมา ทําใหเกิดการรับรู ภาพที่ปรากฏในลักษณะที่แตกตางกันไป) • ทฤษฎีการเห็นมีกี่ประการ อะไรบาง อธิบาย มาพอสังเขป (แนวตอบ มี 4 ประการ ไดแก การเห็นรูป และพื้น การเห็นแสงและเงา การเห็นตําแหนง และสัดสวน และการเห็นความเคลื่อนไหว)

งานทัศนศิลปชิ้นนั้น รายละเอียดของเสน สี แสง-เงา พื้นที่วาง ตัวรูปทรง ตลอดจนลักษณะพื้นผิว ซึ่งทั้งหมดเปน รายละเอียดของภาพ ก็จะทําใหเราเห็นถึงความสัมพันธเชื่อมโยงกันของรูปแบบทัศนธาตุที่ปรากฏอยูในรูปทรง ของภาพ การมองเห็นเชนนี้ถือเปนขอมูลสําคัญที่ชวยใหผูเรียนสามารถศึกษาวิเคราะหตัวผลงานทัศนศิลป รูปแบบ ของทัศนธาตุ ประเภทของผลงาน หรือเนื้อหาที่ตองการสื่อตามแนวคิดของศิลปนผูสรางไดงายขึ้น

๒.๒ ทฤษฎีการเห็น (Visual Theory)

1

การรับรูการเห็นของมนุษยถือเปนกระบวน การทางธรรมชาติ โดยเปนเรื่องของจักษุสัมผัสที่มีความ สัมพันธกับประสบการณที่แตละบุคคลไดเคยผานพบมา หรือเปนสิง่ เราภายนอก ทําใหเกิดการรับรูภ าพทีป่ รากฏใน ลักษณะที่แตกตางกันออกไป ซึ่งสามารถอธิบายเกี่ยวกับ ทฤษฎีการเห็น ได ๔ ประการ ดังนี้ การเห็นรูปและพื้น (figure and ground) การเห็นแสงและเงา (light and shadow) การเห็นตําแหนงและสัดสวน (position and proportion) และการเห็นความเคลื่อนไหว (motion) หลักการทั้ง ๔ ประการดังกลาว เปรียบเสมือน ขอสรุปเกี่ยวกับการเห็นสิ่งตางๆ รอบตัวเรา ซึ่งมีพื้นฐาน ภาพที่ปรากฏในจักษุสัมผัสจะสงผานไปยังสมอง ซึ่งจะเกิดการรับรู มาจากแรงกระตุนหรือเปนสิ่งเราภายนอก โดยทั่วไปการ และเขาใจแตกตางกันออกไปตามประสบการณของบุคคลแตละคน รับรูท างการเห็น จะเกิดจากการประทับใจกับสิง่ ทีเ่ ห็น เชน เห็นตึกสูงตัดกับทองฟายามตะวันใกลตกดิน เห็นดอกไมกําลังเบงบานรั บา บแสงอาทิตยยามรุงอรุณ เปนตน ทัง้ นี้ การรับรูท างการเห็นของมนุษยยอ มมีความแตกตางกันไป เชน คนสองคนมองเห็นงานประติมากรรม ชิ้นเดียวกัน แตอาจจะอธิบายออกมาแตกตางกันได เพราะตางก็มองชิ้นงานนั้นแลววิเคราะหตีความไปตาม ประสบการณเดิมของตน ซึ่งยอมมีไมเทากัน ทฤษฎีการเห็น มีรายละเอียดสังเขป ดังนี้ ๑) การเห็นรูปและพืน้ เปนองคประกอบแรกทีม่ นุษยมองเห็น ถาเปนภาพจากธรรมชาติและสิง่ แวดลอม เมื่อเรามองเห็นวัตถุใดวัตถุหนึ่ง เราจะสามารถรับรูไดเปนอันดับแรกพรอมๆ กันทั้งรูปและพื้นหลัง โดยมีวัตถุเปน รูปทรงและบริเวณรอบๆ เปนพื้น แตจะเห็นสวนใดเปนรูปทรงของวัตถุและสวนใดเปนพื้นนั้น ก็ขึ้นอยูกับวาเราจะ เพงมองและใหความสําคัญกับบริเวณใดของภาพ ซึ่งภาพบางภาพหรือชิ้นงานศิลปะบางชิ้น2 เราอาจมองเห็นรูปทรง กับพื้นสลับกับการมองเห็นของอีกคนหนึ่งก็ได สวนภาพเหมือนจริงหรือภาพสัญลักษณที่ตองการจะสื่อสารใหเกิด ความชัดเจน จะตองทําใหรูปทรงมีความเดนชัด แลวลดความเดนของสวนพื้นลงไป เพื่อใหสามารถระบุไดงายวา อะไรเปนรูปทรงและอะไรเปนพื้น ๒) การเห็นแสงและเงา เปนการรับรูห รือมองเห็นวัตถุ เนือ่ งจากบริเวณทีว่ ตั ถุตงั้ อยูม แี สงสวางสองกระทบ เขามา ถาไมมีแสงสวางก็จะไมมีนํ้าหนักความเขมปรากฏอยูบนตัววัตถุ หรือถามีแสงสวางเทากันรอบวัตถุทุกดาน ความเขมของแสงและเงาก็จะลดนอยลง ดังนั้น คุณคาของแสงและเงาจึงมีอิทธิพลตอรูปทรงของวัตถุ ซึ่งการเห็น

๔

นักเรียนควรรู 1 ทฤษฎีการเห็น (Visual theory) เปนทฤษฎีที่จะนําไปสูการปฏิบัติจริงในงาน ทัศนศิลป ไดแก 1. การเห็นรูปและพื้น เปนการวิเคราะหงานทัศนศิลปที่งายที่สุดและนําไปสู การรางภาพและการออกแบบสัญลักษณ 2. การเห็นแสงและเงา เปนการสรางภาพใหเกิดมิติความตื้นลึก 3. การเห็นความเคลื่อนไหว เปนการเห็นที่ชัดเจนทั้งลีลาและทิศทาง ทําใหดู นาตื่นเตนและสมจริงยิ่งขึ้น 4. การเห็นตําแหนงและสัดสวน เปนการเห็นที่ชวยใหวาดรูปทรงไดขนาด และสัดสวนที่เหมาะสม สวยงาม สมจริง มีระยะใกล-ไกล 2 ภาพสัญลักษณ สิ่งที่กําหนดขึ้นเพื่อใชสื่อความหมายแทนอีกสิ่งหนึ่ง เชน ภาพนกพิราบแทนความมีอิสรภาพ ภาพพระพุทธรูปแทนพระพุทธเจา เปนตน ปจจุบันนิยมนําภาพสัญลักษณมาใชกันมาก เพื่อบอกหรือสื่อสารถึงความหมาย ในกรณีตางๆ

4

คูมือครู

ขอสอบเนน การคิด

แนว  NT  O-NE T

เมื่อเราสามารถบรรยายถึงความงามที่เห็นวาเปนดวงอาทิตยใกลลับขอบฟา ยามสนธยา มีดวงโตสีสมเหลืองสวยงาม แสดงวาเรารับรูทางการเห็น ที่เกิดจากสิ่งใด 1. เกิดจากความจําที่ดี 2. เกิดจากความประทับใจกับสิ่งที่เห็น 3. เกิดจากความสามารถในการรับรูธรรมชาติ 4. เกิดจากการจินตนาการอันกวางไกล วิเคราะหคําตอบ ตอบขอ 2. เพราะความรูสึกที่เกิดขึ้นตอความงาม ในธรรมชาติที่เห็นนั้นเปนความรูสึกที่ประทับใจไมรูลืม ความรูสึกประทับใจ จะทําใหเกิดความติดตาตรึงใจในภาพที่เห็น

กระตุนความสนใจ

สํารวจคนหา

อธิบายความรู

Engage

Explore

Explain

ขยายความเขาใจ Expand าใจ ขยายความเข

ตรวจสอบผล

Expand

Evaluate

ขยายความเขาใจ แสงและเงาจะเกิดขึ้นพรอมๆ กับการเห็นรูปทรง ขนาด สี และลักษณะพื้นผิวของวัตถุ อยางไรก็ตาม แสงที่ตกกระทบลงบนวัตถุจะมี ลักษณะและความเขมของแสงแตกตางกัน ซึง่ จะมีอทิ ธิพล ตอความรูสึกและการรับรูทางการเห็น ทําใหเกิดอารมณ ความรูสึกตางๆ เชน สงบเงียบ นุมนวล เราใจ เปนตน ๓) การเห็นความเคลื่อนไหว เปนการรับ รูหรือมองเห็น เนื่องจากวัตถุมีการเคลื่อนไหว หรือตัว เราเปนผูทําใหเกิดการเคลื่อนไหวเอง ในกรณีที่วัตถุ เคลือ่ นไหว เราก็จะมองเห็นเปนการเคลือ่ นทีท่ แี่ สดงออก มาในลักษณะที่รวดเร็วหรือเชื่องชา เห็นทิศทาง จังหวะ การเคลือ่ นไหวของวัตถุ แตถา ตัวเราเปนผูเ คลือ่ นไหวเอง เราจะเห็นภาพของวัตถุมีการเปลี่ยนขนาดและรูปทรงไป ตามมุมหรือทิศทางที่เราเคลื่อนไหว ทั้งนี้ถาเราบันทึกความเคลื่อนไหวในแตละ ลักษณะไวเปนภาพถาย วีดทิ ศั น ก็จะเห็นถึงความสัมพันธ รูปแบบ รูปราง รูปทรงของวัตถุที่ปรับเปลี่ยนไปไดอยาง ชัดเจนมากขึ้น ๔) การเห็นตําแหนงและสัดสวน เปนลักษณะ การรับรูหรือมองเห็นวัตถุตามระยะหางของการมอง คือ ถาเราอยูใกลวตั ถุกจ็ ะสามารถมองเห็นวัตถุไดชดั และเห็น รายละเอียดมาก แตถา อยูไ กลก็จะมองเห็นวัตถุไมชดั เจน หรือเมื่อเรามองวัตถุชิ้นเดียวกันในระยะใกลจะเห็นวามี ขนาดใหญกวาเมื่อมองในระยะไกล การเห็นในลักษณะนี้ จะมีความสัมพันธกบั การพิจารณาวาดสัดสวนของรูปทรง ในผลงานทัศนศิลป โดยเฉพาะผลงานภาพวาดประเภท ตามแบบ นอกจากนี้ ตําแหนงและสั 1 ดสวนของวัตถุยัง มีความเกี่ยวของกับความใกลไกล ความชัดเจน ความ พรามัวอีกดวย อันเปนผลของความสัมพันธระหวางระยะ ของตัวเราตอการเห็นวัตถุ ดังนั้น ในการวาดภาพจึงตอง กําหนดมิติและระยะภาพที่แสดงความสัมพันธใหมีความ ถูกตอง ก็จะชวยใหเราสามารถถายทอดผลงานออกมา ไดอยางสมจริง

E×pand

ใหนักเรียนดูผลงานภาพพิมพ “แสงสุวรรณภูมิ (วัดพระศรีฯ)” ผลงานของ ปรีชา เถาทอง และ ภาพ “Cats” ผลงานของ ประหยัด พงษดํา ในหนังสือเรียน หนา 5 แลวใหนักเรียนรวมกัน เปรียบเทียบความแตกตางของผลงานทั้งสองชิ้นนี้ โดยนําความรูเรื่องทฤษฎีการเห็นมาเปนแนวทาง ในการเปรียบเทียบ ทําลงกระดาษรายงาน สงครูผูสอน

“แสงสุวรรณภูมิ (วัดพระศรีฯ)” ผลงานภาพพิมพของปรีชา เถาทอง ที่นําหลักของแสงเงามาใชสรางงานทัศนศิลปไดอยางสวยงาม

2

ผลงาน “Cats” ของประหยัด พงษดํา ที่ใหบรรยากาศฉากหลังเปน แมวขนาดเล็กหลายตัว สีจาง ๆ ไมชัดเจน บงบอกถึงตําแหนงที่อยู ใกลไกล

๕

กิจกรรมสรางเสริม ใหนักเรียนวิเคราะหความหมายและความสําคัญของทัศนธาตุ การรับรูทางการเห็นและทฤษฎีการเห็น โดยสรุปเปนประเด็นรวบยอดสั้นๆ ทําลงกระดาษรายงาน สงครูผูสอน

กิจกรรมทาทาย ใหนักเรียนสืบคนภาพผลงานทัศนศิลป มาคนละ 1 ภาพ จากนั้น นํามาวิเคราะหวา เมื่อนักเรียนเห็นภาพผลงานทัศนศิลปดังกลาว นักเรียนรูสึกอยางไร ผลงานทัศนศิลปดังกลาวมีลักษณะอยางไร และใช ทัศนธาตุใดประกอบในผลงานบาง จากนั้นใหนักเรียนออกมานําเสนอภาพ ผลงานทัศนศิลปและการวิเคราะหผลงานของตนเองหนาชั้นเรียน

นักเรียนควรรู 1 ใกลไกล ในการเขียนภาพใหมคี วามเปนธรรมชาติ การสรางและกําหนดระยะ ใกลไกล มีความสําคัญและชวยใหผลงานทัศนศิลปมีความสมจริง ระยะที่อยูหาง หรืออยูใ กลกบั ระยะการมองของสายตา ภาพทีป่ รากฏขางหนาเปนระยะหนา ภาพที่ ปรากฏตรงกลางภาพเปนระยะกลาง และภาพที่ปรากฏตรงดานหลังเปนระยะหลัง 2 ประหยัด พงษดํา เปนศิลปนไทยที่สรางสรรคผลงานทัศนศิลป ดานภาพพิมพ โดยไดรับรางวัลทั้งในประเทศและตางประเทศมากมาย ไดรับ การยกยองเชิดชูเกียรติเปนศิลปนแหงชาติ สาขาทัศนศิลป (ภาพพิมพ) ประจําป พุทธศักราช 2541 รวมถึงไดรับการยกยองเชิดชูเกียรติเปนผูที่มีผลงานดีเดน ทางดานวัฒนธรรม

คูมือครู

5

กระตุน ความสนใจ

สํารวจคนหา Exploreนหา สํารวจค

อธิบายความรู

ขยายความเขาใจ

ตรวจสอบผล

Engage

Explore

Explain

Expand

Evaluate

กระตุEngage นความสนใจ

กระตุน ความสนใจ

Engage

ใหนกั เรียนดูภาพวาดผลงานของ ชอรช เซอราต (ลางซาย) และผลงานของ ชลูด นิ่มเสมอ (ลางขวา) ในหนังสือเรียน หนา 6 แลวรวมกันแสดง ความคิดเห็นเกี่ยวกับจุดเดนของผลงานทั้ง 2 ชิ้นนี้ (แนวตอบ ภาพวาดผลงานของ ชอรช เซอราต เปนการนําจุดสีซึ่งเปนทัศนธาตุที่เล็กที่สุดมา สรางสรรคเปนรูปภาพไดอยางงดงาม และภาพวาด ผลงานของ ชลูด นิ่มเสมอ ใชเสนเปนทัศนธาตุ นํามาตัดเสนบนใบหนา ลายของเสื้อ และรูปใบไม ไดอยางผสมกลมกลืนกัน)

สํารวจคนหา

ó. ÃٻẺ·Ñȹ¸ÒµØ㹧ҹ·ÑȹÈÔÅ»Š ในการสรางสรรคผลงานทัศนศิลป ศิลปนจําเปนตองนําเอาองคประกอบของทัศนธาตุมาใชในการออกแบบ ซึง่ ผลงานทัศนศิลปหรืองานออกแบบทีม่ กี ารจัดวางอยางถูกตองตามหลักการนัน้ จะทําใหผลงานมีความนาสนใจและ จูงใจผูช ม เนือ่ งจากมีความเหมาะสมลงตัวทัง้ จังหวะ การเคลือ่ นไหวและจุดสนใจ แตการจะเลือกใชทศั นธาตุไดอยาง เหมาะสม เราก็ควรรูจักวิเคราะหทัศนธาตุที่จะนํามาใชดวย

๓.๑ รูปแบบของทัศนธาตุ ทัศนธาตุ (Visual Element) เปนสวนประกอบสําคัญที่เปนโครงสรางของงานทัศนศิลปหรือที่ปรากฏใน งานออกแบบ หรือหมายถึง สิ่งที่เปนปจจัยหรือสวนประกอบสําคัญในผลงาน ซึ่งเราสามารถจะเห็นไดเปนเบื้องตน อันประกอบไปดวยสิ่งตางๆ ดังนี้ ๑) จุด (Point , Dot) เปนทัศนธาตุอันดับแรก ไมมีมิติ แตเมื่อนํามาเรียงรอยตอกัน จะทําใหเกิดเปน เสน และถานําจุดหลายๆ จุดมารวมกลุม กันอยางหนาแนนก็จะเกิดเปนรูปราง หรือการรวมกันของจุดทีม่ นี าํ้ หนักและ ปริมาตรก็จะเกิดรูปทรงตางๆ ขึ้น ๒) เสน (Line) เปนทัศนธาตุที่สําคัญที่สุดในทางศิลปะ เพราะเปนแกนของงานทัศนศิลปทุกแขนง และ เปนพื้นฐานโครงสรางของสิ่งตางๆ ที่ใหอารมณความรูสึกแกผูดู ทั้งนี้เสนจะมีคุณคาทางดานกายภาพ โดยเปนสิ่งที่ ชวยบงบอกถึงขนาด ลักษณะ และทิศทาง เสนขั้นตนจะมี ๒ ลักษณะ ไดแก เสนตรงและเสนโคง สวนเสนลักษณะอื่นๆ ลวนเกิดจากการประกอบ กันของเสนตรงและเสนโคงทั้งสิ้น เชน เสนหยักฟนปลา เกิดจากการนําเสนตรงมาประกอบกัน เปนตน ๓) รูปรางและรูปทรง (Shape and Form) รูปรางและรูปทรงเปนรูปธรรมของการแสดงออกเพือ่ สือ่ ความ หมายในงานทัศนศิลป โดยทั่วไปคําสองคํานี้มักจะใชคูกัน เพราะมีความหมายใกลเคียงกัน แตในทางทัศนศิลปจะมี ความหมายแตกตางกัน ดังนี้ รูปราง เปนภาพสองมิติ คือ มีความกวางและความยาว มีเนื้อที่ภายในเสนขอบเขต เชน ลากเสน เปนรูปวงกลม เนื้อที่ภายในเสนรอบวง คือ รูปราง มีลักษณะสองมิติ โดยเปรียบไดกับวัตถุที่มีลักษณะเปนแผนกลม รูปทรง เปนภาพสามมิติ คือ มีความกวาง ความยาว 1 ความหนา เนื้อที่และปริมาตร มีการกอรูป รวมตัวกันขึ้นเปนผลงานทัศนศิลป เชน งานประติมากรรมลอยตัว หรืองานจิตรกรรมเหมือนจริงที่มีระยะใกลไกล

Explore

ใหนักเรียนศึกษาคนควาเกี่ยวกับรูปแบบ ทัศนธาตุในงานทัศนศิลป จากแหลงเรียนรูตางๆ เชน หนังสือเรียน หองสมุด อินเทอรเน็ต เปนตน

ตัวอยางผลงานของชอรช เซอราต ศิลปนที่มีผลงานเดนดานการนํา จุดสีมาสรางเปนภาพที่สวยงาม

“เพื่อนของฉัน” ผลงานของชลูด นิ่มเสมอ ที่ใชเทคนิคการวาดเสน ใหมีความชัดเจนในการสรางสรรคผลงาน

๖

เกร็ดแนะครู การศึกษาเกี่ยวกับรูปแบบของทัศนธาตุ ครูอาจใหนักเรียนจัดเตรียม วัสดุธรรมชาติ เชน ใบไม กิ่งไม ดอกไมแหง ที่มีรูปรางและสีสันแปลกตา มาชวย กันจัดองคประกอบศิลปเพื่อเปนการกระตุนความสนใจของนักเรียน

นักเรียนควรรู 1 งานประติมากรรมลอยตัว หมายถึง งานทัศนศิลปรูปแบบหนึ่งที่เกิดขึ้นจาก การปน แกะสลัก หรือหลอ มีลักษณะเปน 3 มิติ คือ ความกวาง ความยาว และ ความหนา(ลึก) มองเห็นไดรอบดาน ไดแก ดานหนา ดานขาง และดานหลัง

ขอสอบเนน การคิด

แนว  NT  O-NE T

ขอใดเปนการนําเอารูปทรงธรรมชาติมาเปนตนแบบ เพื่อเนนถึงลักษณะ เดนของโครงสรางการออกแบบดอกไมในงานทัศนศิลป 1. วาดภาพดอกไมดวยการใชเสนตางๆ ใหเหมือนจริงตามตนแบบ แลว คอยตัดทอนรายละเอียดออก เหลือไวแตลักษณะเดนของโครงสราง 2. ในขั้นตอนแรกวาดรูปรางของดอกไมใหถูกตองกอน แลวจึงใส รายละเอียดตามที่ตองการ 3. วาดดอกไมมีลักษณะเปนวงกลม มีกลีบดอกเปนรูปหอก มาจัดวางซอน กันจนเปนภาพดอกไม 4. ใชเสนโคงครึ่งวงกลมเปนหลัก แบงกลีบดอกตามจํานวนกลีบดอกไม และตกแตงรายละเอียดโดยใชจุด วิเคราะหคําตอบ ตอบขอ 1. เพราะหลักการออกแบบที่ดีนั้น ก็คือ การศึกษาจากตนแบบของจริงกอนแลวคอยตัดทอนเหลือเปนโครงสราง เดนๆ ไว ซึ่งผูดูสามารถรับรูไดวาเปนดอกไม

6

คูมือครู

กระตุนความสนใจ

สํารวจคนหา

Engage

Explore

อธิบายความรู อธิบExplain ายความรู

ขยายความเขาใจ

ตรวจสอบผล

Explain

Expand

Evaluate

อธิบายความรู

1. ใหนักเรียนรวมกันอภิปรายเกี่ยวกับรูปแบบ ทัศนธาตุในงานทัศนศิลป จากนั้นใหนักเรียน สรุปผลการอภิปราย ลงสมุดบันทึก สงครูผูสอน 2. ใหนักเรียนดูภาพวาด“เสือขบมา คืนฝน ดาวตก” ของ ถวัลย ดัชนี และผลงาน เทคนิคผสมของ วิโชค มุกดามณี แลวเขียน วิเคราะหรูปแบบของทัศนธาตุในงานทัศนศิลป ทั้งนี้ใหนักเรียนใชขอมูลเรื่องรูปแบบทัศนธาตุ จากหนังสือเรียน หนา 6-7 เปนแนวทาง ในการวิเคราะหผลงาน โดยทําลงกระดาษ รายงาน สงครูผูสอน

๔) ที่วาง (Space) ที่วางจะอยูคูกับรูปทรง

โดยเป น คู  ที่ มี ความหมายตรงข า มกั น หรื อ ขั ด แย ง กั น กับรูปทรง แตก็มีสวนชวยทําใหรูปทรงมีความเดนชัด มากขึ้น ความหมายของที่วางมีอยูหลายประการ เชน หมายถึง อากาศที่โอบลอมรูปทรง 1 หรือระยะหางระหวาง รูปทรง หรือที่เรียกวา “ชองไฟ” เปนตน ๕) นํ้าหนักออน-แก (Tone) คือ ความ ออน-แก ของบริเวณที่ถูกแสงสวาง และบริเวณที่เปน เงาของวัตถุ หรือการระบายสีใหมีผลเปนความออน-แก ของสี ใดสีหนึ่งหรือหลายสี หรือเปนบริเวณที่มีสีขาว สีเทา และสีดําในความเขมระดับตางๆ ที่ปรากฏอยูใน งานทัศนศิลป ซึ่งนํ้าหนักที่ใชตามลักษณะของแสงเงาที่ มีในธรรมชาติ จะทําใหเกิดปริมาตรของรูปทรง ใหความ รูสึกและอารมณตอความออน-แกที่รับรู ๖) พื้นผิว (Texture) คือ ลักษณะพื้นผิว ของสิ่งตางๆ เชน ลักษณะผิวหยาบ ดาน มัน ละเอียด เนียน ขรุขระ เปนริ้วรอย เปนตน พื้นผิวจะมีผลตอการ รับรูจากการมองเห็น ซึ่งพื้นผิวของงานทัศนศิลปมีทั้ง พื้นผิวตามธรรมชาติและพื้นผิวที่เกิดจากการกระทําของ ศิลปน เชน งานแกะสลักพื้นผิวไมเปนลวดลายหรือเปน ภาพ สวนพื้นผิวในภาพวาดนั้นอาจเปนพื้นผิวของเนื้อสี เนื้อกระดาษ หรือผื2นแผนวัสดุก็ได ๗) สี (Color) มีคณุ ลักษณะเฉพาะของทัศนธาตุทั้งหลายรวมอยูอยางครบถวน เชน เสน นํ้าหนัก พื้นผิว เปนตน นอกจากนี้สียังมีคุณสมบัติของตัวเอง ใน เรื่องความเขมหรือระดับสี โดยจะมีลักษณะเฉพาะตัว ที่ ใหความรูส กึ ทัง้ ในดานดีและไมดตี ามลักษณะของสีแตละสี และอาจเปลีย่ นแปลงไปตามวัฒนธรรมของแตละประเทศ หรือแตละภูมิภาค เชน สีแดง ชาวตะวันออกมีความเชื่อ วาเปนสีแหงความสุข เปนสิริมงคล แตชาวตะวันตกมี ความเชื่อวาเปนสีที่แสดงถึงความไมปลอดภัย ใหความ รูสึกที่นากลัว และทําใหจิตใจไมสงบ เปนตน สีจึงชวย ทําใหผูพบเห็นเกิดการรับรูและสามารถจําแนกแยกแยะ ทัศนธาตุอื่นๆ ไดงาย

Explain

ผลงาน “เสือขบมาคืนฝนดาวตก” ของถวัลย ดัชนี ที่ใชน้ําหนักของสี พื้นที่วาง สรางสรรคผลงานออกมาอยางมีพลัง

ผลงานของวิโชค มุกดามณี ลักษณะของพื้นผิวที่ใชโลหะ ทําใหความ รูส กึ ในการชม มีอารมณแตกตางไปจากการชมภาพทีว่ าดบนผืนผาใบ

http://www.aksorn.com/LC/Va/M2/02

EB GUIDE

ขอสอบเนน การคิด

แนว  NT  O-NE T

ขอใดเปนการวิเคราะหรูปแบบทัศนธาตุ เมื่อดูภาพวาดภาพหนึ่ง 1. เห็นเสนขอบ เนื้อหาในผลงาน 2. เห็นความคิดจินตนาการของศิลปน 3. เห็นการใชเสน สี รูปทรง นํ้าหนักแสงเงา 4. เห็นความสมดุลและความกลมกลืนของภาพ

วิเคราะหคําตอบ ตอบขอ 3. เพราะระบุถึงสวนประกอบ หรือปจจัยของ การมองเห็นในเบื้องตน ซึ่งหมายถึงลักษณะของทัศนธาตุตางๆ

๗

นักเรียนควรรู 1 ชองไฟ คือ ระยะหาง หรือบริเวณที่เวนไวเปนพื้นที่เทาๆ กัน ระหวาง ลวดลายแตละตัว หรือระยะหางระหวางรูปทรงแตละรูป คํานี้จะนิยมใชควบคูไป กับคําวา “ชองวาง” หรือ “พื้นที่วาง” เพื่อเปรียบเทียบใหเห็นภาพความวาง ที่เกิดขึ้นภายในผลงานทัศนศิลป 2 สี ในวัฒนธรรมของแตละประเทศอาจใหคํานิยามและความเชื่อเกี่ยวกับสี แตละสีแตกตางกันออกไป เชน สีแดง ชาวจีนมองวาเปนสีแหงความสุข ความเปนสิริมงคล จึงนํามาใชในการตกแตงสิ่งตางๆ แตชาวตะวันตกกลับเห็นวา สีแดงแสดงถึงความไมปลอดภัย ดังนั้น สัญญาณไฟจราจรจึงนําสีแดงมาใชเปน เครื่องหมายแทน เพื่อใหหยุดการเดินรถ

คูมือครู

7

กระตุนความสนใจ

สํารวจคนหา

Engage

Explore

อธิบายความรู

อธิบายความรู อธิบExplain ายความรู

ขยายความเขาใจ

ตรวจสอบผล

Explain

Expand

Evaluate

Explain

ใหนักเรียนแตละคนลากเสนบนกระดาษ ขนาด A4 ดวยดินสอดํา โดยใชเสนหลายๆ เสน มาประสานกลมกลืนกันอยางอิสระ เสร็จแลว ใหนักเรียนนําเสนอผลงานหนาชั้นเรียน ครูและ นักเรียนรวมกันวิพากษวิจารณ จากนั้นครูถาม นักเรียนวา • เราสามารถใชทัศนธาตุใดเพียงอยางเดียว มาสรางสรรคผลงานทัศนศิลปไดหรือไม เพราะเหตุใด (แนวตอบ ได แมวาการสรางสรรคงาน ทัศนศิลปจะเปนการนําเอาทัศนธาตุตางๆ มาประกอบกัน แลวจัดวางตามหลักการจัด องคประกอบศิลป เพื่อใหเกิดรูปทรงที่มีความ เปนเอกภาพ มีความสอดคลองกับจุดมุงหมาย ที่ตองการแสดงออก แตทั้งนี้ศิลปนอาจใช ทัศนธาตุใดเพียงหนึ่งเดียวในการสรางสรรค ผลงานก็ได)

เกร็ดศิลป

สุนทรียะของงานทัศนศิลป

1

ทัศนศิลปทมี่ คี วามเกีย่ วของกับความงาม ซึง่ ความงาม ในงานทัศนศิลปแบงออกเปน ๒ แบบ ไดแก ๑. ความงามทางกายภาพ (Physical) ถือเปน ความงามที่เกิดจากรูปแบบและรูปทรงที่สื่อถึงเรื่องราว หรือเกิดจากองคประกอบของทัศนธาตุที่ประสานกันได อยางกลมกลืน โดยใชหลักการจัดองคประกอบศิลป ๒. ความงามทางใจ (Moral) เปนอารมณ ความรูส กึ ที่ปรากฏอยูในงานทัศนศิลป ที่ผูชมแตละคนสามารถ สัมผัสไดจากการชมผลงานทัศนศิลปนั้นๆ งานทัศนศิลปไมวาแขนงใดก็ตาม จะมีความงามทั้ง ๒ แบบอยูรวมกัน แตจะสื่อแบบใดออกมามากหรือนอย กวากัน ก็ขึ้นอยูกับลักษณะงาน วัตถุประสงคของศิลปน ตลอดจนการรับรูของผูชมดวย ทั้ ง นี้ ค วามงามที่ เราสามารถสั ม ผั ส ได จ ากการชม ผลงานทัศนศิลป จะตองเปนการสรางสรรคโดยฝมือ มนุษยเทานั้น เปนความงามที่เกิดจากการสรางสรรค ตามจินตนาการของศิลปน ไมนับความงามที่เกิดขึ้นเอง ตามธรรมชาติ

๓.๒ หลักการวิเคราะหทัศนธาตุในงานทัศนศิลป การวิเคราะหทัศนธาตุในดานรูปแบบ เปนการพิจารณาวาศิลปนผูสรางสรรคงานทัศนศิลปชิ้นนั้น ไดมี การนํารูปแบบทัศนธาตุอะไรบางมาใชในการสรางสรรคผลงานของตน ซึ่งการวิเคราะหทัศนธาตุมิใชมองแครูปแบบ ของทัศนธาตุที่นํามาใชในงานเพียงอยางเดียว แตหลักการวิเคราะหจะตองมองความเปนเอกภาพของทัศนธาตุที่ ศิลปนนํามาใชดวย การสรางงานทัศนศิลป เปนการนําเอาทัศนธาตุตา งๆ มาประกอบกันเพือ่ ใหเกิดรูปทรงทีม่ คี วามเปนเอกภาพ มีความสอดคลองกับจุดมุงหมายที่ตองการแสดงออก รวมทั้งประกอบดวยความสมดุลของลักษณะที่มีความขัดแยง หรือตรงกันขาม ความสมดุลของการซํ้า การประสานของทัศนธาตุตางๆ รวมทั้งการจัดวางสัดสวนและจังหวะที่ เหมาะสมในการสรางรูปทรง โดยอาจใชทัศนธาตุใดเพียงหนึ่งเดียวก็ได แตทั่วไป ศิลปนจะเลือกใชทัศนธาตุรวมกัน หลายๆ อยาง โดยมีทศั นธาตุบางอยางเปนจุดเดนและทัศนธาตุอนื่ เปนจุดรอง เชน ใชสเี ปนจุดเดน ใชเสนเปนจุดรอง หรือใชเสนเปนจุดเดน ใชสีเปนจุดรอง เปนตน

๘

เกร็ดแนะครู ครูเนนยํ้ากับนักเรียนใหเขาใจวา การวิเคราะหทัศนธาตุในงานทัศนศิลปนั้น ไมใชเพียงแตแยกแยะไดวามีรูปแบบของทัศนธาตุอะไรบาง แตตองมองถึงการนํา รูปแบบของทัศนธาตุมาจัดองคประกอบไดเหมาะสมหรือไม อยางไร

นักเรียนควรรู 1 ความงาม ความงามที่มีอยูในงานทัศนศิลป เกิดจากการประสานกันของ ทัศนธาตุ เชน จุด เสน รูปราง รูปทรง สี แสงเงา พื้นผิว ความกลมกลืน เปนตน ซึ่งถาผูชมตั้งใจดูงานทัศนศิลปอยางจริงจัง โดยสังเกตพิจารณา วิเคราะหทุกมุม ก็จะเห็นความงาม คุณคา และเสนหที่ซอนอยูในผลงานทัศนศิลปทุกประเภท

8

คูมือครู

กิจกรรมสรางเสริม ใหนักเรียนเขียนสรุปหลักการวิเคราะหทัศนธาตุในงานทัศนศิลป เปนประเด็นสั้นๆ ลงกระดาษรายงาน สงครูผูสอน

กิจกรรมทาทาย ใหนักเรียนหาภาพวาด หรือภาพถาย เชน ภาพทิวทัศน ภาพสถานที่ ตางๆ ภาพคน เปนตน จากนั้นใหติดภาพดังกลาวลงกระดาษรายงานแลว เขียนวิเคราะหวา ภาพดังกลาวมีองคประกอบของทัศนธาตุใดบาง จากนั้น นําผลงานสงครูผูสอน

กระตุนความสนใจ

สํารวจคนหา

Engage

Explore

อธิบายความรู อธิบExplain ายความรู

ขยายความเขาใจ

ตรวจสอบผล

Explain

Expand

Evaluate

อธิบายความรู

ใหนักเรียนนําตัวอยางภาพผลงานทัศนศิลปมา 1 ภาพ แลววิเคราะหในประเด็นตอไปนี้ 1. เอกภาพของเสน (ใชเสนแบบขัดแยง หรือ ใชเสนแบบประสาน) 2. เอกภาพของรูปราง รูปทรง (ใชรูปราง และรูปทรงแบบขัดแยง หรือใชรูปราง และรูปทรงแบบประสาน) 3. เอกภาพของที่วาง 4. เอกภาพของนํ้าหนักออนแก (ใชนํ้าหนัก แบบขัดแยง หรือใชนํ้าหนักแบบประสาน) 5. เอกภาพของพื้นผิว 6. เอกภาพของสี (ใชสีแบบขัดแยง หรือใชสี แบบประสาน) โดยใหนักเรียนทําลงกระดาษรายงาน สงครูผูสอน

ทั้งนี้ เราจะวิเคราะหทัศนธาตุในผลงานทัศนศิลปตามที่สายตาเรามองเห็น โดยพิจารณาจากความเปน เอกภาพ อันหมายถึง ความสัมพันธตอ เนือ่ งของสวนประกอบตางๆ ไมวา จะเปนจุด เสน รูปราง รูปทรง มวล ปริมาตร พื้นผิว ที่วาง สี นํ้าหนัก โดยสิ่งเหลานี้จะตองมีความสัมพันธตอเนื่องกันเปนอยางดี แตถาเราใหสิ่งดังกลาวแขงกัน แสดงจุดเดน ก็ยอมเปนการทําลายความเปนเอกภาพ ซึ่งสวนประกอบสําคัญของความเปนเอกภาพ มีดังนี้ ๑) เอกภาพของเสน เสน คือ จุดจํานวนมากที่นํามาเรียงติดตอเชื่อมโยงกัน ดังนั้น การใชเสนในงาน ทัศนศิลปจะตองคํานึงถึงความเปนเอกภาพดวย ซึ่งลักษณะของความเปนเอกภาพของเสน มีดังนี้ ๑.๑) การใชเสนแบบขัดแยง เสนจะมีลักษณะ ทิศทาง และขนาดที่แตกตางกัน เชน เสนตรงจะมี ลักษณะขัดแยงกับเสนโคง เสนที่มีทิศทางตั้งจะขัดแยงกับเสนที่มีทิศทางนอน เปนตน ซึ่งการใชเสนแบบขัดแยงให มีเอกภาพสามารถทําไดโดยนําเสนที่มีลักษณะ ทิศทาง และขนาดที่แตกตางกันมาใชรวมกัน เพื่อใหงานทัศนศิลป นั้นเกิดความสมดุล

ลักษณะเสนที่ขัดแยงกัน

Explain

ขนาดเสนที่ขัดแยงกัน

ทิศทางเสนที่ขัดแยงกัน

1

๑.๒) การใชเสนแบบประสาน เสนจะมีลักษณะทิศทางและขนาดที่ซํ้ากัน ซึ่งสามารถมองเห็นการ เคลื่อนไหวและจังหวะที่เกิดขึ้นได ซึ่งการใชเสนใหเกิดเอกภาพอยางสมบูรณนั้น จะตองนําเสนแบบขัดแยงและ แบบประสาน มาประกอบกันโดยมีจังหวะของการซํ้าในสัดสวนที่พอเหมาะ ซึ่งจะทําใหภาพมีจุดเดน

การซํ้าของเสนตั้ง ทําใหเกิด จังหวะและความเคลื่อนไหว

การซํ้าของเสนนอน ใหจังหวะและความเคลื่อนไหว อีกลักษณะหนึ่ง

การซํ้าของเสนลูกคลื่น ใหความ เคลื่อนไหวและจังหวะที่ตอเนื่อง

๒) เอกภาพของรูปรางและรูปทรง รูปรางและรูปทรงเปนทัศนธาตุหลักของการรับรู ทั้งนี้รูปรางและ

รูปทรงในงานทัศนศิลปจะมีหลายลักษณะ เมื่อเราจะนํามาประกอบกัน ผูสรางสรรคงานทัศนศิลปจะตองพิจารณา ถึงการจัดใหเกิดเอกภาพดวยการทําซํ้า การเปลี่ยนแปลงขนาดและทิศทาง ซึ่งลักษณะของความเปนเอกภาพของ รูปรางและรูปทรง มีดังนี้

๙

ขอสอบเนน การคิด

แนว  NT  O-NE T เมื่อลากเสนตรง 1, 2 และ 3 มาตอกันดังนี้ 1 2 จะไดรูปแบบทัศนธาตุ 3 ที่เดนชัดคืออะไร 1. รูปทรง 2. รูปราง 3. สีและพื้นผิว 4. แสงและเงา วิเคราะหคําตอบ ตอบขอ 2. เพราะเสนทั้ง 3 เสนที่มาตอกันเปนภาพ สองมิติ คือ มีความกวางและความยาว ไมมีความหนา ไมปรากฏแสงเงา สี และพื้นผิวแตอยางใด

เกร็ดแนะครู การศึกษาเกี่ยวกับความเปนเอกภาพ ครูอาจหาภาพผลงานทัศนศิลปที่มีความ เปนเอกภาพและภาพผลงานทัศนศิลปที่ขาดความเปนเอกภาพมาใหนักเรียนรวมกัน อภิปรายวา ภาพผลงานทั้งสองแตกตางกันอยางไร เมื่อนักเรียนเห็นภาพผลงานที่มี ความเปนเอกภาพ นักเรียนรูสึกอยางไร ในขณะเดียวกันเมื่อนักเรียนเห็นภาพผลงานที่ขาดความเปนเอกภาพ นักเรียน รูสึกอยางไร รวมทั้งนักเรียนมีแนวทางแกไขภาพผลงานที่ขาดความเปนเอกภาพ อยางไร

นักเรียนควรรู 1 เสนจะมีลักษณะทิศทางและขนาดที่ซํ้ากัน คือ การใชเสนทีม่ ลี กั ษณะคลายกัน หลายๆ เสน วางไวดวยกันเปนแถวตอน หรือแถวหนากระดานซํ้าไปซํ้ามา การสรางสรรคผลงานทัศนศิลป ถานําเรื่องการซํ้ากันมาใชในการจัดภาพมาก อาจทําใหภาพดูแลวไมนาสนใจ คูมือครู 9

กระตุนความสนใจ

สํารวจคนหา

อธิบายความรู

Engage

Explore

Explain

ขยายความเขาใจ

ขยายความเขาใจ Expand าใจ ขยายความเข

ตรวจสอบผล

Expand

Evaluate

E×pand

ใหนักเรียนวาดภาพทิวทัศน โดยนําทัศนธาตุ ตางๆ ไดแก จุด เสน รูปรางและรูปทรง ที่วาง นํ้าหนักออน-แกของแสงเงา พื้นผิว และสี มาประกอบกัน โดยทําลงกระดาษ 100 ปอนด สงครูผูสอน จากนั้นครูคัดเลือกผลงานมาเปน ตัวอยางประมาณ 3-4 ผลงาน ใหนักเรียนรวมกัน วิเคราะหรูปแบบทัศนธาตุที่ใชในงานทัศนศิลป ดังกลาว

๒.๑) การใชรปู รางและรูปทรงแบบขัดแยง คือ การใชลกั ษณะของรูปรางและรูปทรงทีแ่ ตกตางกัน เชน แตกตางกันทางความกวาง ความแคบ ความใหญ ความกลม ความเหลี่ยม ความเรียบงาย ความซับซอน เปนตน

ขนาดขัดแยงกัน

ลักษณะขัดแยงกันระหวาง ความเรียบงายกับความซับซอน

ทิศทางขัดแยงกัน

๒.๒) การใชรปู รางและรูปทรงแบบประสาน เปนการนํารูปรางและรูปทรงทีม่ รี ปู แบบเหมือนกันมาซํา้ ลงในงาน เพื่อใหเกิดความเปนเอกภาพขึ้น โดยการซํ้ากันของรูปรางและรูปทรงจะมีความเปนเอกภาพอยู ถึงแมวา จะมีการเปลีย่ นแปลงขนาดและทิศทางก็ตาม แตถา ใชรปู รางหรือรูปทรงแบบขัดแยงมาผสมกันแบบประสาน จะทําให มีความเปนเอกภาพมากขึ้น และชวยใหเราสามารถกําหนดจุดเดนของผลงานไดงาย

การซํ้า

การเปลี่ยนแปรของขนาด

การเปลีย่ นแปรของทิศทาง

ความเดนเกิดจากรูปราง

ความเดนเกิดจากทิศทาง

1

๓) เอกภาพของที่วาง ในที่นี้ความหมายของที่วาง คือ อากาศที่โอบลอมรูปทรง และระยะหางระหวาง

รูปรางและรูปทรง หรือที่เรียกกันวา ชองไฟ ซึ่งจะขัดแยงหรือประสานกันก็ได ความเปนเอกภาพจะเกิดได ก็ตอเมื่อ พื้นที่วางกับรูปรางและรูปทรงมีสัดสวนที่พอเหมาะหรือมีพื้นที่ที่เกิดจากระยะหางระหวางรูปรางและรูปทรง มีการ จัดวางอยางเหมาะสมลงตัว ๔) เอกภาพของนํ้าหนักออน-แก วิธีการใชนํ้าหนักออน-แกใหมีเอกภาพ คือ การใชนํ้าหนักความออน แกของสีดําและสีขาว ซึ่งลักษณะของความเปนเอกภาพของนํ้าหนักออน-แก มีดังนี้ ๔.๑) การใชนํ้าหนักแบบขัดแยง คือ การตัดกันของสีดํากับสีขาว เปนการขัดแยงกันอยางมากของ นํ้าหนัก สวนการตัดกันของสีเทาแกกับสีขาวหรือสีเทาออนกับสีดํา เปนการตัดกันที่นอยกวาของนํ้าหนัก

การตัดกันของสีดํากับสีขาว

การตัดกันของสีเทาออนกับสีดํา

การตัดกันของสีเทาแกกับสีขาว

๑๐

เกร็ดแนะครู ครูอธิบายเพิ่มเติมความหมายของที่วาง หรือบริเวณวางในทางทัศนศิลปวา บริเวณวางในโลกเปน 3 มิติ หาขอบเขตไมได เชน ความเวิ้งวางในอากาศ แตเมื่อมี สิ่งใดสิ่งหนึ่งปรากฏขึ้น ก็จะเกิดเปนรูปวัตถุกับที่วางขึ้น ชวงระหวางวัตถุที่อยูใกลกับ วัตถุทอี่ ยูไ กลก็คอื ทีว่ า ง ลักษณะนีเ้ รียกวา บริเวณวาง หรือทีว่ า งจริง (Physical Space) โดยงานประติมากรรมจะใชที่วางแบบ 3 มิติ สวนงานจิตรกรรมจะใชที่วางแบบ 2 มิติ คือทีว่ า งทีถ่ กู กําหนดดวยความกวางและความยาวเทานัน้ แตงานจิตรกรรมก็สามารถ สรางทีว่ า ง 3 มิตไิ ดบนพืน้ ผิวราบ 2 มิติ โดยการสรางระยะใกล-ไกลของรูปทรงในงาน จิตรกรรม เรียกวา บริเวณวางลวงตา (Illusion Space)

นักเรียนควรรู 1 อากาศที่โอบลอมรูปทรง การจัดภาพเพื่อใหรูปราง รูปทรง มีความสัมพันธ กับระนาบของหนากระดาษหรือพื้นที่วาง โดยตองพิจารณาพื้นที่วางหรืออากาศ ที่รายรอบตัว โดยไมจัดใหแออัดจนเกินไป ซึ่งอาจจะทําใหผลงานดูไมนาสนใจ

10

คูมือครู

ขอสอบเนน การคิด

แนว  NT  O-NE T

ที่วางลวงตา (Illusion Space) เกิดขึ้นโดยวิธีใด 1. โดยการเขียนภาพทิวทัศนแบบทัศนียภาพมีระยะใกล-ไกล 2. โดยการเวนชองวางภายในงานประติมากรรม 3. โดยการเวนระยะชองวางระหวางอาคารกับสิ่งแวดลอม 4. โดยการเวนชองวางระหวางประติมากรรมกองทราย วิเคราะหคําตอบ ตอบขอ 1. หลักการสรางที่วางลวงตาใชวิธีเดียวกันกับ การสรางภาพใหมีระยะ เปนลักษณะทัศนียภาพเหมือนที่ตาเรามองเห็นวัตถุ หรือสิ่งแวดลอมธรรมชาติในโลกความจริง 3 มิติ เมื่อมีระยะ มีความลึก ก็จะเกิดชองวางระหวางวัตถุ หรือชองที่เปนระยะหางขึ้นเปนที่วาง ในระนาบ 2 มิตินั่นเอง

กระตุนความสนใจ

สํารวจคนหา

อธิบายความรู

ขยายความเขาใจ

Engage

Explore

Explain

Expand

ตรวจสอบผล Evaluate ตรวจสอบผล Evaluate

ตรวจสอบผล ๔.๒) การใชนาํ้ หนักแบบประสาน คือ การใชนาํ้ หนักของสีดาํ กระจายไปบนทีว่ า งสีขาว จะไดเอกภาพ ของนํ้าหนักแบบการซํ้า และเมื่อเราใชสีเทาแกหรือสีเทาออนเชื่อมประสานกันก็จะเกิดความเปนเอกภาพมากขึ้น

การใชหนวยที่มีนํ้าหนักดํากระจาย ไปบนที่วางขาวจะไดเอกภาพแบบการซํ้า

การใชนํ้าหนักเทาเพื่อลดความขัดแยงของนํ้าหนักดํากับขาว เปนลักษณะของการประสานใหเกิดเอกภาพ

Evaluate

1. ครูพิจารณาจากการสรุปผลการอภิปราย เกี่ยวกับรูปแบบทัศนธาตุในงานทัศนศิลปของ นักเรียน 2. ครูพิจารณาจากผลงานภาพวาดทิวทัศนของ นักเรียน และการวิเคราะหทัศนธาตุในงาน ทัศนศิลปของนักเรียน

๕) เอกภาพของพืน้ ผิว เอกภาพของพืน้ ผิว คือ คุณลักษณะของพืน้ วัตถุในงานทัศนศิลปและงานออกแบบ ที่สามารถรับรูไดดวยตา ลักษณะพื้นผิวจะปรากฏอยูในเสน นํ้าหนัก และสี ซึ่งจะชวยเนนทัศนธาตุอื่นๆ ใหมีความ โดดเดนมากขึ้น ลักษณะพื้นผิวในงานทัศนศิลปจะมีทั้งแบบที่ขัดแยงกันและแบบประสานกัน ถาใชลักษณะพื้นผิวแบบ ขัดแยง ก็ตองกําหนดพื้นผิวของสิ่งตางๆ ใหตัดกัน เชน ความหยาบกับความละเอียด ความขรุขระกับความเรียบ ความมันกับความดาน เปนตน

การใชลักษณะผิวโดยวิธีขัดแยง

๖) เอกภาพของสี สีมีคุณลักษณะพิเศษนอกเหนือไปจากทัศนธาตุอื่น ๒ ประการ คือ ความเปนสี (Hue)

เชน ความเปนสีแดง ความเปนสีเหลือง เปนตน และความเขมจัดของสี (Intensity) ดังนั้น การใชสีใหมีเอกภาพจึง ตองคํานึงถึงคุณลักษณะพิเศษทั้ง ๒ ประการนี้ดวย ซึ่ง ลักษณะของความเปนเอกภาพของสี มีดังนี้ ๖.๑) การใชสแี บบขัดแยง การขัดแยงของ สีจะมีความเดนชัดกวาความขัดแยงของทัศนธาตุอนื่ ทัง้ นี้ สีคตู รงขามในวงสีธรรมชาติเปนสีทตี่ ดั กันอยูแ ลว สวนการ ตัดกันของสีที่ไมใชคตู รงขามในวงสีธรรมชาติ ถาเปนการ ตัดกันของสีทมี่ คี วามจัดมาก จะมีค1วามขัดแยงกันมากกวา สีที่มีความจัดนอย และยิ่งสีหมนลงเทาใด ความขัดแยงก็ จะยิ่งลดลงมาก จนกลายเปนความกลมกลืนกันในที่สุด ๖.๒) การใชสีแบบประสาน การใชสีสี เดียว โดยมีนํ้าหนักออน-แก เปนการใชสีแบบประสาน ซึ่งมีวิธีการงายๆ คือ เลือกใชสีที่มีนํ้าหนักใกลเคียงกันใน วงสีธรรมชาติ หรือใชสที มี่ คี วามหมนเทาๆ กัน ก็จะทําให ภาพ “๙ จากจินตนาการ” ผลงานของเจริญ มาบุตร มีจุดเดนที่นํา เอาสีที่ตัดกันมาสรางสรรคเปนภาพไดอยางลงตัวและมีความหมาย ผลงานดูประสานกลมกลืน

๑๑

ขอสอบเนน การคิด

แนว  NT  O-NE T

ภาพวาดภาพหนึ่งเปนผลงานที่ศิลปนใชสีมวงนํ้าเงิน สีนํ้าเงิน สีฟา สีนํ้าเงินดํา สีเทา สรางสรรคเปนภาพขึ้นมา ภาพนี้เปนการใชสีอยางเปน เอกภาพแบบใด 1. การใชสีแบบประสาน 2. การใชสีแบบผสม 3. การใชสีแบบขัดแยง 4. การใชสีแบบนํ้าหนักไมเทากัน วิเคราะหคําตอบ ตอบขอ 1. เพราะการใชสีที่มีนํ้าหนักใกลเคียงกัน ใชสีเดียวที่มีนํ้าหนักออน-แก สีโดยรอบทั้งหมดประสานกลมกลืนกัน

เกร็ดแนะครู ครูอธิบายเพิ่มเติมวา เทคนิคการเขียนภาพระบายสีสําหรับผูเริ่มตนฝกหัด ควรเรียนรูและทําความเขาใจเกี่ยวกับวงสีธรรมชาติตั้งแต สีขั้นที่ 1 สีขั้นที่ 2 และ สีขั้นที่ 3 โดยเฉพาะการรูจักนําสีในแตละขั้นมาทดลองผสมกัน เพื่อใหเกิดสีขั้นที่ 2 และสีขั้นที่ 3 จะชวยใหนักเรียนสามารถสรางสีสันใหมๆ ไดอยางตอเนื่อง และชวย ใหประหยัดการซื้อสีไปพรอมๆ กัน

นักเรียนควรรู 1 สีหมน เปนสีที่มีคาของสีออนเบา หรือสีที่ถูกผสมดวยสีอื่น แลวถูกลดกําลัง ของสีนั้นใหหมนออนไปตามเนื้อสีใหม สีประเภทนี้เหมาะกับการนําไปใชออกแบบ ตกแตงหองพัก หองนอน เพราะจะชวยใหเกิดอารมณผอนคลาย

คูมือครู

11

กระตุน ความสนใจ

สํารวจคนหา Exploreนหา สํารวจค

อธิบายความรู

ขยายความเขาใจ

ตรวจสอบผล

Engage

Explore

Explain

Expand

Evaluate

กระตุEngage นความสนใจ

กระตุน ความสนใจ

Engage

ครูใหนักเรียนดูภาพผลงานประติมากรรม เทคนิคผสม “พลังแหงจักรวาล” ผลงานของ นนทิวรรธน จันทนะผะลิน ในหนังสือเรียน หนา 12 จากนั้นครูถามนักเรียนวา • ผลงานชิ้นนี้สื่อถึงพลังศรัทธาอยางไร (แนวตอบ นักเรียนสามารถแสดงความคิดเห็น ไดอยางอิสระ ทั้งนี้ไมจําเปนตองวิเคราะห ตรงกับความคิดของศิลปน ครูอธิบายเพิ่มเติม เกี่ยวกับลักษณะของผลงานวา ศิลปนสราง ผลงานเปนรูปตนไมสีเขียวที่มีเสนเถาวัลย สีเขียวเกี่ยวรัดโลหะทรงกลม ซึ่งเปนสื่อแทน ชุมชนหรือสังคมไทย เสมือนหนึ่งเปนตนไม ของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ภูมิพลอดุลยเดชฯ ที่ทรงมีนํ้าพระทัยเผื่อแผ ไปยังชุมชนและสังคมไทยอยางทั่วถึง)

สํารวจคนหา

ô. á¹Ç¤Ô´ã¹§Ò¹·ÑȹÈÔÅ»Š การสรางสรรคผลงานทัศนศิลป เปนการสรางสรรคงานที่เกิดขึ้นเฉพาะสังคมมนุษยเทานั้น เปนความ ตองการที่จะสรางชิ้นงานใหม ผลงานใหมที่มิใชการเลียนแบบ ศิลปนตองใชความคิดในการแกปญหา ออกแบบ และ ถายทอดความรูสึกนึกคิดที่มีตอธรรมชาติและสิ่งแวดลอมใหปรากฏในงานทัศนศิลป โดยอาศัยการรับรู จินตนาการ และประสบการณเฉพาะของตน ดังนั้น การวิเคราะหแนวคิดในงานทัศนศิลป จึงตองวิเคราะหแนวคิดที่ศิลปนใชใน การสรางสรรคผลงาน

๔.๑ แนวคิดในการสรางสรรคผลงานทัศนศิลป การสรางสรรคงานมีสวนสําคัญตอมนุษยชาติ เพราะผลงานที่เกิด จากการสรางสรรคชว ยทําใหมนุษยสามารถพัฒนาตนเอง พัฒนาสังคม พัฒนา ประเทศชาติได แตการสรางสรรคผลงานใดๆ ก็ตาม ถาขาดแนวคิดและ กระบวนการ ก็ยอมไมสามารถบรรลุวัตถุประสงคที่ตั้งไวได ดังนั้น แนวคิด จึงเปนหัวใจของการทํางานและกําหนดแนวทางปฏิบัติ รวมถึงแนวทางการ แกปญหาที่อาจจะเกิดขึ้นจากการทํางานนั้นพรอมๆ กันไปดวย ทั้งนี้การสรางสรรคผลงานศิลปะของมนุษย ในแตละครัง้ ยอมเกิดจากสิง่ เราหรือแรงบันดาลใจ อาจจะ เปนภายนอกหรือภายในก็ได ซึง่ ถาไดรบั แรงบันดาลใจจาก ภายนอก รูปแบบของงานศิลปะที่ถายทอดก็จะมีลักษณะ เปนรูปธรรม แตถา เปนแรงบันดาลใจจากภายใน 1 รูปแบบ ของงานศิลปะก็จะมีลกั ษณะเปนนามธรรม และหากไดรบั แรงบันดาลใจทั้งภายนอกและภายใน รูปแบบของงาน 2 ศิลปะที่ถายทอดออกมาก็จะมีลักษณะเปนกึ่งนามธรรม “พลังแหงจักรวาล” ประติมากรรมเทคนิคผสม ทําดวยโลหะ ผลงาน ซึ่ ง หลั ก การวิ เ คราะห แ นวคิ ด ในการสร า งสรรค ผ ลงาน ของนนทิวรรธน จันทนะผะลิน แนวคิดสื่อถึงพลังศรัทธาและความ ทัศนศิลป มีดังนี้

Explore

ใหนักเรียนแบงกลุม ออกเปน 2 กลุม โดยให แตละกลุมศึกษาคนควาเกี่ยวกับแนวคิดในการ สรางสรรคงานทัศนศิลป จากแหลงเรียนรูตางๆ เชน หนังสือเรียน หองสมุด อินเทอรเน็ต เปนตน ในหัวขอที่ครูกําหนดให ดังนี้ กลุมที่ 1 แนวคิดในการสรางสรรคผลงาน ทัศนศิลป กลุมที่ 2 หลักการวิเคราะหแนวคิดในงาน ทัศนศิลป

จงรักภักดีของชาวไทยที่มีตอพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวฯ ตั้งแสดง อยูในสวนเฉลิมพระเกียรติ ราชพฤกษ ๒๕๔๙ จังหวัดเชียงใหม

¡Ô¨¡ÃÃÁÈÔ ¨¡ÃÃÁÈÔÅ»Š»¯ÔºÑµÔ ñ.ñ กิจกรรมที่ ๑ ครูและนักเรียนรวมกันอภิปรายถึงลักษณะสําคัญของทัศนธาตุและพื้นฐานที่เกี่ยวของกับการรับรู ของมนุษย แลวใหนักเรียนจดบันทึกสาระสําคัญไว กิจกรรมที่ ๒ ใหนักเรียนคัดเลือกภาพจิตรกรรมมา ๒ - ๓ ภาพ แลวรวมกันวิเคราะหวาภาพดังกลาวมีทัศนธาตุ อะไรบาง และมีลักษณะอยางไร กิจกรรมที่ ๓ ใหนกั เรียนสืบคนขอมูลตัวอยางการวิเคราะหทศั นธาตุในงานทัศนศิลปจากหนังสือ วารสาร เว็บไซต ในอินเทอรเน็ต มา ๑ ตัวอยาง คัดลอกลงบนกระดาษขนาด A4 แลวนํามาสงครูผูสอน

๑๒

EB GUIDE

http://www.aksorn.com/LC/Va/M2/03

นักเรียนควรรู 1 นามธรรม ศิลปะนามธรรม (Abstract art) เปนศิลปกรรมแขนงหนึ่ง โดยเฉพาะในสาขาจิตรกรรม ประติมากรรม เกิดขึ้นจากมโนทัศนที่สําคัญ คือ ตองการแยกอารมณ หรือความรูสึกออกจากเรื่องราว เนื้อหา เพื่อแสดง สุนทรียภาพที่สามารถรับรูและซาบซึ้งไดตามทัศนะของแตละบุคคล แบงออกได เปน 2 แนว คือ 1. แนวจิตนิยม ซึ่งแสดงออกโดยปราศจากการไตรตรอง ยั้งคิด วางแผน ในขณะสรางสรรคงาน ศิลปนที่สรางงานตามแนวนี้มีชื่อเรียกเฉพาะวา ศิลปนนอกแบบแผน 2. แนวคลาสสิก มีกฎเกณฑ มีการไตรตรอง ใครครวญ ในขณะสรางสรรคงาน ศิลปนกลุมนี้มักใชรูปทรงเรขาคณิตมาปรับเปลี่ยนใหเปนไปตามตองการ 2 กึ่งนามธรรม หมายถึง ผลงานทัศนศิลปที่มีความเปนธรรมชาติและไดมีการ ตัดทอนรูปราง รูปทรง และความเปนธรรมชาติใหลดนอยลงไป แตยังพอดูออกวา เปนธรรมชาติของสิ่งใด บางครั้งเรียกวา “ศิลปะแบบกึ่งไรรูปลักษณ”

12

คูมือครู

กิจกรรมสรางเสริม ใหนักเรียนศึกษาคนควาเกี่ยวกับแนวคิดในงานทัศนศิลปที่นอกเหนือ จากเนื้อหาที่มีในหนังสือเรียน โดยศึกษาคนควาจากแหลงเรียนรูตางๆ จากนั้นรวบรวมขอมูลมาจัดทําเปนรายงาน สงครูผูสอน

กิจกรรมทาทาย ใหนกั เรียนคัดเลือกผลงานจิตรกรรมทีต่ นเองชืน่ ชอบ มาคนละ 1 ผลงาน จากนั้นใหเขียนอธิบายแนวคิดของผลงาน และสาเหตุที่ชื่นชอบผลงาน ดังกลาวมาพอสังเขป แลวออกมานําเสนอหนาชั้นเรียน

กระตุนความสนใจ

สํารวจคนหา

Engage

Explore

อธิบายความรู อธิบExplain ายความรู

ขยายความเขาใจ

ตรวจสอบผล

Explain

Expand

Evaluate

อธิบายความรู

Explain

ใหนักเรียนกลุมที่ 1 สงตัวแทนกลุมออกมา อธิบายเกี่ยวกับแนวคิดในการสรางสรรคผลงาน ทัศนศิลปตามที่ไดศึกษามา หนาชั้นเรียน จากนั้นครูถามนักเรียนวา • ประสบการณมีความสําคัญตอการ สรางสรรคผลงานทัศนศิลปอยางไร (แนวตอบ ประสบการณเปนองคประกอบ สําคัญสําหรับการเรียนรูทางทัศนศิลป ถาศิลปนมีประสบการณทางการเห็นมาก จะชวยใหการสรางสรรคผลงานทัศนศิลป ของศิลปนมีความนาสนใจมากขึ้น) • หัวใจสําคัญในการสรางสรรคผลงาน ทัศนศิลปใหประสบความสําเร็จคือสิ่งใด (แนวตอบ การออกแบบ เปนหัวใจสําคัญ ในการสรางสรรคผลงานทัศนศิลปให ประสบความสําเร็จ ดังจะเห็นไดชัดเจนวา ทุกสิ่งทุกอยางที่อยูรายลอมตัวเรา ทั้งสิ่งของ เครื่องใช อาหารการกิน สภาพแวดลอม ที่อยูอาศัย งานศิลปะ และอื่นๆ ลวนแลวแต ผานการออกแบบมาแลวทั้งสิ้น)

เสริมสาระ การออกแบบ หัวใจสําคัญในการสรางสรรคผลงานทัศนศิลปใหประสบความสําเร็จ ก็คือ การออกแบบ ซึ่งปจจุบันทุก วงการตางก็ใหความสําคัญกับการสงเสริมการพัฒนาความคิดสรางสรรคที่จะนําไปใชในการออกแบบ ดังจะเห็นได ชัดเจนวา ทุกสิ่งทุกอยางที่อยูบนรางกายของเรา สิ่งของเครื่องใชตางๆ อาหารการกิน สภาพแวดลอม ที่อยูอาศัย งานศิลปะ และอื่นๆ ลวนแตผานการออกแบบมาแลวทั้งสิ้น และทั้งที่รูวา การออกแบบมีความสําคัญ แตการจะ ออกแบบอยางไรใหมคี ณุ คา มีคณุ ประโยชน มีความประทับใจ ก็เปนสิง่ ทีก่ ระทําไดไมงา ยนัก ซึง่ ปจจัยทีช่ ว ยสงเสริม ใหการออกแบบประสบผลสําเร็จมีอยูหลายประการ และในจํานวนนั้น ปจจัยสําคัญที่สุด ก็คือ ๑. ธรรมชาติ ใหแบบอยาง ใหแรงบันดาลใจ ใหการเกื้อหนุนตอผู ออกแบบ โดยเฉพาะปจจุบันกระแสความนิยมเรื่อง “โลกสีเขียว” มีความสําคัญ มากขึ้นเรื่อยๆ การออกแบบสิ่งตางๆ จึงมุงสูเปาหมาย การผสมกลมกลืน ไม ทําลายสิง่ แวดลอม ชวยสงเสริมความสมบูรณหรือเสริมแตงใหสงิ่ แวดลอมสวยงาม นามองมากขึ้น เชน การนําดินมาสรางเปนบาน การออกแบบผลิตภัณฑใหมีรูป รางเหมือนกับสิ่งที่ปรากฏในธรรมชาติ การใชวัสดุจากธรรมชาติ การสรางนํ้าตก จําลองในสวน การออกแบบสวนดอกไม เปนตน ๒. ประสบการณ ผูออกแบบที่ บ  ม เพาะประสบการณ ม า ยาวนาน ย อ มจะเห็ น แนวทางใน การออกแบบไดกวางไกลกวาผูที่มี ประสบการณนอ ยกวา เปนตนวา ผูท เี่ ขียนภาพสีนาํ้ มันมานาน ยอมจะเขาใจแนวทาง การออกแบบภาพ เทคนิคการเขียนภาพสีนํ้ามัน รูจักเลือกใชวัสดุอุปกรณไดดีกวา ผูที่เพิ่งเริ่มหัดวาด ประสบการณ ในที่นี้นอกจากจะคอยๆ เก็บสะสมจากการฝก ปฏิบัติดวยตนเองมาเปนเวลานานแลว ยังเก็บเกี่ยวไดจากการไดเห็นผลงานของ 1 ผูอื่น หรือผลงานที่เปนมรดกตกทอดมาจากอดีต เชน การออกแบบงานพุทธศิลป ในปจจุบันก็ไดรับอิทธิพลอยางมาก จากอดีต รูปแบบของผลงานจึงไม แตกตางกันมากนัก ๓. เทคโนโลยี ความเจริญกาวหนาของเทคโนโลยีสมัยใหม ทําใหการ ออกแบบงานทัศนศิลปสมัยใหม ทําไดรวดเร็ว ประหยัดคาใชจาย มีความแปลก ใหม และพนจากขีดจํากัดที่นักออกแบบในอดีตไมอาจทําได โดยเฉพาะการคิด คํานวณสวนประกอบทีอ่ าศัยความละเอียดมากหรือเปนผลงานขนาดใหญ ตัวอยาง เชน ผลงานทางดานประติมากรรมที่ใชคอมพิวเตอรแกะสลักชิน้ งาน งานออกแบบ ผลิตภัณฑ งานออกแบบกราฟก งานสถาปตยกรรมและรูปแบบอาคารสมัยใหม อาทิ เกาะตนปาลม (The Palm Islands) ในรัฐดูไบ สหรัฐอาหรับเอมิเรตส

๑๓

ขอสอบเนน การคิด

แนว  NT  O-NE T

ผลงานการออกแบบทัศนศิลปในวัฒนธรรมไทย มีคุณคาทางดานใด มากที่สุด 1. รูปแบบ 2. เนื้อเรื่อง 3. วัสดุ 4. เทคนิค วิธีการ

วิเคราะหคําตอบ ตอบขอ 2. การออกแบบงานทัศนศิลปในวัฒนธรรมไทย สวนใหญจะมีคุณคาทางดานเนื้อเรื่อง หรือเนื้อหาของผลงาน ซึ่งสะทอน เกี่ยวกับความเชื่อ ความศรัทธาในพระพุทธศาสนาและวิถีชีวิตของคนไทย โดยไมเนนที่วัสดุ หรือเทคนิค และวิธีการมากนัก

นักเรียนควรรู 1 งานพุทธศิลป หมายถึง งานศิลปะประเภทตางๆ ทั้งในดานสถาปตยกรรม ประติมากรรม และจิตรกรรม ที่สรางขึ้นเพื่อสงเสริมการเผยแพรและการปฏิบัติ ทางพระพุทธศาสนาโดยตรง เปนสิ่งชวยโนมนาวจิตใจของพุทธศาสนิกชน ใหเกิด ความศรัทธา ประพฤติปฏิบัติตนในแนวทางที่ดีงาม ตามหลักธรรมของพระพุทธศาสนา ตัวอยางงานพุทธศิลปที่เห็นไดอยางชัดเจน ไดแก ภาพจิตรกรรมฝาผนัง และพระพุทธรูปในยุคสมัยตางๆ เชน งานพุทธศิลปสมัยอยุธยา ซึ่งเปนสมัยที่ งานพุทธศิลปเฟองฟูมากที่สุด เนื่องจากสมัยอยุธยามีอายุยาวนาน จึงมีการสราง สถาปตยกรรมทางพระพุทธศาสนาขึ้นอยางมากมาย

คูมือครู

13

กระตุนความสนใจ

สํารวจคนหา

Engage

Explore

อธิบายความรู

อธิบายความรู อธิบExplain ายความรู

ขยายความเขาใจ

ตรวจสอบผล

Explain

Expand

Evaluate

Explain

ใหนักเรียนกลุมที่ 2 สงตัวแทนกลุมออกมา อธิบายเกี่ยวกับหลักการวิเคราะหแนวคิดในงาน ทัศนศิลปตามที่ไดศึกษามา หนาชั้นเรียน จากนั้น ครูถามนักเรียนวา • การวิเคราะหแนวคิดของศิลปนจะชวยทําให เกิดความเขาใจผลงานทัศนศิลปชิ้นนั้น ไดอยางไร (แนวตอบ การวิเคราะหแนวคิดของศิลปน ในดานจุดมุงหมาย รูปแบบและรูปทรง การใชวัสดุและเทคนิค รวมทั้งแนวคิด ในการถายทอดอดีตและปจจุบันของศิลปน ถือเปนหลักการสําคัญที่ทําใหนักเรียนเขาใจ งานทัศนศิลปชนิ้ นัน้ ไดดยี งิ่ ขึน้ โดยการวิเคราะห แนวคิดของศิลปน ผูชมตองตั้งคําถามเสมอวา • ศิลปนแสดงความคิดเกี่ยวกับเรื่องอะไร • ศิลปนอาศัยแนวคิดหรือจุดมุงหมาย ในการสรางสรรคงานอยางไร • ศิลปนแสดงออกดวยรูปแบบหรือรูปทรงใด • เพราะเหตุใด ศิลปนจึงแสดงออกดวย รูปแบบของทัศนธาตุนั้นๆ)

๑) ในวัตถุประสงคของงาน ผูสรางสรรคงานทัศนศิลปจะตอง ศึกษาวัตถุประสงคของงานนั้นอยางละเอียด เพื่อผลงานทัศนศิลปจะได สอดคลองกับวัตถุประสงคที่ตั้งไว เชน สถาปนิกจะทําการออกแบบอาคาร หอศิลป ก็จะตองรูวัตถุประสงคของงานที่ตองการสรางวาตองมีสวนที่แสดง ผลงาน พื้นที่สําหรับแสดงนิทรรศการถาวรและนิทรรศการหมุนเวียน นอกจากนีต้ อ งคํานึงถึงการออกแบบสวนที่ใชเปนทีส่ มั มนาสําหรับ ศิลปนหรือประชาชนทั่วไป และอาจมีหองสําหรับเปนเวทีการ แสดงดวย เงื่อนไขดังกลาวนี้เปนสิ่งที่สถาปนิกตองศึกษา เพื่อ นํามาใชเปนแนวคิดในการออกแบบอาคารใหมคี วามสอดคลองกับ วัตถุประสงค หรือการออกแบบพาณิชยศิลป ก็ตอ งเขาใจวัตถุประสงค วาตองการสือ่ ถึงผูบ ริโภคเพือ่ หวังการขายสินคา จึงตองเขาใจกลุม เปาหมายเพือ่ จะไดออกแบบใหเขากับรสนิยมและความสนใจของ ผูบริโภคกลุมนั้น ๒) ในเทคนิคการทํางาน หรือกลวิธีในการ 1 “ขลุยทิพย” ผลงานของเขียน ยิ้มศิริ เปนประติมากรรมรวมสมัย สร า งสรรค ผ ลงานแขนงตางๆ ซึ่งตองใชความเชี่ยวชาญ แบบลอยตัว ที่มีลีลา ออนชอย นุมนวล สรางอารมณดื่มด่ําใหกับผูชม เฉพาะดาน เพราะแตละงานจะใชเครื่องมือ วัสดุ และ กระบวนการทํางานที่มีความแตกตางกันออกไป ดังนั้น การศึกษาแนวคิดของศิลปนดานเทคนิคการทํางานนัน้ เรา จะตองวิเคราะหการตัดสินใจเลือกเทคนิคของศิลปน ซึ่ง อาจเลือกตามรูปแบบของงานหรือตามความถนัด ความ สนใจ โดยสังเกตจากความเหมาะสมของวัสดุกับชิ้นงาน การใชเครือ่ งมือในการปฏิบตั ิ และการใชกระบวนการหรือ ขั้นตอนการปฏิบัติ ซึ่งจะแตกตางกันไปตามลักษณะของ แตละชิ้นงาน เชน การวาดภาพสีนํ้า สีโปสเตอร สีนํ้ามัน ก็จะมีเทคนิคหรือขัน้ ตอนในการวาดทีแ่ ตกตางกัน เปนตน ๓) ในคุณคาทางสุนทรียภาพ ผูว เิ คราะหควร จะมีความรูความเขาใจเกี่ยวกับสุนทรียภาพ ซึ่งแนวทาง การพิจารณาจะเกี่ยวของกับการวิเคราะหรูปแบบทัศน ธาตุที่ใชในงานทัศนศิลปนั้น เชน รูปราง รูปทรง เสน สี นํ้าหนักออน-แก ดุลยภาพ เอกภาพ ความกลมกลืน จุดเดน ตลอดจนสิ่งตางๆ ที่แสดงออกถึงแนวคิดในการ สรางสรรคผลงานทัศนศิลปชิ้นดังกลาวของศิลปน

๑๔

EB GUIDE

1 “ขลุยทิพย” ผลงานของเขียน ยิ้มศิริ เปนผลงานประติมากรรม (Sculpture) แบบลอยตัว ที่แสดงออกดวยการสรางรูปทรง 3 มิติ มีปริมาตร มีนํ้าหนัก และกินเนื้อที่ในอากาศ โดยการใชทองผสมสําริดเปนวัสดุในการสรางสรรคผลงาน 2 ปรีชา เถาทอง ไดรบั ยกยองใหเปนศิลปนแหงชาติ สาขาทัศนศิลป (จิตรกรรม) ประจําปพุทธศักราช 2552 และรับวิทยฐานะสูงสุดเปนศาสตราจารย ทานเปนศิลปน คนสําคัญที่สรางสรรคงานศิลปะอยางตอเนื่องและมุงมั่น ลักษณะเดนของผลงานจะ สื่อเกี่ยวกับแสงและเงาที่มีเอกลักษณเฉพาะตัว

นักเรียนสามารถชมตัวอยางผลงานทัศนศิลปเพิ่มเติม ไดจาก http://www.art-center.ac.th

14

คูมือครู

2

http://www.aksorn.com/LC/Va/M2/04

นักเรียนควรรู

มุม IT

ศิลปนแตละทานจะมีเทคนิคในการสรางสรรคผลงานแตกตางกัน ตามความถนัด ความเชี่ยวชาญ เชน ศาสตราจารยปรีชา เถาทอง มีเทคนิคการวาดภาพจิตรกรรมไทยแนวประเพณี โดยเนนลักษณะ ของการใหน้ําหนักแสงเงาบนภาพ

ขอสอบเนน การคิด

แนว  NT  O-NE T

การสรางสรรคผลงานทางทัศนศิลปในรูปแบบงานประติมากรรมสอดคลอง กับขอใด 1. ผลงานที่แสดงความลึกลวงตาแบบ 3 มิติ 2. ผลงานจิตรกรรมฝาผนังบนกําแพงโบสถทั่วไป 3. ผลงานปนที่มีลักษณะแบบ 3 มิติ สามารถสัมผัสได 4. ผลงานภาพวาดพระพุทธรูปในอิริยาบถตางๆ ทางพระพุทธศาสนา วิเคราะหคําตอบ ตอบขอ 3. การสรางสรรคผลงานทางทัศนศิลป ในรูปแบบของงานประติมากรรม ผลงานที่สรางสรรคขึ้นมาจะมีลักษณะ เปนแบบ 3 มิติ สามารถสัมผัสได ซึ่งการสรางสรรคผลงานสามารถทําได 4 วิธี คือ การปน (Casting) แกะสลัก (Carving) หลอ (Molding) และการประกอบขึ้นรูป (Construction)

กระตุนความสนใจ

สํารวจคนหา

Engage

Explore

อธิบายความรู อธิบExplain ายความรู

ขยายความเขาใจ

ตรวจสอบผล

Explain

Expand

Evaluate

อธิบายความรู

จากการศึกษาเกี่ยวกับแนวคิดในงานทัศนศิลป ใหนักเรียนสรุปแนวคิดในทัศนศิลปเปนแผนผัง ความคิด (Mind Mapping) สงครูผูสอน (แนวตอบ แนวคิดในงานทัศนศิลป)

๔.๒ หลักการวิเคราะหแนวคิดในงานทัศนศิลป การวิเคราะหแนวคิดจะกระทําไดหลังจากที่ ศิลปนไดสรางสรรคผลงานทัศนศิลปเสร็จสมบูรณแลว เปนการมองหรือการรับรูในสิ่งที่ศิลปนถายทอดออกมา ไมวา จะเปนดานรูปแบบ จุดมุง หมายของงาน การใชวสั ดุ และเทคนิค ลวนปรากฏใหเห็นในผลงานทัศนศิลปนั้นๆ ซึ่งหลักการสําคัญที่เกี่ยวของกับการวิเคราะหแนวคิดใน ผลงานทัศนศิลป มีดังนี้ ๑) วิเคราะหจุดมุงหมาย การทํางานยอม ตองมีจุดมุงหมาย ซึ่งการศึกษาเงื่อนไขและจุดมุงหมาย ของการสรางงาน ยอมชวยใหทราบแนวทางของศิลปน ในการสรางสรรคผลงานใหบรรลุผลสําเร็จ เนื่องจากการ ทํางานแตละประเภทจะมีวธิ กี ารทีเ่ ปนลักษณะเฉพาะ เชน ภาพวาดปาใหญและภูเขา ศิลปนมีจุดมุงหมายตองการ ศึกษาเรื่องสีและแสงเงา ปาทึบขนาดใหญจะมีสวนที่ถูก แสงสวางและสวนที่ไมถูกแสงจะเปนเงามืดทึบ แสดงให เห็นถึงลักษณะที่ตัดกันอยางเห็นไดเดนชัด จุดมุงหมายในการทํางานทัศนศิลปจึงเปรียบ เสมือนเงื่อนไขหรือขอบังคับบางประการที่ชวยทําใหผู สรางสรรคหรือศิลปนตองดําเนินการไปตามนัน้ ทําใหเรา มีขอ มูลทีจ่ ะนํามาวิเคราะหไดวา สรุปแลวศิลปนสามารถ ทํางานไดสอดคลองกับจุดมุงหมายที่กําหนดไวหรือไม ๒) วิเคราะหรปู แบบและรูปทรง การถายทอด รูปแบบงานทัศนศิลปของศิลปน สื่อใหเห็นถึงแนวคิดใน การสรางสรรคงาน ซึ่งศิลปนอาจนําเสนอรูปแบบและ เลือกรูปทรงตางๆ ที่มีในธรรมชาติมาเปนตนแบบในการ ถายทอด หรืออาจจะคิดคนรูปทรงใหมขึ้นมาโดยพัฒนา มาจากรูปทรงเดิมทีม่ อี ยูแ ลวก็ได สวนการกําหนดรูปแบบ หรือรูปทรงที่เปนเรื่องนามธรรมเปนสิ่งที่วิเคราะหคอน ขางยาก เนื่องจากศิลปนอาจกําหนดรูปทรงขึ้นใหมใหมี ความสอดคลองกับจุดมุง หมายและเทคนิค ดังนัน้ รูปทรง ที่ศิลปนไดนําเสนอนั้นจึงมักเปนตัวแทนของความคิด อารมณ และความรูสึก เราตองศึกษาเรียนรูแนวการ ทํางานของศิลปนมามากพอควร จึงจะทําการวิเคราะห ตีความไดถูกตอง

Explain

ประติมากรรมปูนปน “พระพรหมในบาน” ผลงานของธิติวุฒิ วิชา ที่สื่อถึงแนวคิดวา พอแมเปรียบเสมือนพระพรหมของลูก

1. แรงบันดาลใจภายนอก (ใชธรรมชาติ สิ่งแวดลอมรอบตัว)

ศิลปะแบบ เหมือนจริง

2. แรงบันดาลใจภายใน (ใชความคิด จินตนาการ และอารมณความรูสึก)

ศิลปะแบบ นามธรรม

3. แรงบันดาลใจภายใน และแรงบันดาลใจ ภายนอก (ใชความคิด จินตนาการ และอารมณความรูสึก)

ศิลปะแบบ กึ่งนามธรรม

“วัตถุนิยม” ผลงานของมาณพ 1 สุวรรณปณฑะ งานประติมากรรม หลอดวยไฟเบอรกลาส แสดงใหเห็นความงามของรูปรางและรูปทรง

๑๕

บูรณาการเชื่อมสาระ

การศึกษาเกี่ยวกับการวิเคราะหแนวคิดในงานทัศนศิลปสามารถ บูรณาการกับการเรียนการสอนของกลุมสาระการเรียนรูสังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม วิชาพระพุทธศาสนา เนื่องจากการสรางสรรคผลงานทัศนศิลป ของไทยสวนใหญจะมีจุดมุงหมายเพื่อสืบทอดพระพุทธศาสนา แสดงใหเห็น ถึงความเชื่อ ความศรัทธาที่คนไทยมีตอพระพุทธศาสนา ทั้งผลงานประเภท จิตรกรรม ประติมากรรม สถาปตยกรรม และภาพพิมพ ดังนั้น ความรู ความเขาใจเกี่ยวกับพระพุทธศาสนาสามารถนํามาเปนแนวทางในการวิเคราะห จุดมุงหมายในการสรางสรรคผลงานของศิลปนได

เกร็ดแนะครู ครูใหขอเสนอแนะเพิ่มเติมถึงแนวทางการวิเคราะหแนวคิดของศิลปนวา ตอง วิเคราะหจุดมุงหมาย รูปแบบและรูปทรง วัสดุและเทคนิค แนวคิดในการถายทอด อดีตและปจจุบัน ผูชมจึงจะเขาใจแนวคิดในงานทัศนศิลปนั้นๆ ไดอยางลึกซึ้ง การวิเคราะหการใชวัสดุและเทคนิคของศิลปนในการสรางสรรคผลงาน จะทําใหนักเรียนประเมินไดวาเปนผลงานการสรางสรรคของศิลปนทานใด และมีจุดมุงหมายที่จะสื่อถึงเรื่องใด เพราะโดยสวนใหญศิลปนแตละทานจะนิยมใช วัสดุและเทคนิคเฉพาะตัวที่แตกตางกันไป

นักเรียนควรรู 1 ไฟเบอรกลาส (Fiberglass) หรือเสนใยแกว มีคุณสมบัตินํามาหลอขึ้นรูป ไดงาย เมื่อแข็งตัวมีความแข็งแรงทนทาน เปนวัสดุอีกชนิดหนึ่งที่นํามาใช สรางสรรคงานประติมากรรม คูมือครู

15

กระตุนความสนใจ

สํารวจคนหา

อธิบายความรู

Engage

Explore

Explain

ขยายความเขาใจ

ตรวจสอบผล

Expand

Evaluate

Expand าใจ ขยายความเข

Evaluate ตรวจสอบผล

E×pand

ครูใหนักเรียนดูภาพจิตรกรรมฝาผนัง ผลงาน ของ เฉลิมชัย โฆษิตพิพัฒน ในหนังสือเรียน หนา 16 แลวรวมกันวิเคราะหแนวคิดของศิลปน จากภาพวา • ศิลปนมีจุดมุงหมายอยางไรในการสรางสรรค ผลงาน (แนวตอบ ภาพจิตรกรรมฝาผนังผลงานของ เฉลิมชัย โฆษิตพิพัฒน เปนงานจิตรกรรม แบบไทยประเพณีผสมผสานกับคตินิยม สมัยใหมจากตะวันตก มีแนวคิดหลักคือ ตองการถายทอดเรื่องราวเกี่ยวกับ พระพุทธศาสนาและวรรณคดีไทย เชน บทพระราชนิพนธของพระบาทสมเด็จ พระเจาอยูหัว เรื่อง “พระมหาชนก” เปนตน)

ตรวจสอบผล

ขยายความเขาใจ

๓) วิเคราะหการใชวัสดุและเทคนิค วัสดุและเทคนิค เปนขอมูลหนึ่งที่ทําใหเราเห็นถึงความถนัด ความ

ชํานาญ และฝมือของศิลปน และสามารถมองไปถึงความคงทนหรือความเหมาะสมของวัสดุที่นํามาใชประกอบกัน ในการสรางสรรคผลงานทัศนศิลป ซึ่งยอมจะมีผลตอการนําเสนอผลงาน ไมวาจะเปนในดานรูปแบบหรือเนื้อหาของ งานก็ตาม เมือ่ ผูว เิ คราะหไดจาํ แนกการสรางงาน ก็จะเห็นถึงเทคนิคการทํางาน รับรูถ งึ ความยากงาย ในกรรมวิธกี าร สรางงาน ตลอดจนความเหมาะสมของวัสดุกับประเภทของงาน ๔) วิเคราะหแนวคิดในการถายทอดอดีตและปจจุบนั อุปสรรคของการวิเคราะหความหมายหรือแนวคิด ในการถายทอดงานทัศนศิลป ก็คอื ความไมชดั เจนของสิง่ ทีจ่ ะมองเพือ่ ใชในการตีความ โดยเฉพาะรูปแบบนามธรรม ซึ่งในการวิเคราะหครั้งแรกเราอาจไมรูวิธีการแปลความหมายจากภาพที่ปรากฏตรงหนา ดังนั้นสิ่งที่ควรกระทํา ก็คือ พยายามดูงานนั้นหลายๆ ครั้ง โดยพิจารณาแบบจําแนกแยกแยะ เพื่อใหเห็นถึงการใชรูปแบบของทัศนธาตุในการ สรางรูปทรงที่มีองคประกอบของความเปนเอกภาพ และประสานกันจนเกิดโครงสรางที่สมดุล กลมกลืน ทั้งนี้อาจใช วิธีการตั้งคําถามกับตัวเองเพื่อหาคําตอบนําไปวิเคราะห ตัวอยางเชน • ศิลปนแสดงความคิดเกี่ยวกับอะไร • ศิลปนอาศัยแนวคิดหรือจุดมุงหมายในการสรางสรรคงานอยางไร • ศิลปนแสดงออกดวยรูปแบบรูปทรงอะไรบาง • เพราะเหตุใดศิลปนจึงแสดงออกดวยรูปแบบของทัศนธาตุนั้นๆ

Evaluate

ครูพิจารณาจากแผนผังความคิด (Mind Mapping) สรุปสาระสําคัญเกี่ยวกับแนวคิด ในทัศนศิลปของนักเรียน

ผลงานจิตรกรรมฝาผนังบางสวนของเฉลิมชัย โฆษิตพิพัฒน มีลักษณะการเขียนภาพแบบไทยผสมผสานกับคตินิยมใหมจากตะวันตก

๑๖

บูรณาการอาเซียน การวิเคราะหแนวคิดในงานทัศนศิลปสามารถบูรณาการอาเซียนได โดยครูให นักเรียนศึกษาคนควาเพิ่มเติมเกี่ยวกับผลงานทัศนศิลปของศิลปนในกลุมประเทศ สมาชิกอาเซียน แลวนํามาวิเคราะหแนวคิดในงานทัศนศิลปตามหลักการวิเคราะห แนวคิดในงานทัศนศิลป ทั้งนี้ในเบื้องตนครูอาจใหนักเรียนวิเคราะหในดานรูปแบบและรูปทรง ดานการใชวัสดุและเทคนิคของศิลปนกอนก็ได แลวคอยพัฒนาไปสูการวิเคราะห ในดานจุดมุงหมายและดานการถายทอดอดีตและปจจุบัน ซึ่งนอกจากจะเปน การฝกใหนักเรียนวิเคราะหแนวคิดในงานทัศนศิลปแลว ยังเปนการสงเสริม ความเขาใจอันดีระหวางประเทศผานผลงานศิลปะอีกทางหนึ่งดวย

16

คูมือครู

ขอสอบเนน การคิด

แนว  NT  O-NE T

ในการวิจารณงานศิลปะ ขอใดเปนลักษณะที่ไมควรมีในตัวของผูวิจารณ 1. เปนผูมีความใจกวาง 2. เปนผูมีความจริงใจ 3. เชื่อมั่นในเทคนิคใดเทคนิคหนึ่ง 4. เปนผูมีความยุติธรรม วิเคราะหคําตอบ ตอบขอ 3. การวิเคราะห วิจารณงานทัศนศิลป ผูวิจารณควรเปนผูมีความใจกวาง มีความจริงใจ มีความยุติธรรม ไมมีอคติ หรือไมมีความลําเอียงหลงใหลกับเทคนิคใดเทคนิคหนึ่งมากเกินไป เพราะจะทําใหการวิเคราะห วิจารณขาดความนาเชื่อถือ

กระตุน ความสนใจ

สํารวจคนหา

อธิบายความรู อธิบExplain ายความรู

ขยายความเขาใจ

ตรวจสอบผล

Engage

Explore

Explain

Expand

Evaluate

กระตุEngage นความสนใจ

สํารวจค Exploreนหา

กระตุน ความสนใจ õ. µÑÇÍ‹ҧ¡ÒÃÇÔà¤ÃÒÐË ·Ñȹ¸ÒµØáÅÐá¹Ç¤Ô´ã¹§Ò¹·ÑȹÈÔÅ»Š พื้นฐานความรูเกี่ยวกับทัศนธาตุและแนวคิดที่ผูเรียนไดศึกษามาแลวในแตละหัวขอ ถือวาเปนหลักการ และทฤษฎี ซึ่งเราจะเกิดความรูความเขาใจอยางลึกซึ้ง ก็ตอเมื่อไดนําความรูไปปฏิบัติจริง ในที่นี้จะขอยกตัวอยาง การวิเคราะหรูปแบบของทัศนธาตุและวิเคราะหแนวคิดในงานทัศนศิลปมาใหผูเรียนไดเห็นเปนแนวทางศึกษา ดังนี้ ตัวอยางที่ ๑ : ผลงานของฟนเซนต ฟาน ก็อก (Vincent van Gogh)

1

Engage

ครูนําภาพผลงานทัศนศิลปของศิลปน ชาวไทย เชน ผลงานของ เฉลิมชัย โฆษิตพิพัฒน ผลงานของ ชลูด นิ่มเสมอ มาใหนักเรียนดู แลวให นักเรียนชวยกันจําแนกทัศนธาตุที่ปรากฏอยูใน ผลงานดังกลาว จากนั้นครูถามนักเรียนวา • นักเรียนคิดวา การวิเคราะหทัศนธาตุในงาน ทัศนศิลปมีความสําคัญอยางไร (แนวตอบ นักเรียนสามารถตอบไดอยางอิสระ)

สํารวจคนหา

Explore

ใหนักเรียนศึกษาตัวอยางการวิเคราะหรูปแบบ ของทัศนธาตุและการวิเคราะหแนวคิดในงาน ทัศนศิลปของศิลปน จากแหลงเรียนรูตางๆ เชน หนังสือเรียน หองสมุด อินเทอรเน็ต เปนตน

อธิบายความรู

ใหนกั เรียนศึกษาตัวอยางการวิเคราะหทศั นธาตุ และแนวคิดในงานทัศนศิลป จากตัวอยางที่ 1 : ผลงานของฟนเซนต ฟาน ก็อก (Vincent Van Gogh) แลวใหนักเรียนจําแนกวา การวิเคราะห ทัศนธาตุและแนวคิดในงานทัศนศิลปจะตอง พิจารณาจากสิ่งใด หรือมีองคประกอบอยางไร (แนวตอบ องคประกอบของการวิเคราะห ทัศนธาตุและแนวคิดในงานทัศนศิลป ไดแก 1. ชื่อผลงาน ..................................................................

2. ชื่อศิลปน ....................................................................

3. การใชทัศนธาตุ และการจัดภาพ ....................

4. แนวคิดหรือจุดมุงหมายในการสรางสรรค

ชื่อภาพ Cottages ภาพชื่อกระทอม หรือ Cottages ของ ฟนเซนต ฟาน ก็อก ศิลปนชาวดัตช เปนงานทัศนศิลปประเภทที่ มิไดมีจุดมุงหมายในการแสดงออกแบบเหมือนจริงหรือการรับรูตามการเห็นจริงเทานั้น แตยังมีจุดมุงหมายเชิง อารมณในการแสดงออกเปนจุดสําคัญดวย ฟาน ก็อก ไดนําเอาลักษณะเสน นํ้าหนักออน-แก สี รูปราง และรูปทรงมาผสมผสานกัน แลวนํามาจัด เปนโครงสรางของภาพที่มีความเปนเอกภาพและความสมดุล โดยเนนเสนเปนหลัก ชี้ใหเห็นถึงจังหวะและความ เคลื่อนไหวที่มีความลื่นไหลและสั่นพลิ้ว โดยการใชเสนที่เกิดจากรอยแปรง ทําใหเกิดเปนลักษณะพื้นผิวที่มีความ แตกตางกันทั่วทั้งภาพ ความเปนเอกภาพของงานทัศนศิลปชนิ้ นีเ้ กิดจากการนํารูปแบบทัศนธาตุมาสรางสรรค เพือ่ ใหเกิดลีลาใน การเคลื่อนไหว ที่มีความกลมกลืน ซึ่งเกิดจากแนวคิดของศิลปนที่มีจุดมุงหมายใหผลงานชิ้นนี้บงบอกคุณคาทาง อารมณ ความรูสึก และการแสดงออกมากกวาสิ่งอื่นใด

๑๗

กิจกรรมสรางเสริม ใหนักเรียนศึกษาคนควาเพิ่มเติมเกี่ยวกับประวัติชีวิตและลักษณะ ผลงานของฟนเซนต ฟาน ก็อก จากแหลงเรียนรูตางๆ จากนั้นใหนํา ขอมูลที่ไดมาจัดทําเปนรายงานในหัวขอ “ฟนเซนต ฟาน ก็อก” พรอมหา ภาพประกอบและตกแตงรูปเลมใหสวยงาม สงครูผูสอน

กิจกรรมทาทาย ใหนักเรียนหาตัวอยางภาพผลงานของฟนเซนต ฟาน ก็อก มาคนละ 1 ภาพ จากนั้นนําภาพผลงานติดลงบนกระดาษรายงาน แลวเขียน วิเคราะหทัศนธาตุและแนวคิดในผลงานตามหลักการวิเคราะหทัศนธาตุ และแนวคิดในงานทัศนศิลปที่ไดศึกษามา เสร็จแลวนําผลงานสงครูผูสอน

Explain

.......................................................................................

5. รูปแบบและรูปทรงของผลงาน..........................

6. การใชวัสดุและเทคนิค ....................................... )

นักเรียนควรรู 1 ฟนเซนต ฟาน ก็อก (Vincent Van Gogh) ประวัติและผลงานจิตรกรรม ของเขาไดสรางแรงบันดาลใจและมีอิทธิพลตอศิลปนรุนหลังจํานวนมากทั่วโลก ไมเวนแมแตศิลปนไทย เชน ประเทือง เอมเจริญ ศิลปนแหงชาติ สาขาทัศนศิลป ตามประวัตริ ะบุวา หลังจากทีป่ ระเทืองไดชมภาพยนตรเกีย่ วกับประวัตขิ องฟาน ก็อก เขาก็เกิดแรงบันดาลใจอยากทํางานศิลปะและเปนศิลปนเฉกเชนฟาน ก็อก ฟนเซนต ฟาน ก็อก (ค.ศ. 1853-1890) จิตรกรชาวดัตชผูอาภัพ มีชีวประวัติที่ แปลกจนไดรับความสนใจจากบุคคลทั่วไป ผลงานที่ไดรับการยอมรับและมีชื่อเสียง ของเขามีเปนจํานวนมาก เชน ภาพดอกทานตะวัน ภาพราตรีประดับดาว (The Starry Night) ภาพคนกินมันฝรั่ง (The Potato Eaters) เปนตน ซึ่งผลงาน ดังกลาวในชวงที่ฟาน ก็อก ยังมีชีวิตอยู ไดรับความชื่นชมและความสนใจนอย กวาจะมีผูเขาใจถึงอัฉริยภาพและเห็นคุณคาในผลงานของเขา ก็หลังจากที่ ฟาน ก็อก เสียชีวิตไปแลวหลายป คูมือครู

17

กระตุนความสนใจ

สํารวจคนหา

Engage

Explore

อธิบายความรู

อธิบายความรู อธิบExplain ายความรู

ขยายความเขาใจ

ตรวจสอบผล

Explain

Expand

Evaluate

Explain

ใหนักเรียนศึกษาตัวอยางการวิเคราะหทัศนธาตุ และแนวคิดในงานทัศนศิลป จากตัวอยางที่ 2 : ผลงานของ ปอล เซซาน (Paul C’ezanne) แลว ใหนักเรียนจําแนกวา การวิเคราะหทัศนธาตุและ แนวคิดในงานทัศนศิลปจะตองพิจารณาจากสิ่งใด หรือมีองคประกอบอยางไร (แนวตอบ องคประกอบของการวิเคราะห ทัศนธาตุและแนวคิดในงานทัศนศิลป ไดแก 1. ชื่อผลงาน ..................................................................

2. ชื่อศิลปน ....................................................................

3. การใชทัศนธาตุ และการจัดภาพ ....................

4. แนวคิดหรือจุดมุงหมายในการสรางสรรค

` ตัวอยางที่ ๒ : ผลงานของ ปอล เซซาน (Paul Cezanne)

.......................................................................................

5. รูปแบบและรูปทรงของผลงาน..........................

6. การใชวัสดุและเทคนิค ....................................... )

ชื่อภาพ Still life ภาพชื่อหุนนิ่ง หรือ Still Life ของ ปอล เซซาน ศิลปนชาวฝรั่งเศส เปนผลงานที่แสดงใหเห็นถึงเทคนิค การใชคานํ้าหนักออน-แกของแสงและสี โดยนํ้าหนักของแสงจะมีสวนมืดและสวาง เปนความขัดแยงที่มีสัดสวน กลมกลืน สวนสีของผลสมมีความเปนเอกภาพของสีที่อยูในระดับเดียวกัน ซึ่งการจัดวางของหุนนิ่งที่ประกอบ ดวยขวด ผลสม ถวยชาม ผืนผา มีพื้นที่วางและมีระยะหางที่ไดจังหวะ ทําใหเกิดชองไฟระหวางรูปทรงแตละสวน 1 เอกภาพของรูปทรงเปนแบบประสานกลมกลืน สีที่ศิลปนระบายลงไปทําใหเกิดพื้นผิวตามรอยแปรงและพูกันชวย สะทอนอารมณความรูสึกประทับใจของศิลปนในขณะนั้น ศิลปนสรางสรรคภาพนี้โดยมีจุดมุงหมายเพื่อนําเสนอแสงเงาของรูปทรงในลักษณะเหมือนจริง โดย ถายทอดความงามของรูปทรงจากธรรมชาติและนํ้าหนักออนแกของสีและแสงที่สื่อถึงความสงบนิ่ง มีแนวคิด ของการถายทอดสิง่ ของที2ป่ รากฏตามความเปนจริง ดวยกระบวนการของการถายโอนลงบนพืน้ ระนาบดวยรูปราง ๒ มิติ แลวเพิ่มมิติที่ ๓ ดวยคานํ้าหนักออน-แกใหมีความสัมพันธกันอยางเปนเอกภาพ

๑๘

เกร็ดแนะครู ครูอธิบายเสริมความรูเกี่ยวกับลักษณะผลงานของ ปอล เซซาน วาผลงาน สวนใหญของ ปอล เซซาน แสดงถึงความเชี่ยวชาญทางดานการออกแบบ การจัดวางองคประกอบ การใชสี และการรางฝแปรงซํ้าๆ ซึ่งเปนเอกลักษณเฉพาะ ของเขา

นักเรียนควรรู 1 รอยแปรง รองรอยของแปรงมีสวนชวยใหการเขียนภาพแลดูมีชีวิตชีวา มีความนาสนใจ สะทอนถึงความกลาและความมั่นใจของศิลปน 2 มิติที่ 3 เปนมิติที่เกิดขึ้นจากการวาดบนระนาบแบบราบของความกวางและ ความยาวเพียง 2 มิติ แตศิลปนไดใชความสามารถสรางมิติเพิ่มขึ้นจากคานํ้าหนัก ออน-แก จนเกิดรูปทรงและมิติที่ 3

18

คูมือครู

ขอสอบเนน การคิด

แนว  NT  O-NE T

การรูจักวิเคราะหทัศนธาตุและแนวคิดในการสรางสรรคงานของศิลปน ที่เดนๆ มีประโยชนตอเราอยางไร แนวตอบ จะชวยทําใหเรามีมุมมองที่กวางขึ้น รูจักแยกแยะผลงาน เปนสวนยอยๆ ได ไมไดมองที่ความงามของผลงานเพียงอยางเดียว ซึ่งความรูที่ไดจะชวยทําใหเราสามารถนําเอาไปประยุกตใชในการสรางสรรค ผลงานของเราไดอยางมีคุณภาพมากขึ้น

กระตุนความสนใจ

สํารวจคนหา

Engage

Explore

อธิบายความรู

ขยายความเขาใจ Expand าใจ ขยายความเข

ตรวจสอบผล

Explain

Expand

Evaluate

อธิบExplain ายความรู

อธิบายความรู ตัวอยางที่ ๓ : ผลงานของปาโบล ปกัสโซ (Pablo Picasso)

Explain

ใหนักเรียนศึกษาตัวอยางการวิเคราะห ทัศนธาตุและแนวคิดในงานทัศนศิลป จาก ตัวอยางที่ 3 : ผลงานของ ปาโบล ปกัสโซ (Pablo Picasso) แลวใหนักเรียนจําแนกวา การวิเคราะห ทัศนธาตุและแนวคิดในงานทัศนศิลปจะตอง พิจารณาจากสิ่งใด หรือมีองคประกอบอยางไร (แนวตอบ องคประกอบของการวิเคราะห ทัศนธาตุและแนวคิดในงานทัศนศิลป ไดแก 1. ชื่อผลงาน ..................................................................

2. ชื่อศิลปน ....................................................................

3. การใชทัศนธาตุ และการจัดภาพ ....................

4. แนวคิดหรือจุดมุงหมายในการสรางสรรค

1

.......................................................................................

5. รูปแบบและรูปทรงของผลงาน..........................

6. การใชวัสดุและเทคนิค ....................................... )

ชื่อภาพ Homme nu assis

ขยายความเขาใจ

ภาพชื่อหญิงเปลือยนั่ง หรือ Homme nu assis ของปาโบล ปกัสโซ ศิลปนเอกชาวสเปน ภาพนี้แสดงให เห็นถึงรูปทรง นํ้าหนักและปริมาตรในพื้นที่ระนาบ โดยทัศนธาตุทั้งหมดสามารถผสมผสานเขาดวยกันเปนหนึ่ง เดียว ซึ่งศิลปนไดใชกระบวนการในการถายทอดภาพลักษณธรรมชาติมาสูลักษณะแบบกึ่งนามธรรม แสดงใหเห็น วา ปกัสโซมีความรูในขอเท็จจริงเกี่ยวกับธรรมชาติของคนเปนอยางดี มีทักษะและความสามารถในการดัดแปลง ภาพคนที่เหมือนจริงมาสูรูปแบบกึ่งนามธรรมไดอยางนาประทับใจ ศิลปนสรางสรรคภาพนี้โดยมีจุดมุงหมายเพื่อใหเกิดคุณคาทางสุนทรียภาพในระดับสูง โดยใชทัศนธาตุ เสน รูปราง และสีมาประสานกัน ซึ่งความเปนเอกภาพของเสนสามารถเกิดขึ้นได แมวาทิศทางของเสนจะขัดแยง กันก็ตาม โดยเสนไดถูกใชในการแสดงขอบเขตของรูปทรงที่ถูกแบงตามลักษณะของอวัยวะแตละสวน ในภาพนี้ เสนและรูปทรงมีความประสานกลมกลืนกันจนแยกไมออก และลักษณะพื้นผิวเกิดจากเนื้อสีที่ระบายลงไปทั้งใน สวนของรูปและสวนของพื้นหลัง ภาพนี้แสดงใหเห็นถึงความเปนเอกภาพของเสน นํ้าหนักออน-แก ความเขมของสี และระดับของสี ซึ่ง รูปทรงมีทั้งที่เปนทรงกลม ทรงกระบอก รูปสี่เหลี่ยม และรูปทรงอิสระที่ประกอบกันไดอยางกลมกลืน ศิลปนมี แนวคิดเกี่ยวกับการหลีกหนีความจําเจของภาพเหมือนจริงไปสูภาพแบบกึ่งนามธรรม ทําใหผูพบเห็นไมถูกจํากัด ดานจินตนาการ สามารถเสพความงามทางศิลปะไดอยางมีสุนทรียภาพในอีกรูปแบบหนึ่ง

E×pand

ใหนักเรียนแบงกลุม กลุมละ 5-6 คน หาตัวอยางผลงานจิตรกรรมของศิลปนทั้งชาวไทย และชาวตางชาติ มากลุมละ 1 ตัวอยาง จากนั้น ใหนักเรียนชวยกันวิเคราะหรูปแบบทัศนธาตุและ แนวคิดของศิลปนในการสรางสรรคผลงานมา พอสังเขป โดยทําลงกระดาษรายงาน สงครูผูสอน จากนั้นครูคัดเลือกผลงานการวิเคราะหที่ทําไดดี ไปจัดปายนิเทศ

๑๙

กิจกรรมสรางเสริม ใหนักเรียนศึกษาคนควาเพิ่มเติมเกี่ยวกับประวัติชีวิตและลักษณะ ผลงานของ ปาโบล ปกัสโซ จากแหลงเรียนรูตางๆ จากนั้นใหนําขอมูลที่ ไดมาจัดทําเปนรายงานในหัวขอ “ปาโบล ปกัสโซ” พรอมหาภาพประกอบ และตกแตงรูปเลมใหสวยงาม สงครูผูสอน

นักเรียนควรรู 1 ปาโบล ปกัสโซ (Pablo Picasso) ศิลปนผูมีความสามารถดานการสรางสรรค ผลงานในลัทธิบาศกนิยม ซึ่งสรางสรรคภาพเปนรูปลูกบาศก หรือรูปเรขาคณิต เสนทางการทํางานจิตรกรรมมีการพัฒนาโดยลําดับจากแบบเหมือนจริงไปสู แนวประทับใจนิยมและแนวบาศกนิยม ปกัสโซเปนศิลปนที่พบเห็นความสําเร็จ ความมีชื่อเสียงขณะที่ตนเองยังมีชีวิตอยู

กิจกรรมทาทาย ใหนักเรียนหาตัวอยางภาพผลงานของ ปาโบล ปกัสโซ มาคนละ 1 ภาพ จากนั้นนําภาพผลงานติดลงบนกระดาษรายงาน แลวเขียน วิเคราะหทัศนธาตุและแนวคิดในผลงานตามหลักการวิเคราะหทัศนธาตุ และแนวคิดในงานทัศนศิลปที่ไดศึกษามา เสร็จแลวนําผลงานสงครูผูสอน

Landscape with Houses at Ceret วาดขึ้นเมื่อ ค.ศ. 1913 ภาพวาดสีนํ้ามันบนผืนผาใบ

Man in the Cafée วาดขึ้นเมื่อ ค.ศ. 1912 ภาพวาดสีนํ้ามันบนผืนผาใบ

คูมือครู

19

กระตุนความสนใจ

สํารวจคนหา

อธิบายความรู

ขยายความเขาใจ

Engage

Explore

Explain

Expand

ตรวจสอบผล

ตรวจสอบผล Evaluate ตรวจสอบผล Evaluate

Evaluate

ครูพิจารณาจากผลงานการวิเคราะหรูปแบบ ทัศนธาตุและแนวคิดของศิลปนในงานทัศนศิลป ของนักเรียน

¡Ô¨¡ÃÃÁÈÔÅ»Š»¯ÔºÑµÔ ñ.ò กิจกรรมที่ ๑ ใหนกั เรียนหาภาพหรือผลงานทัศนศิลปมาแสดงในชัน้ เรียน จากนัน้ ครูและนักเรียนรวมกันวิเคราะห แนวคิดของศิลปนที่ปรากฏอยูในผลงานทัศนศิลปนั้น กิจกรรมที่ ๒ แบงนักเรียนออกเปนกลุม กลุมละ ๓ คน ใหแตละกลุมเลือกผลงานจิตรกรรมของศิลปนที่มีชื่อ เสียงมา ๑ ทาน แลววิเคราะหรปู แบบทัศนธาตุและแนวคิดของศิลปนผูส รางสรรค ผลงานวิเคราะห ใหนําสงครูผูสอน แลวคัดเลือกผลการวิเคราะหกลุมที่จัดทําไดดี ๕ กลุม นําไปติดที่ปายนิเทศ กิจกรรมที่ ๓ จงตอบคําถามตอไปนี้ ๓.๑ รูปแบบของทัศนธาตุที่ปรากฏในงานทัศนศิลป มีอะไรบาง จงอธิบายมาพอสังเขป ๓.๒ แนวคิดมีความสําคัญอยางไรตอการสรางสรรคผลงานทัศนศิลป

หลักฐานแสดงผลการเรียนรู 1. ชิ้นงานการสรุปผลการอภิปรายเกี่ยวกับรูปแบบ ทัศนธาตุในงานทัศนศิลป 2. ผลงานภาพวาดทิวทัศนของนักเรียน และการวิเคราะหทัศนธาตุในงานทัศนศิลป 3. แผนผังความคิด (Mind Mapping) สรุป สาระสําคัญเกี่ยวกับแนวคิดในการสรางสรรค ผลงานทัศนศิลป 4. ผลงานการวิเคราะหรูปแบบทัศนธาตุและ แนวคิดของศิลปน

กลาวไดวา ศิลปนเปนผูนําเอาองคประกอบตาง ๆ ของทัศนธาตุ อันไดแก จุด เสน รูปรางและรูปทรง ที่วาง นํ้าหนักออน-แก พื้นผิว และสี มาใชสรางสรรคผลงานทัศนศิลป ใหมีความงดงามนาประทับใจ แต การจะนําเอาทัศนธาตุมาใชไดอยางมีประสิทธิภาพ ผูส รางสรรคจะตองเขาใจพืน้ ฐานการรับรูข องผูช ม คํานึง ถึงการออกแบบจัดวางใหมีความเปนเอกภาพ มีความสมดุล มีจังหวะเหมาะสม รูจักวิเคราะหคุณสมบัติ ของทัศนธาตุแตละอยาง รวมทั้งตองกําหนดแนวคิดในการสรางสรรคงานดวย ทั้งนี้ เราสามารถศึกษา ทําความเขาใจ เพิ่มพูนประสบการณ ดวยการศึกษาวิเคราะหรูปแบบการใชทัศนธาตุและวิเคราะหแนวคิด ในการสรางสรรค ไดจากผลงานทัศนศิลปที่ไดรับการยกยองของศิลปนทานตาง ๆ เพื่อจะไดนําแบบอยาง แนวทางไปประยุกตใชในการสรางสรรคผลงานทัศนศิลปของเราตอไป

๒๐

แนวตอบ กิจกรรมศิลปปฏิบัติ 1.2 กิจกรรมที่ 3 1. รูปแบบของทัศนธาตุในงานทัศนศิลป ไดแก จุด เสน รูปรางและรูปทรง ที่วาง นํ้าหนักออน-แก พื้นผิว และสี ทั้งนี้ขึ้นอยูกับงานทัศนศิลปแตละชิ้นวามุงแสดงจุดเนน หรือรูปแบบของทัศนธาตุในลักษณะใด 2. การสรางสรรคผลงานทัศนศิลป เปนการสรางสรรคงานที่เกิดขึ้นเฉพาะสังคมมนุษยเทานั้น เปนความตองการที่จะสรางงานชิ้นใหม ผลงานใหมที่ไมใชการเลียนแบบ ศิลปนตองใชความคิดในการแกไขปญหา ออกแบบ และถายทอดความรูสึกนึกคิดที่มีตอธรรมชาติและสิ่งแวดลอมใหปรากฏในงานทัศนศิลป โดยอาศัยการรับรู จินตนาการ และประสบการณเฉพาะตน

20

คูมือครู